.

KITA P
Aydnlk

BU SAYIDA

34
KTAP TANITILIYOR
Toplam: 1562

18 Ocak 2013 Cuma / Yl: 1 / Say: 47

Sinemaya karma

Aydnlk Gazetesinin cretsiz ekidir

Son Moda Samalar

Postmodernizm darmaduman

Yeraltnda umut ve porno

Dnyann tuzu sensin

Uzakdouyu kefederken

Altnc duyu...

Aydnlk KTAP
NDEKLER
Haftann Portresi: Nahid Srr rik Uzakdouyu kefederken Yeraltnda umut ve porno Altnc duyu Dnyann tuzu sensin s. 4 s. 5 s. 6-7 s. 8 s. 9

18 OCAK 2013 CUMA

SUNU

Ak adres
Sansr gndemimizden dmyor. Haftalk kan dergimizde her sayda bu konudan bahsedecek kadar sklkta kitaplar yasaklanyor artk. Bu sefer de Muzaffer zg'nn Zkkmn Kk isimli nl ocuk roman. Ve yine ayn gerekeler: ...snf dzeyi dikkate alndnda, ergenlik dneminin ve cinsel geliimin n plana kt bu dnemde, her bireyin hazr bulunuluk ve alglama dzeyi farkllk yarattndan... diye uzayp giden cmleler. Sonra bu kitap da mstehcen bulundu trnden balklar gryoruz gazetelerde. Neresi mstehcen bulunmu? O paragraf m bu paragraf m diye aratradursunlar, biz meselenin zn geen hafta okurlarmzla paylamtk. Bu kitaplarn hepsinin ortak bir yn var. Bu kitaplarda insan insan yapan deerler var. Bireyi birey yapan zgrlk duygusu var. Ve paylam var, dostluk var, emek var. Yokluk var, yoksulluk var. Bilgiye kar bir sevgi var, bilgilenme arzusu var. Ve ucunda bilim var. Bilimin nda aydnlanma var. te korkulan budur. Yaplmas gereken bellidir. Syledik, yine sylyoruz. Aslnda adres gsteriyorlar. Farknda olmadan kitap neriyorlar. Bizim kimi yazlarda yaptmzdan ok daha iddetle tavsiye ediyorlar. Gidip tam da o kitaplar ocuklara, genlere alp okutmak lazm. *** Postmodernizm deyince akla gelen ilk ey doru nun tartmaya ak olmas, gereklik algsnn tersyz edilmesi oluyor. sabetli bir tanm aslnda. Buna gre gerein ya da dorunun grece olduunu da syleyebiliriz. Peki, nedir aslnda bu? Bilimin hie saylmas deil midir? Akln gz ard edilmesi deil midir nihayetinde gerekleen? Bilimde mutlak dorudan sz edilemez elbet ama temel dorular vardr. Bunlar yeni kantlar bulduka geliir. Bilim Aydnlanma'nn at yolda ilerliyorsa eer, o zaman Postmodernizm Aydnlanma ile hesaplayor diyebiliriz. Son cmle kapak syleimizi gerekletirdiimiz Do. Dr. Kerem Cankoaka ait. Cankoak Postmodernizmi alt st eden Son Moda Samalar kitabn yayna hazrlayan kii. lgiyle okuyacanz umuyoruz.

Trkede Lacan ve psikanalizin gncellii s. 10 Topuklu ayakkablarla devrim yolunda s. 11 s. 12 s. 14 s. 15 s. 16 s. 17 s. 18-19 s. 20 s. 21 s. 22

Kapak: Postmodernizm darmaduman! Rza Zelyut: AKPnin Osmanls ile gerek Osmanl bir deil Yamur Scann kadn kahraman: Yeni tip aydnn habercisi Osmanl tarihiliini roman yazarlna evirdiler ukurova 6. Kitap Fuar Yeni kanlar ocuk-Gen: Sahaf: Mahmut Esat Bozkurtu anlama kitaplar Alnt Test-Bulmaca

Haftaya grmek dileiyle...

. KITA P
Aydnlk

Aydnlk Gazetesinin cretsiz ekidir

Editr: Pnar Akko Yazileri Mdr: Damla Yazc Yazileri: rem Hal, Deniz Antepolu, Cenk zda Sayfa Sekreteri: Alev zgen

Anadolum Gazetecilik Basm Yayn San. ve Tic. A.. adna sahibi: Mehmet Sabuncu Genel Yayn Ynetmeni: Serhan Bolluk Sorumlu Mdr: Mehmet Bozkurt
Genel Mdr Yardmcs (Reklam):
Saynur Okurolu

Ynetim Yeri stiklal Cad. Deva kmaz No:3/3 Beyolu / stanbul Tel: 0212 251 21 14 / 251 21 15 / 251 55 04 Faks: 0212 252 51 22

www.AydinlikGazete.com kitap@aydinlikgazete.com

Mteri Temsilcisi (Reklam):

Kamile Karakadlar

Bask: Toros Yay. Mat. Tur. Org. San. Tic. Ltd. ti. Orureis Cad. Remzi zkaya Sok. No:16 Bahelievler / stanbul Tel: 0212 655 44 34

18 OCAK 2013 CUMA HAFTANIN PORTRES

Aydnlk KTAP

Nahid Srr rik

(22 MAYIS 1895 - 18 OCAK 1960)
Nahid S rr rik eserlerinde baz konulara zel olarak de inmi tir. Bunlardan biri siyasi gler ve bunlar elde etme al malar , h rslard r. yk ve romanlar nda Osmanl 'n n y k l srecinden Cumhuriyet dnemine gei a amas ndaki insan ve toplum ili kilerini konu edindi

Sinemaya karma
Daha yazar n hibir kitab n okumadan gzel oldu una inanm insanlar n i tah yla en ok satan oldu unu grd m bir deniz beton etkisi yapt bana. Bir trl iine giremedim. Tekrar atlad m, yine olmad
MURAT HATUNOLU murathatunoglu@yahoo.com Sonra anladm ki, kaosun dzeniydi bu kitaptaki ve orada baka bir dzen bulmak pek mmkn deildi. Hem, lazm da deildi belki. Ama lazm gelen, zira hep akla gelen bir ey vard: ses! Sanki kitabn satrlarn gzler deil, kulaklar okumalyd. Ama yle okumalyd, vurgusunu, tonlamasn yle ayarlamalyd ki; bu kaotik anlat, okurun dnyasnda da dzen bulmalyd. Kim bilir, belki o on yedi yandaki gen bunu byyp aktr olduunda yapard. nsanlar da birbirlerine, Uur Ycel kendi yazd hikyeleri seslendirmi, ok da gzel olmu diye anlatrlard.

nl roman, yk ve oyun yazar Nahid Srr rik 22 Mays 1895 tarihinde stanbulda dodu. zel dersler aldktan sonra Beiktataki fitab- Maarif Rdiyesinde okudu ve mezun oldu. Galatasaray Mekteb-i Sultanisine girdi. Ancak tamamlamad. Bir mddet Mektebi Hukukun derslerine katld ve buray da yarm brakt. 1915- 1928 yllar arasnda yurt dna karak Tiflis, Berlin, Paris, Viyana, Roma ve Kopenhag gibi eitli Bat ehirlerinde yaayan Nahid Srr , Cumhuriyetin ilnndan sonra Trkiyeye geri dnd. Dnnden hemen sonra Cumhuriyet gazetesinde yazmaya balad. Ardndan Ankaraya yerleti ve Milli Eitim Bakanlnda evirmen olarak ie girdi. 1933 ylndaYaar Nabi ile birlikte Varlk Dergisini kard. Babasnn 1933teki lmnn ardndan stanbula dnd. lmne kadar eitli gazetelerde ke yazarl yapmay srdren Nahid Srrnn Anadolu gezileri srasnda yazd makaleler de farkl dergi ve gazetelerde yaymland. Yazar, 18 Ocak 1960 tarihinden stanbulda ld. Nahid Srr rik eserlerinde baz konulara zel olarak deinmitir. Bunlardan biri siyasi gler ve bunlar elde etme almalar, hrslardr. yk

ve romanlarnda Osmanlnn ykl srecinden Cumhuriyet dnemine gei aamasndaki insan ve toplum ilikilerini konu edindi. Eserlerini gereki ve yaln bir dille kaleme ald. Eski yaantnn kalntlarn, silinmekte olan treleri ve insan tiplerini, yksek tabakadakilerin maddi ve manevi dknlklerini iledi. II. Merutiyetin ilanndan II. Abdlhamidin tahttan indiriliine dein geen toplumsal ve siyasal olaylar ele alan Sultan Hamid Derken, baarl bir tarihsel roman rnei saylmaktadr. 1976 ylnda Kemal Bekir tarafndan D adyla oyunlatrld. 2002 ylnda ise Ziya ztan tarafndan Abdlhamit Derken adyla filme ekildi. Snmeyen Ate isimli tiyatro oyununda ise Kurtulu Savan ve cephe gerisinde yaananlar ilemitir. Yazarn filme ekilen dier roman ise Kskanmaktr. Roman ayn isimle Zeki Demirkubuz tarafndan 2009 ylnda filme ekildi. Eve Den Yldrm isimli eseri ise dizi olarak ekrana tanmtr. Yazarn geri kalan eserleri ise Eski Resimler, Krmz ve Siyah, Muharrir, Alnyazs, Edebiyat ve Sanat Bahisleri, Tarihi ehreler Etrafnda, Roman ve Hikye Hakknda Bir Kalem Denemesidir.

On yedi yanda bir delikanlnn yazd bir ykyle baladm bu haftaki kitabma. Kuzguncukta yaayan, Kuzguncuku, Kuzguncukun insann anlatan, bunu yaparken yeni yeni insanlar ve yerler yaratan bir gencin yksyle. O kadar methettiler ki genci ve hikyelerini, gnlerce aamadm kitabn Can Yaynlar logolu kara kapan; din kafayla okuyaym istedim eseri. Sonra geldi zaman, atm kapa, atladm satrlara. Ama ne atlay, betona atladm sanki. Gnlerdir hakknda yazlan onca methe denk geldiim, daha yazarn hibir kitabn okumadan gzel olduuna inanm insanlarn itahyla en ok satan olduunu grdm bir deniz beton etkisi yapt bana. Bir trl iine giremedim. Tekrar atladm, bu sefer daha ksa bir paragraftan atladm, yine olmad. Bir de vg seli akyordu ki kitaba, kitabn beni almayan sular maviden turkuaza geliyordu. Bunca ekiciliin ve kitabn ihtiamna inandrlmln verdii ykle debelendim durdum. Sanki telefonda biri bana ak adresini sylyor, yanna gitmemi istiyordu, hatta beni grdn sylyordu; ama ben onu gremiyor, o karman orman adresi bulamyordum. Yoldan geenlere sorduumda ise, hemen urda, uras ite gibi yantlar alyor; iyice kayboluyor, adrese bir trl ulaamyordum. STANBUL TRAF GB BRDL
Byle bir dil vard ite o kitapta. On yedi yandaki gen samt deta kelimelerini. Seni oradan oraya vuruyordu kelimeler ve bir yere zar zor gtryordu. Neyse, dedim, belki dzelir, bir sonraki ykye getim. lerin nispeten dzeldiini fark ettim. Sonra rastgele bir sayfa atm, benzer tad orada da aldm. stanbul trafii gibiydi dil. Yeniler, eskiler, renkliler, beyazlar, belki de en ok siyahlar, siyah olmasa bile kararmlar, oradan oraya akp durmaktaydlar. Bazen birbirlerini durdurmakta, bazense birbirlerinin nne atlayp kornalarna aslmaktaydlar.

SENARYO LE YK AYNI EY DE LD R
Uur Ycel, ne alaka imdi demeyin, nk bahsettiim kitabn yazar o. Onca senelik oyunculuk, yapm, ynetmenlik, senaryo, kurgu, mzik ilerinin, onlarca eserin, saysz dllerin stne bir de kitab yaymland Uur Ycelin. Yaymlanr yaymlanmaz da byk ses getirdi. nk yapt onca ii beeniyle takip eden insanlar, Ycelin ilk kitabn ve yazarln merak etti. Ve bu merakn boyu, Ycelin Yamur Kesiini en ok satan yapmaya yetti. zerinde epeyce yazlp izilen kitap, aslnda bir ilginlikle beraber belirdi; tamamna yakn ilk genlikten yetikinlie gei yllarn yaayan Uurun szleriydi. Ama insanlar bunu gz ard etmeyi ve Uur Ycelin kitabn okumay seti. Kitabn banda yazan, Kuzguncukta dodu. Tiyatro okudu. Sinema oyuncusu, senarist, ynetmen oldu. Grnmeden yazmak, film ekmek istedi. Beceremedi. serzeniini pekitirdi. Uur Ycelin senaristliine olan gvendendi bu durum belki; halbuki senaryoyla yk bambaka eylerdi. Bilirsiniz, senaryoda maddi snrlar zorlar yazar, ykde ise snrszlklar. ykde szckler izer resimleri, senaryoda, resimler dndrr szckleri... Yazar burada harman etmi bu ikisini. Ve bize pek benzeri olmayan tarzyla sunmu, Kuzguncukun benzeri pek az kalm ahalisini. (Yamur Kesii, Uur Ycel, Can Yaynlar, 152 s.)

Aydnlk KTAP

Uzakdouyu kefederken

Roman n tarihe gndermeleri ok fazla de il, zaten bunu amalayan bir kitap da de il. Kitaptaki az say da detay sayesinde yazar n sadece macera roman yazma gayesinde olmad n ke fediyorsunuz
DENZ ANTEPOLU denizantepoglu@hotmail.com

ngiliz yazar Jonathan Leenin ilk roman Bay Satoshi de Kim? Everest Yaynlarndan kt. Roman ngiltereden Japonyaya uzanan bir macera niteliinde. Tarihi olaylarla da desteklenen kurgu, sava sonras ve gnmz Japonyasna keyifli bir yolculua gtryor okuyucular. Hatta kitabn sonundan anlald kadaryla romann devam niteliinde ikinci bir kitab beklemek de gerekiyor. Jonathan Lee ngiliz gen bir yazar. Bay Satoshi de Kim? ilk roman. Hukuk renimini tamamladktan sonra ii gerei Japonyaya giden yazar, Japonyaya, zellikle de tarihine ve kltrne ilgi duymaya balam. Londraya geri dndnde ise romann yazm. GAL ALTINDAK JAPONYA
Romann olay rgs hayattan kopmu, eski bir fotorafnn annesinin lmyle eline geen bir kutu ile balyor. Annesinin son istei Japonyada yaadn dnd Bay Satoshiye kutunun iletilmesi. Fotorafnn kutunun iinde bulduklaryla hayatna deiiklik katmas gerektiine dair dncesi sonucunda Londradan Tokyoya yolculuk balyor. Burada edinecei yeni arkadayla beraber Bay Satoshiye ulamaya alan fotoraf, ayn zamanda II. Dnya Sava sonrasnda igal kuvvetlerinin Japonyadaki ynetim devresine de ksmen geri dnler yaparak maceray srdryor. Bay Satoshi ile annesi arasndaki balanty da zmeye alan fotoraf, beklenmedik eyler reniyor.

OBJEKT F BAKAB LMEK

Romann olay rgsnde herhangi bir eksik nokta ve havada kalan bir ey yok. Dili ise olduka akc ve birka saatte rahatlkla bitirebileceiniz nitelikte. Romann tarihe gndermeleri ok fazla deil, zaten bunu amalayan bir kitap da deil. Kitaptaki az sayda detay sayesinde yazarn sadece macera roman yazma gayesinde olmadn kefediyorsunuz. Kk ayrntlarla size Busha ayakkab atlma olayn da hatrlatyor, Japonyadaki ngiliz birliklerinin bulunduu dnemde mutlu demokratik hayat masallar da anlatmyor. Siyasi eletiriler kitabn detaylarnda gizli olsa da yazar, igal srecinde neler yaanabileceine, ocuk istismar, tecavz, sefalet gibi sorunlara objektif bir gzle yaklayor. Roman, tm bunlar yaparken gnmz Japonyasn da tasvir ediyor. Bu sayede kendinizi Japonyada bulabiliyorsunuz ve reniyorsunuz. Kitap bana ne kazandrr diye dnecek olursanz, ok byk eyler beklememek gerekiyor. Keyifle okuyacanz olay rgs ve akc bir dili var. Altnda derin eletiriler olan bir kitap deil. Kald ki bunu abalayan bir kitap da deil. Kitapta ksmen oryantalist bir tutkuyla Uzakdouyu kefediyorsunuz hissine de kaplyorsunuz. Ancak kitabn olay rgs bunu size unutturuyor ve konuya odaklanr hale geliyorsunuz. Sonu olarak konusu sizi balayaca iin ikinci kitab beklemeye balayabilirsiniz. Hatta yazarn dier kitaplarn beklemek isteyeceiniz de olaslklar dahilinde. (Bay Satoshi de Kim?, Jonathan Lee, Everest Yaynlar, ev: Seda ngay, 303 s.)

18 OCAK 2013 CUMA

Aydnlk KTAP

Yeraltnda umut ve porno

Karakterler varolu bunal mlar , uyumsuzluk, tabular ve bunlar n y k lmas iste i, sosyal yap y keskin bir biimde ala a etme e ilimi ile toplumun kabul etti i zgrl n s n rlar n zorlarlar ve bu da pornografiye sapmalar na olanak sa lar
DAMLA YAZICI damla.yazici@msn.com Temellerini 18. yzyla kadar dayandrabildiimiz yeralt edebiyatnn nasl ortaya ktn ve gnmzn kapitalizm bombalarnn iinde varoluunu hangi biimlerde srdrdn anlatmay, 2004 tarihinde Trkiye'de yasaklanma talep edilen bir kitap; Irvine Welsh'in Pornosu zerinden gerekletireceiz. Yeralt edebiyatnn, yerini salamlatrm yazarlarndan Irvine Welsh'in Trainspotting ile yapt k, onun devam niteliinde kaleme ald Porno ile devam ediyor. Dilimize daha nce Stdyo mge tarafndan kazandrlm olan kitap getiimiz haftalarda Siren Yaynlar tarafndan basld. Stdyo mge tarafndan yaymlandnda yasaklama talebiyle kar karya kalmt kitap. Aslna baklrsa yaynclk tarihimizin, geen ylki lm Pornosu, Yumuak Makine davalar ve getiimiz gnlerde ise Fareler ve nsanlar, eker Portakal gibi kitaplara iktidar tarafndan atfedilen sfatlar ile yasakla ok da yabanc olmadn grmek zc. Fakat bu olgu benim elime size yeralt edebiyatn anlatmam iin bir frsat veriyor. yle ki; bu kitaplar yasaklayan adam aln, beynini steril bir fanusun iine koyun, bir szge yardmyla dnceleri o beynin iinden szn. Kk bir kapta toplayn, ki inann byk bir kaba ihtiyacnz olmayacak. te o kaptaki dncelerin yklmasna ynelik doan bir tr olarak karmza kyor yeralt edebiyat.
Trainspotting filminden bir sahne...

LLEGAL VE MARJ NAL YOLLAR

18. yzylda Marquis de Sade'nin, din ve dinin getirdii basklarla insanlarn z ve gerek dnce, davranlarna ket vurmak zorunda brakld ve zgrlklerinin ahlak gibi bir kelime ile ellerinden alnd ve ahlakszlk ad altnda gizlenmeye allan iddet ve cinsellik gibi duygularn gerekliini gzler nne sermeye almas ile -ki Freud'un felsefesine de temel oluturacaktr bu- sadizm Sade'nin hapiste geirdii yllara ramen kendi gereini kabul ettirmitir. 18. yzylda din ve din adamlarna olan bu isyan, normal-

den sapma ve aykrlk ilerleyen zamanlarda Beat Kua yazarlar, Kathy Acker, Charles Bukowski, William S. Burroughs, Chuck Palahniuk, Hubert Selby jr. vb. isimlerle bu temelden yol alarak din dndaki btn hegemon glerin, iktidar ve toplum basklarnn yklmas isteine doru yol alr. Gramsci'nin hegemonya kavramn temsil eden btn yaplarn oluturduu kahramanlara kitaplarnda bir anti kahraman yaratarak ideal kahramanlar alaa etmeye alan metinler oluturulur. Burada karizmatik, akll, zengin erkek ve kadnlar yerine gnmz kast sisteminin en alt tabakasndaki insanlar, keler, travestiler, sokakta yaayanlar, sulular, otostopular vardr. Bu karakterler varolu bunalmlar, uyumsuzluk, tabular ve bunlarn yklmas istei, sosyal yapy keskin bir biimde alaa etme eilimi ile toplumun kabul ettii zgrln snrlarn zorlarlar ve bu da pornografiye sapmalarna olanak

salar. Transgresyonel kurgu yoluyla toplumsal normlar ve yerleik dzen ierisinde kendini dlanm hisseden, bazen de kendi kendilerini dlayan karakterlerin, bu kstrlmlklarn krmak iin illegal ya da marjinal yollara bavurmalar eserlerde ska ilenir.

KFREDEN HAYATLAR
Toplumsal bir kar durutan ayr, daha ie kapal, melankolik, kirli gereklik, nihilizme kayan bir tepki tr olarak karmza kan yeralt edebiyatlar, kural ykclklarn iki, uyuturucu ve seksin zgrl ile harmanlayarak okurlara toplumun standartlam yaamlarna tamamen kar, eletirel, bovermi ve kfreden hayat seimlerini sunarlar. erikteki bu zgrlk ve tabu yk dile de yansr ve cut-up teknii, noktalamann nemsenmedii yaplar doar. 60'larda yeralt edebiyat ykselen hippi kltr ile getto ve yeraltndan karak daha geni alanlara yaylmaya balar. 50'lerde jazz'da kendini gsterir, 60'larda rock'n roll'da, daha sonra punk kl-

Hegemonya kavram n temsil eden btn yap lar n olu turdu u kahramanlara yeralt kitaplar nda bir anti kahraman yaratarak ideal kahramanlar ala a UMUTLU WELSH etmeye rgtsel bir isyan ve mcadele al an arac olmamasyla genelde nihilizmmetinler de sonulanan yeralt edebiyatnda, Irolu turulur vine Welsh'i tam da bu noktada dier

trde yaar, 2000'lere geldiimizde trans-teknoda grrz onu. Yaamlar sansrsz yazmalar her gn okulda, evde, otobste, sokakta trl dayatmalara maruz kalan okura ekici gelmeye balar. Bir isyan arac bulmutur okur. Geri gnmzde marjinal olmann en byk hedef haline gelmesi ile yeralt edebiyat, gerek okurunun dnda yeni bir okur kitlesiyle kim daha fazlasn yapp daha fazla marjinalleecek abasnn aleti olmaya balamad deil. Hatta gerek okurlarnn yeralt edebiyatnn ticarilemesi konusunda endie sylemleri de ykseliyor. Ama gene de kapitalizm unsurlarnn her gn kafamzda, omuzlarmzda hatta uykularmzda yaratt arlk yeralt edebiyatnn isyanna yneltiyor insanlar.

yeralt yazarlarndan ayrmak gerekli diye dnyorum. Genellikle yeralt edebiyatnn eserleri, okurken sisteme svmemize byk ivme kazandran ama kitab bitirdiinizde bir kfr ile bovermilie ve ylgnla ya da fazlasyla kendi hayatnza odak-

Aydnlk KTAP

Se, se, se diye btn kapitalist dzenekleri koyarken nmze, bunlar se-me! der asl nda ama bunlar sememenin yolunun uyu turucuya tav olmak olmad n da anlat r
Irvine Welsh

lanarak, kendi haz ve tatmininize dayal bir dnyaya gei yapmanza neden olur, olabilir. Kitabn genelde ortaya koyduu doru olgularla, yaadmz koullara umutsuzluk iinde bakabiliriz. Irvin Welsh de eserlerinde bu olumsuz yaam uyuturucu ile srtlamaya alanlarn hikayesini anlatr ama yazarn umut kavramna bak yaymlanan pek ok kitabnn arka kapanda verilen ironinin aksine olduka olumludur. Welsh okura kitap boyu sistemin verdii ve vaat ettii btn umutsuzluklar sunar ama sonunda onu sistemin vaatleri dnda umutlu bir yola srklemeye abalar. Se, se, se diye btn kapitalist dzenekleri koyarken nmze, bunlar se-me! der aslnda ama bunlar sememenin yolunun uyuturucuya tav olmak olmadn da anlatr. Irvine Welsh, birok ynyle Trainspotting ve Pornonun ana karakteri olan Mark Renton'da kendini mi anlatm bilemiyoruz ama bahsettiim umut kavramna bak, verdii u rportajdaki ksmda kendini belirginletiriyor. Ben eroin kullanmay 1983 ylnda braktm ve 91-92 yllar arasnda, 'Trainspotting' yazma srecinde, sadece nasl olduunu hatrlamak iin bir kez daha denedim, korkuntu. Her ey bir anda geri geldi, duygusal anlamda sistemin iine dmtm. Yani fiziksel olarak sanki daha nce orada var deildim. Baladm andan itibaren daha nce hi olmadm kadar hasta olduumu hatrlyorum ve geri dnlmez hissini. Daha yal olduum iin farkl yollar grebiliyordum, u ansa aptalca bir hastalk olarak gryorum. nk tm bu alkol ve madde bamll sizi varmak istediiniz rotanzdan uzaklatryor ve varmak istediiniz gerek nokta, o yolun ok dnda. ok kt bir Cold Turkey sreci geirdim feciydi. Benim savunmama gre biz olduka masumduk. Veliler, retmenler, salk eitim uzmanlar, yani tandm tm insanlar bana dedi ki 'Duman seni ldrr, bu maddeyi ime' ve aslnda kendi kendimin azna s.tm. 'Hz', biliyorsun seni ldrecek. 'Eroin sizi ldrecek' gibi szleri duymak ve samalk gibi geliyor bu kadar... Ama neredeyse yaptm, yani kendimi ldryordum, demek istediim, birok

insan ldrd, iyi insanlar, b.k kafallar, zeki insanlar. Tm bu etki-tepki zarfnda ok masumdum aslnda. Bir sr insan var, isiz, alan, maal, can sklan, bunlarn hayatlarnda eksiklikleri hayat sevdirecek ekici bir dramalarnn olmamas ve onlara gre kt bir ey yapmak hibir ey yapmamaktan daha iyidir. Aslnda ben sadece olmak istedim... Yani, sadece lanet dz biri olmak. Bir i bulmak, sk almak, gzel bir kzla tanmak, evlenmek, yuva kurmak istedim. 9-5 aras beyaz yakal olarak almay veya aile babas olmay ya da sokaklarda yatan bir esrarke olmay semeyebilirsin. Sanat olabilirsin, sanat seebilirsin, seeceklerin sana kalm. Ben gerek anlamda hayatn iinde olmay setim. 80'lerin ortalarnda skoya'da geen Trainspottingin devam niteliinde olan Porno 2000'li yllarda gemekte. En son arkadalarna kazk atarak paralar alp kaan, baka bir hayata yol alan Renton'un, bar iletmecisi, giriimci Simon David Williamson'la, Simon'un dk bteli porno filmlerin ilgi grdn kefetmesi ile projesini gereletirecek paray Renton'da bulacan bilmesiyle yollar keiecektir. Renton zellikle Begbie'ye att kazktan sonra ilk kez skoya'ya dnecektir. Sanki nceden ortaklklar bozulmam gibi byk para vurma umudu ile porno sektrnde yeni bir projeye balar bu arkada grubu. Merak edilen soru; gene bir kazk atlacak m?, atlacaksa kim atacak? ve bu kazk kime atlacak?. Pornonun Trainspottinge gre daha akc bir yapsnn olduunu dnyorum. Yeralt edebiyat okurlarnn kitaplklarnda olmas gereken bu kitaptan bir alntyla bitirelim: Snf savana inanyorum. Cinsiyetler arasndaki savaa inanyorum. Kendi kabileme inanyorum. l beyinli salak kitlelere kar ve srada, ruhsuz burjuvalara kar drst, aydn ii snfnn savana da inancm tam. Punk Rocka inanyorum. Northern Soula. Acid Housea. Modlara. Rockn Rolla. Ticarilemeden nceki samimi rap ve hiphopa da inanyorum. (Porno, Irvine Welsh, Siren Yaynlar, ev: Kvan Gney, 550 s.)

18 OCAK 2013 CUMA

Aydnlk KTAP

KARANLIA MEKTUPLAR-4

Altnc duyu
Bugn, zellikle belirli bir kategorideki fantastik edebiyat rnlerinin; orta a dekorlar kullanarak, insan st karakterlerle mitler yaratarak; bir tebaa edebiyat yapt kan s nday m. Fakat bu defa, yarat lan tebaa, kresel sermayeye hizmet ediyor
DAHAN DNMEZ daghan_donmez@mynet.com Gemiin tehlikesi esir olmakt, geleceinki ise robot. E. Fromm Fantastik edebiyat trnn temsilcilerinden kabul edilen Ursula Le Guin de, "fantezi i benliin dilidir" diyerek, bu tre ilikin insan temelli bir tanmlama yapyor. Edebi eser, fantastik eler barndrsa da, insan ruhunu mihenk alr kabilinden bir yaklam bu Belki de fantastik edebiyat tr zerine konumaya balamadan nce, kelimenin kkenine inmek yerinde olacak Fantastik kelimesi, gerekte var olmayan, gerek olmayan, hayali anlamna geliyor. (Kaynak: Trk Dil Kurumu Szl). Bu pencereden bakldnda, George Orwelln Hayvan iftlii , Kafkann Dnm , Goethenin Faustu vb. hikayeler, fantastik edebiyat antolojisine dahil edilebilir. Sraladmz eserler, Lu Guinin yapt tanmlama ile birebir rtyor. Kah insan ruhuna nfuz etmesi kah insann iinde yaad dzeni farkl bir gzlkle tasvir etmesi, baat zellikleri Ancak gnmzde, fantastik edebiyat Tolkienle balatlarak; tamamen ayr bir yere konuyor. Bu fasla imdilik bir virgl! Hayal gcnn, edebiyatn gne sistemi olduunu sylersek sanrm yanl olmaz. yle ki edebi rnler, hep onun etrafnda dnyor. Bu sahada yegane olan da, fantastik eserler Zihnin snrlarn zorlayan, her eyin mmkn olduuna evvela okurunu inandran eserler iirin dier edebi trler arasnda, daima mnhasr olduunu dnmmdr. Daha ilahi, yaratma eylemiyle dorudan ilintili, daha sezgisel Bu zellikleri asndan, belki de dier edebi trler arasnda iire en ok yaklaabilen; fantastik hikayeler Tolkienin Yzklerin Efendisi lemesinde, kurgulad bir rka ilikin dil yaratmas da, belki bu zann destekler niteliktedir. (Okura not: Dilbilimci ve yazar Tolkienin kurgulad bu dilin, bugn belirli insanlarca bilindiini ve hatta stiklal Caddesi'nde sadece bu dilin konuulduu bir caf olduunu, sk bir Tolkien hayran olan kardeimden reniyorum.) Fantastik hikayelerin, her ne kadar edebi maharet asndan iire en ok yaklaan tr olduunu dnsem de, katlr msnz bilmem ama; fikrimce bir rnn edebi deeri, yukarda bahis konusu olan ruh mhendisliinden geiyor. Sz yine Le Guine verelim: Harry Potter' okudum. Aina olduum iki biimin ho ve canl bir karm gibi grnmt bana; bunlardan birincisi "iren/aptal/zalim ebeveynlere sahip yetenekli/sevgi uyandran ocuk, ikincisi de ngiliz yatl okul hikyeleri. Geri bu iki konunun eskilii yznden kafam karmt, nk kitap orijinal olduu iin vlyordu. Sradan insanlarn aa grldn, adeta insandan saylmadn, o harika byc halkn ise iddet de ierdii sylenebilecek yarmalar iin yeteneklerini kullandklarn grmekten pek holandm syleyemem. Bu tema, zel gleri olan zel bir gruba dahil olma yolundaki ocuklua ait arzuya oynuyor, fakat ahlaki adan syleyebileceim en hafif ey, yaratc olmaddr. Bahse konu tre ilikin yaygn bir eletiri, insanlar gerekten uzaklatrd ynnde Bu eletiriye ahsen katlmamakla birlikte; ftursuzca, bazen gerekten ne denli uzaklalrsa, o kadar yaknlalabileceini iddia ediyorum. Bununla birlikte, ben eletirimi farkl bir temelde formle edeceim. Edebiyat tarihi boyunca, edebi rnlerin domu olduu yaam koullarndan etkilendii veya sarmal olarak, o yaam koullarn ekillendirdii grlmtr. Dnya, aristokratlarn hkm srd orta a yaarken; aristokrasinin vld, Tanrsal mitlerin dillendirildii, destans ve gerek d hikayelerin anlatld ve soylular haricindeki insann tebaadan sayld Klasizm akm ana arterdi. Sonrasnda Fransz htilali ile oluan birey kavram, insan edebiyatn konusu haline getiren Romantizm akmn dourdu. Bugnse, zellikle belirli bir kategorideki fantastik edebiyat rnlerinin; yine orta a dekorlar kullanarak, insan st karakterlerle mitler yaratarak; benzer bir tebaa edebiyat yapt kansndaym. Tpk bireyin henz olumaya balad zamanlarn ncesindeki gibi Fakat bu defa, yaratlan tebaann krala hizmete koullu bir tebaa olmadn dnyorum. Bu defa hizmet, kresel sermayeye yaplyor. Sinema gsterimleri, bilgisayar oyunlar vb. pazarlama rnleri birer vastaTketim toplumunu semirten bir edebiyat! Bu kadar fantastik edebiyat lakrdsnn sebebi, Japonyada doan, Kanadal yazar Hiromi Gotonun Yarm Dnya isimli kitab Yazar, 2010 Kanada Fantastik Edebiyat Sunburst dlnn de sahibi Kitap, thaki Yaynlar tarafndan, Blent O. Doann evirisiyle raflarmza sunuluyor. Haddimi aarak, daha da iddial szler sylememek iin kitap hakknda ok yorum yapmayacam. Zira, sz konusu trde kendimi yetkin gremiyorum. Yalnzca, sradan bir okur olarak unu syleyebilirim: Kitaptaki kurgu karakterler, benim zihnimde pek de arm gc yksek imgelere dnmedi. tiraf etmeliyim ki, kitabn sonunu getirmekte olduka zorlandm. Ama belki, merakls benimle ayn fikirde olmayabilir. Bir dier zellik, hikayenin teolojik kkeni Sanrm kitabn ndeyi blmndeki u satrlar sizinle paylarsam, ne demek istediim ortaya kacak: Uzun, uzun, ok uzun zaman nce, daha lmller ta tabletlere ve parmenlere lml dinlerini yazmaya balamadan evvel, alem vard: Ten Alemi, Ruh Alemi ve Yarm Dnya. alar boyu btnlk ve denge hkm srd: Hayat, sonraki hayat ve yarm hayat en az uyanklk, uyku ve rya kadar doald. Tm canllar, ldkten sonra Yarm Dnyann ryalar aleminde tekrar uyanyordu. lmller Ten Aleminde geirdikleri zamanda yaadklar en byk travma annda ayorlard gzlerini. Yarm Dnyada yeniden yarm hayatlar yayor; lmlln ktlklerinin yHiromi Goto

S radan bir okur olarak unu syleyebilirim: Kitaptaki kurgu karakterler, benim zihnimde pek de a r m gc yksek imgelere dn medi

knden snanma ve ile ekme yoluyla kurtuluyorlard. Ruh Alemine geince her trl fiziksel kayg kalkyordu. Ruhlar zgrce var oluyordu; lmllkten ve ac ekmekten uzak. Tenin skntlarn hissetmeden saf ve kutsal bir durumda kalyorlard. En sonunda klar azalmaya balyor ve tekrar Tene arlyorlard. nk hayatla balants olmayan ruh da gmek zorundadr. Bu dngler tam bir denge iindeydi. Bir zamanlar dengeli ve i ie olan Alem birbirinden koptu ve her biri kendi bana kald. Daimi lmlle skp kalan lmller, lr lmez yeniden Tende dodular. Bu deimez dng iine hapsolduklarndan kasvetli ve umutsuz varlklar haline geldiler Kitap, ite bu alemden biri olan Yarm Dnyaya; Melanie isimli kzn annesini kurtarmak iin yolculuunu konu ediyor. Meraklsna! nk kitap, karanla gnderilmi bir mektuptur. (Yarm Dnya, Hiromi Goto, thaki Yaynlar, ev:Blent O. Doan, 211 s.)

BABL BALII

Aydnlk KTAP

18 OCAK 2013 CUMA

Dnyann tuzu sensin

M. SALH KURT mustafa.salih.kurt@gmail.com Gecenin Plutonian kysndaki saygdeer adn nedir, Syle bana. Kuzgun dedi ki bir-daha-asla. Edgar Allan Poe, Kuzgun Yaan kardan mdr, souktan mdr, yeni yln yorgunluundan mdr bilinmez; yerli yayn dnyasnda bir yavalama sz konusu. Elime ulaan kitaplarn sayca az olduu ve incelemeye, kede okurlara sunmaya deer yayn bulmakta zorlandm benzer haftalarda, iki eye snrm. Ya daha nce okuduum, deerli bulduum ve okurlara hatrlatlmasnda da fayda bulunan eserleri, yazarlar incelerim ya da -kr ki- tandm, edebiyat zevkine gvendiim kiilerin nerileri vesilesiyle, daha nceki okumalarm arasnda kardm bir kitab, bir yazar kefetme ansna eriirim. Birgl Ouz da tavsiye neticesinde karlatm, iyi ki karlatm, tren gibi arpan, ezmekle kalmayp altna takp srkleyen, keke ben kefetseydim, dediim bir yazar. 1981 doumlu yazarn yk, deneme ve evirileri daha nce Notos, Varlk, Duvar, Remzi Kitap, Radikal Kitap, Roman Kahramanlar, Parmen, Birikim ve Felsefe Logos, Dnyann yks, zafi gibi dergilerde yaynlanm. M, diyorum nk beni daha nce yazlarna iten veya bana arpan hibir unsuru, dolaysyla da ismini hatrlamyor olmam sebebiyle, daha nce bu yaynlardaki yazlarn okuduysam da ismen hatrlamyorum. Bu yzden gnahmz af ola. Yazarn ayrca Fasulyenin Bildii adnda (Varlk, 2007) bir yk kitab da bulunuyor. Bugn zerinde duracamz kitab ise Ekim 2012de Metis Yaynlarndan kan Hah kitab. Ge kaldm belki kitapla tanmaya ama neyse ki araya sene/seneler sokacak glk koymadm. Sonuca bir an nce ulamak isteyen sabrsz bir ocuk gibi, izninizle sonda syleyeceimi bata syleyeyim de kurtulaym ve kitap hakknda daha rahat konuaym: Hah, geen yl, yaynlanan ve okuduum yzlerce kitabn ierisinde kanmca en deerlisi. Dikkatinizi ekerim ki best of albm yapar gibi bir vck vckla indirgememek iin btnden ve ikembeden geen yln en iyisi, demiyorum.

YASIN SES VE ARKISI

Hah temel olarak TUZ RUHUN, DAN, SU RUHU eklinde blme ayrlm uzun bir yk. Ana meselesi ve metninin konusu yas. Aktard kiisel kaybnn yasnn da tesinde ayn zamanda bir dnemin, yl bindokuzyzeylln, yitirilen ok gzel bir ihtimalin de yas Yas hakknda yazmak zordur, bilinir. Her an romantizme kama, gerekten ban koparp bir daha dnememe veya aksine yasa kar kemikleip insani olana kar srtn dnme risklerini tar da tar. Yas hakknda edebiyattan alntlanacak beylik laflar bir aratrp da kuanaym derseniz, ya acnn iine gmlmlk ya felsefi bir kemikleme halinde taklrsnz da silahlarnz size pasl gelir. Gizlenen, sakl braklan, birka cmleyle anlatlamayan da bu beylik kuanmaya iten deneyimdir. Birini, bir eyi, bir ihtimali kaybetmeyen insana yas anlatmann, anlatmann tesinde hissettirmenin bir yolu var mdr? Artk u yazy yazdm gece kadar eminim ki var. Birgl Ouz bunu baaryor (tuhaf oldu baarmak kelimesi, sanki klfnda Gl deil, klc tar gibi). Aklna bir kuyu ap da iine atlayp uyumaktan vazgeiyor da oraya okuru atyor, sonra balyor ban saa sola evirmeye, amar makinesi gibi okuru eviriyor da eviriyor. Ykamyor da kurutuyor. Yazsnda bir ses var, bir ark. Ata benziyor, g bela hatrlanan bir iirin tnsna benziyor, trkye benziyor. Bedri Rahmi Eybolunun Ne zaman bir ky trks duysam / airliimden utanrm dizelerini hatrlatan bir ey var. Okuru, yazar, okur-yazar utandran, bunlar benden kmyor ama benim-se-gelsin der gibi, ban yasta huzurla koyup da kbusunda mrldanr gibi bir eyler. yle tuhaf bir tns var ki cmlelerin Anlatmay deneyebilirim sadece; dm gibi, dizlerini kanatm gibi ama bir ey olmad ki, diyerek hemen stn silkeleyip oyuna koacak bir ocuk gibi, yine decek bu sefer alayacak gibi, aladn kimsenin grmediini anlaynca hemen vazgeecek, kalkp Orhan Veliden Bir ey mi var ki havada / Deli eder insan, sarho eder? dizelerini haykracakm gibi yksnn, cmlelerinin arasndan fkran iir-

lerden, arklardan, trklerden alntlar belki bu yzden. Bedri Rahmi de Bana bir bardak su dercesine / Bir trk sylemeden gidersem yanarm, diye devam etmiyor mu failini gkte mi yerde mi arayacan bilemeden? Omuzlar dse de atta, ses gelir kitabn ithaf ettii babasndan: Olsun, sen yine de dik gibi dur.

ACITIYOR AMA TE EKKR ED YORSUNUZ

Kitab okurken dnyorum ki yazmadan nce acaba sesini bir cihaza anlatp, kayt m ediyor? Hemen kayt m ediyor da dnrken, sylerken, sylenirken deil elbet ama yazarken tua tklama ya da kalemi gcrdatma mesafesinde kaybolup gidecek hibir sesi, tny kaybetmiyor? Dier trls daha korkun nk sessizlikte atonal beste yapan yazardan korkarm, ancak cdr o. Yazs okurun yananda dolayor. Sen de mi devrim dedin? diyor slatyor, Zebrail, diyor glmsemeyle iiyor yanaklar. Dnyann tuzu sensin, diyor dokunuyor, Hah deyip bir ha daha ekleyip sonuna, pyor ve bunca eyden sonra da yle bir tokat atyor ki okurun yanana, glge oyunu gibi bir kuzgunun silueti beliriyor kzllkta. Acyor ama neden bilmem, teekkr edi-

yorsunuz bu tokada. Durur Birgl O uz sonra birgl, makas izleri, der anlats makas deitirir. Gitmek, yol almak zorunda olan bir trendir. Alp yasland sesiyle mest olurken mana peindeki okur, tam da 46. sayfada, gemie dnk kalabal eliyle yarmak ister gibi, ulamak ister gibi, koarken bir yandan nefessiz kalr da kelimelerini elleri gibi saa sola atar aceleyle, kk boyuyla amcalarn, ablalarn belki henz yas kokmayan byk gvdelerini iter de iter. Yine makas deitirir de tren durmaz, duramaz ok ar Memo, diye haykrrken Kuzgun, lmden bahsederek eker seni lmden. Haftaya grmek dileiyle, bu sefer farkl vedalaalm okur. Kitaptan sevdiim bir alntyla deil de sevmediim tek cmleyle vedalaalm: Krk kk ularna doland evraklar. imdi izninizle, bu cmleyi bir sre kendime tekrar etmeliyim, uzun sre etkisinden kurtulamayacam bildiim bir kitabn bysnden syrlp baka kitaplar da okuyabilmem iin. Bir kfr eder gibi, vah. (Hah, Birgl Ouz, Metis Yaynlar, 88 s.)

10

18 OCAK 2013 CUMA

Aydnlk KTAP

Trkede Lacan ve psikanalizin gncellii

''Frans z d ncesinin Frans z Devrimi'nden sonra ikinci ahlan n ve Paris 68 olaylar n n oldu u dnemlerdeki politik-felsefi iklimi anlamak isteyenler iin ba ka birok ayr nt y eserde bulabilirsiniz.''
CENK ZDA ozdagcenk@gmail.com

B R HOCA- RENC ZER NE: NAM BA ER

Akademi renci ile hocann bulutuu, rencinin yaratclk kazand, ufkunun geniledii, hocalarn ise renciletii ya da en azndan renciliini koruduu bir mekan olmaldr. ''Olmaldr'' diyorum nk genele bakldnda bunun byle olduu ok su gtrr. Kimi hocalar ve bu hocalarn etrafnda kurduu ilikiler vardr ki onlar kastederek ''olmal'' ifadesini kullanmak hakszlk olur. Bu hocalardan biri Galatasaray niversitesi Felsefe Blm hocalarndan Nami Baer'dir.

AYDINLIK'IN ALA N BAD OU SYLE S VE NAM BA ER

Nami Baer felsefenin hemen her alanyla ilgilenmektedir. Hegel, Lacan, Marx, Freud, Frankfurt Okulu alannda merkezileen ilgisi Antik aa, politik felsefeden etie, fenomenolojiden psikanalize dek uzanmaktadr. Hocamzla ahsen tanmamza vesile olan nemli bir an da gemeden edemeyeceim: Alain Badiou'nun MONOKL dergisi tarafndan Boazii niversitesi'nde dzenlenen bir konferansta konumac olmas zerine birok felsefeci ve felsefe rencisi biraraya gelmiti. Aydnlk'n Alain Badiou ile sylei yapma isteini ilettiimizde filozofa gazeteyi ho ifadelerle tantan ve syleinin nemli bir blmn gnll bir ekilde eviren Nami Baer'e sorular gazetemiz yazar Seyit Nezir vermiti. Bu syleinin zenginlemesinde Badiou'nun olduu kadar Nami Baer'in de dierkaml (zgecilii) belirleyici olmutu. Yazmza Nami Baer ile balamamzn nedeni Fransz dnr Lacan'n dilimizde kazand hrette hocamzn emeklerini anmaktr. Lacan'n, sadece Trke okur iin deil metinlerini Franszca, ngilizce, Almanca ya da baka herhangi dilde okuyan tm insanlar iin anlalmas olduka zordur. Bu zorluk Lacan'n kulland eretilemelerden, sz/sz-

ck oyunlarndan ve psikanalizin malzemesinin karmaklnn yan sra psikanaliz zerine dncelerini psikanalizin alldk dar alannn dna tarmasndan kaynaklanmaktadr. Bu tamann gerekleebilmesi iin kavramlarn ve anlatmlarn olabildiince soyut bir dille yaplmas gerekir, aksi takdirde dildeki somutluk kavramlarn balam dnda ele alnmasn zorlatracaktr. Btn bu zorluklara ek olarak Hint-Avrupa dil yaps iinde ve Franszca szcklerin sessel armlarndan hareketle kurulan szcklerin bolluu nedeniyle, Lacan'n metinlerini Trkeye evirmek ve Trkeden okumak da zorluu katlamaktadr. Nami Baer'in rol tam da bu zorluklar silsilesi iinde ne kyor. Psikanaliz alanlarn felsefe konusunda bilgisizlii, felsefe tarihi alannda uzmanlam olanlarn psikanaliz konusundaki ilgisizlii (ya da yzeysellii) nedeniyle psikanalizfelsefe ilikisindeki metinlerin anlalmasnn stesinden gelebilecek ender insanlardandr Nami Baer. Hele hele Lacan zerine yaplan almalarn arlkl olarak Lacan-Hegel balamnda yaplm olmas derin bir Hegel okumasn art komaktadr. Nami Baer, Lacan'n ve ncesinde hakim olan psikanaliz konusunda ve Hegel'in Mantk Bilimi, Tinin Grngbilimi gibi eserleri konusundaki deneyimi dil bilgisiyle birleince Lacan' anlatmada ve evirmede ne kmaktadr. Say Yaynlar'ndan kan Lacan kitab zerine yazlan bir yazda (Ahmet Greiolu, Varlk Dergisi, Nisan 2010) Baer'in bu ayrcalkl konumu iin unlar syleniyor: ''Lacan' Lacan'dan renmek ana dili Franszca olan uzmanlar bile aar ou zaman. Ama Nami Baer, ayn zamanda bir dilbilimci olduu iin, Lacan efsanesini gayet anlalr bir dille; Lacan'n yaratt teknik formlleri bile adeta bir roman tadnda bizlere aktarmay baarm, bunlarn hepsinden daha da nemlisi, bilindnn ''dil gibi olan'' dilini anlayabilmemiz iin bizlere rehberlik etmitir. Tabi bu arada Nami Ba-

er'in yorumlaryla psikanalize yapt katklar unutmamak gerekir. Bu yorumlar, ayrca incelenmeli ve bir kitapta toplanmaldr. Umarm bu ii talebeleri baarr.'' Ahmet Greiolu'nun bu son dileini, biz, hocamzn gen yandan dolay kendisine yneltiyoruz. Nami Baer, felsefe ve psikanaliz zerine dncelerini yaymlamaldr.

la dnemin ruhu zihinde daha net bir biimde canlandrlabilir. Bunun iin Jean Hyppolite'in Marx ve Hegel zerine almalar adl eseri (ev. Doan Bar Kln, Dou Bat Yaynlar) ilgin bir okuma olabilir.

LACAN VE MARKS ZM ALI MALARI

Lacan'n felsefeye eklemlenen dnceleri biroklar tarafndan (yukarda adlar anlanlar bata olmak zere) Marksizm balamnda da ele alnd. Bunlarn maddi zeminini ele alan Roudinesco, Marksizmle, 1968 hareketiyle, Sartre ve Maoculukla ilikisi hakknda ipularn da sunuyor. Foucault'ya da katlarak Lacan ile Sartre'n birbirlerinin alternatifi olduklarn buna karn pratik siyasette benzer bir ilevi stlendiklerini belirtiyor. Fransz dncesinin Fransz Devrimi'nden sonra ikinci ahlann ve Paris 68 olaylarnn olduu dnemlerdeki politik-felsefi iklimi anlamak isteyenler iin baka birok ayrnty eserde bulabilirsiniz. Bunlarn yan sra, Roudinesco'nun eseri, psikanalizi cinsellik temelinde hasarlanm bireylerin topluma (kapitalist topluma eklemlenmesi) iin uygulayan ve bunu bir etik anlay kisvesinde savunan hakim anlayn karsnda psikanalizin devrimci ynn, felsefi temelleriyle birlikte anlama yolculuuna girmek isteyenler iin bir balang noktas oluturuyor. Gnmzn Marksist felsefesinin zerindeki Althusserci, Adornocu, Lacanc ve Derridac etkilere ilikin yaplan tartmalar kavramada ve psikanalizin amzdaki ilevi hakknda bilgilenmede bir baucu kitabn daha kazanm bulunuyoruz. (Her eye ve Herkese Kar Lacan, Elisabeth Roudinesco, Metis Yaynlar, ev: Nami Baer, 128 s.)

ROUD NESCO'NUN LACAN'I

Lacan, son dnemlerde Zizek ve Badiou'nun eserleriyle nlenmektedir. Bu ikilinin etrafnda bulunan Zupancic (Komedi: Sonsuzun Fizii (Metis), Neden Psikanaliz (Metis), Gerein Etii (Epos) adl eserleriyle bu eserlerden ilk ikisini daha nce bu sayfalarda tantmtk) ve Butler gibi dnrler de bu srece katk koyanlardan. Buna karn Lacan'n zgn metinlerinin nemli bir blm Trkeye kazandrlm deildir. Hal byle olunca Lacan zerine, kuramsalln yan sra yaam hakknda da bavuru kaynaklarnn yaymlanmas Lacan'n anlalmasnda nemli bir admdr. Roudinesco'nun eseri bu adan nemli bir ileve sahip. Lacan'n yaamndaki krlmalar ekseninde dncelerindeki deiimler, eserde, baaryla gzler nne seriliyor. Ayrca, dnrn felsefeyle ilikisi ve dnsel kaynaklar da ayrntl bir biimde sunuluyor. Lacan'n n kazand dnemin arifesinde Fransa'da Hegel okumalar yaygnlam, Hyppolite ve Kojeve merkezli bir Hegelci akm belirmiti. Foucault, Althusser ve daha niceleri bu akmla iliki ierisinde zgn eserler retecek yollarn kurmulard. Lacan'n dnemine ilikin dardan (hatta belki biraz da kart bir cenahtan) bir okumay-

Aydnlk KTAP

18 OCAK 2013 CUMA

11

Topuklu ayakkablarla devrim yolunda

MELS YALIN melisyalcin89@hotmail.com Devrim denince akla 60lar gelir. Trkiyede ilk kez bir sosyalist partinin meclise girdii senelerde, Amerikada Afrika kkenli bir adam, yakn zamanda gerekleecek hayalinden bahseder*. Bizde duvarlara byk harflerle yazlan devrim gereklemedi belki, hatta devrim hayalleriyle yanp tutuan genlerin klleri kald geriye. Ama siyahlarn zgrlk ve eitlik mcadelesi baarya ulat, bir lde. Renkli ocuklar beyazlarla ayn okula gidebiliyordu artk. Peki ya kadnlar? te bu sorunun cevab, Carolyn Cooken Devrimin Kzlar adl eserinde gizli. Carol Faust kayt srasnda yaplan bir hata nedeniyle bir erkekler okuluna, ilk kz renci olarak, kabul edilir. Gelecek vadeden zenci ocuklar arayp bulan, onlar Goode Schoola getiren, Thomas Hardy ve Shakespeare yardmyla gzlerini ap yoksullua, uyuturucuya ve sua kar silahlandran fakat karma eitime iddetle kar kan okul mdr Goddard Byrdn tehditlerine boyun emeyen Carol okuluna devam eder. On be yanda zenci bir kz, iki kat anssz fakat kat kararl. Tek bana neyi deitirebilir sizce? Bunu grmek iin Cooken rehberliinde bir zaman tneline girmeliyiz bence. Carolyn Cooken -Gizem akarn evirisiyle- Ayrnt Yaynlar, Yeralt Edebiyat serisinden kan kitab Devrimin Kzlar, kadnlarn zgrlemesini salayan cinsel devrim mcadelesini, 60larn Amerikasndan balayarak gnmze dek anlatyor. Bu arada yaratc bir kurguyla ve sade bir dille, bizim iin o dnemin panoramasn iziyor. Dehet saan Boston Canavar, sokaklarda patlayan bombalar, kilisede taciz edilen kadnlar, yalnz anneler... kirler elden ele dolaan mealeler gibi, her gn daha fazla insan aydnlatyor. Klelikten, ikinci snf insanlktan yurttala gemi bir rk elbette onlara ilham verecek, ayn Caroln dier kadnlara ilham verdii gibi. Ve elbette baarya ulaacaklar eninde sonunda, Guevara ve arkadalar gibi. Kitabn sonunda karakterin, Carol, Ev ve Mei Mei, ilk defa bir araya gelmesine tank oluyoruz. Aralarndaki diyalog ne kadar moral bozucu olsa da umutla eviriyoruz son sayfay, yeralt edebiyatnn insanlara umutsuzluk aladn, hareketsizlii ycelttiini syleyenlere inat.
Bir hayalim var benim. Gn gelecek, bir zamanlar kle olanlarn evlatlaryla yine bir zamanlar kle sahiplerinin evlatlar, Georgiann kzl tepelerinde, birlikte kardelik sofrasna oturabilecekler. Bir hayalim var benim. Gn gelecek, Mississippi eyaleti bile, adaletsizliin ve basklarn ateiyle bunalm olan o eyalet bile, bir zgrlk ve adalet vahasna dnecek. Bir hayalim var benim. Gn gelecek, drt byk ocuum, derilerinin rengine gre deil, karakterlerinin yapsna gre deerlendirilecekleri bir lkede yaayacaklar. (Martin Luther King)
*Bu cmlede kastedilen, Dr. Martin Luther Kingin 1963te Lincoln Ant nnde yapt Bir Hayalim Var adl konumasdr.

IRKI VE SEKS ST BASKILARA MUHALEFET

Carola geri dnelim dilerseniz, Goodedaki ilk senesini anlatrken yle diyor; Her ne kadar zgrln znesi kimin, hangi bedelle zgr olduu sorusunu ortaya atsa da ve iinde zulmn ve zulmedenin tarihini barndrsa da burada, Goodeda zgrl rk ve seksist basklara kar gerek bir muhalefet olarak grmeye baladm. Carol zeksyla ve dikballyla dierlerine de ilham veriyor; okuldaki kadn retmenlerine ve babasn bir bot kazasnda kaybeden kk Ev ile annesi Mei Meie verdii gibi. imdi, Trkiyede genlik hareketi kllerinden yeniden douyor. Devrim algs biraz deimi olsa da, o ocuklar hi deimedi. Malcolm Xin, Guevarann, Luther Kingin ve bizim Denizlerin posterleri odalarnda, szleri akllarnda. Fi-

(Devrimin Kzlar, Carolyn Cooke, Ayrnt Yaynlar, ev: Gizem akar, 192 s.)

12

18 OCAK 2013 CUMA

Aydnlk KTAP

KAPAK

SOKAL'IN AKASININ KAVRATTIKLARI...

Postmodernizm darmaduman!
Alan Sokal 1996 y l nda Social Text isimli postmodern kltr dergisine bir yaz yollar. Makale tam da postmodern bir dergiye yak r haldedir. Yaz dergide yer bulur. Sonras nda Sokal bir aka oldu unu ve yaz n n ba tan sona sama oldu unu a klar. Sokal, Social Text editrlerini i letmi tir ve onlar n nas l sama sapan, bilimsel olarak yanl yaz lar hi kontrol etmeden bast klar n a a karm t r. Byk bir f rt na kopar ve Sokal Vakas resmen ba lar. in iine Frans z postmodern felsefeciler kar r
GAN BAYER ganibayer@gmail.com Alfa Bilim dizisinden bu ay kan Son Moda Samalar adl eserin lkemizde yaymlanmasn salayan, ayn zamanda Alan Sokaln meslekta ve arkada fiziki Do. Dr. Kerem Cankoaka sorduk. Kitap bir akann rn. Kitabn ortaya kmasn salayan ve literatre Sokal Vakas olarak geen bu olay bize anlatr msnz? New York niversitesinde Fizik Profesr olan Alan Sokal, 1996 ylnda Social Text isimli postmodern kltr dergisine bir yaz yollar. Makalenin ismi tam da postmodern bir dergiye yakr haldedir: "Transgressing the Boundaries: Towards a Transformative Hermeneutics of Quantum Gravity" (Hududu amak: Kuantum Ktle ekimin Dntrlebilen Hermenetiine Doru ). Yaz aslnda batan aa samadr. Fiziin kltrel bir alma olduunu, gerek diye bir eyin olmadn, bilimlerin gerek dnya hakknda hibir ey syleyemeyeceini iddia eden ya- Alan Sokal zda, bilimi bugn doru dediine yarn yanl diyen, bir eit masal olduu vurgulanr. Makalede bir ok bilimsel rnek verilir, fizik kavramlar kullanlr. Tpk postmodern felsefecilerin bolca yaptklar gibi. Social Text editrlerin ok houna gider yaz ve basarlar. Mays 1996 da yaz baslnca Sokal Lingua Franca isimli dergide Social Texte gnderdii yaznn bir aka (hoax) olduunu ve yaznn batan sona sama olduunu aklar. Sokal Social Text editrlerini iletmitir ve onlarn nasl sama sapan, bilimsel olarak yanl yazlar hi kontrol etmeden bastklarn aa karmtr. Byk bir frtna kopar ve Sokal Vakas resmen balar. in iine Fransz postmodern felsefeciler karr. Bu aka neyi ortaya karmay hedefliyordu? Sokal fiziki arkada Bricmontla bir araya gelerek, yukarda bahsettiimiz makalesinin ardndan gelen tartmalar zetledii Son Moda Samalar kitabnda asl hedeflerinin bilimi edebiyat eletirisinin barbar aknlarndan korumak olmadn, amalarnn esasen ak bir biimde politik bir nitelik tadn belirtiyor. yle devam ediyor: Amacm bilimden ziyade bilimsel dnya gr olarak adlandrabilecek bir eyin genellikle bilim olarak addettiimiz zel amal disiplinlerden ok teye giden bir kavramn insanolunun kolektif karar retmesindeki nemini tartmaktr. Sokal aka makalesinin ardndan e-posta araclyla yollad mesajda kendi szleriyle unu belirtiyor: [Makalenin] ierii ve slubu, parodisini yaptm eitli cemaatlerde yaygn olan batan savma dnme ve akl yrtme tarznn baz alardan abartl, baz alardansa daha mtevaz bir taklidi olarak tasarlanmt. Bu nedenle, metnin tmne heyecan verici bir ton hakimdi; neyi sevdiim ve neyi sevmediim gayet akt; fakat akl yrtme kastl bir biimde, hem yerel hem de btnsel dzeyde mantk dyd. Makalenin, baka herhangi birinin yazaca bir metne benzediini syleyemem kasten tutarsz bir sluplar eitlemesi olarak yazlmtr... Bu metni kasten, makul derecede dikkatli herhangi bir editr veya hakemi bana sorularla, eletirilerle ve itirazlarla geri dnmeye kkrtmak zere yazdm. zellikle makalenin son blmn, bilimsel blmden hibir ey anlamayan birisinin bile boluklarla dolu olduunu dnecei ekilde yazdm. Editoryal sre boyunca makaleyi inceleyenlerden defalarca yorumda bulunmalarn, eletiri ve neriler yapmalarn talep ettim; ancak hi cevap almadm. Bir rnek vermek gerekirse, Son Moda Samalarda alntland gibi, Lacan erekte olmu organlarmzn -1e eit olduunu sylyor. Bu sama iddia tek bana sadece komik. Ama bilimin bu ekilde istismar edilmesi giderek okurlarda doruluk ve gereklik algsn deitiriyor ve bu durum vahim politik sonular douruyor. stne bir de grecelik gelince, gereklik diye bir ey yoktur zaten, benim gerekliim farkl, senin gerekliin farkl sylemleriyle politik doruluk da ortadan kalkyor. On ylllar boyunca bu tarz dnce yapsnn bombardman altnda kalm okurlar ABDnin Irak igaline hibir ekilde tepki veremiyor, nk neyin doru neyin yanl olduu sorusu bile sorulamyor artk. akann hedefindeki dnrler kimlerdi? Sokaln aka makalesinde belli bir isim hedef alnmyor. Ama bol bol postmodern dnrlere atf veriyor. Bunlar arasnda Trkiyede en tannanlar Jacques Lacan, Julia Kristeva, Bruno Latour, Luce Irigaray, Jean Baudrillard, Jean-Franois Lyotard, Michel Serres ve Jacques Derrida. Aslnda Sokaln tek yapt bu makalesinde bu yazarlara atfta bulunmak ve bylece kraln plak olduunu gstermek. nk bu yazarlar o kadar anlamsz eyler sylyorlar ki, kimse kp da ben bunlardan bir ey anlamyorum, yoksa ben aptal mym diye soramyor kendine. Bu aka makalenin hemen ardndan balayan ateli tartmalar zetleyen Sokal ve Bricmont, Son Moda Samalarda eitli postmodern yazarlarn savunduklar dnce ve kuramlar desteklemek iin bilimi kullanr-

Do. Dr. Kerem Cankoak

ken yaptklar hatalar belgelendiriyorlar. Esprili ve incelikli gerekelendirmelerle dolu olan Son Moda Samalar, yukarda saydmz yazarlarn bilimsel kuramlarn birer anlat veya sosyal yapdan ibaret olduu ynndeki yaklamlarn rtyor. Ayrca Sokal ve Bricmont bu postmodern yazarlarn sylediklerinin bu kadar geni bir evrede ilgi ekmesinin nedenlerini de aratryorlar. Bir bilim adam titizliiyle postmodern argmanlar masaya yatrarak, bu yanl argmanlarn izini Kuhn ve Feyerabendin eserlerine kadar sryorlar. Kitapta nemli bir blm bilim felsefesi tartmasna ayrlm durumda. Bu blmde Kuhn ve Feyerabendle hesaplalyor. Sokala gre bir postmodern dnr iin bilim nedir? ncelikle postmodern yazarlarn ok geni bir yelpazede yer aldklarn belirtelim. Bunlarn hepsini ayn kefeye koymak yanl. Ama baz ortak noktalarda buluuyorlar; en bata bilim konusunda hemen hepsi benzer ekilde dnyorlar: bu yazarlara gre bilim bir anlatdan ibaret. Dolaysyla mesele bilimden doruluk kavramna kayyor ve grece bir doruluk anlay gelitiriyor bu yazarlar. Bazlar doruluu fayda ve uygunluk zerinden tanmlyor; bazlar zneler aras fikir birlii zerinden tanmlyor. Bir rnek verecek olursak felsefeci Richard Rorty unlar sylyor: Kuhn, Derrida ve ben gibi insanlar una inanyoruz: Dalarn gerekten var olup olmadn ya da dalar hakknda konumann bizim iin sadece uygun olup olmadn sormak anlamszdr. Tartmada benimle ayn tarafta olan felsefeciler ise yle cevap verirler: Nesnellik, nesnelere uygun olma meselesi deildir; dier znelerle bir anlamaya varmaktrnesnellik, zneler araslktan baka bir ey deildir. Bu bilimin 500 yldr ortaya koyduu dnce anlayna tamamen zttr. Bilim d dnyann nesnelliine dayanr. Ayrca bilim kanta dayanr. Bir iddianz varsa bunu kantlarsnz. Oysa yukarda alntladmz dncede ne bir kant szkonusudur ne de bir nesnellik iddias.

KAPAK
Aydnlanma gelenei hayatn esas belirleyeni bilimdir diyor. Dolays ile postmodern saldr aslnda Aydnlanmann yaratt yaam biiminedir diyebilir miyiz? Sokal sizce bu noktada nasl bir deerlendirme yapyor? Evet bir anlamda postmodernizm Aydnlanma ile hesaplayor. phesiz bilim Aydnlanma dnemindeki her eye sahip kmyor, ama onun at yoldan ilerliyor. Bu nedenle postmodernizm gericilerle ok gzel anlayor. Postmodernizm Trkiyedeki macerasna bakarsanz bu ok ak grlyor. Postmodern yazarlar nce [eski] solcular bast sonra dinciler sahip kt. imdi btn niversitelerde bu yazarlar okutuluyor ve toplum son 30 ylda ne kadar gericileti hepimiz gryoruz. te bu yzden Sokaln en ok vurgulad bilim dmanl ve bilimlerin postmodern yazarlar tarafndan ktye kullanm, son tahlilde akademik bir mesele deil, politik sonular olan ciddi bir toplumsal olgudur. Postmodernist yaklama gre falclk, byclk veya dinsel bilgi ile bilimsel bilgi ayn deerdedir. Bu noktadan baknca lkemizde dinci evrelerin postmodern sylemlere niin sarld anlalyor. Solun bir kesiminin Foucault, Lacan, Baudrillard gibi postmodern dnrlere sarlmasn nasl deerlendiriyorsunuz? Solcularla dinciler nasl oluyor da ayn kampta buluuyorlar? lkemizde postmodern yazarlar Trkeye kazandrma konusunda geni bir ittifak gze arpmakta: Liberallie terfi etmi eski tfek solculardan anaristlere, prestijli niversitelerin Sosyoloji blmlerinden dini kitaplar basan yaynevlerine kadar hemen herkes postmodern yazarlar (zellikle Fransz olanlar) barna basm durumda. rnein Baudrillardn neredeyse tm kitaplar Trkeye evrilmi, Feyerabend birok farkl ideolojilere sahip yaynevleri tarafndan defalarca yaymlanm. Bu ilgin olguyu nasl aklamal? phesiz ilk akla gelen aklama bu fikirlerin moda olular. Bu kadar geni bir dnce yelpazesindeki aydnlarn, bu kitaplarn ieriklerinde uzlatklarn varsaymak ilk bakta olanaksz gibi grnyor. Mem Makinesinde Susan Blackmore, bir eit kltrel genler olan memlerin nasl taklit yoluyla kendilerini kopyalattn detayl bir ekilde inceliyor. Ama postmodern memlerin kendilerini kopyalatarak oalmas bir sonutur. Peki bu memlerin baarl olmasnn ardnda yatan sr nedir? Neden son yllarda faist bilim, paradigma, smrgeci bat bilimi, gereklik grecelidir, bilim toplumsal bir inadr tarzndaki memler baar kazand? Sokal, akann Ardndan (Alfa Bilim dizisi, 2011) kitabnda bu postmodern yazarlarn sylediklerinin bu kadar geni bir evrede ilgi ekmesinin nedenlerini uzun uzun aratryor; bu yanl argmanlarn izini Kuhn ve Feyerabendin eserlerine kadar sryor. Sokala gre bata gelen etmenlerden ilki tembellik, nk perspektivizm ve radikal toplumsal inaclk, politik olarak kendini adam fakat entelektel adan tembel insanlar iin fazlasyla doal bir felsefe. Gnmzde en sevilen kavram paradigma. Herkesin kendi paradigmas var. Oysa gerek bilim yapmak zor. Eer her ey bir yorum ve kanaat meselesiyse, zamanmz neden ciddi biimde fizik, biyoloji ve istatistik renmeye harcayalm ki? Tembelliin yansra akl-dla duyulan ilgi, bilimin otoriterliinden korku,...vb gibi etmenler de var. zellikle Trkiye gibi bilimsel formasyonun zayf olduu lkelerde bunlar daha da baskn hale geliyor. Ama hemen bir hatrlatma yapalm: Trkiyede postmodern felsefe 12 Eyll dneminde ykseldi. Dolaysyla bir yenilmilik duygusunun peinden geldi. Hemen 1980lerin banda Birikim evresinin kard Yeni Gndem dergisinde dinci evrelerle ittifaklar balad ve

Aydnlk KTAP
ortak dman olarak aydnlanma ilan edildi. Belki bunda Marksizmin dogmatik yorumlanna tepkilerin de etkisi olmutur. Bence Trkiyede solcular bir yanl utan dier yanl uca savruldular. Aydnlanma mcadelesini baarya ulatramam, bilimsel devrimini tamamlayamam- Sokaln ifadesi ile az gelimi- lkelerde postmodern ideolojinin tutunmas en ok kimi memnun eder? Burada emperyalizmin bu iten bir kar var diyebilir miyiz? Tabi ki en ok emperyalistleri memnun eder. Ama bu postmodernizm bir emperyalist komplodur demek anlamna gelmiyor. Sonuta postmodern yazarlar ABDde de ok tutuluyor. Her ne kadar Fransada oktan modalar getiyse de Amerikada zellikle kltrel aratrmalarda ok poplerler. Aslnda ABD ile Trkiyenin ok benzer yan var. Evrim olgusuna inanmayanlarn oran iki lkede de ayn. Amerikan halk da bizim halkmz gibi ok eitimsiz ve yoksul. ABD yneticileri dinci rejimleri ok seviyorlar. Bir lke ne kadar cahil kalrsa o kadar daha iyi smrlr. ABD kendi halkn da cahil brakyor, nk bylelikle olmayan kitle imha silahlarna kar baka bir lkeyi igal ederken kamuoyundan tepki gelmiyor. Aydnlanm, bilgili bir insan baka insanlar ldrmek zere savaa gndermeniz zordur. te postmodernizm emperyalistlere tam da istedii silahlar veriyor: doru/yanl grecelidir, neresinden baktnza baldr, siz neye doru derseniz o dorudur, haydi savaa. Bu nedenle Sokaln amac, genel anlamda kant ve manta duyulan sayg olarak zetledii bilimsel bir dnya grn savunmak. Ama bu sadece akademik bir savunma deil, ayn zamanda politik bir savunma. Kitaptaki tezler her ne kadar akademik dzeyde de olsa, sonular politik. Sokal btn bu tartmalarn akademik dzeyde kalmayp, dnyamz da etkilediini vurguluyor. Bilim dmanlnn, greciliin ve sahte bilimlerin en byk zararnn, zellikle Trkiye gibi Aydnlanmann modas gemi olduu varsaylan iinin henz tamamlanmad nc Dnya lkelerinde grldn sylyor. Alan Sokaln esas eletirdii parodinin de hedeflerinden bir tanesi- grecilik (kitapta rlativism karl olarak) postmodernizmin temel unsurlarndan bir tanesi Grecilik bizden neleri gtryor? Fizikteki grelilikle hi bir ilgisi olmayan bu akm, modern bilimin bir mit, bir anlat veya bir sosyal yap vsden baska bir sey olmadgn iddia eder. Bilimsel kuramlarn ackca olcusturulemezligini (Kuhn) ve belirlenemezligini kendi amaclar icin faydal bulan bu yazarlar ok geni bir yelpaze iindedir. agmzdaki anti-entelektualizm akmnn en goze carpan davurumu, gercek kant ve olgularn gerekliligi dusuncesinin yerini, her seyin oznel ckarlara ve baks aclarna indirgenebilecegi dusuncesine brakmasdr. Postmodern soylemin onemli bir bolumu, bilissel goreciligin su veya bu bicimiyle flort eder veya bu akm destekleyici savlara basvurur. Kkleri Kuhn ve Feyerabende kadar uzanan bu dnce bir onermenin dogruluk veya yanlslgnn birey veya sosyal gruba gore degisecegini iddia eden felsefelere ilham kayna olmutur. lkemizde daha da karikatrletirilerek yaygnlamaktadr. Bir amatr tiyatro skecindeki gibi artk elitist bilim adamlar bize nereden geldiimizi dikte ettiremez, isteyen maymundan geldiine inanr isteyen anl Osmanldan.... Btn bunlara postmodern felsefe yol amtr. Bilimsel dorular mutlak dorular deildir, zamanla biraz deiir, yeni kantlar bulunduka bilimin aklad eyler geliir, artar ama temel dorular deimez. r-

18 OCAK 2013 CUMA

13

Alan Sokal ve Gani Bayer

nein dnya yuvarlaktr ve kendi etrafnda dner. Bu bir gerektir, bak asna bal deildir. Dnyadaki btn canllar ortak bir atadan evrimlemitir. Bu da bir gerektir. Ama ayrntlarda henz aklanmam, ilerde tam olarak anlalacak sorular olabilir. Bu bilimsel gereklii ortadan kaldrmaz. Ama neden byle bir bilimsel tartma politik bir tartma haline geliyor? nk egemen snflar halkn bilgilenmesini istemiyorlar. Burada teki dnya inanc ok nemli. Bu dnyada ezilen, smrlen insanlar eer teki dnyaya inanyorlarsa tevekkl ederler, isyan etmezler. O nedenle evrim gibi aslnda bilimi ilgilendiren tartmalar lkemizde politik bir tartma haline gelmitir. Eskiden aydnlar hapse atarlard, imdi para vererek yanlarna ekiyorlar ve bu szde aydnlar da evrim de bir teoridir, gerek deildir eklinde yazlar yazyorlar. Trkiyeli aydnlar olarak bu durumdan kayg duymalyz. Benzer ekilde Sokal da bundan kayg duyuyor. Son donemde moda olan postmodernist/toplumsalinsac soylemlerin Solun degerleri ve gelecegi icin zararl oldugunu dusunuyor. Alan Ryann ifadesiyle: Mesela, savunma halindeki aznlklarn Derrida bir yana Michel Foucaultyu bile kucaklamalar ackca intihar demektir. Aznlklarn baks acs hep gucun hakikat tarafndan baltalanabilecegiydi...Bir kez Foucaultnun hakikatin basitce gucun bir eseri oldugu sozlerini okudugunuzda vay halinize... Fakat Amerikadaki edebiyat, tarih ve sosyoloji bolumleri cok sayda kendi kendini tanmlayan solcu barndrr; bu solcular nesnellikle ilgili radikal supheleri politik radikalizmle karstrrlar ve karmasa icindedirler. Postmodernizm politik zararlarna dikkat eken dier yazarlar kimdir? Pek ok dnr ve yazar postmodernism tehlikelerine parmak basmlardr. Bunlar iinde Trkiyede en tannanlarndan biri olan Noam Chomskyden bir alnt yapalm: [Eskiden] solcu entellektueller, canl isci snf kulturunde aktif bir rol ustlenmislerdi. Bazlar, isci egitimi programlaryla ya da genel kamu icin matematik, bilim ve baska konularda cok satan kitaplar yazarak, kultur kurumlarnn snf yapsn iyilestirmenin yollarn aramslard. Carpc bicimde, bugun onlara karslk gelen sol kesimler, bize, Aydnlanma projesinin oldugunu, bilimin ve rasyonalitenin yanlsamalarn terk etmemiz gerektigini haber vererek, emekci halk bu kurtulus araclarndan yoksun klmaya cabalamaktalar oyle bir mesajdr ki bu, kendi menfaati icin bu araclar tekeli altna almaktan hosnut olan guclunun yuregine su serpmektedir. (Noam Chomsky, Year 501. The Conguest continues, 1993.) Ama postmodern dncenin bilim cephesinden en kapsaml eletirisi Son Moda Samalar (Sokal ve Brichmont, 2012) ve akann Ardndan (Sokal, 2011) kitaplarnda yer almaktadr.

14

18 OCAK 2013 CUMA

Aydnlk KTAP

Rza Zelyut: AKPnin Osmanls ile gerek Osmanl bir deil

Bu roman sadece tarihi olaylar zerine kurulu de il tabi. Okudu unuzda greceksiniz ki dnemin ya am biimi, k l k k yafet yap s , evlerin mimarisi gibi tm ayr nt lar ince ince i ledim
DENZ TOPRAK deniztoprak20@gmail.com Tarihiler Esirciler Hann bugne kadar hep grmezden geldiler; adn anmaktan zenle kandlar. Aratrmac-yazar Rza Zelyut da Bilgi Yaynevinden kan Esirciler Han kitabyla tarihin grmezden gelinen hayalet hann yazd. Sadece Osmanldaki esir ticaretini deil 220 yl ncesi stanbul sokaklarn, araphanelerini, insanlarn ve harem hayatn da anlatt. Biz de Rza Zelyut ile kitabn, Osmanly ve ok tartlan harem hayatn konutuk Rza Zelyut denince ilk akla gelen Dersim Olay ve Alevilik zerine yaptnz almalar. Ama bu sefer Osmanl tarihini anlatan bir roman yazdnz. ncelikle bu romann ortaya k yksn dinleyebilir miyiz sizden? Gnmzde AKP iktidar Yeni Osmanlclk fikrini yaratmaya alyor. Bu akmnn doru anlalabilmesi asndan gerek Osmanly tanmak gerekiyor. Osmanl ynetimi Topkapdaki Kara Mustafa Paa Kkn bir erbethane olarak kullanyordu; meyhanenin Osmanldaki ismi erbethaneydi. Evliya elebi de seyahatnamesinde stanbulda binin zerinde meyhane olduunu yazmt. Osmanldaki rakamlar tutturmak iin bugnk nfusla kyaslayarsak 30 bin meyhane olmas lazm. Bu rakamlar neden veriyorum; nk Osmanl iin elenmeyen, iki imeyen bir dnya algs yaratlmaya allyor. Bu gr yanltr. Osmanlnn kaymak tabakas diyebileceimiz st tabakas en iyi ekilde eleniyor, en iyi ekilde yiyip iiyordu. Ve bu tabakann saraynda cariyelerle beraber i olanlar hizmetli olarak alyordu. imdi Osmanlnn Tayyip Erdoan ve ekibinin syledii gibi tamamen ii gc din olan, sabah akam oru tutup namaz klan bir tabaka m yoksa daha baka, daha dnyacl yaayan bir tabaka m olduunu bilmek gerekli. Onun iin bana ilgin gelen 3. Selim dnemini incelemek istedim. riye olarak saraya, bir ksm yenieri ordusuna, bir ksm ise tarlaya almaya gnderilerek hayatn birok alannda kullanlmaya baland. Devlet ynetiminde en st noktaya kadar gelen bu devirme devlet adamlar Anadolu halkna ok zulm yapt. 16. yzyldan itibaren de isyanlar bask ve smr sonras patlak verdi. Hatta kitapta da III. Selimin evresindeki devirme devlet adamlarna sert kn ve tamam Trkmenler ok iyi olmayabilir ama bu devleti de onlar kurdu demesini okuyacaksnz. Osmanlda dardan esir olarak tahminime gre ylda 25 bin kii getiriliyor. 400 yllk srete 10 milyona yakn kle dardan getirtilmitir diyebiliriz. Bunlardan bazlar zamanla aile kurarak hayatn iine katlmtr. Gnmzde birok kii kklerini kazdnda buradan geldiini renecektir. Devlete bakacak olursak esircilik sisteminin tevik edildiini gryoruz; nk vergi alarak buradan ciddi maddi kazan salyor. Klelikle Mslmanlar kle olamayaca iin gayrimslimler iinden alnan kz ve olanlar devirilerek Mslman yaplyor ve cariye veya hizmetkr olarak kullanlyor. Kitapta gulamperest bir Osmanldan sz ediyorsunuz. Bunu biraz aar msnz? 16. yzylda Osmanlda gulamperestlik alm ban gitmi. Gulamn anlam kle demektir ve gulamlar kullananlara da gulamperest ad verilir; ki bunun Trke karl; olancdr. Osmanl erkek toplumu gznde gulamperestlik pek de knanan bir i saylmazd. stne stlk byle hayatlarn kazanan olanlar; Osmanlda bir esnaf takm kabul ediliyorlard. imdi bunlara baktmzda biz hangi Osmanly rnek alacaz; gulamperest Osmanly m? Bursaya srgne gnderdii gelinin yanndaki ocuu boduran Kanuni Sultan Sleyman m? Yoksa daha insancl olan bir yapy m?
Deniz Toprak, R za Zelyut ile birlikte

S L VR Z NDANI OSMANLI Z NDANLARINDAN DAHA KT

Peki, slamiyete gre klelik yasak deil mi? Snni slama gre maalesef klelik yasak deil. Buna esir denmiyor ama gulam ve cariye deniyor. Bu isimde esir kullanarak snni slam devletleri klelii meru hale getirdi. Mesela halk tabasnda esirci zihniyet yoktur. Ama yneticiler arasnda bu meru kabul edilmitir. Bunu da en yaygn ekilde kullanan da Osmanl olmutur. Esirciler Han denen yerde de, romanda ayrntl olarak tasvir ediyorum, binlerce gen kz ve gen olan tutuluyor. Buraya gelen zenginlere satlyor. Romanda da bir esir kz kzdan yola kp tarihi gereklii anlatmaya altm. Bir yenieri ocuunun bu esir kza k olmas ve sonrasnda dnemin stanbulunu, kahvehanelerini, araphanelerini, sokaklar, zindanlarn yazdm. Sonunda Baba Cafer Zindanna uzandk. imdiki Silivri zindanyla Baba Cafer Zindann karlatrrsak bugnk koullarn daha ar olduunu grrz. nk eskiden zindanlarda yz yze konuma, kaynama vard. imdi tek kiilik hcre yapp bunu ortadan kaldrmaya, zindandakilere daha ar bir mahkmiyet yaatmaya alyorlar. Esirciler Han romannz iin tarihsel yanyla beraber bir belgesel almas tadnda olmu diyebilir miyiz? Bu roman sadece tarihi olaylar zerine kurulu deil tabi. Okuduunuzda greceksiniz ki dnemin yaam biimi, klk kyafet yaps, evlerin mimarisi gibi tm ayrntlar ince ince iledim. En basit rnekle 220 yl nce Beyazt Meydannda ne grebileceklerini verdim. Ardndan Kapalarya girdiinizde hangi meslek gruplar bulunuyor, hangi mallar satlyor tank

olacaksnz. Mesela romanda bir engi tasvir ediyorum. O dnemde bir engi nasl oynar, neler takar, nasl dans eder diye ince ince anlattm. Bu ayrntlar yakalamak iin birok kayna inceledim. Bulamadklarm minyatrlere baktm ve oradan zellikle inceleyip bunlar kitaba aktardm. Sadece bunlardan da yetinmeyip Osmanly ayrntl inceleyen Batl yazarlarn eserlerini de inceledim. rnein Osmanlda yeni topu birlikleri kuran Baron de Tott ayn zamanda anlar yazarak Osmanlnn o dnemki tarihine k tutmutur. Bu romanda ondan da alnt yaptm. Yani Esirciler Han roman zetle kuru bir tarihi roman deil ayn zamanda o dnemin belgesel almas oldu. Esir ticareti Osmanl yandalar tarafndan grmezden veya gsterilmezden gelindi. Ben romanmda bunu ok ayrntl bir ekilde iledim. Romanda greceksiniz iki tane esircilik zerine yazlm destan var. Bunlar ok nemli orijinal belgeler.

OSMANLIDA E C NSEL L K YAYGINDI

Son gnlerde Osmanl harem yapsn ok tartlr oldu. Kitabnzda da harem yapsn anlatyorsunuz. Osmanldaki haremi bize ksaca anlatabilir misiniz? Roman Laz esircilerin Esirciler Hanna Grcistandan bir kz getirmesini konu edinir. Bu kz stanbul Kadsnn karsna satlr ve orada harem hayatn ayrntl anlatmaya balyoruz. Kad kars Aye esir kz lezbiyen iliki iin satn alr. Osmanlda kadn kadna ecinsel ilikiler yaygndr. Ben romanmda direkt bunlar lezbiyendir demiyorum. Sreci ve bu kadnlarn neden byle olduunu ayrntl bir ekilde ileyip bu noktaya getiriyorum. Kadnlar haremde hapis hayat yayorlar ve birden fazla kars olan kocalar uzun zaman ilgi gstermiyor. Bu kadnlar iin baka bir yol kle kzlar oluyor. (Esirciler Han, Rza Zelyut, Bilgi Yaynevi, 383 s.)

OSMANLI 400 YILDA 10 M LYON ES R GET RTT

Osmanl devletinde klelik nasl balad? Osmanl Balkanlara getikten sonra klelie balad. Sava iin gittii Balkanlarda 12-13 yalarndaki gayrimslim ocuklar alarak Mslman yapt. Bunlarn akll olanlar devlet hizmetine, bir ksm ca-

ARAKABLO

Aydnlk KTAP

18 OCAK 2013 CUMA

15

SEYY T NEZ R

Yamur Scann kadn kahraman: Yeni tip aydnn habercisi

Roman n merkezinde bulunan ve kendi i dnyas nda btn ki ileri tek tek de erlendiren Gher, toplumun de i im ynn yakalamaya al rken, yak n gelecekte kad n n entelektel ya amda oynayaca rol duyumsat yor
seyyitnezir@yahoo.com Orhan Kemalin Murtazasnn Varlktaki cep boyutunda baslm (1952) biimini grp de okuyanlar, on be yl sonra kitab en az drt misli bym olarak ve kalplam roman boyutunda grdklerinde, mini minnack ilk sevgiliyi nice yl geince obeze dnm haliyle benimsemekte epeyi zorlandlar. Yazar, Varlk Yaynlarnda yllarca kan basmlarnda Murtazay kafasndaki asl roman kiisi olarak yeterince ileyemedii kaygsyla oturup yeniden yazdnda ortaya olumlu bir kitap kmtr. Sevdii bir romann arabuk bitmesini istemeyen ya da devamn bekleyen okurlar iin elbette gn domutur. Eletirmenler meseleyi farkl deerlendirir: Bir roman kiisi zaten hibir zaman romann bandaki kii deildir. Olaylar, ilikiler, yaantlar onu roman sonunda farkl bir kiilie dntrr. Zaten roman, toplumsal ve tarihsel deiimin somut kiiler zerinden yanstlmas deil midir? Kald ki deiimin karmza kard kiiler nceki yaamsal konumlarndan uzaklayorsa kiilik olarak elbette farkllaacaktr. Eletiriye ve edebiyat tarihine en byk katksn Trkiyede futbol ne kadarsa roman da o kadar! diyerek veren Fethi Naci ise, u sonuca varmt: Romancnn topluma ve olaylara bak deiiyor. Yaban, bir daha yazlamaz artk Trkiyede! (100 Soruda Trkiyede Roman ve Toplumsal Deime, s. 25, Gerek Y., Kasm 1981) iin de tipik ama benzersiz bir rnek oluturmasnn sonucuydu. Bu nedenle, eski Yunan yaptlar, sanat yaptnn almazlk ilkesinin de ilk kantlaryd. Elbette her yapt, yeni yorumlara aktr, yeni yaklamlar iin elverili zellikler tar. Ama onlardaki kahramanlarn ada yazarlarca yeniden ilenmesi, esin kayna olularnn tesinde bir anlam tamyor, yeni yaptn kendi zgn koullarnda ve farkl bir yapt olarak ele alnmasn gerektiriyordu. Bir edeb yaptn imdilerde sakz gibi ha babam sndrlerek 100 - 200 blmlk TV dizisi iin hammadde yaplmasn brakn, bir filme alnmas ya da oyunlatrlmas bile o yllarda nice titiz tartmalara yol ayordu. Gorkinin Anasn Brechtin oyunlatrmas bu balamda kimi aykr yorum ve deerlendirmelere konu oluyordu. Bir edebiyat eserinin kendi yazarnca yeniden yazlmas ise hi kabul edilemiyordu. Yapt, bitirilip gn yzne karldktan sonra, sanatsal deer olarak okurun mlkiyetine geiyordu. Ne ki Brecht, oyunlarn hazrlk srasnda olduu kadar, gsterim sonrasnda da oyuncular, izleyiciler, militanlar ve iilerle tartyor, metni srekli iliyor, diyalektik gerekilii kolektif ve militan bir yaratma sreci olarak uyguluyordu. Memet Fuatn gznde ise sanat da bir eletirmendir. Dnyay yaptnda yeniden kurgulayp ilerken ayn zamanda eletirisini ve nerisini getiriyor, gerekliin ve dncenin oluumuna btn yeteneini, kendi znelliini ve yorumunu katyor. Bu da sanat yaptn yazar ya da eletirmenin nesnel llere sktrma giriimini daha iin banda boa kartyor, tersine, yeni znel yaklamlarn nn ayor. Yeni yorumlara imkn verii yazarn gcnn gstergesidir. Yahya Kemalin Sessiz Gemiyi 20 ylda, baka birok iirini de stnde uzun yllar alarak bitirdii sylenir. Yaymlamakta acele etmedii, dahas yaam boyu ileme hak ve olanan sakl tutarak salnda kitaplatrmad bilinir. yi ama romanc nasl bir yol izlemelidir?

YA MUR SICA I VE ESTET K LKE

Moissej Kagan, sanat yaptnn somut ve biricik oluunun yan sra mutlak olan da ieren diyalektik yapsn Hegelden esinle aklarken, estetik deerin tam da bu zeminde ierik ve biim arasndaki derin uygunlukta olutuunu belirtir (Gzellik Bilimi Olarak Estetik ve Sanat, ev.: Aziz allar, s. 68, Altn Kitaplar Y., Mart 1982). Demirta Ceyhunun Yamur Sca romanna ynelik eletirilerin younluu bu estetik ilkenin tam olarak gereklememi olmasndan kaynaklanyordu. Demirta Ceyhun, yapta gelen olumlu ve olumsuz eletirilerin bilekesinde, Yamur Scan yeniden elden geirip 3. basmn hazrlarken bu gerekelere dayanyor (AydnlkKTAP , 16 Kasm 2012, S: 18, Arakablo), yapt zerindeki ek almasn, ierik ve biim arasndaki derin uyumun diyalektik olgunlamas aamasnda iiliin tamamlanmas olarak gryordu. Bu nedenle, Murtaza ile kyaslanamayacak apta dar lekli bir mdahale sz konusuydu. Yine de konu, yaptn nceki basmyla bu basm arasndaki farkll en azndan estetik ilkenin ve erein gereklemesi asndan deerlendirmek zere edebiyat tarihisinin irdelemesine ak ve muhtatr. Ne ki inat kiiliine karn roman yeniden ileme gerei duymas, Ceyhunun eletiriye ak oluunu, yaratm srecinde olduu kadar sonrasnda da katklar ihmal etmediini gstermesi ynnden rnek bir tavr sergiliyor.

EDEB YAT YAPITININ SANATSAL BTNL

Bir edebiyat yapt kendi bana ve almaz bir sanatsal btnlk tar. Bence Murtazann ilk biimi bu btnl tayordu. Nitekim eski Yunan yaptlarndan bugn de byk zevk almamz, Marxa gre, insanln ocukluunu en olaan halleriyle, dnemi iinde kusursuz biimlerle yanstmasnn, gelecek yzyllar

KADIN KAHRAMAN: GELECE N AYDIN T P

Yaln Kk, Demir zl, Rauf Mutluay, Hasan zzettin Dinamo, Oktay Akbal ve Rady Fishin yan sra birok yazarn eletirisinde roman, ncelikle Trk aydn stne ada bir tartma ayla ele alnyor. Romann kadn kahraman Gher, niversite rencisiyken sevdii Ruhsarn 68li bir devrimci olarak akn ve yaam karsndaki kararsz tavrn gvensiz ve tutarsz bulur; anlk bir kararla sevgili-

sinden uzaklar; babasnn da lmyle, kendisinden 20 ya byk bir profesrle evlenir, okulu brakr. Yaamn anlamlandran tek varlk yalnzca ocuudur. Yazar; bir ev kadn olarak izleyebildii kadar toplumun farkl kesimleri stne gzlemlerini kendi i dnyasnda hesaplamalarla srekli tartan Gherin gzleriyle bir dnemin Trkiyesini sergiler. Yaln Kk, Romanda bir Parti yazlmyor. O Partinin iinden getii ortamn roman yazlyor derken, roman kahramanlarnn yaamna yle ya da byle bulam olan TP (Trkiye i Partisi) gereine iaret ediyor. Baka deyile, romanda, farkl toplum kesimlerinden bireylerin birbiriyle ilikisinin sergilendii zeminde Partinin kendiliinden bulunmasnn baaryla gsteriliine dikkat ekiyor. Romann merkezinde bulunan ve btn kiileri tek tek deerlendiren Gher, ocuu ve ailesinden balayarak toplumun btnne mercek tutarken, Demir zlnn tanmlamasyla, hep sorumluluunu arayan ve tartan bir aydn olarak toplumun deiim ynn yakalamaya alyor. Bu ynyle, kadnn entelektel yaamda gelecekte oynayaca rol ve rgtl yeni aydn tipini haber veriyor. Romanda, Gher ve daha sonra tanyp ilk sevgilisi Ruhsarn yerine koyduu Zekeriya, devrimci kimlikleri henz biimlenmemi aydnlar simgelerken, br kahramanlar, daha belirgin zellikleriyle gemiin temsilcisidir. Yazar, romann sonunda kahramanlarn betimlemesini zellikle ak ulu brakarak, kiilerin tarihsel sre iinde oluacak toplumsal ynelim ve yazglarnn okurlarca btnlenmesini amalyor... Dahas Trkiyede aydnn 150 yldr sregelen ilesinin hi de kolay bitmeyeceini ima ediyor. arpc alegorik zellikler de tayan Yamur Sca, Oktay Akbal ve Rady Fishin belirlemesiyle syleyecek olursak yurtsever aydn ve emekilerin gelecee dnk araylarn toplumsal deiim srecinin capcanl kiilikleriyle sergileyen politik bir roman olarak geni okur kitlesinin ilgi odanda srekli yer alacaktr.

16

18 OCAK 2013 CUMA

Aydnlk KTAP

USTA TARH SALH ZBARAN:

Osmanl tarihiliini roman yazarlna evirdiler

Osmanl tarihili ini roman yazarl na eviren, pahal ilanlarla 100-150 bin bask yakt klar n duyuran, hem Osmanl hayranl yaratmaya al rken hem de Cumhuriyet a a lamas n grev edinmi olan kalem orlar n ortal doldurdu u zaman ve zeminde Osmanl tarihili inin tad kat
ENOL ARIK senolcarik@gmail.com

Usta tarihi, akademisyen Salih zbarann yeni kitab Ummanda Kapan mparatorluklar; Portekiz ve Osmanl kitab Tarihi Kitabevi etiketiyle raflardaki yerini ald. Hint Okyanusunda kapan iki imparatorluun yaylmasn, o yndeki stratejisini ve evresindeki yaplanmasn konu edinen almada bir yanda Sleyman Paann Hindistan sahillerinden eli bo dnn, nl bir denizci ve bilginin Pr Reisin 80i bulan yanda Sultan fermanyla kellesini kaybetmesini de ele alyor. zbaranla yeni kitab zerine konutuk. Syleimize dilerseniz kitabnzn konusuyla balayalm. Neden Osmanl ve Portekiz? Bunun yant 1960l yllara kadar uzanan bir srecin iinde sakl. Her ey stanbul niversitesinde hazrladm bir mezuniyet teziyle balad. 1962 ylnda danmanm Cengiz Orhonlunun nerdii konu Basra Krfezinde ekien iki imparatorluun yaplanmas, zellikle stanbulda Babakanlk Osmanl Arivinde korunan padiah fermanlarnda yansyan bilgiler tarihiliimin abecesi oldu. Zamanla, yurt ii ve yurt d ariv ve kitaplklarnda bulduum bilgilerin rehberliinde 16. yzyln tm Hint Okyanusuna yaylan olay ve olgularyla srd ve bu kitapta yer alan son almalarmla noktaland. Demek ki sorunuzun yant, yarm yzyl bulan aratrmalarmn olgunlatrdn sandm bir kitabma koyduum balk oluyor. SINIRSIZ B R MPARATORLU UN YA AM B M
Kitabnzn i kapann balnda drt szck dikkatimizi ekiyor: Emperyal ve kutsal, muhafz ve mltezim. Bunlar biraz aabilir misiniz? Kitabn i kapanda yer alan bu

drt szck ile Osmanl ve Portekiz imparatorluklarnn temel niteliklerini ifade etmek istedim: emperyallikle ynetim merkezlerinden ok uzaklara ve art deerlere el atan imparatorluk vasflarn, kutsallkla yaymak istedikleri dinler adna takndklar tavrlar, muhafzlkla snrsz denilebilecek toprak ve denizleri egemenlik altnda tutabilmek hatta snrlarn daha da geniletmek iin yaptklar bekilikleri ve mltezimlikle de vardklar yerlerde iltizam sistemini uygulayanlar yani vergileri toplama iini stlenenleri dile getirmek istedim. lkemizde milyonlarca renci iin hazrlanm tek tip tarih kitaplarnda devlet olarak nitelendirilen -smrgeci nitelii bulamasn diye imparatorluk vasf yaktrlamayan- adeta snrsz bir imparatorluun yaam biimini yansttm. Osmanlnn Hint Okyanusuna ynelik siyasetini nasl yorumluyorsunuz? Osmanllarn Hint Okyanusuna ynelik siyasetine demin sylediklerimi dikkate aldnzda, sanrm, bir yant bulabilirsiniz. Kestirme ve zet olarak bir yant verecek olursam, merkezden hazrlanm bir master plan yoksunluundan, birbirini uyumla izleyen uygulama eksikliinden ve tabii ki okyanusa yatkn eitimli denizci ktlndan sz edebiliriz. Ayrca, Ummana alan bir imparatorluun uzun yolculuklara da gs gerebilecek bir ticaret a gelitirememi olmas onlarn snrsz denilebilecek yaylmalarna snr getirmitir. Ummandaki kapma diyorsunuz, bu kapmann ana etkeni neydi? Ummanda kapmann anlam, demin deindiim ve deniz se-

Salih zbaran

cevap vermek isterim. Byle bir eksiklik Trk tarihiliini ksz brakyor, kyaslama olanan kstlyor, yorumlarda bizli tarihilii trpleme olanana yer vermiyor. Son zamanlarda zlem Kumrular tarafndan hazrlanan spanya -ve baka devlet ve imparatorluklar- merkezli bilgilendirmeler bu yolda ne denli yararl olabileceinin rneini vermitir. Gerek niversitelerin retim ve aratrma programlarnda, gerekse tarih ders kitaplarnda ie kapalln panzehiri olabilir deniz-ar aratrmalar. zeletiri iin bir ayna grevi yapabilir baka dnyalarn tarih kaynaklar. Ben bu konu stne ok ey yazdm; burada yinelemek gereksiz.

ferlerini ieren mcadele, atma deildir sadece. Arlkl olarak byle rekabet olsa bile, iki imparatorluun anlama yollar aradklar zamanlar da olmutur. Merkezlerden yazlan ve zellikle Kzldeniz ve Basra Krfezi zerinden akp giden ticari faaliyetlerde sz sahibi olmak, Hint Okyanusunun gelir kaynaklarna sahip olmak iin giriilen diplomatik ataklarn kayda gemi verileri de farkl ilikilerin kantlar olarak elimizdedir. Deniz ar aratrmalar lkemizde hangi boyutta? En byk dertlerimizden birine parmak basan soru bu ve benim her frsatta dile getirmeye altm Trk tarihiliindeki sorun. lkemizde deni-ar aratrmalarnn sessizlii yanna ben teki dnyalar, lkeleri, toplumlar konu eden, yakndan tanyan tarih almalarnn eksikliini dile getirerek

OSMANLI

Gerek TAR H L N N TADI niversitelerin KATI nmzdeki dneme ilikin retim ve almalarnz var m? ara t rma Ben Osmanllarn gney Arap programlar nd lkelerine ve denizlerine ynelik a, gerekse almalarm sanrm noktalyorum bu kitabmla. Tarihiliin bytarih ders lesine geni alanna ve yzyllk skitaplar nda recine basit bir katkda bulunabilie kapal l n diysem ne mutlu bana. Tabii emekli olsam da, epeyce rahatszlklar panzehiri geirmi bulunsam da, mesleimi olabilir deniz- yazarak srdrmek istiyorum, doka r torlarmn desteiyle. Ama rotam deitirdim son zamanlarda. Osara t rmalar. manl tarihiliini roman yazarlzele tiri iin na eviren, pahal ilanlarla 100bir ayna 150 bin bask yaktklarn duyuran, hem Osmanl hayranl yaratmagrevi ya alrken hem de Cumhuriyet yapabilir aalamasn grev edinmi olan ba ka kalemorlarn ortal doldurduu zaman ve zeminde Osmanl tarihdnyalar n iliinin tad kat. Artk doum yetarih rim, ocukluumu ve erken genkaynaklar lik yllarm geirdiim Turgutlu
(Kasaba) tarihini duyurmaya alyorum.

Aydnlk KTAP

18 OCAK 2013 CUMA

17

ukurova 6.Kitap Fuar

Y l n ilk kitap fuar , 15-20 Ocak 2013 tarihleri aras nda TYAP Adana Uluslararas Fuar ve Kongre Merkezinde okurlarla bulu maya haz rlan yor. TYAP, Trkiye Yay nc lar Birli i ve ufa ukurova Fuarc l k i birli iyle, Adana Byk ehir Belediyesi ve Alt n Kozan n katk lar yla dzenlenecek olan ukurova 6.Kitap Fuar , 15-20 Ocak 2013 tarihleri aras nda TYAP Adana Uluslararas Fuar ve Kongre Merkezinde, TYAP Adana Fuarc l k taraf ndan haz rlanan ukurova 6. ukurova E itim Fuar ile e zamanl olarak gerekle tirilecek. Fuarda pek ok etkinlik ve imza gn yap lacak. kinci haftan n etkinlik program n a a da sizlere sunuyoruz

18 Ocak 2013 Cuma AKDENZ SALONU 12.00-13.00 Sylei: Mavisel Yener ocuklarla Buluuyor, Dler Konuuyor Konumac: Mavisel Yener Dzenleyen: Bilgi Yaynevi 13.15-14.15 Panel: Sosyal Demokrat Belediyecilik Yneten: Halit Atik Konumaclar: Perihan Sar, Ula Bayraktar Dzenleyen: SODEV 14.30-15.30 Sylei: Balkanlardan ukurovaya Bir Sevda Masal Hrriyet Konumac: Nur z Dzenleyen: Altn Kitaplar 15.45-16.45 Panel: ukurovada ykclmz ve yk Dinletisi Yneten: etin Yienolu Konumaclar: Aydn imek, Nazmi Bayr, Yaar Yltan, Deniz Moralgil, Turan Ali alar Dzenleyen: Kanguru Yaynlar 17.00-18.00 Sylei: Yazar Olmak stiyorum Konumac: mer Sevingl Dzenleyen: Carpediem Kitap

18.30-19.30 iir Dinletisi: ukurovadan iirler Sunum: Halise Tekba Katlmc airler: Enver Seinti, eref Kocakaya, Nebih Nafile, Hlya Saadet znisan, Duran Aydn, Cemal nal, Mansur Ekmeki, Adnan zcandan, Mehmet Demirel Babacanolu, Bekir Dasever, Selahattin Baysal, Harika Ufuk, Yakup Karaca, Sreyya Filiz, Baki Yldrm, Mesut Eray, Ltfi Kpeli, Ali Atar, Fuat Duymaz, aban avin, brahim zcanl, Mnevver Dver, Onur akmak, Kader Kutlu, ahin Tuncay Dzenleyen: Edebiyatlar Dernei 19 Ocak 2013 Cumartesi UKUROVA SALONU 11.00-12.00 Sylei: "Mona Lisa Neden Glmser?" Aratos Felsefe Okulu (6. Ders) Konumac: Birnur Eraldemir Dzenleyen: Aratos Dergisi 12.15-13.15 Sylei: Devrimin lk Kartlar Konumac: Alev Cokun Dzenleyen: Cumhuriyet Kitap 13.30-14.30 Sylei: ''Sevdiim Roman Kahraman'' Konumaclar: Semih Gm, Faruk Duman,

Sibel K. Trker, Behet elik Dzenleyen: Can Yaynlar 14.45-15.45 Sylei: ocuk ve Genlik Edebiyatnda 50 Yln Ardndan Konumac: Glten Dayolu Dzenleyen: Altn Kitaplar 16.00-17.00 Sylei: 2013 Astroloji Ve Mucizeler Konumac: Nuray Sayar Dzenleyen: Destek Yaynlar 17.15-18.15 Sylei: Nato ncirlik ss Glgesinde Suriye Sorunu Konumaclar: Nuray Sancar, Adnan Gm, Elife Hatun Klbeyli Dzenleyen: Evrensel Basm Yayn 18.30-19.30 Panel: AB-Dnin BOP Plan erevesinde Suriye ve Trkiye Yneten: zler akr Konumac: Grdal ng Dzenleyen: Derleni Yaynlar 19 Ocak 2013 Cumartesi AKDENZ SALONU 11.0011.45 Sylei: Filozof ouklar Klub Konumac: Seran

Demiral Dzenleyen: Final Kltr Sanat Yaynlar 12.00-13.00 Panel: Yerel Ynetimler ve Demokrasi Yneten: Halit Atik Konumaclar: Ahmet zer, Gkhan Gnaydn Dzenleyen: SODEV 13.15-14.15 Sylei: Uurumun Kenarnda D Politika Konumac: Onur ymen Dzenleyen: Ezgi Kitabevi- Remzi 14.30-15.30 Sylei: Gizem Dolu Macera Roman Bayku Yemini Konumac: Yeim Saygn Armutak Dzenleyen: Gn Kitapl 15.45-16.45 Sylei: Zamana Kar Orhan Kemal Konumaclar: Ik t, Bedri Aydoan Dzenleyen: Everest Yaynlar 17.00-18.15 Sylei: Gizil Glerin Farkndal Konumac: Bnyamin etinkaya Dzenleyen: Pegem Akademi Yaynclk 18.30-19.30 iir Dinletisi: iir, nsan Yanmz Yneten: Aydn imek

airler: lhan Kemal, Zeki Karaaslan, Yaln Aydnlk, Betl Akda, Atilla Yarin, Adnan Gl, Hseyin ahin, Aydn imek Dzenleyen: Kanguru Yaynlar 20 Ocak 2013 Pazar UKUROVA SALONU 12.00-13.00 Sylei: Aykr Sorular Konumac: Enver Aysever Dzenleyen: Ezgi Kitabevi- Remzi Kitap 14.30-15.30 Sylei: "Gn O Gndr" Konumac: Banu Avar Dzenleyen: Ezgi Kitabevi- Remzi Kitap 15.45-16.45 Sylei: ''Muhteem Hayatlar Neleri Saklar'' Konumaclar: Oya Baydar, Turhan Gnay Dzenleyen: Can Yaynlar 17.00-18.00 Sylei: Ailede Sevgi letiimi Konumac: Vehbi Vakkasolu Dzenleyen: Nesil Yaynlar 18.15-19.15 Sylei: likide Egoyu Yenebilmek Konumac: Seda Diker Dzenleyen: Destek Yaynlar 20 Ocak 2013 Pazar AKDENZ SALONU

12.00-13.00 Sylei: Osmanlnn Filistin Politikas Konumac: Yavuz Bahadrolu Dzenleyen: Nesil Yaynlar 13.15-14.15 Sylei: Anlamadmz Trk Sosyolojisi Konumac: Cneyt lsever Dzenleyen: Doan Kitap 14.30-15.30 Sylei: ''Yekta Kopan'la Sylei'' Konumac: Yekta Kopan Dzenleyen: Can Yaynlar 15.45-16.45 Sylei: nald Dokuma ileri Direnii Nasl Dokuduklarn Anlatyor Konumaclar: Ali Karada, Mecit Bozkurt Dzenleyen: Evrensel Basm Yayn 17.00-18.00 Sylei: Kendi Everestinize Trmann Konumac: Nasuh Mahruki Dzenleyen: Alfa Yaynlar 18.15-19.15 Sylei: slam ve Sosyal Adalet Konumac: Eren Erdem Dzenleyen: Destek Yaynlar

18

18 OCAK 2013 CUMA

Aydnlk KTAP

YEN IKANLAR

Bir hanetin yks

Karadelik Gncesi

lmle Ba Ba a

Bi Tur Versene

Semih etin, Kaynak Yay nlar , 480 s.

Tmamiral Semih etinin Bir hanetin yks-Hasdalda Bir Amiral adl kitab, Trk Ordusuna ynelik Balyoz tertibiyle Hasdala kapatlan Tmamiral Semih etin, kendisinin ve silah arkadalarnn direni destann ibretlik bir ders olarak tarihe kaydediyor. 15 yl nce Trkiye ile Yunanistan savan eiine getiren bir kriz dneminde gemimizle Kardak blgesinde grev yaparken, ok yaknmza sokulan Yunan gemilerindeki subaylarn gzlerinde grdm nefreti hi unutamamtm. Yllar sonra Beikta Adliyesindeki gzlerde bundan ok daha fazla nefret greceimi dorusu hi aklma getirmemitim.

Ali Teoman, Yap Kredi Yay nlar , 600 s.

Bu servende dava vekili brahim Nemrdla birlikte avukatlardan tellaklara, dervilerden bahvanlara, psikanalistlerden yar deli bilim adamlarna birok karakterle tanp her birinin yksne kulak misafiri oluyoruz ve giderek belki de dava vekilinin yazgsnn bu kent araclyla btn insanln yazgsna dnt bir sona doru kanlmazcasna srkleniyoruz. Ali Teomandan, zaman tesi bir stanbulda cereyan eden, yeralt dnyasnn srlarnn anlatld, gerekst olaylarla gldren, ironiyle kara mizahn at oynatt bir acayip masal; yazarn tabiriyle bir melun ve mendebur roman.

Peter Nadas, Can Yay nlar , ev: Gn Benderli, 200 s.

Pter Ndas, sradan insanlarn sra d yaamlarnn yazardr. Yaama mcadelesi veren, yoksul, kimi deerlerinden kopmam kimi iindeki bastrlmam faizan duygularn ilk atlakta ortaya karan insanlar. Yer yer yaama bir ocuun gznden bakar yazar; byklerin anlalmaz dnyasna zenerek masumiyetini kaybeden ocuklar da vardr bu yklerde, hl kendisini koruyabilenler de... Ortak yanlar ihmal edilmeleridir. Yaamla lm i iedir Ndas kitaplarnda... Kendisi de yaamn kysndan dnm, lmn soluunu ensesinde hissetmi, hatta lmle Ba Baada yaadklarn ykletirmitir.

Aydan elik, Optimist Yay n Da t m, 152 s.

Bi Tur Versene bir eit albm kitap. 1990larn ortasndan beri yoluna bamsz bir izer-yazar olarak devam eden Aydan elik iziyor, yazyor ve bisiklet stnde ocukluunu aryor. ok ynl aydnlarn, eski deyimle ilim-irfan sahibi insanlarn azald bir ada iyimser bir merakla ortalkta dolaan biridir Aydan elik. Yine de bunlar onu zgn klmaya yetmez. Onu farkl klan ey, tm bunlar hrs, kibir barndrmadan, bilgiyi arasallatrmadan, salihane bir merakla okumas, yazmas, izmesi, anlatmas. -Ba Erten, Eurosport Trkiye Yayn Koordinatr-

K sa Film Yap m

Civa

Cash

Gabo ve Mario

Jim Piper, Say Yay nlar , ev: Gke Metin, 408 s.

Ksa filmler, uzun metrajl filmlere nazaran, davuruma ok daha ak ve yaratc olma potansiyeline sahiptirler. Bir dakika diyeceksiniz. Bu nasl olabilir? Biz uzun metrajl filmleri ounlukla Hollywood yapmlaryla badatrrz. Kukusuz Hollywooddakiler etkileyici ve yaratc olmalarn salayan finansal imknlara, yetenek ve kaynaklara sahipler. Benim gibi ie yeni balayan birinin ektii ksa bir filmin, profesyoneller tarafndan kotarlm uzun metrajl bir filmden daha zgn olmas nasl mmkn olabilir? Sorunun cevab, neredeyse sihirli bir ekilde, filmin uzunluunda yatar. -Jim Piper-

Selim iprut, Siyah nci Yay nlar , 328 s.

Seri katiller civaya benzer. Yakaladn zannedersin, parmann ucundan kap giderler. Peki bir gn biri kp karmza En byk dileini gerekletirebilirim, fakat bunun iin fedakrlk istiyorum senden! derse ne yaparz? Ya gerekleen her dilek peinden aclar da getirecekse... Ya verdii mutluluun yannda hayatmz boyunca altndan kalkamayacamz bir bedel detecekse... Okuyucuyu her dakika diri tutan temposu, ktalararas gidi-gelileri ve srkleyici kurgusuyla Civa unutulmayacak bir kitap. Civay okuduktan sonra bir dilek iin en az iki defa dneceksiniz.

Reinhard Kleist, Flaneur, ev: Bilge S. nand , 223 s.

Siyahlar giyerim umutsuz yoksullar ve kaybedenler iin, cezasn oktan demi mahkumlar, zamann kurbanlar iin... Ikl ve parlak bir dnyann glgesinden gelen gr bir ses, sra d bir adam, bir efsane, Johnny CASH. Alman Sanat Reinhard Kleistin zgn yorumu ve grkemli izgileri, 2007 Peng Munich izgi Roman dl ve Frankfurt Kitap Fuar dln, 2008de Almanyann en prestijli izgi roman dl olan Max ve Moritz dln ald.

Ana Gallego, Angel Esteban, Do an Kitap, ev: Sleyman Do ru, 300 s.

Latin Amerika Edebiyatnn boom dneminin iki delikanls: Gabo ve Mario. Gabo ve Mario, 60l yllarda ortaya kan ve Latin Amerika Edebiyatnn dnyaca tannmasn salayan boom hareketinin en nemli temsilcilerinden Gabriel Garca Mrquez ile Mario Vargas Llosann mektuplamayla balayan, sk bir dostlua dnen ve en sonunda da Marionun Gaboya att yumrukla noktalanan ilikisini konu alyor. Ama bu kadarla da kalmyor. Kitabn yazarlar ngel Esteban ile Ana Gallego, okuru dnemin edebi ve siyasi figrleriyle tantryor.

YEN IKANLAR

Aydnlk KTAP

18 OCAK 2013 CUMA

19

Metrestepe

Caroline

syan, Devrim, Ele tiri

Boynuzlar

stn Dkmen, Remzi Kitabevi, 232 s.

Metristepe nasl Metrestepe oldu? Kurtulu Sava'nn yapld alanlardan biri de Bozyk yaknlarndaki Metristepe'dir. Kurgu bu ya, bir inaat firmas, 2000'li yllarda Metristepe yaknlarnda, villalardan oluan bir site yapar, Metristepe Manzaral Villalar diye satlr evler. Sitenin ad Metristepe'dir ancak birok varlkl erkek, metresini bu villalara yerletirdii iin olsa gerek, sitenin ad zamanla Metrestepe Villalar'na kar. Bu villalarda, Metristepe Sava'na katlanlarn torunlar oturmaktadr imdi. Bu romann kahraman Nuren, Metrestepe villalarna yerleen sakinlerden biridir ancak hayatn ona neler getireceini bilememektedir.

Cornelius Medvei, thaki Yay nlar , ev: Asl Tohumcu, 128 s.

Bay Shaw yaz tatilinde Caroline ile tantnda hayat alt st olur, Carolinen gzleri insan adeta iine hapsetmektedir. Krmz turba baylan Caroline aslnda bir eektir. Bay Shaw tatil sonunda Caroline beraberinde ehre gtrr. Birlikte satran oynar ve ie giderler. Bay Shaw kaybettiini sand yaama sevincini yeniden bulur. Peki, ama bu huzurlu yaam ne kadar srebilir?

Blent Diken, Metis Yay nlar , ev: Can Evren, 272 s.

Bir zamanlar siyasetin ve eletirel dncenin en nemli kavram olan devrim artk hkmn yitirmi gibi grnyor. Dier taraftan, paradoksal bir biimde, bugn herkes dzenli olarak radikal deiim buyruuna tabi. Radikal dnmlere uyum salamak, yaam stratejilerini piyasann esnek taleplerine gre ayarlamak gerektii fikrini kanksam durumdayz. Bugnn hkim ideolojisinin tek ve en nemli buyruunu Badiou u iki kelimeyle zetliyor: Fikirsiz yaa! Blent Dikenin kitab ise birbiriyle ilikili fikre, isyan, devrim ve eletiriye inanc devam ettirmeye ynelik bir deneme.

Joe Hill, Alt n Kitaplar, ev: Zeynep Heyzen Ate , 416 s.

Kadife Kutudaki Hayalet ile edebiyat dnyasna hzl bir giri yapan Joe Hill, olaanst bir gerilimle yeniden okurlaryla buluuyor. Her zaman doru olan yapan insanlardan olan Ignatius Perrish doutan anslyd. Sekin ve zengin bir ailenin ocuuydu, sal yerindeydi, toplumda saygn bir yeri vard. Tm bunlarn yannda ocukluk akn, Merrini bulmu, onunla mkemmel bir hayata adm atmt. Kendini masal kahramanlar gibi hissediyordu. Ama bir gn Merrinin korkun bir cinayete kurban gitmesiyle her ey deiiverdi. Grne gre Tanr dahil herkes onu terk etmiti. indeki eytan hari herkes...

Cennetin Ele tirisi

Metin Alt oktan Zeynepe Mektuplar

Selma Grbz in Yaz

Ne Gzel Suluyuz Biz Hepimiz!

Roland Boer, Ayr nt Yay nlar , ev: Melih Pekdemir, 560 s.

Cennetin Eletirisi adl bu kapsaml almada Roland Boer, Marksizm ile teoloji arasndaki diyalog ve tartmalara eletirel bir bak sunuyor. Tarihsel iki tutkudan, yani Marksizm ve teolojiden hareketle, hem bu iki alann kendi kavramlarna, hem de bunlar arasndaki geigenliklere ve uyumsuzluklara deiniyor. Yazar, farkl dnrlerin kendi terminolojilerini zmleyerek, eksik braklan yanlara k tutmaya alyor. Bu yzden, metinlerin ihmal edilmi ayrntlarna eilirken, kendi farkn ortaya koymaktan ziyade, inceledii her yazarn zgn yntemi iinde bir analizini yapmay tercih ediyor.

Metin Alt ok, K rm z Kedi Yay nevi, 120 s.

Edebiyatmzn acya kirac airi Metin Altokun, kz Zeynepten ok uzaktayken ona yazd mektuplar sadece sevginin ve dindiremedii bir zlemin deil; onun iirinin de aracs. dnyasnn ini klarn, sarsntlarn, sitemlerini yine de en ok zlemini yazyor Altok. tenlikle yazyor, ruhunu ayor, onca uzaklktan kzna ulamaya alyor. Bu mektuplarda bir babann duygular, zlemleri olduu kadar ldrlen Cavit Orhan Ttengile ne oldu sorusu da, kendi yapt Kibele heykelciklerinin gzaltna alnlar veya Bingln yoksulluu da var.

Ferit Edg, Sel Yay nc l k, 96 s.

Bilmiyorum, gelecein sanat, belki de bilinmeyeni bilinir klma, var olana meydan okuma, bir dokunula, bir heceyle, bir suretle, olaylar, olgular, hatta yazglar deitirecek bu tr suretlerden doacak. Eer, sanat alannda her son, ayn zamanda bir balangsa, niin olmasn? Selmann bu resimlerindeki tm bu insanlar, hayvanlar, bitkiler, akarsular, gller, denizler, nerden geliyor? Kanmca, gemiin derinliklerinden, gelecein sonsuzluundan, resmin sfrnc noktasndan. Bu nedenle onu, gemiin ve gelecein ada olarak niteliyorum.

Seval ahin, leti im Yay nevi, 276 s.

Sevgi Soysal, anlatmyla kentleri, ev ilerini, yaam gzel klan bir kalem; kimi okurun k olduu kimi okurunsa benim yazarm diyecek kadar sahiplendii bir yazar. Bu yzden onunla ilgili, onun edebiyatyla ilgili her metin ve her iz kayt altna alnacak birer belge niteliinde. Seval ahinin derledii bu kitap da, Ne Gzel Suluyuz Biz Hepimiz! balkl sempozyumun katlmclarnn kaleme ald yazlarla birlikte 12 Martn 40. Ylnda Sevgi Soysal panelinde sunulan iki yazy bir araya getiriyor ve sevgi Soysaln metinlerinin yeni okumalar iin bir kap aralyor. -Latife Tekin, 1983-

20

18 OCAK 2013 CUMA

Aydnlk KTAP

OCUK - GEN

Kk filozoflara Rousseau
Kk Filozoflar, tarihe damgas n vurmu filozoflar n ocukluklar n anlatarak, filozoflar n yemez imez canl lar olmad n , sadece sorgulama yeteneklerini kaybetmeyen insanlar olduklar n ispatlamak amac yla olu turulmu bir seri
REM HALI irem.halic@hotmail.com Metis Yaynlarnn Kk Filozoflar serisinin on ikinci kitabnda, sra Jean-Jacques Rousseauda. Bu seriyi gerekten seviyorum, yllardr kuru kuru okuduum Rousseauyu canl kanl kue katta grnce bunu bir kez daha anladm. Hala bu seriye balamadysanz belirtelim: Kk Filozoflar, felsefeyi anlalmas zor bir alan olarak grme alkanl yznden pek fazla felsefe kitaplar okumaya yatkn olmayan toplumumuzun 9 ya st rnlerine, felsefeyle i ie bir hayatn eitimini vermek, tarihe damgasn vurmu filozoflarn ocukluklarn anlatarak, filozoflarn toplumdan bamsz, yemez imez canllar olmadn, sadece sorgulama yeteneklerini kaybetmeyen insanlar olduklarn ispatlamak amacyla, alannda uzman hocalar tarafndan yazlm kitaplarn evirilerinden oluan bir seri. Ksacas, ocuklara felsefeyi sevdiren kitaplar bunlar. nl filozoflarn topluluklar harekete geiren, tarihe yn veren ideolojilerini, gndelik yaantlar arasnda harmanlayarak, kocaman rangarenk, ayn zamanda serinin adna yakr kalitede izimlerle, ocuklara zevkli bir okuma imkan salyor. erii asndan ocuklar, dnme eylemi iin niversitede felsefe okumay beklemek, bu srede bolca bilgi ezberlemek zorunda olmadklarn, aksine u an dahil her an dnmeye msait olduklarn anlamaya sevkediyor. Bu kitapta da Jean-Jacques Rousseaunun hayaleti, Emile adn verdii ilkel bir ocuun yardmyla, insann doa halinden toplum yaamna geiini, demokrasiyi ve yozlamay anlatmak iin bir tiyatro oyunu sergiliyor. Diyaloglarda, Rousseaunun Fransz Devrimini derinden etkileyen kitaplar nsanlar Arasnda Eitsizliin Kayna ve Toplum Szlemesinden izler gryoruz. Kalbimi btn plaklyla aacam sana diyor Rousseau okuruna ve onun byk ideolojilerinin yansra byk elikilerine de ahit oluyoruz. Trnn en iyi rneklerinden olan Kk Filozoflar serisini bir an evvel biriktirmeye balayn derim ben. yi okumalar diliyoruz. (Bendeniz Jean-Jacques Rousseau, Edwige Chirouter, Mayumi Otero, Metis Yaynlar, ev:Aye Deniz Temiz, 64 s.)

Odd ve Ayaz Devleri

2009 ylnda Mezarlk Kitabyla Newbery Medal alan Neil Gaimandan zekice kurgulanm elenceli bir roman. Konusunu geleneksel Nors mitolojisinden alan Odd ve Ayaz Devleri, okuru devlerin ve tanrlarn lkesinde vahi ve byl bir yolculua karyor. Vikingler dneminde, Norvete bir kasabada Odd isimli bir ocuk yaar. Odd hep ok anssz bir ocuk olmutur. Kk yata babasn kaybeder, aa keserken bir ayan sakatlar. stelik bir trl bitmeyen k Oddun kasabasnda yaayan herkesin aksilemesine neden olur. Odd kasabadan ormana gittii bir gn Neil Gaiman, thaki ay, tilki ve kartalla karlar. Bu sraYay nlar , ev: Emine d hayvann Odda anlatacaklar bir hiAyhan, 104 s. kyeleri vardr. Odd, bu hayvanla karlatktan sonra kendini hayal edebileceinden ok daha tuhaf bir macerann iinde bulur: imdi Odd, tanrlar ehri Asgard Ayaz Devlerinden ve kendi kasabasn bitmek bilmeyen ktan kurtarmak zorunda...

Vango 1. Cilt: Gizemli Gemi in Pe inde

1930lar... Issz bir adada ve gzlerden uzak bir manastrda bym bir gen, Pariste bir papaz okulunun rencisi, bir zeplinde a yama, Nazi kart bir Alman kaptann dostu, Fransz polisinin peinde olduu bir cinayet zanls, gzeller gzeli Ethelin gizli ak, Rus ajanlarn hrsla takip ettii bir hedef... Vangonun pek ok yaam ve kendisinin de bilmedii byk bir srr var. Timothe de Fombelle, birbiriyle kesien ykleri byk bir baaryla kurgularken okuru Avrupada bir batan bir baa dolatryor ve birbirinden renkli karakterlerle tantryor. Savan ayak seslerinin duyulduu yllarda, Akdeniz adalarndan Parisin atlarna, Rusyann dondurucu kndan skoyann sisli ormanlarna uzanan soluksuz bir macera ve yaamnn gizlerini aratran unutulmaz bir kahraman: Vango Romano.

Timothee de Fombelle, Yap Kredi Yay nlar , ev: Elif Gkteke, 408 s.

Seme Dnya Masallar

Ortado u, Afrika ve Okyanusya Masallar
nsanlarn hayallerinin, arzularnn, sevinlerinin, fkelerinin, sitemlerinin ve sevgilerinin hayal gcyle harmanland en gzel masallar getiriyoruz sizlere... Masallarn dnyasnda bir halnn zerine binip gznz ap kapayncaya kadar bir yllk yol alabilir, bir melekle konuan kahramana dnebilirsiniz. Yedi kat yerin altnda karncalar kralyla buluup, bir ejderhann srtnda on iki kat gkyzne bir rpda ykselerek aslanlar kralyla burun buruna gelebilirsiniz. En ufak delikten san bir parmak ocuk olsanz da olaanst iler baarmakta zorluk Kolektif, Dipnot ekmezsiniz... Seme Dnya Masallar dizisi sizYay nlar , 260 s. leri sklmadan defalarca okuyabileceiniz, yepyeni ve elenceli maceralara davet ediyor. Gl anlatm ve ayrntlarla hayal gcnz ve yaratclnz zenginletirecek bu masallarla yeni bir dnyann kaplarn aralayn!

Sevgi Masal
Sevgi Masal, padiahn gzeller gzeli kz ile sarayda alan Ko Alinin yks. Kendisinden baka kimseyi beenmeyen, kimseyle arkada olmak istemeyen prensesin tek oyun arkada Ko Alidir. Gnn birinde Ko Alinin prensese syledii bir ey gzel kz yle kzdrr ki Ko Aliyi saraydan attrr. Ondan sonra iyice yalnz kalr huysuz prenses ve hibir eyle avunamaz. Sonunda hastalanp yataa der. Ama onun hastalnn bir tek aresi vardr: Sevgi Masal. Peki bu masal kimden dinleyecektir?

Samed Behrengi, K rm z Kedi Yay nevi, ev: lknur zdemir, 68 s.

SAHAF

Aydnlk KTAP

18 OCAK 2013 CUMA

21

Mahmut Esat Bozkurtu anlama kitaplar

ERCAN DOLAPI

Cumhuriyet Devrimimizin byk ideologu Mahmut Esat Bozkurtu, 21 Aralk 1943 gn kaybettik. Aslen Aydn Kuadal olan Bozkurt, svirede hukuk doktorasn yaparken vatann igali zerine arkada kr Saracolu ile birlikte yola karak gelmi ve silaha sarlarak mcadele etmitir. 23 Nisan 1920de alan Meclise de milletvekili seilmi ve bu grevini de Austos aynda ancak yerine getirmitir. nk o tarihte Kuadas Kuvayi Milliye Komutan olarak, igalci Yunanllarla uramaktadr. Gen yata da ktisat ve Adalet Bakanlklar yapan Bozkurt, Fransa ile Trkiye arasndaki BozkurtLotus gemisi davasna bakt ve

Trkiye lehine hallettii iin de soyismi olarak Bozkurtu Mustafa Kemalin armaan olarak almtr.

GEN YA TA BAKAN OLDU

Bozkurtu daha ok adalet alanndaki byk yeniliklere att imzayla tanyoruz. Medeni hukuk onun eseridir. Adliyenin yeniden inas da yle... Bununla da kalmayan Bozkurt, Kemalizmin ideologunu yazm ve niversitelerde dersler vermitir. Yine gazetelerde gnlk dncelerini de yazarak bizlere armaan etmitir. Attrkn deer verdii bir devrimci gentir. Bozkurt o dnemde birok isim gibi gen yata byk sorumluluklar stlenmi ve bunun da stesinden gelmitir. Devrimin

ateli ocuklardr. Mustafa Necati, Reit Galip, Vasf nar ve daha nice isimler gibi devrimimizin unutulmazlarndandr...

ATATRK HT LAL
Bozkurtu anlama adna onun eserlerini sizlere tantmak istiyorum. En nemli eseri Atatrk htilalidir. Kaynak Yaynlar 2003 ylnda bast. ok iyi bir eser. Bozkurtun devrimler ve dnyadaki gelimeler hakkndaki grlerini geni bir ekilde yer veriyor. Ayrca arlkl olarak da Trk Devriminin safhalarn anlatyor. Mutlaka okunmas gerekiyor. ok iyi de hatip olan Bozkurt, gazetelerde yazd makalelerini de yine Kaynak Yaynlar bir araya getirerek bast: 2005 ylnda Masonlar Dinleyiniz, Aksak Demirin Devlet Politikas ve Liberalizm Masal. Masonlar Din-

leyiniz ok ilgin bir kitap. Kemalistlerin, Masonlua ilikin grleri pek bilinmez. Bunu renme asndan anlaml. Masonluu, emperyalizmin bir uzants ve siyaseti olarak gryor. Liberalizm kitab ise Kemalistlerin ekonomi grn yanstyor. Bozkurt zerine yaplm nemli aratrma eser ise Atatrk Aratrma Merkezi tarafndan 2003 ylnda baslan Do. Dr. aduman Halcnn biyografik almas. Bu eser de ok kapsaml ve retici. Onun zerine yazlm son kitap ise getiimiz ay kan Kuadal eitimci yazar Nail Topaln hazrlad kitap. O da akc dili ve anlatmyla okunmas gerekiyor. Yresel aratrma rn bilgiler de yeralyor. Topal bu gzel almasndan dolay kutluyoruz... lmnn 70nci ylnda byk devrimciyi saygyla anyoruz...

randa ideoloji, devlet ve d politika

Kitaptaki makalelerin zgn olmas , son dnemlerde yaz lmas ve sadece kuramsal bilgilere, yaz l metinlere de il, blgeyi grm , randa bulunmu ara t rmac lar n gzlemlerine de dayanmas , al may nemli k l yor
HSEYN HKMET ALAZ ran Trkiyede d politika gndeminde her zaman ilk sralarda olan ama yeterince tannmayan, bilinmeyen bir lkedir. En eski snra sahip olduumuz bu komumuzu tarihi, dili, kltr, edebiyat, sanat, mimarisi, corafyas, ekonomisi, toplum yapsyla, ksacas tm ynleriyle iyi bilen uzman says bir elin parmaklarn gemez. yorumluyorlar. Irak ve Suriye bata olmak zere blge lkeleriyle gelien ilikilerini ve Trkiye ile yaad gerginlii masaya yatryorlar. Tamam konusunun uzman gen bilim insanlarnn yazd dokuz makale birbirini tamamlyor ve zgn yorumlar ieriyor. Cantrk Caner, randa devletin tarihini ele alyor. ran tarihini, 1979 slam Devrimine dek kuramsal adan yazyor, devrimsel bir tahlil yapyor. Bir dier makalesinde ise slam Devrimi sonrasndaki randa ynetim anlayn, ynetim organlarn ve bunun i dengelerini yazyor. lkemizin nadir in ve Uzak Dou uzmanlarndan olan Bar Adbelli, ran d politikasndaki ideolojik ve jeopolitik dnmn izlerini sryor. Hsamettin na, gncel bir konuya dikkat ekiyor, ran ile Avrupa Birlii arasndaki nkleer mzakerelerin gemiini ve muhtemel sonularn ele alyor. Bar Dosterin yazd iki makalenin konular da hayli gncel. Doster, ilk yazsnda ran d politikasnda Rusyay tarihsel, siyasal ynleriyle ele alyor, gncel duruma k tutuyor. kinci yazsnda ise Arap Bahar sonrasnda daha da gelien ran-Suriye ilikilerini inceliyor. Evren Altnka ise d politikadaki bir dier nemli konuya k tutuyor. Tarih boyunca ran-ABD ilikilerini yazyor. ran zerine alan gen uzmanlardan olan Tolga Grakar, Bir Toplumsal Hareketin Anatomisi: ran Yeil Hareketi adl makalesinde bu hareketin hem gemiini hem de bugnn yorumluyor. Sekin Berber de etkileri sadece ulusal deil, blgesel ve kresel lekte de derinden hissedilen ran slam Devrimini anlamaya, sonularn tahlil etmeye alyor. Kitaptaki makalelerin zgn olmas, son dnemlerde yazlmas ve sadece kuramsal bilgilere, yazl metinlere deil, blgeyi grm, randa bulunmu aratrmaclarn gzlemlerine de dayanmas, almay nemli klyor. Ayrca yazlarda yer alan rann toplum yapsna, demografisine, ekonomisine, askeri gcne ilikin istatistikler de kitab cazip hale getiriyor. Trkiyede ran kart sylemlere temel oluturan pek ok tez rtlrken, gnmzde olduu gibi tarihte de hayli kanm olan Trk-Fars dmanlnn, Snni-ii ayrmnn, iki devlete de yaramad, sadece ve sadece emperyalist glere yarad bir kez daha anmsatlyor. zetle, Dou ile Bat kavandaki ran ideoloji, devlet ve d politika bakmndan farkl yazarlara inceleten kitap, sadece konunun uzmanlar asndan deil, d politikaya ve dnyada neler olup bittiine merakl tm okurlar iin zengin bir ierik sunuyor. (Dou-Bat Yol Ayrmnda ran, Bar Adbelli, Bilim Gnl Yaynlar, 336 s.)

KKL B R GELENEK VE TAR HSEL BELLEK

Getiimiz haftalarda raflarda yerini alan Dou-Bat Yol Ayrmnda ran adl alma, bu a kapatmay amalyor. Bar Adbelli tarafndan derlenen kitapta, gen bilim insanlar rann ideolojisini, devlet yapsn ve d politika anlayn inceliyorlar. nemli bir blgesel g olan, kkl, gl bir devlet gelenei, tarihsel bellei, ulus bilinci bulunan, enerji zenginlii, geni ve dalk corafyas, jeopolitik ve stratejik konumuyla ne kan ran ele alyorlar. rann d politika nceliklerini, ABD ve Rusya ile ilikilerini, Arap Bahar denilen srece nasl baktn

22

18 OCAK 2013 CUMA

Aydnlk KTAP

ALINTI-TEST

Okuyaca n z blmler hangi yazar n hangi kitab ndan al nt lanm t r?

Onlar ar ar inerken ufak oyuklardaki bitkilerin renkleri de deimeye balad. Seyrek, dikenli bitkilerin yerini bol yaprakl allar ald, iekler byd, havaya tatl kokular yaylr oldu ama renkler hala yoktu. Melanie renkler kayboluncaya kadar ne kadar deerli olduklarn anlayamamt.

Okur, okur... Kim onlar? Tanmadm bir yn. nandrclktan uzak. Vefasz. Unuturlar. Bugn gklere karrlar, daha ne olduunu anlayamayan zavall beni pat diye kucaklarndan atar, elli yandaki gen rakibimin yatak oyunlarn anlatt son romanna koarlar.

Ktln olmad bir yerde iyiliin deeri bilinmez. Ve ne varsa hepsi iimizde. Celaleddin u szlerle anlatr bu hali: Bazen melekler kskanr masumiyetimizi /bazen ktlmz grr de kaacak yer arar eytan. Hayat ekle sokulmaz; nefes hapsedilmez, istek balanamaz, nefis hibir zaman tmyle ldrlemez. Gn gelir bir ktlk, bin iyilikten daha faydal olur.

a) Kemiklerin ifresi - Simon Beckett b) Srgnn Dn - Raymond E. Feist c) Mire Mektup - Jan Dost d) Sihirli Ev - Diana Wynne Jones e) Yarm Dnya - Hiromi Goto

a) Karga Zarif - Murat Yaln b) Aynadaki Zaman - Cemil Kavuku c) Aula - Sibel K. Trker d) Bir Hal Var Sende - Berna Durmaz e) Yorgunlar - Erdal z

a) Hisarst Cinayetleri - Cneyt lsever b) Sapkn - S. J. Parris c) Ben ldrrm - Giorgio Faletti d) Yatl Dzlkleri - zzet Dnmez e) Bab- Esrar - Ahmet mit

Bu haftan n do ru yan tlar :

BULMACA
Soldan saa 1. Santimetre (ksa) - Resimdeki Fransz yazar ynetmen ve pilot 2. Arapa'da "ben" - Allaha olan kran duygularn bildirme - Ktle ktlkle karlk verme istei ve ii, intikam - Bal yapan bcek 3. Sra - Yapm - Ar dereceye varan alkanlklar 4. Hristiyanlar'n Hz. sa'nn doum gnn kutladklar yortu - Uzak Eski Trkler'de kullanlan bir unvan 5. lave - likin - Kullanma sresi Hararet 6. Msr'n nl kentlerinden biri - Genellikle uluslararas karayolu tamaclnda kullanlan byk kamyon - stn nitelikli ya da stn yetenekli - e yatkn, becerikli 7. Sahiplik, mlkiyet - Belli bir anlam olan iz, iaret 8. Bir eyin fiyatn artrma - Tatbiki, pratik, uygulamal 9. aman - Eek sesi - Favori - Oy 10. Arka kart - Limited (ksa) Nitelik ve nicelik bakmndan gerek olan, sahici 11. Arap edebiyatnda bir iir tr Cennet ile cehennem arasnda bulunduuna inanlan yer - Bir peygamber ad 12. Kuruntuya drme - Belli bir yere veya blgeye ait, mahalli - lgi eki 13. Kur'an'dan seilmi ve her zaman okunan dualar - st ste halkalar oluturacak biimde istiflenmi halat - Omza alnan geni ve uzun earp 14. Radyum'un simgesi - Uzun sreden beri - San Marino'nun plakas - Bir ngiliz biras 15. Divan edebiyatnda dz yaz, nesir - Rnesans dneminin en byklerinden saylan talyan ressam ve mimar (1483-1573) Yukardan aaya 1. Resimdeki yazarn bir eseri 2. Manganez'in simgesi - Plastik ya da tahta talarla ve stakalarla oynanan bir oyun - Mezopotamya panteonunda tm tanrlarn babas ve kral olan gk tanrs - Bir ilimiz 3. ... Ayhan (air) - Sohbet, muhabbet, iki meclisi - Ba, kumandan 4. Kekliin boynundaki siyah halka Lantan'n simgesi - Bir sebze 5. Fizikte diren birimi - Gven - Gelecek 6. Fas'n plakas - Kleye ya da cariyeye zgrln geri verme lm cezas - Krom'un simgesi 7. Buyurucu, emreden - Satrn gezegeninin beinci uydusu 8. Tamamlama - Bir telefon sz 9. Genellikle yzk yapmnda kullanlan deerli bir ta - Elbiselerde kumalarn altna konan ve elbiseyi beslemeye yarayan astar 10. Karayla evrili derin ve geni su alan - Su yosunu - Bir ac nlemi - Cam, ini, toprak, vb.'den yaplm derince anak 11. "Tok" kart - Cet - Eski bir Hindu tapna tipi - Mililitre (ksa) 12. Vilayet - lemelerde kullanlan, gm grnmnde parlak srma ya da metal tel iplik Yksek ve ou silindir biimindeki yap 13. ki tepe arasndaki dzlk - Bir gezegen ad, Mars - Eski in felsefesinde, evrenin birliini salayan dzen ilkesi 14. Bir nota - Balca ieceimiz - Arnavutluk'un para birimi - nsan vcudunda omuzdan parmak ularna kadar uzanan blm 15. Resimdeki yazarn bir eseri

GEEN HAFTANIN ZM

1-(e) 2-(c) 3-(e)