You are on page 1of 261

1

saeklesio samarTali, kanonebi


mitropoliti anania jafariZe
saeklesio samarTali
kanonebi
Tbilisi 2012
saqarTvelos sapatriarqos manglis- walkis eparqia
stu-s Teologiis saswavlo-samecniero centri
`Zegliswera~, `Zeglisdadeba~, `bagrat kurapalatis, beqasa
da aRbuRas kanonebi~, `mcneba sasjulo~, `samarTali kaTa-
likozTa~, `ganCineba~, `samarTali batonisSvilis vaxtan-
gisa~, `kanonni~, `xeliTwerili~, `eklesiis marTva-gamgeo-
bis dadgenilebebi~, bargat mefis sigeli, `wesi da gangeba
mefeT kurTxevisa~, `sigeli giorgi mefisa~, anisis `dawe-
rili~, SiomRvimis `ganCineba~, saeklesio krebis `moxsene-
ba mefisadmi~, `konstituciuri SeTanxmeba~
damtkicebulia saxelmZRvanelod
stu-is saredaqcio-sagamomcemlo
sabWos mier. 09. 03. 2012, oqmi #1
2
mitropoliti anania jafariZe
dRemde saeklesio samarTlis Zeglebi erTad Sekrebili ar gamoce-
mula, rac uxerxulobas uqmnis saeklesio samarTlis Semswavlel samec-
niero wreebsa da studentebs.
amitomac, amJamad, pirvelad qveyndeba erTad Sekrebili saqarTvelos
eklesiis kanonebi, samarTlebrivi dadgenilebebi da eklesiis marTva-
gamgeobis debulebebi. isini amoRebulia mitropolit anania jafariZis
monografiidan `saqarTvelos saeklesio kanonebis krebuli~, Tb. 2010.
redaqtori prof. i. gorgiZe
mitropoliti anania jafariZe, 2012
ISBN 978-9941-20-050-2
http://www.gtu.ge/publishinghouse/
yvela ufleba daculia. am wignis nebismieri nawilis (teqsti, foto, ilustracia Tu sxva)
gamoyeneba a rc erTi formiTa da sa Sua lebiT ( eleqtronuli Tu meqa nikuri) a r SeiZleba
a vtoris werilobiTi neba rTvis ga reSe.
sa avtoro uflebebis darRveva isjeba kanoniT.
3
saeklesio samarTali, kanonebi
saqarTvelos
wmida eklesiis
kanonebi da
samarTlebrivi
Zeglebi
4
mitropoliti anania jafariZe
S e s a v a li
ce_egg_c {Joe g__gcoe {eJe_gec g-g ee{o_c ceggg_e Jc_o
g__gcooce, eJo_Je_ Joco ceJe_oc {gegoo o_ogge, e_ Jc_o g__gcooce, _J-
_e _eeoe, Jec, goe_e e_o_oog g__gcoec, ce__eo {gegoo_ e_gc, gcg eoe
ce_egg_c ceg__gco _goee e_geo_goeeo, g__gcooc Jge_e, _ee_o_c-oe-
_oe_e gooc__ggoo e e_geo_goeeo, ceeg_J{o _eeeJgo_oeeo ceg__gco
ce_Jge 3gceego, ceJ_e_e_ eecoeoc o_oo__o __Jge_goo g__gcooc 3gceego,
e_ggg g__gcooc eg_o_g___ JeJee _eeJe_goeeo.
1995 {g_c, J_ege3o 3g_e ce_egg_c {Joe g__gcooc oo _eego__o
_goe, J_oc Jog _eJ_gJ__o g__gcooc Jege-_eJ_gooc egoc $20-oc 3gceoeJ-
oce {Joe coeoc _egoc ce_eec {eJe_gec - ,ceg__gco _eeegooc _go__oc
_eJ_gJe.
go__gooc eJ J_e_oc e_cec__go_e, 1995 {_oee, ego{gg JJegoe Je_eo-
oce ,ce_egg_c ceg__gco _eeegooc _go__o, Jg_o_ _eJo_e 2010 {g_c o.
o. __odoc ge__oo, eJ Je_eoe3o _eeeo___oe ceg__gco ceJe_oc
{gegoo _dgg_gco eeeoee XX c-Jg. ecggg, ce_egg_c g__gcooc ce_eeeJgo_ e
JoJoeeg _gogooc Jog _eJ_gJ__o _eeegoo e e_geo_goeeo, eJo_Je_ {o_eo
_eJgoe oo J___gooce (792 _ggo).
oJocegoc, ee c__ge_gooce e 3gceoeJoco ceJg_eog {ggoocgoc _ eg_J-
oce{gJo ogc ce_egg_c g__gcooc _eeegoo, _eeg{ggo_g, J eJ Je_eo-
oee eJ_gg_ _e_g___o _eeegoo, J_goo_ 3gge gooee X-XX cc-c e ocoeo
_eJ_gg_e 3gegoo _ _Joe___o {o_eoc ceeo.
5
saeklesio samarTali, kanonebi
`Zegliswera~
ruis-urbnisis saeklesio kreba (1103-1104)
ruis-urbnisis cnobil saeklesio kre-
bas mravali gamokvleva miuZRvnes gamoCe-
nilma qarTvelma mecnierebma. ivane jav-
axiSvilis azriT, igi `Cveulebrivi, morigi
kreba ki ara, aramed sagangebo da gan-
sakuTrebuli yriloba yofila~.
476
unda aRiniSnos, rom e. gabiZaSvili
krebis mowvevis TariRad miiCnevs 1105
wels.
477
tradiciuli TvalsazrisiT, es
kreba 1103 wels moiwvia daviT aRmaSene-
belma. r. metrevelis mixedviT, kreba
mowveul iqna 1104 wels.
478
1103 wliT
krebis daTariRebas xels TiTqosda is
uSlis, rom krebis Zegliswera asea dasa-
Taurebuli: `Zegliswera wmidisa da Rm-
rTivSekrebulisa krebisa~, romeli Semo-
krba brZanebiTa keTilad msaxurisa da
RmrTiv dacvulisa mefisa Cuenisa daviT
afxazTa da qarTvelTa, ranTa da kaxTa
mefisaYTa, pirTaTKs, romelni quemo moPse-
nebul arian~.
479
miRebuli TvalsazrisiT
ki, 1103 wlisaTvis kaxeT-hereTi mefes
mierTebuli ar hqonda, maSasadame, arc
Sesabamisi tituli gaaCnda, magram am
Zeglisweris dasaTaureba SeiZleba gvi-
ani periodis iyos. saerTod ki, k. kekel-
iZis azriT, `Zegliswera~ metad sayu-
radRebo naSTia qarTuli iuridiuli mw-
erlobisa da ara marto qarTulis, aramed
sazogadoisac, ramdenadac imaSi aRibeWda
sazogado saeklesio-iuridiuli normebi~.
480
Zegliswera iwyeba saRvTismetyvelo
vrceli SesavliT. saqarTveloSi qris-
tianobis gavrcelebis Sesaxeb masSi gad-
mocemulia fundamenturi Tvalsazrisi,
rom andria mociqulma mxolod dasav-
leT, anda samxreT saqarTveloSi ki ar
iqadaga, aramed `mTel saqarTveloSi~ da
mis dros ara qarTvelTa erTma jgufma
miiRo qristianoba qveynis romelime kuTx-
eSi _ aramed mTeli qarTveli eris ume-
tesobam. II-III ss-Si qristianoba idevne-
boda da qristianTa ricxvic Semcirda,
amitomac saWiro Seiqna wmida ninos qad-
ageba, samefo saxlis moqceva. Zegliswera
yuradRebas miapyrobs, rom wm. ninom
mxolod aRmosavleT saqarTvelo ki ar
gaanaTla, aramed sruliad saqarTvelo,
mTeli qarTveli eri. Tu raoden didm-
niSvnelovania aseTi Tvalsazrisi, iqidan-
ac Cans, rom dResac ki wm. ninos aRmo-
savleT saqarTveloSi moRvawed da mefe
mirians aRmosavleT saqarTvelos mefed
miiCneven, Zeglisweris mixedviT ki mefe
miriani sruliad saqarTvelos mefe iyo
da mis dros rogorc dasavleTma, ise
aRmosavleT saqarTvelom erTdroulad
miiRo qristianoba. ase rom, XI-XII ss-
Ta saqarTveloSi erovnuli TviTSemec-
neba, erisa da qveynis sulieri mTlianobis
Segneba gacilebiT ufro maRal doneze
idga, vidre Semdgom, dRevandel dRem-
de. Sesabamisi teqsti aseTia: `...pirvel-
wodebuli andria, Zma Tavisa mociqul-
TaYsa petresi, vidre Cvendamdeca moi-
wia da qadaga sacxorebeli qadageba sax-
arebisa yovelsa qveyanasa saqarTveloY-
sasa da uricxvni simravleni erTani gana-
Sora sacdurisagan... umravlesman erman
qarTlisaman simravlesa Sina Jamisasa daivi-
wya qadagebaY igi mociqulTaY da sac-
Turisave mimarT kerpTaYsa miaqcia~.
481
476
iv. javaxiSvili, Txzulebani, t. VI, 1982, gv. 54;
477
e. gabiZaSvili, ruis-urbnisis saeklesio
kreba, jvari vazisa, 1989, #1, gv. 58;
478
qse , 8, gv. 468;
479
`didi sjuliskanon i~, 1975, gv. 543;
480
k. kekeliZe, Zveli qarTuli literaturis istoria, 1980, t. 1, gv. 571;
481
`didi sjuliskanoni~,
1975, gv. 545.
6
mitropoliti anania jafariZe
amitomac, RmerTma mogvivlina wmida nino,
romelmac `sarwmunoebasa mimarT TKsisa
miizida yoveli savsebaY yovlisa qarTvel-
Ta naTesavisaY~.
482
mis qadagebaTa Semdgom
qarTvelTa mefem mirianma konstantine di-
dis nebiT mcxeTaSi Camoiyvana antioqie-
li patriarqi evstaTi: `wmidaTa mier
xelTa misTa naTel-iRo man da yovelman
erman qarTlisaman~.
482
rogorc aRvniS-
neT, teqstSi xazgasmulia mTeli qarTveli
erisa da mTeli saqarTvelos erTdrou-
li gaqristianeba Savi zRvidan somxeT-
albaneTamde. aRsaniSnavia, rom es wyaro
`saqarTvelos~ uwodebs mTel qarTvel-
Ta qveyanas, rogorc mociqulTa, ise wm.
ninos dros. amJamad ki zogierTi mkvle-
vari krZalavs sityva `saqarTvelos~ mox-
seniebas XI s-mde. maTi mtkicebiT, es
termini TiTqosda mxolod XI s-Si gaCn-
da da amitomac mxolod mis Semdeg unda
iqnes gamoyenebuli istoriuli faqtebis
gadmocemisas. rogorc aRiniSna, ruis-urb-
nisis Zegliswera mociqulTa da wm. ni-
nos droindel qarTvelTa qveyanas rogorc
dasavleT, ise aRmosavleT nawilebs
`saqarTvelos~ uwodebs. amitomac CvenTvis
swored Zeglisweris midgoma unda iyos
arsebiTi da ara aRniSnuli mkvlevarebi-
sa, amitomac `saqarTvelo~ unda vuwodoT
qarTvelTa qveyanas XI s-mdec.
aRsaniSnavia meore terminologiuri
midgomac. amJamad miCneulia, rom qarTuli
eklesiis meTaurs `kaTolikosi~ ewodeba
V s-is Semdeg da am sityvasTan akav-
Sireben qarTuli eklesiis avtokefali-
is mopovebas, magram ruis-urbnisis kre-
bis Zegliswera `kaTalikoss~ uwodebs
qarTuli eklesiis pirvelive meTaurs IV
s-Si. antioqielma evstaTim pirveli
qarTuli eklesiis aSenebis Semdeg, `xe-
ldasxmul-yo mas Sina maTTvis episko-
posi-kaTolikosi~.
483
aseve efrem mcirec
`kaTalikoss~ uwodebs qarTuli eklesi-
is pirvel meTaurs IV s-Si. marTlac,
IV s-Si qristianobis saxelmwifoebrivi
aRiareba da mTeli qveynis momcveli
qarTuli eklesiis organizeba, misi mkacri
ierarqiuli struqturidan gamomdinare,
swored imas gulisxmobda, rom mefis
qalaqSi mjdomi episkoposi iqca qveynis
sayovelTao ierarqad, sayovelTao episko-
posad, romelsac unda daqvemdebarebod-
nen qveynis provinciaTa episkoposebi.
`kaTalikosi~ swored sayovelTao episko-
poss erqva berZnulad, amitomac Tuki
qristianoba namdvilad saerTo-saxalxo
sarwmunoebad iqca IV s-Si da imave dros
organizebul iqna qarTuli eklesia, mis
pirvel mRvdelmTavars sayovelTao sa-
suliero Zalaufleba unda gaevrcelebina
kidec mTel qveyanaze. qarTuli eklesi-
is meTauris dadgenis cnobis mowodebis
Semdeg, `Zegliswera~ exeba msoflio
krebaTa kanonebs, gadmoscems maT da
agreTve eklesiis wmida mamaTa mier
gamocemul kanonebsac. kerZod, ruis-urb-
nisis kreba aRiarebs Svidi msoflio kre-
bis, adgilobrivi krebebisa da mamaTa
mier mocemul kanonebs, `es aris wmida
da saeklesio kanonTa krebuli, dabeWd-
ili da Senaxuli yovelgvari Sematebisa
da moklebis gareSe. amaTi codna, miyo-
la da mtkiced pyroba marTebs yvela
qristianul madideblobis winamZRvar
mRvdelmTavars, mRvdlebsa da diakvnebs,
Cven Soris moZRvrad saxeldebul mon-
azvnebs da mTlianad da sruliad mar-
TlmadidebelT eklesias~.
484
amis Semdeg `Zegliswera~ gadmoscems
macxovris qveynad mosvlis mizezebsa da
482
`didi sjuliskan oni~, 1975, gv. 546;
483
iqve , gv. 546;
484
`didi sjuliskan oni, saqarTvelos
ekle siis kalendari, 1987, gv. 466.
7
saeklesio samarTali, kanonebi
mniSvnelobas, Tu rogor `mogveca pirve-
lad bunebiTi da merme dawerili rju-
li~. aRwers, Tu ra didi mniSvneloba
aqvs `qristesmoyvare eris sasuliero
dasTan erTxmobas~, rom `amisTvis iqna
qristesmoyvare da RvTivdaculi mefeeb-
is mier RvTismoyvare episkoposebis da
RvTis saTnomyofeli mamebis krebebis
mowveva drodadro, rom saqmiT srulyo-
fili sarwmunoebiT RmerTTan SeaerTon
qristianebi~,
385
rom maTi magaliTisame-
br daviT aRmaSenebelma gadawyvita moewvia
saeklesio kreba. iqve kidev erTxel xaz-
gasmiT aRiniSna, rom kreba sarwmunoe-
brivi sakiTxebis ganxilvas ar eZRvnebo-
da, radganac qarTvelTa sarwmunoeba
ubiwo iyo warsulSi da arc arasodes
raime biwi ar Sexebia. maSasadame, kreba
Sedga saeklesio tradiciis Sesabamis-
ad, rogorc warsulSi RvTismoyvare me-
feebi iwvevdnen krebebs.
`amitom Seikriba RvTismoyvare episko-
posTa, patiosan mRvdelTa, Rirs diak-
vanTa, qristesmoyvare monazonTa, dayude-
bulTa da meudabnoeTa kreba qarTlis
midamoebSi, or axlos mdebare saepisko-
posoSi ruissa da urbnisSi. qarTvelTa
ubiwo sarwmunoebas raime biwi ar Sexe-
bia, es RmerTma nu qnas! ar gecruvnebiT
Sen, Cveni siwmidiT mSobelo wmida ka-
Tolike eklesiav, arca gagcemT Sen Cveno
siamayev marTlmadideblobav, romli-
saTvisac arasodes gviRalatia, rac misi
Secnobis Rirsni gavxdiT, da risi mow-
mec WeSmaritebaa. es Sekreba moxda sxva,
saeklesio, samRvdelo da saqristiano
sakiTxebis ZiebisaTvis~.
485
`ara gecruvnebiT Sen, siwmidiT mSo-
belo Cveno kaTolike eklesiao, arca
gangceT Sen, siqadulo Cveno marTlma-
dideblobao~.
486
krebas Tavmjdomareob-
da `yovlisa saqarTveloYsa didi mamamTa-
vari (e.i. patriarqi) yovlad Rirsi mTa-
varepiskoposi-kaTalikosi~ ioane, e.i. io-
ane iyo patriarqi (mamamTavari), kaTa-
likosi da mTavarepiskoposi.
krebam Tavis mier gamocemuli kanon-
ebis 1-li muxliT gankveTa uRirsi episko-
p oseb i, romleb ic `Rirse ula d ve r
atarebdnen mRvdelmTavris pativs~. isi-
ni krebas arc wyevliT `Seukravs~ da
arc SeuCvenebia, aramed misca eriska-
cebTan erTad ziarebis neba. isini unda
yofiliyvnen mefis mowinaaRmdege episko-
posebi. maT nacvlad SeirCnen sxvebi _
`asakiTac da saqmiTac sarwmunoni~.
krebis kanonebis me-2 muxlic episko-
posTa asaks Seexeba, rom araa saWiro
maTi kurTxevis dros sulmokleoba da
aCqareba. dadginda: episkoposi xel-
dasxmul iqnes 35 wlisa, mRvdeli 30
wlisa, diakvani 25 wlisa, wignismkiTx-
veli 8 wlisa (e. gabiZaSvilis mixedviT
ara 8, aramed 18 wlisa).
me-3 muxliT aikrZala uwesoba, roca
vinme erTsa da imave dRes iRebda xel-
dasxmas wignismkiTxvelad, ipodiakvnad,
diakvnad da episkoposadac. Tu raime saWiro
mizezi ar aris asaCqareblad, kandidatebma
`weli da wlebi unda dayon TiToeul
xarisxSi, ufro metad diakvnobaSi~.*
me-4 muxliT eklesiebSi gamosayene-
blad dakanonda giorgi mTawmidelis mier
Targmnili `didi kurTxevani~.
me-5 muxliT aikrZala meqrTameoba xel-
dasxmisas (simonia). damnaSave ganikveTeboda.
485
`didi sjuliskanon i, saqarTvelos eklesiis kalendari, 1987, gv. 467;
486
`didi sjuliskanoni~,
1975, gv. 549.
SeniSvna: muxlebs vixilavT e. gabiZaSvilis dayofis mixedviT
8
mitropoliti anania jafariZe
me-6 muxliT aikrZala nivTebis, siw-
mideTa WurWlis, eklesiis qonebisa da
oqro-vercxlis moxmareba raime saqmis-
aTvis, `tyveTa gamosaxsneladac ki~.
me-7 muxliT aikrZala eklesiis ga-
reT naTliscema, qorwineba, monazvnad
aRkveca da sxv.
me-8 muxliT gvirgvinis pirvelad da
meored kurTxevis Jams nefe-dedoflis
ziarebis neba gaica.
me-9 muxliT ganisazRvra, rom meo-
red gvirgvinis kurTxevis Semdeg mRvde-
li ar unda misuliyo qorwilis su-
fraze. meored jvriswera nebadarTuli
iyo, magram eklesiisaTvis ar iyo saTno.
me-10 muxliT dadginda akrZalva Cvili
bavSvebis jvriswerisa, magram maT mSoblebs
neba miecaT Cvili qal-vaJis daniSvnisa.
srulwlovanebis miRebis Semdeg ki neba
eZleodaT jvriswerisa, am dros qali ar
unda yofiliyo 12 welze umcrosi.
me-11 muxli exeboda qorepiskoposebs.
isini sjulis da wignis mcodneni da
uangaroni unda yofiliyvnen.
me-12 muxliT Semcirda monastrebSi
e.w. `moZRvrebis~ ricxvi ( eseni iyvnen
`rjulis mcodneni~, `merCuleni~), maTi
simravle iyo `mravali SfoTisa da ganx-
eTqilebis mizezi~ monasterSi mxolod
erTi moZRvari (didSi ki SeiZleba oric)
unda yofiliyo (iqamde erT monasterSi
5-dan 30-mde iyvnen).
me-13 muxliT aikrZala monastrebSi
vaWroba, e.i. eris savaWro Sekreba.
m e - 1 4 m ux li T da dg i n da : `e rT
sakurTxevelTan erTi da imave Sesawiravis
SewirviT mravali sulisaTvis mravali
mRvdlis mier Jamiswirva wesi ar aris
da ukugdebulia~.
487
dadginda, rom wir-
va dayenebuliyo ara erTi romelime pir-
isaTvis, aramed yvela qristianisaTvis.
erTi kacisaTvis (cocxlis an micvale-
bulisaTvis) wirvis dayeneba SeiZlebo-
da mxolod p ata ra samkve TloSi an
egvterSi (eklesiis StoSi).
me-15 muxliT dadginda marTlmadide-
blobaSi Sesuli yofili monofizitis
(ZvelqarTuliT `xaCecaris~) monaTvla.
me-16 muxliT aikrZala marTlmadide-
blebis qorwineba aramarTlmadideblebTan.
me-17 muxlSi aRniSnulia, rom didka-
cobaSi Sesula Cveva `kidis-kide~ jvriswer-
isa, roca jvrisweris dros siZe sxva
adgilas iyo, dedofali ki sxva sofelsa
Tu qalaqSi. maT jvars werdnen aseTi
saxiT: siZesTan dgeboda dedoflis war-
momadgeneli mamakaci, qalTan ki siZis war-
momadgeneli mamakaci, romelTac jvars
werdnen. jvrisweris aseTi saxe, ivane jav-
axiSvilis Tanaxmad, im droisaTvis miRe-
buli yofila dasavleT evropaSi. qarTulma
eklesiam igi akrZala gankanonebiT.
me-18 muxlSi naTqvamia, rom sodomelTa
codvam daamxo sparsTa, midielTa, somex-
Ta da sxva samefoebi. `ar viciT rogor
SemoaRwia am ukeTurebam qristes moR-
vawed saxeldebul erSi~, e.i. saqarTvelo-
Si. muxlSi aRiniSna, rom am codvis mqnelni
`ar daimkvidreben kurTxevas~.
me-19 muxli mimarTulia xatebis
Tayvaniscemis uarmyofelTa winaaRmdeg:
`cxadia, RvTis xatis Tayvanismcemeli
RmerTs scems Tayvans misi saSualebiT
da RvTis xatis maginebeli RmerTs ag-
inebs ueWvelad, rogorc wers amas wmi-
daTa Soris didi basili~.
488
xatmebrZo-
li gankveTiT daisjeboda.
krebis mdivani yofila `mefe daviTis
monazoni arseni~, romelmac, Cans, kreb-
is oqmi miarTva mefes Sesabamisi miZRvniT,
487
`didi sjuliskanon i~, saqarTvelos ekle siis kalendari, 1987, gv. 471;
488
iqve, gv. 474.
9
saeklesio samarTali, kanonebi
rac Tan axlavs `Zeglisweras~. krebam
mravalJamieri sicocxle usurva mefe-ded-
oflebsa da eklesiis meTaurebs, saukuno
xseneba usurva Rirs saeklesio moRvaweebs.
ruis-urbnisis kreba gvaZlevs msoflio
da adgilobriv krebaTa Semdeg CamonaTvals:
I. `mefeman kostantine Sekriba pirveli
da msoflioY wmidaY krebaY nikeas samas
aT rva metTa wmidaTa mamaTani, romel-
Ta dasxnes kanonni ricxKT ocni~.
489
II. `meore wmidaY da msoflio kre-
baY kostantinopolis asergasisTa wmi-
daTa mamaTaY, romelTa kanonni arian
ricxKT Svid~.
489
III. `mesame efesoYsa wmidaY da msoflioY
kreba mcirisa Tevdosis mefisa mier Sekrebu-
li, romelman dasxna kanonni rvani~.
489
IV. `meoTxe xalkidons eqvsas ocdaaT-
Ta wmidaTa mamaTaY msoflioY krebaY ke-
Tilad msaxurisa markiane mefisa mier
Semokrebuli da ganmawesebeli kanonTa
ricxKT ocdarvaTaY~.
489
V. `mexuTeman wmidaman da msoflioman
kostantinopolis Sekrebulman krebaman
mcired izruna saeklesioTa kanonTa gan-
wesebisaTKs~.
48 9
VI. `meequseman wmidaman da msoflioman
krebaman iustinianes ze keTilad msax-
urisa mefisa gumbadsa Sina sameufoYsa
palatisasa Sekrebulman aRavso dakle-
buli misi... dasxna kanonni ricxKT as da
orni, kualad nikiisa meoreman wmidaman
krebaman dasxna kanonni aT rva metni~.
489
VII. `wmidasa da meSvidesa wmidaTa xat-
TaTvis Sekrebulsa msofliosa krebasa
ganuwesebian kanonni ricxKT samni oden.
490
ruis-urbnisis kreba aRniSnulTa gar-
da C a moTv lis Se mde g `a dgilob iT~
krebebs I msoflio krebamde: _ `pirve-
li ankKrias, romelsa daesxnes kanonni
489
`didi sjuliskan oni~, 1975, gv. 546;
490
iqve , gv. 547;
491
iqve, gv. 547.
ocdaoTxni~;
48 9
`meore neokesarias, dam-
sxmeli kanonTa aToTxmetTaY.
48 9
I msoflio krebis Semdeg `adgilobi-
Ti krebani~: _ `RangrisaY, romlisa kanon-
ni arian oc~;
489
`antioqiisaY, damsxmeli
kanonTa ocdaxuTTa~;
489
`laodikiisaY,
frigvisaY da kanonni misni ocdaerTni~.
489
IV msoflio krebis Semdeg `adgilo-
biTi kreba~: _ `karTagenisaY da kanonni
misni asocdaaTrvametni~.
48 9
`gumbadis~ (trulis) krebis Semdeg:
_ `arian sxuanica orni masve sameufosa
qalaqsa eklesiasa Sina wmidaTa da yov-
lad qebulTa mociqulTasa Sekrebulni
krebani, romelTa ganuCenian kanonni
ricxKT aTSvidmetni~.
491
msoflio krebaTa kanonebis Semdeg
ruis-urbnisis kreba CamoTvlis `mamaTa
mier ganwesebul~ kanonebs:
1. `dionKsios aleqsandriel mTavar-
episkoposisa kanonni oTxni~;
491
2. `petre aleqsandrielTa mRvdelT-
mTavrisa da mowamisa kanonni aTxuT metni~;
3. `grigoli episkoposisa neokesari-
elisa sakvirvelTmoqmedisa epistole
kanoniani~;
4. ` d i di s a b a s i li s k a n on n i
oTxmeocdaxuTni~, misive `kanoniani epis-
toleebi~: diodores, grigol xucis,
`xorepiskoposTa~, `mis queSeTa episko-
posTa~, `amfiloqes mimarT~;
5. `grigoli noselisa kanonni rvani~;
6. timoTe aleqsandrielisa kanonni
aTxuTmetni;
7. filoTeos aleqsandrielis sity-
va, 10 kanoni, 3 epistole;
8. kirile aleqsandrieli mTavar-
episkoposis 7 kanoni;
9. wm. genadi konstantinopoleli pa-
triarqis epistole.
491
10
mitropoliti anania jafariZe
`Zegliswera~ _ ruis-urbnisis krebis kanonebi
[ZeglisweraQ ruis-urbnisis krebisaQ]
[1103 w.]
ZeglisweraQ wmidisa da RmrTiv Sekrebulisa krebisaQ, romeli Semokrba
brZanebiTa keTilad msaxurisa da RmrTiv-dacvulisa mefisa Cuenisa
daviT afxazTa da qarTvelTa, ranTa da kaxTa mefisasa,
pirTaTDs romelni quemo moHsenebul arian.
[sruli teqsti]
yovlisave xilulisa da uxilavisa soflisa da yovelTave sacnaurTa da grZno-
badTa bunebaTa araarsisagan arsebad momyvanebelman RmerTman uxilavTa maT da
zesTa soflisaTa ZalTa bunebaQ ukudavebiTa da uxrwnelebiTa Seamko; xolo quenaQsa
amis soflisaganni yovelni qmnisa da xrwnilebisa Soris ganawesna.
amissa Semdgomad moigona axali raQme da ucxoQ dabadebuli, romelsa TDT mis
Tavadisaca dambadebelisa, da sityDerisa da pirutyDsa da yovlisave agebulisa
bunebisa ziarebaQ Tavsa Soris TDssa moaqundes. da mis mier, viTarca sazogadoQsa
sakrvelisa mier, SeerTebad RmrTisa Semokrbebodin yovelni dabadebulni; da Tanad
xuTnive saxeni yovelTa arsTa ganyofilebisani daiHsnebodin; romeli viTarca
meore raQme sofeli mcire didsa Sina, anu didi mciresa Sina, daadgina queyanasa
zeda, RmrTiv Suenieri igi da didebuli samoTxe daasxa aRmosavalsa edemisasa.
garna vinaQTgan man nivTad TDTmflobelisa micemuli misda sjuli winaukumod
saRmrToQsa nebisa iHumia, da SuriTa eSmakisaQTa da ganmcdelobiTa dedakacisaQTa
cdomili Zelisa misgan cxorebisa da samoTxisa da RmrTisa siborotisaTDs eqso-
ria iqmna da sikudiliTa da xrwnilebiTa dasjili, bevreulTa vnebaTa da ZDrTa
mier uflebul iqmna.
rameTu pirvelad sisxlTa mier ZmisaTa mewamul myofelman HelTaman kain
kualad meorisa RmrTisa mierisa wyevisa Tanamdeb yo queyanaQ.
merme siboroteman gmirTaman SenanebaQ arwmuna dambadebelsa ucxoQsa mis
cxovelisa kacisa esoden sakvirvelebiT dabadebisaQ; da wyliTa rRunisaQTa aR-
HocaQ yovlisa aRmdgomisaQ pirisagan miwisa.
amissa Semdgomad, silaRiTman Helyofaman godlis maSenebelTaman, SerevniTa
enaTaQTa da mimodayofiTa naTesavTaQTa, meoTxed dasaja naTesavi kacTaQ.
xolo gamoCinebaman kerpTa siborgilisaman da nacvalad dambadebelisa msaxure-
baman dabadebulisaman sruliad ganaSora da ucxo yo kaci Semoqmedisa RmrTisagan.
11
saeklesio samarTali, kanonebi
merme RaRadebaman sodomelTa sibilwiT slvisaman wunwubasa Tana aRreuliTa
cecxliTa mowuvad aiZula soflebi xuTqalaqisaQ.
kuala d gulficxe lobasa fa raoQsasa da usaxure basa megDptelTasa ucxoTa
mZlavrebaTaTDs ucxoQ miego misagebeli, da guamTa maTTa _ ucxod dammarxveli
saflavebi.
amissa Semdgomad didi mose, Sjuli, mRdelobaQ, msxuerplni, salxinebelni
TiTo saxeni, msajulni, mefobaQ, winaQswarmetyuelebaQ, yofadTa winaQswari cnobaQ,
saxis SecvalebiTni RmrTis gamocxadebani.
mermeca kualad kerpTmsaxurebaQ, TDT mis moses mier egDptiT gamoyvanebulisa
da sjuldebulisa, da esodenTa pativTa Rirs-qmnulisa, da pirmSod Zed aRsarebu-
lisa erisaQ.
amissa Semdgomad kualad mZlavrebaQ, kualad tyueobaQ mravalgzis mravalTa naTe-
savTa, da ukuanaQsknel babilovnelTa mieri, romelTa mefisa RmrTis wina-aRmdgomsa
mogonebasa saqmiT amxiles samTa maT WabukTa israitelTa, raJams sakrvelTa rkini-
saTa ganmlevelman saHumilman Seuxeblad daicvna maTni advilad gansalevnelni Tmani
da Sesamoselni, mermeca kualad qalaqi da taZari, kualad sjuli da mRdelobaQ.
da raodenni raQ iyvnes sjulisani, da sakDrvelisa mis sjulierisa msaxurebi-
sani, garna verca erTi raQ pirvel TqumulTa amaTgani SemZlebel iqmna kurnebad
bunebisa, ginaTu mtanjvelobiTa da saSinelebaTa, anu qvelis-moqmedebiTTa sitk-
boebaTagani, romelTa Tana sjulnica uqm iyvnes, bunebiTsa vityD da dawerilsa,
da uZlieresi saHmar iyo wamali salmobaTaTDs uborotesTa.
amisTDs, TDT guamovani igi sibrZne da Zali da Tana-arsi RmrTisa mamisa
sityuaQ, romeli dasabamad iyo, da RmrTisa Tana iyo, da maradis iyo, movida
xatisa TDsisa da uxrwnelTa maTgan da yovlad ubiwoTa sisxlTa WeSmaritebiT, da
sakuTrad RmrTis-mSobelisa maradis qalwulisaTa Horcni Seimosna HorcTaTDs, da
sulsa goniersa da sityDersa Seezava, sulisaTDs Cemisa msgavsiTa msgavssa ganwmedad,
rameTu miuRebeli ukurnebelca ars. da TDsisa qmnulisa wil TDT miiTuala brZolaQ.
da esreT, yovelive HorcTa mieri gangebulebaQ, juarisa Tana vnebaTa, safla-
vsa da RmrTiv-Sueniersa aRdgomasa, srul yo raQ, queyanasa zeda didebiT aR-
mavalman zecad, waravlinna aTormetni mowafeni TDsni, romelTaca mociqulad
uwoda, raQTa RmrTis mecnierebisa naTliTa, yovliT kerZo soflisaQT ganHadon
bneli uRmrToebisaQ, da, saxelisa mimarT wmidisa samebisa naTlis-cemiTa, aswaon
Ta yua nis cem aQ Tan a-a rsi sa erT Rm rTe ebi saQ, da, dam arx viTa s acx ore belTa
mcnebaTaQTa, kualad agnen kacni pirvelsave netarebiTsa didebasa.
eseni, viTarca Saravandedni mzisa mis simarTlisani, ganefinnes raQ kideTa
queyanisaTa, yoveli nivTi kerpborgneulisa uRmrToebisaQ maxDliTa sulisaQTa
moWres da cecxliTa sarwmuneobisaQTa mowues; da erquniTa juarisaQTa moiornat-
nes gulni SemwynarebelTa kacTani.
12
mitropoliti anania jafariZe
da dasTeses maT Soris Tesli keTilad msaxurisa sarwmunoebisaQ da mxoloQsa
da WeSmaritisa RmrTisa msaxurebiTi TayuaniscemaQ; mravalTa da sicruviT mop-
ovnebulTa RmerTTa wil RmrTiv-SuenierebiT aswaves; da sakerpoTa maT wil
taZarTa da b omonTa, simravleni ekle siaTa da sakurTxevelTan i aRumarTnes
RmerTsa, yovliT kerZo queyanisaQT.
da siZulili soflisaQ da mterobaQ HorcTaQ rwmunebiT aswaves maT, romel-
Ta-igi RmrTad Seeracxa sofeli da HorcielTa gemoTa mZlavrebisada monad miec-
nes Tavni; da gancofebuli igi sibrZne ellenebrisa siCqurisa vieTisaQme, simar-
tiviTa RmrTiv-swavlulisa maTda sibrZnisaQTa, romlisaTDs igi pavles hbas-
robdes aTinelni, yovlad sibrZniT mxilebulyves, da arca erTisa sityDsa, Rir-
sad gamoaCinnes maTni igi zRaparT-mwerlobiTni Helovnebani.
da didisa klimintosis mier dasxnes kanonni saeklesioni, ricxDT oTxmeocdaxuTni.
romelTagani erTi, pirvel-wodebuli andria, ZmaQ Tavisa mociqulTaQsa pe-
tresi, vidre Cuendamdeca moiwia da qadaga sacxorebeli qadagebaQ saxarebisaQ
yovelsa queyanasa saqarTveloQsasa; da uricxuni simravleni erTani ganaSorna
sacTurisagan mrCobl eSmakeulebisa; da erTisa RmrTisa da qristes misisa Tanaar-
siT maTiT suliTurT rwmunebiT TayuaniscemaQ aswava; daRaTu umravlesman erman
qarTlisaman simravlesa Sina Jamisasa daiviwya qadagebaQ igi mociqulisaQ. da
sacTurisave mimarT kerpTaQsa miaqcia.
amaTisa qadagebisa nayofad aRmoecennes yovliT kerZo yovlisa soflisaQT
simravleni Ruawlisa damdebelisa qristes sikudilsa mimsgavsebulTa wmidaTa
mowameTani; vinaQTgan samasni, mciredTa sxuaTa Tana, vidre mefed qadagebadmde
didisa kostantinessa Soris gardaHdes weliwadni, romeli-igi pirvelad qris-
tiane iqmna mefeTa Soris da TDT mociqul da qadag sacxorebelisa qadagebisa, da
naTelsa Tavisuflebisasa mimfenel qristeaneTa RmrTiv-Suenerisa moqalaqobisa.
amisTave ukue JamTa sruliad momxedna Cuenca aRmosavalman maRliT da dedaka-
cisa visme mier tyueqmnulisa, romelsa-igi nunnad kappadukielad aqa sadme pov-
nilnica qadageben wignni saeklesioTa moTxrobaTani; sarwmunoebisa mimarT TDsisa
miizida yoveli savsebaQ yovlisa qarTvelTa naTesavisaQ, sakDrvelT-moqmedebiTa
niSebSemosilTa saswaulTaQTa; raJams igi qarTvelTa mefeman mirian, mefeTa Soris
didisa kostantinessa mivlinebiTa da misgan gamoTxoQTa mefobisa TDsisa, qalaqad
mcxeTad STamoiyvana evstaTi didi _ saydris mpyrobeli antioqelTa eklesiisaQ.
da wmidaTa mier HelTa misTa naTel-iRo man da yovelman erman qarTlisaman,
da TDT patriaqTa Soris saxelganTqmulman evstaTi HeliTa TDsiTa STadva safuZ-
veli maSin sadme mcxeTas aRSenebulisa eklesisaQ, romelica friadisa Tana guls-
modginebisa ganasrules raQ maT ganwmedaQ igi, da HelTdasxmul yo mas Sina maTTDs
episkoposi-kaTolikosi.
13
saeklesio samarTali, kanonebi
aman saukunod Hsenebulman mefeman kostantine Sekriba pirveli da msoflioQ
wmidaQ krebaQ nikeas samas aTrvametTa wmidaTa mamaTaQ, romelTa dasxnes kanonni
ricxDT ocni; romlisa pirvelad qmnil iyvnes sxuanica adgilobiTni krebani :
pirveli ankDrias, romelsa daesxnes kanonni ocdaoTxni; meore neokesarias, dam-
sxmeli kanonTa aToTxmetTaQ.
xolo Semdgomad didisa mis da msoflioQsa krebisa sxuanica iqmnnes adgilo-
biTni krebani, viTar-igi RangrisaQ, romlisa kanonni arian oc; da kualad anti-
oqiisaQ, damsxmeli kanonTa ocdaxuTTa; amaTTana laodokiisaQ, frigDisaQ, da
kanonni misni _ ocdaerTni.
amaTsa Semdgom meore wmidaQ da msoflioQ krebaQ _ kostantinopolis, aser-
gasisTa wmidaTa mamaTaQ, romelTa kanonni arian ricxDT SDd.
merme mesame _ efesoQsa wmidaQ da msoflioQ krebaQ, mcirisa Tevdosis mefisa
mier Sekrebuli, romelman dasxna kanonni rvani.
meoTxe _ xalkidons, equsas ocdaaTTa wmidaTa mamaTa msoflioQ krebaQ,
keTilad msaxurisa markiane mefisa mier Semokrebuli da ganmawesebeli kanonTa
ricxDT ocdarvaTaQ.
merme _ adgilobiTi krebaQ karTagenisaQ, da kanonni misni as ocdaaTvrametni.
xolo mexuTeman wmidaman da msoflioman kostantinopolis Sekrebulman kre-
baman mcired izruna saeklesioTa kanonTa ganwesebisaTDs.
aramed meequseman wmidaman da msoflioman krebaman, iustinianesze, keTilad
msaxurisa mefisa, gumbadsa Sina sameufoQsa palatisasa Sekrebulman, aRavso dakle-
buli misi, rameTu dasxna kanonni ricxDT as da orni.
kualad nikiisa meoreman wmidaman krebaman dasxna kanonni aTrvametni.
amissa Semdgomad arian sxuanica orni masve sameufosa qalaqsa eklesiasa Sina
wmidaTa da yovlad qebulTa mociqulTasa Sekrebulni krebani, romelTa ganuCenian
kanonni, ricxDT aTSDdmetni.
xolo wmidasa da meSDdesa wmidaTa xatTaTDis Sekrebulsa msofliosa krebasa
ganuwesebian kanonni, ricxDT samni oden.
amaTa wmidaTa krebaTa mier ganCinebulTa kanonTa Tana arian sxuanica Ti-
ToeulTa mamaTa mier ganwesebulni da Tana aRracxulni kanonni:
dDonDsios aleqsandriel mTavar-episkoposisa kanonni oTxni;
petre aleqsandrielTa mRdelT-mTavrisa da mowamisa kanonni aTxuTmetni;
grigoli episkoposisa neokesarielisa sakDrvelT-moqmedisa epistole kanoniani;
didisa basilis kanonni oTxmeocdaxuTni;
misive epistole kanoniani, diodores mimarT;
misive epistole kanoniani, grigolis mimarT xucisa;
misive epistole kanoniani, xorepiskoposTa mimarT;
14
mitropoliti anania jafariZe
misive epistole kanoniani mis queSeTa episkoposTa mimarT;
misive, amfiloqes mimarT sulisa wmidisaTDs miwerilTa maT TavTagan;
grigoli noselisa kanonni rvani;
timoTe aleqsandrielisa kanonni aTxuTmetni;
filoTeos aleqsandrielisa kanonni, RmrTis gamocxadebisaTDs Tqumulisagan;
misnive sxuani kanonni aTni;
misive epistole, afigionis mimarT episkoposisa;
misive epistole, agaTonis mimarT episkoposisa;
misive epistole minaQs mimarT episkoposisa;
kDrile aleqsandrielTa mTavar-episkoposisa kanonni SDdni, gennadi wmidisa
patriarqisa kostantinepolelisa da misTana wmidisa krebisa epistole, mitro-
politTa mimarT garemoTa samTavroTaQsa.
ese arian Sekrebani wmidaTa da saeklesioTa kanonTani, dabeWdulni da dama-
rxulni, TDnier yovlisa Sematebisa da moklebisa, da amaTi mecnierebaQ da
SedgomaQ da mtkiced pyrobaQ uHms yovelTa winamZRuarTa qristeanobiTisa ma-
dideblobisaTa: mRdelT-mTavarTa, da mRvdelTa, da diakonTa, da Cuen Soris
moZRurad saxeldebulTa maTca monazonTa, da erTbamad yovelsa savsebasa mar-
TlmadidebelTa eklesiisasa.
x olo Cuen es e am i sTDs m ov i Hs en en i T, raTa p irve li Tga n pi ri si ty Ds a
Cuen isa Q gan vhmartoT.
vinaQTgan dahbada RmerTman dasabamsa xatebad da msgavsebad TDssa kaci, vi-
Tarca pirvel vityodeT, raTa mis mier, viTarca sazogadoQsa sakrvelisa mier,
xilulTa da uxilavTaQsa, Tavsa TDssa SeaerTnes yovelni sacnaurni da grZnobadni
dabadebulni saTnoebiT raQ, sakuTar eqmnas igi Semoqmedsa TDssa.
xolo igi egeviTarisa mis madlTa simdidrisgan ganSiSulda cTomisa mis mier
da gandgomilTa da risxveulTa monaTa monebaQ moatyua Tavsa, aramed ara saxier-
manca dambadebelman misman, rameTu viTarmca Tavs-idva ugulebelsyofaQ esodenisa
HelTa misTa saqmisaQ, romel ars kaci.
aramed uHrwnelsa Sina saSosa yovlad wmidisa RmrTis mSobelisa da maradis
qalwulisasa arRara pirvelisaebr iWDsa madliT, aramed guamovnebiT SeaerTa igi
Tavsa TDssa da zesTa bunebisa ganaRmrTo mis mier miRebuli igi da misTana
erTguamqmnili kaci.
da romeli-igi iyo pirmSoQ yovlisa agebulisaQ, Tavs idva pirmSo mravalTa
ZmaTa Soris yofaQ, raQTa saxelisa misisa mimarT wodebulni da madliT Zmad missa
aRsaarebulni, romeli-igi yrmaTaca eziara HorciTa da sisxliTa da guamad
erTisa mis yovelTa Tavisa gamoCinebulni, mun aRmiyvannes kualad ganHorcielebi-
Ta TDsiTa, sada igi TDT ars Tavi sasoebisa CuenisaQ; da Tana-moqalaqe myvnes
wmidaTa da saxleul RmrTisa, da samkDdrebelad missa gamomaCinnes suliTa, raJams
15
saeklesio samarTali, kanonebi
Tavisa mimarT Semokrbes TiToeulebaQ asoTa ganyofilebisaQ da Tbisa mimarT
gardainivTos viTarebaQ yovlisa aRsuarulisaQ.
vinaQca amisTDs moguecnes pirvelad bunebiTi da merme dawerili sjuli; amisTDs
iqmna gankacebaQ RmrTisaQ; amisTDs qalwulisagan SobaQ, bagaQ, wargragnaQ, an-
gelozni madidebelni, varskulavisa srbaQ, moguTa ZRunis-momrTumelobaQ, wina-
dacueTaQ, naTlis-RebaQ, zeciT wamebaQ, gancdaQ, qolvaQ CuenTDs da vnebani uvne-
belisani, gancemaQ, SemsWvalvaQ, daflvaQ, aRdgomaQ, aRslvaQ zecad; amisTDs _
qadagebani mociqulTani, sisxlni mowameTani, swavlani moZRuarTani, oflni RirsTa
mamaTani, guls-modginebani keTilad msaxurTa da morwmuneTa mefeTani, wadiere-
bani RmrTis-moyuareTa mTavarTani, kadnierebani RmrTis-saxisa mRdelT-mTavrobisa
rwmunebulTani, winambrZolisa TDsisa Tana simHniT Tana-mbrZolebani mRdelTa da
samRdeloTani, codvisa mimarT simHniT winaganwyobani, nivTagan ganSiSulebulisa
monazonTa dasisani da maTTana erTHmobani qristes moyuarisa erisani.
amisTDs iqmnnes qristes-moyuareTa da RmrTiv-dacvulTa mefeTa mier Jamad-Jamadni
krebani, RmrTis-moyuareTa episkoposTa da RmrTisa saTno-yofilTa mamaTani,
raQTa saqmeTa mier gansrulebuliTa sarwmunoebiTa SeaerTnes RmerTsa qristeaneni.
romelTasa keTilad ebaZva Sursa Cuenica ese gDrgDnosani, mrCobl-marjuene da
Seyuarebuli, gDrgDni TavisaQ da sasurveli <Ze daviT; romeli-ese erTbamad mHneca
ars da brZen, marTal da wmida, igive myudroca da mSDd, saxier da tkbil, mowyale
da ZDruHsenebel da misgavsebul saxierebasa RmrTisasa, romeli aRmoubrwyinvebs
mzesa keTilTa da borotTa, da zrdis yovelTa wDmiTa sworebiT.
ese vinaQTgan gareSeTa brZolaTa Sina winadaudgromelobiT ubrZolel da gareSisa
saxisa qmnulebiTa sxuaTa kacTagan Sesworebad SeuZlebel iyo, rameTu keTil did
ars viTarca gmiri, Suenier ars viTarca siZe, brwyinvale ars viTarca ciskari,
nayofier ars keTilTa mier viTarca aRmosavali, yuavilovan warmatebaTa mier
viTarca samoTxe RmrTisaQ, ara Tavs-idva, raQTa ara umetes moRuawe iqmnes
ganbrwyinvebad SinaganTaca sikeTeTa sulisaTa; vinaQTgan igini warmdinar, xolo
eseni dausrulebelobasa Tana RmrTisasa-Tana dausrulebel arian.
amisTDs Semokriba krebaQ RmrTis-moyuareTa episkoposTa, patiosanTa mRdel-
Ta da RirsTa diakonTaQ, qristes-moyuareTa monazonTa, dayudebulTa da meudab-
noeTaQ, sanaxebTa qarTlisaTa, maxlobelad orTa saepiskoposoTa ruisa da urb-
nisisa; garna ara Tu ubiwoebasa qarTvelTa sarwmunoebisasa biwi raQme Sehxeboda,
nu iyofin ese, ara gecruvneT Sen, siwmidiT mSobelo Cueno kaTolike eklesiao,
arca gangceT Sen, siqadulo Cueno marTlmadideblobao, romlisa arca ganmcemel
qmnil varT, vinaQTgan Semecnebasa Sensa Rirs qmnul varT, mowame ars WeSmaritebaQ;
aramed sxuaTa saeklesioTa da samRdeloTa, da saqristianoTa ZiebaTaTDs, romel-
Ta Tav, da winamZRuar, da pirwmidisa mis krebisa iyo, RmrTisa mimarTisa sakuTrebisa-
Tana simSDdiTaca sulisaTa mimsgavsebuli mosesi, da msgavsad didisa samoelisa
16
mitropoliti anania jafariZe
winamlocveli erisaQ da mcxebeli madliT srulyofadTaQ iovane _ yovlad Rirsi
mTavarepiskoposi, kaTolikosi da yovlisa saqarTveloQsa didi mamaT-mTavari,
da mis Tana simravle pirvel HsenebulTa maT savsebisaQ.
[kanonTa teqsti] [1]. da pirvelad episkoposni vinme ver-RirsebiT Semos-
rulni pativsa mRdelT-mTavrobisasa da uRirsni qristes, pirvelisa mis mwyemsT-
mTavrisani, ganvkueTeniT da ucxo-vyveniT mRdelobisagan, vinaQTgan arawmidisa
SexebaQ siwmideTaQ ara-ucTomeloba ars da maxlobeli RmrTisaQ, maxlobel cecx-
lisa ars, da uHms, raQTa yovliTurT oqro iyos;
xolo ara krul vyveniT da arca SevaCueneniT, nu iyofin, aramed litonTa
eriskacTa-Tana ziarebad flobil vyveniT, ukueTu oden amieriTgan mmarxvel
iyvnen siwmidisa.
da nacvlad maTda sxuani davadgineniT, romlisa hasakisaganca da saqmeTagan
aqunda wamebaQ da keTilad ganewuarTnes Horcni damorCileblad sulisa.
[2]. amas-Tana sul-moklebaQca HelT-dasxmaTaQ, viTarca uwesoQ da ukanonoQ,
davhHseniT.
da ganvaweseT, raQTa amieriTgan arRara-vin ikadros qmnad, TDnier viTar-igi
ganawesebs kanoni: rameTu episkoposi ocdaaTxuTmetisa wlisaQ, mRdeli ocdaaTisa
wlisaQ, diakoni ocdaxuTisa wlisaQ da wignis mkiTxveli rvisa wlisaQ HelT-
dasxmul iqmnebodin.
[3] amas Tana sxuaQca uwesoQ wesi HelT-dasxmaTaQ daHsnad ganvaCineT: viTarmca
masve da erTsa dResa Helni daesxnes visme wignis-mkiTxvelad, kerZo-diakonad,
diakonad da mRdelad, anu Tu episkoposadca. romeli-ese ukueTu iqmnas-Ra sada
amieriTgan, HelT-damsxmeli da HelT-dasxmuli erTbamad ganikueTnen mRdelobis-
agan, rameTu pirvelad wignis-mkiTxvelad da kerZo-diakonad oden jer-ars HelT-
dasxmaQ, da orisave amisa erTsa dResa SesaZlebel ars qmnaQ da merme diakonad; da
viTarca dayvnes dReni diakonobasa Sina da hmsaxuros mRdelTa ara mciredTa
dReTa, mermeRa moiyvanon mRdelobad.
xolo ukueTu episkoposobad momaval iyos, Semdgomad SDdTa dReTa Jamis-
wirvisa moiyvanon HelT-dasxmad episkoposobisa. da amas vityDT maTTDs, romelTa
saWiroQ raQme mizezi aswrafebdes, xolo romelTa arca erTi-raQ aqundes saTana-
doQ mizezi maswrafobelad, maT weliwadi da weliwadni dayvnen TDToeulsa xarisxsa
Sina da ufroQs-Ra diakonobisasa, vinaQTgan TDnier diakonTa simravlisa, veraQ
miiRebs Suenierebasa saeklesioTa wesTagani. amisTDs vamcnebT yovelTa episkopos-
Ta, raQTa ufroQs-Ra diakonTa ganmravlebisaTDs moRuawe iyvnen eklesiaTa Sina maTTa.
xolo monazonTa, romelni mRdelobad da episkoposobad momaval iyvnen,
pirvelad sruliad monazunad didiTa sqemiTa ubrZanebT gansrulebasa, da egreTRa
mRdelobad moslvasa.
17
saeklesio samarTali, kanonebi
[4]. xolo wesi HelT-dasxmadTa srulebisaQ egreT aResruleboded, viTarca
axalTa Sina kurTxevaTa netarebiT moHsenebulisa mamisa giorgi mTawmidelisaTa
daweril ars. egreTve _ kurTxevaQ eklesiisaQ, da damyarebaQ sakurTxevelisaQ, da
wmida-yofaQ RmerT-myofelisa mihronisaQ, egreT srul iqmneboded, viTarca mun-
Sina moHsenebul ars.
[5]. xolo qrTamisaTDs da safasisa, romelsa miiReben HelT-damsxmelni, Hel-
TdasxmadTagan, zemoQTganisa wmidaTa mociqulTa da mamaTa mocemisaebr, ganCine-
bad vikadrebT Cuenca, raTa moispos egeviTari-igi eklesiisagan da aRiHocos
mRdelobisagan, makurTxevelisa TDsisa Tana, romlisa qmnaQ amieriTgan nuRaram-
ca-vis ukadrebies, raQTa ara-igica SevsZinoT, viTarmed SeiCuenos viTarca sDmon
mogD petre mociqulisagan da numca miiReben raTurTiT nu-ra-ras, nu odes: nuca
pirvel HelT-dasxmisa, nuca TDT mas HelT-dasxmasa Sina, nuca Semdgomad HelT-
dasxmisa, nuca qrTamsa, nuca ZRuensa, nuca evlogiasa, nuca kaTolikosi episko-
posTagan, gina xuces-diakonTa da xorebiskoposTa, nuca episkoposni diakonTagan
da mRdelTa da xorepiskoposTa, nucaraT sxuaTa samRdeloQsa dasisaganTa anu
romelTave saeklesioTa mneTagan.
[6]. mermeca samRdeloTa WurWelTa da RmrTisada SewirulTa siwmideTaTDs,
romel arian: barZim-feSxuem, samwerobelni da yovelive eklesiaTada Sewiruli da
erTgzis RmrTisada micemuli, oqroQ, vecxli, Tuali, margaliti, WiqaQ, stavraQ,
naqsovi, sini, rvali, rkinaQ, Zeli, keci, qvaQ, amas ganvawesebT SedgomiTa wmidaTa
kanonTaQTa, raQTa ara-vis Helewifos Hmarebad missa ara-rad, arca tyueTasaH-
srad, daRaTu cudadca da uHmrad mdebare iyvnen da ferHiTa dasaTrgunvelad isxnen
eklesiasa Sina da saWurWlesa missa.
xolo ukeTu vinme ikadros amaTganisa racsaca garegniT mis eklesiisa, da
TDnier missa viTar-igi ganwesebul iyos, da viTar saxedca samsaxurad eklesiisa,
anu sakurTxevelisa Seqmnil iyos, sxuad radca Hmarebad, moeloded aqa ukue
babilovnelTa mefisa baltasaris da ananiaQs da sapfiraQs sasjelsa; xolo mun-
cecxlsa saukunesa, ganmzadebulsa eSmakTaTDs da angelosTa misTaTDs.
[7]. amasTana eseca moviHseneT, viTarmed TDnier eklesiisa da sakurTxevelisa
arca naTlis-cema SesaZlebel ars, arca gDrgDnTa kurTxevaQ, arca monazunisa
epistoliTa gina sqemiTa kurTxevaQ, da arca monazonsa xucessa gDrgDnTa kurTxevad
Hel-ewifebis, arca erisgansa mRdelsa monazonisa kurTxevad.
[8] xolo Semdgomad gDrgDnTa kurTxevisa pirvelTa da meoreTa col-qmarTa
wmidaTa saidumloTa ziarebaQ uHms mas dResa, romelsa ikurTxnen ueWuelad, ara Tu
gardareuliTa raQTme bilwebiTa SebRalul iyvnen, daRaTu uziareblobiTaca gan-
kanonebul iyvnen. da merme aRsruleba kanonisa uziareblobisa maTisasa.
[9] xolo meoreTa gDrgDnTa makurTxeveli xucesi samxrobad nu mivals maT
Tana, nucamca meoreTa col-qmarTa pirvelni gDrgDnni ekurTxevian.
18
mitropoliti anania jafariZe
xolo sxuebr da ara esreT moqmedi amaTi xucesi ukue gankueTisa, xolo erisk-
aci uziareblobisa Tanamdeb iyos.
[10] kualad amasca ganvasazRvrebT, raQTa amieriTgan arRara ekurTxeodin
gDrgDnni CCDlTa qal-ymaTa, aramed ukueTu saWirod radme iyos, mSobelTa maTTa
diad dauwindnen igini urTierTas, da raJams hasakad moviden ornive, maSin iqorwinnen.
da qali aTorm etis a wli sasa umcroQsi n umca Seyofil a rs qorwine biT
meuRlisada. xolo amis ganCinebisa damHsneli, Tanamdeb iyavn zemoHsenebulisa
mis ganCinebisa.
[11] kaTolikosisa da episkoposTagan xorebiskoposi sjulisa da saRmrToTa
wignTa mecnieri gamoirCeoded mRdeli anu diakoni da SiSiTa RmrTisaQTa emcne-
boded mas ubiwod dacvaQ yovelTave saqristeanoTa wesTaQ raQTa ara raQ maTgani
gansces qrTamisaTDs, arca raQ ganyidos vecxlad, viTarca iuda ufali; raQTa ara
SiSTvilica misi daimkDdros.
[12] Semdgomad amaTsa amisica saTanadod vhgoneT moHsenebaQ, vinaQTgan moZRu-
rad wodebulTa maT monazonTaQ friadi da aRuricxuveli ars simravle, da erTsa
monastersa Sina xuTni da aTni, mravalgzis ocnica da ocdaaTni ipoebian, didi Tu
iyos monasteri da mravlisa SfoTisa da ganxeTqilebisa mizezsa SemoiRebs simrav-
le maTi, amisaTDs ganvaCinebT, raQTa amieriTgan dascxres eseviTari ese uwesobaQ.
da pirvelad amas ganvasaRzRvrebT, raQTa umRdelosa ara Hel-ewifebodis
ganmkiTxvelobad sulTa, ara Tu episkoposi iyos, anu mRdeli, anu diakoni, rameTu
pirvelad Sekrvisa da ganHsnisa Helmwifebasa uHms qonebad, da egreT-Ra gankiTxvisa
sulTaQsa Hel-yofad; amas Tana, raQTa didTa monasterTa Sina or-ori, xolo
mcireTa Sina TiToQ xolo kma iyos moZRuari.
da ukueTu vinme amas ganCinebasa gardahxdes, ueWuelad esmes mas, viTarmed xolo
HdomisaganTa maT da urCTa WeSmaritebisaTa da morCilTa sicruQsaTa risxvaQ da
guliswyromaQ, Wiri da iwroebaQ da Semdgomi.
[13] wesi igi, romelsa krebulTa dasxmad uwesen, nuRaramca kadrebul ars qmnad
amieriTgan, nuca monasterTa Sina SeqmnaQ savaWroTa eris krebaTaQ, nucamca-raQ
sxuaQ samoqalaqoQ da soflioQ wesi qmnil ars monasterTa Sina odesca, raQTa ara
salocvelTa maT adgilTa quab-avazakTa SeqmniTa, sulTaca TquenTa safardulebi
saRmrToQsa sityDsa mier daiqces, viTarca mekermeTa maT tablebi, da wmidaTa
mamaTa da krebaTa mier gankanonebisa Tanamdeb iqmnneT.
[14] xolo erTsa sakurTxevelsa da masve da erTsa winadagebasa zeda wmidisa
Sesawiravisasa mravalTa sulTaTDs mravalTa mRdelTa mier qmnaQ wmidisa Jamis-
wirvisaQ uweso ars da gangdebul, romeli-ese nuRaramca sada qmnil ars.
ufroQsRa Tavad sakurTxevelsa zeda didisa eklesiisasa, saepiskoposoQsa gina
monastrisasa, erTisa aravisTDs wes-ars Jamis wirvad araodes, arca cocxlisa,
19
saeklesio samarTali, kanonebi
arca micvalebulisaTDs, TDnier aRapTa da sulisa saHsenebelad ganCinebulTa
dReTaQsa, aramed mis eklesiisa maSenebelTa da SemomwirvelTa.
da erTbamad yovelTa sulTa qristeaneTa cocxalTa da micvalebulTaTDs
jer-ars Jamis-wirvaQ, xolo erTisa kacisaTDs, anu erTisa sulisaTDs eguterTa
sadme Sina, anu StoTa eklesiisaTa jer-ars TiToeulisa xucisagan Jamis-wirvaQ.
[15] romelnica RmrTis mavnebelobiTisa mis wvalebisagan xaCecarTaQsa, romel
arian somexni, marTalsa da uzakuvelsa sarwmunoebasa mouHdebodin, da wmidasa
kaTolike eklesiasa SeerTebodin, da biwsa mas wvalebasa erT-bunebianTa, da erTisa
nebisa da erTisa moqmedebisa RmrTeebisagan da kacebisa Sezavebulisa, da arca
saRmrToQsa, arca kacobrivisa, aramed Sereulisa raQsme da ucxoQsa, qristes,
WeSmaritisa RmrTisa Cuenisa, zeda siCquriT metyuelTasa SeaCuenebden.
esreT ganvawesebT maTTDs, raTa sruliad naTel-scemden, viTarca warmarTsa,
vinaQTgan sxuaTaca didTa eklesiaTa vhpoebT moqmedad amissa, viTar igi ars
sapatriaqo saydari antioqiisaQ, da yovelni mimdgomni misni eklesiani yov-
lisa aRmosavalisani.
[16] kualad ganvawesebT, raQTa arca marTlmadidebeli mamakaci mwvalebelsa
gina warmarTsa dedakacsa, anu dedakaci mamakacsa SeeuRlnen. vinaQTgan yoveli
marTlmadidebeli taZari ars RmrTisaQ, damkDdrebulisa mis mier sulisa misisa
Cuen Soris; xolo yoveli borotad madidebeli, anu yovlad ara-madidebeli
taZari ars eSmakisaQ; xolo viTarmed arca erTi ziarebaQ ars taZrisa RmrTisaQ
kerpTa Tana, viTar-igi bnelisaQ naTlisa Tana _ mowame ars saRmrToQ mociquli.
xolo romelman amieriTgan ikadros-Ra qmnaQ amaTi, ganikanonos igi pirvel
TqumuliTa miT kanoniTa.
[17] vinaQTgan eseca uwesoebaQ mravalTa mier aRsrulebulad guesma, ufroQsRa
didTa vieTme da warCinebulTa da ara litonad kacTagan qmnilad, romel ars
kides-kide da erTgan kurTxevaQ gDrgDnTaQ qorwinebiT erT-Horc qmnadTa meuRle-
TaQ, viTar-igi hyofen usjuloebiT dedakacisasa ukue sxDsa visme ucxoQsa mamaka-
cisa Tana kurTxevasa; xolo mamakacisasa mamakacisave sxDsa Tana, romlisasa
raQmca iyo sxuaQ uuwesoesi da usacinelesi; anu ara yovliTurT msgavs arsa,
markionis mwvalebelTa mier mkudrisa-wil naTliscemasa cocxalisasa! rameTu ese
erTgan kurTxeulni mamakaci da dedakaci nuukue Seiracxnen naxevar-memruSed col-
qmrad, vinaQTgan sxDsaQ iHsenebis saxeli, da sxuaQ warmodgomil ars mun; xolo
orTa maT erTagan kurTxeulTa mamakacTaTDs raQ vin moigonos saxeli, garna Tu
vinme vrceliTa siciliTa ganbasros eseviTari ese sjulisa, da keTilisa wesiere-
bisa Cuenisa, da kacobrivisa qcevisa, da Cueulebisa garegani usjuloebaQ.
romlisaTDs amas ganvasazRvrebT: romelnica moaqamde esreT kurTxeulni yofil
arian da gardasrul arian, igini Sendobil arian umecrebisaTDis; xolo ukueTu aw
sadme ipovnen vinme egeviTarni, igini sjulierad col-qmrad numca Seracxil arian.
20
mitropoliti anania jafariZe
amieriTgan kula nuRaramca visganmca kadrebul ars qmnaQ amisi. da ukueTu
iqmnas sada, oTxni igi kurTxeulni da orni makurTxevelni maTni xucesni, _
equesnive ganikanonnen.
[18] mermeca RmrTis-moZagebulisa mis da RmrTis-ganmamwarebelisa, codvaTa-
ubilwesisa saZagelebisa sodomelTaQsa, romlisaQ ara uwyiT, Tu viTar SeeTDsa
igi ubadruksa amas naTesavsa da sruliad ganaSorna da ucxo-yvna RmrTisagan,
vieTTanaca poa Tavisa misadrekeli.
amas ganvasazRvrebT sityDTa RmrTisaQTa da samociquloQTa HmiTa da mamobriv-
iTa ganCinebiTa: daRaTu mravalgzis qmnil arian mravalTa naTesavTa mier mravalni
da ricxDsa mZleni codvani, viTar igi: mterobani, Surni, siZulilni, kacisklvani,
mruSebani, cru-ficebani da ukuanaQskneli da Tavi yovelTa borotTaQ _ kerpT-
msaxurebaQ, da Tayuaniscemisa SecvalebaQ dambadebelisagan dabadebulTa mimarT.
garna, arca-erTisa maTganisaTDs aRZrul ars aRuZrveli igi, viTarca TDT ityoda
abrahamis mimarT, viTarmed RaRadebaQ sodomisa da gomorisaQ moiwia Cemda da
gardamovHed xilvad, ukueTu RaRadebisaebr maTisa arian saqmeni maTni; romlisa
Semdgomad ixileT Tu raQ iqmnebis, da Tu viTar nivTni ese samsaxurod kacTaTDs
dabadebulni RmrTisagan, winaukumo bunebisa TDsisa, Sescvaleben bunebiTsa Zalsa
TDssa, da ucxoQsa codvisa aRsaHocelad ucxosa moipoeben moqmedebasa.
rameTu maradis aRmarT moZravi da subuqi bunebaQ eTerisa cecxlisaQ, viTarca
zrqeli raQme da mZime, daRmarT hyofs damodinebasa da, saxed mZafrisa wDmisa,
saSinelebiT mCqefroQs aRreuli wunwubasa Tana, mrisxaned gansalevnelad ukeTur-
Ta maT sibilweTa mravliTa kacTa.
xolo wulili da Txeli uferuli bunebaQ haerisaQ, mizezi cxovelTa aRmofSDn-
visaQ da sicocxlisaQ, sizrqed almurisa HSirisa, da ferad HeliT saZiebelisa bnel-
isad, da SemaSTobelad kuamlad, saswaulad risxvisad, Sescvalebs Tavsa TDssa maT zeda.
amaT Tana queyanaQ, myari da mtkice damtDrTveli simZimesa mas zeda mdebareTa
guamTasa, verRara itDrTavs simedgresa bilwebaTa maTTasa, aramed pirvelad SesZravs
safuZvelTa TDsTa da siRrmiT iatakTa TDsTaQT aRmomduRare, haerad aRmoixuams
siRrmeTa safuZvelisa maTisa simtkiceTasa; da miwad gardamoixuams simaRleTa
godol-taZrebisa maTisa simagreTasa.
merme ganaRebs vidre mun-Jamadmde ganuRebelsa pirsa da Tanad-qalaqebiTurT
da saxlebiT STanTqams arRara kacebsa, aramed damwurebsa rasme Zualebsa, da odesme
yofilTa kacTa sawyalobelsa neStebsa.
xolo wyali igica ucxod ixilvebis Secvalebulad maTTDs da arRara saSue-
belad da saHmrad, aramed, sxuaTa nivTTagan daSTomilisa neStisa maTisa aRsaHo-
celad pirsa zeda maTeulisa queyanisa, ufroQsRa saflav maTda qmnilisa jojox-
eTisa, ixilvebis modinebulad, egoden Secvalebuli sxuaTa wyalTagan bunebiTa,
raoden igini sxuaTa kacTa hmatdes bilwebisa gardareulebiTa.
21
saeklesio samarTali, kanonebi
aman usjuloebaman asurastanelTa igi umravlesTa nawilTa queyanisaTa damp-
yrobeli mefobaQ tyued waruqcia sparsTa da midTa da sruliad aRmohfxura quey-
aniT saHsenebeli, ara xolo mefe da mZlavri, aramed kac-yofisaca maTisaQ.
aman codvaman didi igi da yovliT-kerZo yovlisa queyanisaQT Hma-gansmenili
naTesavi somexTaQ, mefobiTurT da mTavrobiT maTiT, ara oden daamdabla da
daamHua, aramed sruliad aRiRo kacTagan saxeli maTi, romelTaQ vervin poos
dRes erTica mefe anu mTavari, mqonebeli daumonebelisa TavisuflebisaQ, daRaTu
yovelnica vin piri miwisaQ moixilos.
aman bilwebaman sparsTa igi maRali, da maradis hromTa mefobisa mHdoma-
flobaQ, mHecis bunebaTa vieTme kacTa avazakuriTa zeda-moslviTa, miwadmde dam-
dablebulyo, da vidre moaqamde mZlavrebisa maTisa morCil yo.
ese ara uywiT, Tu vinaQ ukeTurebiT Semoexrwna moqalaqobasa qristes mosax-
elisaca erisasa, rameTu raQ ziarebaQ iyo beliarisi qristes-Tana da, Helsa ucxo
TeslTasa micemiT dasasrul maxDlisa maTisa qmniTa, neStni odenRa damitevna
israHlisani, romelni ukueTu vegneT-Ra masve ukeTurebasa zeda, oQ Cemda, davidu-
mo Znel-sityuaQ, romeli yovelTada cxad ars, daRacaTu Cuen vhridoT.
amisTDs vamcnebT yovelsa didsa da mciresa, mdidarsa da glaxaksa, mefesa da
mTavarsa, aznaursa da mdabiorsa, mRdelTa da umRdeloTa, moweseTa da eriskacTa,
berTa da WabukTa, da Sua-kacTa yovelsa pativsa da yovelsa wessa da yovelsa
hasaksa ganyenebad amis vnebisa ufroQs-Ra saZagelisa bilwebisa.
da esreT daumticebT, saxeliTa uflisa Cuenisa iesu qristesiTa : yovelman
sulman qristeaneman marTlmadidebelman, amaT sityuaTa msmenelman, romelman
Semdgomad amis Zeglisa warkiTxvisa, ara ijmnas bilwisa mis sodomurisa codvis-
agan da, ara xolo saqmiT qmnisa misisa, aramed reca laRobiT ferebisa da sityDT
Tqumisa, raTaca samisoTa da misTa damsaxvelTa sityuaTa da saqmeTagan, ueWuelad
moiwios mis zeda amas ukue sawuTosa saSineli raQme da cocxliv jojoxeTad
STamHdeli risxvaQ, msgavsad wunwubasa-Tana aRreulisaQ mis sodomelTa cecx-
lis aQ.
xolo mun-igi mimTualvel eqmnes mas, romeli vals winaSe pirsa uflisasa da
Seswuvavs garemoQs missa mterTa misTa, vinaQTgan siyuaruli HorcTaQ mterobaQ
ars RmrTisaQ. da romelman ganxrwnas taZari RmrTisaQ, ganxrwnes igica RmerTman,
da amas Tana da Cuengan, uRirsTa monaTa saRmrToQsa monebisa Rirs-qmnulTaQsa,
Ki Cuenda, arRara kurTxevaQ, aramed kdemaQ da mxilebaQ daimkDdros saukunoQ.
[19] xolo vinaQTgan mizezad urTierTas pativiT Tayuanis-cemisa Cuen Soris
myofi xatebaQ RmrTisaQ aRsaarebul da qadagebul ars didTa moZRuarTa da mamaTa
CuenTagan, cxad ars, viTarmed Tayuanis mcemeli xatisa RmrTisaQ RmerTsa Tayva-
nis-scems mis mier, maginebelica sadme xatisa RmrTisaQ RmerTsa aginebs ueWuelad,
viTarca wmidaTa Soris didi basili esreT daswers amas.
22
mitropoliti anania jafariZe
amisTDs ganvasazRvrebT, raQTa eseca RmrTis-Semawuxebeli da RmrTisa Seu-
racxismyofeli codvaQ sruliad moispos yovlisagan enisa da naTesavisa Cuenisa.
da romelman amieriTgan Seaginos-Ra suli, gonebaQ da piri TDsi usaxuriTa
ginebiTa, zemowerilisa amis Tanamdeb iyos igica gankanonebisa.
mefesa daviTs monazoni arseni
amaTda momarT rasa ityD, romelsa hsibrZnis hmoyuareb Sen ufroQsad brwyin-
valeo Tualo yovlisa soflisa mefeTa erTguamobisao!
romeli ege haerovan xar, viTarca samyaroQ xilulisa soflisa Soris;
saCino, viTarca mze varskulavTa Soris;
brwyinvale, viTarca eTeri nivTTa Soris;
naTlis-fer, viTarca elvaQ RrubelTa Soris;
ciskrovan, viTarca aRmosavali kerZoTa Soris;
tkbil, viTarca are JamTa Soris;
RmrTis saxe, viTarca siyuaruli saTnoebaTa Soris;
gulis saTqumel, viTarca oqroQ miwaTa Soris;
elvare, viTarca DakinTi qvaTa Soris;
maRal, viTarca finiki nergTa Soris;
Suenier, viTarca vardi yuavilTa Soris;
aRmatebul, viTarca samoTxe queyanisa Soris;
Zlier, viTarca lomi mHecTa Soris;
mtkice, viTarca andamati ganukueTelTa Soris;
saxelganTqmul, viTarca nebroT gmirTa Soris;
axovan, viTarca iso wina mbrZolTa Soris;
moSurne viTarca finez mRdelTa Soris;
mHne, viTarca samfson msajulTa Soris;
ubrZolel, viTarca aqillev ellenTa Soris;
brZen, viTarca solomon mefeTa Soris;
mSDd, viTarca daviT cxebulTa Soris;
Suris-meZiebel, viTarca iosia SaravandedTa Soris;
uzaro, viTarca makedoneli mflobelTa Soris;
ganmadidebel flobisa, viTarca avRDstos keisarTa Soris;
kacTmoyuare, viTarca Cemi iesu RmerTTa Soris;
bunebiT RmerTi, madliT RmerT-qmnulTa Soris;
mHurvale, viTarca petre mowafeTa Soris;
23
saeklesio samarTali, kanonebi
sayuarel, viTarca iovane megobarTa Soris;
mkDrcxl, viTarca pavle mociqulTa Soris;
saxis-dasabam ucTomelisa qristeanobisa, viTarca didi kostantine TDTmpy-
robelTa Soris;
simtkice keTilad msaxurebisa, viTarca Tevdosi skiptris mpyrobelTa Soris;
saTno uCanan eseni myudroebasa Sensa; gansuenebul arsa amaT zeda siborotisa
sulTaQ mdevneli daviTiani suli Seni, romelni ese aw ZRunad mogarTuna Sen
mwyobrman SenTa amaT nazirevelTa simravlisaman, raQTa Sen miarTune eseni RmerT-
sa da mowyale hyo amaT mier wyalobis moyuare ufali, romel moswrafebiT
SemokrebaQ ubrZane Sen, da didisa amis da RmrTisa saTnoQsa warmarTebisa Tana
Suamdgomelad RmrTisa mimarT moigen, viTarca sakuTarni monani, raQTa romelime
RmrTisa saxisa mRdelT-mTavrobisa mier maxlobel eqmnebodis SenTDs RmerTsa;
xolo romelime mRdelT-SuenieriTa meoxebiTa SeesakuTrebodis dambadebelsa;
sxuasa sulTqumani moaqunden, sxuasa gandnobaQ cremliTa, sxuasa Rame-yovelo-
biTni mRDZarebani, sxuasa Hmel-sareclobaQ, sxuasa raQTurTiT araras qonebaQ
keisrisasa yovelsave RmrTisasa, mxolod HorcTa oden da maTca marxviTa gan-
leulTaQ; sxuasa sityuaQ, daRaTu mdabali da undoQ, garna arave uermoQ, arca
umusikeloQ momzidvel yofad smenisa, amis Tana Semsgavsebulica ZalisaQ, yovelTa
litaniobaQ, yovelTa vedrebaQ, yovelTa erTHmobaQ; viTarmed daviT keTilad
msaxurisa da RmrTivdacvulisa mefisa Cuenisa mravalmca arian weliwadni.
[mosaHsenebelni] keTilad msaxurisa da RmrTiv-dacvulisa mefisa Cuenisa giorgi
mefeTa mefisa da yovlisa aRmosavalisa da dasavalisa kesarosisa, mravalmca
arian welni.
keTilad msaxurisa da RmrTis-moyuarisa dedoflisa Cuenisa marTa avRDsti-
naisni, mravalmca arian welni.
daviT RmrTis-msaxurisa da RmrTiv-dacvulisa mefisa Cuenisa afxazTa da
qarTvelTa, ranTa da kaxTa TDTmpyrobelisa, mravalmca arian welni.
wmidisa dedoflisa da RmrTiv-sulierisa dedisa Cuenisa, mariam monazonisa,
saukunomca ars HsenebaQ.
iovane wmidisa mTavarepiskoposisa, Cuenisa kaTolikosisa da yovlisa saqarTvel-
oQsa yovlad Rirsisa mamaTmTavrisa, mravalmca arian welni.
wmidisa berisa da sulierisa mamis Cuenisa evstrati monazonisa, mravalmca...
Rirsisa meufisa Cuenisa da Tualad wmidisa amis krebisa cnobilisa giorgi
monazonisa da mwignobarTa uxucesisa, mravalmca...
yovlad RirsTa krebisa amis yovelTa mamaTa mRdelTmTavarTa, mRdelTa da
monazonTa, mravalmcaa...
24
mitropoliti anania jafariZe
492
qarTuli samarTlis Ze glebi, t. I II , 1970, gv. 106-127. teqsti Se jerebulia didi
sjuliskanon is ( 1975) Zeglisweris teqstTan - gv. 543-559.
sjulierisa moRuawisa arseni monazonisa kaliposelisa, mravalmca...
y ov elni mca ma rTlm adideb elni k urTxe ul a ri an , yove ln i mwva le be ln i
SeCue nebul arian.
keTilad msaxurTa da marTlmadidbelTa pirvel aRsrulebulTa sanatrelTa
mefeTa CuenTa, saukunomca ars HsenebaQ da kurTxevaQ maTi.
sanetrelTa da wmidaTa kaTolikosTa da netarTa mRdelTmTavarTa da mRdel-
Ta, saukunomca...
saukunoQsa netarebisa RirsTa da didTa mnaTobTa CuenTa efTDmi da giorgi
mTawmidelTaQ, saukonomca...
RirsTa mamaTa CuenTa daviT tbelisa da stefane sananoQs ZisaQ, saukunomca...
dausrulebelisa netarebisa mkDdrTa, berTa CuenTa, saba sulaQs Zisa da antoni
tbelisa da efrem mciraQsaQ [da arseni monazonisa iyalTelisaQ] saukunoQ...
RirsebiT moxsenebulTa mamaTa, efTDmi grZelisa, iovane rexues ZisaQ Svili-
TurT, miqel WuaisaQ da giorgi berisaQ saukunomca...
kualadca vityDT :
yovelnimca mwvalebelni SeCuenebul arian.
yovelnimca marTlmadidebelni kurTxeul arian.
yovelTa marTlmadidebelTa welnimca mraval arian.
yovelTa marTlmadidebelTa saukunomca ars HsenebaQ.
yovelni mwvalebelni saukunodmca SeCuenebul arian.
yovelTa mwvalebelTa, saukunomca ars wyevaQ da dausrulebeli SeCuenebaQ.
49 2
25
saeklesio samarTali, kanonebi
1335 w. mefe giorgi brwyinvalem moi-
wvia sakanonmdeblo kreba, romelSic
mefis Semdeg upirvelesi piri, rogorc
TviTon mefe brZanebs iyo `wmida meufe
da qarTlis kaTalikozi evfTvime~. episko-
posebTan erTad sakanonmdeblo saqmianoba-
Si monawileobdnen vezirebi, mouravebi,
Temisa da Temis erisTavebi, xevisTavebi,
xevisberebi da `herovanni~. mefis, umaR-
lesi ierarqebisa da mTavrobis umaRle-
si pirebis monawileobiT es kreba miagavs
saxelmwifo darbazobas, romelmac ganix-
ila Seqmnili viTareba da gamosca Sesa-
bamisi kanonebi, rogorc TviTon krebis
oqmi brZanebs. am kanonebSi gadmocemuli
iyo `sasjulo saqme da saeklesio, ri-
sic ginda sasaqmosa kacis mkvlelTa,
eklesiis mkrexvelTa, colis damgdebelTa
ubralosaTa, anu wamgvrelTa~.
493
krebis mier gamocemuli samarTali,
romelic cnobilia saxelwodebiT `sa-
marTali mefisa giorgisa~, Seicavs ek-
lesiisadmi miZRvnil zogierT muxls,
magram mTlianobaSi igi warmoadgens ara
saeklesio, aramed saero, anu `msof-
lio~ samarTals, amitomac aRniSnavs
kidec kreba _ `Cven msofliosa misi
sisxli da pativi da sasaqmo gagviCe-
nia~,
494
magram kreba iqve brZanebs, Tuki
raime sxva samarTlebrivi sakiTxi wam-
oiWreba, misi gadaWra eklesiis meTau-
rebs SeuZliaT _ `sxva rac sasjulo
sakiTxavi iyos, igi kaTalikozman da maT
ganaCenTa maT zeda episkoposTa maT hkiTx-
on~.
494
kreba, i. doliZis gamokvlevis
Tanaxmad, Sedga 1335 wels.
495
`Zeglisdadeba~
sakanonmdeblo kreba giorgi brwyinvales dros (1335 w.)
krebam ganixila Semdegi sakiTxi: imis
Semdeg, rac mefe dimitris Zem, giorgi
brwyinvalem Tavisi taxtisa da skip-
tris ganmtkicebis mizniT Semoiara Tavisi
sabrZaneblis mTiani mxare Jinvalidan
darialamde da ukan _ muxranamde, aR-
moCnda, rom rogorc i. doliZe wers _
`CamorCenil mTiulebs esaWiroebodaT
adgilobrivi xasiaTis sakanonmdeblo
Zegli~. marTalia, gaerTianebuli saqar-
Tvelos samefosaTvis XI-XIII ss-Si ar-
sebobda samarTlis wignebi, samefo sjul-
mdebloba, magram `isini Seusabamoni da
gamousadegarni iyvnen CamorCenili, gan-
viTarebis patriarqalur safexurze mdgo-
mi mTiuli mosaxleobisaTvis~.
496
amitomac krebam giorgi brwyinvales
nebiT ganizraxa Seedgina adgilobrivi
mniSvnelobis samarTlis wigni. misi erT-
erTi wyaro yofila beqa mandaturTuxu-
cesis kanonebi, `giorgi brwyinvalis sa-
kanonmdeblo krebam gamoiyena saaTaba-
gos samarTlis saTanado normebi mTi-
ulTa sjulmdeblobisaTvis~.
497
`Zeglis dadeba Sedgeba Sesavlisa da
46 muxlisagan. igi sisxlis samarTlis
kanonmdeblobis _ `sisxlis ganaCens~ war-
moadgens, samoqalaqo samarTlis sakiTxebs
mxolod oriode muxli exeba~.
497
samar-
Tali, Tavdapirvelad, muxlebad dayofili
ar yofila. Cans, muxlebad vaxtang VI-
is komisias dauyvia.
es kreba `Tbilis qalaqsa~ Catare-
bula, rogorc `Zeglis dadebis~ Sesav-
lidan Cans.
493
Zeglis dadeba me feT mefis giorgis mier, Sesavali, q. s. Z. , 1963, t. I, gv. 402;
494
q. s. Z. I. gv. 402;
495
iqve , gv. 616;
496
i. doliZe , Zeglis dadeba, q. s. Z. I. gv. 615;
497
iqve, gv. 617.
26
mitropoliti anania jafariZe
`Zeglis dadeba mefeTmefis giorgis mier~
[amokrefili muxlebi]
Cuen, mefeTmefeman giorgim, Zeman yovelTa Soris warCinebulisa mefeTmefis
dimitrisaman, davdeviT Zegli-ganaCeni ese mas Jamsa, odes SevediT mTiulTa Sigan
mosavlelad RmrTis mowyalebiTa yovlgniT ucileblad qonebasa Sina samefosa
Cuenisasa da ucileblad pyrobasa taxtisa da skiptrisasa.
warvediT taxtiT CueniT qalaqiT da SevediT sasaxlesa Cuensa Jinvansa. da
muniT mivediT Hada-cxaots da movasxeniT yovelni muneburni xevisberni da hero-
vanni, da gavigoneT maTni saqmeni, davsxediT maTsa sasaqmosa.
da mivediT darielamdis da vscaniT ese, romel RmrTiv gDrgDnosanTa da
sanatrelTa CuenTa CamomavalTa mefeTagan amad ar gasCenoda ZegliTa gaCeniTa da
dadebiTa sisxlisa da sxuaTa mravalTa uwesoTa mimZlavrebulTa saqmeTa romel-
Tame saqmisa romlisaTDsme hprianebodaT aRreviT yofa erTmaneTsa Sigan, da
romelTame sxDs Jamisa SemosrulobisaTDs ukue gaCena ver swreboda-Ra srulad
mTiulTa saqmis moklebasa da gaCenasa.
da Jam-guces, mowyalebiTa RmrTisaTa darieliT mobrunvebulTa viloceT
lomisis mTavarmowamis winaSe da CamoviareT cxrazmis xevi da movikuliveT muneb-
uri sasaqmo.
aRsaniSnavia, rom saqarTveloSi gamoy-
enebul sjulmdeblobas am Zeglis mixedviT
`qarTvelT sjuli~ erqva. valis, anu fu-
lis sesxad aRebis Semdeg, misacemi pro-
centi, anu `sargebeli arc qarTvelT
sjulsa Sigan Ze wesad rome aiRon da
arc sxvaTa sjulTa uweria da sargebe-
li aris uweso~ (muxli 46-e, samarTali
mefis giorgisa).
498
`sxva sjulSi~ Cans,
igulisxmeba bizantiuri samarTali. maSas-
adame, arc qarTuli da arc berZnuli
samarTliT valis `sargeblis~ aReba ar
SeiZleba, anda ukidures SemTxvevaSi Sei-
Zleba `aTsa TeTrs zeda ori TeTri miec-
es~.
499
marTlac, vaxSis aReba ikrZaleba
saeklesio samarTliT. zogadad, ra Tqma
unda, gansaxilveli samarTali saekle-
sio samarTals efuZneboda. rogorc i.
doliZe aRniSnavs, Sua saukuneebis gan-
mavlobaSi `saqarTvelo mWidro kultu-
rul da saxelmwifoebriv urTierTobaSi
imyofeboda bizantiasTan. qarTulma sa-
marTalma Taviseburad daamuSava da gam-
oiyena bizantiuri samarTlis zogierTi
instituti da moxdenilad Seufarda isini
Cveni cxovrebis sinamdviles~.
500
498
i. doliZe , Zeglis dadeba, q. s. Z. I, gv. 420;
499
iqve , gv. 421;
500
iqve, gv. 678.
27
saeklesio samarTali, kanonebi
501
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. I, 1963, gv. 401-421.
movediT muxrans, sazamTrosa Cuensa davdegiT, da SemovediT qalaqsa da Semo-
vitaneT Temisa da Temis erisTavni da HevisTavni da Hevisberni da herovanni.
davsxediT da davsHT wmida meufe da qarTlisa kaTalikozi evfTvime, davsxiT
vezirni da ebiskopozni da mouravni, da gavigoneT, romel didi usamarTlo da
mZlavrebuli qmniliyo erTmaneTsa zeda, da sisxlis msubuqobisaTDs advil Cnda
erTmaneTis Ralatad dasxma da daqceva cixeTa, sikudili, colis wagura da
ubralod dagdeba, da mravalferni ulusoba da yol samarTali aRar iyo-Ra.
da dReisiT winaT-Ra erTmaneTis sayofTa saqmeTa amad aRar SemoviReT, _
erTmaneTis amosula ar iqneboda, ganaCen-daudebloba eqmnaT.
da aw yuela gavaCineT, ra rigad vis ra eyos erTmaneTis avi, sisxli dges anu
sxua sasaqmo ra ginda ra iyos _ gardaHdes.
juarTa yels aqeT, Hada-cxaots, zandukis Hevs, kibeT queSeT da menesos zemoT
es ganaCeni davdeviT.
sasjulo saqme da saeklesio, risac ginda sasaqmosa, _ kacis mkulelTa,
eklesiis mkrexvelTa, colis damgdebelTa ubralosaTa, anu wamgurelTa, _ sxua
rac sasjulo sakiTxavi iyos, igi kaTalikozman da maT, ganaCenTa maT zeda
ebiskopozTa, maT hkiTxon.
Cuen msofliosaa misi sisxli, pativi da sasaqmo gagDCenia.
dReisiTgan waRma esreT iqmnas.
[lomisisa glexisa asre iyos] 42. lomisisa vinc glexi moklas, Tu mefeTagan
Sewirulia, gina sxuaTa visganme, aTasxuTasi TeTri daeurvos. TaviT ZueliTgan
gaCenili aris lomisis samZRvarsa zeda, _ amieri Hada-cxaotis mimdgomi aris, _
da agreve gaCeniT iyos.
valis saqme asre gavaCineT 46. sargebeli arc qarTvelT sjulTa Sigan Zes
wesad, rome aRiRon, da arc sxuaTa sjulTa uweria. da sargebeli aris uweso.
da Tu radme mimcemi kaci esre avi iyos, rome sargebeli aRiRos, ra ginda ra
xani gamosuliyos, aTsa TeTrs zeda ori TeTri mieces, _ razomi didi xani
daeyos, amis mets nuras miscems da arc samarTalia misacemlad.
da Tu dia raTme avi kaci ar aris, arc amisi aReba marTebs.
samarTali esreT yon yovelTa.
50 1
28
mitropoliti anania jafariZe
XIV s-is 80-ian wlebSi mesxeTSi,
Wulevis monasterSi, (Tanamedrove adi-
genis raionSi) Sedga saeklesio sakanon-
mdeblo kreba, romelic moiwvia aTabag-
amirsp asalarma aRbuRam. i. doliZis
azriT, es kreba unda Catarebuliyo 1381-
1386 wlebSi. `me aTabag-amirspasalarman
aRbuRa, movaxseneT patiosansa mawyver-
elsa da biZaTa CemTa, SaSiasa da missa
Zmas safaris moZRvarsa pafnutis, xuT-
save Temsa samcxisasa, taovelTa, SavS-
Ta da klarjTa da maT Sina myofTa
episkoposTa da meudabnoeTa, moweseTa
mowmobiTa, mindobilni RmrTisani da yov-
lad wmidisa RvTismSobelisani~.
502
am kre-
bis mier gamocemuli samarTali gavr-
celda mTel saqarTveloSi, rogorc saek-
lesio da saqveyno moqmedi samarTali.
Cven adre vwerdiT, rom saeklesio
kreba saqarTveloSi warmoadgenda amave
dros saxelmwifo darbazis sxdomas, maSas-
adame, krebas episkoposebsa da sasulie-
ro warmomadgenlebTan erTad eswrebod-
nen darbaiselnic darbazis wevrebic
mefis meTaurobiT, anu ukeT rom vTqvaT,
darbazoba saeklesio sakiTxTa ganxil-
vis dros saeklesio krebas warmoadgen-
da. Wulevis krebasac eswrebodnen mesxe-
Tis episkoposebi, kerZod, TviT samcxi-
dan mowveulni taoeli, SavSeli, klar-
jeli episkoposebi, gansakuTrebuli adg-
ili eWiraT awyurisa da safaris sa-
suliero pirebs, sxva `moweseebs~ da meu-
dabnoe mamebs. saero pirTagan ki gamoir-
Ceodnen samTavro saxlis meTauri, romel-
ic amave dros iyo sruliad saqarTve-
los saxelmwifos aTabag-amirspasalari-
aRbuRa da sxva adgilobrivi umaRlesi
xelisufalni (SaSia da misi Zma, romel-
ic amave dros safaris moZRvari iyo).
ra warmoadgenda krebis ganxilvis
sagans? xelnaweris saxiT Semonaxuli
krebis oqmidan Cans, rom krebam ganixi-
la da uklebliv daamtkica 70-80 wliT
adre, daaxloebiT 1295-1304 wlebSi
Sedgenili beqa mandaturTuxucesis sa-
marTali. krebam am samarTals daurTo
Tavis mier SemuSavebuli axali kanone-
bi, romelTa amoqmedebis mizezi Seiqna
droTa viTarebaSi `Semosuli uweso
sa qmee bi~, garda a misa , ga nisa zRvra
saqarTveloSi SemoRebuli axali fulis
erTeulis nominalic da misi moqmedebis
areali gaavrceles mesxeTSi.
saeklesio krebam beqas kanonebs dau-
mata 33 muxli, romelic aRbuRa aTabag-
amirspasalaris samarTlis saxeliTaa
amJamad cnobili, radganac swored igi
iyo meTauri da iniciatori axali kanon-
ebis SemoRebisa Tavis sabrZanebelSi (sam-
cxeSi). Se qmn ili v iTa re bis ga mo _
`laSqarTa Sina cxenis parva Seqmnil-
iyo, ewyina sapatioTa kacTa da mis winaSe
sapatioTa msxdomTa kacTa... esreT gaa-
Cines.
503
maSasadme, kanonebi SemuSavda
`sapatio msxdomTa kacTa~ mier. iqamde
ki Seqmnili mdgomareobis Sesaxeb aRbu-
Ras `sapatio kacebisaTvis~ ucnobebia,
maT ki Tavis mxriv sxdoma, anu Sekreba
mouwveviaT, es iyo swored Wulevis saek-
lesio kreba.
`bagrat kurapalatis, beqasa da aRbuRas kanonebi~
Wulevis sakanonmdeblo kreba (1381-1386 ww.)
502
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. I . 1963. gv. 425;
503
iqve, gv. 450.
29
saeklesio samarTali, kanonebi
krebam, rogorc aRvniSneT, Tavdapirve-
lad ganixila beqa mandaturTuxucesis
kanonebi da aRiara igi qmediTunarianad
(sul 65 muxli), Semdgom ki mas axali
muxlebi daumata (e.w. aRbuRas kanone-
bi). Tavdapirvelad, kanonebi muxlad day-
ofili ar yofila, aramed dayofili iyo
mTavar nawilebad sakiTxebis mixedviT.
sabolood ki krebam aRniSnul (beqasa
da aRbuRas) kanonebs daurTo ZvelTa-
ganve arsebuli e.w. `bagrat kurapala-
tis samarTlis~ muxlebi da agreTve
kanonikuri samarTlis muxlebi Sedgeni-
li TviT Wulevis krebis mier. e. i.
gamocemul iqna samarTlis axali kre-
buli, romelic Tavis mxriv Setanil iqna
vaxtangis `samarTlis wignebis krebul-
Si~. i. doliZis gamocemis mixedviT, Zegli
Seicavs sul 170 muxls, aqedan beqas
samarTals miekuTvneba 1-65 muxli, aR-
buRas _ 66-98, bagrat kurapalats
99-160, kanonikur samarTls 161-170,
kanonTa bolos SecdomiT, ganmeorebiT
miuweriaT ramdenime kanoni.
504
b e q a - a Rb uRa s sa ma rTlis wig n is
umTavres nawils sisxlis samarTlis
normebi Seadgens. saTanado adgili aqvs
daTmobili saeklesio da samoqalaqo sa-
marTalsac. magaliTad, mawyvereli episko-
posis adgili sasamarTlo warmoebisas
gaTanabrebulia patron-aTabagTan, mux-
lebSi 1, 4, 18, 22, 25, 33, 40.
pirveli muxlis Tanaxmad, patronad
iwodeba mawyvereli, iseve, rogorc aTa-
bagi. `sisxlis ganaCenis~ aRniSnuli
muxliT, Tu didebuli didebuls moklav-
da, adgilze unda misuliyo `aTabagis
kaci~ da `mawyverelis xati~, Semdeg
moSuRar mxareTa Soris mtroba unda
Sewyvetiliyo da saqme sasamarTlos unda
gadascemoda. Tu erTi mxare gadaixvewe-
boda, `mamuli patronsa aqundes jayel-
sa da mawyverelsa~, e.i. mamuli damna-
Saves CamoerTmeoda da jayelsa da maw-
yverels gadaecemoda. aseve iyo, agreTve,
roca aznauri aznaurs moklavda.
22-e muxlis Tanaxmad, Tu Zma Zmas
moklavda, damnaSaves unda gadaexada `pa-
tronis~ (jayelis) da `laSqris~ sasarge-
blod da, agreTve, mawyverelis an sxva
adgilobrivi episkoposis sasargeblod:
`episkoposman misi wesi icis, raca mar-
Tebs, man uyos~.
505
33-e muxlSi nax-
senebia `patroni mawyvereli~. `patrons~,
sxva muxlis Tanaxmad, SeeZlo damna-
Savis `morbeva, mamulis waReba, gaZeve-
ba~ da sxv. (muxli 40). saerTod, samar-
Tali ixilavs sasjelebs mkvlelobis,
sxeulis dazianebis, Seuracxyofis, cil-
iswamebis, sqesobrivi danaSaulis, qa-
lis motacebis, colis an qmris dagdeb-
is, gaZarcvis, qurdobis, meqrTameobis,
Ralatis, TviTnebobis dros. agreTve,
Seicavs samoqalaqo samarTlis muxlebs,
romlebic ganixilaven sakuTrebis ufle-
bas, giravnobas, nasyidobas, mibarebas,
sesxs, Cuqebas, Tavdebobas, Txovebas, sao-
jaxo samarTals, memkvidreobas. sasa-
marTlo wyobilebasa da sasamarTlo war-
moebas eZRvneba muxlebi, romlebic ganix-
ilavs bWisa da bWobis, Suakacis, fi-
cis da moficaris, mowmis, werilobiT
sabuTebis sakiTxebs.
506
beqasa da aRbuRas samarTlis wignis
boloSi darTulia kanonebi bagrat kura-
palatisa da saeklesio dadgenilebebi.
i. doliZis TvalsazrisiT, am kanonebis
sjulmdebeli unda iyos mefe bagrat IV
(1027-1072) da mas unda mieweros beqasa
da aRbuRas samarTlis wignis 99-160
504
q. s. Z. , t. I. gv. 621;
505
iqve , gv. 433;
506
iqve, gv. 622.
30
mitropoliti anania jafariZe
kanonebi. sxva mecnierTa azriT, rogorc
ganvixileT, es kanonebi ekuTvnis bagrat
kurapalats (IX s.). es kanonebi `episko-
posTa, didebulTa da aznaurTa da Wkuian-
Ta kacTa mefeTa winaSe erTbamad~ Seu-
muSavebiaT, anu `gauCeniaT~ `gangebiTa
RmrTisaTa~.
507
maSasadame, kanonebis Se-
muSavebaSi eklesiis ierarqebs _ episko-
posebs didebulebTan erTad miuRiaT
monawileoba. muxlebis erTi nawili saek-
lesio saqmeebs awesrigebs, amitomac es
samarTali saeklesio samarTlis wyaroa.
p irv e liv e muxli mouwode b s mosa -
marTleebs `marTali samarTali unda gaa-
CinoT RvTis SiSiT, qrTamisa da Tnebis
gareSe~. sasurvelad miiCnevda mosamar-
Tle momrigeblad daadginon `moZRvari~
an sxva sapatio piri. 103-e muxliT, Tu
episkoposi damnaSavea mefis winaSe, mefes
ar SeuZlia misi Sepyroba, aramed episko-
poss evaleba `Sexvewa, Sekazmva mefisa~.
gansakuTrebiT sainteresoa da cnobilia
bagrat kurapalatis samarTlis 102-e
muxli, romelSic naTqvamia _ `meore
mefe episkoposi ars~. mTlianad es mux-
li aseTia _ `Tu mefe episkopozsa gauw-
yres, gina usamarTlod, gina samarTliT,
xelTa SepyrobaY arca maSin moxdebis,
amisaTvis raYme meore mefe episkopozi
ars da qristianeTa sjulisa damamtki-
cebeli da raYca mefesa sjulisa saqme
aqvs, agre Seiwynaren~.
508
maSasadame, episkoposisa da mefis iu-
ridiuli wona samarTlis samsjavros
winaSe Tanabaria, amitomac Tuki episko-
posi damnaSavea kanonis winaSe, igi iseve
unda daisajos, ra sasjelsac kanonmde-
bloba iTvaliswinebs mefisaTvis mocemuli
danaSaulis SemTxvevaSi. mefes damnaSave
episkoposis Sepyroba ar SeuZlia, ar
SeuZlia misi Sepyroba im SemTxvevaSic,
Tuki mefe piradad miiCnevs episkoposs
arasasurvel pirad. kanonmdebloba sa-
suliero da saero umaRles xelisufalT
(am SemTxvevaSi, mefesa da episkoposs)
aTanabrebs. es principi, i. doliZis azriT,
momdinareobs bizantiuri samarTlidan.
509
es principi asaxulia vaxtangis samarT-
lis wignis 25-e muxlSic _ `mefisa da
kaTalikozis saqme... orisave swori aris,
amitom rom erTi xorcis xelmwifea da
meore sulisa~.
mefisa da episkoposis uflebrivad
gaTanabrebis principi aseve gatarebu-
lia bagratis samarTlis 103-e muxl-
Sic, romlis Tanaxmad sjulis, eklesiis,
episkoposisa da mefis winaSe damna-
Save mRvdeli, moZRvari an monazoni
ar e qve mdeba re boda Sep yroba s. misi
qmedeba unda gamoeZiaT da Tanxis gada-
xdiT daesajaT.
ufro meti, 105-e muxlis Tanaxmad,
didebulis Tu sxvaTa mier sasuliero
piris SepyrobisaTvis sasjeli Sempyrobs
daedeboda. aseve isjeba Semdegi muxliT
mRvdlis meuRlis `momyinvebeli~. 106-e
muxliT didebuli, romelic episkoposs
Seaginebda, didi xvewnis Semdeg 40.000
TeTrs gadaixdida. xolo imave qmedebi-
saTvis aznauri 20. 000 TeTriT daisje-
boda, sazogadod, momdevno muxlebi ume-
tesad eklesias, anda sasuliero pirebs
Seexeba, ase rom, bagrat kurapalatis
samarTalic saeklesio samarTlis wyaroa.
sainteresoa 121-e muxli, romlidanac
vigebT, rom eklesiaSi `qveynis sam-
locvelod~ dasvenebul macxovris xa-
tisaTvis qveyana valdebuli iyo See-
wira 30 glexi, e.i. maTgan Semosavali
unda moxmare b oda xa tis movla - pa -
507
q. s. Z. , t. I. gv. 464;
508
iqve, gv 464;
509
iqve, gv. 641.
31
saeklesio samarTali, kanonebi
tronobas, dacvasa da mis winaSe locvis
saqmes. yovladwmida RvTismSoblis xa-
tisaTvis 12 glexi unda SeewiraT, am-
denive glexi iyo dadgenili sxva xate-
bisTvisac. amiT iyo gamowveuli is, rom
udidesi ganZi, Zvirfasi xatebi da saek-
lesio nivTebi eklesia-monastrebSi sauku-
neTa manZilze SesaniSnavad iyo daculi.
zemoT moyvanili muxlebi episkoposTa
xelSeuxeblobis Sesaxeb saqarTveloSi
imdenad gaTavisebuli iyo, rom mxolod
ucxoelebma _ sparselebma da rusebma
gabedes misi darRveva _ magaliTad,
rodesac rostom-xanma evdemoz kaTali-
kosi moakvlevina da rusma xelisuflebma
ki cemiT mokles dosiTeos quTaTeli
mitropoliti, imereTis kaTalikosis adg-
ilze mjdomi.
Wulevis saeklesio krebas, rogorc
aRvniSneT, mouZiebia da daurTavs aRbu-
Ras kanonebisaTvis beqa mandaturTuxu-
cesis da, agreTve, bagrat kurapalatis
kanonebi. Wulevis krebas unda daemate-
bina mTeli am samarTlis krebulisaTvis
e. w. `kanonikuri samarTlis~ muxlebi.
krebas am kanonebiT surda RalatiT Zmis
Tu sxva kacis mkvlelis, asoTa moWris,
brZolaSi moklulis gaZarcvis, usamarT-
lod saxelgatexili kacis mokvlis,
kanonieri colis wagvris, sasuliero
piris RalatiT mokvlis da sxva msgavsi
uzneo qmedebis aRmofxvra. amitomac
yovel muxls axlavs damarRvevlis wyev-
lis formula. sazogadod, qurdobis, ek-
lesiis gatexis, venaxis aWris, saydris
saqonlis motacebis, cecxlis wakide-
basa da sxva danaSaulSi mxilebuli
damnaSaveebi wyevliTac isjebodnen da,
agreTve, Sesabamisi kanoniTac (saekle-
sio sasjelis garda). kreba 165-e, 168-
170-e muxlebis dasasruls iTvaliswinebs
sanqcias, rom damnaSave `kanonsameca qveSe
iqnebis wmidaca mociqulTaca~ _ rac
kanonikuri samarTlis formulas war-
moadgens.
510
amitomac, aseTi muxlebis,
anu sakanonos dadeba SeeZlo swored
saeklesio krebas da asec moqceula Wu-
levis kreba. kanonebSi moxseniebuli
`sapiro da sanaxSiro~ unda niSnavdes,
samomrigeblos, samosalaparakeblos, anu
mxareTa Soris molaparakebisa da morige-
bis miRwevisaTvis gankuTvnil gasamrje-
los. `sanaxSo~ salaparako adgils erq-
va. samarTali, ZiriTadad, msoflio saek-
lesio krebaTa kanonebs eyrdnoba.
i. doliZe wers: `samcxe-saaTabagos
samTavros saSinao marTva-gamgeoba mTli-
anad patron _ aTabagis mier damoukide-
blad xorcieldeboda. `imxanad saqarTve-
los mTlianoba imdenad daSlili iyo,
rom mefes TiTqmis aRaraviTari Zala aRar
hqonda~.
51 1
sakanonmdeblo xelisufleba
saaTabagoSi patron aTabags ekuTvnis da
igi am uflebas saqarTvelos mefisagan
damoukideblad axorcielebs, igi aRWur-
vilia uzenaesi sasamarTlo xelisuflebi-
Tac~.
512
magram sagangebod unda aRiniS-
nos, rom patroni aTabagi araa TviTmpy-
robeli xelisufali, mis samTavroSi zo-
gierTi gansakuTrebuli saxelisuflo da
sasamarTlo ufleba miniWebuli aqvs ek-
lesias, kerZod ki - awyuris episkoposs
(mawyverels). `awyuris episkoposis sasa-
marTlo iurisdiqcias eqvemdebareboda
mTeli rigi mniSvnelovani sisxlisa da
samoqalaqo samarTlis saqmeebi (beqa-aR-
buRas samarTlis mixedviT). mawyvereli
aTabagTan erTad axorcielebs umaRles
510
q. s. Z. t. I . gv. 630;
511
iv. javaxiSvili, qarTve li eris istoria, IV, 1941, gv. 143;
512
i. doliZe,
Zveli qarTuli samarTali, 1953, gv. 32.
32
mitropoliti anania jafariZe
sasamarTlo xelisuflebas. saaTabagos
saqarTvelos samefosagan gandgomam didi
gavlena moaxdina mawyverelis damoukide-
blobaze da misi sasamarTlo iurisdiqciis
zrdaze. saaTabagoSi mawyvereli iseTive
umaRlesi saeklesio Tanamdebobis piri
iyo, rogorc kaTalikosi saqarTveloSi.
Tu aTabagi saqarTvelos mefes arafers
ekiTxeboda, mawyverelic damoukidebeli
iyo mcxeTis saeklesio kaTedrisagan. sam-
cxe-saaTabagoSi igi damoukideblad ax-
orcielebda umaRles saeklesio xelisu-
flebas da sjulmdeblobas~.
513
magram xaz-
gasmiTaa aRsaniSnavi, rom `Tu sasulie-
ro saqmeebSi mawyvereli uzenaesi piria,
saero samarTlis saqmeebSi is aTabagis
Tanasworia, masTan erTad axorcielebs
umaRles marTlmsajulebas~.
514
amiT (e.i. samarTlis sferoSi aTa-
bagisa da mawyverelis TanasworobiT) aris
gamowveuli beqa-aRbuRas samarTlad cno-
bili wignebis Sedgeniloba. i. doliZis
TvalsazrisiT, beqasa da aRbuRas samar-
Tali Tav dapirvelad 98 muxlisagan
Sedgeboda (eyrdnoba 1672 wlis xel-
nawers), e.i. igi Sedgeboda mxolod beqa
mandaturTuxucesis da aRbuRa aTabag-
amirspasalaris samarTlisagan. mxolod
Semdgom saukuneebSi `sxva muxlebi SemTx-
513
i. diliZe , Zveli qarTuli samarTali, 1953, gv. 116;
514
iqve , gv. 117;
515
iqve, gv. 42.
veviTa da SemTxveviT miumates am sa-
kanonmdeblo Zegls~.
51 5
es Camateba i.
doliZis TvalsazrisiT, Seusrulebia
`vaxtang mefis sakodifikacio komisias~.
Cveni Tvalsazrisi gansxvavdeba am mxriv.
Cveni fiqriT, WulevSi Sedga sakanonm-
deblo saeklesio kreba, romelmac sabo-
lood gamosca mTliani saxiT erTiani
sakanonmdeblo Zegli, romelic imTav-
iTve Sedgeboda rogorc beqasa da aRbu-
Ras samarTlisagan, agreTve Seicavda 99-
160 (e.i. bagrat kurapalatis samarTals)
da rac umTavresia, krebis mier gamocemul
161-170 muxlebs (e. i. kanonikur samar-
Tals). es gamowveuli unda yofiliyo
zemoaRniSnuli garemoebiT, kerZod, imiT
rom, marTalia patroni aTabagi saTave-
Si edga samTavros sakanonmdeblo xe-
lisuflebas, magram igi am udides ufle-
bas iziarebda mawyverelTan erTad. ek-
lesiis es uflebamosileba (samarTlis
sferoSi) kargad Canda uZveles adgi-
lobriv (yofil tao-klarjeTSi) SemuSave-
bul ZeglSi, romelic bagrat kurapa-
latis samarTlis saxeliT iyo cnobili
(IX s-is Zeglia). am Zeglis CarTviT
Wulevis krebam eklesiis uzenaesi sasa-
marTlo da saxelisuflo uflebani kidev
erTxel gaxada TvalsaCino da kanonmde-
blobis saxiT daamtkica.
33
saeklesio samarTali, kanonebi
`bagrat kurapalatis, beqasa da aRbuRas kanonebi~,
`kanonikuri samarTali~
[amokrefili muxlebi]
[Sesavali, beqa mandaturTuxucesis samarTlidan]. SeviyareniT WulevTa, min-
dobilni RmrTisani da awyuris RmrTismSoblisani, da... davideviT wina pa-
tronisa papiCemisa mandaturTuxucesis beqas ganaCeni da igi agreve srulobiT da
ukleblad davswereT.
da raca JamTa siaviTa sxvani uwesoni saqmeni Semosuliyvnen, maTi samarTalica
zeda daurTeT, asre rome, _ rac sisxlisa da gerSisa, dasxmisa da Ralatisa da
rasa ginda ferisa dasaurvebeli saqme iyos.
patronisa papisCemisagan ganaCeni yazanuri TeTri iyo da ama JamT-Siga yaza-
nuroba aR-sadme-moklebuliyo (//). da didis warCinebulis mefis giorgis Jamisa
TeTri gavaCineT; oriani xuTi dangi wminda vercxli da rogoraca aw Jamisa TeTri
iyos, angariSiT ama wesiT aRiRebden.
amad ara CamovamcreviT, rome avi saqme nu visganme gaadvildebis.
awyurisa da safarisa, viTa ZveliTgan yofiliyo, arca didsa mefesa moeSala da
Cven ganaRamca agreTve davamtkiceT.
wigni samarTlisa kacTa Secodebisa yovlisave
saxeliTa RmrTisaQTa dausabamoQsa mamisa, Zisa da wmidisa sulisaQTa, meoxebiTa yov-
ladwmidisa RmrTismSobelisaQTa da yovelTa wmidaTa zecisa da queyanisaQTa, me, aTabag-
amilspasalarman aRbuRa, movaHseneT patiosansa... mawyuerelsa da biZaZeTa CemTa, SaSiasa da
missa Zmas safaris moZRuarsa pafnutis; xuTsave Temsa samcxisasa, taovelTa, SavSTa da
klarjTa, da maT Sina myofTa episkopozTa da meudabnoveTa, moweseTa mowmobiTa. mind-
obilni RmrTisani da yovlad wmidisa RmrTismSobelisani, dav[i]deviT winaSe patronisa
papisCemisa beqaQs ganaCeni; igi srulobiT da ukleblad davwereT; da raQca JamTa siaDTa
sxuani uwesoni saqmeni Semosrul iyvnes, maTi samarTali zeda daurTeT, ase rome, _ raQca
sisxlisa, gerSisa dasxmisa, Ralatisa da raQsa ginda TeTrisa sauraDsa saqme iyos.
patonis papisCemisagan ganaCeni yazanuri TeTri iyo. ama Jamsa Sina yazanuroba arRara
iyo. didisa mefisa giorgis Jamisa TeTri gavaCineT oriani xuTi dangi wmida vecxli. da
rogorca TeTri iyos, angariSad ima wesiTa aiRebodes. amad ara CamovamcreviT, rome avi
saqme nu visgan gaadvildebis.
awyurisa da safarisa viTa ZveliTgan yofiliyo, arca didsa patonsa moeSala, Cuen
ganaRamca egreTve davamtkiceT.
[bagrat kurapalatis samarTlidan] 100. vinca moZRuari iyos, anu mefeTa
winaSe zrdili da namyofi kaci iyos, anu kargi did-vaWari, anu kargi soflisa
34
mitropoliti anania jafariZe
mamasaxlisi iyos, ageTi kaci dasvi bWed, Wkuiani iqnebis da kargad ecodinebis
bWobaQ, da usamarTlos aras ityDs.
101. Tu ebiskopozman mefesa Sescodos, mefisagan Helad SepyrobaQ ara egebis,
amad rome misda muqafad sasjelisa damamtkicebeli ars.
SexuewaQ, SekazmaQ marTebs ebiskopozsa mefisaQ.
102. Tu mefe ebiskopozsa gauwyres, gina usamarTlod, gina samarTliTa, HelTa
SepyrobaQ arca maSin moHdebis, amisTDis rome meore mefe ebiskopozi ars da qris-
tianeTa sjulisa damamtkicebeli.
da raQca mefesa sjulisa saqme aqus, agre Seiwynaren.
103. Tu moZRuarman anu mRdelman, anu monazonman mefesa anu ebiskopozsa
Sescodos, anu sjulsa, anu eklesiasa Sescodos, HelTa aravisgan Seipyrobis.
ga kiTxvaQ un da, da raQca mizezi das wam on, ma s m izezsa unda g amon axv aQ
ga rdaH de vi ne ba Q.
104. vinca, anu didebulman, anu aznaurman, anu sxuaman vinme, monazoni anu
mRdeli mZlavrebiT HelTa Seipyras, raQsaca guarisa iyos, mis sisxlsa xuTi aTasi
sxuaQ ematos.
da Tu gua riani iyos anu He lismq onebeli, mi ssa si sxlsa naxev ari si sx-
li e ma tos.
105. Tu kacman xucisa coli moayivnos, gina uzesTaesman, gina uquemoesman,
missa sisxlsa samoci aTasi TeTri sxuaQ ematos.
106. Tu ebiskopozsa didebulman aginos, ormoci aTasi TeTri dauurvos da
didad Seexuewis.
1 07 . Tu [eb is kopozs a] azna urma n ag in os , di di Ta Se xuewiTa oci aTas i
Te Tri dauurvos.
108. Tu aznaurman anu didebulman mRdelsa aginos, anu uquemoesman, mesamedi
sixlisaQ dauurvos da didad Seexuewos.
109. Tu kacman kaci guemos da eklesiaQ gautexos, raQsaca guarisa iyos, sruli
sisxli dauurvos.
112. Tu igi eklesiaQ sanaxevro iyos, anu samesamedo, anu sameoTxedo, anu
samrevlo, angariSi qnan da agre dauurvos, raQca wili edvas.
visiTaca mizeziTa damarTebodes, sapiro man dauurvos. da ima eklesiisa mo-
ziareni gverca udgenda rome maTca ara gamoyon, ara emarTlebian.
113. Tu eklesiaQ mekobreTa gatexon patronisa ukiTxavad da ese daswamon, Sen
icodio, patronman mis mekobrisaman ucodneloba ficos ocdaoTxisa kaciTa da
daejerebis. mekobre HelTa misces, raQ ginda uyon, nu daemdurebis. alafica ukle-
blad Seaqcion, gina maT gamoiRon.
35
saeklesio samarTali, kanonebi
115. Tu eklesiasa daesxnen, xuTi aTasi TeTri dauurvon saupatiod.
121. sadaca macxovrisa xati esuenos samcvelod queyanisa, saupatiod ocdaaTi
glexi marTebs, Tormeti _ yovlad wmidisa, Tormeti _ mTavarangelozTa, Torme-
ti _ sxuaTa wmidaTa mRvdelT-moZRvarTa, mociqulTa, wmidis giorgisa, naTlism-
cemelisa da sxuaTa wmidaTa.
[kanonikuri samarTali] 161. romelmanca, vinca ginda didman, anu mcireman
kacman, RalatiT ZmaQ moklas da anu RalatiT sxuaQ kaci, krul da wyeul,
SeCuenebul iyavn dausabamoQsa RmrTisa piriTa.
da viTarisaca guarisa iyos kaci igi, orkeci sisxli dauurvos.
da vinca uSuelos da Seiwynaros, krul da wyeul, SeCuenebul iyavn.
162. vinca qristianeman kacman Zmas Tualni daswunes cxadad anu Ralatad, anu
mohkueTos raQme asoTagani, sisxli sruli da sanaxSiro dauurvos.
krul da wyeul, SeCuenebul iyavn, da cudmca ars mosaHsenebeli sicocxle da
sikudili misi.
163. brZolaTa Sina romelica kaci mokudes, abjrisagan kide tansacmelsa da
nifxav-perangsa nu vin moHdis.
krul, wyeul da SeCuenebul iyavn RmrTisa piriTa.
164. vinca mekobre, mejurmuce da mparavi kaci moklas, cxadad gamoCndes, rome
usamarTlo yofiliyos, _ vinca misman naTesavman da saSualTa misi sisxli ikiTx-
on, krul da SeCuenebul da wyeul iyavn.
165. romelman kacman vis ginda misi gDrgDn nakurTxi coli wauRos da mosta-
cos, sruli sisxli dauurvos, rasaca guarisa iyos.
krul da wyeul da SeCuenebul [iyavn] piriTa RmrTisaQTa.
da kanonsamca queSe iqmnebis wmidaTa mociqulTasa.
166. romelmanca, vin ginda guarman kacman, xucesi, monazoni anu diakoni
malviT, RalatiT moklas, Seipyras da gaZarcos, ori keci sisxli dauurvos.
krul da wyeul da SeCuenebul [iyavn] suli da Horci misi.
167. romelmanca kacman ra ginda ra moiparos da gamoCndes, ornive Tualni
daewunen da anu Hel-ferHi daeWras.
Tu sapatiJosa adgilsa ara moeparos, vin iyiddes, viTaca daafason, egre
mihyidon, da naparevi dauklebliv missa patronsa misces.
da krul, wyeul da SeCuenebul iyavn.
168. romelmanca kacman, didman anu mcireman, raQsa ginda nivTianisa saqmis-
aTDs da mterobisaTDs, sisxlisa da valisa gardaHdisaTDis eklesiaQ gatexos anu
cecxli Seudvas da dawuas, anu cxadad anu idumal, kanonsamca queSe ars wmidaTa
mociqulTasa da wmidaTa krebaTasa.
36
mitropoliti anania jafariZe
krul da wyeul da SeCvenebul iyavn.
mcire ese dasaurvebeli gangDiCenia, _ raQca amisa eklesiisa dasaurvebeli
patiJi eweros da gaCenil iyos, orkeci dauurvos, da alafi raQca waeRos, uzRos.
amave kanonsa queSe iyos kaci igi.
169. romelmanca kacman, ginda sisxlisa da gulis tkivilisaTDis, venaHi
daWras anu xeni nayofierni, anu yanaQ daTibos, cxadad anu idumal, krul da wyeul
da SeCuenebul iyavn kaci igi caTa Sina da queyanasa zeda.
[1691]. vinca saydrisa saqonebelTa senakTa, agaraTa, saxlTa, beRelTa, ma-
ranTa da vis ginda sxuaTa kacisa mosaHmarebelTa RamiT cecxli Seudvas, raQsa
ginda sisxlisa [da] mterobisaTDs, raQsaca gulis tkivilisaTDs anu movalebi-
saTDs, krul, wyeul da SeCueneul iyavn igi kaci caTa Sina da queyanasa zeda.
da romlisaca saqmisaTDis qnas igi saqme, gardaHdes.
da viTarca adgili iyos, sisxli da patiJi gardaiHados da kanonsa queSe iyos.
da danaklebi uzRos.
170. vin ginda kacman raQsa ginda saqmisa da mterobisaTDs saydarsa da saydrisa
saqonebelsa malviTa anu cxadad cecxli Seudvas, dawuas ra ginda ra, cxadad
gamoCndes, saydris patiJad ocdaTormeti aTasisa TeTrisa dauurvos.
da krul da wyeul da SeCuenebul iyavn, da cudmca ars mosaHsenebeli suli da
Horci misi amas sofelsa da mas saukunosa dausabamoQsa RmrTisa madliTa da
kanonsa queSe ars wmidaTa mociqulTasa.
51 6
516
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. I. , 1963, gv. 425-473.
37
saeklesio samarTali, kanonebi
XV s-is bolos saqarTveloSi Camo-
sula antioqia-ierusalimis patriarqi
mixeili, misTvis umaspinZlia bediel-
caiSel episkopos ioakimes, mefe bagrats,
da di a n - g uri e l S a m a da v la s , s x v a
erisTavebs, didebulebs, aznaurebs. say-
ovelTao, saqveyno saWiroebisaTvis an-
tioqiel patriarqs Zegliswerac dau-
tovebia, romelsac boloSi `biWvintis
RvTismSoblisa saWeTmpyrobeli kaTa-
likozis~ beWedi azis. amitomac unda
vifiqroT, rom antioqia-ierusalimis pa-
triarqis mixeilis Camosvlisas moxda
Sekreba episkoposebisa, miT umetes, rom
am dros axali kaTalikosic ukurTxebi-
aT, rac, cxadia, episkoposTa Sekrebis
gareSe ar moxdeboda, amitomac maT Tav-
Seyras SeiZleba `kreba~ uwodiT.
zogierTi istorikosis TvalsazrisiT,
antioqielma patriarqma xeli daasxa
afxazeTis kaTalikoss, akurTxa igi da
amiT TiTqosda qarTuli eklesiis wiaRi-
dan gamoyo lixT-imereTis (afxazeTis)
sakaTalikoso. am Tvalsazrisis gaziareba
ar SeiZleba. saqme isaa, rom rogorc
antioqieli patriarqis XV s-Si saqar-
TveloSi Camosvlamde, ise mas Semdegac,
afxazeTis, anu dasavleT saqarTvelos
sakaTalikoso yovelTvis iyo qarTuli
eklesiis erT-erTi cocxali da Zlieri
nawili. mis mrevls warmoadgendnen dasav-
leT saqarTveloSi mcxovrebi qarTvele-
bi, romelnic mterTagan SedarebiT dac-
ulobis gamo, mtkiced inarCunebdnen
Zvel-qarTul adaTebs, wesebsa da Cveule-
bebs. am sakaTalikosoSi mudam, vidre
XIX s-mde, ruseTis mier saqarTvelos
eklesiis avtokefaliis gauqmebamde, wir-
`mcnebaA sasjuloA~
caiS-bediis Sekreba (1470-1474 ww.)
va-locvis, RvTismsaxurebis erTaderTi
ena iyo qarTuli ena. afxazeTis kaTali-
kosebi mudam qarTvelebi iyvnen iseve,
rogorc episkoposebi da cxadia, mrev-
lic. sabuTebi, sigelebi, gujrebi, war-
werebi mxolod da mxolod qarTulad
iyo Sedgenili.
Cvenamde moRweulia gvarebi afxaze-
Tis kaTalikosebisa, romelnic zeobdnen
antioqieli patriarqis mixeilis Semdeg,
yvelas gvari qarTulia, yvelani qarTu-
li eklesiis cnobili moRvaweni arian,
maT Sesaxeb da maTi xeliT Sedgenili
mravali dokumentia moRweuli, esenia:
malaqia abaSiZe (1519-1532), evdemon Cxe-
tiZe (1557-1578), eqvTime I sayvareliZe
(1578-1605), malaqia gurieli (1616-1639),
maqsime maWutaZe (1639-1657), zaqaria
qvariani (1657-1660), simon CxetiZe (1660-
1666), evdemon II sayvareliZe (1666-1669),
eqvTime II sayvareliZe (1669-1673), dav-
iT nemsaZe (1673-1696), grigol lorT-
qifaniZe (1696-1742), germane wulukiZe,
besarion erisTavi (1742-1769), ioseb
bagrationi, maqsime abaSiZe ( 1776-1795)
da sxvebi. arc erTi maTgani ar kurTx-
eula ucxo patriarqis mier, ase rom,
antioqieli patriarqis mixeilis mier
afxazeTis kaTalikos ioakimes kurTxe-
vas, Tu es namdvilad ase moxda, ar
SeuzRudavs dasavleT saqarTvelos saka-
Talikosos TavisTavadoba _ avtokefa-
lia, sxva, romelime ucxo eklesiis
sasargeblod, araviTari zegavlena ar
mouxdenia am mxriv mis kanonikur mdgo-
mareobaze. SesaZlebelia ucxo patri-
arqma mixeilma monawileoba miiRo bedi-
eli episkoposis (ioakimes) kaTalikosad
38
mitropoliti anania jafariZe
kurTxevaSi, anda xeli Seuwyo mas, raTa
daeWira sakaTalikoso taxti. cxadia,
yovelive es ar amcirebs ucxo patriar-
qis mier saqarTvelos eklesiis sawi-
naaRmdegod mimarTul qmedebas, romel-
ic kargad aqvs gamokvleuli iv. javax-
iSvils. igi wers: `saqarTvelos swvevia
antioqiisa da ierusalimis patriarqi mix-
eili, Cveni qveyana Cveuli iyo am ucxo-
qveynel mRvdelmTavarTa stumrobasa da
kalmasobas, Tavis mogzaurobis gasamar-
Tleblad da fulebis datyuebis gasaad-
vileblad, Tanac saqarTvelos Tavisi
mudmiv Semosavlis wyarod qcevisaTvis
ierusalimel-antioqieli patriarqebi
cdilobdnen mTeli TavianTi yofaqcevi-
saTvis kanonieri safuZveli moeZebnaT.
gankerZoebis momxre mefe-mTavrebi saqar-
TveloSi sargeblobdnen am mRvdel-
mTavrebis mogzaurobiT TavianTi mizneb-
is gansaxorcieleblad~.
517
CamosvlisTanave mixeili Tavis saqmes
Sesdgomia: `iqna gamoZieba da mokiTxva
gujarTa, davTarTa da iadgarTa, viTar
igi pirvelad qarTlisa da afxazeTisa
kaTalikozni antioqiisa patriarqisagan
ikurTxebodian~, _ wers antioqieli pa-
triarqi.
518
maSasadame, am ucxoel patri-
arqs dauwyia qarTul saeklesio sabuTebSi
masalis moZieba imis dasamtkiceblad,
rom uZveles dros, qarTveli kaTaliko-
sebi antioqiis patriarqisagan ikurTxe-
bodnen. ratom ar moZebna man amis Sesaxeb
berZnuli sabuTebi TviT antioqiasa da
sxvagan? Cans, Zebna kidec, magram ve-
raferisaTvis miugnia, marTlac, cnobilia,
rom pirdapiri ucxouri wyaroebi qarTu-
li eklesiis ucxour eklesiaze damok-
idebulebis Sesaxeb ar arsebobs,
519
ami-
tomac antioqieli patriarqi iZulebu-
li gamxdara TviT qarTul sabuTebSi
moeZebna raime masala. rogorc cnobil-
ia, qarTul wyaroebSi moipoveba naw-
yvetebi efrem mcires naSromidan qarTu-
li eklesiis odesRac antioqia-ierusal-
imze damokidebulebis Sesaxeb. efrem
mcirem Tavis naSromSi `uwyeba mizezsa
qarTvelTa moqcevisasa~ gamoiyena berZnu-
li wyaroebi, magram, rogorc gamokv-
leuli gvaqvs, efrems ucxouri cnobebi,
romelnic exeboda `qvemo iberiis~ ekle-
sias, miuCnevia zogadad qarTul, anu
`iberiis~ eklesiis Sesaxeb daweril cno-
bad. saqme isaa, rom ucxoelebi `qvemo
iberiis saarqiepiskoposos~ uwodebdnen
dasavleT saqarTvelos (afxazeTis) ek-
lesias, xolo zemo iberiis saarqiepisko-
posos aRmosavleT saqarTvelos (qarT-
lis) sakaTalikosos. efremis am naSro-
midan nawyvetebi Sesuli iyo sxvadasxva
saeklesio sabuTSi, swored maTTvis mi-
ugnia patriarq mixeils da ucdia gamo-
eyenebina Tavis sasargeblod. `cxadia, Tu
risTvis dasWirdeboda es cnoba mixeil
patriarqs. mas undoda am Zveli damok-
idebulebiT esargebla, igi antioqiis
mRvdelmTavarTa saqarTvelos eklesiaze
batonobis ganaxleba-aRdgenaze ocnebobda
ukve, rodesac mas cnoba xelT eqnebo-
da, maSin gulubryvilo xalxs ufro
advilad daarwmunebda, rom saqarTvelos
eklesiis Sinaur saqmeebSi Carevis ufleba
hqonda da rogorc `JamTa siZvelisagan
da soflisa siveragisagan iyvnes mravalni
wesni SeSliT da gardaqceviT.
520
viTomc
amgvaradve qarTuli eklesiis TviTmwyem-
soba da damoukidebloba ukanono da `SeS-
lil~ wesad undoda gamoecxadebina~.
521
517
iv. javaxiSvili, Txzule bani, t. III, 1982, gv. 337;
518
`mcnebai sasjulo~, qarTuli samarTlis
Zeglebi, III , gv. 222;
519
a. jafariZe, saqarTvelos samociqulo eklesiis istoria, t. I, 1996, 315-
325;
520
samarTlis Zegl. , III, gv. 222;
521
iv. javaxiSvili, III, gv. 337.
39
saeklesio samarTali, kanonebi
`vakurTxeT kaTalikozi iovakim, mar-
jvena ierusalimisa afxazeTis kaTalikozi
da kurTxeulmca ars, davayeneT da davs-
viT yovelTa qristianeTa lixT-amerisa,
odiSisa , guriisa da a fxa ze Tisa . . .
vakurTxeT~,
520
wers mixeil patriarqi.
araa SemTxveviTi, rom igi mravlobiT
ricxvSi laparakobs, maSasadame, iovakime
afxazeTis, anu dasavleT saqarTvelos
kaTalikosad akurTxa ara marto man,
aramed sxvebmac. vis hqonda ufleba kaTa-
likosis kurTxevisa? avtokefalur ek-
lesiaSi, rogorc aucilebeli wesi, kaTa-
likoss (e.i. meTaurs) akurTxebs episko-
posTa kreba mocemuli eklesiisa, swored
amiT gamoixateba am eklesiis avtokefa-
lia. rogorc Cans, dasavleT saqarTve-
los e p is kop ose b i Se kre b ila n da
gamourCeviaT meTauri, patriarq mixeils
ki kurTxevaSi monawileoba miuRia.
rogorc Cans, ufro adre dasavleT
saqarTvelos (afxazeTis) kaTalikosis
kurTxevaSi aqtiur monawileobas iReb-
da q arTlis kaTalikosi, rome lsac
agreTve hqonda tituli `saqarTvelos
patriarqisa~. axla ki igi axali kaTa-
likosis kurTxevaze ar miuwveviaT, anda
ver Casula. maSasadame, mixeilis dros
afxazeTis sakaTalikosom TavisTavadoba
ki ar dakarga antioqiis sasargeblod,
a ra m e d ma n ufro a i ma Rla Ta v i si
damoukidebloba qarTlis kaTalikosis mi-
marT. afxazeTis erTi kaTalikosis sabu-
Ti, romelsac qvemoT moviyvanT, uCvenebs,
rom im dros qarTul eklesiaSic dawye-
bula igive procesi, romelic ukve daw-
yebuli iyo qveyan aSi _ danawevreba
damoukidebel administraciul erTeule-
bad. aRsaniSnavia, rom garkveul dromde
imereTisa da kaxeTis mefeebi iCendnen
ara separatizms, am sityvis klasikuri
gagebiT, aramed, piriqiT, surdaT cen-
traluri xelisufleba maT xelSi gada-
suliyo, TavianT Tavs `imereTis~ an `kax-
eTis~ mefeebs ki ar uwodebdnen, aramed
sruliad saqarTvelos kanonier mefee-
bad warmoaCendnen Sesabamisi sruli
titulaturiT: `mefe afxazTa, qarTvel-
Ta, ranTa, kaxTa~ da a.S. kuTxur-re-
gionalur politikur erTeulTa meTau-
rebi TavianT Tavs miiCnevdnen sruliad
saqarTvelos mefeebis kanonier memkvi-
dreebad, maSasadame, maTSi arsebobda sur-
vili saqarTvelos erTianobisa, oRond
TavianTi meTaurobiT. msgavsi procesi
yofila dasavleT saqarTvelos (afxaze-
Tis) sakaTalikosoSic. afxazeTis kaTa-
likoss ara gamoyofa surda saqarTve-
los eklesiidan, aramed miiswrafoda,
rom mas mikuTvneboda `sruliad saqarTve-
los kaTalikos-patriarqis~ tituli, es
Cans 1712 wels Sedgenil Sewirulobis
wignSi `kaTalikos grigol lorTqifaniZ-
isa biWvinTisadmi~, am sabuTSi afxaze-
Tis kaTalikosi Tavis Tavs `sruliad
saqarTvelos kaTalikoss~ uwodebs, ker-
Zod, sabuTs boloSi azis beWedi aseTi
warweriT: `grigol mwyemsi qristes mier
yovlisa saqarTvelosa kaTalikozi~.
522
aqedan aSkarad Cans, rom afxazeTis
(dasavleT saqarTvelos) eklesia ara Tu
gamoeyo qarTul eklesias, piriqiT, swored
mas miaCnda WeSmarit qarTul eklesiad
Tavisi Tavi, xolo misi saWeTmpyrobeli
`yoveli saqarTvelos kaTalikozad~.
marTalia, administraciuli Tval-
sazrisiT qarTlisa da afxazeTis sakaTa-
likosoebi TavisTavadni iyvnen, magram
ar unda daviviwyoT analogiuri SemTx-
vevebi msoflio eklesiaSi. magaliTad,
522
qarTuli samarTlis Zeglebi, I II, gv. 1970, gv. 675.
40
mitropoliti anania jafariZe
berZnul eklesiaSi arsebobs erTmane-
Tis mima rT sruliad avtokefaluri
berZnuli sapatriarqoebi (konstantinop-
olis, aleqsandriis, ierusalimis), saar-
qiepiskoposoebi (eladis, kviprosis), da
maT garda arsebobs agreTve avtonomi-
uri berZnuli saeklesio erTeulebi (Te-
salonikis, aTonis) da sxv. analogiuri
mdgom a re ob a a som xur e kle si a Si c.
sulieri TvalsazrisiT erTian da mTlian
somxur eklesiaSi arsebobdnen erTmane-
Tis mimarT avtokefaluri sapatriarqoebi
da sakaTalikosoebi ( magaliTad, aRvan-
qis, anu albaneTis sakaTalikoso, daars-
da VI-VIII ss-Si, iarseba 1813 wlamde),
ierusalimis sapatriarqo ( somxuri),
daarsda VI s-Si, gamoeyo centralur
somxur sakaTalikosos 1311 wels, ar-
sebobs amJamadac, aRTamaris sakaTali-
koso ( 1113-1895), kilikiis sakaTaliko-
so (arsebobs 1446 wlidan dRemde), kon-
stantinopolis sapatriarqo (somxuri,
arsebobs 1461 wlidan), Tu ra Tqma
unda, aRaras vityviT eCmiaZinis sapa-
triarqoze.
ze moT moyv anilida n ga momdinare,
yovelgvar safuZvelsaa moklebuli gancx-
adeba imisa, TiTqosda antioqiis patri-
arqis mixeilis qmedebaTa Sedegad `afx-
azeTis qarTuli eklesiis TviTmwysobis
ufleba Seilaxa, damoukidebloba mois-
po da ierusalim-antioqiis patriarqis
xelqveiTi Seiqmna~.
523
es araswori mo-
sazrebaa. antioqieli patriarqis mixei-
lis Camosvlis Semdeg, rogorc iTqva,
dasavleT saqarTvelos sakaTalikoso ar
damorCilebia ierusalim-antioqiis sapa-
triarqos, misi TavisTavadoba da TviTm-
wysobis ufleba ar SezRudula. XV-
XVIII ss-is uamravi dokumenti da masala,
romelic afxazeTis sakaTalikosodanaa
gamosuli, anda mas exeba, niSanwyalsac
ki ar Seicavs imisa, rom es sakaTaliko-
so ierusalim-antioqiis sapatriarqosadmia
daqvemdebarebuli. erTaderTi wyaro,
romelic TiTqosda aseTi mosazrebis
gamoTqmis nebas iZleva, aris Cveni gan-
saxilveli `mcnebaY sasjuloY~, romel-
ic, rogorc Cans, Zvel saqarTveloSi
ganixileboda ara viTarca iuridiuli,
aramed istoriuli xasiaTis dokumenti.
ase, magaliTad, Tuki e.w. `kaTalikozTa
samarTals~ samoqmedo iuridiuli xasi-
aTis dokumentad miiCnevdnen Semdgomi
drois kaTalikosebi da mas `ganaaxlebd-
nen~ kidec, e.i. mis Zalmosilebas Tavi-
anTi xelis moweriT da kvlav xelaxla
amtkicebdnen, `mcnebaY sasjuloYs~ xels
arc erTi imdroindeli episkoposi da
arc erTi Semdegi drois kaTalikosi ar
awers. am dokuments erTi xelismowera-
beWedi azis, albaT, kaTalikosad axal-
nakurTxi iovakimesi.
zemoT moyvanilidan gamomdinare, arc
aseTi gancxadebaa swori: `am saqcieliT
patriarqma mixeilma, bagrat mefem da
dadian-gurielma Samadavlam qarTveli
eris saukeTeso SvilTa da mTeli xalx-
is mier saukuneTa brZoliT monapovari,
qarTuli eklesiis Tavisufleba mospes
da gaanadgures~.
52 4
qarTuli eklesiis Tavisufleba mar-
Tlac qarTveli eris saukeTeso SvilTa
saukunovani brZoliT miRweuli monapo-
varia, magram misi SebRalva, sabedni-
erod, ver SeZlo antioqielma patri-
arqma mixeilma, Tumca ki, rogorc Cans,
mas didi survili da mizanswrafvac hqo-
nia, rac gamomJRavnebulia imave doku-
mentSi _ `mcnebaY sasjuloYSi~. ker-
523
iv. javaxiSvili, Txzulebani, III, gv. 338;
524
iqve, gv. 338.
41
saeklesio samarTali, kanonebi
Zod, mixeils SeuTxzavs Teoria saqarTve-
los eklesiis mTlianobis dasarRvevad.
sxvaTa Soris, am Teorias amJamadac sia-
movnebiT imeorebs qarTuli eklesiis is-
toriis gadmocemisas ara erTi piri,
Tumca ki, cxadia, yovelgvari winaswar-
ganzraxvis gareSe. es Teoria SemdgomSi
mdgomareobs TiTqosda wm. andria mo-
ciquli ganmanaTlebelia ara sruliad
saqarTvelosi, aramed mxolod misi dasav-
leTi nawilisa, amgvaradve wm. nino gan-
manaTlebelia ara sruliad saqarTvelo-
si, aramed mxolod misi aRmosavleTi
nawilisa (qarTlisa). es Teoria, rogorc
aRiniSna, XV s-Si SeTxza patriarqma
mixeilma, Zvel saqarTveloSi ki amis
Sesaxeb sxvagvari mosazreba hqondaT. iv.
javaxiSvili wers: `...giorgi mTawmide-
li da gansakuTrebiT efrem mcire, ruis-
urbnisis 1103 wlis saeklesio krebis
yvela sulisCamdgmeli da nikoloz kaTa-
likosi amtkicebdnen, rom andria mo-
ciq ulma iqadaga `yovelsa queya nasa
saqarTveloYsasa~, xolo SemdegSi davi-
wyebuli qristianoba kvlav aRadgina wm.
ninom, romlis saswaulmoqmedebam da
qadagebam `miizida yoveli savseba yov-
lisa qarTvelTa naTesavisa~.
525
nikoloz
kaTalikosic wm. ninos saerTo mociqu-
lad da ganmanaTleblad miiCnevda `Cuen
qarTvelTaYsa~.
526
erTi sityviT, andria
mociqulica da wm. ninoc saerTo qarTuli
eklesiis damaarseblad da mTeli qarTveli
eris ganmanaTleblad iyvnen cnobilni.
saqarTvelos sxvadasxva nawilisaTvis
calke mqadageblebis arsebobis azri da
gamoZebnis survili ara hqoniaT, radgan
isini mTliani da ganuyofeli saqarTve-
los ganmtkicebisa da aRorZinebisaTvis
iRvwodnen. antioqiel-ierusalimeli pa-
triarqi mixeili swored am qarTvel sax-
elovan mecnierTa mier Seqmnilsa da
mTeli qarTveli erisagan Sesisxlxor-
cebul Semecnebas spobda~.
527
qarTvelTa fsiqikuri erTobis am erT-
erTi gamoxatulebisaTvis safuZvlis
gamoclas Turme patriarq mixeilTan
erTad qarTveli didebulebic uwyobd-
nen xels, rogorc aRniSnavs iv. javax-
iSvili, es mas gasaocar saqmed miaCnia.
masve gamorkveuli aqvs T. Jordaniasa
da s. kakabaZis Sromebze dayrdnobiT,
rom `mcnebaY sasjuloY~ dawerili unda
iyos 1470-1474 wlebSi. amis safuZvels
iZleva is, rom ZeglSi moxseniebuli
Samadavla `bediani~ gaxda 1470 wels
da 1474 wels ki gardaicvala. im droi-
saTvis dasavleT saqarTveloSi arsebob-
da samTavro `sabedianos~ saxelwodeb-
iT, mis mTavars `bediani~ erqva. `mcnebaY
sasjuloYdan~ Cans, rom bediani didi
erisTavT-erisTavi Samadavla `dadian-gu-
rieli~ yofila, maSasadame, mas samegre-
los garda, guriac sWeria. SeiZleba
vifiqroT, rom am samTavros dedaqala-
qi bediaSi iyo. Cans, episkoposTa Soris
dedaqalaqis, e.i. bediis episkoposi yve-
laze metad gandidebula da mas preten-
zia ganucxadebia dasavleT saqarTvelos
( afxazeTis) sakaTalikoso taxtze. am
saqmeSi mas, rogorc aRvniSneT, anti-
oqieli mixeili daxmarebia, caiSel-
bedieli iovakime kaTalikosi gamxdara.
Cans, kaTalikosobis drosac misi Zir-
iTadi samyofeli ara biWvinTaSi, aramed
samTavros karze, e. i. bediaSi iyo. Tvi-
Ton `mcnebaY sasjuloY~ miuTiTebs,
rom namdvili afxazeTi, sadac biWvin-
Ta mdebareobs, im droisaTvis sarwmu-
noebriv kriziss ganicdida. patriarqi
525
ruis-urbn isis Z eglis wera, qronikebi, II, gv. 58;
526
saswaulni sveticxovelisa, iqve, gv. 40-43,
69;
527
iv. javaxiSvili, t. III , gv. 340.
42
mitropoliti anania jafariZe
mixeili amitomac miuTiTebda: `afxazebi
qristianobisagan sruliad midrekil
iyvnes, qristes mcnebaTagan ganSorebul
iyvnes~.
52 8
aRniSnulTa gamo unda vi-
fiqroT, rom mixeili miiRes ara biWvin-
TaSi, aramed mterTagan ufro dacul
qalaqSi, Cans, bediaSi. albaT, aqve aiy-
vanes sakaTalikoso taxtze iovakime,
krebac aqve unda Catarebuliyo. cxadia,
afxazeTis sakaTalikoso mxolod sabe-
dianos ar moicavda, aramed srul dasav-
leT saqarTvelos, `mcnebaY sasjuloY-
Si~ gadmocemulia misi iurisdiqciis
sazRvrebi: `lixTa amerisa, Woroxs aqaT,
ovseTsa aqaT, zRvaY pontoYsa aqaT, sada
didi biWuintisa sazRvari miawevs~.
52 9
maSasadame, afxazeTis sakaTalikoso far-
glavda teritorias Savi zRvidan lixis
mTamde, Woroxidan kavkasiis qedamde. es
iyo sruliad dasavleTi saqarTvelo. `lix-
Ta-ameri, odiSi, guria, afxazeTi~ _
rogorc es Zeglidan Cans.
am droisaTvis, rogorc aRniSnuli
iyo, saqarTvelos daSla-danawevrebas,
politikur urCobas, Tan daerTo xalx-
is zneobrivi dacema. aseT dros rogorc
sasuliero, ise saxelmwifo moRvaweebs
esaWiroebodaT msoflio qristianobis
burjTagan Semweoba da daxmareba. amit-
omac, cxadia, siamovnebiTa da sixaru-
liT miiRes antioqiel-ierusalimeli pa-
triarqi, romelmac `mcnebaY sasjuloY~
misca maT. ierusalim-antioqiis avtori-
teti xalxs zneobriv daxmarebas uwev-
da. `kanonikuri epistoles xasiaTi aqvs
im `sasjulTa mcnebas~, romelic XV s-
Si miucia afxazeTis sakaTalikososTvis
antioqia-ierusalimis patriarqs mixeils...
mcnebaSi gaTvalisiwinebulia Semdegi mux-
lebi: 1. `uxvedri an ukanono qorwine-
ba~... 2. `mruSoba~. .. 3. `marxvis Sere-
va~... 4. `uqmeTa darRveva an axlis SemoRe-
ba~... 5. `mRvdelmsaxurTa zneobrivi Tvise-
bani da movaleobani~. .. 6. `adamianis mkv-
leloba~... 7. `samonastro da saeklesio
mamulebis mitaceba~... 8. `saeklesio kanon-
ebisa da samRvdeloebisadmi morCileba~.
530
TviTon antioqieli patriarqi `mcnebaY
sasjuloYSi~ aRniSnul kanonikur mux-
lebis CamoTvlas iwyebs mimarTviT mrev-
lisadmi: `ese qarta-werili TqvenTvis
aRvwere~. imdroindeli saqarTvelos sa-
zogadoeba daavadebuli iyo urCobis
seniT. urCoba iyo ZiriTadi mizezi qvey-
anaSi arsebuli politikur-zneobrivi
qaosisa. amitomac `qarta-werilis~ mux-
le b Si, Se iZ le b a iTq v a s, Z iriTa di
yuradReba eTmoba morCilebas. magaliTad,
i. doliZis dayofiT, me-8 muxli aseTia:
`aw Svilno Zmano da mamano gauwyebT da
gamcnebT: vinca da ramanca kacman qris-
tianeman anu didman da anu mcireman
patronsa uRalatos, anu usamarTlod
uorgulos, qriste RmerTi da sjuli
uaruyvies. egreTve usamarTloY orguli
meoreman nu Seiwynaros~.
531
sxva mravali
muxli e Z Rvn e b a p a tron is, qv e ynis,
mRvdelmTavrisadmi morCilebas. am mxriv,
uTuod Tavis droisaTvis didad sasarge-
blo kanonikuri xasiaTis Semcvelia gan-
sa xilv e li Z e gli, rome lic, C a n s,
drodadro ivseboda an icvleboda kidec.
magaliTad, masSi uqme dRis darRveva-
daa miCneuli paraskevs `miwis areva~,
`es ukanaskneli SeniSvna unda iyos Sem-
degi drois interpretacia, osmalTa ze-
gavleniT Cadenili~.
532
aqve `marxvis Ser-
evadaa~ miCneuli `alajoris~ marxvis
528
qarTuli samarTlis Zeglebi, III, gv. 222;
529
iqve , gv. 223;
530
k. kekeliZe, Zve li qarTuli
lite raturis istoria, I, gv. 568;
531
q. s. Z. , III , gv. 225;
532
k. kekeliZ e, dasax. naSr. , gv. 568.
43
saeklesio samarTali, kanonebi
darRveva, `alajori~ somxuri eklesiis
praqtikaSi miRebuli marxva iyo, amitom
misi moxvedra `mcnebaY sasjuloYSi~ gao-
cebas iwvevs da aRZravs fiqrs, natyuar
anda saxecvlil ZeglTan xom ar gvaqvs
saqme? yovel SemTxvevaSi, Zegli erT
raimes ueWvelad gviCvenebs, XV s-is
70-ian wlebSi qarTul saeklesio cen-
tralizebul erTobas bzari Seepara.
antioqiel patriarqs ki amisaTvis xeli
Seuwyia, dasavleT saqarTvelos ekle-
sias administraciuli damoukidebloba
moupovebia qarTlis (mcxeTis) sapatri-
arqosagan. magram sabolood antioqiel
patriarqs miznisaTvis ver miuRwevia.
marTalia, SesaZloa, amis Semdeg dasav-
leT saqarTvelos kaTolikosis kurTx-
evaSi mcxeTeli patriarqis neba Sesus-
tda, magram saeklesio-zneobrivi urT-
ierTdamokidebuleba or qarTul sakaTa-
likosos Soris ar darRveula. amas miu-
TiTebs e. w. `kaTalikosTa samarTali~,
romlis SemuSavebaSic saqarTvelos orive
kaTalikosi monawileobda.
`mcnebai sasjuloi~
[1470-1474 ww.]
mcnebaQ ese sasjuloQ, urwmunoTa momaqceveli
da morwmuneTa ganmamtkicebeli da ganmamHnobeli,
yovelTa qristianeTaTvis movlenili zecisa qalaqisa ierusalimisagan
da caTa mobaZvisa antioqiisa
[c]is mbadisagan arsTa yovelTa RmrTisa mamisa, Zisa da sulisa wmidisaTa,
romeli Cuenisa xsnisaTvis caTa kamaraTagan ganzraxDTa mamisaTa Hsnisa CuenisaTDs
gardamoxda. da saSoQ qalwulisa daimkDdra da iSva uqcevelad da iHsnna qmnilni
xatad pirisa misisani qalwulisagan uqorwinebulisa iSva da daiTminna mizezni da
yuedrebaQ, kicxevaQ, basrobaQ, jvarcmaQ da daflvaQ. guerca laxuriTa mowylul-
man aRmogDcena ukvdavebaQ, romelsa Suenis didebaQ da pativi dausabamoQT Tana
mamiT, ZiT da suliT wmidiTurT.
[da] viTar ineba da igulsmodgina man, arsebiT miuwdomelman, da RmrTaebiT
mmarTebelman sjulisa qristeanobisaman, da uxrwnelad da ubiwod mSobelman mis-
man, da madlman zecisa qalaqisa ierusalimisaman da caTa mobaZvisa antioqiisaman,
da movivline RmrTisa mier me, yovelTa narCevi, ierusalimisa da antioqiisa
patriarqi mixael, moviwie didsa mas qristes samwysosa, mazebelsa ierusalimis-
asa, saqarTvelosa.
44
mitropoliti anania jafariZe
viTa saTanado ars mefeTa, dadianTa, aTabagTa, erisTavTa, amilaxorTa, dide-
bulTa, aznaurTa da yovelTa qristes sjulisa mosavTa morwmuneTagan mokiTxuaQ,
ganages mokiTxua sjulisa, saydarTa, monasterTa, omforisa da kaTalikoz-ebiskoposTa.
da moikiTxes, ZueliT vidre axladmde, RmrTivgDrgDnosanman bagrat da didman
erisTavTerisTavman dadian-gurielman Samadavla, misTa TavadTa TanadgomiTa da
didad RmrTisagan saTnod gamorCeulisa, pativ sarveiTanisa (/) RmerT-Semosil-
isa [caiSel] - bedielisa iovakimisa.
iqmna gamoZiebaQ da mokiTxvaQ guarTa, davTarTa, da iadgarTa, da viTar-igi
pi rve lad qa rTlisa da a fxa zeTisa ka Talikozni an tioqi isa pa tri arx Tag an
ikur[T]xeodian, da JamTa siZuelisagan da s[o]flisa siverageTagan iyunes mravalni
wesni SeSliT da gardaqceviT, vnaxeT da SevemTxDen madlsa, viTarca meufisa,
caiSel-bediel mTavarebiskopozisa iovakimisTa.
nebiTa da SewevniTa RmrTisaTa, da didisa da caTa mobaZavisa ierusalimisa
madliTa, da caTamdis maRlisa kaTolike saydrisa antioqiisa RmrTismSobelisa
meoxebiTa, vakurTxeT kaTalikozi iovakim, marjuenaQ ierusalimisa, afxazeTisa
kaTalikozi da kurTxeulmca aris, davayene[T] da davsviT afxazeTs, saydarTa
maT andria mociqulisaTa, yovelTa qristianeTa lixT-amersa, odiSisa, guri[i]sa
da a fx azeTi sa . yov elTa urCTa da Rm rTis a ara n eb is myofe la d m yofTaTDs
momaqc[e]velad vakurTxeT.
da urCqmnil iyunes yovelni, da viTa saTnoebani ugulebels-eyunes ebiskopoz-
Ta da moZRuarTa, mRdelTa da diakonTa, berTa da erTa, didad eSroma mas,
marj[ue]nasa ierusalimisasa, kacsa RmrTisasa iovakims. da afxazeTi qristeano-
bisagan sruliad midrekil iyunes, qristes mcnebaTagan ganSorebul iyunes.
aw gamovnaxeniT Zuelini Sromani wmidaTa nikelTa mamaTagani da, viTarca [saT]noQ
ars sjuli RmrTisa, egreT morCil eqmeniT saTnod RmrTisagan gamorCeulsa, vi-
Tarca mociqulsa pavles da andrias damorCildiT, ismneT, moiqeciT da SeinaneT.
da saTno eyveniT RmerTsa mefeni simarTliTa mefobisaTa, siwmidiT, mow-
yalebiTa, mSvidobiTa siyuarulisaTa. Tavadni simarTlesa bWobdiT, siwmid-
iT daicveniT Tavni Tquenni, obolni da qurivni SeiwyaleniT, viTarca ityDs
winaswarmetyueli daviT - oboli da qurivi Seiwyale da gzaQ codvisa ara
iyos Sen Tana. da viTarca gamcnos [m]qadagebelTaman wmidaTa mociqulTaman,
egreT ga nmxndiT.
da ebiskopozi lixTa amerisa, Woroxsa aqaT, ovseTsa aqaT, zRuaQ pontoQsa
aqaT, sada didisa biWuintisa samzRvari miawevs, ebiskopozni ama ierusalimisa
marjuenisagan kaTalikozisagan ikurTxeodin, [da miiRebdiT] kurTxevasa; da qad-
agebasa missa [ismen]diT; jer-iyveniT da nu urC-eqmnebiT, raTa ikurTxneT mar-
juenisagan RmrTisa.
45
saeklesio samarTali, kanonebi
aw mamano, Zmano da Svilno! qristes saflavisa marjuena, lixT-amerisa da
afxazeTisa kaTalikozi iovakim qristeanobis sjulisa mamagrebelad da damamtki-
cebelad vakurTxeT, sjulisa da merjuleTa ufros da uxucesad vakurTxeT me,
didisa da caTa mobaZvisa antioqiisa da ierusalimisa patriarqman mixail.
da ese qarta-werili TquenTDs aRvwere.
1. qristes moyuareno, mamano da Zmano, visca qriste RmerTi giyuars da sjulsa
qristeanobissa morCilebT, kaTalikozisagan kurTxevas miiRebdeT. da vinca gul-
iTa morCiliTa miiRoT kurTxevaQ kaTalikozisagan da morCil eqmneT, didisa mis
dausabamoQsa mamisa, Zisa da sulisa da didisa mis sapatriarqosa, caTa mobaZavi
ierusalimisa da antioqiisa madliTa kurTxeul iyveniT ama sofelsa xorciTa da
saukunosa _ suliTa; da maT sjulisa damamtkicebelTa SDdTa krebaTa madliTa, da
oTxTa mqadagebelTa maxarebelTa madliTa, suliTa da xorciTa TaviTa da SvilTa
SviliTi Svilamde, vidre ukunisamde amin iyavn.
2. vinca sjulisa msajulisa qristessa da qadagebulsa mona[Ta mi]sTasa urC
eqmnaT, kurTxevisa wil moDdis Tquenda wyeva igi sodomisa da gomorisa; iyavn
danTqma daTan da abironisi; segrs (sic) numc Seeswrebi dawvasa; zari daeces Tquen
zeda guelboQs (sic) maTaebr; iyveniT wyeul, SeCuenebul caTa Sina, queyanasa zeda;
krul Tquen da sacxovari Tqueni, saxli, yana, venaxi; sayofelTa TquenTa numca
ipoebis mkDdri; caQ risxviT, queyana mwuxarebiT TquenTDs, romelTa ara irwmunoT
sityuaQ qartad dawerili ese; daiwyeos nayofi Tqueni, viTarca unayofoQ igi
leRD; SeiCueneniT viTarca simon mogD, viTarca arioz, romelman ganxia kuarTi
uflisa iDQsi; da wyeul viTarca makedonis sulisa wmidisa mgmobari, da evTibios
da apolonios.
3. da vinca saydarTa, monasterTa da eklesiaTa mamcrobelni da meuhveni iyvneT
da kaTalikozisa brZanebasa urC eqmnaT, viTarca-igi pirvelni xelmwifebani zeciT
gardamoiTxines da RmrTisa risxDTa quesknels STaiyarnes, nawili maTi iyos maT
Tana; iqmnebismca nawilad maTda bneli gareskneli, matli uZili, cecxli uSreti,
RrWenaQ kbilTa, tirili, unugeSinicemoQ; sada ars bneli gareskneli aris-mca
samkDdrebelad maTda gamouxsnelad suliTa da xorciTa ukuniTi ukunisamde, amin.
4. anu mefeTa, anu mTavarTa, anu aznaurTa, anu aznauris SvilTa, anu msaxurTa,
anu glexTa, anu mTavardiakonTa, anu diak[o]nTa, anu saxarebaQ diakonTa, anu
kerZoQ diakonTa, anu moxeleTa, anu xelis mqonebelTa, anu didTa, anu mcireTa
yovelive urCqmnili wyeul, SeCuenebulmca aris suliTa da xorciTa.
5. morCilni sjulisani da Tanamdgomni sarwmunoebisani kurTxeul iyavn ukunisamde.
6. Zmano da mamano amisTDs gamcneb da gauwyeb, raTa romeli juars-ecua,
daefla, aR[s]dga, igi mxoloQ ufali ieso qriste SeiyuaroT yovliTa guliTa
TqueniTa, romelman sisxliTa TDsiTa moiy[i]da adam, naTesaviTurT misiT; da
46
mitropoliti anania jafariZe
ganhbrwyindeT viTarca mze, naTliTa qristesiTa; saukunod sufevde winaSe RmrTi-
sa; ese sofeli warmaval ars da saukunoQ waruval.
aw yovelTa SeiyuareT qristes sjuli da qristeman Tquen Segiyuarnes yovelni.
moiqeciT brZanebasa da qadagebulsa qristes marjuenis, lixTa amerisa RmrTisa
meorisa mociqulis pavles Tanamosagris iovakimisi.
7. da vinaiTgan igulsmodgina RmerTman, da jer-iCina Cuenisa xsnisaTDs da
sjulisa qristeanobisa damkDdrebisTDs da damtkicebisaTDs, RmrTisa brZanebiTa
Cuen, didisa caTa mobaZavisa saydrisa antioqiisa da ierusalimisa patriarqman
mixail, nebiTa RmrTisaTa, viTarca ufalman Cuenman ieso qristeman andrias
mociqulsa TDTa saufloQTa xeliTa Semosa TDsi sameufoQ bisoni, da akurTxa, aw
Semdgomad missa vakurTxeT kaTalikozi iovakim da sjulisa da merjuleTa Tavad da
uxucesad dagDmtkicebies.
da aRiwera qarta ese Cem mier.
aw Svilno, Zmano da mamano! gauwyebT da gamcnebT
8. vinca da ramanca kacman qristianeman, anu didman da anu mcireman, patronsa
uRalatos, anu usamarTlod uorgulos, qriste RmerTi da sjuli uaruyofies;
egreTve usamarTloQ orguli meoreman nu Seiwynaros.
9. vinca da romelman sjulisa da kaTalikozisa urCad uxuedri coli SeirTos,
anu svinaQ, anu meyvisi, anu rZali, anu biZis coli, anu xucis colsa codos, anu
diakonisa colsa Tana codos, anu mTavar-diakvanisa colsa Tana codos, anu
swavlulisa kacisa colsa Tana codos da Seginebulsa sawolsa zeda daawDnos,
amaT yovelTa usjuloebaTa moqmedi krul, wyeul da SeCuenebulmca ars suliTa da
xorciTa, amin.
10. da Tu ar RmrTisa uarismyofelni xarT, mekobresa xucessa moarCobdiT.
11. vinca anu dedis-nacualsa, anu dedobilsa Tana codos, wyeul, krul da
SeCuenebulmca aw da ukunisamde.
12. vinca Zma moklas, qriste RmerTi uaruyofies da nawili maTi aRixocnen
ukunisamde.
13. anu Tvisi da anu sxuaQ moklas, krul, wyeul da SeCuenebulmca ars.
14. da romelman ca ik adros m oci qulTa ma rx vaTa oTx Sa baT-pa ra ske vTa,
romelica xsnili ar iyos da Serios, anu micvalebisa marxva, martvilTa kide
vin Wkuianman Serios wueliTa anu xorciTa xsnilTagan kide, krulmca ars caTa
Sina da queyanasa zeda.
15. da romelmanca weliwadTa Sina romelnic uqmni ganuwesebies wmidaTa kre-
baTa da ara isminos da TDsiTa nebiTa uqmobdes, wyeulimca ars wmdaTa krebaTagan.
16. vinca Seundoblad dabeWdili kaTalikozisgan da qorebiskopozisagan eklesia
gaxsnas, Seundoblad krul, wyeul da SeCuenebulmca ars maTi xucesi da eri maTi.
47
saeklesio samarTali, kanonebi
17. romelmanca wmidaTa krebaTgan ganaCeni da ganawesi sjuli magrad ara
daiWiros da Secodeba dauwyos, RmerTman wyeviT miagos saqmeTa maTaebr; wyeulimca
ars sjulisa uarismyofelTa Tana.
18. vinca sjulisa Semcode patronman ar misces ebiskopossa da qorebiskopozsa
sasjulod ar mianebos da sasjulod mosakiTxavad sofeli ar daanebos, da Zali ar
misces, ima soflisa codva man gardaiHados da Seundobelmca ars.
19. vinca ama mcnebaTa ar dasjerdeT da kaTalikozsa da qristes sjulsa urC-
eqmnaT, krul, wyeul da SeCuenebul iyaviT RmrTisa dausabamoQsa madliTa, mamisa,
Zisa da sulisa wmidisa madliTa, ierusalimisa madliTa, antioqiis madliTa,
amin, TaviTa, SviliTa, vidre SviliT Svilamde.
20. damm amtkicebelni da sjulis a m ama gre belni, da ies o q ris tes erT-
gulni, eb iskoposTa, moZRva rTa, mRdelTa da m onazonTa pativiscemelni da
rjulisa mamagrebelni, obolTa da qurivTa, glaxakTa da davrdomilTa mow-
yaleni da Semweni da Semwynarebelni kurTxeulmca arian caTa Sina da queyanasa
ze da , suli Ta da xorcTa Tav iTa da S vi li Ta , vi dre uk un is am de , Rm rTis a
dausabamoQsa piriTa, amin.
21. da amasca gamcneb da gauwyebT Svilno da Zmano Cemno vinaTgan RmrTis-
moyuareni, da erTgulni, RmrTisa marTlmadidebel[n]i, da ZrwoliT da SiSiT
Tayuanismcemelni WeSmaritad da marTlmadideblobiT aRiarebT da Tayuaniss-
cemT saxelsa mis mosamarTlisa gare Semouwerelsa [da] tkbilsa da mraval-
mowyales a RmerTsa daus abamoQsa, mamas a, Zesa da wmi dasa [sulsa], nu Tana-
mzraxvel eqmnebiT ama ukanasknelisa sicrueTa da siverageTa, aramed morCil
eqmneniT brZanebasa RmrTisasa.
22. viTarca andria mociqulman urwmunoni sarwmunoebad moaqcina da sjulsa
da sarwmunoebasa zeda daamtkica, mas Jamsa odes qristeman RmerTman Cuenman xsnisa
Cuenisa da moqcevisaTDs moavlina TDsiTa sameufoTa Sesamosli[Ta], porfir-
bison-oqrovaniTa, samosliTa el[variT]a da SuqmiuaCrdilebeliTa Semosa da,
saxed da [sa]muqfod mociqul, naTlisa maxarobelad kaTalikozad daayena, rameTu
misisa brZanebisa qadagebiTa moiqces Temni, qalaqni da queyanani ese CrdiloeTi-
sani, vidre nino qarT[lisa] dedaman moaqcina qarTli, misTa samzRvarTa aqaT
wm idam an a n[dria m ociq ulma n] n aTli Ta m iuCrdi le be li Ta g an an aTln [a da
ganas]unnela yovelni morCilni sjulisani.
aw, msgavsad missa, vakurTxeT da davamtkiceT sjulisa Tavad kaTalikozi
iovakim, [viTarca] qriste RmerTi Tavi ars eklesiaTa.
23. aw, Svilno, Zmano da mamano Cem[no mo]rCil eqmeniT mwyemsisa mis saxieris
nacvlad [RmrTisa mier] mov lenilsa, raTa marad pirmetyuel[ad sam]wysod
48
mitropoliti anania jafariZe
gam[o]sCndeT, da SeikribneT baksa zecisa [arvi]zsasa, da ara iqmneT [Se]saWmel
mgelTa mZDn[vareTa], da ara SegemTxDos gan[sacde]li, viTarca-igi maSin, romelni
u[rC eq]mnnes andria mociqulsa, [romelmanca mouv]lina RmrTisagan mrisx[ane]
angelozi da Secvalna [yovelTav]e maT urCTa saxli s[ac]xovari, kaciTgan mi-
pirutyuTamde, vidre moiqceodes.
da Semdgomad sarwmu[noebad] moyuanebisa maT[Ta mo]avlina RmerTman angelozi
[mSvidob]iTa da wyalobiTa, [da yoveli] naTesavi kacTa naTl[iTa gamouTqmel-
iTa a]Rivso, saxlni d[a sayofe]lni maTni, keTiliTa mo[uk]lebeliTa. sacxovarn[i
simravliTa aR]ivsnes da saukune keTilad [w]ar[e]marTnes, naTliTa aRs[a]v[se]d.
24. aw Tq uenca gulsm [odgi ne]biTa, si mSDdiT[a da krZaluleb]iTa guls-
modginebiT[a aRmsrulebe]l eqmeniT b[Zanebasa] RmrTisasa da RmrTisa mociqul[isa]
meor[is]a, aw, axl[isa ierusalim]isa mamag[rebe]lsa da qristes safl[avisa, da
sruliad] lixTa ameris[a da afx]azeTisa kaTalikozs iova]kims.
25. da yovelTa Sendoba [da wirv]aQ mi[i]ReT, raTa aqaca [kurTxeul] iyvneT
da saukunesca [kurT]xeul giwodos ufalman Cuenman ieso qristeman, dResa mas
gankiTxvisa da zaris asaxdel[sa, raTa] gamosCnde Zed naTlisad da gangaZliern[es
Tque]n sarwmunoebasa amas da [mtki]cesa zeda mazebel[isa], aRmasrulebelni da
da[m]amtkicebelni, [raTa ara mi]gigos Tualuxavman man, dResa mas didsa zaris
asaxdelsa, viTarmed warvediT[T Ce]mgan wyeulno bnelsa [ga]resknelsa da cecxl[sa]
uSretsa wyudiadi[sasa]; aramed daiceviT ese mcneba.
26. [da romelman a]ra irwmunos da [ar]a gulsmodgined daicva[s] mcneba ese,
iyos wyeul da SeCuenebul mamisagan, Zisagan da sulisa wmidisagan, viTarca zemoT
weril ars, amin meameneTa, da iyavn wmidaTa angelozTa [mier] ukunusamde da
ukuniTi ukunisamde.
27. aw kualad ismineT ebiskopozTa [da qor]ebiskopozTa viTarca wmidTa
krebaTa ganaCines, [egreT] uTnevarad dadegiT, nu vis aTnev, samwysoQ Seni swavliT
da magrad daiWireT, raTa meored mosvlvasa TquenTgan ar iTxoos sityDs migeba.
28. egr[eTve moZ]RuarTa wesierebiT, qristes siyuaruliTa Tquen, [sam]wysod
m[o]wafiT[u]rT, SeiyuareT sjuli qristesi da Tavi TDsi dadev cxovarTa TD-
sTaTDs, viTarca mwyemsman saxierman, raTa ara yovelTa codva xelTagan SenTa
iZios, da ukanasknelTa maT Zrwola da aRmofSDnvasa da daisajo.
29. mRdelTa marTalTa nebis-myofelad nu cru-winaswarmetyuel, [aramed]
daicevi Tavi Seni siZvisagan, tacebisagan, sixarbisagan, didis sicilisagan, mTural-
obisagan da gardarevisagan, romeli ara jer-ars moweseTagan.
30. miec ersa umecarsa marxvaQ, raQca wmidaTa krebaTa gaaCines marxvad,
mi ec m tki ced da gautexe lad uqm i uqmad, v iTa swe ria gaCeni T sa eklesioTa
davTarTa Sigan.
49
saeklesio samarTali, kanonebi
31. da romelmanca ebiskopozman, gina qorebiskopozman, anu moZRuarman, gina
xucesman ara guliTa marTliTa daicvas mcnebaQ ese da ersa ara uqadagos sarwmu-
noeba da kaT[a]likozisa brZanebasa zeda momWirned da ZalmicemiT ar idges, krul
wyeul da SeCuebulmca ars aw da ukunisamde; krulmca ars RmrTisa dausabamoQsa-
gan T[a]viTa, SviliTa da yovli Ta misiTa, raoden ica raQ ars sofliTgan
saukunodmde ukunisamde.
32. da ukeTu vinca mefeTa, TavadTa, aznaurTa da aznaurisSvilTa, moxeleTa,
mouravTa, xelisufalTa, didTa da mcireTa, mdidarTa da glaxakTa, yovelTa,
[romelTa] ese mcneba, RmrTisa mier wmidaTa krebaTagan ganaCeni, qristes RmrTisa
mier marTlmadidebelTa sasurveli simtkice da sawadeli, da mwvalebelTaTDs
sakdemeli sjuli ara aRiaros, ara irwmunos, da mtkiced ar gulsmodginos, da
magrad ar ipyras, da sxuaTaca ar uqadagos, krul, wyeul da SeCuenebulmca ars
risxDTa RmrTisa dausabamoQsa mamisa, Zisa da wmidisa sulisaQTa.
33. romeli xucesi cudad zRaprobdes, anu cudad metyuelebdes, anu wessa
a kleb de s s am wy soTa s ofe lTa da quey an aTa , da m is i sa s am re vloQs a codv a
kaTaliko[z]sa da qorebiskopo[z]sa ar gamoucxados, anu natacebsa col-qmarTa
gDrgDni ukurTxos, anu iparos, anu uxvedrTa col-qmrTa Sendoba misces, anu misTa
samrevloTa marxDsa revaQ uqmisa revaQ Seundos da raQca mRdelobisa saqme Sec-
odebiT daiWiros, _ wirvisagan aRixocos da wirva misi Seuwiravi iyos, sadamdis
kaTalikozisa moxsenebiTa da gagonebiTa ar ganikanonos.
34. egreTve, vinca da ramanca kacman monasterTa da saydarTa mamuli moigos,
iurvos, anu vin mouravad da mosaqmed Semovides,_krul, wyeul da SeCuenebu[l]
RmrTis dausabamoQsa piriTa, SDdTa krebaTa madliTa; numca ixssnebis suliTa
jojoxeTisagan, nuca wirviTa, nuca glaxakTa micemiTa, nuca ierusalims warslviTa,
itanjebodes gamouxsnelad ukunisamde.
35. vinca uxuedri coli SeirTos, anu svinasa, anu meyDssa Se[e]xos, anu Zmis
colsa, anu SeirTos, anu biZis coli SeirTos, anu ra ginda uxuedri coli
SeirTos kaTalikozisa a[R]uareblad, qristes uarismyofelTa Tanamca ars nawili
misi, aw da ukuniTi ukunisamde, amin.
36. vinca uqmTa weliwadissa da SabaTsa, cxra JamiTgan orSabaTsa ganTenebad-
mde, scodebdes, da paraskevsa miwas revdes, da wmidaTa krebaTagan ganaCeni uqmni
dReni krZalviT da magrad ar Seinaxnes, misTDs ganwesebul ars risxuaQ RmrTisa,
matli uZili, cecxli uSreti, RrWena kbilTa, mrisxaneni angelozni mas zeda; da
ara aqus naSromsa missa baraqaQ; nayofi misi misTDs urgeb.
37. kualad vinca Sescodos wmidaTa marxuaTa da xelyos Secodeba, gina oTxSa-
baT-paraskevTa, gina qristes Sobis marxuaTa, anu RmrTis-mSoblisa micvalebisa
marxuaTa, vin ginda Sescodos, gina petres da pavles, romel ars petre-pavlobis
marxvaQ, martDlTa reguenTa kide;
50
mitropoliti anania jafariZe
38. da vin uxuedri coli SeirTos Seundobeli da kaTalikozisa brZanebiTa ar
gaeyaros da urCad daudges, gina sasjulosa saqmesa zeda Zali ar misces, da
usjuloTa Semwe eqmnas, gina meyvisobisaTDs, gina qrTamisaTDs anu SexvewisaTDs;
anu marxua[sa] revdes, raQca wmidaTa krebaTa ga[a]Cines amas zeda, magrad ar
imarxvides marTlad, anu uqmTa revdes, anu marTlad ar Seinaxos da wmidaTa
krebaTgan gaCenili Seuracxyos, da kaTalikozisa brZanebasa ara morCilebdes;
gina monasterTa damcrobasa moiWirvos TavisTDs gina sxuaTaTDs iurvos, anu
sxuaTa uurvos, anu mterobisaTDs, anu meorisa moyurobisaTDs, gina qrTamisa
aRebisaTvis ra ginda ra gamoaxos gina glexi mosaxle gina saWurWle, gina kaci,
gina jogi, gina didi, gina cotaQ, da ar miRma Sematebdes;
kaTalikozisa sityuasa da brZanebasa ar damorCildeT, da ese, cneba ara daic-
vad, da ara guliTa wmidiTa aRiaroT da ZalmicemiT ar daiWirvoT da ara
irwmunoT, _ gina mefeTa, gina TavadTa, gina didebulTa, gina aznaurTa, gina
ebiskoposTa, gina qorebiskopozTa gina moZRuarTa, gina mRdelTa, gina diakonTa,
gina msaxurTa, gina glexTa, gina mamaTa, gina dedaTa, gina didTa, gina mcireTa,
vin ginda vin es mcneba ar irwmunoT, da kaTalikozsa ar damorCil eqmnas, da viTa
ese aRwerili mogviTxrobs marxvaTa ganaCensa da esreT ara imarxos;
39. weliwadTa Sina oTxSabaT-paraskevi esreT ganixsnebis yovelTa oTxSabaT-
paraskevTa, viTarca didTa marxv[a]Ta, jer-ars marxvaQ, ukeTu saufloQ dResaswauli
ara daxudes, anu saCinoTa wmidaTa, romelsa taZarsa Sina Sekrebulni erni dResaswau-
loben; qristes Soba msgefsamde xsnili ars; migebeba xsnili ars; zadikTa ganzogeba
xsnil ars; amaRlebisa wina dRe xsnili ars, oTxSabaT-paraskevi ara; axal kDriake
xsnili ars msgefs[a]mde; sulis wmidisa moslvisa msgefsamde xsnili ars; alajorT
kviriake da yuelierisa kviriake xsnili ars monozonTaTDs da eriskacTaTDs.
amaT gareT oTxSabaT-paraskevi ara ganixsnebis. da romelman ganxsnas, saSineli
satanjuelni ganmzadebul arian maTTDs RmrTisagan, da kanonsa queSe iqmnebian
uziarebelni, da eklesias ar SeiSvebis viTarca urCi RmrTisa.
egreTve wmidisa giorgisi Tavadi dResaswauli aprilsa ocdasamsa maTTDs xs-
nili ars, vin eklesias mividen. vin ar mivides, ver ganxsnis noenbersa i.
da uqmni, werilsa Sina, viTarca saeklesioTa wignTa krebaTgan ganCenilman
amcnos, egreT.
40. da vin ori coli erTad SeirTos, gina deda-Svili mama-SvilTa SeirTos,
gina ori dani orTa ZmaTa SeirTon, anu vis coli moukudes, colisa asuli
SeirTos, anu vin colisa deda, romel ars sidedri, SeirTos, anu meyDsi SeirTos,
anu vin coli uxuedri SeirTos, anu vin rZali SeirTos, gina Se[e]xos, gina dobili
anu dedobili SeirTos, didman gina mcireman, gina xucesi, bilwi iyos da Seaginos
xorcni TDsni sxuasa diacsa Tana, gina mxevali isvas da Jamis-wirvad ikadros, _
51
saeklesio samarTali, kanonebi
vin ese mcnebani da swavlani, sasuliero da saxorcielo, yovliTa guls-
modginebiTa da guliTa uyalboQTa da utyuvariTa ara aRiaros, ar daicvas da ara
Seinaxos, da urC eqmnas ama swavlasa wmidaTa krebaTagan ganaCensa da damtkicebul-
sa, da kaTalikozsa urC-eqmnas mefeni, gina Tavadni, aznaurni, gina aznaurisS-
vilni, msaxurni, gina glexni, ebiskopozni, gina qorebiskopozni, moZRuarni, gina
mRdelni, gina diakon[n]i, moxeleni xelisufalni, didni gina mcireni, yovelni
urCqmnilni wyeul da SeCuenebulmca arian RmrTisa dausabamoQsa piriTa, romelman
Seqmna saukuneni;
krulmca ars samkDdrebeli maTi, suli da xorci misi; krul, wyeul da SeCueneb-
ulmca ars saxli samyofi misi;
krul, wyeul da SeCuenebulmca ars patiosnisa da cxovelsmyofelisa juaris-
agan, romelsa zeda ganipyrna uxrwnelni xelni TDsni xsnisaTDs Cuenisa qristeman
RmerTman Cuenman;
wyeulmca ars wmidaTa zecisa ZalTagan; wyeulmca ars wmidisa iovane naTlism-
cemelisgan; krul, wyeulmca ars wmidaTa da yovladqebulTa mociqulTagan; krulmca
ars SvidTa krebaTgan;
wyeulmca ars yovelTa RmrTisa wmidaTagan, romelni saukuniTgan saTno-eyunes
ufalsa Cuensa ieso qristesa, da awca saTno yofad arian.
41. ama mcnebaTa urCqmnilni da Seuracxis-myofelni krul da SeCuenebulmca
arian caTa da queyanisagan, xorciTa da suliTa, TviTa da coliTa, SviliTa da
Svilis SviliTa, misiTa erdguliTa;
arismca misTDs ese sofeli mokle da usargeblo; arismca coli misi quriv da
mwuxare, Svilni misni obol, Seryeul da dacvivnebul, viTarca marTueni yornisani;
unayofomca ars yana, saTesvi ara ars Teslisa gamomRebel, mamuli misi unayofo-
mca da nu Seikrebs misgan nayofsa;
wyeulimca aris misi cxeni, zroxa da yoveli sacxovari; numca epoebis saxlisa
misisagan sanugeSinismcemo.
krulmca ars Tavi misi mxarTa misTa zeda; krulmca ars, mxarni misni welTa
misTa zeda; krulmca ars welni misni TeZoTa misTa zeda; krulmca ars TeZoni
wyDlTa misTa zeda; krulmca ars wyDlni misni muxlTa misTa zeda; krulmca ars
muxlni misni koWTa misTa zeda krulmca ars koWni misni ferxTa misTa zeda; krulia
ferxi misi miwaTa, adgilTa da samyofTa zeda; krul ars igi adgili misTDs, sada
dadgen ferxni misni; krul ars Tualni misni saxedvelad da mxedvelad; krulmca
ars piri misi purisa mWamelad, ena metyuelad, xelni saqnelad, ferxni savlelad,
guli saqmisa gasagoneblad; krulmca ars igi da misi gasagis[i], misi gasagebeli
sxvaman miiRos; kruli ars misi sicocxle, kruli ars misi sik[u]dili; krul ars
misi saflavi, sada daeflvis.
52
mitropoliti anania jafariZe
numca ixsnebis suliTa da xorciTa, TaviTa da coliTa da SviliTa da yovl-
iTa misiTa gasagebeliTa; numca ixsnebis wirviTa ebiskoposTa da mRvdelTaTa;
numca ixsnebis ierusalems waslviTa, nuca locviTa molozonTaQTa, nuca glax-
akTa micemiTa, nuca mSierTa ganZRomiTa; ara ra quelis saqme ergos mas; yoveliv-
emca usargebloQ ars misTDs.
42. vinca ese mcnebaQ da swavlaQ ara aRiaros, ara irwmunos da ara WeSmarite-
biT aRasrulos, iyos nawilad misad, sad ars tanjviT samyofi, qristes uarismy-
ofelTa, bneli wyudiadi, ganunaTlebeli, vaebiT aRsavse, cecxli uSreti, matli
uZili, tartarozi, glovaQ unugeSiniscemoQ, da RrWenaQ kbilTa, nisli wyudiadi,
saburveli TualTa myofTa fskerTa jojoxeTisaTa; numca ars xsna da gamoxsna maT
mier vidre ukuniTi ukunisamde, amin, amin, amin.
43. qristianeni marTlmadidebelni, rjulisa mamtkicebelni RmerTman akurTxnes.
beWedi: biWvintisa RuTis-mSoblisa saWeT-mpyrobeli k
~
zi.
53 3
533
qarTuli samarTlis Zegle bi, 1970, t. III, gv. 221-233.
53
saeklesio samarTali, kanonebi
Cveni didi mematiane batoniSvili vax-
uSti wers XVI s-is bolosa da XVII s-
is dasawyisSi Seqmnili viTarebis Sesax-
eb: `JamTa amaT Sina iqmna ganteveba
colTa, kvla kacTa da idumal tyvis
yidva da ujeroni sjulsa zeda mravalni
ime re Tsa Sin a . a m isa Tv is Se krb n e n
qarTlisa kaTalikosi malaqia, afxazTa
kaTalikosi evdemon da yovelni episko-
posni imereT-odiSisani. xolo episko-
posni eseni iyvnen: quTaTeli svimon,
genaTeli antoni, Wyondideli, bedieli,
moqveli, drandeli filipe, cagereli
kozman, xoneli zaqaria, nikorwmindeli
ioakim, CaiSeli kvirile, amaT ganaCines
moqmedTa maTTvis jerovani Serisxvani,
dawernes da SeaCvenes moqmedni misni,
viTarca gauwyebs aRwerili maTi~.
534
marTlac, Cvenamde moRweulia qarTu-
li saeklesio samarTlis Zegli, cno-
bili `kaTalikosTa samarTlis~ saxeliT,
romelSic gadmocemulia XVI s-Si Semd-
gari saeklesio krebis dadgenileba: `sa-
marTali kaTalikosTa. q. saxeliTa RvTi-
saTa me, qristes mier kurTxeulman yov-
lisa saqarTveloYsa patriarqman mala-
qia, me, qristes mier kurTxeulman afxa-
zeTis kaTalikosman mamaT-mTavarman ev-
demon, davsxediT da SevkribeniT yovelni
episkoposni afxazeTisani. da didi siy-
mili movida codvaTa CvenTagan, mravalni
uwesoba da ujero saqme Semovida: kacis
kvla, kacis syidva, eklesiis krexva da
uxvedroba. davideviT sjulis kanoni da
Cvenica imisagan gamoviReT da raca imi-
sagan ar gamoviReviT, Cven Cveni magieri
`samarTali kaTalikozTa~
biWvinTis saeklesio kreba (1543-1549)
ara Segvimatebia ra. da sjulis kanoni-
ca asre brZanebs~.
535
am dadgenilebaSi sjulis samarTlis
muxlebi damtkicebulia saeklesio kre-
bis mier. krebam daloca yoveli aRm-
srulebeli am kanonebisa: `vinc es mo-
ciqulTa da wmidaTa krebaTagan ganwese-
buli da Cven mier damtkicebuli sjuli
da wigni gaaTaos kurTxeva RvTisa, ubi-
wod mSobelisa misisa da wmidaTa kre-
bulTagan da wmidaTa mociqulTa da
yovlad wmidaTagan~...
536
krebam iqve dakrula araRmsrulebe-
li krebis dadgenilebebisa: `vinca am
wmida krebaTa mociqulTagan ganwesebu-
li da Cven mier damtkicebuli ar Seiw-
ynaros da kaTolikes saydarzed dasmulsa
winaaRudges da Cveni mcneba ar daima-
rxos, krulmca aris caTa Sina da qveya-
nasa zeda wmidaTa krebulTagan, wmidaTa
mociqulTagan da yovelTa wmidaTagan~.
537
kaTalikosTa samarTali, rogorc es
Zeglis Sesavalidanac Cans, Sedgenilia
ara erTi kaTalikosis, aramed sruliad
saqarTvelos kaTalikos-patriarqisa da
afxazeTis kaTalikosis mier, aseve damt-
kiceba biWvinTis iadgarisa, romelic
`kaTalikosTa samarTlis~ damatebad mi-
iCneva, evaleboda qarTlis kaTalikoss
afxazeTis kaTalikosTan erTad, aqedan
Cans, rom qarTuli eklesia miuxedavad
urTulesi politikuri viTarebisa XVI-
XVIII ss-Si, sulierad mTliani iyo.
antioqieli patriarqis mixeilisa da
sxvaTa mcdelobas, gaeyoT saqarTvelos
eklesia, mosalodneli Sedegi ar mohyo-
534
qarTlis cxovreba, IV, 1973, gv. 824;
535
q. s. Z. , I, 1963, gv. 393;
536
iqve, gv. 396;
537
iqve, gv. 397.
54
mitropoliti anania jafariZe
lia. kvlavindeburad mcxeTeli patri-
arqis avtoriteti dasavleT saqarTvelo-
Si maRalia, rasac miuTiTebs Cvengan ganx-
iluli krebis mier gamocemuli doku-
menti. Tumca, isic unda aRiniSnos, rom
XVI s-is dasawyisidan dasavleT saqarTve-
los kaTalikosebi ukve iTavisebdnen pa-
triarqis tituls. iqamde, rogorc cno-
bilia, saqarTveloSi kaTalikos-patri-
arqi mxolod erTi iyo, rezidenciiT mcx-
eTaSi. XVI s-is Semdeg, saqarTvelos
politikur daqucmacebulobas Tavisi
asaxva mohyva saeklesio cxovrebaSic.
cnobi-lia, rom daSlis Semdeg, qarT-
lis, kaxeTis, imereTis mefeebi TavianT
Tavs `sruliad saqarTvelos mefeebs~
uwodebdnen (garkveul dromde). amiT isini
mianiSnebdnen, rom ar cnobdnen saqarTve-
los saxelmwifos daSlas, cdilobdnen
mis gaerTianebas piradi meTaurobiT.
msgavsadve, dasavleT saqarTvelos kaTa-
likosebi patriarqis tituliT TavianT
Tavs sruliad saqarTvelos uzenaes suli-
er pirvel ierarqad miiCnevdnen, rogorc
es afxazeTis kaTalikos grigol lorT-
qifaniZis biWvinTisadmi miZRvnil Sewir-
ulebis wignis damamtkicebeli beWdis
wa rwe rida n Ca n s: `grigol mwye msi
qristesmier yovlisa saqarTvelos kaTa-
likozi~ (1712 w.). igive kaTalikosi bi-
WvinTisadmi sxva Sewirulobis wignSi
Tavis Tavs `CrdiloeTisa da afxazeTis
kaTalikozs~ uwodebs.
538
cnobilia, rom
ZvelqarTul saistorio geografiaSi ter-
mini `CrdiloeTi~ da termini `saqarTve-
lo~ identuri terminebi iyo. `Crdilo-
eTs~ (zogjer `aRmosavleTs~) saqarTve-
los uwodebdnen. patriarqis titulis
miniWebiT, Cans, dasavleT saqarTvelos
kaTalikoss sruliad saqarTvelos ek-
lesiis kanonier mamamTavrad warmoaCend-
nen, iseve, rogorc vTqvaT, imereTis me-
feebi sruliad saqarTvelos mefeebad
warmoaCendnen TavianT Tavs. imereTis mefe
bagrati 1545 wlis sigelSi Tavis Tavs
`mefeTamefes~ uwodebs da `lixT-amer-
isa da lixT-imeris~ cixisTavebs ubrZa-
nebs, daamtkicon mis mier gacemuli sige-
li.
539
`mefeTamefis~ titulis miniWebiT
imereTis mefeebi TavianT Tavs warmoad-
gendnen sruliad saqarTvelos kanonier
mefeebad, aseTive politikuri Sinaarsi
edo dasavleT saqarTvelos kaTalikos-
Ta mier patriarqis titulis miniWebas.
SemdgomSi, maT titulaturaSi bolomde
rCeba es wodeba. magram mainc qarTlis
kaTalikosebi uzenaes sasuliero av-
toritetebad da upirveles mamtkicebel
rjulmdeblebad miiCneodnen dasavleT
saqarTveloSic. magaliTad, biWvinTis iad-
garSi, romelsac xeli moaweres da Tan-
daTanobiT daamtkices dasavleT saqarTve-
los (afxazeTis) kaTalikosebma: malaqia
abaSiZem (1519-1532), evdemon CxetiZem
(1543-1575), efTvimi I sayvareliZem (1578-
1605), malaqia II gurielma (1605-1639),
maqsime I maWutaZem (1628-1657), zaqaria
qvarianma (1657-1659), svimon I CxetiZem
(1659-1666), daviT nemsaZem (1667-1682),
nabrZanebia imis Sesaxeb, rom, rogorc
aRiniSna, es dokumenti unda daamtki-
cos qarTlis kaTalikosmac: `da Tqven
wmidano mefeno, mRvdelT-mTavarno, afx-
azeTisa da qarTlis kaTalikosno, Tqvenca
asreT daumtkiceT~.
540
Tumca, zogierTi
ucxouri wyaro `qvemo iberiis arqiepisko-
poss~ (ase uwodeben isini afxazeTis kaTa-
likoss) ufros, uxuces pirvelierar-
qad miiCnevs `zemo iberiis arqiepisko-
posTan~ SedarebiT.
538
qarTuli samarTlis Zeglebi, III, gv. 769;
539
samarTlis Zeglebi, II, gv. 189;
540
iqve, gv. 182.
55
saeklesio samarTali, kanonebi
biWvinTis saeklesio krebis mier
gamocemuli `kaTalikosTa samarTlis~
kanonTa teqsti i. doliZis dayofiT Se-
icavs 23 muxls, dalagebulia garkveu-
li TanamimdevrobiT: 1-li muxli kacis
yidva-gayidvas exeba, me-2_6 muxlebi
eklesiis gatexas, qurdobasa da kacis
kvlas, me-7_15 muxlebi episkoposis mier
da episkoposis winaaRmdeg Cadenil dan-
aSauls, me-16 muxli _ mefis Ralats,
me-17_18 muxlebi _ kaTalikosisa da
episkoposis Seuracxyofas da uRirsi
mRvdlis kurTxevas, me-19 muxli _ saq-
mis mrudad gamoZiebasa da damnaSavis
gasamarTlebas, me-20 muxli saeklesio
mamulebis datacebas, 21-e muxli _
sjuldebis Sesrulebas, 22-e muxli _
rZlis SerTvas da ukanaskneli 23-e muxli
_ colis ubralod dagdebas~.
541
prof. i. doliZe aRniSnavs _ `kaTa-
likosTa samarTlis~ mTavari wyaro aris,
rogorc es samarTlis wignis Sesavl-
idan Cans, `sjulis kanoni~. .. akad. k.
kekeliZem gamoikvlia, rom kaTalikosTa
kanonebi damyarebulia `didi sjulis
kanonze~ da ara eqvTime mTawmidelis
mier naTargmn `mcire sjulis kanonze~...
`kaTalikozTa samarTali~ ar warmoad-
gens sjulis kanonis ubralo gamokre-
bas. igi qarTuli saeklesio samarTlis
originaluri Zeglia, romlis dadgenile-
bani qveynis maSindeli yofa-cxovrebis
sinamdviles asaxaven~.
542
kaTalikosTa samarTali mTel saqarT-
veloSi moqmedi sjuli iyo. masSi araa
aRniSnuli saeklesio krebis mowvevis
adgili. T. Jordanias azriT, romelic
amJamad aRiarebulia, `kaTalikozTa kanon-
ebi~ dawerilia XVI s-is pirvel naxe-
varSi. masSi moxseniebuli imerTa kaTa-
likosi evdemoz unda iyos evdemos I
(1549-1578) da ara evdemos II (1666-
1669). `kaTalikosTa samarTlis~ xel-
rTvaSi aRniSnuli quTaTeli mitropoli-
ti svimoni aRsaydrebula 1529 wels,
igi ukurTxebiaT biWvinTis taZarSi.
543
krebis xelis momweri caiSeli (CiSeli)
episkoposi kvirile moRvaweobda leon
dadianis dros (1533-1571), misi gvari
yofila JvaniZe.
544
k. kekeliZis azriT,
kreba Catarebula 1543-1549 wlebSi.
545
pirveli TariRi (1543) afxazeTis kaTa-
likosis evdemon I CxetiZis aRzevebis
welia, xolo meore (1549) qarTlis kaTa-
likosis malaqias gardacvalebisa. `am-
rigad, kaTalikosTa samarTali Sedge-
nilia XVI s-is 40-ian wlebSi imereTis
mefis bagratis dros (1510-1565).
546
maSasadame, kaTalikosTa samarTali
Sedgenilia im dros, rodesac afxazeTis
(imereTis) kaTalikosTa taxti idga bi-
WvinTaSi, ufro gvian (1657 w.) taxti
Crdilokav kasiel ( afsar-aba z-Cerqez)
tomTa Semosevebisa da osmalTa mZlavro-
bis gamo gadatanil iqna gelaTSi. maSas-
adame, Tu zemoaRniSnul krebis mowvevis
TariRs daveTanxmebiT, kreba Catarda bi-
WvinTaSi, sakaTalikoso centrSi, magram
arsebobs sxva Tvalsazrisic. vaxuSti ba-
toniSvils aRniSnuli kreba XVII s-Si
Catarebulad miaCnda (daaxl. 1605 w.).
Cven veTanxmebiT pirvel daTariRebas,
radgan Zeglidanac Cans, rom krebis mowve-
vis droisaTvis `kacis syidvas~ jer kidev
ar hqonia farTo, Ria, daufaravi xas-
iaTi miRebuli, jer igi ar yofila gada-
qceuli `tyveTa syidvad~, romelsac XVII
s-Si ukve daufaravad misdevdnen. vax-
541
qarTuli samarTlis Zegle bi, I, 1963, gv. 608;
542
iqve , gv. 608;
543
qronikebi, II, gv. 372;
544
iqve,
gv. 414;
545
k. kekeliZ e, Zveli qarTuli literaturis istoria, II, 1960, gv. 571;
546
qarTuli
samarTlis Zeglebi, II, gv. 605.
56
mitropoliti anania jafariZe
`samarTali kaTalikozTa~
[sruli teqsti]
q. saxeliTa da R
~
TisaTa me, qristes mier kurTxeulman yovlisa saqarTvelosa
kaTalikozman patriaqman malaqia, me, qristes mier kurTxeulman afxazeTis kaTa-
likozman mamaT-mTavarman evdemon, davsxediT da SevkribeniT yovelni ebiskopozni
afxazeTisani.
da didi siymili movida codvaTa CuenTagan, mravali uwesoba da ujero saqme
Semovida kacis klva, kacis syidva, eklesiis krexva da uxvedroba.
davideviT sjulis kanoni da Cuenca imisgan gamoviReviT; da raca imisagan ar
gamoviReviT, Cuen Cueni magieri ara SegDimatebia ra.
da sjulis kanonica asre bZanebs.
[kacis syidvisa ese gavaCineT] 1. q. ramanc kacman kaci gayidos, anu didman, anu
mcireman, anu Tavadman, anu aznaurman da an glexman, wmidaTa krebulTagan SeCueneb-
ul iyos da ganHdili.
rasac kacs marTliT gankiTxviTa da gamoZiebiTa kacis syidva gamoaCndes, Tu is
kaci daiHsnas da moiyuanos, missa saydarsa da ebiskoposs dauurvos, ra erTic Zal-
edvas, damklebis ufalsaca dauurvos.
da Tu ver moiyuanos, vin ginda vin iyos, TavadisSvili unda aznaurSvili, unda
glexi, maSinc veram saqmem ver iHsnas, ukanonodca ars, - Zelsa mieces.
uStis da sxva mematianeebs miaCndaT,
rom tyveTa syidvam CvenSi daufaravi saxe
miiRo rostom mefe-xanis da levan II
dadianis dros. unda iTqvas, rom adami-
anTa gayidvis faqtebis gamomJRavnebisTanave
(e.i. XVI s-Si) Cvens wmida eklesias mi-
uRia zomebi, cdila ZirSive aRmoefxvra
es mavne codva, magram, qveyanaSi Seqmni-
li viTarebis gamo, mis cdas obieqturi,
mosalodneli Sedegebi ar mohyolia. am
Zeglidan Cans, rom saqarTveloSi (kreb-
is mowvevis epoqaSi) saeklesio samarT-
lis iurisdiqcias eqvemdebareboda ara
marto sasuliero saeklesio saqmeebi,
aramed, zogierT SemTxvevaSi, sisxlis
samarTlis danaSaulebanic.
547
marTalia, im droisaTvis biWvinTaSi
krebis mowveva saSiSi iyo (e.i. XVI s-is
SuawlebSi), magram is mainc warmoad-
genda udides saeklesio centrs da,
rogorc Cans, aq, saeklesio dedaqalaq-
Si, Sedga ganxiluli kreba.
547
k. kekeliZe, qarTuli literaturis istoria, I , gv. 571.
57
saeklesio samarTali, kanonebi
da vinc qrTami aiRos da ar CamoarCos, SeCuenebul iyos wmidaTa krebulTagan
da kanonsamca queSe aris wmidaTa mociqulTasa.
q. eklesiis mkrexvelTaTvis ese gangwesebia 2. q. vinc eklesia gatexos da xati
ganZarcos ukanonod Zelsa mieces.
3. q. vinca eklesias Sigan Sevides da saqoneli gamoitanos, eklesiasa misi
saqoneli miezRos da kaci daSavdes.
4. q. vinca Zma moklas anu mama, Heli moekueTos da mamulisagan ganvardes.
5. q. vinca ubralo kaci moklas anu mgzavri, anu mcveli risame qurdobiT,
ganipatijos.
6. q. vinca qurdoba qnas, rarigadac pirvelad wesi yofiliyos, isre gardaaHdevinon.
q. ebiskopozis saqme ese gagDCenia 7. q. romelic ebiskopozi missa saydarsa
ganeSoros TDnier ocis dRisa, Tu ar patronisa mizezisa da saqmisaTDs da anu
samwysosa Sigan siarulisagan Tavi HelT ara hqondes da anu avad ar iyos, anu
missa samwysosa Sigan qorebiskopozsa gauwyuetlad ar aroninebdes da sjulis
saqmesa da mRdel-monaznis saqmes da missa samwysosa eklesiebis saqmesa marTlad
ar mwysobdes, ara marTebdes da ar amagrebdes, raca Zal-edvas, mis saydars ar
aSenebdes da ar kazmevdes, anu saydris mamuls ar amagrebdes, da romelmanca
ebiskopozman, raca sjulis kanonsa Sigan ar eweros, imas gareT anu uxvedrobisa
da sDnaobisa saqmesa zeda neba darTos da anu sakanono aarTvas, _ SeCuenebul iyos
wmidaTa krebulTagan da kanonsamca queS aris wmidaTa mociqulTasa, da misisa
saydrisagan eqsoria iqmnas.
8. q. romelmanca ebiskopozman diakoni da mRdeli asre akurTxos, rome mar-
Talze ar ganikiTxos da anu daviTnisa da msgebsisa da kurTxevanisa kiTxva ar
SeeZlos, da anu umoZRuro iyos da moZRuari ar ganikiTxos, SeCuenebuli iyos.
9. q. romelmanca ebiskopozman sxvis ebiskopozisa Seundobelsa Sendoba misces,
anu diakoni da mRvdeli ukurTxos, SeCuenebuli iyos.
10. q. romlisac ebiskopozis samwysos Sigan ese iqnebodes, umRdlod da, Tu
Rone ar iyos, umTavardiakunod, eris kacis HeliTa anu ziareba gaegzavnos da anu
eziaros, xucesi wirvisagan daayenos.
11. q. romelman ebiskopozman missa samwysosa Sina ese ikadros da ar moikiTxos,
SeCuenebuli iyos.
12. q. romlisac ebiskopozisa qorebiskopozi soflis soflamdis da eklesiis
eklesiamdis ar mividodes da im eklesiis Sesavalsa kacebsa ar Sehyrides, uqmobasa,
naTesaobasa, avgzisobasa, sDnaobasa, marxvis Wamasa marTliT saqmiT ar gamoikiTx-
vides da ar marTebdes, SeCuenebuli iyos.
13. q. romelica, anu didi anu Tavadi, anu aznauri, anu glexi, ebiskopozsa
winaaRudges da marTliTa samarTliTa da gankiTxviT qorebiskopozs sarjulo ar
moakiTxvinos, SeCuenebuli iyos.
58
mitropoliti anania jafariZe
14. q. vincavin ebiskopozsa da missa qorebiskopozsa winaaRmdegoba hkadros,
marTliTa gankiTxviTa da gamoZiebiT rjuli ar mohkiTxos patronman, mefeman
misad sisxlad da Secodebad moikiTxos.
15. q. romelica ebiskopozi, didi anu mcire, kaTalikozsa samRTosa da sasju-
losa saqmezeda, anu saydrisa, anu sjulisa saqme rame daeSaos, marTliTa gankiTx-
viTa da gamowulilviTa raca kaTalikozman swuarTos, ewuarTos da marTalsa
weszeda daadges, ara da ar gaugonos da arca iwuarTos, wirvisagan ganikueTos da
mefem saydrisagan eqsoria qmnas.
[mefis Ralatisa asre iqnas] 16. q. visac patronis mefis Ralati gamoaCndes,
anu didsa, anu Tavadsa, anu aznaursa, anu visac, marTaliT gankiTxviT da gamowu-
lilviTa, rarigadac wmidaTa krebaTa da wmidaTa mociqulTagan gaCenili iyos da
sjulisa kanonsa Sigan eweros, sikudiliT ganipatiJos.
[kaTalikozisa da ebiskopozis ginebisaTvis] 17. q. vinc kaTalikozsa da ebi-
skopozsa aginos da upatiuroba hkadros, rarigadac sjulis kanonSi eweros, im-
rigad ganipatiJos.
[uRirsi mRdlis kurTxevisaTvis] 18. q. romelmanca ebiskopozman uRirsi mRdeli
anu diakoni akurTxos, da anu icodes misi uRirsoba, da anu wirva daanebos, da anu
qrTami aarTvas, SeCuenebulimca aris, viTarca sDmon mogD.
nurc ebiskopozi, nurc moZRuari da winamZRuari qrTamiT nu daidginebis. amisTDs
sjulis kanoni asre brZanebs Seundobeli iyos makurTxevelica da kurTxeulica.
[mrudad gamokvlevisa da gamarTlebisaTvis]. 19. q. romelmanc kacis msyidve-
li da eklesiis mtexeli, marTali mrudad gamoikulios da mrudi ganamarTlos,
SeuCerebeli iyos.
[saydris mamulis gamoxumisaTvis] 20. q. vincavin, didman anu mcireman, say-
darsa da monastersa mamuli gamoaxuas, anu sofeli, anu venaHi, anu miwa da agari,
vincavin [iyos], didi da mcire, SeCuenebuli iyos.
[sjulis gamTavebelTa da gardamavalTaTvis] 21. q. vinca es, mociqulTa da
wmidaTa krebaTagan ganwesebuli da Cuen mier damtkicebuli sjuli da wigni gaaTaos,
kurTxeva R
~
Tisa, ubiwod mSobelisa misisa da wmidiTa krebulTagan, da wmidaTa
mociqulTa, da yovelTa wmidaTagan. vinca es daamtkicos, locva-kurTxeviT da
SendobiT iyos TaviTa, coliTa da SviliTa, saxliT, mamuliT da agarakiT, rac
R
~
Tsa kacisaTDs keTili daebados, yovliTa keTiliTa aRsavse iqmnas, locva-
kurTxeviT da SendobiT amyofos.
vinc am wmidaTa krebaTa mociqulTagan ganwesebuli da Cuen mier damtkicebuli
ar Seiwynaros da kaTolikes saydarzed dasmulsa winaaRudges da Cueni mcneba ar
daimarxos, krulmca aris caTa Sina da queyanasa zeda wmidaTa krebulTagan, wmida-
Ta mociqulTagan da yovelTa wmidaTagan, Se-mca-eqmnebis Zrwola kaenisa, SiSTD-
59
saeklesio samarTali, kanonebi
li iudasi, mexis-texa deoskoresi, moSToba gmirTa, dawva sodomelTa, keTri
geezisa, danTqma daTan da abironisi, sircxDli kriskenti da Tabinesi, da yovelTa
qristes uaris myofelTa Tanamca aris nawili misi.
[rZlis SerTvisaTvis] 22. q. vinca anu didman, anu Tavadman, anu aznaurman, anu
glexman, rZali SeirTos, SeCvenebulimc aris R
~
Tisagan da misTa wmidaTagan da
SDdTa krebaTa, wmidaTa mociqulTagan.
kacica da dedakacica gaRma-gamoRma dakiron, da mkiravni Cuengan dalocvil
da kurTxeulni iyon.
me, afxazeTis kaTalikozi [evdemon], kanoniTa vamtkiceb.
me, quTaTel mitrapoliti sDmion, kanoniTa vamtkiceb.
me, genaTel mTavar-ebiskopozi antoni, kanoniTa vamtkiceb.
me, mama Wyondideli, kanoniTa vamtkiceb.
me, bediel mitropoliti, kanoniTa vamtkiceb.
me, moquel mTavar-ebiskopozi, kanoniTa vamtkiceb.
me, drandel mitrapoliti filipe, kanoniTa vamtkiceb.
me, cagerel mamaT-mTavari kozman, kanoniTa vamtkiceb.
me, xonel mTavar-ebiskopozi zaqaria, kanoniTa vamtkiceb.
me, nikorwmideli ebiskopozi iovakim, kanoniTa vamtkiceb.
me, CiSel mamaT-mTavari kDrile, kanoniTa vamtkiceb.
[colis ubralod dagdebisaTvis] 23. q. romelman ubralod coli daagdos,
SeCuenebulimca aris wmidaTa mociqulTagan da sikudiliTa ganipatiJos.
54 8
548
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. I, 1963, gv. 393-397.
60
mitropoliti anania jafariZe
`ganCineba~
daviT-garejis saeklesio kreba (1702 w.)
1702 wels mowveul iqna saeklesio
kreba, romelmac gamosca dadgenileba _
`ganCineba saeklesio krebisa samonastro
wesisa da rigis Taobaze~.
549
marTalia, ganCineba sazogadod samo-
nastro cxovrebas Seexeba, magram masSi
kerZoobiTi saubaria daviT-garejis mo-
nastris Sesaxeb. am dadgenilebiT kreba
Seecada, moewesrigebina daviT-garejis
samonastro cxovreba. ufro sworad,
krebas surda axlad daewyo da rogorme
aeRorZinebina samonastro cxovreba. saqme
is iyo, rom CrdilokavkasielTa (lekTa)
gamudmebulma TareSma daaZabuna daviT-
garejis monastrebi XVII s-Si. monas-
terTa sisxlsavse cxovreba gansakuTre-
biT daamcro 6000 beris amowyvetam. Zvel
saqarTveloSi berobis msurveli mrava-
li qristiani iyo, didi survilic hqon-
daT daviT-garejSi moRvaweobisa, magram
aoxrebul monasterSi mudmivi SiSiano-
bis gamo, Cans, darCena eZnelebodaT. am
da sxva mizezTa gamo 1702 wels mowveul
saeklesio krebis ganCinebaSi naTqvamia:
`Cven ama krebis brZanebiTa ese wigni,
piri da brZaneba davsdeviT, ase, rome:
1. romeli be ri daviT garejas, Tu
naTlismcemels, Tu dodos, Tu berTu-
bans mivides metaniad da dasadgomad da
aRTqma yos mun monastersa Sina samyo-
fad da mere kualad ukun iqces da
dauteos Tvisi metania monasteri da
sxvad monastrad mivides ...Tavisi nebiT....
wyeul iyos da SeCvenebul RmrTisa da
oTxis patriarqisagan, svetis cxovelis-
agan da wmidis giorgisa, wmidis ninosa
da ama wmidis daviTis da dodosagan~.
550
aRsaniSnavia, rom Zveli qarTuli do-
kumentebi XIII s-mde asaxelebdnen xuT
msoflio patriarq s, maT Soris ig-
ulisxmeboda romis eklesiis meTauric
(papic), am droisaTvis misi xseneba amo-
vardnilia da mxolod oTxi marTlma-
didebeli patriarqi moixsenieba (konstan-
tinopolis, aleqsandriis, antioqiisa da
ierusalimis patriarqebi). am sabuTidan
kidev erTxel Cans, rom daviT-garejis
monastrebi mTlian qarTul eklesiasTan
erTad XVIII s-is dasawyisSi marTlma-
didebluri orientaciisani iyvnen. amis
aRniSvna imisTvisaa saWiro, rom am mon-
asterSi berad Sevida sulxan-saba or-
beliani, TiTqosda kaTolike. cxadia, mar-
Tlmadideblur monasterSi kaTolike ver
dadgeboda, sulxan-sabas `kaTolikoba~
mxolod politikuri da ara sarwmunoe-
brivi orientacia iyo.
krebis ganCinebis me-2 muxlic Semok-
lebiT imasve imeorebs, rac 1-el muxl-
Sia gadmocemuli. me-3 muxli krZalavs
unebarTvod berebis erTi monastridan
meoreSi gadasvlas. me-4 muxliT monas-
tris datovebis Sendoba eZleva im bers,
romelsac `mefeTagan, kaTalikozTagan,
episkopozTa da darbazis erTagan gamo-
vides episkoposad an winamZRvrad, anu
romelisame wessa zeda mdgomared. amas
Sendoba da madli hqondes~.
551
me-5 muxliT ekrZalebaT qveynis saero
da sa suliero me Taureb s ( Tava deb s,
episkoposebs) Sewynareba monastridan
unebarTvod gamosuli berisa.
549
Zve li qarTuli samarTlis Zeglebi, t. III, gv. 633;
550
iqve , gv. 634;
551
iqve, gv. 634.
61
saeklesio samarTali, kanonebi
me-6 muxliT kreba wyevas da SeCvenebas
uTvlis krebis ganCinebis damrRvevT.
krebis ganCinebas xels awers 11 episko-
posi: bodbeli, Tbileli, mangleli, same-
beli, mroveli, Weremeli, wilkneli,
xarWaSneli, dmaneli, bovneli, walkeli
da erTi arqimandriti. ganCinebas brZa-
nebis saxe misca kaTalikosma Tavisi be-
Wdis dasmiT. kaTalikosis brZaneba daa-
dastures amba alaverdelma nikolozma,
ninowmindelma iosebma, bodbelma mit-
ropolitma zaqariam da mTavarepisko-
posma qristeforem.
radganac krebis ganCineba uSualod
daviT-garejis monastrebs exeba, unda
vifiqroT, rom kreba iqve Catarda. amas
miuTiTebs krebis mier moxseniebul wmi-
daTa CamoTvlac. sazogadod, romelime
eklesiaSi, anda eklesiis sanaxebSi saRvTo
msaxurebis damaboloebeli Camolocvis
dros, rogorc wesi, uTuod moixsenieba
wmidani, romlis saxelzec aSenebulia
eklesia an monasteri. 1702 wlis krebis
ganCineba saerTo saeklesio siwmideebis
(sveticxovlis, sauflo kvarTis, svet-
icxovlisadmi mimadlebuli sauflo miro-
nis) CamoTvlis Semdeg, pirvel rigSi,
ixseniebs kaxeTis mxaris siwmideebs:
giorgi alaverdels, wmida ninos (e. i.
bodbis saydars) da aboloebs ase: `madl-
iTa mama daviT garejiTa da wmidisa
dodosiTa~ es ukanaskneli CamonaTvali
unda miuTiTebdes, rom kreba daviT gare-
jSi, anda mis mamulSi Catarda.
erTi sabuTidan Cans, rom krebis
Catarebis Semdeg daviT-garejis monas-
terTa mdgomareoba ramdenadme gaum-
jobesebula. 1704 wels daviT-garejis
winamZRvarma onofrem, dodos winamZR-
varma zaqariam da naTlismcemlis winamZR-
varma xaritonma Txovna miarTves kaxe-
Tis mefe erekle I-s da sTxoves monas-
trisaTvis daebrunebinaT sagarejos ma-
mulebi, ris sanacvlodac monastrebi
iRebdnen valdebulebas, yovelwliurad,
yvelieris xuTSabaTs, sagangebod ewiraT
mefe-dedoflisaTvis, xolo xorcielis
kviras maTi SvilebisaTvis. 1709 wels
gamocemuli Sewirulobis sigelidan Cans,
rom dav iT-garejis monastreb i, e . w.
stavropigiulni ki ar iyvnen, aramed ni-
nowmideli mTavarepiskoposis samwysos
Seadgendnen, yovel SemTxvevaSi, aseTi
pretenzia ganucxadebia ioseb ninow-
midels: `aReSennes monasterni ege ud-
abnosani, vidremdis Seiqmnes adgilsa ma-
gas monasterni aTormeti Tavis-Tavad
winamZRvriTurT, da eseni yovelni iyvnes
samwyso da morCil RmrTisa mier kurTx-
eulisa mTavarepiskopozisa ninowmidelisa,
da romelnica uflebdes da ganagebdes
sagarejos wmidis ninos monastersa, maT-
ica jer ars pyroba da kurTxeva amaTi~.
mahmadianebis SemosevaTa droso, _
wers ninowmideli episkoposi, _ `udab-
nonica ese garejisani aoxrdes da mraval-
Jam da mravalwel daSTa umkvidrod kac-
Tagan da arRaravin iyo berTagani adg-
ilsa magas wmidasa, vidremde yofad Cven-
damde da iyo umkvidro kacTagan~.
552
ni-
nowmideli mTavarepiskopos ioseb vaCna-
Zis dros berebs aRudgeniaT dodos mon-
asteri, misTvis episkoposs mamulebi Seu-
wiravs. garda amisa, rac aRsaniSnavia,
am episkoposs berebisaTvis dauweria
saqarTvelos eklesiis mokle istoria,
wmida ninos moRvaweoba, asureli mameb-
is Camosvla, gansakuTrebiT ki daviTis,
dodos da lukianes cxovreba. episkopo-
sis survili yofila, berebs hqonodaT
Sesabamisi codnac.
552
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. III , gv. 660.
62
mitropoliti anania jafariZe
daviT-garejis krebis `ganCineba~
[ganCineba saeklesio krebisa samonastro wesisa da rigis Taobaze]
[1702 w.]
q. saxeliTa saxierisa, arseba daubadebelisa RmrTisa mamisa, Zisa da sulisa
wmidisaTa, SewevniTa da madliTa yovlad ubiwosa umetesad kurTxeulisa, uxr-
wnelisa qalwulisa mariamisaTa, SewevniTa da ZaliTa cxovels myofelisa jvari-
saTa, ZaliTa da madlisaTa wmidaTa zecisa ZalTa angelozTa da mTavar angeloz-
Ta, madliTa da SewevniTa wmidaTa udabnos maSvenebelTa mamaTa, madliTa da
SewevniTa svetis cxovlisa kvarTisa sauflosa mironisa wmidisaTa, madliTa da
TanamdgomlobiTa wmidisa giorgi alaverdisaTa da SewevniTa meaTcametisa mo-
ciqulisa ninosiTa, madliTa mama daviT garejelisaTa da wmidisa dodosiTa;
Cven, meufisa mier samociqulosa kaTolike eklesiasa zedan dadginebulman
patronman kaTalikozman evdemoz, amba alaverdelman patronman nikoloz, mTavar-
efiskopozman qristeforem, ninowmindelman ioseb, sula qarTvelTa da kaxT efisko-
pozTa, winamZRvarTa, mRdelTa da samRdeloT dasTa ese wigni, piri da fici
davsdeviT da Sekrva gaxsnis brZaneba, viTarca brZanebs piri RmrTisa romeli
ganxsnaT, xsnil iyos da romeli SekraT, krul iyos.
Cven ama krebisa brZanebiTa ese wigni, piri da brZaneba davsdeviT, ase rome:
1. romelic beri daviT-garejas, Tu naTlismcemels, Tu dodos, Tu berTubans
mivides metaniad da dasadgomad da aRTqma yos mun monastersa Sina samyofad, da
merme kualad ukuniqces da dauteos Tvisi metania monasteri da sxvad monastrad
mivides, Cvenad uSendobod da eris gamourCevlad, daupatijeblad, Tavis nebiT da
wadiliT da guliswyromiT, ampartavnobiT, dauTminobiT gamovardes, an sityuiT
553
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. III , gv. 633.
rogorc zemoaRniSnulidan Cans, 1702
wels mowveuli saeklesio krebis Sem-
deg daviT-garejis monasterTa cxovre-
ba SesamCnevad aRorZinebula.
aRsaniSnavia, rom saqarTvelos ek-
lesias krebis mamebi uwodeben `samo-
ciqulo eklesias~. patriarqi Tavis
Tavs ase moixseniebs: `Cven, meufisa
mier, samociqulosa kaTolike ekle-
sia sa zeda dadgin e buli pa tria rq i
kaTalikozi evdemozi~.
553
saqarTvelos
eklesiis am saxelwodebas gausva xazi
Semdgomma, 1748 wels mowveulma saek-
lesio krebamac.
63
saeklesio samarTali, kanonebi
visiTme moRordes da wavides, wyeul iyos da SeCvenebul RmrTisa da yovelT misTa
wmidaTagan, Svidis krebisagan da oTxis patriarqisgan, svetis cxovelisgan da
wmidis giorgisa, wmidis ninosa da am wmidis mama daviTisa da dodosagan.
2. romelic Sevides, metania qnas dasadgomad, mamasa da krebuls piri da aRTqma
daudvas da aRar aRasrulos es Tavisi aRnaTqvami, wyeuli iyos da SeCvenebuli.
3. kvalad, romelmanc erTmanerTis SurobiT da qiSpobiT erTis monastridam
meoreSi sadgomad beri miiyuanos an TviTan mivides mamasa da krebulisagan uSendo-
bod, isimc wyeuli da SeCvenebul iyos.
4. Tu mefeTagan, kaTalikozTagan, efiskopozTa da darbazis erTagan gamorCeviT
gamovides efiskopozad anu winamZRuarad anu romelsame wessa zeda mdgomlad, amas
Sendoba da madli qondes.
5. romelmac Tavadma, gina efiskopozman anu didman anu mcireman iqidam mamisa
krebisa Seundobari da gamovardnili da am wyevas qveS danarCunebuli beri miuSvas
da Seiwynaros, isic imisi monawile da Tanaziari iyos.
es ase gavarigeT da davamtkiceT.
6. vinc amas urC eqmnas, wyevasa da SeCvenebasa qveSe iyos da daTan da abironTana
da iudas monawile da moziaremc iqmnebis, wyeul iyos suliTa da HorciTa aqa da
mermesa mas didsa dResa, amin. amin. amin.
amisi mowame da damamtkicebelni bodbeli zaqaria, Tbileli domenti, mangle-
li ioseb, samebeli nikoloz, mroveli, Weremeli, wilkneli, xarWaSneli parTeni,
dmaneli elise, bovneli ivane, walkeli nikoloz, maRalaZe arqimanditi ni-
koloz, sula qarTvelni da kaxni efiskopozni.
vinca am garigebisa da brZanebis damamtkicebeli iyos, madli da kurTxeva qondes.
vinca vin urC eqmnas, wyevasamca qveSe ars aw da maradis ukuniT ukunisamdis, amin.
qoronikons tJ.
beWedi: kaTalikozi evdemoz
vamtkiceb brZanebas amas kaTalikozis evdemosisasa amba alaverdeli.
xelrTva : alaverdeli nikoloz
vamtkiceb ninowmideli ioseb.
beWedi: mona RvTisa ninowmideli ioseb
vamtkiceb bodbeli mitrapoliti zaqaria am wigns.
beWedi: bodbeli zaqaria
q. batoni mTavarefiskopozi vamtkiceb am sigels.
55 4
beWedi: mTavarepiskoposi qristefore.
554
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. I II, 1970, gv. 633.
64
mitropoliti anania jafariZe
`samarTali batonisSvilis vaxtangisa~
sakanonmdeblo Sekrebani vaxtang VI-is karze (1706-1709 ww.)
saqarTvelos saeklesio samarTlis
erT-erTi mniSvnelovani wyaroa vaxtang
VI-is samarTlis wignTa krebuli. `mar-
Tlmadideblobis mxne mxedarma, uflis
mier Zlierma moRvawem, sionis rjulmt-
kicebiTa Seuryevelma svetma, marTlma-
dideblobiT da RvTis siyvaruliT Seuo-
rgulebelma batoniSvilma vaxtangma~
Tavis garSemo Semoikriba qarTuli ek-
lesiis, sityvisa da kulturis didi moam-
ageni, Seakrebina maT qarTveli xalxis
mravali saukunis namuSevari wmida wer-
ilis, `qarTlis cxovrebis~ Tu `vefx-
istyaosnis~ dafantuli furclebi, Sea-
swavlina isini da gamoacemina. vaxtang-
ma agreTve Seagrova qarTuli samarT-
lis Zveli naSTebi da Zeglebi, Seadgina
axali, daamtkicebina krebas isini da
gamosca mTliani `samarTlis wignTa kre-
bulis~ saxiT.
rogorc vaxtang VI-is samarTlis
wignTa krebulis SesavalSia naTqvami,
am epoqis qarTlis WeSmariti ganmanaTle-
beli, e.i. yoveli axali erovnuli ideis
momwodebeli iyo mefe giorgi XI _ `mze
simarTlisa~, romelmac `qveyanaTa amaT
qarTlisaTa mohfina naTeli~.
555
mefe
giorgim ineba da `mosca Tavis wilad
taxtsa zeda gamgeblad qarTlisad~ ba-
toniSvili vaxtangi, romelmac `igula
da igulismodgina da Semokribna yovelni
wignni samarTlisani, romelni JamTa vi-
TarebiTa TviToeulad mimodabneuli iyo.
es yoveli moiZia, ipova da moiSova,
mravliTa iZulebiTa da friadiTa Srom-
iTa moiRo pirvel dabadebisa da gamos-
vlaTa samarTalni mosesmieri, romeli
TviT RmerTman mosca da amcno... meorisa
Zieba hyo saberZneTiT, oTxTa patriarq-
Ta mier qenebiTa wigni sasamarTloni,
JamTa keisrisaTa... mesame moaRebina didisa
somxeTisa mwyemsisa grigol ganmanaTle-
belisa samarxos eCmiaZiniT somexT mefeTa
wigni samarTlisani.. . meoTxe, wmidaTa
da marTlmadidebelTa qarTlis da afx-
azeTis kaTalikozTa RirsTa episkoposTa-
gan ganwesebuli samarTali, mexuTe, di-
dis mefeT-mefis giorgis mier Tqmulni
samarTalni mopovnebul-yo, romliTa
sjiden samnive ese samefoni qarTlisani.
meeqvse, aRbuRa jayel-cixisjvarelisa
Tqmulni ganaCenni da samarTalni, meS-
vide, amaT yovelTa Semdgomad aRwera
TviT sibrZniT da gulisxmobiTa Tvisi-
Ta, damowmebiT da nebadarTviT TvisTa
kaTalikoz-episkopoz da didebul-dar-
baiselTa, romeli aRwera TviToeulad
yovelnive samarTalni, ufros saxmar da
sargebel qarTlsa Sina amaT sxvaTaca~.
556
sagulisxmoa, rom saqarTvelos same-
foebs anu imJamindeli qarTlis, kaxeTi-
sa da imereTis samefoebs, es Zegli, samives
erTad _ `qarTls~, `qarTlis samefoebs~
uwodebs,
557
esaa areali, sadac am sa-
marTlis iurisdiqcia vrceldeboda.
CvenTvis gansakuTrebiT mniSvnelova-
nia is, rom vaxtangma Tavisi Semoqmedeb-
iTi samuSao Seafasebina da miaRebina
krebas, romelic Sedgeboda kaTaliko-
sisa da episkoposebisagan. am krebas, iseve,
rogorc saxelmwifo darbazis sxdomas,
mefesa da umaRles ierarqebTan erTad
555
Zve li qarTuli samarTlis Zeglebi, 1963, t. I . gv. 99;
556
iqve . gv. 101;
557
iqve, gv. 100.
65
saeklesio samarTali, kanonebi
eswrebodnen didebulni da darbaiselni,
vaxtangs maTi `damowmeba da nebadarT-
va~ esaWiroeboda. am krebas, ramdenime
sxdomisagan Semdgars unebebia damtki-
ceba da amoqmedeba samarTlis Zveli da
axali normebisa - `damowmebiTa da neba-
darTviT TvisTa kaTalikoz-episkopoz da
didebul-darbaiselTa~,
556
rogorc wya-
ro aRniSnavs, am samarTlis kanonebis
moZieba-SemuSavebis dros vaxtangs gver-
diT edga cnobili mecnieri, kaTalikos-
patriarqi domenti IV, agreTve mTavar-
episkoposi grigoli, sxva mitropolit-
episkopos-winamZRvarni da sasuliero pirebi.
vaxtangi wers Tavisi samarTlis wignis
Se sa va lSi: `nura vin hgon eb T, TviT
mxolod TaviT TvisTa rasame vyofdeT,
a ra m e d Ta n a yoli Ta da m owmob i Ta
mRvdelmTavrisa da didis dedaqalaqisa
mcxeTisa da kvarTsa zedan sauflosa
svetisa RvTiv aRmarTebulisa da mir-
onaRmocenebulis, saWed-mpyroblisa da
xarisxisa zedan mtkiced mdgomelisa
Zmisa Cvenisa, batoniSvilis kaTaliko-
sis domentisiTa, agreTve TanadgomiTa
aragvis erisTviSvilis mTavarepiskopozis
grigoliTi da sxvaTa mitropolit-episko-
poz-winamZRvarTa da saRmrToTaganTa~.
558
Tavisi samarTlis bolosityvaSic vax-
tangi Seaxsenebs momaval kaTalikosebs,
episkoposebs, mitropolitebs, winam-
ZRvrebs, mRvdlebs, sxva sasuliero
pirebs Semdegi droisa, rom mis naRvaw
samarTals `mowmoba darTes erTa CvenTa
srulebiT saRmrToTa da gina samxedroT
aman... yovelmanve erTbaSad da ese es-
reT ars Semzadebuli~.
559
safiqrebelia, rom vaxtangma domen-
ti kaTalikosisa da grigoli episkopo-
sis TanadgomiT moamzada kanonebi, e.i.
Seamzada e.w. `samarTali batoniSvilis
vaxtangisa~. amis Semdgom maT da sa-
gangebod Seqmnilma komisiam moiZies sxva
qristiani erebis samarTlis wignebi. gan-
sakuTrebuli yuradReba daeTmo bizan-
tiuri samarTlis wignebs. Semdeg ki
mTeli krebuli krebam daamtkica.
komisiam upirvelesad saeklesio sa-
marTlis erT-erTi umTavre si wyaro
`friadi SromiT moiRo~. esaa e.w. `moses
samarTali~. komisiisaTvis gansakuTre-
buli interesis sagans warmoadgenda
imperatorTa droindeli bizantiuri sa-
marTali, romelic Tavis droze ara
mxolod saqveyno, aramed upirvelesad
saeklesio samarTlis kodeqss warmoad-
genda. bizantiis imperiis damxobis Sem-
degac, `igi moqmed samarTlad iTvle-
boda bizantiuri civilizaciis qvey-
nebSi (saberZneTi, bulgareTi, moldav-
eTi, ruseTi, saqarTvelo, somxeTi da
sxva), _ wers i. doliZe
56 0
moqmed
sama rTalSi igulisxmeba bizantieli
nomofilaqsis konstantine armenopulos
naSromi - `eqvsi wigni~.
56 1
vaxtangis mier gamocemuli bizanti-
uri samarTlis mixedv iT Se dgen ili
`berZnuli samarTlis~ qarTuli versiis
umTavres nawils Seadgens armenopulos
`eqvsi wignidan~ amokrebili kanonebi. mis
meore nawils Seadgens Targmanebi ma-
Teos blastaris sintagmidan. Tavis mxriv,
armenopulo aRniSnavs, rom mis wyaros
sxvasTan erTad warmoadgenda imperator-
ebis: basilis, konstantines da leonis
proxironebi, sakanonmdeblo aqtebidan
amonakrebi, agreTve mefeTa wignis (basi-
likis) Semokleba (sinopsisi) da sasa-
558
qarTuli samarTlis Zeglebi, 1963, t. I, gv. 478;
559
iqve , gv. 532;
560
iqve , gv. 581;
561
.
, - VI.
66
mitropoliti anania jafariZe
marTlo praqtika, imperatorebis dadge-
nilebebi, leon brZenis novelebis kre-
buli, leonisa da konstantines 18 tit-
ulov ani ekloga, cxadia, umTav resi
wyaroa mociqulTa da saeklesio kre-
baTa kanonebi, sasinodo da sapatri-
arqos dadgenilebebi.
56 2
alfabeturi sintagmis avtoric, ma-
Teos blastari Tavisi naSromis wyarod
iyenebs saeklesio krebebis dadgenile-
be bs da kanon ebs, romis samarTlis
wyaroebs leon brZenis bazilikamde.
56 3
qarTuli `samarTali berZnulis~ Sesav-
alSic asevea naTqvami: `leon brZnisa da
konstantinesi da sxvaTa xelmwifeTa mier
Tqmuli~.
564
es Sesavali da misi 1-li
muxli warmoadgens armenopulos `eqvsi
wignis~ Sesavals.
565
i. doliZe eyrdnoba
vl. sokolskis daskvnebs, rom berZnuli
kanonebis qarTuli Targmani warmoad-
gens blastaris sintagmisa da armenopu-
los `eqvsi wignis~ kompilacias. es uka-
nasknelni berZnul-romauli samarTlis
mTavari krebulebi iyo da iyenebdnen bi-
zantiis gviandel epoqaSi. blastaris sin-
tagmas sasuliero, xolo armenopulos
naSroms _ saero sasamarTloebSi. rogorc
cnobilia, miuxedavad Turqebis mier bi-
zantiis dapyrobisa, mainc osmaleTis
imperiaSi berZnuli da, sabolood, mar-
Tlmadidebluri mosaxleobis saeklesio
da samoqalaqo saqmeebis iurisdiqcia
mTlianad konstantinopolis sapatri-
arqosa da berZen sasuliero xelisu-
falTa xelSi moeqca, amitomac praq-
tikuli saWiroebisaTvis osmaleTSi mar-
Tlmadidebluri saeklesio xelisuflebis
mier gakeTda yoveldRiuri xmarebisaTvis
saWiro blastaris sintagmisa da armenop-
ulos `eqvsi wignis~ mokle kompilacia.
biza ntiis imp eriis da ce mis Semde g,
rogorc aRiniSna, saeklesio iurisdiq-
cia gavrcelda marTlmadidebeli mosax-
leobis saero saqmeebzedac, radganac ek-
lesiis xelSi moeqca marTlmadidebeli
mosaxleobis samoqalaqo iurisdiqcia,
566
amitomac erT mTlian korpusad gaer-
Tianebuli iuridiuli krebulebi, romel-
Sic saeklesio da saero samarTali Se-
dioda didi upiratesobiT sargeblob-
da. swored aseTi krebuli mouZiebia
vaxtangis komisias yofil bizantiaSi,
anu imdroindel osmaleTSi. ramden-
imewliani Ziebis Semdeg, samarTlis wigni
berZnulidan gadmouTargmnia kvipriane
samTavnel episkoposs. `berZnuli samarT-
lis~ mkvlevaris, T. bregaZis azriT, mis
wyaros warmoadgens blastaris sintag-
ma, armenopulos wignebidan CanamatebiT.
am xelnaweris qarTuli Targmani atarebs
gamokrebil xasiaTs. Targmani kvipriane
samTavnels unda Seesrulebina, am episko-
posma domenti kaTalikosis brZanebiT
Targmna `kurTxeva eklesiisa~, imave kaTa-
likosis brZanebiT samarTlis zogierT
muxls gaukeTa minaweri.
567
aqedan Cans, rom vaxtang VI-sTan
erTad aqtiurad muSaobda samarTlis
wignebze kaTalikos-patriarqi domenti
IV, episkoposi grigoli aragvis erisTavis
Svili da agreTve episkoposi kvipriane
samTavneli. kaTalikos-episkoposebis aq-
tiuri muSaoba berZnul-bizantiuri saek-
lesio-samoqalaqo samarTlis wyaroebis
Zieba-Targmnisas miuTiTebs, Tu ra aqti-
urad iRvwoda saqarTvelos eklesia sa-
marTlis sferoSi XVII s-is bolos da
XVIII s-is dasawyisSi.
562
qarTuli samarTlis Zegle bi, I, gv. 580;
563
qarTuli samarTlis Zegle bi, I, gv. 582;
564
iqve , gv.
129;
565
iqve , gv. 582;
566
iqve , gv. 584;
567
iqve, gv. 592.
67
saeklesio samarTali, kanonebi
komisiam ineba da agreTve moiZia e.w.
`siriul-romauli samarTali~, romelic
im droisaTvis arsebobda somxur enaze
da daculi iyo eCmiaZinis sakaTalikoso
wignTsacavSi. igi am droisaTvis gaer-
Tianebuli yofila erT samarTlis kre-
bulad, mxiTar goSis samarTlis wign-
Tan erTad. ori weli Targmnidnen `somx-
uri samarTlis wigns~ da mis safuZ-
velze Seqmnes e.w. `somxuri samarTlis
qarTuli versia~. igi, rogorc iTqva,
ori nawilisagan Sedgeba, esaa siriul-
romauli samarTlis qarTuli versia da
mxiTar goSis samarTlis qarTuli ver-
sia. masSi sul 431 muxlia. siriul-
romauli samarTali, vl. sokolskis
kvlevis Tanaxmad, Sedgenili yofila
V s-Si da es iuridiuli krebuli Zveli
droidan moqmedebda ara mxolod somx-
eTSi, aramed saqarTveloSic.
568
igi V-
VI ss-Si mcire aziis saxelmwifoebSic
yofila gavrcelebuli, viTarca bizan-
tiis gavlenis qveS myof qveynebSi. sir-
iul-romaul kanonebs gavlena mouxde-
nia mxiTar goSis samarTlis wignze (prof.
s. samuelianis azriT), mas `Zlevamosil
qristian mefeTa konstantines, Teodo-
sis da leonis kanonebs~ uwodebdnen.
569
i. doliZis azriT, SesaZloa es siriul-
romauli kanonebi Zvelad qarTuladac
iyo naTargmni. magram igi dakargula da
amitomac vaxtangis komisias xelmeored
uTargmnia mxiTar goSis samarTlis wign-
Tan erTad.
569
cxadia, marTlmadidebeli
bizantiis saxelmwifosa da misi impera-
torebis kanonebi gamosayenebeli iyo saek-
lesio sferoSi ZvelTaganve.
riT unda yofiliyo gamowveuli mxi-
Tar goSis samarTlis wignis CarTva
vaxtangis krebulSi? b. aruTinianis
azriT, samarTlis wigns `naxevrad sa-
kanonmdeblo, naxevrad moZRvruli xas-
iaTi hqonda da modave mxareTa da mosa-
marTleTa neba-survilze iyo damokide-
buli eRiarebinaT da gamoeyenebinaT igi
Tu ara~.
570
i. doliZis azriT, samarT-
lis wignSi Setanili normebi da wesebi
moqmed samarTals warmoadgenda, Tumca
isicaa aRsaniSnavi, rom TviTon vaxtang
VI miuTiTebda da urCevda mosamarTleeb-
sa da msajulebs gamoeyenebinaT ara ucx-
ouri samarTali, aramed qarTuli, anu
vaxtangis samarTali. amis mizezad vax-
tangi asa xelebs im garemoebas, rom
qarTvelebis `wesi da qceva~ gansxvavde-
ba sxva qveynebis `rigisa da qceulobis-
agan~. amitomac ucxouri samarTali `Cv-
enda uxmar ars~, Tumca ki samarTlis
wignSi isini `SemoklebiT moipovebian~.
vaxtangi wers, rom Cveni qveynisaTvis
sasargebloa da umjobesia mis mier Se-
muSavebuli da krebis mier damtkicebu-
li samarTlis gamoyeneba.
571
osmaleTis ka none bis Sesab amisad,
sxvadasxva religiuri Temis wevrebi os-
maleTSi rogorc samoqalaqo, ise saek-
lesio sferoSic eqvemdebarebodnen sak-
uTar samarTals. amiT iyo gamowveuli,
rom yirimsa da osmaleTSi arsebul sxva
somxur koloniebSi mxiTar goSis sa-
marTali moqmed samarTals warmoadgen-
da, cxadia, somxebisaTvis. sakuTari sa-
marTlis moqmedebis es sfero somxebma
gaavrceles sxva qveynebSi mcxovreb somx-
ebzec, magaliTad, poloneTSi. i. doliZ-
is azriT, mxiTar goSis samarTliT xe-
lmZRvanelobda saqarTveloSi mcxovrebi
somexi mosaxleoba, gansakuTrebiT _
vaWarTa fena.
570
568
qarTuli samarTlis Zegle bi, I, gv. 594;
569
iqve , gv. 595;
570
iqve, gv. 602.
68
mitropoliti anania jafariZe
Tu es mosazreba misaRebia, maSin
saqarTvelos saeklesio krebis mier somx-
uri samarTlis kanonebis ganxilva gamo-
wveuli unda yofiliyo qarTuli eklesiis
samarTlebrivi iurisdiqciis sferoSi
sxvadasxva aRmsareblobis mqone mTeli
qveynis mosaxleobis moqceviT. qarTuli
saxelmwifo udgenda Tavis moqalaqe
araqarTvelebs TavianTi eTnikur-aRmsare-
blobiTi niSnis Sesabamis kanonebs.
vaxtang VI -m da komisiam kre bas
warudgines saqarTvelos saeklesio sa-
kanonmdeblo krebis kanonebi, cnobili
`kaTalikozTa samarTlis~ saxeliT. `kaTa-
likozTa samarTali mTel saqarTveloSi
moqmedi saeklesio sjuli iyo, radgan
igi damyarebuli iyo `sjulis kanonze~,
rom e li c Z v e lTa ga n v e moq m e de b da
saqarTveloSi. es kargad icoda vaxtangis
sakodifikacio komisiam, romelmac ko-
misiis wevris saeklesio sjulmdeblo-
bis didi mcodnis kaTalikoz domentis
dasturiT es Zegli samarTlis wignTa
krebulSi Seitana, riTac kvlav daadas-
tura mi si m oq me de b a a Rm os a v le T
saqarTveloSi, marTalia, kaTalikozTa
samarTali Sedgenili iyo dasav leT
saqarTveloSi, magram igi mTeli saqarTve-
los saeklesio weswyobisaTvis damaxas-
iaTebeli Zeglia.
572
i. doliZe wers _ `specialur lit-
eraturaSi kaTalikozTa kanonebs biWvin-
Tis saydris iadgars adareben da mas
xsenebuli kanonebis damatebad Tvlian.
es azri ekuTvnis prof. al. xaxanaS-
vils~.
573
is al. xaxanaSvilma gamoTqva
Tavis `gujrebSi~ (1891, gv. 124-125) da
werilSi - (Ljgjkytybt r uhepbycrbv
rfnfkbrjcjdsv pfrjyjv).
574
maTSi gamoTq-
vams imave azrs, rom biWvinTis gujari
( iadgari) warmoadgens `kaTalikozTa
kanonebis~ damatebas. Tavis mxriv, es
gujari dgeboda TandaTanobiT, oTxi
saukunis ganmavlobaSi da Tavisi axlan-
deli saxe miiRo ara uadres XVIII s-is
pirveli meoTxedisa. aRsaniSnavia, rom
biWvinTis iadgaris mixedviT, biWvinTis
saydari mefeTa (imereTis) sakuTrebadaa
miCneuli _ `saydari maTi ars~.
575
me-2
muxli icavs taZars `didebulis, Tava-
dis an aznauris~ ymis mier gatexisagan.
gamtexis qoneba saydars unda darCeno-
da. mekobre da misi mebatone ki Zelze
unda gaesvaT. sul 27 muxlia, romlebic
icavs sakaTalikosos qonebas, glexebs,
ymebs da mamuls, pirutyvs, jogs, `say-
dris Svilebs~, saydris `moxeleebs~,
`kaTalikosis kacs~, `zurgiT mzidav
xars, sefe xars~, `moxeleTa kacs~, `kaTa-
likozis yma-msaxurs~, `saydris moina-
les~, `biWvinTis garSemo sofelsa da
glexebs~, `agarakebs~, sxva soflebs,
`metoq monastrebs~, qalaqebs, imaTSi
mcxovreb glexebs, msaxurebs, moinaleebs,
`soflis kacebs~, `cols~, `qals~, ve-
naxs, `saydris ymebs~, ymis mejinibes,
mesadiles, mwyemss, krZalavs `biWvinTis
wyalSi~ nadirobas ( Tevzaobas). ramden-
ime muxlSi ganxilulia didebulis, Ta-
vadis an aznauris mier `kaTalikosis
gineba~, `episkoposis cema, xelT Sepy-
roba, avad gineba, upativoba~ da sxv.
bolos, aRniSnulia `viTarca sxvaTa say-
darTa uCinebulesi ars biWvinTis say-
dari, agreTve umetesi iadgari davdeviT
da davamtkiceT mtkice brZanebiT ese~.
biWvinTis iadgari, anu gujari, Sesa-
Zloa marTlac damateba iyos `kaTalikoz-
571
q. s. Z. , I. , gv. 532, vaxtangis bolosityvaoba;
572
q. s. Z. , I. , gv. 607;
573
i. doliZe. `kaTalikozTa
samarTali~, q. s. Z. I. gv. 610;
574
, - XI. 1882. c. 568-571;
575
q. s. Z. , I. , gv. 611.
69
saeklesio samarTali, kanonebi
Ta samarTlisa~, radganac zogierTi mux-
li, romlebic am ukanasknelSi bun-
dovnadaa ganmartebuli, biWvinTis iad-
garSi naTladaa gadmocemuli. magali-
Tad, kaTalikosTa samarTlis me-17 mux-
lis Tanaxmad, kaTalikosisa da episko-
posTa ginebisaTvis sasjeli asea micemuli
_ `vinca kaTalikozsa da episkopozs
aginos da upatiuroba hkadros, ra riga-
dac sjulis kanonSi eweros, imrigad
ganipatiJos~,
576
magram moZebna imisa, Tu
ra ewera `sjulis kanonSi~, moiTxovda
Ziebasa da Sromas, amitomac biWvinTis
iadgarSi imave danaSaulisaTvis sasje-
lis zoma pirdapiraa naCvenebi _ `vinca
kaTalikozsa aginos anu sacemrad waiz-
idos, 50 glexi saydars daeurvos da
kaTalikozsa ori sisxli daeurvos did-
isa SexvewiTa~.
577
maSasadame, damnaSaves
50 glexi saydris sasargeblod unda Cam-
orTmeoda, piradad kaTalikosis sasarge-
blod ki `ori sisxli~ unda gadaexada.
aseve qorepiskoposis ginebisa da upa-
tivcemulo mopyrobisaTvis damnaSaves 12
glexi unda CamorTmeoda saydris sasarge-
blod, 300.000 TeTri ki TviTon daz-
aralebuls unda gadascemoda. aseve gan-
martebulia sxva muxlebic. Tumca isic
unda iTqvas, rom kaTalikosTa samarT-
lis sfero ufro zogad-yovlismomcve-
lia, magaliTad, igi ganixilavs da debs
sasjels tyveTa syidvis da eklesiis
mkrexelTa winaaRmdeg. udebs kanonsa da
sasjelebs episkoposebs, magaliTad, me-
14 muxliT episkoposis mowinaaRmdege
damnaSavis gasamarTlebis Semdeg mefes
evaleboda misi dasja. me-15 muxliT kaTa-
likosis mowinaaRmdege episkoposs, dari-
gebaTa Semdgomac gamousworebels, mefe
saydars Ca moarTme vda. `kaTalikozTa
samarTali~ ixilavs mefis moRalateTa, uR-
irsi mRvdlis makurTxevelTa, cud mosa-
marTleTa sasjelebs. agreTve debs sasjelebs
`saydris mamulis gamoxumisaTvis~, `sju-
lis gamTavebelTa da gardamavalTaTvis~,
`rZlis SerTvisaTvis~ da sxv.
rogorc aRiniSna, radganac `kaTa-
likozTa samarTali~ saqarTveloSi moq-
medi saeklesio sjuli iyo, igi ganixila
vaxtangis komisiam da gadasca krebas
dasamtkiceblad, amitomac igi Sevida
vaxtangis samarTlis wignTa krebulSi.
vaxtangis komisiam moiZia da sjul-
debiT krebas gansaxilvelad gadasca
meore sakanonmdeblo Zegli, romelic
beqasa da aRbuRas samarTliTaa cnobili.
Cveni azriT, rogorc `kaTalikozTa sa-
marTali~ warmoadgenda XVI s-Si Catare-
buli saeklesio krebis mier gamocemul
kanonebs, aseve `beqasa da aRbuRas~ sa-
marTali warmoadgens Wulevis eklesia-
Si Semdgar saeklesio-sakanonmdeblo kre-
bis mier Sedgenil samarTals, ukanaskneli
ufro farTo moculobisaa da, Tavis
mxriv, Seicavs beqasa da aRbuRas sa-
marTlis garda, agreTve `bagrat kura-
palatis samarTlis~ da TviTon Wulevis
krebis mier gamocemul e.w. `kanonikur
samarTals~. maSasadame, Cveni fiqriT,
aRbuRa aTabag-amirspasalaris dros Wu-
levis taZarSi Semdgarma saeklesio-sa-
kanonmdeblo kreba-darbazobam, daaxloe-
biT 1295-1304 wlebSi, moiZia da ganix-
ila misTvis saWiro Semdegi samarTlis
wignebi: 1. bagrat kurapalatis samarTa-
li; 2. beqa mandaturTuxucesis samar-
Tali; 3. aRbuRa aTabag-amirspasalaris
samarTali; isini daamtkica da erT sa-
marTlis wignad Sekra, bolos ki daur-
To TviT krebis mier gamocemuli `kanoni-
576
q. s. Z. , I. , gv. 396;
577
iqve, gv. 612.
70
mitropoliti anania jafariZe
kuri samarTali~. es samarTlis wignebi
Wulevis krebam ara qronologiuri we-
sis mixedviT, aramed, Cans, moqmedi sa-
marTlebrivi sicocxlisunarianobis Se-
sabamisad daalaga. rogorc aRiniSna, vax-
tangis komisiam moiZia es krebuli, romel-
ic `beqasa da aRbuRas samarTlis~ sax-
eliT da ara Wulevis krebis samarTliT
iyo cnobili da gadasca vaxtang mefis
karze moqmed krebas da vaxtangis sa-
marTlis wignTa krebulSi CarTo.
vaxtangis samarTlis wignTa krebu-
li, agreTve, Seicavs gaerTianebuli
saqarTvelos samefos RvTivgvirgvinosan
mefeTa mier Sedgenil samarTlis wign-
Tagan SemorCenil giorgi brwyinvales
`Zeglis dadebas~. es iyo saqarTvelos
mTianeTisaTvis sagangebod Sedgenili
sjulmdebloba. igi adgilobrivi xasia-
Tis sa ka n on mde b lo Z eglia , magra m
saqarTvelos daSlis Semdeg erT dros
barisaTvis Seuferebeli da Seusabamo
kanonebi, daqveiTebuli da danawevrebu-
li saqarTvelos kuTxeebisaTvis moqmed
samarTlad iqca _ `romliTa sjidnen
samnive ese samefoni qarTlisani~.
vaxtangis komisiam, rogorc aRiniSna,
igi CarTo Tavis samarTlis krebulSi.
gansakuTrebuli mniSvnelobisaa am
krebulSi CarTuli `samarTali batoniS-
vilis vaxtangisa~. mkvlevarTa erTi naw-
ilis azriT, am krebulSi marTalia Set-
anilia sxvadasxva erovnuli da ucxo
Zegli, magram savaldebulo Zala mx-
olod sakuTriv vaxtangis kanonebs hqon-
daT. krebulSi Sesuli moses, berZnul
da somxur samarTals mxolod damxmare
samarTlis funqcia hqonda. TviTon vax-
tangis samarTalze didi gavlena mouxde-
nia bizantiur samarTals.
bizantiuri samarTlis gavlena rogorc
qarTul, ise sxva marTlmadidebeli qvey-
nebis samarTalze, Turqebis mier kon-
stantinopolis dapyrobis Semdegac ar
Sewyvetila, `piriqiT, SeiZleba iTqvas,
rom is erTgvarad kidec gaZlierda.
saqarTveloSi gavrcelda da gamoiyene-
boda rogorc yvelaze Zveli (siriul-
romauli), ise berZnul-romauli samarT-
lis erT-erTi gviandeli Zegli, rac
mowmobs saukuneTa ganmavlobaSi berZnul-
romauli samarTlis mudmivsa da uwyvet
gavlenas saqarTvelos samarTlebriv wyo-
bilebaze. am mxriv, saqarTveloSi gan-
meorda yvela is movlena, romelsac
adgili hqonda aRmosavleTis sxva mar-
Tlmadidebel qveynebSi~.
578
sokolskis
msgavsad, prof. al. xaxanaSvilis azriT,
saqarTveloSi moqmedebda berZnuli (e.i.
bizantiuri) samarTali da didi gavlena
hqonda qarTul samarTalze, maT Soris,
vaxtangis kanonebzec. al. xaxanaSvilis
azriT, qarTul `sigelebSi xSirad nax-
avT miTiTebebs berZenTa kanonebze~.
579
rogorc al. xaxanaSvili aRniSnavs, vax-
tangis samarTlis krebulSi CarTuli
berZnuli samarTlis 153, 166 da 172-e
muxlebidan momdinareobs batonymobis
mkacri xasiaTi vaxtangis samarTlis
wignis 235-e, 258-e da 259-e muxlebSi,
romlebic ymis uuflebo mdgomareobas
akanonebs. al. xaxanaSvils miaCnia, rom
bizantiis samarTlis didi gavlena qar-
Tul kulturasa da kanonmdeblobaze
aisaxa vaxtangis kanonebSi, magaliTad,
misi samarTlis wignis 25-e muxlSi da-
kanonebuli principi _ `mefisa da kaTa-
likosis saqme orisave swori ars da
aRbuRas kanonebis 102-e muxlis norma
578
. C, - VI, . . . 1897, c.
56-93, q.s.Z. I. gv. 639;
579
al. xaxanaSvili, `batonymoba saqarTvelosi~, 1910. meore gamocema, gv. 50-51.
71
saeklesio samarTali, kanonebi
`meore mefe episkopozi ars~ bizanti-
uri samarTlis normebia. bizantiam kidev
ufro meti gavlena daaCnia saqarTvelo-
Si qorwinebis, col-qmrobis kavSirisa
da ojaxis safuZvlebis ganmtkicebas~.
580
rusi mecnieris m. kovalevskis azriT,
`qarTuli saojaxo da saqorwilo sa-
marTali mTlianad nasesxebia bizanti-
uri kanonikuri samarTlidan. romisa
da bizantiis samarTalma didi gavlena
moaxdina qalis uflebriv mdgomareoba-
ze qarTul samarTalSi. beqasa da aRbu-
Ras kanonebiT, qurdobisaTvis dasaxele-
buli ormagi sazRauri nasesxebia romis
samarTlidan~.
58 1
vaxtangis samarTlis wignTa krebulSi
SesulTagan savaldebulo Zala mxolod
vaxtangis kanonebs hqondaT. germaneli
mkvlevaris d. holdakis azriT, ufro adre
igive azri gamoTqva haqsthauzenma.
582
al. vaCeiSvilis azriT, `vaxtangis
krebulSi Sesuli sxva iuridiuli Ze-
glebi dadebiTi samarTlis damxmare
wyaros warmoadgendnen. moqmedi samar-
Tali mxolod da mxolod vaxtangis
debulebiT ar amoiwureboda, vaxtangis
debuleba sargeblobda upiratesobiT, ma-
gram sasamarTlos hqonda kompilaciis
sxva normebis Sefardebis ufleba, Tu
amas saWiroeba moiTxovda~.
583
iv. surgulaZe ki miiCnevda, rom `vax-
tangis samarTlis wigni Sedgenili qarT-
lis samefo darbazis monawileobiT mo-
qmedebda mTel saqarTveloSi~.
584
isidore doliZis azriT, XVIII da XIX
ss-is sasamarTlo aqtebi metyvelebs, rom
vaxtangis samarTlis wigni moqmedi samar-
Tali iyo, romelsac kanonis Zala hqonda.
585
vaxtangis samarTalze gavlena mouxde-
nia Zvel saqarTveloSi arsebul sakanon-
mdeblo Zeglebs, amitomac igi qarTuli
erovnuli samarTlis yvelaze srulyofili
Zegli da marTlmsajulebis ZiriTadi sax-
elmZRvanelo wigni iyo gvianfeodalur
saqarTveloSi.
586
iv. javaxiSvilis azriT,
Zvel saqarTveloSi vaxtangamdec arse-
bobda ucxo qveynebis sakanonmdeblo Ze-
glebis qarTuli Targmanebi, maT Zvela-
dac aerTianebdnen sxva qarTul ZeglebT-
an erT krebulSi.
587
berZnuli da somxuri
samarTlis wignebi ueWvelad winaTac iqne-
boda, maTi arseboba vaxtangs ar scodnia
da xelaxla gadmouqarTulebia.
588
d. fur-
celaZe sigel-gujrebis Seswavlis Sem-
deg mivida daskvnamde, rom qarTveli mo-
samarTleebi saqmis ganxilvisa da gadaw-
yvetilebis gamotanisas sargeblobdnen vax-
tangis krebulSi Setanili berZnuli da
somxuri kanonebiT.
589
amasve werda daviT
batoniSvilic, giorgi XIII-is Ze, qarTu-
li sa ma rTlis istoriis sa uke Te so
mcodne.
590
`samarTali vaxtang batoniSvilisa~
rogorc Cans, Tavdapirvelad, mTavrdebo-
da 204-e muxliT, romelsac mosdevda
bolosityvaoba. SesavalSi vaxtangi aRni-
Snavs, rom igi umciresi iyo ZmaTa Soris,
ineba `Tavad man ufalman gamoavlina pir-
iTa utyueliTa brZaneba codvilTa mowy-
aleba da myo me msajulad da gamged
RvTismSoblis wilxvdomili qveynisa~.
591
vaxtangi, rogorc aRiniSna, werda, rom
580
al. xaxan aSvili, `bizan tiis gavlena saqarTvelozed~, gaz. `moambe~ 1901. #XI I;
581
. ,
, T. I, c. 110-134. q.s.Z. I. gv. 639;
582
Holldak, Zwei Grandsteine 1907, p. 97-
102, Haxthausen, Transcaucasia, II, 1856, p. 282. q. s. Z. I. gv. 638;
583
al. vaCeiSvili, narkve vebi
qarTuli samarTlis istoriidan I , 1946, gv. 18;
584
iv. surgulaZe, saqarTvelos saxe lmwifosa da
samarTlis istoriisaTvis, 1952, gv. 113;
585
q. s. Z. gv. 641;
586
i. doliZe , vaxtangis samarTlis wignTa
krebulis Sedgen iloba da wyaroebi, q. s. Z . I . gv. 650;
58 7
iv. javaxiSvili, qarTuli samarTlis
istoria, I. gv. 118-119;
588
iqve, gv. 119;
589
. , , 1880, c. 20;
590
q. s.Z.
I. gv. 652;
591
iqve, gv. 477.
72
mitropoliti anania jafariZe
samarTlis wignebi Seadgina `Tanayoli-
Ta da mowmobiTa~ domenti IV kaTaliko-
sisa. aseve, aragvis erisTavis Svilis
mTavarepiskoposis grigolisa da sxva
mitropolitis, episkoposebis, winamZRvre-
bis, sasuliero pirebis TanadgomiT. saer-
Tod ara marto sasuliero ierarqiis,
aramed saxelmwifo darbazis Tanamonaw-
ileobiTa da damtkicebiT _ `mowmobi-
Ta da TanazraxviTa yovelTa darbazis
erTa CvenTaTa~.
592
ma Sasa dame, saxe lmwifo darbazis
sxdomebze ixileboda vaxtangis kanone-
bi, romelmac sabolood miiRo igi. sax-
elmwifo darbazi, rogorc aRiniSna,
rodesac saeklesio sakiTxebs ixilavda
da darbazobaSi monawileobda umaRlesi
ierarqia, imavdroulad warmoadgenda
saeklesio krebas kaTalikosis meTauro-
biT. maSasadame, vaxtangis kanonebi mi-
iRo saeklesio krebamac, es kanonebi imave
dros saeklesio samarTlis normebia,
radganac misi mravali muxli swored
saeklesio sakiTxebs eZRvneba. sazoga-
dod, samarTlis dadgenis procesSi kaTa-
likosisa da episkoposebis monawileoba
iuridiuli normaa. magaliTad, zogier-
Ti muxli pirdapir miuTiTebs maT Care-
vas, 64-e muxliT gansazRvrulia colis
mtanjveli kacis mefis mier dasja da
miTiTebulia: `da kaTalikozmac asre
uyos~.
593
iqve miTiTebulia `is kaTa-
likozman icis~, muxli 65-e _ `tanjva
hyos kaTalikozman~, muxli 66-e _ `kaTa-
likozman wurTniT unda Searigos~, mux-
li 79-e _ `kaTalikozman da mefem
gardaaxdevinos~, `moZRvarman icis misi
sakanoni~.
594
muxli 96-e `es saqme kaTa-
likozma da mefem didad unda moikiTx-
on~, muxli 97- e `kaTa likozisa ga n
592
q. s. Z. , I. , gv. 478;
593
iqve , gv. 428;
594
iqve , gv. 501;
595
iqve , gv. 525;
596
iqve, gv. 439.
gardaexdevineba~ da sxv. mTeli Tavi aqvs
daTmobili episkoposis sakiTxs, magali-
Ta d, 1 75- e muxlSi n a Tqv a mia , rom
saqarTveloSi episkoposebis Semosavali
mcirea da isini ar arian didi qonebis
patronebi, radganac `saqarTvelo Rari-
bi da usaqonlo qveyana aris, agre rigad
arc xelmwifis Semosavali aris, verc
amas episkoposis Zma da saxlis kaci
episkoposisagan iSoebs rasme misgan~.
595
aseve sagangebo Tavi eZRvneba sasjels
`qveynisa da rjulis RalatisTvis~. ma-
galiTad, muxli 222-e ambobs _ `vinc
kacman qveyanas da qristes rjuls uo-
rgulos RvTisa da batonis orisav me-
sisxle iqnebis~.
596
gansakuTrebiT mniSvnelovania vaxtang-
is samarTalSi mocemuli pativis norme-
bi, romliTac saeklesio pirebi mikuTvneb-
ulni arian qveynis sxvadasxva ierarqi-
ul fenas. magaliTad, 25-e muxlis Tanax-
mad _`mefisa da kaTalikozis saqme,
ukadrisi Tu rac ram feri, orisave swori
aris, imitom rome erTi xorcis xelm-
wife aris da meore sulisa, kurTxeva
da pativic RvTisagan da kacTagan swore
aqvT maTi saqme Cven swored dagviwe-
ria~. 26-e muxliT mTavarepiskoposi pa-
tiviT gaTanabrebulia didebul Tavad-
Tan, 27-e muxliT episkoposi pativiT
gaTanabrebulia Sua TavadTan; 28-e mux-
liT arqimandritis pativi gaTanabrebu-
lia mesame xarisxis TavadTan; winamZR-
varis pativi tolia gadidebuli aznau-
risa, mRvdel-monazvnis pativi Sua azn-
aurTan aris gaTanabrebuli, mRvdlis pa-
tivi _ calmogvi aznauris pativis to-
lia (mesame xarisxis aznauri, romelic
utoldeba meore xarisxis vaWars). mTa-
vardiakvnis pativi msaxuris pativis
73
saeklesio samarTali, kanonebi
tolia , romelic utolde b a me sa me
xarisxis vaWars. ( mitropolitis sisx-
li mTavarepiskoposis sisxlis mexuT-
eds Seadgens).
597
vaxtangis kanonebi XIX s-is dasawyis-
Sic ki gamoiyeneboda saqarTveloSi rusu-
li mmarTvelobis nebiT, amitomac mis,
rogorc imperiis erT kuTxeSi moqmedi
samarTlis mimarT xelisufleba inter-
ess iCenda. igi iTargmna rusulad da
1828 wels gamoica peterburgSi mmarTve-
li senatis mier. frangulad igi Targm-
na mari brosem XIX s-is 30-ian wlebSi.
1887 wels meore rusuli gamocema ga-
naxorciela d. baqraZem q. TbilisSi.
frangi rodolf darestis TqmiT, vax-
tangis kanonebi `erT-erTi yvelaze sain-
tereso Zeglia samarTlis istoriaSi~.
598
igi warmoadgens ara mxolod samoqalaqo,
aramed saeklesio samarTlis erT-erT
wyaros, amitomac misi Seqmna-SemuSave-
bis droidan dRemde saqarTvelos ek-
lesiis istoriis mkvlevarTa Seswavlis
obieqts warmoadgens.
597
q. s. Z. , I. , gv. 481;
598
iqve, gv. 673.
`samarTali batonisSvilis vaxtangisa~
[amokrefili muxlebi]
q. myofisa umyofisa, arsisa da uarsisa damaarsisa, mqebi, araTu Rirsad da
SeZlebisa Cemisaebr mqebeli da mmonebeli, udebad mqone mpovnel viqmen.
viTarca mefeni, dRiTi-dRe mrevelni HelTa margalitTa Sina, da hpoeben
mZivTa raTame, da uxilvelobisaTvis aRiReben da STasdeben saunjed, patiosanTa
SemkobiT upatiosned margalitTa hyofen, egreTve ufalman Cvenman, mbadman yovel-
Taman da sibrZniT gamgebelman, mpova margalitTa Sina mravalTa da aRmiRo
msgavsad Hmisa amis meca egreTve, _ umcires viyav me ZmaTa CemTa Soris da umrwmes
saxlisa Cemisa, da vmwysidi Tavsa Cemsa ugunurad da TavHedad, Helni Cemni iyvnen
moqmed araris keTilisa, da TiTni Cemni vera romelsa iSromebden nebasa uflisasa,
aramed iyvnen uqm. vinme miuTxra esodeni borotni Cemni ufalsa Cemsa.
xolo Tavadman ufalman gamoavlina piriTa utyueliTa bZaneba, codvilTa
mowyaleba, da aRmiRo me unarCevesobasa saxlisa Cemisagan da myo me msajulad da
ganmged wilHdomilTa queyanaTa ubiwod mSobelisa dedisa Tvisisa araTu qmnile-
baTa raTame keTilTa CemTaTvis, aramed unarCevesobisa CemisaTvis, amisTvismca,
raTa scnan yovelTa, raTa uswavlelTa da umecarTagan sTnavs da nebavs srulmy-
ofelsa R
~
Tsa maradis gonebakeTilisa.
74
mitropoliti anania jafariZe
i yo q ue ya na e se q arTlis a yovliTurT ke Ti li Ta S em kul da S ezav eb ul,
xolo cvaleb iTa dRe Ta da v iTareb iTa J am TaTa Tv iT si brZn iT da Tav iT
TvisiT sjiden da ganagebden, vieTnime moyusobiT, vieTnime megobrobiT, vieT-
nime moridebiT, vieTnime R
~
Tis uridvelobiT da vieTnime miRebiTa qrTami-
Ta, _ viTarca enebaT, sjiden.
xolo Cven, nebiTa R
~
TisaTa da wyalobiTa didis HelmwifisaTa, pirveliT-
ganve zeciT saqarTvelos mefed gankuTnilisa da aw sasufevel caTa Sina sulbrwy-
inulad manaTobelisa, pirvel vaxtang wodebulisa, xolo Semdgomad sparsTa eniTa
Sahnavaz Hmobilisa,
Zisa misisa, sruliad qeba-SemsgavsebiT Zniad misaTxrobelisa qarTvelTa me-
fisa da eranelTa sfadar-spasalarisa, amilbar-spaspetisa, uTvalavisa da uam-
ravis spisa da laSqris mewinaved Cenilisa, uvneblad da mterze ZleviT maarebe-
lisa, yandaarisa da qirmanis beglarbegisa, giriSqisa da hailaTis mWiravisa,
Zlierisa da uZlevelisa, pirvel giorgi wodebulisa da aw maRlis Helmwifisagan
wyalobiT meore SahnavazobiT Hmobilisa,
magierad myofman, Zeman eranis mdivanbegis levan Hmobilisa, aw Sahyulixan
wodebulisaman, saqarTvelos janiSinman da gamgebelman batoniSvilman patronman
vaxtang, winaTqmulTa amisTvis viwadeT sasamarTlosa wignisa aRwera.
pirvel dabadebisa, moses mier qmnili samarTalni, da kvalad berZenTa da
somexTa wignTagan gardmoTargmnebuli, egreTve kaTalikozisa, mefis giorgisa da
beqas ganCinebuli samarTlebi SevkribeT da ese yoveli zemore werebulman gamcnosT.
xolo eseca scanT, iguleT da igulismodgineT, da romelic genebosT da
umjobes giCndesT, miT sjideT da samarTalsa iqmodeT.
aw viwyoT ganaCenisa amis, Cven mier aRwerilisaTvis.
romelni ixilavT da ismenT, nuravin hgonebT, TviT mxolod TaviT TvisiT
rasame vyofdeT, aramed TanayoliTa da mowmeobiTa mRdel-mTavrisa da didis
dedaqalaqisa mcxeTisa da kvarTsa zedan sauflosa svetisa RmrTiv aRmarTebulisa
da miron-aRmocenebulis, saWed-mpyrobelisa da HarisHsa zedan mtkiced mdgomel-
isa, Zmisa Cvenisa, batoniSvilis kaTalikozis domentisiTa,
egreTve TanadgomiTa aragvis erisTviSvilis mTavarebiskopozis grigoliTi da
sxvaTa mitrapolit-ebiskopoz-winamZRvarTa da samRrToganTaTa,
da mowmeobiTa da TanazraxviTa muxranis batonis erekleTi, aragvis erisTavis
giorgiTa, qsnis erisTvis daviTisiTa, orbeliZ e sardris luarsab iTa, ami-
la xoris av Ta ndi li Ta, m div anb eg is erastiTa da s xv aTa y ove lTa darb azis
erTa Cv enTaTa,
da kiTxviTa WkuaTa myofelTa da moxucebulTa kacTaTa gavaCineT da davwereT,
romelsa mivwvdiT da anu gonebani Cvenni samarTalTa mixudnen.
75
saeklesio samarTali, kanonebi
amiT ufro viqmeniT mizez wignisa amis, rameTu aRaravin gandrikos sasworsa
samarTlisasa qrTamiT, gina moyusobiT anu sxvefriv riTme midgomiTa, aramed
pirvel ganaCenni ixilon, da axali eseca, da romelic enebos mosamarTlesa, miT
iqmodes samarTalsa.
me es wigni asre ar damiweria da arca viCemeb, rome ara akldes ra. bevri aseTi
saCivrebi aris da mova, rome zogi ver movigoneT da arc miswudebis kacis goneba.
vinc mixudes rasme da moigonos, CaurTos da Casweros, kargsa da marTebuls iqs.
25. mefisa da kaTalikozis saqme, ukadrisi Tu rac ram feri, orisave swori
aris, amitom rome erTi Horcis Helmwife aris da meore - sulisa, kurTxeva da
pativic RuTisagan da kacTagan swore aqvT. dastur, mefes ufross pativs scemen,
magrame Horcielis SiSiT iqmonen. amitom maTi saqme Cven swored dagviweria. Tu
ara sjobdes, vinc ukeT icodes, Cven nuras gvabralebs, iman daweros.
numca vin ikadrebs da numca vis SeemTxveDs eseviTari, romeli avnebs Horcsa da
umetesad sulsa, nuca samRTo kacisa da nuca sxvaTa ZeTa adamisaTa, _ romelsa me
vHmob, eseviTari.
nu Tu pirveliTganve samoTxidam pirvelisa mamis, adamis, gamomZebelman, dauZine-
belman, maradis mbrZolman da mterman, uxilavman eSmakman TvisiTa manqanebiTa da
sabrHe-gebiTa aRZras bunebani kacTani Surad da kulad kacisad, gina saRmToganTa
zedan, gina Tu didebulTa da Tavadsa zedan anu Tu aznaurTa da glexTa zedan, anu
Tu mama Zesa da Ze mamazeda, gina Zma Zmazeda da moyuasi moyuaszeda, - eseviTars
saqmes SeemTxvios, mas ukan amis meti aRara gaewyobis ra, rogorc dagveweros, asre
unda iqnas.
26. didebulis Tavadis mTeli sikudilis sisxli - aTas xuTas ocdaTequsmeti
Tumani. am didebulis Tavadis tolad - mTavarebiskopozis sisxli. am mTavareb-
iskopozis sisxlze mexuTed naklebad - mitropolitis sisxli.
27 . dideb uls quemoTis, Suas Tav adis si sxli - Svi das sa mocdarv a Tu-
m a n i. a m a sTa n , as re - di de b uli s s ax li s ka ci s si s x li . a m a s Ta n , a sre -
e bi s kop ozi s s is x li .
28. amas quemoTs, mesames Tavadis sisxli - samas oTxmocdaoTxi Tumani.
amasTan, asre - arqimandritis sisxli.
29. ga didebulis a znauris sis xli - as oTx mocdaTormeti Tumani. a masTan
as re - win amZ Rvris si sxli.
30. amas quemoTis, Suas aznauris sisxli - oTxmocdaTequsmeti Tumani. amasTan,
asre - mRdel-monoznis sisxli. amasTanve, amis mexuTed sisxl-daklebiT, _ mwiris
monoznisa. am Suas aznauris mTelis sisxlis toladve - didebulis didvaWris
moqalaqis sisxli.
76
mitropoliti anania jafariZe
31. calmogvis, mesames aznauris sisxli - ormocdarva Tumani, amasTan, asre -
mRvdlis sisxli. amasTan - didebulis vaWris quemoTis, meores vaWris sisxli.
32. amasTan, asre daklebiT, msaxuris sisxli - ocdaoTxi Tumani. amasTan -
mTavardiakvnis sisxli. amasTan - Suas vaWris quemoT, mesames vaWris sisxli.
64. magram kaci rom cols stanjDdes da upatiurad epyrobodes, da uri-
g os uS ureb ode s , me fem i s k aci daa b as , datuqs os , a va d m ie p yra s da ka Ta -
likozmac asre uyos.
sxva amas garda Tu ram col-qrmobaSi urigo ram moHdes, is kaTalikozman icis.
65. Tu colman qmari moklas anu wamliT anu, sxva riTme, gasinjeT, risTvis
mouklavs. Tu aseTi ram eqnas, rom emarTlebodes, Tqven iciT; da Tu ubralo
mokla, egec Tqven iciT. R
~
Tn nu qnas, da Tu Cvens JamSi moHda, Cven viciT.
Tu colman qmars an sces, an daWras, didi gvema da tanjva uyos kaTalikozman.
66. coli da qmari ragind sZulden erTmaneTsa, ubralod gayra ar iqnebis,
kaTalikozma wurTniT unda Searigos.
79. agreve moHdeba, ded-mamaSi sxvac ram umarTebulo moHdes. Tu gamoCndes, kaTa-
likozma da mefem gardaaHdevinos; Tu ar gamoCndes, moZRvarma icis misi sakanono.
106. sasaflao, xati, jvari, saydris mamuli erTia. Tu ar gahyofen, isi sjobs,
saydris ymasa.
[ebiskopozis beiTalmalisa asre iqnas] 175. ebiskopozis beiTalmali Cvens
mixdomaSi srulobiT saydrisa unda iyos, magrame viTac saqarTvelo Raribi da
usaqonlo queyana aris, agre rigad arc Helmwifis Semosavali aris, verc aras
ebis kopozis Zma da saxlis kaci e biskopozisagan iSoebs rasme m isgan, rome
ebiskopozis damarxva SeiZlos, amitom uwinac ase yofila garigebuli da aRarc
Cven movSaleT.
asre iqnebodes. romelic saydris rigi da iaraRi ebizkopozs iq daxudomia,
imas gardais kidev Tu TviTon Tavis JamSi an Tavis kondakiT da an saydris
mamulidam saydrisaTvis gaukeTebia ram da Seuwiravs, is saydars ar moeSlebis.
da imaT gareTad Tu ram darCebis TeTri, farCa, vercxli, puri, Rvino da
pirutyui, imisgan erTi wili saHelmwifo aris, erTi wili saydrisa, erTi wili
ebiskopozis Zmebisa, rom ebiskopozi damarxon.
[bolosityvaoba]. q. TviT, TaviT TvisiT aRmometyueli wignisa amis samsaju-
losa da momRebeli winaSe yovelTa myofTa da yofadTa, Ze mefeTa da ganmgebeli
qarTvelTa erTa, batoniSvili vaxtang, kualad vityvi Tquenda.
eha, warCinebulno da R
~
Tisa erTuflebisa da samTviTebis gulmHurvlad ma-
didebelno da Seuorgulebulno sakuTarno mamano, kaTalikozno, ebiskopozno,
77
saeklesio samarTali, kanonebi
599
qarTuli samarTlis Zegllebi, t. I, 1963, gv. 477-539.
mitrapolitno, winamZRvarno, mRdelno da sxvano samRrToganno, da Semdgomad
Cvenda mefeno, ufliswulno, didebulno, Tavadno, aznaurno da yovelno myofno
qarTlisano, romelni hgiebT da kvalad sxvani egebodeT, da ixilevdeT naRvawTa
da werebulTa wignTa amaT sasamarTloTa, Cven mier TqmulTa da Tqvenda momarT
moRebulsa, pirvelve dasawyisman wignisa amisamanve gamcnosT da munve mogiTxrasT,
Tu viTar mizez veqmeniT aRwerad TviToeulad samarTalTa.
friadiTa SromiTa da mravlisa gamomeZieblobiTa TviT vigulismodgineT.
romelsa zedan m owmoba da rTes erTa CvenTa srulobiT sa mRrToTa da gina
samHedroTaman, brZenman da monaxulman, yovelmanve erTbamad. da ese esreT ars
Semzadebuli.
xolo sxvanic zemore xsenebulni wignebi sasamarTloni didTa samefoTani, mov-
iZieT da moviReviT, da mravlis sasjeliTa vidre welTa meoredmde gardmovTargm-
neT. da iginica uklebelad aRgviweries da ars Semkobili yovlisa samarTliTa.
aramed, vinaTgan qarTvelTa wesni da qcevani sxva rame ars da ara mihgavs
sxvaTa queyanisa rigTa da qceulebaTa, sxva ars didebuli da Tavadi, sxva ars
sisxli da sikudili, sxva ars Ralati da ukadrisi, amad eseviTarisa samarTalni
sxvaTa ganaCenTa Sina moklebiT ipoebis da maTi wigni ufros Cvenda uHmar ars.
nu siqadulad SemiracxavT, da vgonebT umjobesad yovelTasa wignsa amas, sasarge-
blod queyanisa amisad. amad nuravin sZulobs da iundovebs.
aw viajebi yoelTa da isminon ese. romelman brZenman da gulisHmismyovelman
msajulman da mosamarTleman aRmokveTisaTvin qrTamTa da miudgomlobisTvin moyuas-
Ta da Tvaluxvavad sjaTa wvrTilebisaTvin imZulvaroT wigni ese da moiZagoT, da
ineboT Secvla samarTalTa sxvebr raTme, amas nu hyofT, nuca garyvniT werilTa
CvenTa, romeli aRgveweros. aramed romelman umjobesi sibrZniT TvisiT hpoos,
igi CarTviT, Tvisve Tqmulad, sad enebos, mun daweros da igic egos.
xolo romelman ara isminos vedreba ese da moSalos samarTlebi Cveni, sxvebr
Secvalnes, codvaTa CvenTa mier igimca daisjebis.
222. q. vinc kacma queyanas da qristes rjuls uorgulos, kidec xedevdes, imiT
rjuli waHdebodes, imas miyues, _ R
~
Tisa da batonisa orisav mesisxle iqnebis da
yoveli avi imaze marTebuli aris.
59 9
78
mitropoliti anania jafariZe
1748 wlis 16 noembers mefe Teimu-
ra zis Z is e re kle I I - is b rZ a ne b iT
mowveul iqna saeklesio kreba. es kreba
warmoadgenda cdas, aRdgeniliyo Zveli
qarTuli saeklesio-saxelmwifoebrivi
wesrigi. saqme is iyo, rom 1632 wlidan
vidre 1744 wlamde sparsTa mier gauqme-
buli iyo qarTuli saxelmwifoebriobis
erovnuli saxe, qarTl-kaxeTs marTavd-
nen mahmadiani mmarTvelebi. erovnul-
qristianuli saeklesio-samoqalaqo er-
Toba, romelsac ZvelqarTuli saxelm-
wifoebrioba efuZneboda, moispo. qarT-
lis mahmadiani mmarTvelebi `mSvidobi-
ani cxovrebis~ niRbiT faravdnen erov-
nul-qarTuli suliskveTebis daTrgun-
vasa da Cakvlas. `SeeriaT qarTvelTa
gancxroma, sma-Wama yizilbaSuri, siZ-
va, mruSoba, tyuvili, xorcTa gansvene-
ba, abano, keklucoba ugvani, meCange,
mgosani. rameTu ama saqmeTa moqmedTa-
gan kide aravis scemdnen pativsa~ yiz-
ilbaSnio, _ wers vaxuSti batoniSvili.
erovnuli tradiciebis Sinagani rRveva
_ represiebze ufro metad saSiS mov-
lenas warmoadgenda qarTvelebisaTvis.
600
qarTveloba gadagvarda, ekle siam
dakarga Zveli saxelmwifoebrivi fun-
qciebi da xalxis zneobazec gavlenas
veRar axdenda. qveyana gairyvna, erovnu-
loba Seirya. qarTvelebma icodnen, rom
mironcxebuli ( e. i. qristiani) mefis
taxtze asvla yvela am ubedurebas bo-
los mouRebda imiT, rom qarTuli sax-
elmwifo erovnul xasiaTs daibruneb-
da. SemuSavda sagangebo programa saqar-
`kanonni~
Tbilisis III saeklesio kreba (16.XI.1748 w.)
Tvelos `gamoxsnisa da aRdgomisa~, yve-
laze mowinave Zalebi Cveni qveynisa
`gamoxsnis~ qveS gulisxmobdnen mahma-
dianuri saxelmwifoebis uRlisagan sa-
qarTvelos gaTavisuflebas da erovnul-
qristianuli saxelmwifoebriobis aRd-
genas, xolo `aRdgomis~ qveS igulisxme-
boda didi saqarTvelos aRdgena `daru-
bandidan nikofsiamde~ ( e. i. gamahmadi-
anebuli mesxeTis, saingilosa da afx-
azeTis _ dedasamSoblos wiaRSi dab-
runeba). marTlac, aswlovanma moRva-
weobam Tavisi Sedegi gamoiRo. 1744 wlis
1-el oqtombers akurTxes qarTlis qris-
tiani mefe Teimurazi sveticxovelSi.
esaa ubednieresi TariRi qarTuli erisa
da eklesiis aTaswlovan cxovrebaSi.
rogorc iTqva, mahmadianTa mmarTve-
lobisas yovelmxriv (sulierad da eko-
nomikurad) dauZlurda qarTuli ekle-
sia. saWiro iyo saqmis swrafi gamos-
woreba, risTvisac didad uRvawia Cvens
udides patriarqs anton I kaTalikoss.
Cans, igi ramdenime wlis manZilze amza-
debda saeklesio krebas. 1748 wels, qris-
tian mefeTa taxtis aRdgenidan sul male,
Sedga saeklesio kreba qalaq TbilisSi.
krebis mizani Cans gamocemul kanonebSi,
krebam aRniSna: `vinaidgan pirvel amaT-
sa warmarTni mefeni flobdes qarTvel-
Ta, ranTa, kaxTa da yovlobiTad ersa
RmrTisasa da qristes cxovarTa ara
avlendes wrfelad mwvanilovansa, aramed
aZovebdes ekalTa da kurosTavTa zeda
da amaT mizezTa mier naTlad sja da
sjulis xedva mifarul iyo da umecar-
600
l. menabde, qarTlis kaTalikosi evde moz I, saRvTismetyve lo krebuli, 1986, #1, gv. 101.
79
saeklesio samarTali, kanonebi
Ta werilisaTa ganryvnil iyo da daknineb-
ul kanuni da wesi eklesiisa~.
601
e.i. aqamde `warmarTi~ (igulisxmeba
mahmadiani) mefeebi flobdnen qarTl-kax-
eTs, isini `qristes cxovarT~ (e.i. qris-
tianebs, qarTvelebs) mwvane saZovars ki
ar aZovebdnen, aramed nar-ekals, amis gamo
gairyvna kanoni da saeklesio wesi, gone-
bac dabnelebuli iyo ( `naTlad sja~)
saRmrTo werilis arcodnis gamoo.
`maSin RmrTis msaxurman mefeman, yov-
lad sanatrelman patriarqman, wmidaTa
mitropolitTa, arqiepiskoposTa, arqi-
mandritTa da mRvdelTa sulisa mxur-
valebiTa moiRes pirvelad mtkice brZa-
neba wmidis saxarebisa da samociqulosa
kanunisa da wmidaTa SvidTa msoflioTa
krebaTa da wamebiTa maTiTa aRavses naklu-
vaneba eklesiisa, daamtkices da daaweses
kanuni ese 27~.
602
aRsaniSnavia, rom es kreba saqarTve-
los eklesias xazgasmiT uwodebs `samo-
ciqulo eklesias~. erekle mefemo, nabr-
Zanebia am ZeglSi, `Semokribna mwyemsni
sityvierTa kravTani mtkicesa Sina qalaqsa
tfilisisa, saRmrToTa samsjelmmarTebel-
sa palatsa Sina yovelTa Txemisa samo-
ciqulosa eklesiisaY~.
eklesiam aRniSna Tavisi marTlmadide-
bluri mimarTuleba imiT, rom aRiara
mxolod Svidi msoflio krebis avtori-
teti, kaTolikuri eklesia aRiarebs ara
Svid, aramed gacilebiT ufro meti kre-
bis avtoritets, radganac X-XVII ss-
Si, erTobis droindeli Svidi msoflio
krebis Semdeg kaTolikur samyaroSi
Catarda mravali gaerTianebuli kreba,
romelTac kaTolikeni `msoflio~ kre-
bad moixsenieben. 1748 wlis saeklesio
krebis mier, rogorc aRiniSna, mxolod
Svidi saeklesio krebis damowmeba qarTu-
li eklesiis wmida, marTlmadideblur
tradiciul mimarTulebaze miuTiTebda.
miuxedavad Sinagani marTlmadide-
bluri bunebisa, kreba qarTul eklesias
`samociqulos~ uwodebs. saqme isaa, rom
sityva `samociqulo~ Tavis TavSi Sei-
cavs Rrma saeklesio-iuridiul datvirT-
vas. Zvelad samociqulo eklesia Tavisi
iurisdiqciis qveS myofi teritoriis
mTel mkvidr mosaxleobas Tavis samwy-
sod ganixilavda, e.i. miaCnda, rom nebi-
smieri moqalaqe, mis samwysoSi Semava-
li, unda SeerTeboda im sarwmunoebriv
aRmsareblobas, romelsac mociqulis mier
naqadagebad Tvlida. saqarTvelos magal-
iTze es aseT saxes iRebda: saqarTvelo-
Si mociqulTa da mociqulTa swor wm.
ninos mier marTlmadidebluri sarwmu-
noeba miiRo mTelma mosaxleobam, anu
qarTvelma erma, SemdgomSi JamTa viTare-
bisa da mterTa Semosevebis gamo saqarTve-
los eklesiis am samwysoSi, anu qarTu-
li mosaxleobis erT nawilSi ucxo ek-
lesiebma gaavrceles ucxo sarwmunoe-
bani (magaliTad, monofizitoba, kaTo-
likoba, mahmadianoba), mosaxleobis am
ukv e ara marTlmadide blur nawilsac
qarTuli eklesia Tavis samwysod miiC-
nevda Tavisi samociquloobis gamo da
Tvlida, rom mas ufleba hqonda emuSava
qarTvel kaTolikeebTan, mahmadianebTan,
grigorianebTan, warmarTebTan, raTa isini
dabrunebodnen mociqulTa mier naqad-
ageb sarwmunoebas, Tavis dedaeklesias.
maSasadame, marTlmadideblobas. es ter-
mini (`samociqulo~) saeklesio-iuridi-
ul datvirTvas Seicavda da `samociqu-
lod~ wodebiT saqarTvelos eklesia mTel
mkvidr mosaxleobas, anu mTel ers sar-
601
qarTuli samarTlis Zeglebi, III, gv. 798;
602
iqve, gv. 799.
80
mitropoliti anania jafariZe
wmunoebrivi orien taciis miuxedavad
Tavis kanonier samwysod Tvlida.
1748 wlis krebis kanonSi `patriar-
qi antoni~ Tavis Tavs `sruliad saqarTve-
los msajulvels~ uwodebs.
603
marTlac,
qarTlis kaTalikosi, rogorc wina saek-
lesio krebebis (magaliTad, `samarTali
kaTalikosTa~) ganxilvidan Cans, sruliad
saqarTvelos eklesiis upirvelesi sa-
suliero msajuli, kanonmdebeli iyo. xe-
lrTvebSic antoni Tavis Tavs aRmosav-
leT saqarTvelos kuTxeebTan erTad `sam-
cxe-saaTabagosa da yovlisa qvemo saqar-
Tvelosa~ patriarqs uwodebs.
604
ucx-
our (berZnul) wyaroebSi afxazeTis, anu
dasavleT saqarTvelos sakaTalikosos
`qvemo iberiis saarqiepiskoposo~ ewode-
ba, msgavsadve qarTul sabuTebSic dasav-
leT saqarTvelos `qvemo iveria~, anda
`qvemo saqarTvelo~ ewodeba, aRmosav-
leT saqarTvelos ki `zemo~. antoni Tavis
Tavs aRmosavleT da dasavleT saqar-
Tvelosa da rac yuradsaRebia, im dros
ukve gamahmadianebuli samcxe-saaTaba-
gos patriarqs uwodebs. mizezi amisa
iyo is, rom `samociqulo~ qarTuli ek-
lesiis meTauri Tavis samwysod Tvlida
gamahmadianebul qarTvelebsac da iRv-
woda maTi dedaeklesiis wiaRSi dab-
runebisaTvis.
krebis mier gamocemul kanonTa 1-
eli _ me-6 muxlebi exeba eklesiis mow-
yobasa da wirva-locvis momzadebis wes-
rigis dacvas. me-7 _ 16-e muxlebi Seex-
eba mRvdelTa garegnuli da zneobrivi
saxis dacvas. me-17 _ 19-e muxlebi mi-
TiTebaa episkoposebisadmi saeklesio wes-
rigis dacvis Sesaxeb, me-20 _ 24-e mux-
lebi exeba qorwinebis sakiTxebs, 25-e
muxli exeba naTlobis sakiTxs, 26-e
muxli Seexeba saeklesio mamulebis
saqmes, 27-e muxli Seexeba zvarakis (cx-
vris, pirutyvis) dakvlis akrZalvas ek-
lesiis SemogarenSi. saerTod, aRsaniS-
navia, rom es kanonebi SemuSavebulia
rusul eklesiaSi miRebuli Targis Se-
sabamisad. magaliTad, me-4 muxli krZa-
lavs trapezis `kedelsa zeda aRkvras~,
maSin roca ZvelqarTul patara zomis
eklesiebSi sakurTxevlis simciris gamo
mouxerxebeli iyo trapezis Sua adgil-
as (`saSualos zeda~) dafuZneba da pirda-
pir adgamdnen aRmosavleT kedels. rusul
eklesiaSi msgavsi praqtika ar arsebob-
da, amitomac krebam qarTul eklesiaSic
akrZala. 27-e muxliT aikrZala zvar-
akis dakvla eklesiis ezoSi, maSin roca
aRmosavleTis qristianul eklesiebSi
miRebuli iyo cxovelis dakvla, Sesa-
bamisi locvac ki arsebobda, saqme isaa,
rom es zvaraki miiCneoda ara RvTisadmi
Sesawirad, aramed eklesiisadmi da Rv-
Tisadmi pativiscemis gamosaxatavad da
Senawirad (iseve rogorc, vTqvaT, Senawi-
ri iyo fuli, sanTeli, naWeri da sxv.).
msoflio eklesiisa da am SemTxvevaSi
rusuli praqtikisaTvis ucxo iyo es uZ-
velesi eklesiis qristianuli gadmonaS-
Ti _ 1748 wels krebamac akrZala. amis
msgavsi sxva magaliTebic aris.
krebis mier gamocemul kanonebs,
romelTac TavianTi mniSvneloba dResac
ar daukargavs, xels aweren erekle mefe
kaxeTisa da `mmarTveli qarTlisa~, an-
ton kaTalikosi, amba alaverdeli episko-
posi, mcxeTeli (samTavroeli) episkopo-
si da goris mitropoliti, tfileli,
xornabujeli (qiziyeli), ninowmideli,
mroveli, nekres-gremeli, wilkneli,
kawa reli, urbneli, xargisTvaleli,
603
qarTuli samarTlis Zeglebi, III, gv. 798;
604
iqve, gv. 803.
81
saeklesio samarTali, kanonebi
samTavneli, Werem-qalaqeli episkopose-
bi, qvaTaxevis arqimandriti, kaxTa me-
fis karis winamZRvari, qarTlis mefis
karis winamZRvari, `didi eklesiis~ (al-
baT, sveticxovlis) ikonomosi, xeli
moaweres patriarqis moZRvarma da me-
fis xucesma, kaxTa mefis dekanozma, ala-
verdis eklesiis dekanozma.
saerTod, 1748 wlis kreba es iyo
samagaliTo, saCvenebeli, didi kreba,
romelic Rrma Seswavlas moiTxovs. es
kreba cdilobda ruis-urbnisisa da Zve-
li qarTuli krebebis kanonSemoqmedebi-
sa da sisavsis restavracia-aRdgenas,
amasTanave, cdilobda rusul eklesiaSi
danergili praqtikis gadmoRebasac.
Tedo Jordania am krebis Sesaxeb wers:
`kreba gaixsna anton kaTalikosis pal-
atebSi, damswreTa Soris iyo erekle II,
krebis dros magidaze esvena cxovelmy-
ofeli jvarpatiosani, wmida saxareba
da sjuliskanoni. krebis Sedegs mema-
tian e mokled, ma gram n aTla d ga d-
mogvcems, rom `ganarCives da aRmofx-
vres yovelive uwesod qcevani da daudves
mociqulT da mRvdelmTavarT kanoni
sjuli mtkice da Seuryeveli qristiano-
bisa, romelsa mogiTxrobT wmida kanoni
maTi~... mematiane miuTiTebs agreTve epar-
qiaTa raodenobasa (15 yofila, 8 qarTlSi
da 7 kaxeTSi) da maTi sazRvrebis dad-
genaze, rogorc Cans, Znelbedobis Jams
daqvrivebuli eparqiebi ganaxlda da
krebis mere ar darCa arc erTi, Tavisi
episkoposi rom ar hyoloda. RvTismsax-
urebis gaumjobesebisa da sxvadasxva na-
klovanebaTa aRmofxvrisaTvis brZolaSi
saukeTeso saSualebad miiCnies stambis
gaxsna da saRvTismetyvelo wignebis beWd-
va. krebam didi Sroma gaswia im stambis
mosaZieblad, romelic vaxtang VI-m Camo-
a ta nin a vla xe Tidan ( 1 709), ma gram,
romelic droTa ganmavlobaSi saqarTvelo-
dan ruseTSi aRmoCnda. gansakuTrebiT
gaisarja kaTalikosi, mas mefec daexma-
ra, stamb a ga marTe s da dab e Wdili
wignebiT `aivso qarTlio~, wers mema-
tiane. aq daibeWda yvela saRvTismetyve-
lo wigni, garda Tvenisa da sadResaswau-
losa. am stambidan gamosul zogierT
wigns saeklesio wirva-locvebis dros
vxmarobdiT Cven XX s-is 70-80-ian wleb-
Sic. stamba arsebobda 1795 wlamde. vi-
dre sparseTis Sahma aRa-mahmad-xanma ar
daangria Tbilisis dapyrobis dros.
am krebis erTgvar gagrZelebas war-
moadgens meore kreba, romelic kaTali-
kosma moiwvia mcxeTaSi 1749 wlis de-
kemberSi, rogorc Cans, kreba moulod-
n e la d C a ta rd a da m o i wv i e s i s
mRvdelmTavrebi, vinc erekles meuRlis,
dedofal anas dakrZalvas eswrebodnen.
amjerad, Tavyrilobis mizezi iyo is qris-
tianuli wesCveulebani, ramac Tavi iCi-
na dedoflis datirebisa da dasaflave-
bis dros da Seavso pirveli krebis dad-
genilebani. mematiane mokled SeniSnavs:
`iqmn a wmida kreb a da a Rmofxvre s
qarTlisa qveyanisagan saqme yoveli uje-
ro, wmidaman patriarqman antonim gan-
marTna gandrekile ba da winaaRmdegi
sjulisa, tirili da ujero kerpuri
glova yovelive daayenes~. aRniSnul
krebaze gansakuTrebuli yuradReba mieqca
xalxis zne-Cveulebebis ganwmendas, garda
amisa, Zveli qarTuli saeklesio kanon-
ebis Tanaxmad kvlav daaweses didi ja-
rima imaT winaaRmdeg, vinc miRebul wes-
debas uaryofda~.
605
605
T. Jordan ia, `an ton I~, saRvTismetyvelo krebuli, #1, 1991, gv. 66.
82
mitropoliti anania jafariZe
`kanonni~ _ 1748 wlis saeklesio krebisa
[sruli teqsti]
[1] saTnoyofiTa RmrTisa yovelTa mbadisaTaQ iqvelgulsmodgina rtoman dav-
iTisaman, RmrTiv-cxebulis Teimuraz mefis Zeman irakli pankrationman, kaxTa
mefeman, ganmgebelman qarTlisaman, xolo TDT vidreme RmrTiTa pinaqsul sjuleb-
Ta marTl-meaRsareman aRaxuna gonebis cis naTlis bWeni da wadierebis RrubliTa
Semokribna mwyemsni sityvierTa kravTani mtkicesa Sina qalaqsa tfilisisaQ, saRm-
rToTa samsjelm-marTebelosa palatsa Sina, yovelTa Txemisa samociqulos ek-
lesiisaTa, Tan-Tnebo-zraxva-jer-CinebiTa yovlad sanatrelsa, TDT misve sa-
daviTos sqesiTisa mefis Zis antoni patriarqisaTa, sruliad saqarTvelos msa-
julvelisaTaQ, romelTa saukunomca arian kurTxevani;
vinaQdgan pirvel amaTsa warmarTni mefeni flobdes qarTvelTa, ranTa, kaxTa
da yovlobiTad ersa RmrTisasa da qristes cxovarTa ara avlendes wrfelad
mwvanvilovansa, aramed aZovebdes ekalTa da kurosTavTa zeda; da amaT mizezTa mier
naTlad sja da sjuls-xedva mifarul iyo da umecrebiTa werilisaTa ganryunil
iyo da dakninebul kanuni da wesi eklesiisaQ.
maSin RmrTis msaxurman mefeman, yovlad sanatrelman patriaqman, wmidaTa
mitropolitTa, arqiepiskoposTa, arqimanditTa da mRdelTa sulisa mxurvalebi-
Ta, miiRes pirvelad mtkice brZanebaQ wmidisa saxarebisa da samociqulos ka-
nunisaQ da wmidaTa SvidTa msoflioTa krebaTa, da wamebiTa maTiTa aRavses naklu-
levaneba eklesiisa, daamtkicnes da dawernes kanuni ese kz Tav-Taveoanad, Tvesa
noenmbersa ig, dResa kviriakesa, qristes aqeT aTas SDdas ormocdarva
[2]1. uflis qristes sZalsa, eklesiis Sina wmida trapezsa zeda, TDnier saxare-
bisa, samkveTlosa, odikisa da juaris, nuravin xel-yofs Jamis-wirvad.
2. ityvis wmida ese RmrTiv kreba, raTa aqundes sakurTxevelsa kankels, samni
karni saSual, imier da amier, romel ese friad jer-ars. da kulad simciris da
iwroebisaTDs eklesiisa, orni oden qmnan karni. xolo erTisa karisa qmnas nuravin
ikadrebs, rameTu ujero ars da uSver saqme ese. xolo kankeli SeZlebisaebr, rom-
lisaca risme qmnan nivTisaQ.
3. odes iqmnes JamTagan daZvelebuli da daglejili wmidaQ odiki, gina damw-
vari cecxliTa saSual anu kerZo misi, gina gardaufareblad da SiSvlad iyos
wmidaQ trapezi, amaT mizezTa mier wmidaQ msxverplis Sewirva dagviyenebia.
83
saeklesio samarTali, kanonebi
4. ama krebisa Semdgomad vamcnebT yovelTa marTlmorwmuneTa qristianeTa
uk ue Tu vi nme in eb on gulsm odgin eb iT aRS en eba RmrTis a e klesi isa , jer-a rs
maTda, raTa wmidaQ trapezi sakurTxevels saSuals zeda daafuZnon, raTa gare
Semouvliden mRdelni, xolo kedelsa zeda aRkrva wmidis trapezisa ujero ars
da nuravin ikadrebs.
5. vamcnebT episkoposTa sityvierTa cxovarTasa, raTa umecarni werilisani
sadiakonni da samRdeloni, romelTa ara uwyoden wakiTxva keTilad wmidisa sax-
arebisa, samociqulos ebistolisa, kurTxevnisa da kondakisa, ara miiRon maT zeda
kurTxeva da niWi sulisa wmidisa, romel-ese sruliad gangvigdies, rameTu viTar
egebis umecarTagan msaxureba wmidisa trapezisaQ.
6. Jamsa wmidisa Jamis-wirvisasa, ukeTu oden ara aqvndes mRdelsa sanTeli
aRsanTebelad da sakmeveli kmevad, nu ikadreben wirvad, aramed daecados.
[3] 7. ukeTu oden ipovnen mRdelni eklesiisani, saeriskacoTa mokliTa sa-
mosliTa mosilni aRkvarTulad, ganiwvarTnen episkoposisagan, rameTu friad uS-
vereba ars maTda da Rirs arian kicxevisa.
8. qalaqTa Sina, g ina sofelTa Sina, anu simravlesa S ina erisasa ukeTu
oden ipovnen mRdelni samxedroTa saWurveliTa aRWurvilni, vamcnebT uSvere-
baTa maTTa anu dadvan saWurveli da maxDli maTi, da ukeTu kula ara isminon,
gardaeyene n mRde lobisa gan.
9. vamcnebT monazonTa memxoloeTa ukeTu, Tvinier nebisa da Sendobisa TDsis
mamis da winamZRvrisa, gamovides monastriT, yovladve nuravin Seiwynarebs mas,
aramed ganaZon, viTarca urCi WeSmaritisa kanunisaQ da morCilebis damwixneli.
10. xuces-monazonsa, romelsa ara rwmunebul iyos winamZRroba sawinamZR-
rosa eklesi[i]sa, jer-ars misa, raTa anu Tana-yvebodes episkopos[s]a, anu iyos
monastersa Sina ZmaTa Tana. xolo ukeTu ara, da iqceodes eriskacTa Tana gina
mamulsa da saxlsa Sina iyofebodes, eseviTarisa mis qcva uweso ars da gangebul,
da nuRara ikadrebs.
11. vamcnebT mRdelTa eklesiisaTa ukeTu inebon moZRvrebad erisa anu aRsare-
bis Sewynarebad sityvierTa samwysoTa, [jer-ars], raTa pirvelad miiRon brZaneba
da Sendoba Tavisis episkoposisagan, da ukeTu kula ara miiRon Sendoba da brZaneba
episkoposisa nu odes ikadreben moZRvrebad erisa, rameTu uweso aris.
12. ukeTu odesme mivides samRvdeloTagani sxvisa episkoposisa samrevlosa
Sina, TDnier Tana-jer-Cinebisa da Sendobisa mis episkoposisa, nu ikadrebs Jamis-
wirvad, gina samRvdlosa saidumlosa aRsrulebad. xolo eseca jer-ars misa, raTa
TDsisaca episkoposisa Sendobis wigni aqvndes; egreTve xuces-monazon[n]ica yofden amas.
13. amasca kanons vamcnebT mRdelTa romelTa enebosT usisxlos msxverplis
Sewirva, raTa miiRon sakurTxevlad sefiskverni xuTni rCeulisa ifqlisani, da
84
mitropoliti anania jafariZe
ukeTu ar aqvndes. iSviaTad sadme samni miiRon, da amaTs kide nametnavsa da naklebsa
zeda nu ikadreben Jamis-wirvad.
14. xucesni da yovloba samarTlmadideblosa qristeanobisa viTarca uyofdes
pativsa wmidasa trapezsa. egreTve msgavsad pativscemdnen wmidasa embazsa.
15. ukeTu vieTnime mRdelni bralsa, gina risaTDsme mizezisa mRdelobisagan
dayenebul iyvnen, nurvin ikadrebs episkoposTagani micemad misa samRdelosa olarisa,
rameTu arca erTi romelime saidumlo ara aResrulebis mis mier, aramed sruliad
dayenebul ars.
16. romelsaca visme mRdelTagansa eklesia qristesi arwmunebdes, makurTx-
evelisagan ara jer-ars misa, TDnier didisa Wirisa, raTa daaklos raime saeklesio
wesis aRsruleba locvisa da wmida Jamis-wirvisaQ.
17. ukeTu kula sadme gamoCndes samre[v]losa episkoposisagan kerpTa mier
mopovnebuli saqme grZnebaQ, meqereoba, gina beWis-mxedveloba, anu Tayvanis-cema
xisa, gina sxvis nivTisa, miumcnebT episkoposTa, raTa TviToeulman TDssa samwy-
sosa Sina sruliad aRmoagdon da ganmarglon saqme ese.
18. qristes sZlisa da dedoflis eklesiasa Sina ara wes ars kanun noagobaTa da
tablaTa miReba, gina Sinagan damarxva xilisa, da noagobaTa nivTisa, da Wama mas
Sina, rameTu saxli aris salocveli RmrTisaQ.
19. episkoposi da ufrosad mRdelni ganekrZalnen, raTa wmidasa Sina kDriakesa,
anu sauflosa dResaswaulsa ara daaklden erni misni locvisa da wmidisa Jamisa
wirvisa mosmenad, rameTu yovlad Tanamdeb arian mislvad.
20. vamcnebT episkoposTa, mRdelTa da eklesi[i]s mourneTa, raTa ganekrZalnen
[S]julTa RmrTisa da ara Serion naTesaoba uwesoTa qorwinebiTa, aramed esreT
yofden iyavn dasabam pirvel mama da misgan raQ gamoekveTnen oTxni erT kerZo da
kulad oTxni erTkerZo, xolo es iqms Tvinier dasabamisa mis, ricxvsa rvasa da
srul iqmnes orsave kerZosa ricxvi rva, _ mexuTe erT kerZosa da mexuTe meorisa
kerZosa _ ese mexuTeni SeiuRvlian urTierTas. da ama mexuTeTa naklebs aravis
ganuCinebT qmnad qorwinebisa.
21. ganvakrZalebT zogad yovelTa marTlmadidebelTa qristeaneTa, raTa aravin
miiyvanos colad, uwesoTa qorwinebiTa, dedakaci gantevebuli qmrisagan, rameTu
cxadad mruSebisa bralsa Sina STaeflDs, viTarca mogDRebies wmidisagan saxarebisa
qristes naTqvami saRmTo brZaneba, viTarmed romelman gantevebuli SeirTos,
manca imruSao; da amas Tana ewamebian samociqulonica kanuni da erTxmobiT
wmidani SDdni msoflioni krebani da ufrosRa didi basili.
amisTDs Cvenca erTxmobiT Tana-miuxmaebT da davamtkicebT Tqmulsa maTsa,
raTa romelTaca esxnen usjulod Seyofilni, qmrisagan gantevebulni, memruSeni
dedakacni, myis daixsnas da dairRDos uweso da usjulo qorwineba maTi, da am-
85
saeklesio samarTali, kanonebi
ieridgan aravis Hel-ewifos qmnad eseviTarisa cTomilis bWobisa, xolo esevi-
Tarni memruSeTa Tana gardaisebian (sic) kanunsa da uZDressaca, rameTu cxad ars
brali codvisa maTisa.
22. xolo ukeTu enebos visme qorwineba wignis mkiTxvelsa mgalobelsa [da]
aRslva xarisxsa mRdelobisasa, pirvel kerZo diakonad kurTxevisa miiyvanos co-
lad qalwuli, viTar aTormetisa wlisa, gina aTsametisa da qorwinebis ziarebiTa
akurTxos mRdelman SeerTxorcva maTi, da Semdgomad SeerTebisa aRvides xarisxsa
kerZo diaknobisasa, da merme mRdelobisasa.
xolo ukeTu ara yon esreT, aramed iqorwinon qalisa Tana uasakosa, gina
Cvilisa, da xelTdasxmul iqmnen diakvnad da xucad da maSinRa gaxrwnan colni
maTni, romel-ese sruliad ugulisxmoebisa saqme ars da gansagdebel da dayenebul
Cven yovelTa mier.
23. meoTxes da mexuTes, gina uwesosa mraval qorwinebas sruliad aRfxuris da
ganaZebs eklesi[i]T msoflio ese RmrTiv kreba.
24. eseca dayenebul ars Cven yovelTa mier, raTa amieridgan arRara eqorwinos
marTlmadidebeli kaci mwvalebelsa, gina sxva sarwmunoebiansa dedakacsa, gina
marTlmadidebeli dedakaci mwvalebels mamakacs, rameTu ara jer-ars erTisa baksa
Sina slva cxvrisa da mglisaQ.
25. nu odes nuca aRiqmen Svilsa mwvalebelTasa naTlisRebisa mier marTlma-
didebelni, da nuca svinad daiyeneben mwvalebelsa marTlmorwmuneni.
ukeTu kula ara Tavs idvan esreT, wmidisa ziarebisgan ganiyenebian, ara naTlad
slvisa Semwynarebelni igi.
26. amasca vikadrebT RmrTismsaxurebisa TqvenisaTDs, keTilmorwmuneno mefeno
raTa saepiskoposni eklesiaTa agarakni da dabani, anu sa[a]rqimandritoTa da
winamZRvarTa monasterTani eriskacTa ar Hel-ewifebodes damZlavrebad, mamulad
TDsad mitaceba da damkDdreba. amas wmindaQ ese kreba rjul-gidebT, gevedrebiT da
gamcnebT eseviTarisa ganyenebisa erisagan.
27. sruliad ganCinebiTa ganagdebs saRmrTo kreba amas, raTa amieriTgan aravin
ikadros Seyvaneba zvarakisa, gina cxvrisa, anu sxvisa pirutyvisa karisbWesa Sina
eklesiisasa da daklva mas Sina, gina sisxlis cxeba karTa da zRurblTa eklesii-
saTa, rameTu kerpmsaxurTa ars saqme ese da ara wes-ars qristeaneTaQ.
ukeTu kula vinme gamoCndes eseviTarisa cdomilisa saqmisa moqmedi, vamcnebT
episkoposTa, raTa ganaZon eklesiiT, viTarca Seuracxis-myofeli qristes SjulisaQ.
[xelrTvebi] 1. erakle, wyalobiTa RmrTisaTa, RmrTis msaxurman mefeman kax-
Taman da mmarTvelman qarTlisaman, Zeman mefis Teimurazisaman warvwe[ren].
2. antoni, wyalobiTa RmrTisaTa, uRirsman kaTalikozman didisa sameu-
fosa qalaqi s mcx eTi s, qarTli s, kax eTis, sa mcx e-s a[a ]Ta bag os a da y ovlis
86
mitropoliti anania jafariZe
606
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. I II, 1970, gv. 805.
q ve mo sa qa rTv elosa da a Rm osa vle Ti sa s a pa tri arqos am an ga nv s azRuren da
wa rvs weren. an ton i.
3. nikoloz uRirsman amba alaverdelman ganvsazRuren da warvsweren. nikoloz.
4. arseni, uRirsman mTavarepiskoposman samTavrosa da goris samitrapolito-
saman ganvsazRuren da warvsweren. arseni.
5. aTanasi, uRirsman episkoposman axlis sameufosa qalaqisa tfilisisa sami-
trapolitosaman ganvsazRuren da wavsweren. aTanasi.
6. onofri, uRirsman episkoposman xornabujis da sruliad qiziyis samitra-
politosaman ganvsazRuren da warvsweren. onofri.
7. saba, uRirsman episkoposman ninowmidisaman ganvsazRvren da warvsweren. saba.
8. ioseb, uRirsman episkoposman ruisisa da sruliad qarTlisaman ganvsazRuren
da warvsweren. ioseb.
9. ioane, uRirsman episkoposman nekres-qalaqisa da qalaqis gremisaman da
arqimandritman garejis didis lavrisaman ganvsazRuren da warvsweren. ioane.
10. qristefore, uRirsman episkopozman wilknisaman warvsweren. qristefore.
11. ioane, uRirsman episkopozman kawarisaman ganvsazRuren da warvsweren. ioane.
12. filipe, uRirsman episkoposman urbnisisaman warvsweren. filipe.
13. zosime, uRirsman episkoposman xargiTvalisaman da moZRvarT-moZRvarman warvsweren.
14. benediqte, uRirsman episkoposman samTavisisaman warvswren. benediqte.
15. daniel, uRirsman episkoposman Werem-qalaqisaman warvsweren. daniel.
16. ioane, uRirsman arqimandritman upirvelesisa monastrisa qvabTa-xevisa
vlaqernisa RmrTismSoblisaman warvsweren.
17. ambakom, uRirsmman winamZRvarman kaxTa mefis karisaman warvsweren.
18. ioseb, uRirsman winamZRvarman qarTvelTa mefisa karisaman warvsweren.
19. ioane, uRirsman didis eklesiis ikonomosman warvsweren.
20. zaqaria, uRirsman xucesman mefeTa da patriarqis moZRvarman warvsweren.
21. gabriel, uRirsman kaxTa mefisa dekanozman, mefeTa moZRvarman warvswere.
22. abram, uRirsman dekanozman alaverdisa eklesiisaman warvswere.
60 6
87
saeklesio samarTali, kanonebi
imereTis mefe 1752-1784 wlebSi so-
lomon I, `didis~ saxeliT moixsenieba
STamomavalTa mier, man ganamtkica same-
fo xelisufleba, TiTqmis gaaerTiana
dasavleTi saqarTvelo, mospo tyveebiT
vaWroba. 1760-63 wlebSi samjer daama-
rcxa osmalebi, 1779 wels ruxis omSi
sZlia osmalebs, magram 1784 wels qvemo
guriaSi damarcxda, rama c es mxa re
gaamahmadiana, asi wlis Semdeg ruseTis
imperiasTan SemoerTebul am kuTxeSi
aWareli begebi mmarTvelobdnen.
qarTuli eklesia gansakuTrebiT uWer-
da mxars qveynisa da erisaTvis Tavdade-
buli mefis moRvaweobas, mefec grZnob-
da eklesiis Zalas, amitomac xelsayre-
li drois dadgomisTanave solomon I-ma,
1759 wels, moiwvia didi da gansakuTre-
buli saeklesio kreba. krebam saeklesio
da zneobriv reformebs daudo safuZve-
li dasavleT saqarTveloSi. qristianobasa
da qveyanas gansakuTrebiT asustebda tyve-
Ta syidva da saepiskoposo kaTedraTa
gauqmeba. Turqebs quTaisSi 120-wliani
batonobis dros daungreviaT saepisko-
poso (bagratis) taZari da gauuqmebiaT
quTaTelis saepiskoposo kaTedra. ami-
tomac, 1759 wlis saeklesio krebis 4 de-
kembris sxdomaze solomon mefes aRuni-
Snavs, rom quTaisis eklesia `xelT egdo
mZvinvares agarians da mizeziTa amiT
saquTaTlo mamuli da samrevlo mimob-
neuliyo, da romelime daSTomiliyo,
saerod gamxdariyo da quTaTeli aRar
ijda~. mefis am moxsenebis Sesabamisad,
`xeliTwerili~
imereTis saeklesio kreba (1759)
krebam ineba aRdgeniliyo saquTaTelo
kaTedra, anu quTaisis eparqia da aRd-
genil kaTedraze ganaCines quTaTeli
episkoposi. quTaisis eparqias gadaeca misi
yofili Zveli mamuli, romelsac igi adre
flobda da eriskacebs hqondaT mitace-
buli. cxadia, saepiskoposos aRdgena
ekonomikuri safuZvlebis gareSe _ for-
maloba iqneboda. mefes da qveyanas es-
aWiroeboda moqmedi da Zlieri eklesia.
rogorc S. burjanaZe aRniSnavs, ek-
lesia, tradiciulad, mefis xelisuflebis
ganmtkicebas uwyobda xels, saxelmwi-
fos aZlevda mebrZolebs.
607
krebam saqmee-
bis mowesrigebisaTvis ineba da:
1. eriskacTagan mitacebuli yma-mam-
ulebi daumtkica eklesias;
2. saeklesio ymebi gaaTavisufla zed-
meti gadasaxadebisagan da daakanona saek-
lesio gadasaxadebi;
3. eriska cebs aukrZala eklesiis
sameurneo saqmianobaSi Careva;
4. saeklesio Tanamdebobebze miiwvia
Rirseuli pirebi, uRirsni ki gadaayena;
5. Seamko da aago eklesia-monastrebi.
608
aRsaniSnavia, rom maleve amis Sem-
deg mefe solomons unebebia saerTod
gaeTavisuflebina eklesia saxelmwifo
gadasaxadebisagan, kerZod, mefes 1761
wels mouwvevia morigi saeklesio kre-
ba, romelsac daudgenia saeklesio yme-
bis yovelgvari samefo gadasaxadebisa-
gan gaTavisufleba, agreTve saxelmwifo
samsaxurisagan gaTavisufleba, garda
laSqroba-nadirobisa.
609
607
S. burjanaZe, solomon I -is mefobis pirveli periodi, Tsu Sromebi, t. 41, 1950, gv. 71;
608
m.
rexviaSvili, imereTi XVIII saukuneSi, 1982, gv, 65;
609
s. kakabaZe, saeklesio reformebisaTvis
solomon I-is dros, 1914, gv. 5.
88
mitropoliti anania jafariZe
rogorc aRiniSna, 1759 wlis kreba
gansakuTrebuli mniSvnelobisa iyo, mas
quTaTelis garda, xonis saepiskoposo
kaTedrac aRudgenia,
6 10
magram krebam
saxeli gaiTqva tyveTa syidvis gada-
WriTi akrZalviT.
solomon mefes mouxerxebia da saek-
lesio krebaze Semoukrebia samegrelosa
da guriis mTavrebi (dadiani da gurie-
li), TavianTi batoniSvilebiTa da Tava-
daznaurobiT, aq iyvnen imereTis batoniS-
vilebi da Tavadaznauroba da, cxadia,
mefe, kaTalikosi, mTe li dasav le T
saqarTvelos maRali samRvdeloeba. kre-
ba mTel Tves (dekemberSi) gagrZelebu-
la. saeklesio krebis meore sxdoma 5
dekembers Catarebula saero xelisufleb-
is monawileobiT. q. CxataraiSvils es
saeklesio kreba imavdroulad Catare-
bul saxelmwifo darbazis sxdomad mi-
aCnia. am sxdomaze imereTis, samegre-
losa da guriis saero da sasuliero
gamgeblebma imereTis mefis morCilebisa
da `tyveTa syidvis~ akrZalvis piroba
dades.
608
saeklesio krebam tyvis gamyid-
velni SeaCvena, saero xelisufleba ki
maT sikvdiliT dasjiT daemuqra. krebis
dadgenilebaSi naTqvami iyo: `axalcixis
faSam aseTi saSineli da sazareli si-
tyva SemogviTvala... tyves Tu ar gayid-
iT, ar iqnebao... RvTis SuamdgomlobiT,
rom sanamdis suli gvedgas, es saqme
Cvengan ar iqnes... am saqmeze Cveni Tavi
ar daviSuroT~.
611
`1759 wlis krebis dadgenilebebma
dasabami misca axal periods dasavleT
saqarTvelos politikursa da social-
ur-ekonomikur cxovrebaSi.
612
eklesias
krebis Semdeg aRudgenia saxelmwifoze
mZlavri zemoqmedebis funqcia.
612
krebam
sagangebo dadgenilebiT daadastura `afx-
az-imerTa~ kaTalikosis uflebebi mis
kuTvnil 42 mamulze.
613
n. berZeniSvili am krebasTan dakav-
SirebiT wers: `XVIII s-is meore naxe-
varSi axalcixis faSam araerTgzis Se-
mouTvala imereTis mefe solomons, raTa
tyvis syidva imereTSi Zveleburad neba-
darTuli yofiliyo. solomonma es moTx-
ovna ar Seasrula da tyvis syidva saero
da saeklesio sasjeliT sastikad akrZa-
la... 1759 wlis dekemberSi solomonma
Semokriba `samRvdeloni dasni da mar-
Tlmadidebelni erni~ da lixT-imereTis
saeklesio da saero feodalebis sagangebo
kreba moiwvia. masSi monawileobda mefe,
kaTalikosi da mTeli lixT-imereTis
maRali samRvdeloeba, imereTis, odiSis,
guriis Tavadaznauroba. krebam ganixila
saeklesio saqmeTa mowesrigebis sakiTxi,
akrZala tyvis syidva, krebam miiRo gada-
wyvetileba sakaTalikoso eklesiisaTvis
mitacebuli yma-mamulebis dabrunebisa,
gauqmebuli saepiskoposo kaTedrebis da
monastrebis aRdgena-ganaxlebis, maTi yma-
mamulebis ukan dabrunebisa, gadasaxa-
debisagan saeklesio ymebis ganTavisu-
flebisa da saeklesio mflobelobaSi
saero xelisuflebis Caurevlobisa~.
614
610
s. kakabaZe, sae klesio reformebisaTvis solomon I-is dros, 1914, gv. 7;
611
Frns^ Cj,hfyyst
Rfdrfpcrjq fh[tjkjubxtcrjq rjvbccbtq^ 1866^ n& I^ c& 56$
612
saqarTvelos istoriis n arkveve bi, t. IV,
gv. 641;
613
s. kakabaZe, dasavleT saqarTvelos saeklesio sabuTebi, II, gv. 11-12;
614
n. berZeniSvili,
saqarTvelos istoriis sakiTxebi, t. VI , gv. 412.
89
saeklesio samarTali, kanonebi
`xeliTwerili~ _ imereTis saeklesio krebisa
(1759 w. 30.XII)
[nawili aRdgenili teqstisa]
q. ese mtkice, Seucvalebeli da dReTa cxovrebisa CvenisaTa aRsrulebis
xeliT werili, msajulisa mis mxsnelisa Cvenisa iesos qristes win misatani wigni
da piroba mogarTviT TavaT dausabamos samebiT didebuls RmerTs, cxovels myo-
fels Zels, xsnisa Cvenisa Suamdgomels maradis qalwuls mariams, winamorbeds,
naTlis mcemels iovanes, angelozTa da mTavarangelozTa, winaswarmetyvelTa da
mociqulTa, mRudelT moZRvarTa da mowameTa, mamaTa da mamamTavarTa, RirsTa da
qalwulTa da yovelTa RuTisa saTno yofilTa, zecisaTa da qveyanisaTa SvidTa
krebaTa, oTxTa patriarxTa SuamdgomlobiTa da Cvens mwyems mTavris, yovlad
sanatrelis ufalis kaTalikozis besarionis damtkicebiT, Wyondidel mitro-
politis gabrielis, genaTelis iosebis, Semoqmedelis nikolozis... cagarelis
grigolis, mTavarepiskopozis iosebis, nikorwmindelis germanes, mitropolitis
daskalis (didaskalioQ) danielis, xinowmidelis maqsimes, mitropolitis bedi-
elis maqsimes da yovelTa imerTa, odiSarTa, gurielTa, samRvdelo, samonazno
mwyobrTa RmerTsa da yovelTa saRmTo dasTa SvilobiT mogarTvi Sen, mefe so-
lomon, me dadianma kaciam, me gurielma mamiam, batoniSvilma giorgim, batoniS-
vilma Teimuraz, erisTavma rostom, dadianis Ze manuCar, nikoloz, giorgim,
gurielis Zem giorgim, wulukiZem, erTobiT wereTelman, erTobiT miqelaZem, er-
TobiT abaSiZem, erTobiT niJaraZem, agiasSvilman, iasSvilman, lorTqifaniZem,
mxeiZem, RoRoberiZem, maWavarianman, mesxman, avalian, ioselianman da giorgi
Ciquanman, erTobiT imerman didman da mcireman, odiSarT, leCxumT, CiCuam, faRa-
vam, axledian, asaTian, afaqiZe, mxeiZem da Ciquanman, dgebuaZe, CijavaZe, jaian,
qoCaqiZe, miqaZe, joliam, Selia, qarTvelisSvil, sajaiam da erTobiT odiSarman
didman da mcireman, gurielT, erisTav, maWutaZe, nakaSiZem da malvaSvilebma,
erTobiT Jordania, gegenava da erTobiT naseliSvilma, gurielman didman da mcir-
eman, ese im soflis msajulisa winaSe misatani da am sofels yovelTa marTlma-
didebelT saxilveli wigni mogarTviT ase, rom axalcixis faSam aseTi saSineli da
sazarveli sityva SemogviTvala, rom adamis tomsa arc pirvel smenia da arc
Semdgomad ismineba, amisTana saSineli sasmenelad sazaro sityva tyves Tu ar
gayidiT ar iqnebao. axla amaze ase erTpirobiT dagvimtkicebia RvTis Suamdgom-
lobiT, rom sanamdis suli gvedgas ar iqnes, arc amaSid erTmaneTs usustoT,
90
mitropoliti anania jafariZe
615
qronikebi Sekrebili T. Jordanias mier, II I, 1967, gv. 262-264, krebis gan Cineba aRdgen ilia
Cve ns mier.
vidrec erTmaneTs miudgeT kidec mefe solomonis morCili da brZanebis aRmas-
rulebeli viqneTY da gulis wmidiT erTmaneTs moudgeT amaze da aras Sewuxebisa da
gaWirvebisaTvis Cven erTmaneTs ar umtyunoT, da am saqmezed Cveni Tavi ar davi-
SuroT da am saqmeSid Cven xelmwifes mefe solomons ar usustoT da arc amisTana
saSineli codva Cvengan iqnes ase piroba da sityva mogvirTmevia RvTisa da kaci-
saTvis. aw vinc da ramac Zeman kacisaman es SeSalos didman an mcireman, isemc
SeiZlebis sjulisagan usjulosa mecnierebisagan, masmca risxavs Tavad dausabamo
RmerTi da yovelni amaT zemo werilni wmidani zecisani da qveyanisani xorcielni
da uxorconi masca edebis keTri gezisa, SiSTvili iudasi, Zrwola kaenisa, mextex-
iloba deoskoresi da maT zemowerilTa madlTagan SeCvenebuli viyoT Tu es SevSaloT
da amaSid SeZlebisaebr ar mivudgeT SeCvenilni viyoT, suliT da xorciT aw da
ukunisamde SvidTa krebaTagan da yovelTa eklesiaTagan, xolo damamtkicebeli
amisi kurTxeul iyos suliT da xorciT aw da ukunisamde amin. me arqimandrits
silibistros damiweria yovelTa mowmobiT da erTxmobiT brZanebuli ese qristes
aqeT CRnT qristes Sobis Tves l dResa e: aw amis damtkicebis muSaki kaTalikozi
besarion da misi krebuli erTobiT amas vamtkicebT, rom ramanc xelmwifem an
dedofalman an Tavadman an aznaurman didman an mcireman am sarwmunoebazed vinc
mokdes an am sarwmunoebis mimdegi da mefis erTgulebiT Tavisi dRiT mokdes maSinc
da usamarTloT mis Svili da momavali gaRaribos da wasaxdenaT moindomos
usamarTloT amaTSi werilTagan SeCvenebuli iyos suliT da xorciT amin. aw
ramanc Zeman kacisaman amaT Sina werili moSalos da mefes usustos an am xeliT
werils gardaxdes da usjuloeba qmnas da erTmaneTs ar miudges, vinc imas miudges
am momxmareT da SemweT eqmnes an Seiwynaros, an uwiros da _ lels an mokvdes da
miwa aRirsos, SeCvenebul iyos suliT da xorciT ganuxrwnelad am sofels mow-
yvediT da im sofels iudasTan krulebiT, vinc es aR(as)rulos da daamtkicos
saukunomca arc xseneba misi suliT da xorciT aw da ukunisamde amin, mamSleli
wyeul, damamtkicebeli kurTxeul amin.
61 5
91
saeklesio samarTali, kanonebi
mas Semdeg, rac XVIII s-is meore
naxevarSi aRdga qarTul-erovnuli sax-
elmwifoebrioba samefo taxtze qristian
mefeTa asvlis Semdeg, saeklesio krebebma
a. [dadgenileba saeklesio krebisa saepiskoposoTa marTvis Sesaxeb]
[1762 w. 20 dekemberi]
welsa qristes aqaT CRQb, qristeSobis k.
q. wmidaTa da yovlad samRudeloTa episkoposTa esreT euwyosT, romelni-
ca Cve nTan - wmidas patriarq Tan da Rirs Ta Tqve n ep isk opos ebTan k reba Si
piroba daidva.
pirveli ese, rom: episkoposman Tavis samwysoSi uaRsarebo aravin daagdos.
meored, ese: sauflos dResaswauls da kviras wirvis mousmenlad nuravis gauS-
vebT da uqme dRisa yadaRa uyoT, rom kargad daicvan da aravin gatexos.
mesamed: Tu wmidaT episkoposT TqvenTa samwysoTa Sina urCi vinme gyvandesT,
Cven mogvaxsenoT; da egeviTarTa Cven davsjiT.
meoTxed: xucesTa yadaRa uyoT, romelic wmidas mRudelobas ar ekadrebodes,
isre ar moiqcnen SesamosliTa Tu tanisamosiTa; da nurc TavianT samwysoSi
usamarTlozed miuSveben xucebsa.
mexuTed: wmidas eklesiaSi an daZvelebuli ram iyos, an damwvari, an wamxdari,
_ unda ganswmidoT, galesoT, ganaaxloT da wmidad SeinaxoT wmida eklesia; da
ukadrisad nuravis aCvenebT wmidas eklesiasa. agreTve Tu gaSavebuli ram iyos, unda
galeson da gaaTeTron.
meeqvsed: wmidas trapezzed Casacmeli unda yuTnisa iyos; da Tu ukeTesi ram
aris, isi sjobs. da Tu ara, suraTis CiTi unda iyos; da amas garda sxva aRara
iqneba ra. romelic wmida trapezi kedelzed iyos mikruli, Camoafaron; da romelni-
ca saSual sakurTxevelisa iyos, Caacvan.
meSvided: xisa da an Tu gatexili ram iyos, wmidad barZimad anu feSxumad nu
iyofin da numca saxeledebin.
1762, 1768, 1793 wlis krebaTa dadgenilebani saepiskoposoTa marTvis
Sesaxeb, mcnebani, episkoposTa da mRvdelTa mimarT
kvlav daibrunes mahmadianTa mmarTvelo-
bis dros dakninebuli uflebani da ga-
mosces Sesabamisi zneobrivi saxis dad-
genilebani:
92
mitropoliti anania jafariZe
merved: Tu visme samRudeloTagansa siberiTa Tu sxvisa romlisame mizeziTa
wmidis trapezis msaxureba da wirva aRar SeeZlos, Tavisman episkoposman ganagoT
misi. da Tu Tqven ver usajoT, wmidas patriarqs moaxsenoT da sxvaT episkopozT;
igini saqmes gangimarTaven, erTs gzas mogcemen da ganuweseben rasme.
mecxred: Tu samRudelod wvrTili vinme ar iyos, uswavleli da ucodinari nu
vin mouxdebin mRudelobad da kurTxevad, rom aRsarebis Tqmevineba ar SeeZlos; da
an wmidas trapezzed idges da wmidas saxarebaSi tyuilebs ambobdes.
meaTed: romelic rom Cven ver movigoneT, episkoposT marTebsT maradis
mRviZare yofad.
meaTerTmeted: wmidaT episkoposT TaveTs ersa da samwysosa wmidas eklesiaSi
Seslva, dgoma da pirs jvaris dawera aswavlon.
irakli mefisagan da yovlisa saqarTvelosa kaTalikoz-patriarqisa iosebisa-
gan esreT siyvaruliT euwyos miss siwmides yovlad samRdelos arqiepiskoposs amba
alaverdels zenons, wmidasa da yovlad samRudelos nekresel episkoposs dosiT-
eoss da wmidasa da yovlad samRudelos samebel episkoposs ioanes.
Jamsa rodesac krebaSi saqarTveloT wmidaT episkoposT mouwodeT, maSin esreT
gamorCeviT da pirobiT aRvTqviT, romelic zemore siiT aRwerila, rom RmrTis
nebiT, yo[v]els saepiskoposoebSi esreT ganegos yovlad samRudeloT episko-
posTagan. da imav krebaSic esreT ganisaja, rom Cvengan esreTiTa aRweriliTa Tqven
- yovlad samRudeloTa gauwyoT.
da aha, gviuwyebies Tqvenis siwmidisaTvis Jamadme, uflisa qristes aRdgomam-
dis, rom es unakluloT aRasruloT da aRasrulebinoTca, Tvarem icodes Tqvenma
siwmidem, Cveni kaci Camoivlis im Jamzed da romelsac xucess esreT ar gaumarTavs
Tavisi samwyso da Tavisi Tavic, imasac samarTliT ganvsjiT da Tqvenc dagemdurebiT.
romelnic am saepiskoposoSi an Tavadni brZandebiT, an sabatios kacis Svilni,
an aznauriSvilni xarT, da an moxeleni - es rom mogviweria, amazed mRviZare unda
iyvneT da Tqvenni morCilnic ganaRviZoT. da wmidis eklesiis samsaxurzed da rac
mogviweria amaebzed, gafrTxilebulni iyvneT da Tqveni morCilni kacnic amyofoT.
da romelic episkoposman da mRudelman gamcnosT, imazeda daadgreT da daay-
enoT Semwe eqmeniT episkopossa da mRudelsa am saqmezed; Cvens ukan rom Tqveni vali
gaqvsT da rom unda Semwe eqmnneT, amisTvis gvicnobebia.
beWedi: me fexTganbanilTa mier eklesia vadide erekle Cven, yovlisa saqarTve-
los kaTalikoz-patriarxi ioseb warvwerT.
mina weri: ioseb kaTalikozisagan episkoposTa mimarT miwerili, Tqveni samw-
ysoni ase daarigeTo.
61 6
616
qarTuli samarTlis Zegle bi, II I, 1970, gv. 848.
93
saeklesio samarTali, kanonebi
b. [mcneba mRudelTaTvis]
[1768]
episkoposTa mimarT maTi umaRlesoba da ukeTilmsaxuresoba mefe irakli
da maTi uwmindesoba da unetaresoba patriarxi mefis Ze antoni
esreT ganvasazRvrebT, vamcnebT, movaxsenebT, da ubrZanebT yovelTa saqarTvel-
oQsa mRudelTmTavarTa da mwyemsTa WeSmaritTa, esreT
1. episkoposni miiyuandnen Tavisis samwysosa mRudelTa, dadgenilTa, gina
axlad dasadgenTa, da keTilad ganixilviden maTsa cxovrebasa da mecnierebasa,
ukeTu SemZlebel iyvnen swavlad da swavlul iyvnen SvidTa amaT saidumloTa
WeSmaritad aRsrulebad.
Svidni saidumloni wmidisa aRmosavleTisa ekklesiisani eseni arian:
a. naTlva, b. cxeba mironisa, g. saRmrTo wirva, d. mRudlis kurTxeva da
micualebulis wesT-ageba da damarxua, e. aRsarebis Tqmevineba, v. patiosani qor-
wineba, z. zeTis kurTxeva.
amaTi srulebiT aRsruleba Tu SeeZlosT, keTil da kurTxeviT miabaron eklesia da
samwyso qristesi, da waravlinon gankrZalviT mRudelobad, locviT da kurTxeviT.
2. da romelTaca ar SeeZlosT am saidumloebisa aRsrulebad, ubrZanon an
TviTon Tavis ekklesiaSi miiyvanon is mRudeli episkoposTa, an romelsame monas-
terSi miabaron mecnierTa da egoden guls-modgined ecadnen, rom iswaon. da
vinemdis iswavliden, episkoposma im samwysos sxva mRudeli ganuCinos.
ukeTu iswaos am saidumloebis aRsruleba, merme samwysoc miabaros da imRu-
del-moqmedos.
Tu ar inebos da verc iswavlos, samwyso CamoarTvan. TviTan saca undes,
warvides. sxva mRudel-moqmedebas nuras ikadrebs, Tvinier wirvisa, sadac enebos
wiros Tvinier sxvaTa mRudel-moqmedebaTa Sendoba aqvs, moZRvrisa Tvisisa wamebiTa.
3. romelTaca ekklesiisaganTa, samRudelod ganwesebadTasa, saekklesio wign-
ni, romelnic damWirno arian, romel amaebis ucodnelad mRudeloba ara jer-ars
daviTi, Jamnoba srulad, saxareba, samociqulo, paraklitoni, kurTxevani da
kondaki _ eseni Tu icoden kargad, akurTxen.
da eseni Tu ar icoden srulad, ganvakrZalebT episkoposTa eseviTarTa nu
akurTxeben.
4. da romelnic episkoposni eseviTarTa umecarTa akurTxeben, uwyoden makurTx-
evlica da kurTxeulica Zlierad imxilebian.
94
mitropoliti anania jafariZe
5. episkoposni mRudelT - amcnebden, rom TavTavis samwysoT, eriskacTa gina
qalTa, pirjvaris daweras aswavebdnen marTlad. da romelTac aRsarebis Tqma
SeeZlos, uaRsarebod nu daayeneben Svidis weliwadisas. da yovels suls wmidao
RmerTs Tavisis muxlebiT, da mamao Cuenos, miwyales. da mrwams zepiriT
Tqmas aswavliden da marTlmadideblobis sarwmuno[e]bis aRmsareblobasa WeSmaritsa.
6. da romelTac ar iswaon da udeb iqmnen, mRudeli nuRar umRudlobs; da
episkoposs Seasminos da episkoposmac sitkboebiT swrTvnas; da SiSiTaca ecadnen,
rom aswavlon. Tavis nebazed nurvis Tavis samwysos nu miuSueben, nurc episkoposni
da nurc mRudelni.
7. sofelSi, romelic Tavi da pirveli da upatiosnesi ekklesia iyos, gan-
wmedilni hqondesT da dagvili, da kedelni, sarkmelni, yureni gareT da SinaT _
mowmedilni; siwmidis iaraRi da wmida sakurTxeveli da trapezi _ uzeSTaesad
patiosnad, trapezi _ Semosili; siwmidis samsaxurebeli barZimi, feSxumi, kovzi da
kamara _ an vecxlisa an kalisa, sxvas nivTisa ar imsaxureba; pereqlebi da dafarna
_ farCisa, wmida da uCirqo; trapezi _ Semosili, raoden Zal-eduas uCirqos
samosliTa; odiki _ axali, kargi da uCirqo, da am odiks sudari hqondes uCirqo,
rom Sig Sexvevdes.
8. mRudlis Sesamoselic, risac SemZlebel iyos, uCirqo da daukerebeli.
dabebkili da Cirqiani ar ikadros msaxurebad; wmida wmidaTasa zeda sefiskueri _
rCeuli da zedaSe _ ferovani, wmida, uWango da uprkeo, sunisa da gemosi arasi
sxvisa mqonebeli; kretsabmeli _ uCirqo da gasworebuli.
9. agreve wignni: daviTi, Jamni, paraklitoni, Tormetis sauflos sadResaswau-
lo aTormetebi, dResaswaulisa da vnebisa, saxareba, samociqulo, kurTxevani da
kondaki, eseni unda hqondes.
10. sadac SeeZlos, brwyinuales kars karebi Seasxan da ise imRudelon, da
swirevden, da samwysoc amisTanas mRudelTa da ekklesiaT hqondesT, sxvaTi ar
iqneba, arc vbrZanebT.
11. da ragvaradac episkoposTaTvis gvimcnia, egreT mRudelT amcnon da ganakrZa-
lon, Torem episkoposnic kanons queS iqnebian da mRudelTac samwysoze xeli aiRon.
12. Tu sxva saydaric iyos im sofelSi an siaxloes eris salocavad dResaswau-
li sadme icoden, da im ekklesias es ganwyobileba da samsaxurebeli ar hqondes,
romlisac samwysosi iyos, im mRudelma am samudamos ekklesi[i]s samsaxurebeli
wariRos yovliferi, da imiTi Seamkos is ekklesia, da ise wiros, da iqav moitanos.
13. Cuen vgonebT, rom yovelTa uwyiT, garna amisi umecreba aravin qmnas, rom
im dRis msaxurebeli siwmidis samsaxurebeli WurWelni, gina Sesamoseli da odiki,
Tvinier wignisa, olarisa da sacecxluris meti, im dRes meored ixmaros. _
sasikvdined scodavs da ganipatiJos didad episkoposisagan.
95
saeklesio samarTali, kanonebi
14. amasac asre gamcnebT erTs ekklesiaSi jer-ars, raTa wmidani xatni esvenen
erTi jvarcmisa, erTi TviT macxovrisa, erTi yovlad wmidisa da erTi im ekklesi-
is wmidisa, romlisac saxelzed aRSenebuli aris is ekklesia da erTi saxiani
jvaric wirvazed trapezzed unda idvas. umisod wmida wirva diaR Znelad iqnebis.
15. da episkoposni amas ganakrZalebdeT mRudelTa saydars Tu xatsa Tofi
hqondes usjuloTa kacTagan nasroli, an xlmiT gina daniT nabrZvili hqondes da
SeSlili iyos dakortnili, da raoden SemZlebel iyunen _ ganaaxlon, an axalni
daaxatvinon. da Tu miZuelebulni da mifarlebulni _ kargad ganswmedden, da egreT
daisuenon da Tayuaniscemden.
16. amasac esreT vamcnebT da ganvakrZalebT, mRudelTa da episkoposTa mogax-
senebT, rom ganixilvideT numca vin mRvdeli nu ikadrebs sasmlisa da saWmlis
daWarbebasa da uZRebad smasa da Wamasa.
17. ukueTu vinme es mcneba ar daimarxos, episkoposman amxilos, da kualadaca
ar SeiSinos, ganikueTos, samwysoc CamoerTvas; amisTvis, rameTu ara jer-ars
uZRebTa da memTrvaleTa mRudelobad.
18. da aw naTlis-RebisaTvis esreT gamcnebT ymawvils rodesac undodes,
monaTlevdes. magram Tu daWireba ar iyos, Jamisad monaTlos. da Tu wirvamdis
monaTlos, aziaros. da Tu wirvas mermeT _ im dRes nu aziarebs, Tu didaT ar
uWirdes, da meores an mesames dRes aziaros wirvazed.
19. Tu vin icis, mRudels romlisame mizeziT goneba xelad ar hqondes an
uZlurebiT, an saWmlis da sasmlis wyeniT riTme, sanamdis gonebad ar movides, nu
ikadrebs am saidumlos aRsrulebasa da nu naTel-scems.
20. Tu daWireba iyos, da ymawvilisa da im mosanaTlavis sikvdilis SiSi
iyos, da arc sxua mRudeli iSoebodes siaxloes, didis sifrTxiliT maSin na-
Tel-sces im mRudelma.
da Tu momakvdavi iyos, kidec aziaros, diaR, didis sifrTxiliT da krZalviT
Seaxos xeli wmida-wmidaTasa, da moZRvarsac aRuaros, da episkoposisaganac Sen-
doba miiRos.
21. amad vafrTxilebT mRudelTa da vakrZalebT nuraodes nu daiTrobian,
Torem mRudeloba CamoerTmevaT WeSmaritad.
22. romelnic an misanni an mwamvlelni arian, siyvarulisa, gina siZulilis
wamlis moqmedni, anu maTni meZiebelni da mimyolni, gina meqereobisa da melobio-
bisa mkiTxvelni da maTni mrwmunebelni, unda Seinanon.
23. da dReis iqiT Tu vinme ikadros, icoden romel maTTa episkoposTa sam-
Rudelos msjavriT ganpatiJon. da mRudels nuRar miscemen, nurc qristianed-Ra
saxel-sdeben, nurc ekklesiasSi SeuSveben da nurc saflavs aRirseben.
96
mitropoliti anania jafariZe
da merme maTis simaRlis mefis samSjavroSi moiyvanon da vgonebT, rom maTis
keTilmorwmuneobis msjavrma sikuidiladca dasajos, rom maTzec ars samarTali
ese mipyrobili.
da romeli maTni morwmuneni da Semwynarebelni iqmnebian, isini xorcielad
jarimiT ganipatiJebian da sulierad mRudeli aRar miecemaT.
24. egreTve romelic xeTa da ZelTa, gina saddme niSTa da ZeglTa, da adgilTa
raTme uekklesioTa Tayvani-scemen, maTac ase es sasjeli miecemaT, viTar-igi
misanTa da mwamvlelTa.
25. episkoposma saca an xe, an Zeli, an niSi da Zeglni da uekklesiod amgvarebi
naxos, ZiriTurT aRmofxvras, da sawvavi dawos, da es sacduri daadumos da
ga[a]qarvos.
26. kviras da uqmes vakrZalebT yovelTa qristianeTa Zvelisa da axlis sjul-
iTa da aRqmiTa; numca vin ikadrebs kvirisa da uqmis texad, kviriakesa sruliad
yoveli uqmoba jer-ars, Tvinier locvisa da wirvisa da ekklesiad misvlisa,
kacTagan mipirutyvTamde; egreTve TormetTa saufloTa dReTa, da dResaswaulsa
yovlad wmidisa RmrTis-mSobelisasa da saCinoTa wmidaTasa.
27. amaTi wesi da rigi mRudels episkoposisagan ganewesos da mRudelma Tavis
samwysos ganuwesos da Seatyobinos, rom dRes uqmi ariso.
28. Tu vinme urC eqmnas da ar iuqmos, misi namoqmedi cecxliT dawvan; im kacs
ormoci joxi dahkran, Tu glexi iyos. da Tu maRali vinme iyos, maTs simaRles
mefes moaxsenos da iman sajos, viTa wes ars.
29. aseve vamcnebT; numca vin ikadrebs pirutyvis borotis sityviT Seg-
inebasa. amcnos mRudelma, da Tu ar daiSalos, episkoposT SeaSinon, nuRar
ityvian magvars uSversa.
da Tu ar daiSalon, ormoci joxi dahkran, Tu biWi iyos; da Tu kaci iyos _
mcired daarbion.
30. yovelTa mRvdelT-mTavarTaTvis gvimcnia da mogvixsenebia, rom ekklesiis
mamuls, nurc saxelos, nurca didsa da nuca mciresa, ase rom erTis dRis miwa
iyos, gina sabostne, anu mcire saxlis alagi. ara xelewifebis micemad visdame.
gina misyidvad.
nurc erTs glexs, nurc saganZurs da nurc Semosavals, rac Tavisis kondakiT ar
iSovos, da TviTan saxmarad ar miscemdes damWirneobisda, maTs simaRles keTil
msaxurs mefes moaxsenos da miss uwmidesobas patriarxs; da maTis jerCinebiT, Tu
rigiani aris, nebas daurTven da miacemineben; da Tu arada, TviT TaviT TvisiT
veraras SemZlebel ars.
31. da Tu dReis waRmarT romelic episkoposi amgvarebs iqs da TavisTavad
gascems an saxelosa, an miwa-alags, rogorc gvimcnia, an saganZurs da Semosavals,
97
saeklesio samarTali, kanonebi
da ekklesias gaaRaribebs an saganZurisagan, an xatisa jvarisa Sesamoslisgan, an
mamulisagan _ Tavs ar davanebebT, sarwmuno brZandeboden. ar dauTmobT.
vinc Sematebas ecdeba da Semkobas, didad mmadlobelni viqnebiT.
32. ekklesiis xatTaTvis, nebiTa RmrTisaTa, mxatvrebi arian da wignTaTvis
stanba aris.
da sxva saxmaric xom yovelive iSoveba amave Cuens sabrZanebelSi, fasiT sasy-
idelni. romliTame episkoposnic Seewivnen, romliTame mRudelni TviT daixar-
jnen da romliTame im ekklesiis Semavalni erni. da isre ganawyon ekklesiani.
da nu imizezeben uqonlobasa, raTa yovelni ekklesiani nebisaebr RmrTisa da
wmidaTa mamaTa mocemulisa kanunisaebr da wmidaTa oTxTa patriarxTagan damtki-
cebulisa, da viTarca ars yovelsa samarTlmadideblosa queyanasa Sina saberZne-
Tisa da ruseTisasa, egreT jer-ars CuenTaca ekklesiaTa yofa, raTa Sewirul iqmnas
winaSe RmrTisa msxuerpli da locva da vedreba Cveni.
33. da mogvetevnen Secodebani Cvenni, da vixsnneT xilulTa da uxilavTa
mterTagan mefeni, da mTavarnica, da mRudelT-mTavarni, da mRudelni, da ernica
da yovelni sulni marTlmadidebelni qristianeni.
yovlisa gansacdelisagan erTbaSad dacul viqmnneT uflisa da RmrTisa da
macxovrisa Cuenisa ieso qristes mier, romelsa hSuenis yoveli didebaQ, pativi da
Tayuanis-cema, TanadausabamoT mamiT da yovladwmidiT suliTurT, aw da maradis,
da ukuniTi ukunisamde, amin.
daibeWda sameufosa qalaqsa tfiliss, palatsa samefosa, qristes aqeT CRQz.
wyalobiTa RmrTisaTa, irakli meore, qristes mier mefe qarTlisa, kaxeTisa,
da mflobeli borCalisa, SamSadinlosa da yazaxisa, brZanebiT davamtkicebT.
wyalobiTa RmrTisaTa antoni, mdabali arxiepiskoposi mcxeTisa da yovlisa
zemoQsa saqarTveloQsa, brZanebiT davamtkiceb.
qristes aqeT CRiHY.
Semdgomad amissa kidev davmeteT amas zeda:
Cuen, irakli mefeman, mpyrobelman qarTlisa da kaxeTisaman, Tana-neba-myofo-
biTa srul erTianad Cuenis queynebis TavadTa, aznaurTa, didvaWarTa da glexTaTa,
RmrTis mowyalebiT amas zeda, di[a]R, guldajerebuli varT, rom Cuens qveyanaSi
arc yofila da arc aris amisTana avi RmrTis ganmarisxebeli saqmeni.
magram Cuens xalxs vafrTxilebT:
34. Tu vinme amisTanas saqmis mqneli gamoCndes an momwamlvelni, an kacis
Semkruelni, an siyu[a]rulisa da simZulvaris wamlis mimcemelni, an jadoobisa da
mkiTxaobis moqmedni, an RmrTis didad ganmarisxebelisa da miutevebelis finTisa,
98
mitropoliti anania jafariZe
da myralisa, da cecxliT saukunod mwuelisa mamaTmavlobis mqnelni mamalni anu
dedalni _ eseni unda Zaliani da saanadzos jajaebiT daiHocnen.
35. da es ganCineba unda yovelma episkoposma Tavis samwysos saydrebSi Tavis
xalxs waukiTxon da gaafrTxilon.
61 7
[mcnebani maqsime kaTalikozisa mama iobisa da winamZRvar besarionisadmi]
[1777 w.]
afxaz-imerTa kaTolikosi maqsime Cuens suliers Svils udabnos mamas iobs da
kualad erkeTis winamZRvars besarions uflisa Cuenisa ieso qristes mier locva-
kurTxeviT gikiTxav; da Semdgomad amisa garwmuneb samwyosa Cemsa sakaTalikosa.
1. da viTa Sendobisa Cvenisa morCil iyvneT, egreT keTilad moZRurideT,
aswavlideT da zedas-zeda sulieriTa swavliTa amxilebdeT da ganamtkicebdeT.
2. da ukeTu vinme samRudelo kaci uwesod iqceodes, anu nayrovanebiTa, anu
mTvralobiTa da sxviTa romliTame borotiTa, amxileT, SerisxeT. da ukeTu ara
Seikdimos da arca ganiSoros uweso igi qceva dascxerin mRudelobisagan.
3. da kualad romelsaca mRudels wirvisa da naTvlis srulebiT aRsruleba ar
Zal-edvas, Tqven aswaveT gulsmodgineT. da ukeTu keTilad ver iswa[v]os, igica
daayeneT mRudelobisagan.
4. da romelsaca mRudelsa mecniereba da SiSi RmrTisa aqundes da SeeZlos
saidumloebis aRsruleba, man imRudelmoqmedos; xolo umecari da uSiSi RmrTisa
da ukrZalveli gonebiTa yovladve nu ikadrebn msaxurebad wmidisa mis wmidaTasa.
5. da egreTve, romelsaca Zal-edvas swavlad da moZRurebad, moZRurides, da
romelsaca ara _ nu imoZRurebs.
6. kualad amas gamcneb da gaswaveb, rom eklesiebs ganixilvideT da mas zeda
dadginebulTa mRudelTa ganakrZalebded da aswavebdeT, rom eklesia wmidad da
sufTad Seinaxon; barZim-feSxumi da maTi dafarnaebi da wmidis trapezis gadasafa-
rebeli sadac hpovoT, rom Zveli iyos, an damwvari, an daxeuli, gamoacvlevineT
da ganaaxlebineT.
7. da im eklesiazed mimavals ersac auwyT, rom eklesiis samsaxurebels saqmezed
mRudels Seeweoden da morCil eqmneboden.
8. da eseca amceniT romelic sayovelTao uqmi dRe iyos, keTilad daimarxevden
da eri srulebiT yrmiT da dedebiTurT eklesiad miiswrafiden da wirva-locvas ar
daakldeboden.
617
q. s. Z. , I II, 1970, gv. 871-877.
99
saeklesio samarTali, kanonebi
9. da kualad amasac ganakrZalebdeT, rom mkiTxavi ar Seiwynaron, _ SeCvenebuli aris.
da vinca mkiTxavi saxlad miiyvanos da akiTxvinos, mkiTxavi igi da saxlad
mimyvanebelica da Semwynarebeli misi, ornive erTbamad gankveTeT da ganayeneT
yovlisave qristianeTa wesisagan, ziarebisa da eklesiad mislvisagan.
da nurc mkudars damarxven mkiTxavs, aramed viTarca ZaRli gancofebuli,
egreT Seracxon.
10. ese mcnebani yovelnive keTilad auwyeT da ganamtkiceT, da dRiTi-dRe nu
daiyo[v]nebT swavlad erisa, Torem sasjelsa didsa Tanamdeb xarT.
daiwera welTa qristes aqeT CRoz.
beWedi: Crdilo afxaz-imerTa kaTalikosi maqsime.
61 8
g. [kanonTa ganweseba codvilTaTvis anton II-is mier]
[1793 w. 13 agvisto]
1. Svid wel nu eziarebian wmidaTa saidumloTa. da Tu sadme sikudilad miiwios
SvidTa maT weliwadTa Sina, romliTame mizeziTa aziaros sulierman mamaman. da Tu
mokudes anderZi aRugos da damarxos. da Tu morCes, isev SvidTa weliwadTa Ses-
rulebamde nu iqmnebian miaxleba misi wmidaTa saidumloTa.
2. nu Sevals eklesiasa Sina vidre samTa weliwadTa srulyofadmde, aramed
hsdges gare karsa eklesiisasa wiruasa anu locvasa zeda da SemavalTa da ganmaval-
Tagan didiTa vedrebiTa iTxovdes da Tavsa Tvissa moidrekdes maTdami da ityodes
SemindeviT me, codvilsa.
3. da Sedgomad samisa wlisa Sevides eklesiasa Sina da sefiskveri miecemodes.
4. oTxTave marxvaTa, ese igi, wmidaTa didTa ormeocTa marxvaTa Sina wmidaTa
mociqulTa da RmrTismSoblis micualebisa da qristes-SobisaTa ityodes aRsare-
basa da daufarvelad aRuarebdes coduaTa TvisTa da cremliT suliTa Semusrvil-
iTa da guliTa SemusrviliTa inandes.
da romelnica kanonni sulierman mamaman Tvisman misces dafarulTaTvis cod-
uaTa, romelnica aRuarna mas, dauklebelad gardaixdides.
5. wmidaTa maT didTa ormeoceTa da RmrTismSoblis marxuaTa Sina Tvinier
SabaT-kvirisa nu hsuaman Rvinosa da qristes-Sobis marxvaTa da mociqulTa marx-
vaTa Sina oTxSabaT-paraskevsa esreTve nu suamn da xsnilsa SvideulTa samTa weli-
wadTa orSabaTsa xorcsa nu sWamen da oTxSabaT-paraskevsa Tevzsa, Tvinier sau-
flosa dResaswaulisa da ganwesebulisa tibikonisa.
618
q. s. Z. , II I, 1970, gv. 914.
100
mitropoliti anania jafariZe
6. mouklebelad Tvissa ganwesebulsa saidumlosa locuasa ilocvides da wir-
vasa da locvasa eklesiisasa nu daakldebin da TDToeulsa dResa Sina hyofdes
metaniasa assa ormeocsa didsa metaniasa da sameocsa xelis metaniasa da ityodes
TiToeulsa zeda RmerTo, milxine me codDlsa amas da Semiwyale me.
7. samsa weliwadsa vidre Seslvadmde eklesiasa Sina nu moiparsavn Tmasa da
nurca wversa da Seimosos kvarTi da sarvari samoslisa.
8. Semdgomad amaTsa ukeTu SemZlebel iyos, daixsnas tyve; da ukeTu ara, SeZleb-
isaebr Tvisisa sxvasa damxsnelsa visme Seewios.
9. erTsa weliwadsa suliersa mamasa TDssa ormeocdaaTsa awirvinebdes codvis
mitevebisaTvis Tavisa TDsisa da gansvenebisaTvis mis mier moklulisa.
10. romelic mRudelmTavris misarTmevi sakanonos debuleba iyos, SeZlebisae-
bri dauyovneblad miarTvas da esreT srulhyos ganwesebulni ese kanonni.
welsa CRJg, TTuesa agvistosa ig.
xelrTva : kaTalikozi. mdabali mitropoliti mixail.
61 9
619
q. s. Z. , II I, 1970, gv. 1018.
101
saeklesio samarTali, kanonebi
saqarTvelos eklesiis avtokefaliis
gamocxadebis Semdeg (12.03.1917) ruseTis
droebiTma mTavrobam 1917 wlis 27 marts
scno saqarTvelos eklesiis avtokefali-
is aRdgena da uwoda mas `qarTuli ek-
lesiis TviTgamorkvevis udidesi aqti~.
saqarTvelos eklesiis droebiTma
mmarTvelobam 1917 wlis agvistoSi gadaw-
yvita moewvia sruliad saqarTvelos saek-
lesio kreba. agvistos damlevsa da seqtem-
bris dasawyisSi mTel saqarTveloSi mim-
dinareobda am krebis delegatTa arCevnebi.
sruliad saqarTvelos I saeklesio
kreba (avtokefaliis aRdgenis Semdeg)
gaixsna 1917 wlis 9 seqtembers dRis
12 saaTze sionis taZarSi. krebas Tavmj-
domareobda mitropoliti leonide, prez-
idiumSi arCeul iyvnen: giorgi Juru-
li, trifon jafariZe da spiridon ke-
dia. krebis dRis wesrigis umTavresi
sakiTxi iyo saqarTvelos eklesiis mar-
Tva-gamgeobis debulebis proeqtis ganx-
ilva, saqarTvelos sasuliero saswav-
leblebis keTilmowyoba-uzrunvelyofis
sakiTxebi, soxumis eparqiis sakiTxi da
kaTalikos-patriarqis arCevnebi.
sruliad saqarTvelos I-ma saekle-
sio krebam miiRo `saqarTvelos eklesi-
is marTva-gamgeobis debuleba~. am de-
bulebiT saqarTvelos eklesia aerTianebda
yvela marTlmadidebel qarTvels da
agreTve araqarTvel marTlmadidebleb-
sac, romlebic cxovrobdnen saqarTve-
los Zveli sakaTalikosos sazRvrebSi.
marTva-gamgeobis mxriv saqarTvelos
eklesia iyofoda eparqiebad, eparqiebi -
olqebad, xolo olqebi - samrevloebad.
`eklesiis marTva-gamgeobis dadgenilebebi~
saqarTvelos I saeklesio kreba (9-17.09. 1917)
saqarTvelos eklesiaSi Sedioda sul 13
eparqia. saqarTvelos eklesias mTlianad
ganagebdnen saeklesio krebebi (sruliad
saqarTvelos eklesiisa, saeparqio, sa-
olqo da samrevlo), romelTa aRmasrule-
beli organo iyo sabWo (sakaTalikoso,
saolqo, samrevlo). saqarTvelos ekle-
sias, wesdebis mixedviT, ganagebda sruli-
ad saqarTvelos saeklesio kreba, romelic
Sedgeboda samRvdeloTa, monazonTa da
saero warmomadgenlobisagan. sruliad
saqarTvelos eklesiis krebis Tavmjdomar-
ed unda yofiliyo kaTalikosi, misi ary-
ofnis dros ki misi mosaydre.
sruliad saqarTvelos eklesiis kre-
bis kompetenciaSi Sedioda: adgilobrivi
sa ekle sio sa ma rTa li, ka Ta likosis,
sakaTalikoso sabWosa da sakaTalikoso
sasamarTlos wevrebisa da kandidatebis
arCeva, axali eparqiebis gaxsna an arse-
bul eparqiaTa sazRvrebis gadamijvna da
kaTedrebis aRdgena an daarseba, zrunva
sasuliero saswavlebelTa daarsebisa an
nivTierad uzrunvelyofisaTvis. saekle-
sio krebis aRmasrulebeli mudmivi or-
gano iyo sakaTalikoso sabWo. sruliad
sa q a rTv e los ka Talikos- p a tria rq i,
saWeTmpyrobeli eklesiisa, imave dros
iyo mTavarepiskoposi mcxeTisa. mas irCev-
da sruliad saqarTvelos saeklesio kreba,
Semdgari rogorc sasuliero, aseve saero
pirebisagan.
krebam airCia sruliad saqarTvelos
kaTalikos-patriarqad wmida kirioni
(saZagliSvili) da mogvca eklesiis mar-
Tvis debuleba.
102
mitropoliti anania jafariZe
saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba
debulebani
miRebuli sruliad saqarTvelos 1917 wlis saeklesio krebaze
$1. marTva-gamgeobis mxriT saqarTvelos eklesia ganiyofa eparqiebad da epar-
qiebi _ olqebad, xolo olqebi _ samrevloebad.
$2. saqarTvelos eklesiaSi Semdegi eparqiebia:
a) mcxeTisa, romlis mwyemsmTavari aris mTavarepiskopozi mcxeTisa da
sruliad saqarTveloQs kaTolikoz-patriarqi. samwyso saqarTvelos eklesiis
wm. dedaqalaqi mcxeTa, orisave aragvisa da qsan-lexuris xeobani (teritoria
Zveli eparqiebis: mcxeTisa, wilknisa da samTavisis), rasac Seicavs exlandeli
duSeTis mazra Semdegis cvlilebiT: dasavleTiT emateba qsan-lexuris xeobaTa
qvemo-nawili vidre wlevis mTamde, xolo aRmosavleTiT akldeba aragvis aRmo-
savleTi sanapiro, romlis erTi nawili, - nokornis qedis qvemod, Sedis tfilelis
eparqiaSi (saguramos ubani), xolo zemo-nawili (xarWiSos ubani), - Seadgens
alaverdelis samwysos. kaTedra eparqiisa aris mcxeTa (sveticxovelSi), xolo
kaTolikozis rezidencia _ tfilisSi.
SeniSvna: kaTolikoz-patriarqis pirdapir samwysos Seadgens agreTve saqarTvelos gared
mcxovrebi qarTveloba.
b) tfilisisa. samwyso: gare-qarTli da gare-kaxeTi (teritoria Zveli epar-
qiebisa: tfilisis, manglisis, walkis, dmanisis, bolnisis, winwyarosi, agarakis,
rusTavis, kawareTisa da ninowmidis), rasac Seadgens exlandeli tfilisis da
borCalos mazrebi da amaT garda saguramos ubani da bambakis xeoba. kaTedra
mwyemsTmTavarisa - tfilisSi (sionSi), rezidencia _ iqve. pativi mwyemsTmTavrisa:
tfileli mitropoliti.
SeniSvna: tfileli, rogorc kaTolikozis uaxloesi adgilobrivi mRvdelmTavari, aris
mosaydre kaTolikozisa.
g) alaverdisa. samwyso: Sida-kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebis: alaverdisa,
nekresisa da xarWaSenis), rasac Seicavs exlandeli Telavisa da TianeTis mazrebi
xarWiSos ubnis mimatebiT da amaT garda didoeT-durZukeTi, miwerili Tergisa
da daRestnis mxareebze. kaTedra mRvdelmTavrisa _ alaverdSi, rezidencia _
q. Te lavS i. pativi mRv delmTav ris a : ala verde li epi skopozi (a nu ab ba
a la v erdeli ) .
d) bodbisa. samwyso: hereTi, rani, Saqi da wuqeTi (teritoria Zveli eparqie-
bisa: bodbisa, Weremisa, giSisa da xoranabujis), rasac Seadgens exlandeli mazrebi
103
saeklesio samarTali, kanonebi
da olqebi _ siRnaRisa, zaqaTalisa, samurisa, nuxisa, areSisa, ganjisa da yazax-
isa. kaTe dra mRvdelmTavrisa - bodbeSi, rezidencia _ q. siRnaRS i. pativi
mRvdelmTavris: bodbeli episkopozi.
e) urbnisisa. samwyso: Sida-qarTli (teritoria Zveli eparqiebisa: urbnisis,
ruisis, niqozisa da samTavrosi), rasac Seicavs exlandeli goris mazra, garda
borjomis xeobisa da samTavisis ubnisa, da amas garda dvaleTi, miwerili Tergis
mxareze. kaTedra mRvdelmTavrisa _ urbnisSi, rezidencia _ q. gorSi. mRvdelmTavris
pativi: urbneli episkopozi.
v) awyurisa. samwyso: samcxe, javaxeTi da zemo-somxeTi (teritoria Zveli
eparqiebisa: awyuris, wurwyabis, kumurdosi, eruSeTis, dadaSenis, wyarosTavis,
anisis, karisa da alaSkertis), rasac Seadgens exlandeli axalcixis mazra _
borjomis xeobis mimatebiT, axalqalaqis mazra, artaanis olqi, yarsis olqi,
yaRzevanis olqi, gumbris mazra da amaT garda ori olqi osmaleTis sazRvrebSi _
basiani da alaSkerti. kaTedra mRvdelmTavrisa _ awyverSi (droebiT zarzmaSi),
rezidencia _ q. axalcixeSi. mRvdelmTavris pativi: mawyvereli episkopozi.
z) quTaisisa. samwyso: qvemo-imereTi (teritoria Zveli eparqiebisa: quTaisisa
da xoni s), - ex lande li q uTai sis mazra md. wya lwiTelas qvem od. kaTe dra
mRvdelmTavrisa _ q. quTaisSi, rezidencia _ iqve. mwyemsmTavris pativi: quTaTe-
li mitropoliti.
H) genaTisa. samwyso: zemo-imereTi (teritoria genaTis Zveli eparqiisa), -
e x la n de li S ora p ni s m a zra da ok ri b a m d. wy a lwi Te la s ze m od. ka Te dra
mRvdelmTavrisa _ gelaTSi, rezidencia _ q. zestafonSi. mRvdelmTavris pativi:
genaTeli episkopozi.
T) nikorwmidisa. samwyso: raWa (teritoria nikorwmidis Zveli eparqiisa), -
exlandeli raWis mazra. kaTedra mRvdelmTavrisa _ nikorwmidaSi, rezidencia _
q. onSi. pativi mRvdelmTavrisa: nikorwmideli episkopozi.
i) cagerisa. samwyso: leCxum-svaneTi (teritoria _ cageris Zveli eparqiisa),
exlande li leCxumis mazra. k aTedra _ cag erSi , re zide ncia _ i qve. pativi
mRvdelmTavrisa: cagereli episkopozi.
ia) Wyondidisa. samwyso: odiSi (teritoria Zveli eparqiebisa : Wyondidis,
caiS isa da walenjixasi) , exlan deli s enakis a da zugdidis mazreb i. kaTedra
mRvdelmTavrisa _ martvilSi, rezidencia _ q. foTSi. pativi mwyemsmTavrisa :
Wyondideli mitropoliti.
ib) baTom-Semoqmedisa. samwyso: guria, tao-klarjeTi da WaneTi (teritoria
Zveli eparqiebisa: xinowmidisa _ imave baTomis, Semoqmedis, jumaTis, satrapela-
si, tbeTis, anCis, iSxanisa da banis), rasac Seicavs: ruseTis sazRvrebSi _ exlan-
deli ozurgeTis mazra, baTomis, arTvinis da olTisis olqebi, xolo osmaleTis
104
mitropoliti anania jafariZe
sazRvrebSi _ olqebi: TorTomi, kiskimi, ispiri, rize, aTina da xofa. kaTedra
mRvdelmTavrisa _ q. baTomSi, rezidencia iqve. pativi mRvdelmTavrisa: baTomel-
Semoqmedeli episkopozi.
ig) cxum-bediisa (teritoria Zveli eparqiebis: drandisa _ imave cxumis,
bediisa, moqvisa da biWvinTisa). exlandeli soxumis olqi gagris ubnis mimatebiT.
kaTedra mRvdelmTavrisa cxumSi (soxumSi), rezidencia _ iqve. mRvdelmTavris
pativi: cxumel-bedieli episkopozi.
SeniSvna 1. mitropolitebi pativiT episkopozebze maRla dganan. samitropolito kaTe-
drebi ierarqiulad Tanasworni arian, agreTve saepiskopozo kaTedrebi. mwyemsmTavarni pa-
tivdebul iqmnebian xeldasxmis (qirotoniis) uxucesobis mixedviT. gamonaklisia mxolod tfile-
li mitropoliti, rodesac igi faqtiurad kaTolikozis mosaydreobas asrulebs.
SeniSvna 2. am siis Secvla da Sevseba sruliad saqarTvelos eklesiis krebis kompetencias
ekuTvnis.
$3. saqarTvelos eklesias mTlianad da nawilobriv (eparqias, olqsa da sam-
revlos) ganageben krebebi (sruliad saqarTvelos eklesiisa, saeparqio, saolqo da
samrevlo), romelTac aRmasrulebel organoebad hyavs sabWoebi (sakaTolikozo,
saeparqio, saolqo da samrevlo).
mTavari gamgeoba $4. saqarTvelos eklesias ganagebs sruliad saqarTvelos
saeklesio kreba, romZelsac Seadgens eklesiis srulwlovan wevrTa warmomadgenle-
bi, ganurCevlad sqesisa, Tanamdebobisa da xarisxisa, TiToeul olqidan oTx-
oTxi kaci, amaT garda saeklesio krebis aucilebel wevrebad iTvlebian yvela
mmarTveli mRvdelmTavrebi.
$5. sruliad saqarTvelos saeklesio krebas Tavmjdomareobs kaTolikozi, xolo,
roca igi ar aris, misi mosaydre, da Tu mosaydrec ar aris, erT-erTi mRvdelmTa-
vari krebis arCeviT. krebave airCevs prezidiumis danarCen wevrebsa da mdivnebs.
kreba aris Cveulebrivi _ xuT weliwadSi erTxel, da araCveulebrivi _ roca
saWiroeba moiTxovs, Cveulebriv krebas iwvevs kaTolikozi, xolo araCveulebrivs
an kaTolikozi, an sakaTolikozo sabWo, saeparqio sabWoTa umravlesobis Tanxmo-
biT. kreba kanonieria, Tu mowveulTa erTi mesamedi mainc gamocxaddeba.
$6. sruli ad s aqa rTve los sae kle sio kreb is komp ete ncia s e qvem deb areb a :
a) adgilobrivi saeklesio kanonmdebloba; b) uzenaesi saeklesio samarTali;
g) sabolood garCeva da gadawyveta im saqmeebisa, romelTac mas sakaTolikozo
sabWo warmoudgens; d) arCeva sakaTolikozo sabWos da sakaTolikozo sasamarT-
los wevrebisa da maTi kandidatebisa; e) Zveli kaTedrebis aRdgena, axali eparqie-
bis gaxsna an arsebul eparqiaTa daxurva da sazRvrebis gamijvna; v) zrunva sasuli-
ero saswavlebelTa daarsebisa da nivTierad uzrunvelyofisaTvis; z) mTavari
marTva-gamgeobis organoTa Statebis damtkiceba.
105
saeklesio samarTali, kanonebi
$7. saeklesio krebis mudmivi aRmasrulebeli organo aris sruliad saqarTve-
los sakaTolikozos sabWo (anu SemoklebiT sakaTolikozo sabWo). sakaTo-
likozo sabWo Sesdgeba Tormet wevrisagan. sabWos wevrad SeiZleba arCeul iqmnes
qalica da kacic, rogorc krebis delegatTa, ise aradelegatTagan. sabWos wevrni,
agreTve oTxi maTi kandidati, aRirCevian saeklesio krebis mier xuTis wlis vadiT
da SeuZlianT xelaxla arCeul iqmnen. sabWos Tavmjdomareobs kaTolikoz-patri-
arqi, xolo roca is avad aris an sxvagan sadme, misi mosaydre. dasaxelebul
Tormet wevrTa garda sabWoSi gadamwyvetis xmiT monawileobas iRebs or-ori
mRvdelmTavari, romelnic gamoiwvevian eparqiebidan rigrigobiT ori Tvis vadiT,
agreTve TiTo warmomadgeneli saeparqio sabWoTa, Tu ukanasknelni saWirod da
TavisaTvis SesaZleblad dainaxaven maT warmogzavnas. sabWos sxdomis dReebisa da
saqmeebis ganxilvis rigs awesebs Tavmjdomare. sxdoma kviraSi orjer mainc unda
moxdes da is kanonieria, Tu rva wevri mainc daeswreba TavmjdomariTurT. sabWoSi
sakiTxi ubralo xmis umetesobiT swydeba, xolo roca xmebi Tanabrad iyofa, maSin
is azri upiratesobs, romelsac Tavmjdomare emxroba.
$8. sakaTolikozo sabWos samsaxuris mxriT eqvemdebarebian rogorc mRvdelmTa-
varni da sasuliero pirni, agreTve saeklesio dawesebulebani da maTSi mosamsax-
ureni, xolo sarwmunoebisa da saeklesio disciplinis mxriT yoveli wevrni saqarTve-
los eklesiisa. sabWos dadgenilebani savaldebuloa yvela saeklesio dawesebule-
baTa da eklesiis wevrTaTvis; imaTi Secvla SeuZlia mxolod sabWos da saeklesio
krebas. sakaTolikozo sabWo Tavis funqciebis aRsrulebis dros xelmZRvanelobs
saRmrTo weriliT, msoflio da adgilobriv (maT Soris saqarTvelos eklesiis)
krebaTa dadgenilebiT da saxelmwifoSi momqmed kanonmdeblobiT. sakaTolikozo
sabWos aqvs damxmare organoebi: kancelaria, samoswavlo komiteti, sameurneo
gamgeoba da samonastro gamgeoba: amaT garda sabWos hyavs iuriskonsulti.
$9. sakaTolikozo sabWos eqvemdebareba Semdegi saqmeebi: a) zrunva saeklesio
swavla-moZRvrebisa da qarTuli RvTismetyvelebis ayvavebisa da Seuryvnelad dacvi-
saTvis; b) zrunva samwysoTa sarwmunoebriv-zneobrivi warmatebisaTvis; g) saekle-
sio kanonTa da saqarTvelos saeklesio krebis dadgenilebaTa ganmarteba; roca
saWiroeba moiTxovs, axali kanon-proeqtis SemuSaveba da saeparqio sabWoebTan SeT-
anxmebiT, droebiT, morig saeklesio krebamde, cxovrebaSi gatareba; krebas ufleba
aqvs daadasturos an uarhyos am wesiTY cxovrebaSi gatarebuli kanoni; d) Tvalyuris
devneba mis qveiT mdgom pirTa da dawesebulebaTa moqmedebisa; e) zrunva monaster-
Ta, taZarTa, saqvelmoqmedo da saganmanaTleblo dawesebulebaTa keTil-mowyo-
bisa da warmatebisaTvis; v) winaswari ganxilva da saTanado dawesebulebaTa winaSe
Suamdgomlobis aRZvra monasterTa, eklesiaTa, saqvelmoqmedo da samoswavlo-
saganmanaTleblo dawesebulebaTa daarsebis Sesaxeb; z) saTanado saxelmwifo dawese-
bulebaTa da Tanamdebobis pirTa winaSe saeklesio saqmeTa gamo Suamdgomlobis
106
mitropoliti anania jafariZe
aRZvra; H) zrunva samRvdeloebis qonebrivad uzrunvel-yofisaTvis; T) zrunva
samsaxuridan gasul samRvdelo pirTa, saeklesio moxeleTa da samRvdeloebis
qvriv-obolTaTvis; i) zrunva saRmrTo da saeklesio-saRvTismsaxuro wignTa
Sedgenisa, Sesworebisa da gamocemisaTvis; ia) mRvdelmTavarTa, Tanaxmad maTis
Txovnisa, samsaxuridan ganTavisufleba; ib) reviziis daniSvna sxvadasxva saWiroe-
baTa da SemTxvevaTa gamo; ig) eparqiebisa da saeklesio dawesebulebaTa xarjTaR-
ricxvis ganxilva-damtkiceba; id) saeparqio da sxvadasxva saeklesio dawesebule-
baTa wliuri angariSebis ganxilva da mTeli sakaTolikozoQs wliuri angariSis
Sedgena krebisaTvis warsadgenad; ie) saeklesio uZrav qonebaTa SeZena-ganTvisebis
damtkiceba; iv) sabolood garCeva da damtkiceba saeparqio sabWoTagan Semosul
saqmeTa; iz) nebarTva sakaTolikozoSi nebayoflobiTi Sewirulebis saqvelmoqmedo
mi zniT Sek rebi sa; iH) sxva av toke falur e kle sieb Tan urTierTobi s daWera;
iT) winaswari muSaoba sruliad saqarTvelos saeklesio krebis mowvevisaTvis da
agreTve am krebaze gansaxilvel sakiTxTa damuSaveba da masalebis Sekreba; k) xelmZR-
vaneloba kaTolikozis arCevnebisa; ka) micema droebiTis Tavisuflebisa, erT
Tveze metis vadiT, episkopozebisa, sakaTolikozo sabWoQsa da sakaTolikozo sasa-
marTloQs wevrebisa da sabWoQs damxmare organoTa gamgeTaTvis; kb) ganxilva da
gadawyveta im saqmeebisa, romelnic saeparqio sabWoebidan gadmoecema; kg) zrunva
galobis aRdgena-gamSvenebisaTvis; kd) zrunva saarqeologio naSTTa dacvisaTvis.
$10. kaTolikozi. saWeTmpyroblad (mTavar-winamZRvrad) eklesiisa iTvleba
mTavarepiskopozi mcxeTisa da sruliad saqarTveloQs kaTolikoz-patriarqi, romel-
sac irCevs saqarTvelos eklesiis yvela srulwlovani wevri pirdapiris, say-
ovelTao, Tanasworis da farulis xmis micemiT.
SeniSvna: sakaTolikozo kandidatisaTvis berobis miReba savaldebulo araa. fizikurisa
da zneobrivis mxriT igi unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas da unda
hqondes miRebuli umaRlesi sazogado ganaTleba da Sesaferi saRvTismetyvelo momzadeba.
$11. kaTolikoz-patriarqi aris pirveli TanasworTa Soris (mociq. kan. 34)
da misi kompetencia aseTia: a) is Tavmjdomareobs sruliad saqarTvelos saekle-
sio krebas, sakaTolikozo sabWos da sakaTolikozo sasamarTlos; b) mwyemsmTavru-
lad mimoixilavs sakaTolikozos eparqiebs da xelmZRvanelobas uwevs episkopo-
zebs saeparqio mTavar-gamgeobaSi; g) mis saxels ixsenieben wirva-locvis dros
sakaTolikozoQs mRvdelmTavarni da samRvdeloeba; d) igi aZlevs droebiTs Tavisu-
flebas: episkopozebs, sakaTolikozo sabWoQsa da sasamarTloQs wevrebs da sabWoQs
damxmare organoTa gamgeebs ara umetes erTi Tvisa weliwadSi, xolo saeparqio
marTva-gamgeobis organoTa da sasamarTlos Tavmjdomareebs da wevrebs ori Tvidan
da mets; e) agreTve aZlevs daTxovniTs sigelebs im episkopozebs, romelnic epar-
qiidan droebiT sxvagan sadme midian; v) rogorc Tavmjdomare sakaTolikozo
sasamarTlosi, igi iRebs saCivars episkopozTa, sakaTolikozo sabWos da sasa-
107
saeklesio samarTali, kanonebi
marTlos wevrTa, saeparqio krebaTa da saeparqio dawesebulebaTa (sabWos da sasa-
marTlos) Sesaxeb da aZlevs am saCivars kanonier msvlelobas; z) rogorc Tavmj-
domare sakaTolikozo sabWosi, is zrunavs uepiskoposod darCenil eparqiebi-
saTvi s; H) sa Wiro Sem TxvevaSi , sabWos mindob ilobiT, is aZle vs rCeva s da
mwyemsmTavrul SeniSvnas episkopozebsa da saeparqio marTva-gamgeobis organoTa da
sasamarTloQs Tavmjdomareebsa da wevrebs; T) sabWosave mondobilobiT imas miw-
er-mowera aqvs sxva avtokefalur eklesiebTan da saxelmwifos umaRles dawese-
bulebebTan; i) moiwvevs Cveulebriv saeklesio krebas da araCveulebrivs saeparqio
sabWoTa umravlesobis TanxmobiT.
saeparqio marTva-gamgeoba $12. saeparqio mmarTvelobis mTavari organo
aris saeparqio kreba, romelzedac TviToeuli olqi hgzavnis oTxs warmomad-
genels. kreba orgvaria: Cveulebrivi, weliwadSi erTxel, da araCveulebrivi _
saWiroebisdagvarad. krebas Tavmjdomareobs adgilobrivi mRvdelmTavari; roca
mRvdelmTavari ar aris, kreba TiTon irCevs Tavmjdomares samRvdelo pirTa
Soris. krebave irCevs prezidiumis danarCen wevrebs da mdivnebsac. kreba kanonieria,
Tu masze gamocxadda ara umcires mowveulTa naxevrisa.
$13. saeparqio krebis uflebas Seadgens : a) saeparqio sabWoQs da saeparqio
sasamarTloQs wevrTa da maTi kandidatebis arCeva; b) Tvalyuris devneba saepar-
qio cxovrebisa da saeparqio dawesebulebaTa moqmedebisa; g) eparqiis danawileba
olqebad, an arsebul olqTa gadamijvna; d) zrunva saeklesio, samoswavlo da
saganmanaTleblo dawesebulebaTa daarsebisa, gaumjobesebisa da nivTier saSu-
alebaTa gamonaxvisaTvis eparqiaSi; e) adgilobrivi sabWos mier SemuSavebul
wesebis da instruqciebis damtkiceba; v) zrunva galobis gaumjobesebisaTvis da
agreTve zrunva siZveleTa dacvisaTvis.
$14. saeparqio krebis aRmasrulebeli organo aris saeparqio sabWo. sabWos
Tavmjdomareobs adgilobrivi mRvdelmTavari, xolo, roca igi araa, maSin sabWos
wevrebi Tvis Soris airCeven Tavmjdomares samRvdelo pirTagan. sabWo Sesdgeba
eqvsi wevrisagan, romelTac irCevs kreba rogorc sasuliero, ise saero pirTagan.
sabWos wevrebi irCevian saeparqio krebis mier sami wlis vadiT. amaT garda sabWos
hyavs mdivani, romelsac TviT sabWo moiwvevs.
$15. saeparqio sabWos kompetencias eqvemdebareba: a) sarwmunoebis da zneobis
dacva-ganmtkicebisaTvis zrunva eparqiaSi; b) Tvalyuris devneba samonastro da
saeklesio qonebaTa marTva-gamgeobisa eparqiaSi; g) ganxilva im saqmeebisa, romelTac
mas saolqo krebebi an saolqo sabWoebi warmoudgenen; d) Tvalyuris devneba yvela
saeklesio dawesebulebaTa da saeklesio Tanamdebobis pirTa moqmedebisa eparqiaSi;
e) ganxilva sakiTxisa axali olqebis gaxsnis an arsebul olqTa Semcirebisa gind
gayofisa da gadamijvnisa eparqiis farglebSi; v) saeparqio krebaze gansaxilvel
108
mitropoliti anania jafariZe
sakiTxTa winaswari damuSaveba; z) gacema iseTi dokumentebisa, romelnic morwmu-
neTa moqalaqeobriv mdgomareobas Seexebian; H) saeparqio wliur angariSis Sedgena
saeparqio krebisa da sakaTolikozo sabWosaTvis warsadgenad; T) berobisa da
sasuliero wodebidan ganTavisufleba.
SeniSvna : saqmeebi wydeba ubralo xmis umetesobiT; magram, roca sabWosa da mRvdelmTa-
vars Soris uTanxmoebaa, maSin sadavo saqme gadaecema sakaTolikozo sabWos.
$16. episkopozi. episkopozi aris eparqiis sarwmunoebriv-zneobrivi cxovrebis
xelmZRvaneli da ganagebs eparqias saeparqio sabWosTan erTad. saepiskopozo kan-
didati aRirCevis sayovelTao, pirdapiri, Tanaswori da faruli xmis micemiT,
xolo xeldaasxams mas kaTolikozi episkopozTa krebiTurT. saepiskopozo kandi-
dats unda hqondes miRebuli umaRlesio ganaTleba da Sesaferi saRvTismetyvelo
momzadeba, xolo ukidures SemTxvevaSi ara umcires saSualo saRvTismetyvelo
ganaTlebisa; fizikurad da zneobrivad unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa
moTxovnilebas.
SeniSvna : saepiskopozo kandidatisaTvis berad Sedgoma savaldebulo ar aris.
$17. episkopozis kompetencias ekuTvnis: a) sruli ufleba mTels eparqiaSi swav-
la-moZRvrebisa; b) ufleba yovelgvaris mRvdelmoqmedebis Sesrulebisa; g) zrunva,
raTa mis eparqiaSi morwmuneni saRs saeklesio swavlebas icavdnen; d) mas aqvs
ufleba axsnas qorwinebis dros zogierTi dabrkolebani, romelnic naTesauri
kavSiridan gamomdinareoben; e) sarwmunoebriv saqmeebSi masze damokidebuli arian
epaqriis yvela wevrebi; v) mis saxels aRavlens wirva-locvis dros mTeli epar-
qiis samRvdeloeba; z) is aZlevs droebiTs Tavisuflebas, ara umetes erTi Tvisa,
saeparqio dawesebulebebSi mosamsaxureT, -
episkopozi valdebulia: a) daemorCilos saeklesio kanonebsa da mTavar saek-
lesio mmrTvelobis mier kanonierad gamocemuls dadgenilebaTa, xolo roca ama
Tu im saeklesio kanonisa an dadgenilebis Sesaxeb gaugebroba rame daibadeba, gansa-
marteblad mTavar saeklesio mTavrobas mihmarTos; b) cxoveli kavSiri iqonios
samwysosTan da am mizniT xSir-xSirad mimoixilos Tavisi eparqia; g) yvelaferSi
daemorCilos sruliad saqarTvelos saeklesio krebas da, roca sakaTolikozo
sabWo miiwvevs, aRniSnul krebaze gamocxaddes; d) mTavari saeklesio mTavrobis
nebadaurTvelad ara moimoqmedos ra iseTi, rac mis uflebas aRemateba; e) wirva-
locvis dros kaTolikozis saxels ixseniebdes; v) sxva eparqiaSi Tavisi nebiT ara
daiwyos ra; z) pativiscemiT epyrobodes sxva mRvdelmTavrebs, saeparqio sabWoebsa
da saeparqio gadawyvetilebas. _ rogorc saeparqio sasamarTlos Tavmjdomares,
episkopozs ufleba aqvs, am sasamarTlos ganaCenis Tanaxmad, damnaSave mRvdeli
mRvdelmoqmedebidan gankveTos, epitemia daados, anu moxsnas da sxv.
saolqo mmarTveloba $18. saeklesio olqSi Sedis ara umcires 10-isa da ara
umetes 15-is samrevloQsa.
109
saeklesio samarTali, kanonebi
$19. olqs ganagebs saolqo kreba, romelSiac monawileobas iRebs olqis
TviTeuli samrevlodan ori-ori warmomadgeneli. krebas Tavmjdomareobs sam-
Rvdelo piri krebisave arCeviT. saolqo krebas iwvevs saolqo sabWo da igi kanon-
ieria, Tu masze gamocxaddeba ara umcires yvela wevrTa naxevrisa. saolqo kreba
aris: Cveulebrivi _ weliwadSi orjel da araCveulebrivi _ saWiroebisadagvarad.
$20. saolqo krebis kompetencias ekuTvnis: a) saolqo sabWosi da saolqo
sasamarTlos wevrTa da maTi kandidatebis arCeva, agreTve arCeva delegatebisa
saeparqio da sruliad saqarTvelos saeklesio krebisaTvis; b) zrunva samrevloeb-
Si saeklesio cxovrebis mowesrigebisa da warmatebisaTvis; g) zrunva qvriv-obol-
gaWivrebulTaTvis, da sazogadod saqvelmoqmedo saqmis moywoba olqSi; d) sa-
olqo sabWos moqmedebis angariSTa ganxilva; e) Suamdgomlobis aRZvra da mosazre-
baTa wardgena Sesaxeb axalis samrevloebis daarsebisa, arsebul samrevloTa gay-
ofisa da Semcirebisa; v) sasyidlis daniSvna saolqo sabWoQs da saolqo sasamarT-
loQs mdivnisa da saqmis mwarmoebelisaTvis.
$21. saolqo krebis aRmasrulebeli organo aris saolqo sabWo, romelic
Sesdgeba Tavmjdomarisa (usaTuod mRvdeli unda iyos) da eqvsi wevrisagan, romel-
sac irCevs saolqo kreba sami wlis vadiT, rogorc saero, agreTve sasuliero
pirTagan. sabWos hyavs mdivani, romelsac iwvevs TviT sabWo.
$22. saolqo sabWo: a) adgens saolqo wliur angariSs, romelsac warudgens
saolqo krebasa da saeparqio sabWos; b) winaswar daamuSavebs sakiTxebs, romelic
saolqo krebas unda waredginos gansaxilvelad; g) iwvevs saolqo krebas da xe-
lmZRvanelobas uwevs samrevlo krebebs wevrTa arCevaSi; d) iZleva saWiro cnobebs
olqis dawesebulebaTa da mosamsaxure pirTa Sesaxeb, roca amas umaRlesi saekle-
sio dawesebulebani moiTxoven; e) zrunavs moawesrigos krebulis wevrTa Soris amty-
dari uTanxmoebani saZmo Semosavlisa da sazogadod sameurneo saqmeebis gamo, agreTve
amave xasiaTis uTanxmoebani krebulis wevrTa da samrevlo sabWoebs Soris da sxv.
SeniSvna: dawvrilebiTs instruqcias saolqo sabWoebisaTvis SeimuSavebs sakaTolikozo sabWo.
samrevlo $23. samrevlo aris erTis sarwmunoebriv-zneobriobis mizniT,
urTierTis daxmarebis azriT, saeklesio meurneobiT, sakuTaris krebulis xelmZR-
vanelobiT, saerTo taZris garSemo Semokrebili da episkopozze kanoniurad damok-
idebuli morwmuneTa sazogadoeba.
SeniSvna: samrevlo iuridiul pirs warmoadgens.
$24. samrevlos gaxsna ar SeiZleba, ukeTu morwmuneTa ricxvi imdenad mcirea,
rom sakuTari taZrisa da krebulis Senaxva ar SeuZliaT. TviTeul samrevlos
uWiravs gansazRvruli teritoria, romlis sazRvrebi SeiZleba Seicvalos sxva
samrevloebTan SeTanxmebiT da saTanado saeklesio mTavrobis nebarTviT.
SeniSvna: qalaqebSi samrevloTaTvis teritoriuli principis dacva savaldebulo ar aris.
110
mitropoliti anania jafariZe
$25. mrevlad iTvleba yoveli morwmune, romelic gansazRvruls samrevlos
ekuTvnis, Setanilia samrevlo wignSi da monawileobas iRebs yvela xarjebSi,
rasac samrevlo eweva.
SeniSvna: rodesac morwmunes erTi samrevlos teritoriidan meoresaSi uxdeba gadasvla
(mag: qalaqebSi), mas SeuZlia, Tu moisurvebs, winandeli samrevlos wevrad darCes.
$26. y ovel samrevlos aqvs Tav isi sakuTreb a, rasac Se adgenen sxva dasxva
saxelwodebisa da daniSnulebis Tanxebi da maTi Semosavali, sanTlis mogeba,
taZarSi, samrevloSi an sxvagan Segrovili Semowiruloba, sasaflaos Semosava-
li, s amrevlo da sakrebulo adgilmam uli da mis i Semosav ali, yovelgvari
saganmanaTleblo da saqvelmoqmedo xasiaTis Semowiruleba, sakrebulo saxlebi,
taZari da misi samkauli, sasaflao da sxva. am sakuTrebas samrevlo ganagebs
Sesafer organoTa saSualebiT.
SeniSvna 1. taZari aris morwmuneTa samlocvelo Senoba, samrevlo, saeklesio, saxelmwifo
anu kerZo qvelmoqmedTa xarjiT agebuli. erTsa da imave samrevloSi SeiZleba iyos zedmiwer-
ili taZari, romelSiac, Tu saWiroeba moiTxovs da mosaxerxebelic iqneba, sruldeba yovelg-
vari RvTismsaxureba.
SeniSvna 2. micvalebulTa dasamarxad samrevlos miCenili aqvs sagangebo adgili-sasa-
flao. samrevlos SeuZlia saflavebisaTvis gansazRvruli fasi daawesos, mxolod Raribebi
ufasod unda imarxeboden.
$27. rodesac samrevlo sabolood ixureba, misi qoneba gadadis saqarTvelos
eklesiis kuTvnilebad: Tu is sxva samrevlos miewera, imisi qoneba ukanasknelis
kuTvnilebad iqceva; xolo rodesac samrevlos romelime nawili damoukidebel
samrevlod gamoiyofa, imas saerTo qonebidan miecema dakmayofileba ZiriTadis
samrevlos gadawyvetilebisameber.
$28. samrevlos ganagebs samrevlo kreba, romelsac Seadgens yvela marTlma-
didebeli qali da kaci (ara umcires 20-is wlisa), romelnic am samrevlos
sabuTebSi arian Cawerilni, rogorc wevrni samrevloQsa. kreba aris Cveulebrivi _
weliwadSi orjel da ara-Cveulebrivi _ saWiroebisamebr, samrevlo krebas iwvevs
samrevlo sabWo. kreba unda mowveul iqnas im SemTxvevaSic, roca amas moiTxovs ara
umcires samrevloQs 20-is srulwlovanis wevrisa. kreba TiTon irCevs Tavmj-
domares da, Tu saWiroa, mdivansac. kreba kanonieria, ukeTu masze samrevloQs
yvela srulwlovan wevrTa mesamedi mainc gamocxaddeba, xolo Tu kreba pirvel
mowvevaze ar Sesdga, meored igi kanonieria, ramdeni wevric unda gamocxaddes.
$29. samrevlos krebis kompetencias ekuTvnis: a) arCeva krebulisa da samrevlo
sabWoQs wevrebisa da maTi kandidatebisa, agreTve samrevlos molarisa (uwindeli
mnaTisa); b) eklesiisa da krebulis SenaxvisaTvis zrunva; g) samarTalSi micema
samrevlo sabWoQs wevrebisa samsaxuris aRsrulebis dros uflebis aRmatebisa da
borotmoqmedebisaTvis; d) aRZrva saqmisa saolqo anu saeparqio sasamarTloebis
winaSe krebulis wevrTa Sesaxeb maTi uTanado moqmedebisa da cudi yofaqcevisaTvis;
111
saeklesio samarTali, kanonebi
e) zrunva eklesiis ganSvenebisa da keTilmowyobisaTvis; v) zrunva samrevlos
sarwmunoebriv-zneobrivi srulyofisa da mis saganmanaTleblo-saqvelmoqmedo
dawesebulebaTaTvis; z) zrunva sakrebulo saxlisa da sasaflaosaTvis; H) daniSvna
sarevizio komisiis wevrebisa samrevlo sabWos moqmedebisa da angariSis gansaxil-
velad; T) arsebul samrevlos gayofis Sesaxeb Suamdgomlobis aRZvra; i) Suamdgo-
mlobis aRZvra uZrav-moZravi qonebis SeZenisa da ganTvisebis Sesaxeb; ia) aReba
iseTis sesxisa, romelinic samrevlos Tviur Semosavals aRemateba; ib) Suamdgom-
lobis aRZvra taZris kapitalurad gadakeTebis Sesaxeb, roca trapezis aSlaa
saWiro; ig) arCeva delegatebisa saolqo krebisaTvis.
$30. samrevlo krebis aRmasrulebeli organo aris samrevlo sabWo, romelic
Sedgeba ara umcires eqvsisa da ara umetes Tormetis wevrisa, romelTac irCevs
samrevlo kreba sami wlis vadiT. samrevlo sabWos Tavmjdomareobs eklesiis
winamZRvari, xolo roca igi ar aris, maSin sabWo TviTon irCevs Tavmjdomares
Tvis Soris. sabWos sxdomebi imarTeba TveSi erTxel, xolo, Tu saWiroeba moiTx-
ovs, ufro xSirad, saqmeebi wydeba ubralo xmis umetesobiT, xolo, roca xmebi
Tanabrad iyofa, maSin is azri upitaresobs, romelsac Tavmjdomare emxroba.
SeniSvna : sabWos wevrad, agreTve molared irCeva rogorc mamakaci, ise dedakaci.
$31. samrevlo sabWos kompetencia aris: a) eklesiis uZrav-moZravi qonebis
marTva-gamgeoba; b) yovelgvari statistikuri cnobis Sekreba, rasac ki samrev-
los marTva-gamgeobisaTvis aqvs raime mniSvneloba; g) akrefa saeklesio gadasax-
adisa mrevlSi da misi daniSnulebisamebr moxmareba; d) zrunva eklesiisa da krebu-
lis Sesanax saSualebaTa gasaZliereblad; e) zrunva taZrisa da RvTismsaxurebis
keTil-mowyobisaTvis; v) zrunva qvriv-obolTa da gaWirvebulTaTvis qvelmo-
qmedebis wesiT; z) aRZvra saqmisa im pirTa winaaRmdeg, romelnic eklesiasa da
morwmuneTa sarwmunoebrivs grZnobas Selaxaven; H) mowveva samrevlo krebisa da
winaswari damuSaveba im sakiTxebisa, romelic krebam unda ganixilos; T) gamgeoba
samrevlo sasaflaosi; i) samrevlo qonebisa da Tanxebis yovelTviuri Semowmeba;
ia) Tavisi moqmedebis wliuri angariSis Sedgena saolqo sabWosa da samrevlo
krebisaTvis warsadgenad.
SeniSvna : samrevlo sabWos aucilebeli wevria samrevlo molare (uwindeli mnaTe), romelic
awarmoebs wmida sanTlis operacias, iRebs samrevlo Tanxmebs da inaxavs sakredito dawese-
bulebebSi, awarmoebs Semosaval-gasavlis wignsa da adgens samrevlois Semosaval-gasavlis
wliur angariSs. molares irCevs samrevlo kreba sami wlis vadiT.
$32. krebuli. krebulis aucilebel wevrad iTvlebian: mRvdeli da wignis-
mkiTxveli, xolo, sadac SeZlebaa, iq samrevlos diakonica (mTavari) hyavs.
SeniSvna 1. diakoni da wignis-mkiTxveli arian mxolod TanaSemweni mRvdlisa da uimisod
araviTari mRvdelmoqmedebis Sesruleba ar SeuZlianT samrevloSi.
SeniSvna 2. erTsa da imave samrevloSi ori mRvdlis yofna sasurveli ar aris; magram, Tu
amas moiTxovs samrevlos sidide da aucilebeli saWiroeba, samrevlos SeuZlia Tavis winamZR-
vars TanaSemwed meore mRvdeli misces.
112
mitropoliti anania jafariZe
$33. mRvdeli. mRvdeli valdebulia: a) mudam Tavis mrevlSi scxovrobdes da
samrevlo ar dastovos, gansakuTrebiT roca iq raime moaruli seni gaCndeba da
roca samrevlos gansacdeli ram moelis; b) gansakuTrebul Tvalyurs adevnebdes
sakuTars yofaqcevas, rogorc sazogadoebaSi, ise Tavis saxlSi; g) aasrulos
sazogadoebrivi RvTismsaxureba dawesebul dros; d) mrevlis moTxovnilebisamebr
aasrulos saWiro mRvdelmoqmedeba; e) Tvalyuri adevnos taZrisa da saRvTismsax-
uro sagnebis sisufTavesa da keTilSvenierebas; v) Tvalyuri adevnos mrevlSi saek-
lesio disciplinisa da zneobis dacvas; z) roca samsaxuris dros ama Tu im
sakiTxis Sesaxeb eWvi daebadeba, movalea axsna-ganmartebisaTvis saolqo an saepar-
qio sabWos mihmarTos; H) mis upirveles movaleobas Seadgens eklesiaSi qadageba da
sazogadod swavla-moZRvreba; T) mRvdeli movalea RvTismsaxurebis dros kaTo-
likozisa da Tavisi episkopozis saxeli moixsenios; i) agreTve movalea krebulis
sxva wevrTa saSualebiT saeklesio sabuTebi awarmoos; ia) Tavis samrevloSi mRvdels
ufleba aqvs sxvis mRvdels romlisame mRvdelmoqmedebis Sesrulebis neba ar misces.
$34. krebulis wevrebs irCevs samrevlo kreba, romelsac am SemTxvevaSi xelmZR-
vanelobas uwevs saolqo sabWo Tavisi warmomadgenlis SemweobiT. arCevis Semdeg
saolqo sabWos warmomadgeneli Seadgens saarCevno sigels, romelsac warudgens
saolqo sabWos, xolo es ukanaskneli Tavisi daskvniTurT saeparqio sabWos _
dasamtkiceblad. saeparqio sabWos ufleba aqvs samrevlos dasabuTebuli uari
uTxras da axali kandidatis arCeva mosTxovos. krebis mier meored arCeuli kandi-
dati unda damtkicebul iqmnas sabWos mier.
$35. samRvdelo da sadiakvno kandidati unda iyos moqalaqeobrivad srul-
wlovani, xolo wignis mkiTxvelad SeiZleba ufro axalgazrdac airCes. fizikurad
samRvdelo da sadiakvno kandidati unda akmayofilebdes saeklesio kanonebis moTx-
ovnilebas. rac Seexeba maT zneobriv TvisebaTa gamorkvevas, es mTlianad amom-
rCevelTa ndobisa da sindisis saqmea; samRvdelo kandidats unda hqondes miRebuli
saSualo sazogado ganaTleba da yovel SemTxvevaSi ara umcires sruli progimna-
ziuli ganaTlebisa. amave moTxovnilebas unda akmayofilebden, SeZlebisdagvarad,
sadiakvno kandidatebi da wignis mkiTxvelnic, romelTac unda icodnen RvTismsax-
urebis wesebi da saeklesio sabuTebis warmoeba, rac windawinve (arCevamde) unda
iyos Semowmebuli romelsame saeparqio sabWosagan.
SeniSvna : wignis-mkviTxvelad SeiZleba arCeul iqmnes rogorc mamakaci, ise dedakaci.
saeklesio samarTali $36. saqarTvelos eklesiis samarTals eqvemdebareba
am eklesiis yvela wevri iseT saqmeSi saeklesio swavla-moZRvrebisa, zneobriv
cxovrebisa, saeklesio wyobilebisa da saeklesio samsaxuris winaaRmdeg, romelT-
aTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia gansazRvruli sasjeli anu zomebi zRve-
visa da gasworebisa.
113
saeklesio samarTali, kanonebi
$37. saeklesio samarTali gancalkevebulia saeklesio gamgeobisagan, e.i. aqvs
sakuTari organoebi, garda sruliad saqarTvelos saeklesio krebisa, romelic
uzenaesi organoa rogorc gamgeobisa, ise samarTlisa eklesiaSi. am krebis garda
saeklesio samarTals aqvs kidev Semdegi organoebi: sakaTolikozo, saeparqio da
saolqo sasamarTloebi.
$38. gansakuTrebuli instituti saqmis gamomZieblisa ar arsebobs, aramed
sasamarTlo TviTon irCevs gamomZiebels Tavis wevrTagan TviToeul SemTxvevaSi.
ar arsebobs arc prokuroris Tanamdeboba, aramed sasamarTlos erT-erT wevrs
miendoba sabraldebo oqmis Sedgena da moxseneba; es wevri Semdeg monawileobas aRar
iRebs ganaCenis gamotanaSi.
SeniSvna: braldebuls neba aqvs sasamarTloSi damcveli (veqili) daixmaros, magram TviT
sasamarTlosTan damcvelis instituti ar arsebobs.
$39. saeklesi o samarTali daxuruli ar a ris, saqm is garCe vas gare Senic
eswrebian. ganaCens sasamarTlos wevrebi daadgenen Tavisi Sinaganis darwmunebis
Tanaxmad, da mxolod mas Semdeg, roca Semowmebul iqneba sasamarTloSi warmod-
genili sabuTebi.
$40. yoveli saqme arsebiTad gadawydeba ors instanciaSi da mesame instancia
iqneba sakasacio. sruliad saqarTvelos saeklesio krebis ganaCeni ki sabolovoa,
Tundac iq saqme pirvelis instanciiT wydebodes.
saolqo sasamarTlo $41. yovel saeklesio olqs aqvs erTi saolqo sasamarT-
lo, romlis Semadgenloba aseTia : Tavmjdomare _ usaTuod mRvdeli da oTxi
wevri, romelTac irCevs saolqo kreba sami wlis vadiT. igive kreba irCevs sasa-
marTlos wevrTa kandidatebsac.
SeniSvna: sasamarTlos wevrebi ganmeorebiTac SeiZleba arCeul iqmnen.
$42. saolqo sasamarTlos eqvemdebareba iseTi saqmeebi ($36), romelTaTvisac
saeklesio kanoniT dadgenilia SeniSvna da datuqsva.
saeparqio sasamarTlo $43. saeparqio sasamarTlos hyavs Tavmjdomare _
adgilobrivi mRvdelmTavari _ da eqvsi wevri, romelTac irCevs saeparqio kreba
sami wlis vadiT.
SeniSvna 1. roca mRvdelmTavari ar aris, maSin sasamarTloSi Tavmjdomareobs erTi wevri
mRvdelTagani TviT sasamarTlos arCeviT.
SeniSvna 2. sasamarTlodan gasuli wevri SeiZleba xelmeored arCeul iqmnes. sasamarTlos
wevrebTan erTad saeparqio kreba irCevs maT kandidatebsac.
$44. saeparqio sasamarTlos eqvemdebarebian: a) danaSaulobani, romelTaTvisac
saeklesio kanoniT dadgenilia umZimesi zomebi: mRvdelmoqmedebis Sesrulebis akrZa-
lva, samsaxuridan gadayeneba; b) agreTve saolqo sabWoebis wevrTa danaSaulobani
samsaxuris aRsrulebis dros; g) gasaCivrebuli saqmeebi saolqo sasamarTloe-
bidan; d) ganqorwinebis saqme.
114
mitropoliti anania jafariZe
sakaTolikozo sasamarTlo $45. sakaTolikozo sasamarTlos hyavs Tavmj-
domare _ kaTolikozi da rva wevri, arCeulni sruliad saqarTvelos saeklesio
krebis mier xuTi wlis vadiT. roca saqme romelsame episkopozs Seexeba, maSin
s aq mi s ga rCev a Si m on awileoba s i Re be n ga da m wy ve ti s xm iT y v ela sa ep arqi o
mRvdelmTavrebic.
SeniSvna 1. roca kaTolikozi ar aris, maSin sakaTolikozo sasamarTlos Tavmjdomareobs
kaTolikozis mosaydre.
SeniSvna 2. wevrebTan erTad saeklesio krebis mier airCeva maTi oTxi kandidatic.
$46. sakaTolikozo sasamarTlos eqvemdebareba: a) danaSaulobani, romelT-
aTvisac saeklesio kanoniT daniSnulia eklesiis wevrobidan gamoricxva; b) saeparqio
sabWoebis wevrTa da mRvdelmTavarTa danaSaulobani samsaxurSi; g) gansaCivrebuli
saqmeebi saeparqio sasamarTloebidan apelaciis wesiT da saolqo sasamarTloe-
bidan kasaciis wesiT.
uzenaesi saeklesio samarTali $47. uzenaesi saeklesio samarTali sruli-
ad saqarTvelos saeklesio krebis xelSia ($6 da $40), romelic aris pirveli da
saboloo msjavris damdebi organo sakaTolikozo sabWos da sakaTolikozo sasa-
marTlos wevrebisa. mas eqvemdebareba: a) kaTolikozisa da sakaTolikozo sabWos
da sasamarTlos wevrTa uTanado moqmedebani da danaSaulobani samsaxurSi. b)
gansaCivrebuli saqmeebi sakaTolikozo sasamarTlodan apelaciis wesiT, xolo
saeparqio sasamarTloebidan kasaciis wesiT.
gadmobeWdilia wignidan - debulebani, miRebuli saqarTvelos 1917 wlis saekle-
sio krebaze, tfilisi, stamba cxovreba, gabaanT Sesaxvevi, N4, 1917 w.
115
saeklesio samarTali, kanonebi
1918 wlis 26 ma iss ga mocxadda
saqarTvelos saxelmwifoebriobis aRd-
gena, warmoiSva damoukidebeli `saqarTve-
los respublika~. pirvel msoflio omSi
ruseTis imperiis marcxis Semdeg germa-
niisa da osmaleTis mxarem saqarTvelos
gavlenian partiebsa da erovnul sabWos
wauyena moTxovna-ultimatumi gamoecx-
adebinaT saqarTvelos damoukidebeli sax-
elmwifos daarseba, winaaRmdeg SemTx-
vevaSi osmaleTi moaxdenda amierkavkasi-
is okupirebas (rusis jarma am drois-
aTvis datova amierkavkasia). amis gamo,
amierkavkasiis samma xalxma (qarTvelebma,
azerbaijanelebma da somxebma) gamoacx-
ades TavianTi saxelmwifo damoukide-
b lob a . sa q a rTv e loSi sa x e lmwifo
mmarTveloba Tavis xelSi aiRo im droi-
saTvis xalxSi popularulma social-
demokratiulma partiam, misma `menSe-
vikurma~ frTam. es partia iqamde mudam
ibrZoda saqarTvelos damoukideblobis
winaaRmdeg, TavgamodebiT icavda `erTiani,
saqarTvelos II saeklesio kreba (27. 06. 1920)
ganuyofeli ruseTis~ ideas, SemTxve-
vis wyalobiT, menSevikuri partia moeq-
ca im saxelmwifos saTaveSi, romlis
wa rmoSob is wi n a a Rmde g a c i b rZ oda
aTwleulebis manZilze. aman asaxva hpova
mis damokidebulebaSi qarTuli eklesi-
isadmi. cxadia, maT ver Seafases qarTu-
li eklesiis mniSvneloba.
amitomac, 1920 wlis 27 ivniss gam-
arTulma sa ekle sio kreb am imsje la
mTavrobis mier eklesiis mimarT gamot-
anili gadawyvetilebaTa Sesaxeb da aRni-
Sna, rom didad ilaxeboda eklesiis da
morwmune eris interesebi.
II kreba Seexo eklesiis marTva-
gamge obis deb ulebas. krebam ga auqma
Tbilisis sa mitropolito ka Tedra ,
gaaerTiana mcxeTisa da Tbilisis epar-
qiebi, romelic Sevida kaTolikos-pa-
triarqis iurisdiqciaSi.
kre bam SeimuSava marTva-ga mgeobis
axali de bule ba ; ka Tolikoz- pa tri-
a rq a d da amtkica uwmide si da une -
taresi leonide.
116
mitropoliti anania jafariZe
saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba
debulebani
miRebuli sruliad saqarTvelos 1920 wlis saeklesio krebis mier
$1. marTva-gamgeobis mxriv saqarTvelos eklesia ganiyofeba eparqiebad, epar-
qiebi _ olqebad, xolo olqebi _ samrevloebad.
$2. saqarTvelos eklesiaSi Semdegi eparqiebia:
a) mcxeTisa da tfilisisa, romlis mwyemsTmTavari aris mTavarepiskopozi
mcxeTisa da tfilisisa da sruliad saqarTvelos kaTolikoz-patriarqi. samw-
yso: saqarTvelos eklesiis wm. dedaqalaqi mcxeTa, orisave aragvisa da qsan-
lexuris xeobani, gare-qarTli da gare-kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebis: mcx-
eTisa, wilknisa, nawili samTavisisa da samTavrosi, tfilisisa, manglisisa,
walkisa, dmanisisa, bolnisisa, winwyarosi, agarakisa, rusTavisa, kawareTisa da
ninowmidisa), rasac Seicavs exlandeli duSeTis mazra Semdegis cvlilebiT: dasav-
leTiT emateba qsan-lexuris xeobaTa qvemo-nawili vidre wlevis mTamde, tfil-
isis da borCalos mazrebi da bambakis xeoba. kaTedra eparqiisa aris mcxeTa
(sveticxovelSi), xolo kaTolikozis rezidencia - tfilisSi.
SeniSvna 1. kaTolikoz-patriarqis samwysos Seadgens saqarTvelos eklesiis wevrni, mcx-
ovrebni sakaTolikozos gareT iseT qveynebSi, sadac marTlmadidebeli episkopozi ar aris, da
saqarTvelos mxedroba.
SeniSvna 2. kaTolikozis gardacvalebis Semdeg gamoiwveva erT-erTi mRvdelmTavari da
igi iwodeba kaTolikozis mosaydred, kaTolikozis arCevamde.
b) alaverdisa. samwyso: Sida-kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebis: alaverdisa,
nekresisa da xarWaSenis), rasac Seicavs exlandeli Telavisa da TianeTis mazrebi
xarWiSos ubnis mimatebiT da amaT garda didoeT-durZukeTi, miwerili Tergisa da
daRestnis mxareebze. kaTedra _ alaverdSi, rezidencia mRvdelmTavrisa q. TelavSi.
pativi mRvdelmTavrisa aris - alaverdeli episkopozi (anu abba alaverdeli).
g) bodbisa. samwyso: hereTi, rani, Saqi da wuqeTi (teritoria Zveli eparqieb-
isa: bodbisa, Weremisa, giSisa da xoranabujisa), rasac Seadgens exlandeli mazrebi
da olqebi _ siRnaRisa, zaqaTalisa, samurisa, nuxisa, areSisa, ganjisa da yazax-
isa. kaTe dra - bodbeSi, rezidencia mRvdelmTa vrisa _ q. siRnaRS i. pativi
mRvdelmTavris: bodbeli episkopozi.
d) urbnisisa. samwyso: Sida-qarTli (teritoria Zveli eparqiebisa: urbnisis,
ruisis, niqozisa, nawili samTavisisa da samTavrosi), rasac Seicavs exlandeli
117
saeklesio samarTali, kanonebi
goris mazra, garda borjomis xeobisa, da amas garda dvaleTi, miwerili Tergis
mxareze. kaTedra _ urbnisSi, rezidencia mRvdelmTavrisa _ q. gorSi. mRvdelmTavris
pativi: urbneli episkopozi.
e) awyurisa. samwyso: samcxe, javaxeTi da zemo-somxeTi (teritoria Zveli
eparqiebisa: awyuris, wurwyabis, kumurdosi, eruSeTis, dadaSenis, wyarosTavis,
anisis, karisa da alaSkertis), rasac Seadgens exlandeli axalcixis mazra _
borjomis xeobis mimatebiT, axalqalaqis mazra, artaanis olqi, yarsis olqi,
yaRzevanis olqi, gumbris mazra da amaT garda ori olqi osmaleTis samzRvrebSi
_ basiani da alaSkerti. kaTedra mRvdelmTavrisa _ awyverSi (droebiT zarzmaSi),
rezidencia q. axalcixeSi. mRvdelmTavris pativi - mawyvereli episkopozi.
v) quTaisisa. samwyso: qvemo-imereTi (teritoria Zveli eparqiebisa: quTaisisa
da xonis), - exlandeli quTaisis mazra md. wyalwiTelas qvemod. kaTedra _
quTaisSi da mwyemsmTavris rezidencia iqve. mwyemsmTavris pativi aris - quTaTe-
li mitropoliti.
z) genaTisa. samwyso: zemo-imereTi (teritoria genaTis Zveli eparqiisa), -
e x la n de li S ora p ni s m a zra da ok ri b a m d. wy a lwi Te la s ze m od. ka Te dra
mRvdelmTavrisa _ gelaTSi, rezidencia _ q. zestafonSi. mRvdelmTavris pativi:
genaTeli episkopozi.
H) nikorwmidisa. samwyso: raWa (teritoria nikorwmidis Zveli eparqiisa), -
exlandeli raWis mazra. kaTedra _ nikorwmidaSi, rezidencia mRvdelmTavrisa _
onSi. pativi mRvdelmTavrisa: nikorwmideli episkopozi.
T) cagerisa. samwyso: leCxum-svaneTi (teritoria _ cageris Zveli eparqiisa),
- exlandeli leCxumis mazra. kaTedra _ cagerSi. mRvdelmTavris rezidencia _
iqve. pativi mRvdelmTavrisa: cagereli episkopozi.
i) Wyondidisa. samwyso: odiSi (teritoria Zveli eparqiebisa : Wyondidis,
caiS isa da walenjixisa) , exlan deli s enakis a da zugdidis mazreb i. kaTedra
mwyemsmTavrisa _ martvilSi, rezidencia _ q. foTSi. pativi mwyemsmTavrisa aris
- Wyondideli mitropoliti.
ia) baTom-Semoqmedisa. samwyso: guria, tao-klarjeTi da WaneTi (teritoria
Zveli eparqiebisa: xinowmidisa _ imave baTomisa, Semoqmedisa, jumaTisa, satra-
pelasi, tbeTisa, anCisa, iSxanisa da banisa), rasac Seicavs saqarTvelos respub-
likis sazRvrebSi _ exlandeli ozurgeTis mazra, baTomis, arTvinis da olTisis
olqebi, xolo osmaleTis sazRvrebSi _ olqebi: TorTomi, kiskimi, ispiri, rize,
aTina da xofa. kaTedra mRvdelmTavrisa _ q. baTomSi da rezidencia iqve. pativi
mRvdelmTavrisa: baTomel-Semoqmedeli episkopozi.
SeniSvna: sanam guriis eparqiaSi sakuTari mRvdelmTavari dainiSnebodes exlandel guria-
samegrelos episkoposs ewodos Wyondidel-Semoqmedeli.
118
mitropoliti anania jafariZe
ib) cxum-afxazeTisa (teritoria Zveli eparqiebis: drandisa _ imave cxumis,
bediisa, moqvisa da biWvinTisa). exlandeli soxumis olqi gagris ubnis mimatebiT.
kaTedra mRvdelmTavrisa cxumSi (soxumSi), rezidencia _ iqve. mRvdelmTavris
pativi aris - cxumel-afxazeli mitropoliti.
SeniSvna 1. mitropolitebi pativiT episkopozebze maRla dganan. samitropolito kaTe-
drebi ierarqiulad Tanasworni arian, agreTve saepiskopozo kaTedrebi. mwyemsmTavarni pa-
tivdebul iqmnebian xeldasxmis (qirotoniis) uxucesobis mixedviT.
SeniSvna 2. am siis Secvla da Sevseba sruliad saqarTvelos eklesiis krebis kompetencias
ekuTvnis.
mTavari gamgeoba $3. saqarTvelos eklesias ganagebs saqarTvelos saeklesio
kreba, romelsac Seadgens or-ori warmomadgeneli TiTo olqisagan. amaTgan erTi
ueWvelad samRvdelo pirTagani unda iyves, xolo meore eklesiis srulwlovan
wevrTagan, ganurCevlad sqesisa, Tanamdebobisa da xarisxisa (SeiZleba sasuliero
piri iyves).
amaT garda saeklesio krebis aucilebel wevrebad iTvlebian yvela mmarTveli
mRvdelTmTavrebi, sakaTolikozo sabWos wevrebi, TviTeul eparqiiTgan TiTo war-
momadgeneli dedaTa da mamaTa monastrebisa, da TiTo warmomadgeneli sasuliero
umaRles da saSualo saswavlebelTagan da tfilisis saxelmwifo universitetisagan.
SeniSvna 1. avadmyofobis dros mRvdelTmTavars ufleba aqvs wargzavnos krebazed Tavisi
warmomadgeneli.
SeniSvna 2. delegatad arCeul unda iqmnas saeroTagan iseTi piri, romelic sam ukanasknel
weliwadSi erTxel mainc ziarebula, xolo samRvdeloTagan, romelic weliwadSi orjer ityvis
aRsarebas Tavis moZRvarTan, da romelTac sasamarTlos mier ar aqvT CamorTmeuli anu SezRudu-
li sazogado krebaze daswrebis ufleba.
SeniSvna 3. delegats saolqo krebis wevrni irCeven Tvis Soris.
SeniSvna 4. delegatad ar SeiZleba arCeul iqmnas mRvdlis xarisxisagan gandgomili an gankveTili.
$4. sruliad saqarTvelos saeklesio krebas Tavmjdomareobs kaTolikozi, xolo,
roca igi ar aris, misi mosaydre, da Tu mosaydrec ar aris, erT-erTi mRvdelmTa-
vari krebis arCeviT. krebave airCevs prezidiumis danarCen wevrebsa da mdivnebs.
kreba aris perioduli, weliwadSi erTxel, da mudmivi _ sakaTolikozo sabWos
saxeliT. periodul krebas iwvevs kaTolikozi, an misi mosaydre. kreba kanonieria,
Tu mowveulTa naxevari mainc gamocxaddeba.
$5. saqarTvelos eklesiis periodul krebis kompetencias eqvemdebareba: a) adg-
ilobrivi saeklesio kanonmdebloba; b) uzenaesi saeklesio samarTali; g) sab-
olood garCeva da gadawyveta im saqmeebisa, romelTac mas sakaTalikozo sabWo
warmoudgens; d) arCeva sakaTolikozo sabWos, anu mudmivi krebis wevrebisa da maTi
kandidatebisa; e) Zveli kaTedrebis aRdgena, axali eparqiebis gaxsna an arsebul
eparqiaTa daxurva da sazRvrebis gamijvna; v) zrunva sasuliero saswavlebelTa
daarsebisa da nivTierad uzrunvelyofisaTvis.
119
saeklesio samarTali, kanonebi
$6. mudmivi kreba anu sakaTalikozo sabWo Sesdgeba yvela mmarTvel mRvdelT-
mTavarTagan da eqvsi wevrisagan. sabWos wevrebi da maTi eqvsi kandidati aRirCevian
saeklesio krebis mier, rogorc delegatTa, ise ara delegatTagan. naxevari arCeu-
li wevrebisa da maTi kandidatebisa uTuod samRvdelo pirni unda iyvnen.
SeniSvna: kaTalikoz-patriarqi da sabWos wevrebi pasuxismgebelni arian periodul krebis winaSe.
$7. sabWos wevrni, agreTve maTi kandidatebi aRirCevian saeklesio krebis mier
sami wlis vadiT da SeuZlianT xel-axla arCeul iqmnan. sabWos Tavmjdomareobs
kaTolikoz-patriarqi, xolo roca is avad aris an sxvagan sadmea uxucesi sam-
Rvdelo piri.
SeniSvna: periodul krebas aqvs sabWos arCeuli wevri ganaTavisuflos samsaxuriTgan va-
dis gaTavebamdec.
$8. sabWos sxdoma kanonieria, Tu mas daeswreba Tavmjdomare da tfilisSi myof
wevrTa naxevari.
SeniSvna: mmarTvelni mRvdelmTavarni sabWos sxdomebze gamoiwvevian saWiroebisdagvarad.
$9. sabWoSi sakiTxi ubralo xmis umetesobiT swydeba, xolo roca xmebi Tanabrad
iyofa, maSin is azri upiratesobs, romelsac Tavmjdomare emxroba.
$10. sabWos wevrT ar aqvT ufleba Tavi Seikavon xmis micemisagan.
$11. Tu romelime wevri moisurvebs kerZo azris Setanas, movalea gamosTqvas
igi TviT sxdomazed, da ara ugvianes sami dRisa warudginos werilobiT sxdomis
Tavmjdomares, JurnalSi Sesatanad, anu dasarTvelad.
SeniSvna: kerZo azri ver SeaCerebs miRebuli ganCinebis sisruleSi moyvanas.
$12. saqmeebis ganxilvis rigs awesebs Tavmjdomare.
$13. sakiTxis aRZvris ufleba aqvs sabWos yvela wevrs, am uflebis gansaxor-
cieleblad saWiroa werilobiTi gancxadebis Setana kaTolikoz-patriarqis saSu-
alebiT, romelic movalea aRniSnuli gancxadeba gadasces gansaxilvelad sabWos
umaxlobels krebas.
$14. kaTolikoz-patriarqs ar aqvs ufleba, moxsnas Tavis gankargulebiT sak-
iTxi rigisagan, xeli SeuSalos ganCinebis gamotanas dasmul sakiTxze, an SeaCeros
ganCinebis sisruleSi moyvana.
$15. kaTolikoz-patriarqi, Tu dainaxavs, rom sabWos mier gamotanili gan-
Cineba mavnebeli da sazianoa sarwmunoebriv-zneobrivi mxriT eklesiis keTildRe-
obisaTvis, - SeuZlia ganacxados protesti da samis dRis ganmavlobaSi Seitanos
sabWoSi werilobiTi winadadeba sakiTxis gadasinjvisaTvis. es winadadeba sabWom
unda ganixilos ara ugvianes Svidi dRisa (sxdomas unda daeswros tfilisSi myof
wevrTa ori mesamedi mainc) da Tu am sxdomaze gamotanili ganCinebac ver gaiziara
kaTolikozma, ukanasknels SeuZlia an SeaCeros saqmis warmoeba, an gadasces igi
gansaxilvelad umaxlobeles periodul krebas, an sisruleSi moiyvanos Tavisi
winadadeba perioduli krebis winaSe piradis pasuxismgeblobiT.
SeniSvna: am gvari protestis ufleba aqvs mxolod kaTolikoz-patriarqs.
120
mitropoliti anania jafariZe
$16. roca sabWoSi irCeva saCivari Tavmjdomaris anu sabWos wevris ukanono
moqmedebaTa gamo, dainteresebul pirs neba aqvs darCes darbazSi saqmis moxsenebis
dros da miawodos sabWos saWiro ganmarteba, magram, roca sabWo Seudgeba ganCineb-
is gamotanas, ueWvelad unda dastovos darbazi.
SeniSvna: roca saCivari exeba Tavmjdomaris (kaTolikozis) ukanono moqmedebas, sabWos
Tavmjdomareobs uxucesi damswre mRvdelTmTavarTagan.
$17. sabWos ganCinebas xels awers yvelazed uwin Tavmjdomare da mas ukan yvela
im sxdomaze damswre wevri, miuxedavad imisa, Tanaxma iyo igi gamotanili ganCineb-
isa, Tu ara.
$18. sabWos wevrTa Soris saqmeTa ganawileba da maTi warmoebis wesi xdeba
sabWosve ganCinebiT. Tu romelime wevri ar asrulebs Tavis movaleobas da xels
uSlis saqmis normalurad warmoebas, sakaTolikozo sabWos eZleva ufleba misi
gadayenebisa da mis adgilzed kandidatis mowvevisa. amis Sesaxeb sakaTolikozo
sabWo valdebulia, moaxsenos morig saeklesio krebas, msjavris dasadebad.
$19. sakaTalikozo sabWos samsaxuris mxriT eqvemdebarebian rogorc mRvdelmTa-
varni da sasuliero pirni, agreTve saeklesio dawesebulebani da maTSi mosamsax-
ureni, xolo sarwmunoebisa da saeklesio disciplinis mxriT yoveli wevri saqarTve-
los eklesiisa. sabWos dadgenilebani savaldebuloa yvela saeklesio dawesebule-
baTa da eklesiis wevrTaTvis; imaTi Secvla SeuZlia mxolod sabWos da periodul
krebas. sakaTolikozo sabWo Tavisi funqciebis aRsrulebis dros xelmZRvanelobs
saRmrTo weriliT, msoflio da adgilobrivi (maT Soris saqarTvelos eklesiis)
krebaTa dadgenilebiT da saxelmwifoSi moqmed kanonmdeblobiT. sakaTolikozo
sabWos aqvs damxmare organoebi, kancelaria da sxva.
$20. sakaTolikozo sabWos anu mudmiv krebas eqvemdebareba Semdegi saqmeebi: a) zrunva
saeklesio swavla-moZRvrebisa da qarTuli RvTismetyvelebis ayvavebisa da Seu-
ryvnelad dacvisaTvis; b) zrunva samwysoTa sarwmunoebriv-zneobrivi warmatebi-
saTvis; g) saWiroebaTa mixedviT arsebul kanonTa farglebSi gankargulebis gamocema
da droebiT, morig saeklesio krebamde, cxovrebaSi misi gatareba; d) Tvalyuris
devneba mis qveviT mdgom pirTa da dawesebulebaTa moqmedebisa; e) zrunva monaster-
Ta, taZarTa, saqvelmoqmedo da saganmanaTleblo dawesebulebaTa keTilmowyobi-
saTvis; v) ganxilva da saTanado dawesebulebaTa winaSe Suamdgomlobis aRZvra
monasterTa, eklesiaTa, saqvelmoqmedo da samoswavlo-saganmanaTleblo dawese-
bulebaTa daarsebis Sesaxeb; z) saTanado saxelmwifo dawesebulebaTa da Tanamdebo-
bis pirTa winaSe saeklesio saqmeTa gamo Suamdgomlobis aRZvra; H) zrunva sam-
Rvdeloebis qonebrivad uzrunvelyofisaTvis; T) zrunva samsaxuriTgan gasul sam-
Rvdelo pirTa, saeklesio dawesebulebaTa moxeleTa da samRvdelobis qvriv-obo-
lTaTvis; i) zrunva saRmrTo da saeklesio-saRvTismsaxuro wignTa Sedgenisa,
121
saeklesio samarTali, kanonebi
Sesworebisa da gamocemisaTvis; ia) mRvdelmTavarTa, Tanaxmad maTis moTxovnisa,
samsaxuriTgan ganTavisufleba; ib) reviziis daniSvna sxvadasxva saWiroebaTa da
SemTxvevaTa gamo; ig) eparqiebisa da saeklesio dawesebulebaTa xarjTaRricxvis
ganxilva-damtkiceba; id) saeparqio dawesebulebaTa wliuri angariSebis ganxilva
da mTeli sakaTolikozoQs wliuri angariSis Sedgena perioduli krebisaTvis war-
sadgenad; ie) saeklesio uZrav qonebaTa SeZena-ganTvisebis damtkiceba; iv) sab-
olood garCeva apelaciis da kasaciis wesiT saeparqio sasamarTloTagan Semosul
saqmeTa; iz) nebarTva sakaTolikozos eklesiebSi nebayoflobiTi Sewirulebis saqvel-
moqmedo mizniT Sekrebisa; iH) sxva avtokefalur eklesiebTan urTierTobis daWera;
iT) winaswari muSaoba periodul krebis mowvevisaTvis da agreTve am krebaze gan-
saxilvel sakiTxTa damuSaveba da masalebis Sekreba; k) xelmZRvaneloba kaTo-
likozis arCevnebisa; ka) micema droebiTis Tavisuflebisa, erT Tveze metis vadiT,
episkopozebisa, sakaTalikozo sabWos wevrebis da sabWoQs damxmare organoTa
gamge TaTvis; kb) zrun va galob is aRdge na-gamSv enebisaTvis; kg) zrunva saar-
qeologio naSTTa dacvisaTvis; kd) zrunva uepiskoposod darCenil eparqiaTaTvis;
ke) danaSaulobani, romelTaTvis saeklesio kanoniT daniSnulia eklesiis wevrTa-
gan gamoricxva da mRvdlis xarisxiTgan gankveTa; kv) saeparqio sasamarTlos
wevrTa da mRvdelmTavarTa danaSaulobani samsaxurSi.
$21. kaTolikozi. saWeTmpyroblad (mTavar-winamZRvrad) eklesiisa iTvleba
mTava repiskop ozi mcxe Tisa da tfilisisa da sruli ad saqarTveloQs kaTo-
likoz-patriarqi, romelsac irCevs saqarTvelos eklesiis perioduli kreba,
faruli xmis micemiT.
SeniSvna: sakaTolikozo kandidatisaTvis berobis miReba savaldebulo ar aris. fizikurisa
da zneobrivis mxriT, igi unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas da unda
hqondes miRebuli umaRlesi sazogado ganaTleba da Sesaferi saRvTismetyvelo momzadeba.
$22. kaTolikoz-patriarqis kompetencia aseTia: a) is Tavmjdomareobs sruliad
saqarTvelos saeklesio periodul da mudmiv krebas; b) mwyemsmTavrulad mimoix-
ilavs sakaTolikozos eparqiebs da xelmZRvanelobas uwevs episkopozebs saeparqio
marTva-gamgeobaSi; g) mis saxels ixsenieben wirva-locvis dros sakaTolikozos
mRvdelmTavarni da samRvdeloeba; d) igi aZlevs droebiTs Tavisuflebas episkopo-
zebs, sakaTalikozo sabWos wevrebs da sabWos damxmare organoTa gamgeebs ara
umetes erTi Tvisa weliwadSi, xolo saeparqio marTva-gamgeobis meTaurebs or-
ganoTa da sasamarTlos wevrebs ori Tvidan da mets; e) agreTve aZlevs daTxov-
nis sigelebs im episkopozebs, romeln ic droebiT eparqiiTgan sxvagan sadme
midian; v) iRebs saCivars episkopozTa, sakaTolikozo sabWos wevrTa, saeparqio
krebaTa da saeparqio dawesebulebaTa (sasamarTlos) Sesaxeb da aZlevs am saCivrebs
kanonier msvlelobas; z) saWiro SemTxvevaSi, sabWos mindobilobiT, is aZlevs
122
mitropoliti anania jafariZe
rCevas da mwyemsmTavrul SeniSvnas episkopozebsa da saeparqio sasamarTloQs Tavmj-
domareebsa da wevrebs; H) sabWosave mindobilobiT imas miwer-mowera aqvs sxva
avtokefalur eklesiebTan da saxelmwifos umaRles dawesebulebebTan; i) moiwvevs
saeklesio periodul krebas.
saeparqio marTva-gamgeoba $23. episkopozi. saeparqio mmarTvelobaSi saek-
lesio kre bis funqciebis gan masaxierebeli ari s misi wevri, - adgilobrivi
mRvdelmTavari, romelsac marTva-gamgeobaSi daxmarebas uwevs saeparqio kreba.
$24. saepiskopozo kandidati aRirCevis saeparqio krebis mier. saepiskopozo
kandidats unda hqondes miRebuli umaRlesi ganaTleba da Sesaferisi saRvTis-
metyvelo momzadeba, xolo ukidures SemTxvevaSi ara umcires saSualo saRvTis-
metyvelo ganaTlebisa; fizikurad da zneobrivad unda akmayofilebdes saeklesio
kanonTa moTxovnilebas.
SeniSvna 1. saepiskopozo kandidatisaTvis berad Sedgoma savaldebulo ar aris.
SeniSvna 2. saepiskopozo kandidatis arCeva xdeba Semdegi wesiT: kandidatis dasaxeleba
SeuZlia daqvrivebuli eparqiis yovelsave wevrs. eparqiis daqvrivebisagan sami Tvis gadasv-
lamdis, dasaxelebul kandidatTa sias eparqiis droebiTi mmarTveli mRvdelTmTavari warud-
gens saTanado cnobebis TandarTviT kaTolikoz-patriarqs. kandidatTa sias ixilavs mmarTvel
episkopozTa krebuli (sami unda ueWvelad daeswros piradad, xolo danarCenTagan gamoiTx-
ovebis saTanado gramata). episkopozTa krebulisagan ganxiluli sia waregzavneba eparqiis
droebiT mmarTvel episkopozs krebisaTvis gadasacemad. yvela kandidats kenWi eyreba cal-
calke. arCeulad iTvleba is, vinc yvelaze mets kenWs miiRebs, magram ara umcires delegatTa
naxevrisa, arCeul kandidats amtkicebs sakaTolikozo sabWo.
SeniSvna 3. Tu saeparqio krebam saepiskozo kandidati ar airCia, maSin mRvdelTmTavari
iniSneba sakaTolikozo sabWos mier.
$25. episkopozis kompetencias ekuTvnis: a) sruli ufleba mTels eparqiaSi swav-
la-moZRvrebisa; b) ufleba yovelgvaris mRvdelmoqmedebis Sesrulebisa; g) zrunva,
raTa mis eparqiaSi morwmuneni saRs saeklesio swavlebas icavdnen da ganmtkicebu-
liyvnen keTil zneobaSi; d) Tvalyuris devneba samonastro saeklesio qonebaTa
marTva-gamgeobisa eparqiaSi; e) ganxilva saolqo krebebis ganCinebaTa; v) Tvaly-
uris devneba yvela saeklesio dawesebulebaTa da saeklesio Tanamdebobis pirTa
moqmedebisa eparqiaSi; z) sabolood ganxilva da gadaWra sakiTxisa axali olqebis
gaxsnis an arsebul olqTa Semcirebisa, gind gayofisa da gadamijvnisa eparqiis
farglebSi; H) ufleba krebulis wevrTa adgilzed arCeul kandidatis damtkiceb-
isa; T) sarwmunoebriv saqmeSi masze damokidebulni arian eparqiis yvela wevrebi;
i) mis saxels aRavlens wirva-locvis dros mTeli eparqiis samRvdeloeba; ia) is
aZlevs droebiTs Tavisuflebas, ara umetes oris Tvisa, saeparqio dawesebulebebSi
mosamsaxureT da krebulis wevrTa; ib) berobisa da sasuliero wodebiTgan gan-
Tavisufleba.
123
saeklesio samarTali, kanonebi
episkopozi valdebulia: a) daemorCilos saeklesio kanonebsa da mTavar saek-
lesio mmrTvelobis mier kanonierad gamocemul dadgenilebaTa, xolo roca ama
Tu im saeklesio kanonisa an dadgenilebis Sesaxeb gaugebroba rame daebadeba, gansa-
marteblad mTavar saeklesio mTavrobas mihmarTos; b) cxoveli kavSiri iqonios
samwysosTan da am mizniT xSir-xSirad mimoixilos Tavisi eparqia; g) yvelaferSi
daemorCilos periodul da mudmiv saeklesio krebas; d) mTavari saeklesio mTavrobis
nebadaurTvelad ara moimoqmedos ra iseTi, rac mis uflebas aRemateba; e) wirva-
locvis dros kaTolikozis saxels ixseniebdes; v) sxva eparqiaSi Tavisi nebiT ara
daiwyos ra; z) pativiscemiT epyrobodes sxva mRvdelmTavrebs; H) saeparqio kre-
baze gansaxilveli sakiTxebi winaswar gadaugzavnos saolqo krebis Tavmjdomares;
T) gasces iseTi dokumentebi, romelnic morwmuneTa moqalaqeobriv mdgomareobas
Seexebian; i) Seadginos wliuri angariSebi saeparqio krebisa da sakaTolikozo
sabWosaTvis warsadgenad.
$26. saeparqio kreba. eparqiis mRvdelmTavars marTva-gamgeobaSi daxmarebas
uwevs saeparqio kreba.
$27. saeparqio kreba orgvaria, - Cveulebrivi weliwadSi erTxel, da araCveu-
lebrivi, saWiroebisdagvarad.
$28. saeparqio kreba Sesdgeba TviTeuli or-oris warmomadgenlisagan, romelT-
agan erTi ueWvelad samRvdelo piri unda iyves.
SeniSvna 1. delegatad arCeva SeiZleba mxolod iseTi pirisa, romelic sam ukanasknel
weliwadSi erTxel mainc ziarebula da romelsac sasamarTlos mier ar aqvs CamorTmeuli anu
SezRuduli sazogado krebaze daswrebis ufleba. samRvdeloTagan delegatad airCeva iseTi
piri, romelic weliwadSi orjer mainc ityvis aRsarebas Tavis moZRvarTan.
SeniSvna 2. warmomadgenelad ar SeiZleba arCeva mRvdlis xarisxiTgan gandgomilisa, an
gankveTilisa.
SeniSvna 3. warmomadgenels olqis krebis wevrni irCeven Tvis Soris.
SeniSvna 4. krebis ueWvelni wevrni arian saeparqio sasamarTlos wevrni da TiTo warmo-
madgenelni eparqiis berTa da monazonTa.
$29. krebas Tavmjdomareobs adgilobrivi mRvdelmTavari. Tu is ar aris, kreba
TviTon irCevs Tavmjdomares samRvdelo pirTa Soris. krebave irCevs prezidiumis
danarCen wevrebs da mdivnebs. kreba kanonieria, Tu masze gamocxadda ara umcires
mowveulTa naxevrisa.
$30. saeparqio krebis uflebas Seadgens a) saeparqio sasamarTlos wevrTa da
maTi kandidatebis arCeva; b) Tval-yuris devneba saeparqio cxovrebisa da saepar-
qio dawesebulebaTa moqmedebisa; g) zrunva saeklesio, samoswavlo da saganmanaTle-
blo dawesebulebaTa daarsebisa, gaumjobesebisa da nivTier saSualebaTa gamonaxvi-
saTvis eparqiaSi; d) zrunva galobis gaumjobesebisaTvis da agreTve zrunva siZ-
veleTa dacvisaTvis.
SeniSvna: saepiskoposo krebis ganCineba Sedis ZalaSi, Tu mas emxroba adgilobrivi
mRvdelmTavari, winaaRmdeg SemTxvevaSi, sakiTxi gadaecema sakaTolikozo sabWos.
124
mitropoliti anania jafariZe
saolqo mmarTveloba $31. olqs saeparqio mTavrobis xelmZRvanelobiT
ganagebs olqis mTavaruxucesi, romelic aRirCevis olqis krebis mier samRvdelo
pirTagan samis wlis vadiT, damtkiceba ki damokidebulia saeparqio mTavrobaze.
SeniSvna: mTavaruxucess hyavs TanaSemwe, Tu amas saWirod dainaxavs saolqo kreba. Ta-
naSemwe aRirCevis krebis mier imave wesiT, rogorc mTavaruxucesi.
$32. mTavaruxucesi adgens: a) saolqos wliur angariSs, romelsac warudgens
saolqo krebasa da saeparqio mTavrobas b) winaswar daamuSavebs sakiTxebs, romel-
ic saolqo krebas unda waredginos gansaxilvelad; g) xelmZRvanelobas uwevs
s am re vlo kre be bs k re bulis wev rTa arCev ne bS i; d) i Zlev a sa Wiro cn ob eb s
olq is da weseb uleba Ta da mosa msaxure p irTa Sesax eb, roca a mas umaRlesi
saeklesio dawesebulebani moiTxoven; e) zrunavs moawesrigos krebulis wevr-
Ta Soris amtydari uTanxmoebani saZmo Semosavlisa da sazogadod sameurneo
s aq m ee b is ga mo, a g re Tve am a ve xa s ia Ti s uTan x moe ba n i k re b ulis we v rTa da
samrevlo sabWoebs Soris da sxva; v) aZlevs krebulis wevrTa Tavisuflebas
ara umetes oris kvirisa.
$33. saeklesio olqSi Sedis aTidan ocda xuT samrevlomde, adgilobrivis
pirobebis mixedviT.
$34. olqis kreba Sesdgeba olqis krebulTa yvela wevrisagan da TviTeul
samrevlo sabWos imodena warmomadgenelTagan, ramdenic wevria krebulSi.
$35. saolqo kreba kanonieria, Tu maszed gamocxadda olqis samrevloTa um-
ravlesobis warmomadgenelni.
$36. krebas Tavmjdomareobs olqis mTavaruxucesi, an misi TanaSemwe.
$37. saolqo kreba aris Cveulebrivi, weliwadSi erTxel da araCveulebrivi _
saWiroebisadagvarad.
$38. saolqo krebis kompetencias ekuTvnis a) arCeva delegatebisa saeparqio da
periodul saeklesio krebisaTvis, da mTavaruxucesisa da misi TanaSemwisa; b) zrunva
samrevloebSi saeklesio cxovrebis mowesrigebisa da warmatebisaTvis; g) zrunva
qvriv-obol-gaWirvebulTaTvis, da sazogadod saqvelmoqmedo saqmis mowyoba olqSi;
d) mTavaruxucesis angariSis ganxilva; e) Suamdgomlobis aRZvra da mosazrebaTa
wardgena Sesaxeb axlis samrevloebis daarsebisa, arsebul samrevloTa gayofisa da
Semcirebisa; v) sasyidlis daniSvna mTavaruxucesisaTvis.
SeniSvna: saolqo krebis ganCinebani waredgineba saeparqio mTavrobas, romelzedac damok-
idebulia maTi damtkiceba.
samrevlo $39. samrevlo aris erTis sarwmunoebriv-zneobriobis mizniT,
urTierTis daxmarebis azriT, saeklesio meurneobiT, sakuTaris moZRvris xelmZRv-
125
saeklesio samarTali, kanonebi
anelobiT, saerTo taZris garSemo Semokrebili da episkopozze kanoniurad damok-
idebuli morwmuneTa sazogadoeba.
SeniSvna: samrevlo iuridiul pirs warmoadgens.
$40. samrevlos gaxsna ar SeiZleba, ukeTu morwmuneTa ricxvi imdenad mcirea,
rom sakuTari taZrisa da krebulis Senaxva ar SeuZliaT. TviTeul samrevlos
uWiravs gansazRvruli teritoria, romlis sazRvrebi SeiZleba Seicvalos sxva
samrevloebTan SeTanxmebiT da saTanado saeparqio mTavrobis nebarTviT.
SeniSvna 1. qalaqebSi samrevloTaTvis teritoriuli principis dacva savaldebulo ar
aris.
SeniSvna 2. rodesac morwmunes erTi samrevlos teritoriidan meoresaSi uxdeba gadasvla
(mag: qalaqebSi), mas SeuZlia, Tu moisurvebs, winandeli samrevlos wevrad darCes.
$41. mrevlad iTvleba yoveli morwmune, romelic gansazRvruls samrevlos
ekuTvnis, Setanilia samrevlo davTarSi da monawileobas iRebs yvela xarjebSi,
rasac samrevlo eweva.
$42. yovel samrevlos aqvs Tavisi sakuTreba, rasac Seadgenen sxvadasxva saxelwode-
bisa da daniSnulebis Tanxebi da maTi Semosavali, sanTlis mogeba, taZarSi, samrevloSi
an sxvagan Segrovili Semowiruloba, sasaflaos Semosavali, samrevlo da sakrebulo
adgilmamuli da misi Semosavali, yovelgvari saganmanaTleblo da saqvelmoqmedo
xasiaTis Semowiruloba, sakrebulo saxlebi, taZari da misi samkauli, sasaflao da
sxva. am sakuTrebas samrevlo ganagebs Sesafer organoTa saSualebiT.
SeniSvna 1. samrevlos Semosavali unda moxmardes mxolod saeklesio-sarwmunoebriv saWiroe-
bas, adgilobrivi mRvdelmTavris nebarTviT.
SeniSvna 2. taZari aris morwmuneTa samlocvelo Senoba, samrevlo, saeklesio, saxelm-
wifo anu kerZo qvelmoqmedTa xarjiT agebuli. erTsa da imave samrevloSi SeiZleba iyos
zedmiwerili taZari, romelSiac, Tu saWiroeba moiTxovs da mosaxerxebelic iqmneba, sruldeba
yovelgvari RvTismsaxureba.
SeniSvna 3. micvalebulTa dasamarxad samrevlos miCenili aqvs sagangebo adgili - sasa-
flao. samrevlos SeuZlia saflavebisaTvis gansazRvruli fasi daawesos, mxolod Raribebi
ufasod unda imarxeboden.
SeniSvna 4. qalaqebis sazogado sasaflaoebis marTva-gamgeoba eqvemdebareba saeparqio
mTavrobas, romelsac ekuTvnis sasaflaoebis gasyidvisagan Semosuli fulis gamgeblobac.
$43. rodesac samrevlo sabolood ixureba, misi qoneba gadadis saqarTvelos
eklesiis kuTvnilebad; Tu is sxva samrevlos miewera, imisi qoneba ukanasknelis
kuTvnilebad iqceva; xolo rodesac samrevlos romelime nawili damoukidebel
samrevlod gamoiyofa, imas saerTo qonebidan miecema dakmayofileba ZiriTadis
samrevlos gadawyvetilebisamebr.
$44. samrevlos ganagebs saeparqio mTavrobis xelmZRvanelobis qveSe eklesiis
winamZRvari, samrevlo krebis da samrevlo sabWos daxmarebiT.
$45. samrevlo krebas Seadgens yevla marTlmadidebeli qali da kaci (ara
umcires 20-is wlisa), romelnic am samrevlos sabuTebSi arian Cawerilni rogorc
wevrni samrevloQsa.
126
mitropoliti anania jafariZe
$46. ufleba samrevlo krebaSi monawileobis miRebisa gadamwyvetis xmiT aqvT
a) krebulis wevrT da b) yvela srulwlovan marTlmadidebel qalsa da kacs (ara
umcires ocis wlisa), romelnic am samrevlos sabuTebSi arian Cawerilni, rogorc
wevrni samrevloQsa, gamonaklisi aRniSnulia qvemore muxlSi.
$47. samrevlo krebaze monawileobis miRebis ufleba ar aqvT im pirT a) romelnic
daarRveven wesierebas taZarSi, agreTve samrevlo krebaze, b) romelTac ar Se-
moaqvT samrevlo gadasaxadebi (Tu isini samrevlo krebis mier ganTavisuflebulni
ar arian, rogorc Raribebi, gadasaxadisagan), g) romelnic sams ukanasknel weli-
wadSi arc erTxel ar ziarebulan, d) romelnic javrdauwerelad scxovroben
meuRleebTan da e) romelTac samis wlisaze metis xnis Svili hyavT mounaTlavi.
$48 kreba aris Cveulebrivi _ weliwadSi orjel da araCveulebrivi _ saWiroe-
bisamebr. samrevlo krebas iwvevs da Tavmjdomareobs eklesiis winamZRvari. kreba
unda mowveul iqnas im SemTxvevaSic, roca amas moiTxovs ara umcires samrevloQs
20-is srulwlovanis wevrisa; kreba kanonieria, ukeTu masze samrevlos mekomurTa
warmomadgenelTa 2/3 mainc gamocxaddeba, xolo Tu kreba pirvel mowvevaze ar
Sesdga, meored igi kanonieria, ramdeni wevric unda gamocxaddes.
SeniSvna: sxdomis mdivans kreba TviTon irCevs.
$49. samrevlo krebis kompetencias ekuTvnis: a) arCeva krebulisa da samrevlo
sabWos wevrebisa da maTi kandidatebisa, agreTve samrevlos molarisa (uwindeli
mnaTisa); b) eklesiisa da krebulis SenaxvisaTvis zrunva; g) samarTalSi micema
samrevlo sabWoQs wevrebisa samsaxuris aRsrulebis dros uflebis aRmatebisa da
borotmoqmedebisaTvis; d) aRZvra saqmisa saeparqio sasamarTloebis winaSe krebu-
lis wevrTa Sesaxeb maTi uTanado moqmedebisa da cudi yofaqcevisaTvis; e) zrunva
eklesiis ganSvenebisa da keTilmowyobisaTvis; v) zrunva samrevlos sarwmunoebrivz-
neobrivi srulyofisa da mis saganmanaTleblo-saqvelmoqmedo dawesebulebaTaTvis;
z) zrunva sakrebulo saxlisa da sasaflaosaTvis; H) daniSvna sarevizio komisiis
wevrebisa samrevlo sabWos moqmedebisa da angariSis gansaxilvelad; T) arsebul
samrevlos gayofis Sesaxeb Suamdgomlobis aRZvra; i) Suamdgomlobis aRZvra uZrav-
moZravi qonebis SeZenisa da ganTvisebis Sesaxeb; ia) aReba iseTis sesxisa, romelnic
samrevlos Tviur Semosavals aRemateba; ib) Suamdgomlobis aRZvra taZris kapi-
talurad gadakeTebis Sesaxeb, roca trapezis aSlaa saWiro.
$50. samrevlo krebis aRmasrulebeli organo aris samrevlo sabWo, romelic
Sesdgeba krebulis yvela wevrTa da ara umcires eqvsisa da ara umetes Tormetis
wevrisa, romelTac irCevs samrevlo kreba sami wlis vadiT. samrevlo sabWos
Tavmjdomareobs eklesiis winamZRvari, xolo roca igi ar aris, maSin sabWo
TviTon irCevs Tavmjdomares Tvis Soris. sabWos sxdomebi imarTeba TveSi erTxel,
127
saeklesio samarTali, kanonebi
xolo, Tu saWiroeba moiTxovs, ufro xSiradac. saqmeebi swydeba ubralo xmis
umetesobiT, xolo, roca xmebi Tanabrad iyofa, maSin is azri upiratesobs, romelsac
Tavmjdomare emxroba.
SeniSvna 1. Tu samrevlo krebisa da sabWos ganCineba eklesiis winamZRvars miaCnia saqmis
sazianod, mas SeuZlia ganCinebis sisruleSi moyvanis SeCereba da misi adgilobriv mRvdelmTa-
varTan gansaCivreba, - amis Sesaxeb Tavis azri winamZRvarma unda gamosTqvas krebazedve.
SeniSvna 2. sabWos wevrad irCeva rogorc mamakaci, ise dedakaci.
SeniSvna 3. sabWos wevrad ar SeiZleba arCeul iqmnas samRvdelo xarisxiTgan gandgomili,
an gankveTili.
$51. samrevlo sabWos kompetencia aris: a) eklesiis uZrav-moZravi qonebis
marTva-gamgeoba; b) yovelgvari statistikuri cnobis Sekreba, rasac ki samrevlos
marTva-gamgeobisaTvis aqvs raime mniSvneloba; g) akrefa saeklesio gadasaxadisa
mrevlSi da misi daniSnulebisamebr moxmareba; d) zrunva eklesiisa da krebulis
Sesanax saSualebaTa gasaZliereblad; e) zrunva taZrisa da RvTismsaxurebis keTil-
mowyobisaTvis; v) zrunva qvriv-obolTa da gaWirvebulTaTvis qvelmoqmedebis
wesiT; z) aRZvra saqmisa im pirTa winaaRmdeg, romelnic eklesiasa da morwmuneTa
sarwmunoebrivs grZnobas Selaxaven; H) winaswari damuSaveba im sakiTxebisa, romelic
krebam unda ganixilos; T) gamgeoba samrevlo sasaflaosi; i) samrevlo qonebisa
da Tanxebis yovelTviuri Semowmeba; ia) Tavisi moqmedebis wliuri angariSis Sedge-
na mTavarxucesisa da samrevlo krebisaTvis warsadgenad.
SeniSvna 1. samrevlo sabWos aucilebeli wevria samrevlos molare, romelic awarmoebs
wmida sanTlis operacias, iRebs samrevlo Tanxebs da inaxavs sakredito dawesebulebebSi,
awarmoebs Semosaval-gasavlis wignsa da adgens samrevlois Semosaval-gasavlis wliur an-
gariSs. molares irCevs samrevlo kreba sami wlis vadiT.
SeniSvna 2. samrevlos molared unda arCeul iqmnas ueWvelad mamakaci da masTanve wera-
kiTxvis mcodne.
$52. krebuli. krebulis aucilebel wevrad iTvlebian: mRvdeli da wignis-
mkiTxveli, xolo, sadac SeiZleba, iq samrevlos diakonica (mTavari) hyavs.
SeniSvna 1. diakoni da wignis-mkiTxveli arian mxolod Tanamsaxurni mRvdlisa da uimisod
araviTari mRvdelmoqmedebis Sesruleba ar SeuZlianT samrevloSi.
SeniSvna 2. erTsa da imave samrevloSi ori mRvdlis yofna sasurveli ar aris; magram, Tu
amas moiTxovs samrevlos sidide da aucilebeli saWiroeba, samrevlos SeuZlia Tavis winamZR-
vars TanaSemwed meore mRvdeli misces.
$53. arCevnebi krebulis wevrTa xdeba Semdegi wesiT: a) roca romelsame samrev-
loSi ganTavisufldeba krebulis wevris adgili, pirni, romelTac surT daiWiron
es adgili, erTis Tvis ganmavlobaSi mis ganTavisuflebiTgan, wargzavnian Txovnebs
saeparqio mTavrobasTan yvela saWiro mowmobaTa darTviT; b) saeparqio mTavroba
hkrebs cnobebs yvela im pirTa Sesaxeb, romelTac Seitanes Txovna da aqvs msjeloba
warmodgenil kandidatebze; g) mRvdelmTavris mier Rirseul kandidatebad cnobil
pirTa sia, yvela cnobebis darTviT TviTeul kandidatze, waregzavneba samrevlo
128
mitropoliti anania jafariZe
sabWos kenWis sayrelad samrevlo krebaze; d) samrevlo kreba moiwveva ara ugvianes
oris kvirisa kandidatTa siis miRebiTgan. dro samrevlo krebis daniSvnisa ec-
nobeba saolqos mTavaruxucess, romelic an piradad eswreba krebas, an wargzavnis
Tavis warmomadgenels; e) arCevnebi xdeba farulis xmis micemiT; g) TviTeul
kandidats kenWi eyreba cal-calke; z) arCevnebis dasrulebisas sdgeba aqti, Sesaf-
eri damowmebiT; H) eparqiis mRvdelmTavari amtkicebs im kandidats, romelmac
miiRo xmebis umetesoba, magram ara umcires damswreTa naxevrisa.
SeniSvna: im piris saxeli, romelic ikadrebs samrevloSi agitaciis gawevas, moxsnili
iqmneba kandidatTa siiTgan.
$54. samrevlo, romelic ori Tvis ganmavlobaSi dRiTgan kandidatTa siis
miRebisa ar airCevs krebulis Tavisufal adgilze kandidats, hkargavs saarCevno
uflebas, da im adgilze krebulis wevri dainiSneba saeparqio mTavrobis mier.
$55. Tu samrevlos surs, rom gaxsnil vakansiaze krebulis wevri daniSnos
saeparqio sabWos mTavrobam, amis Taobaze samrevlos dadgenileba ecnobeba epar-
qiis mRvdelTmTavars erTis Tvis ganmavlobaSi dRiTgan vakansiis gaxsnisa.
SeniSvna: Tu samrevlo aravin iTxova, krebulis wevri iniSneba eparqiis mRvdelTmTavris mier.
$56. mRvdeli. mRvdeli valdebulia: a) mudam Tavis mrevlSi scxovrobdes da
samrevlo ar dastovos, gansakuTrebiT roca iq raime moaruli seni gaCndeba da
roca samrevlos gansacdeli ram moelis; b) gansakuTrebul Tvalyurs adevnebdes
sakuTars yofaqcevas, rogorc sazogadoebaSi, ise Tavis saxlSi; g) aasrulos
sazogadoebrivi RvTismsaxureba dawesebul dros; d) mrevlis moTxovnilebisamebr
aasrulos saWiro mRvdelmoqmedeba; e) Tvalyuri adevnos taZrisa da saRvTismsax-
uro sagnebis sisufTavesa da keTilSvenierebas; v) Tvalyuri adevnos mrevlSi
saeklesio disciplinisa da zneobis dacvas; z) roca samsaxuris dros ama Tu im
sakiTxis Sesaxeb eWvi daebadeba, movalea axsna-ganmartebisaTvis mTavarxucess da
saeparqio mTavrobas mihmarTos; H) mis upirveles movaleobas Seadgens eklesiaSi
qadageba da sazogadod swavla-moZRvreba; T) mRvdeli movalea RvTismsaxurebis
dros kaTolikozisa da Tavisi episkopozis saxeli moixsenios; i) agreTve mov-
alea krebulis sxva wevrTa saSualebiT saeklesio sabuTebi awarmoos; ia) Tavis
samrevloSi mRvdels ufleba aqvs sxa mRvdels romlisame mRvdelmoqmedebis Ses-
rulebis neba ar misces.
$57. samRvdelo da sadiakvno kandidati unda iyos kanoniurad srulwlovani,
xolo wignismkiTxvelad SeiZleba ufro axalgazrdac airCes. fizikurad samRvde-
lo da sadiakvno kandidati unda akmayofilebdes saeklesio kanonebis moTxov-
nilebas. samRvdelo kandidats unda hqondes miRebuli saSualo sazogado ga-
naTleba da yovel SemTxvevaSi ara umcires sruli progimnaziuli ganaTlebisa.
amave moTxovnilebas unda akmayofilebden, SeZlebisdagvarad, sadiakvno kandi-
129
saeklesio samarTali, kanonebi
datebi da wignismkiTxvelnic, romelTac unda icodnen RvTismsaxurebis wesebi da
saeklesio sabuTebis warmoeba, rac windawinve (arCevamde) unda iyos Semowmebuli
romelsame saeparqio mTavrobisagan.
SeniSvna: wignismkviTxvelad SeiZleba arCeul iqmnes mxolod mamakaci.
saeklesio samarTali $58. saqarTvelos eklesiis samarTals eqvemdebareba
ama eklesiis yvela wevri iseT saqmeebSi saeklesio swavla-moZRvrebisa, zneobriv
cxovrebisa, saeklesio wyobilebisa da saeklesio samsaxuris winaaRmdeg, romelT-
aTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia gansazRvruli sasjeli anu zomebi zRvevi-
sa da gasworebisa.
$59. saeklesio samarTali eparqiaSi gancalkevebulia saeklesio marTva-gam-
geobisagan da Sesdgeba saeparqio sasamarTlosagan.
$60. gansakuTrebuli instituti saqmis gamomZieblisa ar arsebobs, aramed
sasamarTlo TviTon irCevs gamomZiebels TviTeul SemTxvevaSi. ar arsebobs arc
bralmdeblis Tanamdeboba, aramed sasamarTlos erT-erT wevrs miendoba sa-
braldebo oqmis Sedgena da moxseneba; es wevri Semdeg monawileobas aRar iRebs
ganaCenis gamotanaSi.
SeniSvna 1. braldebuls neba aqvs sasamarTloSi damcveli (veqili) daixmaros, magram TviT
sasamarTlosTan damcvelis instituti ar arsebobs.
SeniSvna 2. mxareebi gamoiwvevian sagangebo uwyebebiT, romlebic egzavneba maT adgilo-
briv (sadac scxovroben) da unda Cabardes ara ugvianes erTis kvirisa sxdomisaTvis daniSnul
dReze. uwyebaSi naCvenebi unda iyves sasamarTlos misamarTic.
$61. saeklesio sasamarTlo daxuruli ar aris, saqmis garCevas gareSenic
eswrebian. ganCinebas sasamarTlos wevrebi daadgenen Tavisi Sinaganis darwmunebis
Tanaxmad, mxolod mas Semdeg, roca Semowmebul iqmneba sasamarTloSi warmodgeni-
li sabuTebi.
$62. yoveli saqme arsebiTad gadawydeba ors instanciaSi da mesame instancia
iqneba sakasacio. perioduli saeklesio krebis ganCinebani ki sabolovoa, Tundac
iq saqme pirvelis instanciiT wydebodes.
saeparqio sasamarTlo $63. saeparqio sasamarTlo Sesdgeba xuTi wevrisa-
gan, romelTac irCevs saeparqio kreba sami wlis vadiT.
SeniSvna 1. Tavmjdomare ueWvelad samRvdelo piri unda iyves; danarCen wevrTa da kandi-
datTa naxevari samRvdelo pirni unda iyvnen. Tavmjdomare aRirCevis sasamarTlos wevrTa
mier Tvis Soris.
SeniSvna 2. sasamarTlos wevrebad ar SeiZleba arCeul iqmnen mRvdlis xarisxiTgan gandgo-
milni, an gankveTilni da arc iseTi pirni, romelTac sasamarTlos mier SezRuduli an Cam-
orTmeuli aqvs sazogado krebaze daswrebis ufleba, an ar ziarebulan ukanaskneli samis wlis
ganmavlobaSi erTxel mainc.
SeniSvna 3. sasamarTlodan gasuli wevri SeiZleba xelmeored arCeul iqmnes. - sasamarT-
los wevrebTan erTad saeparqio kreba irCevs maT kandidatebsac.
130
mitropoliti anania jafariZe
$64. saeparqio sasamarTlos eqvemdebarebian: a) danaSaulobani, romelTaTvisac
saeklesio kanoniT dadgenilia umZimesi zomebi: mRvdelmoqmedebis Sesrulebis akrZa-
lva, samsaxuridan gadayeneba; b) ganqorwinebis saqme.
$65. sasamarTlos ganCineba waredgineba eparqiis mRvdelmTavars, romelzedac
damokidebulia misi damtkiceba.
SeniSvna: saeparqio sasamarTlos ganCinebiT ukmayofiloT SeuZliaT ganasaCivron saqme
sakaTalikozo sabWoSi.
uzenaesi saeklesio samarTali $66. mudmiv krebas, anu sakaTolikozo sa-
bWos SeuZlia zogierTi saqme, saboloo msjavris dasadastureblad, gamonaklisis
saxed, warudginos periodul saeklesio krebas.
$67. kaTolikoz-patriarqis gasamarTleba Sedis periodul saeklesio krebis
kompetenciaSi.
$68. sakaTolikozo sabWos ganCinebiT ukmayofilos SeuZlia gadaitanos kasaciis
wesiT saqme periodul saeklesio krebaSi.
SeniSvna: ganqorwinebis saqmeebs sabolood swyvets mudmivi kreba - sakaTolikozo sabWo.
gadmobe Wdilia wignidan _ saqarTve los e klesiis marTva-gamgeoba, 1920.
131
saeklesio samarTali, kanonebi
patriarq wmida ambrosi xelaias gar-
dacvalebis Semdeg komunisturi xelisu-
flebis mimarT loialurad ganwyobil
samRvdeloebas saSualeba mieca ganex-
orcielebina mkveTri Semobruneba sax-
elmwifosTan damokidebulebaSi. mitro-
politma qristefore cicqiSvilma, `rev-
oluciurad~ ganwyobili frTis lider-
ma eklesias Seucvala komunistur sax-
elmwifosTan damokidebulebis kursi. jer
kidev ruseTis pirveli revoluciis
wlebSi mRvdeli qristefore cicqiSvili
moiTxovda eklesiaSi `reformis gatare-
bas da mis daaxloebas cxovrebasTan~.
magaliTad, 1905-06 wlebSi igi moiTx-
ovda ufleba miscemodaT mRvdlebs ek-
lesiis gareT etarebinaT saero tanisa-
mosi, miscemodaT qvriv mRvdlebs colis
SerTvis neba da ar yofiliyo savaldeb-
ulo kurTxevamde colis SerTva1 da sxv.
eklesiam ar miiRo aseTi reforma.
1927 wels, rogorc adre, saqarTve-
los sapatriarqo Sedgeboda 15 eparqi-
isagan: eparqiebs marTavda 9 mRvdelmTa-
vari, xolo Tavisufali iyo 6, maT Soris
kaTolikos-patriarqi qristefore iyo
imavdroulad droebiTi mmarTveli ba-
Tom-Semoqmedisa, quTaTel-genaTeli mit-
ropoliti daviTi _ Wyondidis eparqiis,
ninowmideli episkoposi efremi droebiT
marTavda cxum-afxazeTis eparqias. maT
garda eparqiebs marTavdnen: mangleli
mitropoliti _ kalistrate, urbneli
episkoposi _ simeoni, wilkneli episko-
posi _ pavle jafariZe, alaverdeli
episkoposi _ melqisedeki, bodb eli
episkoposi _ stefane, margveli episko-
saqarTvelos IV saeklesio kreba (21-27. 06. 1927)
posi _ varlami. yvelam amaT xeli moaw-
eres IV saeklesio krebis mier 24 iv-
niss miRebul dadgenilebas - `saqarTve-
los marTlmadideblur eklesiaSi axali
stilis kalendris SemoRebis Sesaxeb~,
romelSic kerZod naTqvamia - `vacxadeb
samRvdeloebisa da morwmune eris sayura-
dRebod: axali stilis kalendari SemoRe-
bul iqnas saqarTvelos marTlmadidebel
eklesiaSi ama 1927 wlis noembris 27-
dan (Zveli stilis 14-dan). yvela uZravi
dResaswaulebi da wmidaTa xseneba gada-
xdil iqnas axali stilis kalendriT,
an u swore d im ricxv ebSi, rogorc
uCveneben saeklesio wignebi~. aRdgomisa
da masze damokidebuli moZravi dReebis
xsenebani unda darCeniliyo iseve, rogorc
iqamde dResaswaulobda marTlmadidebe-
li eklesia. kreba avalebda yvela saek-
lesio pirs SeesrulebinaT es gankar-
guleb a. I V kreb is e s da dgen ileb a
gamocemulia 1927 wlis 12 oqtombers.
aRniSnul dadgenilebas krebam safuZv-
lad daudo konstantinopolis patri-
arqis basilisa da misi wmida sinodis
1927 wlis 17 Tebervlis epistole, rom-
liTac msoflio sapatriarqo acxadebda
msoflio marTlmadidebeli eklesiis ga-
dasvlas axal stilze. 1923 wels kon-
stantinopolSi sinodikonis darbazSi
mowveul `yvela marTlmadidebeli eklesi-
is~ krebis ZaliT, romlis mierac `1924
wels SemoRebul iqna Sesworebuli kal-
endari yovel-mxriv kanonikurad~. `ara-
sodes, arc erT krebas, msoflios Tu
adgilobrivs, ar miuCnevia kalendari
dogmatur da ZiriTad saeklesio kanon-
132
mitropoliti anania jafariZe
ikur dadgenilebaTa xasiaTisa~. rogorc
cnobilia, mTelma eklesiam da saerTod
xalxma ar miiRo eklesiaSi axali sti-
lis kalendari.
1928 wlis saeklesio kalendarSi aris
ganmarteba, Tu ra iyo kalendaruli cv-
lilebis mizezebi - paragrafSi - `Zve-
lisa da axali stilis Sesaxeb~. miuxe-
davad amisa, rogorc iTqva, morwmune
mrevlma da mTelma eklesiam ar miiRo
aseTi kalendari.
IV saeklesio kreba muSaobas Seudga
1927 wlis 21 ivniss. sxdomebi sionSi
tardeboda da dasrulda 27 ivniss. kre-
bam ganixila saqarTvelos eklesiis mar-
Tva-gamgeobis debuleba, miiRo deklara-
cia sabWoTa xelisuflebisadmi. krebam
moiTxova eklesias gamoenaxa `masTan saer-
To ena, raTa Tavidan iqnes acilebuli
yovelgvari gaugebroba~. amasTanave, krebam
saWirod miiCnia gamoZebniliyo saSuale-
bebi 1923 wlis 18 ianvris mTavrobis
dadgenilebis (`eklesiis saxelmwifodan
gamoyofies~ Sesaxeb) cxovrebaSi gasa-
tareblad. krebam airCia axali kaTa-
likoz-patriarqi uwmidesi da unetare-
si qristefore III ( cicqiSvili). krebam
uaryofiTad Seafasa sakaTalikozo sab-
Wos muSaoba. miiCnia, rom misi roli
ganuzomlad iyo gazrdili, kerZod ki
mmarTvel mRvdelmTavarTa ukiTxavad
wyvetda umTavres saeklesio sakiTxebs,
daigmo misi antisabWoTa politika. Se-
sabamisad axalma debulebam asaxa kreb-
is suliskveTeba, sakaTalikozo sabWo
gauqmda da mis nacvlad SemoRebul iqna
`sakaTalikozo sinodi~, yvela mmarTve-
li mRvdelmTavris da eqvsi sxva piris
wevrobiT. krebam daamtkica eklesiis mar-
Tva-gamgeobis axali debuleba.
133
saeklesio samarTali, kanonebi
debuleba
saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobisaTvis
debuleba
ese miRebulia da damtkicebuli sruliad saqarTvelos saeklesio IV krebis mier
1927 wlis, ivnisis 21-27
$1. marTva-gamgeobis mxriv saqarTvelos eklesia ganiyofeba eparqiebad, epar-
qiebi - olqebad, xolo olqebi - samrevloebad.
$2. saqarTvelos eklesiaSi Semdegi eparqiebia:
a) mcxeTa-tfilisisa, romlis mwyemsTmTavari aris mTavarepiskopozi mcxeTisa
da tfilisisa da sruliad saqarTvelos kaTolikoz-patriarqi. samwyso: saqarTve-
los eklesiis wm. deda qalaqi mcxeTa, tfilisi da gare kaxeTi (teritoria Zveli
eparqiebis: mcxeTisa, tfilisisa, rusTavisa, kawareTisa da ninowmidisa), rasac
Seicavs exlandeli mcxeTa da nawili tfilisis mazrisa. kaTedra eparqiisa aris
mcxeTaSi (sveticxovelSi), xolo kaTolikozis rezidencia - tfilisSi.
SeniSvna 1. kaTolikoz-patriarqis samwysos Seadgens saqarTvelos eklesiis wevrni, mcx-
ovrebni sakaTolikozos gareT iseT qveynebSi, sadac marTlmadidebeli episkopozi ar aris.
SeniSvna 2. rodesac kaTolikoz-patriarqi gardaicvleba, an mZime avadmyofobisa da sxva
mizezTa gamo moklebuli iqneba saSvalebas, gauwios xelmZRvaneloba saeklesio marTva-gam-
geobas, sinodi gamoiwvevs erT-erT mRvdelTmTavars, daniSnavs mas kaTolikoz-patriarqis
Tanamosaydred; mosaydreoba uqmdeba, rodesac kaTolikoz-patriarqi Tavis adgilzea.
SeniSvna 3. qorepiskopozi SeiZleba hyavdes mxolod kaTolikoz-patriarqs. qorepisko-
pozis kandidaturas wamoayenebs kaTolikoz-patriarqi, xolo misi wodeba damokidebulia
mRvdelT-mTavarTa krebulze, qorepiskopozi wevria sinodisa.
b) wilknisa. samwyso: orisave aragvis, qsan-lexuris xeoba, gare qarTli,
saguramo da fSav-xevsureTi (teritoria Zveli eparqiebisa wilknisa, nawili samTavi-
sisa da samTavrosi), rasac Seicavs exlandeli duSeTis mazra da nawili samxreT
oseTis avtonomiuri olqisa. kaTedra mRvdelTmTavrisa wilkanSi, rezidencia
droebiT sveticxovelTan; pativi mRvdelTmTavrisa wilkneli episkopozi.
g) manglisisa. samwyso: sabaraTiano (teritoria Zveli eparqiebisa: manglisisa
da winwyarosi), rasac Seicavs exlandeli tfilisis mazris dasavleTis nawili:
wyneTi-TeleTis xazidan _ TeTriwyaro-manglisis xazamde. kaTedra _ manglisSi,
rezidencia _ tfilisSi. pativi mwyemsT-mTavrisa - mangleli episkoposi.
d) agarak-walkisa, anu axtala-penteliTarisa (beStaSenis) (teritoria Zveli
eparqiebisa: walkisa, dmanisisa, bolnisisa da agarakisa), rasac Seicavs exlande-
li tfilisis mazris dasavleTis nawili, TeTriwyaro-manglisis xazidan. borCa-
134
mitropoliti anania jafariZe
los da lori-bambakis mazrebi. kaTedra _ axtalaSi (agaraki), rezidencia _ tfil-
isSi, pativi mRvdelmTavrisa: axtala-penteliTaris (beStaSenis) episkopozi.
e) alaverdisa. samwyso: Sida kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: alaverd-
isa, nekresisa da xarWaSenis), rasac Seicavs exlandeli Telavis mazra da yofili
TianeTis mazris nawili xarWiSos ubnis mimatebiT da amaT garda didoeT-durZuke-
Ti, miwerili Tergisa da daRestnis mxareebze. kaTedra _ alaverdSi, rezidencia _
q. TelavSi, pativi mRvdelmTavrisa: alaverdeli episkopozi (anu abba alaverdeli).
v) bodbisa. samwyso: hereTi, rani, Saqi da wukeTi (teritoria Zveli eparqie-
bisa: bodbisa, Weremisa, giSisa da xornabujisa), rasac Seicavs exlandeli mazrebi
da olqebi - siRnaRisa, zaqaTalisa, samurisa, nuxisa, areSisa, ganjisa da yazax-
isa. kaTedra _ bodbeSi. rezidencia mRvdelmTavrisa _ q . siRnaRSi, pativi
mRvdelmTavris: bodbeli episkopozi.
z) urbnisisa. samwyso: Sida qarTli (teritoria Zveli eparqiebisa: urbnisis,
ruisis, niqozisa, nawili samTavisisa da samTavrosi), rasac Seicavs exlandeli
goris mazra, garda borjomis xeobisa, da amas garda dvaleTi, miwerili Tergis
mxareze. kaTedra _ urbnisSi, rezidencia _ q. gorSi. mRvdelmTavris pativi :
urbneli episkopozi.
H) awyurisa. samwyso: samcxe-javaxeTi da zemo somxeTi (teritoria Zveli
eparqiebisa: awyurisa, wurwyabisa, kumurdosi, eruSeTis, dadaSenis, wyarosTavis,
anisis, karisa da alaSkertisa), rasac Seadgens exlandeli axalcixis mazra -
borjomis xeobis momatebiT, axalqalaqis mazra, artaanis olqi, yarsis olqi,
yaRzevanis olqi, gumbris mazra, basiani da alaSkerti. kaTedra mRvdelmTavrisa _
awyverSi (droebiT zarzmaSi), rezidencia - q. axalcixeSi. mRvdelmTavris pativi:
mawyvereli episkopozi.
T) margveTisa. samwyso: zemo imereTi (teritoria _ nawili gaenaTis Zveli
eparqiisa), - exlandeli Sorapnis mazra. kaTedra mRvdelT-mTavrisa _ argveTSi,
rezidencia _ saCxereSi. mRvdelmTavris pativi: margveli episkoposi.
i) quTais-genaTisa. samwyso: qvemo-imereTi da okriba (teritoria Zveli epar-
qiebisa: quTaisisa, xonisa da nawili gaenaTisa), rasac Seadgens exlandeli quTai-
sis mazra. kaTedra _ quTaisSi, rezidencia _ iqve. mwyemsT-mTavris pativi: qu-
TaTel-genaTeli episkopozi.
ia) nikorwmidisa. samwyso: raWa (teritoria nikorwmidis Zveli eparqiisa),
exlandeli raWis mazra. kaTedra _ nikorwmidaSi, rezidencia _ onSi. pativi
mRvdelmTavrisa: nikorwmindeli episkopozi.
ib) cagerisa. samwyso: leCxum-svaneTi (teritoria _ cageris Zveli eparqiisa),
- exlandeli leCxumis mazra, kaTedra _ cagerSi. rezidencia _ iqve. pativi
mRvdelT-mTavrisa: cagereli episkopozi.
135
saeklesio samarTali, kanonebi
ig) Wyondidisa. samwyso: odiSi (teritoria Zveli eparqiebisa: Wyondidisa,
caiSisa da walenjixisa), - exlandeli senakisa da zugdidis mazrebi. kaTedra _
martvilSi, rezidencia _ q. foTSi. pativi mwyemsmTavrisa: Wyondideli episkopozi.
id) baTom-Semoqmedisa. samwyso: guria, tao-klarjeTi da WaneTi (teritoria
Zveli eparqiebis: xinowmidisa _ imave baTumis, Semoqmedisa, jumaTisa, satrapel-
asi, tbeTisa, anCisa, iSxanisa da banisa), rasac Seicavs saqarTvelos respublikis
samzRvrebSi _ exlandeli ozurgeTis mazra da aWaristanis avtonomiuri sabWoTa
respublika, xolo osmaleTis sazRvrebSi olqebi: arTvinisa, olTisisa, TorT-
omisa, kiskimisa, ispiri, rizesi, aTinasi da xofasi. kaTedra _ q. baTomSi, reziden-
cia _ iqve. pativi mRvdelmTavrisa: baTomel-Semoqmedeli episkopozi.
ie) cxum-afxazeTisasa (teritoria Zveli eparqiebisa: drandisa _ imave cxumisa,
bediisa, moqvisa da biWvinTisa), exlandeli afxazeTis sabWoTa avtonomiuri res-
publika da zugdidis mazris nawili mdinare inguris dasavleTiT. kaTedra _ cxumSi
(soxumSi), rezidencia _ iqve. mRvdelT-mTavris pativi: cxum-afxazeTis episkopozi.
SeniSvna 4. mitropolitebi pativiT episkopozebze maRla dganan. mwyemsmTavarni pativde-
bul iqmnebian qirotoniis uxucesobis mixedviT.
SeniSvna 5. am siis Secvla da Sevseba sruliad saqarTvelos eklesiis krebis kompetencias
ekuTvnis.
mTavari gamgeoba $3. saqarTvelos eklesias ganagebs saeklesio kreba, romelze-
dac warmoigzavnebian warmomadgeneli TiToeuli eparqiidan oTx-oTxi; amas garda
qalaqebi warmogzavnian: tfilisi _ Tormets, quTaisi, cxumi, baTomi, foTi, gori,
Telavi, siRnaRi, axalcixe, ozurgeTi, liuqsemburgi _ or-ors, cxum-afxazeTi, walkis
da baTom-Semoqmedis eparqiebis berZenTa eklesiebi da rusTa _ or-ors. saeklesio
krebis wevrebad iTvlebian yvela mmarTveli mRvdelmTavarni, kaTolikoz-patri-
arqis qorepiskopozi da saqarTvelos sakaTalikozo sinodis wevrebi.
SeniSvna 1. eparqiebisagan da qalaqebisagan warmogzavnil warmomadgenelTagan naxevari
aucileblad sasuliero pirni unda iyvnen.
SeniSvna 2. avadmyofobis dros mRvdelmTavars ufleba aqvs wargzavnos krebazed Tavisi
warmomadgeneli.
SeniSvna 3. delegatad ar SeiZleba arCeul iqmnes mRvdlis xarisxisagan gandgomil an
gankveTili.
$4. sruliad saqarTvelos saeklesio krebas Tavmjdomareobs kaTolikozi, xolo,
roca igi ar aris, misi mosaydre. kreba irCevs prezidiumis danarCen wevrebs da
mdivnebs. kreba aris perioduli sam weliwadSi erTxel, - da mudmivi sakaToliko-
zo sinodis saxiT. periodul krebas iwvevs sakaTolikozo sinodi. kreba kanon-
ieria, Tu mowveulTa mesamedi mainc gamocxaddeba.
SeniSvna: ara Cveulebrivi kreba moiwveva saWiroebis mixedviT.
$5. saqarTvelos eklesiis perioduli krebis kompetencias eqvemdebareba: a) adgilo-
brivi saeklesio kanonmdebloba; b) uzenaesi saeklesio samarTali; g) sabolood
136
mitropoliti anania jafariZe
garCeva da gadawyveta im saqmeebisa, romelTac mas sakaTolikozo sinodi warud-
gens; d) arCeva sakaTolikozo sinodisa, anu mudmivi krebis wevrebisa da maTi
kandidatebisa; e) Zveli kaTedrebis aRdgena, axali eparqiebis gaxsna an arsebul
eparqiaTa daxurva da sazRvrebis gamijvna; v) zrunva sasuliero saswavlebelTa
daarsebisa da nivTierad uzrunvelyofisaTvis.
$6. mudmivi kreba, sakaTolikozo sinodi Sesdgeba yvela mmarTvel mRvdelmTa-
varTagan, kaTolikos-patriarqis qorepiskopozisa da eqvsi wevrisagan. sinodis
wevrebi da maTi eqvsi kandidati aRirCevian saeklesio krebis mier, rogorc del-
egatTa, ise ara delegatTagan. naxevari arCeuli wevrebisa da maTi kandidatebisa
uTuod samRvdelo pirni unda iyvnen.
SeniSvna: sinodi pasuxismgebelia saeklesio krebis winaSe.
$7. sinodis wevrni, agreTve maTi kandidatebi aRirCevian saeklesio krebis mier
samis wlis vadiT da SeuZlianT xel-axala arCeul iqmnen. sinods Tavmjdomareobs
kaTolikoz-patriarqi, xolo roca ar aris, misi mosaydre da Tu mosaydrec ar
aris damswre uxucesi mRvdelT-mTavari. sakaTolikozo sinodis krebebze weliwad-
Si orjel: didmarxvis mesame kviraSi da Semodgomaze moiwvevian yvela mRvdelmTavrebi
(mmarTvelni da qorepiskopozni), romelTa TanamonawileobiT swydeba sayuradRe-
bo sakiTxebi.
SeniSvna 1. aseT krebebs SeuZlianT gadasinjos sakaTolikozo sinodis Cveulebrivi Semad-
genlobis mier gadawyvetili saqmeni axali dadgenilebis gamosatanad, Tu isini gansaCivrebu-
li iqmnebian.
SeniSvna 2. mRvdelmTavris dauswreblad sakaTolikozo sinodis kreba ar xdeba.
SeniSvna 3. adgilobriv mRvdelTmTavars SeuZlia wamoiyvanos sinodis sxdo-maze saTana-
dod momzadebuli piri Tavis eparqiis saWirboroto da mniSvnelovan sakiTxebis garCevis dros
monawileobis misaRebad saTaTbiro xmiT.
SeniSvna 4. Tu raime mizezisa gamo sinodis wevrma Tavi gaaneba samsaxurs da kandidatebic
uars ityvian wevrobaze, sinodis plenums an Cveulebriv Semadgenlobas eZleva neba moiwvios
saTanadod momzadebuli piri, kooptaciis wesiT.
$8. sinodis sxdoma kanonieria, Tu mas daeswreba Tavmjdomare da tfilisSi
mcxovreb wevrTa naxevari.
$9. sinodSi sakiTxi ubralo xmis umetesobiT swydeba, xolo roca xmebi Tanabrad
iyofa, maSin is azri upiratesobs, romelsac Tavmjdomare emxroba.
$10. sabWos wevrT ara aqvT ufleba Tavi Seikavon xmis micemisagan.
$11. Tu romelime wevri moisurvebs kerZo azris Setanas, movalea gamosTqvas
igi TviT sxdomazed, da ara ugvianes samis dRisa warudginos werilobiT sxdomis
Tavmjdomares, JurnalSi Sesatanad, anu dasarTvelad.
$12. saqmeebis ganxilvis rigs awesebs Tavmjdomare.
$13. sakiTxis aRZvris ufleba aqvs sinodis yvela wevrs; am uflebis gansaxor-
cieleblad saWiroa werilobiTi gancxadebis Setana kaTolikoz-patriarqis saSu-
alebiT, romelic movalea aRniSnuli gancxadeba gadasces gansaxilvelad sinodis
uaxloes krebas.
137
saeklesio samarTali, kanonebi
$14. kaTolikoz-patriarqs ar aqvs ufleba moxsnas Tavis gankargulebiT sak-
iTxi rigisagan, xeli SeuSalos ganCinebis gamotanas dasmul sakiTxze, an SeaCeros
ganCinebis sisruleSi moyvana, Tu Tavis droze ar ganucxadebia protesti.
$14a. kaTolikoz-patriarqs, Tu dainaxavs, rom sinodis mier gamotanili
ganCineba mavnebeli da sazianoa sarwmunoebriv-zneobrivi mxriT eklesiis keTil-
dReobisaTvis, - SeuZlia ganacxados protesti da samis dRis ganmavlobaSi Seit-
anos sinodSi werilobiTi winadadeba sakiTxis gadasinjvisaTvis.
$15. rodesac sinodSi irCeva saqme Tavmjdomaris anu sinodis wevris ukanono
moqmedebaTa gamo, dainteresebul pirs neba aqvs darCes darbazSi saqmis moxsenebis
dros da miawodos sinods saWiro ganmarteba, magram, roca sinodi Seudgeba gan-
Cinebis gamotanas, ueWvelad unda dastovos darbazi.
SeniSvna: roca saCivari exeba Tavmjdomaris (kaTolikozis) ukanono moqmedebas, sinods
Tavmjdomareobs uxucesi damswre mRvdelmTavarTagan.
$16. sinodis ganCinebas xels awers yvelaze uwin Tavmjdomare da mis Semdeg
yvela im sxdomaze damswre wevri, miuxedavad imisa, Tanaxma iyo igi gamotanili
ganCinebisa, Tu ara.
$17. sinodis wevrTa Soris saqmeTa ganawileba da maTi warmoebis wesi xdeba
sinodisve ganCinebiT. Tu romelime wevri ar asrulebs Tavis movaleobas da xels
uSlis saqmis normalurad warmoebas, sakaTolikozo sinods eZleva ufleba misi
gadayenebisa da mis adgilze kandidatis mowvevisa. amis Sesaxeb sakaTolikozo
sinodi valdebulia, moaxsenos morig plenums, anu saeklesio krebas, saboloo
msjavris dasadebad.
$18. s a ka Tolik ozo si n ods s a ms a xuri s m x ri T e q ve m de b areb i an rog orc
mRvdelmTavrebi da sasuliero pirni, agreTve saeklesio dawesebulebani da maTSi
mosamsaxureni, xolo sarwmunoebisa da saeklesio disciplinis mxriT yoveli
wevri saqarTvelos eklesiisa. sinodis dadgenilebani savaldebuloa yvela saek-
lesio dawesebulebaTa da eklesiis wevrTaTvis; amaTi Secvla SeuZlia mxolod
sinods, plenums, periodul an araCveulebriv krebas. sakaTolikozo sinodi Tavi-
si funqciebis aRsrulebis dros xelmZRvanelobs saRmrTo weriliT; msoflio da
adgilobrivi (maT Soris saqarTvelos eklesiis) krebaTa dadgenilebiT da saxelm-
wifoSi moqmed kanonmdeblobiT. sakaTolikozo sinods hyavs damxmare organoebi:
kontroli, sameurneo gamgeoba, kancelaria da sxva.
$19. sakaTolikozo sinods anu mudmiv krebas eqvemdebareba Semdegi saqmeebi: a) zrunva
saeklesio swavla-moZRvrebisa da qarTuli RvTismetyvelebis ayvavebisa da Seu-
ryvnelad dacvisaTvis; b) zrunva samwysoTa sarwmunoebriv-zneobrivi warmatebi-
saTvis; g) saWiroebaTa mixedviT arsebul kanonTa farglebSi gankargulebis gamocema
da droebiT, morig saeklesio krebamde, cxovrebaSi misi gatareba; d) Tvalyuris
devneba mis qvemdebare pirTa da dawesebulebebis moqmedebaTaTvis; e) zrunva taZar-
138
mitropoliti anania jafariZe
Ta, saqvelmoqmedo da sasuliero saganmanaTleblo dawesebulebaTa keTilmowyo-
bisaTvis; v) ganxilva da saTanado dawesebulebaTa winaSe Suamdgomlobis aRZvra
eklesiaTa, saqvelmoqme-do da sasuliero samoswavlo-saganmanaTleblo dawese-
bulebaTa daarsebis Sesaxeb; z) saTanado saxelmwifo dawesebulebaTa da Tanamdebo-
bis pirTa winaSe saeklesio saqmeTa gamo Suamdgomlobis aRZvra; H) zrunva sam-
Rvdeloebis qonebrivad uzrunvelyofisaTvis; T) zrunva samsaxuridan gasul sam-
Rvdelo pirTa, saeklesio dawesebulebaTa moxeleTa da samRvdelobis qvriv-obo-
lTaTvis; i) zrunva saRmrTo da saeklesio-saRvTismsaxuro wignTa Sedgenisa,
Sesworebisa da gamocemisaTvis; ia) mRvdelmTavarTa, Tanaxmad maTis Txovnisa,
samsaxuriTgan ganTavisufleba; ib) reviziis daniSvna sxvadasxva saWiroebaTa da
SemTxvevaTa gamo; ig) eparqiebisa da saeklesio dawesebulebaTa xarjT-aRricxvis
ganxilva-damtkiceba; id) saeparqio dawesebulebaTa wliuri angariSebis ganxilva
da mTeli sakaTolikozoQs wliuri angariSis Sedgena perioduli krebisaTvis war-
sadgenad; ie) sabolood garCeva apelaciis da kasaciis wesiT saeparqio mmarTvelo-
baTagan Semosul saqmeTa; iv) nebarTva sakaTolikozos eklesiebSi nebayoflobiTi
Sewirulebis saqvelmoqmedo mizniT Sekrebisa; iz) sxva avtokefalur eklesiebTan
urTierTobis daWera; iH) perioduli krebis mowveva da im krebaze gansaxilvel
sakiTxTa winaswari damuSaveba da masalebis Sekreba; iT) xelmZRvaneloba kaTo-
likozis arCevnebisa; k) micema droebiT Tavisuflebisa, erT Tveze metis vadiT,
episkopozebisa, sakaTalikozo sinodis wevrebis da sinodis damxmare organoTa
gamgeTaTvis; ka) zrunva galobis aRdgena-gamSvenebisaTvis; kb) zrunva uepiskopo-
sod darCenil eparqiaTaTvis; kg) danaSaulobani, romelTaTvis saeklesio kano-
niT daniSnulia eklesiis wevrobidan gamoricxva da mRvdlis xarisxidan gankve-
Ta; kd) saeparqio sabWos wevrTa da mRvdelmTavarTa danaSaulobani samsaxurSi.
$20. kaTolikozi. saWeTmpyroblad (mTavar-winamZRvrad) eklesiisa iTvleba
mTavar-episkopozi mcxeTisa da tfilisisa da sruliad saqarTvelos kaTolikoz-
patriarqi, romelsac irCevs saqarTvelos eklesiis perioduli kreba, faruli
xmis micemiT. arCeulad CaiTvleba is kandidati, romelic umravles amomrCev xmas
miiRebs, magram damswre amomrCevelT xmebis naxevarze mets.
SeniSvna: sakaTolikozo kandidatisaTvis berobis miReba savaldebulo ar aris. fizikurisa
da zneobrivis mxriv, igi unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas da unda
hqondes miRebuli umaRlesi sazogado ganaTleba da Sesaferi saRvTismetyvelo momzadeba.
$21. kaTolikoz-patriarqis kompetencia aseTia: a) is Tavmjdomareobs sruliad
saqarTvelos saeklesio periodul da mudmiv krebas; b) mwyemsmTavrulad mimoix-
ilavs sakaTolikozos eparqiebs da xelmZRvanelobas uwevs episkoposebs saeparqio
marTva-gamgeobaSi; g) mis saxels ixsenieben wirva-locvis dros sakaTolikozos
mRvdelmTavrebi da samRvdeloeba; d) igi aZlevs droebiT Tavisuflebas episkopo-
zebs, sakaTolikozo sinodis wevrebs da sinodis damxmare organoTa gamgeebs ara
139
saeklesio samarTali, kanonebi
umetes erTi Tvisa weliwadSi, xolo saeparqio marTva-gamgeobis organoTa meTau-
rebs - ori TviTgan da mets; e) agreTve aZlevs daTxovnis sigelebs im episkopozebs,
romelnic droebiT eparqiidan sxvagan sadme midian; v) iRebs saCivars episkopozTa,
sakaTolikozo sinodis wevrTa, saeparqio krebaTa da saeparqio dawesebulebaTa
Sesaxeb da aZlevs am saCivrebs kanonier msvlelobas; z) saWiro SemTxvevaSi, sinodis
mindobilobiT, is aZlevs rCevas da mwyemsTmTavrul SeniSvnas episkopozebsa da
saeparqio sabWoebis wevrebs; H) sinodisve mindobilobiT imas miwer-mowera aqvs
sxva avtokefalur eklesiebTan da saxelmwifos umaRles dawesebulebebTan.
saeparqio marTva-gamgeoba $22. saeparqio mmarTvelovbis mTavari or-
gano aris saeparqio kreba, romelzedac TviTeuli olqi gzavnis or warmomad-
genels, romelTagan erTi ueWvelad samRvdeloa. kreba orgvaria Cveulebrivi,
weliwadSi erTxel da ara Cveulebrivi _ saWiroebisdagvarad. krebas Tavmj-
dom areobs a dgilobri vi m Rvde lmTa vari, rodesac mRv delm Tava ri a r aris,
kre ba TiTon irCe vs Tavmjdomares sa mRvdelo pirTa Soris : k reba ve irCe vs
prezidiumis danarCen wevrebs da mdivnebsac. kreba kanonieria, Tu masze gamocx-
adda ara umcires mowveulTa mesamedisa.
SeniSvna 1. saeparqio krebas iwvevs saeparqio mmarTveloba.
SeniSvna 2. saeparqio krebis wevrebad iTvlebian saeparqio sabWos wevrebi.
SeniSvna 3. warmomadgenlad ar SeiZleba arCeva mRvdlis xarisxidan gandgomilisa, an
gankveTilisa.
$23. saeparqio krebis uflebas Seadgens: a) saeparqio sabWos wevrTa da maTi
kandidatebis arCeva; b) Tvalyuris devneba saeparqio cxovrebisa da saeparqio
dawesebulebaTa moqmedebisa; g) arCeva delegatebisa sruliad saqarTvelos saekle-
sio krebisaTvis; d) zrunva saeklesio, samoswavlo da saganmanaTleblo dawese-
bulebaTa daarsebisa, gaumjobesebisa da nivTier saSualebaTa gamonaxvisaTvis epar-
qiaSi; e) adgilobrivi sabWos mier SemuSavebuli wesebis da instruqciebis damtki-
ceba; v) zrunva galobis gaumjobesebisaTvis.
SeniSvna: saeparqio krebis ganCineba Sedis ZalaSi, Tu mas emxroba adgilobrivi mRvdelmTa-
vari, winaaRmdeg SemTxvevaSi, sakiTxi gadaecema sakaTolikozo sinods.
$24. saeparqio krebis aRmasrulebeli organo aris saeparqio sabWo. sabWos
Tavmjdomareobs adgilobrivi mRvdelmTavari, xolo, roca igi araa, maSin sabWos
wevrebi, TavianT Soris irCeven Tavmjdomares samRvdelo pirTagan; sabWo Sesdgeba
oTxis wevrisagan, romelTagan ori samRvdeloa. sabWos wevrebi irCevian saeparqio
krebis mier, samis wlis vadiT. amaT garda sabWos hyavs mdivani, romelsac TviT
sabWo moiwvevs. sabWos wevris samsaxuri ufasoa.
$25. saeparqio sabWos kompetencias eqvemdebareba: a) sarwmunoebis da zneobis
dacva-ganmtkicebisaTvis zrunva eparqiaSi; b) ganxilva im saqmeebisa, romelTac
mas saolqo krebebi an saolqo sabWoebi warmoudgenen; g) Tvalyuris devneba yvela
140
mitropoliti anania jafariZe
saeklesio dawesebulebaTa da saeklesio Tanamdebobis pirTa moqmedebisa eparqiaSi,
d) ufleba kreb ulis wev rTa adg ileb zed arCe ul k andidatebis dam tkicebis a;
e) ganxilva sakiTxisa axali olqebis gaxsnisa, an arsebul olqTa Semcirebisa,
gind gayofisa da gadamijvnisa, eparqiis farglebSi; v) saeparqio krebaze gansaxil-
vel sakiTxTa winaswari damuSaveba; z) saeparqio wliuri angariSis Sedgena saepar-
qio krebisa da sakaTolikozo sinodisaTvis warsadgenad; H) berobisa da sasuli-
ero wodebidan ganTavisufleba.
SeniSvna: sabWoSi saqmeebi swydeba ubralo xmis umetesobiT, magram rodesac sabWos da
mRvdelmTavars Soris uTanxmoebaa, maSin sadavo saqme gadaecema sakaTolikozo sinods.
$26. episkopozi aris eparqiis sarwmunoebriv-zneobrivi cxovrebis xelmZRv-
aneli da ganagebs eparqias saeparqio sabWosTan erTad. saepiskopozo kandidati
aRirCevis faruli xmis micemiT, xeldaasxams mas kaTolikozi episkopozTa krebi-
TurT. saepiskopozo kandidats unda hqondes miRebuli umaRlesi ganaTleba da
Sesaferisi saRvTismetyvelo momzadeba, xolo ukidures SemTxvevaSi ara umcires
saSualo saRvTismetyvelo ganaTlebisa; fizikurad da zneobrivad unda akmay-
ofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas.
SeniSvna 1. uzenaes saeklesio mmarTvelobas, garemoebis mixedviT, SeuZlia daniSnos episko-
pozi ama Tu im eparqiaSi, ukeTu arCevnebis moxdenis normaluri pirobebi ar iqmneba.
SeniSvna 2. saepiskopozo kandidatisaTvis berad Sedgoma savaldebulo ar aris. magram igi
ar SeiZleba iyos coliani an ganqorwinebuli.
SeniSvna 3. saepiskopozo kandidatis arCeva xdeba Semdegi wesiT: kandidatis dasaxeleba
SeuZlia daqvrivebuli eparqiis yovelsave wevrs, eparqiis daqvrivebiTgan erTi Tvis gasvlamde
kandidatTa saxelebi waredgineba saTanado cnobebis TandarTviT kaTolikoz-patriarqs. kan-
didatTa sias ixilavs mmarTvel episkopozTa krebuli (sami unda ueWvelad daeswros piradad,
xolo danarCenTagan gamoiTxovebis saTanado gramata). episkopozTa krebulisagan mowonebuli
saepiskopozo kandidatTa sia waregzavneba eparqiis droebiT mmarTvel episkopozs krebisaTvis
gadasacemad. yvela kandidats kenWi eyreba cal-calke. arCeulad iTvleba is, vinc yvelaze
mets kenWs miiRebs, magram ara umcires delegatTa naxevrisa, arCeul kandidats amtkicebs
sakaTolikozo sinodi.
$27. episkopozi aris sakaTedro taZris winamZRvari. mis kompetencias ekuTv-
nis: a) sruli ufleba mTel eparqiaSi swavla-moZRvrebisa; b) ufleba yovel-
gvaris mRvdelmoqmedebis Sesrulebisa; g) zrunva, raTa mis eparqiaSi morwmuneni
saR saeklesio swavlebas icavdnen; d) mas aqvs ufleba moxsnas qorwinebis dros
zogierTi dabrkolebani, romelnic naTesavur kavSiridan gamomdinareoben; e) sar-
wmunoebriv saqmeebSi masze damokidebulni arian eparqiis yvela wevrebi; d) Tval-
yuris de vneba samonastro sae klesi o qone baTa marTv a-gam geobi sa ep arqia Si;
v) mis saxels aRavlens wirva-locvis dros mTeli eparqiis s amRvdeloeba;
z) is a Zlevs droeb iTs Tavisuflebas , ara umete s erTis Tv isa, s aeparqio
dawesebulebebSi mosamsaxureT; H) episkopozs neba aqvs Svebulebis auReblad, gan-
Sordes Tavis eparqias, weliwadSi ara umetes or gzisa, sam-samis kviriT, razedac
moaxsenebs sakaTolikozo sinods.
141
saeklesio samarTali, kanonebi
episkopozi valdebulia: a) daemorCilos saeklesio kanonebsa da mTavar saek-
lesio mmrTvelobis mier kanonierad gamocemuls dadgenilebaTa, xolo roca ama
Tu im saeklesio kanonisa an dadgenilebis Sesaxeb gaugebroba rame daebadeba, gansa-
marteblad mTavar saeklesio mTavrobas mihmarTos; b) cxoveli kavSiri iqonios
samwysosTan da am mizniT xSir-xSirad mimoixilos Tavisi eparqia; g) yvelaferSi
daemorCilos sruliad saqarTvelos saeklesio krebas da, roca sakaTolikozo
sinodi moiwvevs, aRniSnul krebaze gamocxaddes; d) mTavari saeklesio mTavrobis
nebadaurTvelad ara moimoqmedos ra iseTi, rac mis uflebas aRemateba; e) wirva-
locvis dros kaTolikozis saxels ixseniebdes; v) sxva eparqiaSi Tavisi nebiT ara
daiwyos ra; z) pativiscemiT epyrobodes sxva mRvdelmTavrebs, saeparqio sabWoebs
da saeparqio krebis gadawyvetilebas; H) ufleba aqvs damnaSave mRvdels aukrZalos
administraciuli wesiT mRvdelmoqmedeba, epitemia daados ara umetes erTis Tvi-
sa, anu moxsnas, da amas acnobebs saeparqio sabWos.
SeniSvna: episkopozi, Tu igi eparqiis mmarTveli ar aris, anu qorepiskoposobas ar as-
rulebs da adgilobriv saeparqio da sakaTolikozo sinodis nebarTviT asrulebs mxolod
samrevlo mRvdlis movaleobas, swiravs filonSi da panaRias, gareSe wirva-locvisa, ar atarebs;
wirva-locvaSi mis eklesiaSi moixsenieba kaTolikoz-patriarqis da adgilobriv mRvdelT-
mTavris saxelebi.
saolqo mmarTveloba $28. olqs saeparqio mTavrobis xelmZRvanelobiT
ganagebs saolqo kreba, romelSiac monawileobas iRebs olqis TviTeuli sam-
revlodan or-ori warmomadgeneli, romelTagan erTi aucileblad samRvde-
loa; kreba s Tavm jdoma reobs mTa varxuces i. saolqo k reb as iwv evs s aolqo
sabWo da igi kanon ieria, Tu ma sze gamocxa ddeba ara um cires yvela wevrTa
naxevarisa. saolqo kreba aris Cveulebrivi _ weliwadSi orjel da ara Cveu-
lebrivi _ saWiroebisadagvarad.
$29. saolqo krebis kompetencias ekuTvnis a) saolqo sabWos wevrTa, maTi
kandidatebis da mTavarxucesis arCeva sami wliT, agreTve arCeva delegatebisa
saeparqio krebisaTvis; b) zrunva samrevloebSi saeklesio cxovrebis mowesrigebisa
da warmatebisaTvis; g) zrunva qvriv-obol-gaWirvebulTaTvis, da sazogadod saqvel-
moqmedo saqmis mowyoba olqSi; d) saolqo sabWos moqmedebis angariSis ganxilva;
e) Suamdgomlobis aRZvra da mosazrebaTa wardgena Sesaxeb axlis samrevloebis
daarsebisa, arsebul samrevloTa gayofisa da Semcirebisa.
$30. saolqo krebis aRmasrulebeli organo aris saolqo sabWo, romelsac
Tavmjdomareobs mTavarxucesi. saolqo sabWo Sesdgeba samis wevrisagan, romelT-
agan ori sasuliero piria.
SeniSvna: saolqo krebis arCevnebs amtkicebs saeparqio sabWo.
$31. saolqo sabWo: a) adgens saolqos wliur angariSs, romelsac warudgens
saolqo krebasa da saeparqio sabWos b) winaswar daamuSavebs sakiTxebs, romelic
142
mitropoliti anania jafariZe
saolqo krebas unda waredginos gansaxilvelad; g) iwvevs saolqo krebas da xe-
lmZRvanelobas uwevs samrevlo krebebs krebulis wevrTa arCevnebSi; d) iZleva
saWiro cnobebs olqis dawesebulebaTa da mosamsaxure pirTa Sesaxeb, roca amas
umaRlesi saeklesio dawesebulebani moiTxoven; e) zrunavs moawesrigos krebulis
wevrTa Soris amtydari uTanxmoebani saZmo Semosavlisa da sazogadod sameurneo
saqmeebis gamo, agreTve amave xasiaTis uTanxmoebani krebulis wevrTa da samrevlo
sabWoebs Soris; v) aZlevs krebulis wevrTa Tavisuflebas ara umetes oris kvirisa.
samrevlo $32. samrevlo aris erTis sarwmunoebriv-zneobriobis mizniT,
urTierTis daxmarebis azriT, saeklesio meurneobiT, sakuTaris krebulis xelmZR-
vanelobiT, saerTo taZris garSemo Semokrebili da episkopozze kanoniurad damok-
idebuli morwmuneTa sazogadoeba.
$33. samrevlos gaxsna ar SeiZleba, ukeTu morwmuneTa ricxvi imdenad mcirea,
rom sakuTari taZrisa da krebulis Senaxva ar SeuZliaT. TviTeul samrevlos
uWiravs gansazRvruli teritoria, romlis sazRvrebi SeiZleba Seicvalos sxva
samrevloebTan SeTanxmebiT da saTanado saeklesio mTavrobis nebarTviT.
SeniSvna: qalaqebSi samrevloTaTvis teritoriuli principis dacva savaldebulo ar aris.
$34. mrevlad iTvleba yoveli morwmune, romelic gansazRvruls samrevlos
ekuTvnis, Setanilia samrevlo davTarSi da monawileobas iRebs yvela xarjebSi,
rasac samrevlo eweva.
$35. samrevlos qonebas Seadgens sanTlis Semosavali da taZarSi, an mrev-
lSi Segrovili Semowiruloba. am qonebas samrevlo ganagebs Sesafer organ-
oTa sa Sua le bi T.
SeniSvna: erTsa da iamve samrevloSi SeiZleba iyos zed miwerili taZari, romelSiac, Tu
saWiroeba moiTxovs da mosaxerxebelic iqneba, sruldeba yovelgvari RvTismsaxureba.
$36. samrevlos ganagebs saeparqio mTavrobis xelmZRvanelobis qveSe samrevlo
kreba da mis mier arCeuli samrevlo sabWo.
$37. samrevlo krebas Seadgens yevla marTlmadidebeli qali da kaci (ara
umcires 18 wlisa), romelnic am samrevlos sabuTebSi arian Cawerilni rogorc
wevrni samrevloQsa.
$38. ufleba samrevlo krebaSi monawileobis miRebisa gadamwyvetis xmiT aqvT
a) krebulis wevrT da b) yvela srulwlovan marTlmadidebel qalsa da kacs (ara
umcires 18 wlisa), romelnic am samrevlos sabuTebSi arian Cawerilni, rogorc
wevrni samrevloQsa. gamonaklisi aRniSnulia qvemore muxlSi.
$39. samrevlo krebaze monawileobis miRebis ufleba ar aqvT im pirT a) romelnic
daarRveven wesierebas taZarSi, agreTve samrevlo krebaze, b) romelTac ar Se-
moaqvT samrevlo gadasaxadebi Tu isini samrevlo krebis mier ganTavisuflebulni
ar arian, rogorc Raribebi, gadasaxadisagan.
143
saeklesio samarTali, kanonebi
$40. kreba aris Cveulebrivi weliwadSi erTxel da ara Cveulebrivi _ saWiroe-
bisamebr. samrevlo krebas iwvevs samrevlo sabWo. kreba unda mowveul iqnas im
SemTxvevaSic, roca amas moiTxovs ara umcires samrevloQs 20-is srulwlovanis
wevrisa; kreba kanonieria, ukeTu masze samrevlos mekomurTa warmomadgenelTa
naxevari mainc gamocxaddeba, xolo Tu kreba pirvel mowvevaze ar Sesdga, meored
igi kanonieria, ramdeni wevric unda gamocxaddes.
$41. samrevlos krebis kompetencias ekuTvnis: a) arCeva krebulisa da samrevlo
sabWos wevrebisa da maTi kandidatebisa, agreTve samrevlos molarisa; b) eklesiisa
da krebulis SenaxvisaTvis zrunva; g) samarTalSi micema samrevlo sabWos wevre-
bisa samsaxuris aRsrulebis dros uflebis aRmatebisa da borotmoqmedebisaTvis;
d) zrunva eklesiis gamSvenierebisa da keTilmowyobisaTvis; e) zrunva samrevlos
sarwmunoebriv-zneobrivi srulyofisa da mis saganmanaTleblo-saqvelmoqmedo
dawesebulebaTaTvis; z) zrunva sakrebulo binisaTvis; z) daniSvna sarevizio
komisiis wevrebisa samrevlo sabWos moqmedebisa da angariSis gansaxilvelad;
H) Suamdgomlobis aRZvra taZris kapitalurad gadakeTebis Sesaxeb, roca trapezis
aSlaa saWiro.
$42. samrevlo krebis aRmasrulebeli organo aris samrevlo sabWo, romelic
Sesdgeba krebulis yvela wevrTa da ara umcires eqvsis wevrisa, romelTac irCevs
samrevlo kreba, sami wlis vadiT. samrevlo sabWos Tavmjdomareobs eklesiis
winamZRvari, xolo roca igi ar aris, maSin sabWo TviTon irCevs Tavmjdomares
Tvis Soris. sabWos sxdomebi imarTeba TveSi erTxel, xolo, Tu saWiroeba moiTx-
ovs, ufro xSiradac. saqmeebi swydeba ubralo xmis umetesobiT, xolo, roca xmebi
Tanabrad iyofa, maSin is azri upitaresobs, romelsac Tavmjdomare emxroba.
SeniSvna 1. Tu samrevlo krebisa da sabWos ganCineba eklesiis winamZRvars miaCnia eklesiis
sazianod, mas SeuZlia ganCinebis sisruleSi moyvanis SeCereba da misi adgilobriv mRvdelmTa-
varTan gansaCivreba, - amis Sesaxeb Tavis azri winamZRvarma unda gamosTqvas krebazedve.
SeniSvna 2. sabWos wevrad irCeva rogorc mamakaci, ise dedakaci.
SeniSvna 3. sabWos wevrad ar SeiZleba arCeul iqmnas samRvdelo xarisxiTgan gandgomili,
an gankveTili.
$43. samrevlo sabWos kompetencia aris: a) eklesiis qonebis marTva-gamgeoba;
b) yovelgvari statistikuri cnobis Sekreba, rasac ki samrevlos marTva-gamgeo-
bisaTvis aqvs raime mniSvneloba; g) akrefa keTilmneblobiTi Sewirulebisa mrev-
lSi da misi daniSnulebisamebr moxmareba; d) zrunva eklesiisa da krebulis Sesanax
saSualebaTa gasaZliereblad; e) zrunva taZrisa da RvTismsaxurebis keTilmowy-
obisaTvis; v) zrunva qvriv-obolTa da gaWirvebulTaTvis qvelmoqmedebis wesiT;
z) aRZvra saqmisa im pirTa winaaRmdeg, romelnic eklesiasa da morwmuneTa sarw-
munoebriv grZnobas Selaxaven; H) winaswari damuSaveba im sakiTxebisa, romelic
krebam unda ganixilos; T) samrevlo qonebisa da Tanxebis yovelTviuri Semowmeba;
i) Tavisi moqmedebis wliuri angariSis Sedgena mTavarxucesisa da samrevlo krebi-
144
mitropoliti anania jafariZe
saTvis warsadgenad; ia) igi avalebs erT-erT wevrs sameurneo nawilis gamgeobas,
xolo erT-erT wevrs _ xazindarobas da ib) sabWos davalebiT krebulis wevrs
SeuZlia orive Tanamdebobis asruleba.
SeniSvna: sameurneo nawilis gamged da xazindrad SeiZleba daniSnul iqmnas samrevlo
sabWos mier qalic.
$44. krebuli. krebulis aucilebel wevrad iTvlebian: mRvdeli da wignis-
mkiTxveli, xolo, sadac aris, iq samrevlos diakonic (mTavari).
SeniSvna: diakoni da wignis-mkiTxveli arian mxolod Tanamsaxurni mRvdlisa da uimisod
araviTari mRvdelmoqmedebis Sesruleba ar SeuZlianT samrevloSi.
$45. eklesiis krebulis wevrs mRvdels, diakons da wignis-mkiTxvels irCevs
samrevlo kreba im pirTagan, romelTac, aqvT dasturi arCevnebze daSvebisa saolqo
da saeparqio sabWoTagan. samrevlos Tu ar hyavs Tavisi kandidatebi krebulis
wevrisa, mimarTavs mRvdelmTavars aseTi wevrebis daniSvnisaTvis.
$46. mRvdeli. mRvdeli valdebulia: a) mudam Tavis mrevlSi scxovrobdes da
samrevlo ar dastovos, gansakuTrebiT roca iq raime moaruli seni gaCndeba da
roca samrevlos gansacdeli ram moelis; b) gansakuTrebul Tval-yurs adevnebdes
sakuTars yofaqcevas, rogorc sazogadoebaSi, ise Tavis saxlSi; g) aasrulos
sazogadoebrivi RvTismsaxureba dawesebul dros; d) mrevlis moTxovnilebisamebr
aasrulos saWiro mRvdelmoqmedeba; v) Tvalyuri adevnos mrevlSi saeklesio dis-
ciplinisa da zneobis dacvas; z) roca samsaxuris dros ama Tu im sakiTxis Sesaxeb
eWvi daebadeba, axsna-ganmartebisaTvis mTavarxucess da saeparqio mTavrobas mima-
rTos; H) eklesiaSi qadageba da sazogadod swavla-moZRvreba; T) RvTismsaxurebis
dros kaTolikozisa da Tavisi episkopozis saxeli moixsenios; i) krebulis sxva
wevrTa saSualebiT saeklesio sabuTebi awarmovos; ia) sxva samrevloSi mRvdelmo-
qmedebis SesrulebisaTvis gamoiTxovos adgilobrivi mRvdlis nebarTva.
$47. samRvdelo da sadiakvno kandidats unda hqondesT sakmao sazogado ganvi-
Tareba, icoden saeklesio tibikoni da kiTxva-galoba, rac windawinve unda iqmnes
Semowmebuli saeparqio mTavrobis mier.
SeniSvna 1. meored jvardawerils, an qvrivze jvardawerils eris kacs neba eZleva mTavar-
diakvnobis da mRvdlobis xarisxis miRebisa.
SeniSvna 2. mRvdels neba aqvs Seasrulos RvTis msaxurebis dros diakonis samsaxuri
diakonisave SesamoselSi, xolo ipodiakons neba eZleva kvereqsis warmoTqmisa.
SeniSvna 3. wignis-mkiTxvelad SeiZleba arCeul iqmnes qalic.
saeklesio samarTali $48. saqarTvelos eklesiis samarTals eqvemdebareba
ama eklesiis yvela wevri iseT saqmeebSi saeklesio swavla-moZRvrebisa, zneobriv
cxovrebisa, saeklesio wyobilebisa da saeklesio samsaxuris winaaRmdeg, romelT-
aTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia gansazRvruli sasjeli anu zomebi zRvevisa
da gasworebisa.
$49. sakaTolikozo sinodi asrulebs uzenaes sasuliero sasamarTlo fun-
qciebs. yovelive danaSauloba eklesiur-sarwmunoebriv TvalsazrisiT, romelic
145
saeklesio samarTali, kanonebi
Seexeba morwmuneTa da samRvdelo pirTa, garda episkopozisa, irCeva saeparqio
sabWos mier, saeparqio sabWos ganCinebiT ukmayofilo pirs SeuZlia ganasaCivros
aseTi ganCineba sakaTolikozo sinodSi. ukeTu saqme gadawyvetilia sakaToliko-
zo sinodis Cveulebriv Semadgenlobisagan, aseTi gadawyvetileba SeiZleba gansa-
Civrebul iqmnas imave sinodis gaZlierebul SemadgenlobaSi, romlis dadgenile-
ba sabolovoa.
$50. saeparqio sabWos samarTals eqvemdebareba: danaSaulobani, romelTaTvisac
saeklesio kanonebiT dadgenilia zomebi: mRvdelmoqmedebis aRkveTa, samsaxuridan
gadayeneba, eklesiis wevrobidan gamoricxva; saeklesio epitimiis dadeba morwmu-
neebze da samRvdelo pirebze; jvrisweris gauqmebis saqme.
$51. mRvdelmTavarTa Sesaxeb saCivrebs ixilavs sinodi da Rebulobs droebiT
zomebs, xolo sabolovo msjavri gamoaqvs sakaTolikozo sinodis gaZlierebul
Semadgenlobas (ix. $7). mRvdelmTavarTa ara kanonier moqmedebaTa gamo TviT
sakaTolikozo sinodsac aqvs ufleba saqmis aRZvrisa.
gadmobe Wdilia wignidan _ debule ba saqarTve los e k le siis marTva-gamgeobi-
saTvis, tfilisi, 1928.
146
mitropoliti anania jafariZe
1945 wlis 28 marts saqarTvelos
eklesiis wmida sinodma miiRo `debule-
ba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeo-
bisaTvis~, romelic SeTanxmebuli iyo
IV da VIII saeklesio krebaTa mier damt-
kicebul `debulebebTan~, amasTanave, igi
SeTanxmebuli iyo imJamindel sabWoTa
kavSirSi moqmed samoqalaqo kanonebTan.
am debulebaTa ZaliT mTlianad gauqme-
bul iqna ara mxolod adrindeli `saka-
Tolikozo sabWo~, romelsac imdenad
didi uflebebi gaaCnda, rom krebaTa Soris
periodSi igi xelmZRvanelobda eklesias,
aramed 1927 wels dadgenili `sakaTa-
likozo sinodic~. axali debulebis mixed-
viT, krebaTa Soris periodSi, amJamad,
ukve sruli mmarTveli iyo kaTolikoz-
patriarqi, romelTanac arsebobda `kaTa-
likoz-patriarqis Tana sinodi~. misi
wevrebi mxolod mRvdelmTavrebi iyvnen.
saqarTvelos VIII saeklesio krebis (1937 w.) saxeliT
gamocemuli `debuleba~
1937 wels VIII saeklesio krebaze
moxda wm. sinodis reorganizacia, SemoRe-
bul iqna erTpirovnuli marTva-gamgeo-
ba, sinods ewoda kaTalikosisTanaA.
1945 wlis 28 martis debulebas aqvs
rezolucia - `miRebul iqnas: kaTalikoz-
patriarqi kalistrate, urbneli mitro-
politi melqisedeki, quTaTel-genaTel-
Wyondideli episkopozi efremi, wilkne-
li episkopozi tarasi, ninowmideli
episkoposi dimitri~. debulebis mixed-
viT saqarTvelos eklesiaSi iyo 15 epar-
qia, romelTagan mravali umRvdelmTavrod
iyo darCenili. eklesia da misi saWeT-
mpyrobeli debulebis mixedviT xelmZR-
vanelobda `saRmrTo weriliT, msoflio
da adgilobrivi (maT Soris saqarTve-
los) krebaTa dadgenilebebiT da sax-
elmwifoSi momqmedi kanonmdeblobiT~.
147
saeklesio samarTali, kanonebi
debuleba
saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobisaTvis
(SeTanxmeba IV da VIII saeklesio krebaTa mier damtkicebul debulebaTa
ssr kavSirSi momqmed samoqalaqo kanonebTan)
$1. marTva-gamgeobis mxriv saqarTvelos eklesia ganiyofeba eparqiebad, epar-
qiebi - olqebad, xolo olqebi - samrevloebad.
$2. saqarTvelos eklesiaSi Semdegi eparqiebia:
a) mcxeTa-Tbilisisa, romlis mwyemsT-mTavari aris mTavarepiskopozi mcxeTi-
sa da Tbilisisa da sruliad saqarTvelos kaTolikoz-patriarqi. samwyso: saqarTve-
los eklesiis wmida dedaqalaqi mcxeTa, Tbilisi da gare kaxeTi (teritoria
Zveli eparqiebisa: kawareTisa, mcxeTisa, ninowmidisa, rusTavisa da Tbilisisa),
rasac Seicavs exlandeli raionebi TianeTisa, mcxeTisa, sagarejosi da yaraiazisa
da nawili Tbilisisa. kaTedra eparqiisa aris mcxeTaSi (sveticxovelSi), xolo
kaTolikozis rezidencia _ TbilisSi.
SeniSvna 1. kaTolikoz-patriarqis samwysos Seadgens saqarTvelos eklesiis wevrni, mcx-
ovrebni sakaTolikozos gareT iseT qveynebSi, sadac marTlmadidebeli episkopozi ar aris.
SeniSvna 2. rodesac kaTolikoz-patriarqi gardaicvleba, an mZime avadmyofobisa da sxva
mizezTa gamo moklebuli iqmneba saSualebas gauwios xelmZRvaneloba saeklesio marTva-gam-
geobas, mis adgils iWers is mRvdelmTavari, mosaydris wodebiT, romlis Sesaxeb kaTolikoz-
patriarqis mdivanTan inaxeba misi uwmindesobis da unetaresobis werilobiTi gankarguleba;
mosaydreoba uqmdeba, rodesac kaTolikoz-patriarqi Tavis adgilzea. kaTolikozis gar-
dacvalebis Semdeg kreba unda iyos mowveuli ara ugvianes sami Tvisa.
SeniSvna 3. qorepiskopozi SeiZleba hyavdes mxolod kaTolikoz-patriarqs.
b) agarak-walkisa, anu axtala penteliTarisa (beStaSenis) (teritoria Zveli
eparqiebisa: agarakisa, bolnisisa, dmanisisa da walkisa), rasac Seicavs raionebi
baSkiCeTisa, bolnisisa, borCalosi da walkisa, da lori-bambakis mxare. kaTedra
_ axtalaSi (agaraki), rezidencia _ TbilisSi, pativi mRvdelmTavrisa axtala-
penteliTaris (beStaSenis) episkopozi.
g) alaverdisa. samwyso: Sida kaxeTi (teritoria Zveli eparqiebisa: alaverd-
isa, nekresisa da xarWaSenisa), rasac Seicavs Telavisa da yvarlis raionebi da
TianeTis raionis nawili xarWiSos ubnis mimatebiT da amaT garda didoeT-dur-
ZukeTi, miwerili Tergisa da daRestnis mxareebze. kaTedra _ alaverdSi, reziden-
cia _ q. TelavSi, pativi mRvdelmTavrisa: alaverdeli episkopozi (anu abba
alaverdeli).
d) awyurisa. samwyso: samcxe-javaxeTi da zemo somxeTi (teritoria Zveli
eparqiebisa: alaSkertisa, anisisa, awyurisa, dadaSenisa, eruSeTisa, karisa, ku-
148
mitropoliti anania jafariZe
murdosi, wurwyabisa da wyarosTavisa), rasac Seadgens raionebi adigenisa, aspin-
Zisa da axalqalaqisa, axalcixisa da bogdanovkasi, da alaSkerti, artaanis olqi,
basiani, gumbris mxare, yarsis olqi da yaRzevanis olqi. kaTedra _ awyverSi,
rezidencia _ q. axalcixeSi. mRvdelmTavris pativi - mawyvereli episkopozi.
e) baTom-Semoqmedisa. samwyso: guria, tao-klarjeTi da WaneTi (teritoria
Zveli eparqiebisa: anCisa, banisa, iSxanisa, satrapelasi, tbeTisa, jumaTisa, xi-
nowmidisa _ imave baTumis, Semoqmedisa), rasac Seicavs saqarTvelos respublikis
sazRvrebSi _ exlandeli raionebi baTomisa, maxaraZisa, qedisa, qobuleTisa, Cox-
ataurisa da xulosi, xolo osmaleTis sazRvrebSi olqebi: aTinasi, arTvinisa,
TorTom is a , k is k im i sa , i sp i ri s a, olTi s is a , rize si , da x ofa si . k aTe dra
mRvdelmTavrisa baTomSi, rezidencia _ iqve. pativi mRvdelmTavrisa: baTomel-
Semoqmedeli episkopozi.
v) bodbisa. samwyso: rani, Saqi, wukeTi da hereTi (teritoria Zveli eparqie-
bisa: bodbisa, giSisa, Weremisa da xornabujisa), rasac Seicavs raionebi gur-
jaanisa, kaWreTisa, lagodexisa, siRnaRisa da wiTelwyarosi, da olqebi areSisa,
ganjisa, zaqaTlisa, nuxisa, samurisa da yazaxisa. kaTedra _ bodbeSi. rezidencia _
q. siRnaRSi, pativi mRvdelmTavris: bodbeli episkopozi.
z) margveTisa. samwyso: zemo imereTi (teritoria _ nawili gaenaTis Zveli
eparqiisa), - exlandeli raionebi zestafonisa, orjonikiZisa, saCxerisa, Cxarisa
da WiaTurisa. kaTedra _ argveTSi, rezidencia _ saCxereSi. mRvdelmTavris pativi:
margveli episkoposi.
H) manglisisa. samwyso: sabaraTiano (teritoria Zveli eparqiebisa: manglisi-
sa da winwyarosi), rasac Seicavs exlandeli Tbilisis raionis dasavleTis naw-
ili: wyneTi-TeleTis xazidan _ TeTriwyaros raioni. kaTedra _ manglisSi,
rezidencia _ TbilisSi. pativi mwyemsmTavrisa: mangleli episkoposi.
T) nikorwmidisa. samwyso: raWa (teritoria nikorwmidis Zveli eparqiisa),
exlandeli raionebi ambrolaurisa da onisa. kaTedra _ nikorwmidaSi, rezidencia
_ onSi. pativi mRvdelmTavrisa: nikorwmindeli episkopozi.
i) urbnisisa. samwyso: Sida qarTli (teritoria Zveli eparqiebisa: nawili
samTavisisa, niqozisa, ruisisa, samTavrosi da urbnisisa), rasac Seicavs exlan-
deli raionebi borjomisa, gorisa, znaurisa, kaspisa, leningorisa, stalinir-
isa, qarelisa, xaSurisa da javasi da amas garda dvaleTi, miwerili Tergis
mxareze. kaTedra _ urbnisSi, rezidencia _ q. gorSi. mRvdelTmTavris pativi :
urbneli episkopozi.
ia) quTais-gaenaTisa. samwyso: qvemo-imereTi da okriba (teritoria Zveli
eparqiebisa: quTaisisa, xonisa da nawili gaenaTisa), rasac Seadgens raionebi
vanisa, maiakovskisa (baRdaTisa), samtrediisa, tyibulisa, quTaisisa, wulukiZisa
149
saeklesio samarTali, kanonebi
(xonisa) da wyaltubosi. kaTedra _ quTaisSi, rezidencia _ iqve. mwyemsmTavris
pativi: quTaTel-genaTeli episkopozi.
ib) cagerisa. samwyso: leCxum-svaneTi (teritoria _ cageris Zveli eparqiisa),
- exlandeli raionebi zemo svaneTisa, qvemo svaneTisa da cagerisa. kaTedra _
cagerSi, rezidencia _ iqve. pativi mRvdelmTavrisa: cagereli episkopozi.
ig) cxum-afxazeTisasa (teritoria Zveli eparqiebisa: drandisa _ imave cxumisa,
bediisa, biWvinTisa da moqvisa), exlandeli afxazeTis sabWoTa avtonomiuri re-
spublikis raionebi gagrisa, galisa, gudauTisa, gulripSisa, oCamCiresi, qluxorisa
da cxumisa da zugdidis raionis nawili mdinare inguris dasavleTiT. kaTedra _ cxumSi
(soxumSi), rezidencia _ iqve, mRvdelTmTavris pativi: cxum-afxazeTis episkopozi.
id) wilknisa. samwyso: orisave aragvis, qsan-lexuris xeoba, gare qarTli,
saguramo da fSav-xevsureTi (teritoria Zveli eparqiebisa samTavrosi, nawili
samTavisisa da wilknisa), rasac Seicavs raionebi duSeTisa da yazbegisa da nawili
samxreT oseTis avtonomiuri olqisa. kaTedra _ wilkanSi, rezidencia _ (droe-
biT) sveticxovelTan, pativi mRvdelmTavrisa: wilkneli episkopozi.
ie) Wyondidisa. samwyso: odiSi (teritoria Zveli eparqiebisa: caiSisa, walen-
jixisa da Wyondidisa), exlandeli raionebi abaSisa, gegeWkorisa, zugdidisa, fo-
Tisa, CxorowyuQsa, cxakaiasi, walenjixisa da xobisa. kaTedra _ martvilSi,
rezidencia _ q. foTSi. pativi mwyemsmTavrisa: Wyondideli episkopozi.
SeniSvna: am siis Secvla da Sevseba sruliad saqarTvelos eklesiis krebis kompetencias ekuTvnis.
mTavari gamgeoba $3. saqarTvelos eklesias ganagebs saeklesio kreba, romelic
Sesdgeba mmarTvel mRvdelmTavrebisa da kaTolikoz-patriarqis qorepiskopozis-
agan; mRvdelmTavarTa mier momqmed eparqiebidan mowveul TiTo sasuliero da
saero pirTagan da mcxeTa-Tbilisis eparqiidan imden sasuliero da saero warmo-
madgenelTagan, ramdenic gamowveul iqmneba danarCen eparqiebidan.
SeniSvna 1. avadmyofobis dros mRvdelmTavars ufleba aqvs wargzavnos krebazed Tavisi
warmomadgeneli sasuliero piri.
SeniSvna 2. moqmed eparqiad iTvleba, sadac msaxurobs ori mRvdeli mainc.
SeniSvna 3. delegatad ar SeiZleba arCeul iqmnes mRvdlis xarisxisagan gandgomili an
gankveTili.
$4. sruliad saqarTvelos saeklesio krebas iwvevs da Tavmjdomareobs kaTo-
likozi, xolo, roca igi ar aris, misi mosaydre. kreba irCevs prezidiumis
danarCen wevrebs da mdivnebs. kreba moiwveva saWiroebis mixedviT, mTavrobis nebar-
TviT. kreba kanonieria, Tu mowveulTa naxevarze meti gamocxaddeba.
$5. saqarTvelos eklesiis krebis kompetencias eqvemdebareba: a) adgilobrivi
saeklesio kanonmdebloba; b) uzenaesi saeklesio samarTali; g) sabolood garCeva
da gadawyveta im saqmeebisa, romelTac mas kaTolikozi an misi mosaydre warud-
150
mitropoliti anania jafariZe
gens; d) arCeva kaTolikozisa; e) Zveli kaTedrebis aRdgena, axali eparqiebis
gaxsna an arsebul eparqiaTa daxurva da sazRvrebis gamijvna; v) zrunva sasuliero
saswavlebelTa daarsebisa da nivTierad uzrunvelyofisaTvis.
$6. kaTolikozi. saWeTmpyroblad (mTavar winamZRvrad) eklesiisa iTvleba
mTavarepiskopozi mcxeTisa da tfilisisa da sruliad saqarTvelos kaTolikoz-
patriarqi, romelsac irCevs saqarTvelos eklesiis kreba, faruli xmis micemiT.
arCeulad CaiTvleba kandidati, romelic umravles amomrCev xmas miiRebs, magram
damswre amomrCevelT xmebis naxevarze mets.
SeniSvna 1. kaTolikoz-patriarqi pasuxismgebelia mxolod krebis winaSe.
SeniSvna 2. sakaTolikozo kandidatisaTvis berobis miReba savaldebulo ar aris. fizikurisa
da zneobrivis mxriv igi unda akmayofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas da sasurvelia
hqondes miRebuli umaRlesi sazogado ganaTleba da Sesaferi saRvTismetyvelo momzadeba.
$7. sakrebaTaSoriso periodSi sruliad saqarTvelos eklesiis uzenaes ufleba-
Ta ganmaxorcielebelia kaTolikoz-patriarqi.
$8. kaTolikoz-patriarqi Tavis movaleobaTa aRsrulebis dros xelmZRv-
anelobs saRmrTo weriliT, msoflio da adgilobriv (maT Soris saqarTvelos
eklesiis) krebaTa dadgenilebiT da saxelmwifoSi momqmedi kanonmdeblobiT.
$9. kaTolikoz-patriarqis kompetencia aseTia: a) is Tavmjdomareobs sruli-
ad saqarTvelos saeklesio krebas; b) mwyemsmTavrulad mimoixilavs sakaToliko-
zos eparqiebs da xelmZRvanelobas uwevs episkoposebs saeparqio marTva-gamgeobaSi;
g) mis saxels ixsenieben wirva-locvis dros sakaTolikozos mRvdelmTavrebi da
samRvdeloeba; d) zrunva saeklesio swavla-moZRvrebisa, qarTuli RvTismetyvelebis
ayvavebisa da Seuryvnelad dacvisaTvis; e) zrunavs samwysoTa sarwmunoebriv-zneo-
brivi warmatebisaTvis; v) zrunavs taZarTa, saqvelmoqmedo da sasuliero sagan-
manaTleblo dawesebulebaTa keTilmowyobisaTvis; z) Suamdgomlobs saTanado dawese-
bulebaTa winaSe saqvelmoqmedo da sasuliero samoswavlo saganmanaTleblo dawese-
bulebaTa daarsebis Sesaxeb; H) zrunavs samRvdeloebis qonebrivad uzrunvelyofi-
saTvis; T) zrunavs samsaxuridan gasul samRvdelo pirTa, saeklesio dawesebule-
baTa moxeleTa da samRvdeloebis qvriv-obolTaTvis; i) zrunavs saRmrTo da
saeklesio-saRvTismsaxuro wignTa Sesworebisa da gamocemisaTvis; ia) anTavisu-
flebs mRvdelmTavarTa, Tanaxmad maTis Txovnisa, samsaxuridan; ib) niSnavs revi-
zias sxvadasxva saWiroebaTa da SemTxvevaTa gamo; ig) ganixilavs saeparqio da
sakaTolikozos wliur angariSebs; id) zrunavs krebaze gansaxilvel sakiTxTa da-
muSavebisa da masalebis SekrebisaTvis; ie) zrunavs galobis aRdgena-gamSvenebi-
saTvis; iv) zrunavs uepiskopozod darCenil eparqiaTaTvis; iz) aZlevs droebiT
Tavisuflebas episkopozebs da daTxovnis sigelebs im episkopozebs, romelnic
droebiT eparqiidan sxvagan sadme midian; iH) iRebs saCivrebs episkopozTa Sesaxeb
da aZlevs am saCivrebs kanonier msvlelobas; iT) saWiro SemTxvevaSi, aZlevs rCevas
151
saeklesio samarTali, kanonebi
da mwyemsmTavrul SeniSvnas episkopozebs; k) miwer-mowera aqvs sxva avtokefalur
eklesiebTan da saxelmwifo umaRles dawesebulebebTan.
$10. kaTolikozs yvanan TanamSromlebi: rwmunebuli (samoqalaqo dawesebule-
bebTan urTierTobisaTvis), mdivani da sameurneo nawilis gamge.
$11. kaTolikoz-patriarqis da eparqiaTa mRvdelmTavrebis Sesanaxi xarjebi
unda gaRebul iqmnas winandeburad: mRvdelmTavarTaTvis samrevloebidan, xolo
kaTolikoz-patriarqisaTvis sameurneo gamgeobis Tanxidan.
SeniSvna: sameurneo gamgeobis Tanxa Sedgeba: kaTolikoz-patriarqis eparqiebis eklesieb-
isa da zedmiweril mRvdelTa Semosavlis, da mRvdelmTavarTa saeparqio Semosavlis gan-
sazRvrul %-dan.
sinodi $12. kaTolikoz-patriarqTan arsebobs saeklesio sinodi, romlis
we vreba d i Tv leb ian m marTve li mRvde lm Tav re bi da ka Tolikoz-patria rq is
qorepiskopozi.
$13. kaTolikoz-patriarqi, mociqulTa 34-e kanonis Tanaxmad, saWiroebis
mixedviT iwvevs kaTolikoz-patriarqis TanaQ saeklesio sinods da mimarTavs
samwysos saxelmZRvanelo epistoleebiT.
$14. kaTolikoz-patriarqi uflebamosilia miuboZos mRvdelmTavarT sapatio
titulebi da jildoebi.
SeniSvna: kaTolikos-patriarqs, mRvdelmTavrebs da eklesiebis winamZRvrebs aqvT Tqvi-
farebi da beWdebi saTanado mTavrobis mier registrirebuli.
$15. sinodis sxdoma kanonieria, Tu mas daeswreba Tavmjdomare da mowveul
wevrTa naxevari.
$16. sinodis wevrT ar aqvT ufleba Tavi Seikavon xmis micemisagan.
$17. Tu romelime wevri moisurvebs kerZo azris Setanas, movalea gamosTqvas
igi sxdomazed da ara ugvianes sami dRisa warudginos werilobiT sxdomis Tavmj-
domares, JurnalSi Sesatanad, an dasarTvelad.
$18. saqmeebis ganxilvis rigs awesebs Tavmjdomare.
$19. sakiTxis aRZvris ufleba aqvs sinodis yvela wevrs, am uflebis gansaxor-
cieleblad saWiroa werilobiTi gancxadebis Setana kaTolikoz-patriarqis an
misi mosaydris saSvalebiT, romelic movalea aRniSnuli gancxadeba gadasces
gansaxilvelad sinodis uaxloes krebas.
$20. rodesac sinodSi irCeva saqme sinodis wevris ukanono moqmedebaTa gamo,
dainteresebul pirs neba aqvs darCes darbazSi saqmis moxsenebis dros da miawodos
sinods saWiro ganmarteba, magram, rodesac sinodi Seudgeba ganCinebis gamotanas,
ueWvelad unda dastovos darbazi.
$21. sinodis ganCinebas xels awers yvelaze uwin Tavmjdomare da mas ukan
yvela im sxdomaze damswre wevri, miuxedavad imisa, Tanaxmad iyo igi gamotanil
ganCinebisa Tu ara.
152
mitropoliti anania jafariZe
$22. sakaTolikozoSi arsebuli monastrebi xelmZRvaneloben kaTolikoz-pa-
triarqis mier damtkicebul wesdebiT.
saeparqio marTva-gamgeoba $23. episkopozi. eparqiaSi kaTolikoz-patri-
arqis TanaSemwe da sarwmunoebriv-zneobrivi cxovrebis xelmZRvaneli aris episko-
pozi. fizikurad, zneobrivad da gonebrivad saepiskopozo kandidati unda akmay-
ofilebdes saeklesio kanonTa moTxovnilebas.
SeniSvna 1. saepiskopozo kandidatisaTvis berad Sedgoma savaldebulo ar aris. magram
igi ar SeiZleba iyos coliani.
SeniSvna 2. mitropolitebi pativiT episkoposebze maRla dganan; mwyemsmTavarni pativde-
bul iqmnebian qirotoniis uxucesobis mixedviT.
SeniSvna 3. mRvdelmTavars hyavs mdivani, romelic xazinadrobasac asrulebs.
$24. eparqiis mRvdelmTavars da qorepiskopozs niSnavs kaTolikoz-patriarqi im
pirTagan, romelTa saepiskopozo kandidatura mowonebulia mRvdelmTavarTa mier.
$25. episkopozi (mitropoliti) aris sakaTedro taZris winamZRvari. mis
kompetencias ekuTvnis: a) sruli ufleba mTel eparqiaSi moZRvrebisa; b) ufleba
yovelgvar mRvdelmoqmedebis Sesrulebisa; g) zrunva, raTa mis eparqiaSi morwmu-
neni saR saeklesio swavlebas icavdnen; d) mas aqvs ufleba axsnas qorwinebis dros
zogierTi dabrkolebani, romelnic naTesavur kavSiridan gamomdinareoben; e) sarw-
munoebriv saqmeebSi masze damokidebulni arian eparqiis yvela wevrebi; v) mis
saxels aRavlens wirva-locvis dros mTeli eparqiis samRvdeloeba; z)episkopozs
ufleba aqvs damnaSave mRvdels mRvdelmoqmedeba aukrZalos, epitemia daados, anu
moxsnas, da saWiroebis mixedviT Tavis eparqiisaTvis gamosces werilobiTi gan-
karguleba ni.
episkopozi valdebulia: a) daemorCilos saeklesio kanonebsa da kaTolikoz-
patriarqis mier gamocemul dadgenilebaTa, xolo roca ama Tu im saeklesio
kanonisa an dadgenilebis Sesaxeb gaugebroba rame daebadeba, gansamarteblad kaTo-
likoz-patriarqs mihmarTos; b) cxoveli kavSiri iqonios samwysosTan da am
mizniT xSir-xSirad mimoixilos Tavisi eparqia; g) yvelaferSi daemorCilos
sruliad saqarTvelos saeklesio krebas; d) sxva eparqiaSi Tavisi nebiT ara
daiwyos ra; e) pativiscemiT epyrobodes sxva mRvdelmTavrebs.
$26. eparqiis eklesiaTa saWiroebaTa dasakmayofileblad sanTliT, sakmeveliT,
SesamoseliT, jvrebiT, gvirgvinakebiT da sxva nivTebiT mRvdelmTavars SeuZlian
gamoiTxovos saTanado xelisuflebisagan nebarTva xsenebul nivTebis damamzadebel
saxelosnos gaxsnisaTvis.
saolqo mmarTveloba $27. olqs saeparqio mTavrobis xelmZRvanelobiT
ganagebs mTavarxucesi, romelsac niSnavs eparqiis mRvdelmTavari.
153
saeklesio samarTali, kanonebi
$28. mTavarxucesi: a) zrunavs samrevloebSi saeklesio cxovrebis mowesrigebisa
da warmatebisaTvis; b) qvriv-obol-gaWirvebulTaTvis; g) zrunavs moawesrigos
krebulis wevrTa Soris amtydari uTanxmoebani da d) aZlevs krebulis wevrT
Tavisuflebas ara umetes ori kvirisa.
samrevlo $29. samrevlo aris erTis sarwmunoebriv-zneobrivi mizniT, saek-
lesio meurneobiT, sakuTaris krebulis xelmZRvanelobiT, saerTo taZris garSemo
Semokrebili da episkopozze kanoniurad damokidebuli morwmuneTa sazogadoeba,
romelic gatarebulia registraciaSi saTanado samoqalaqo xelisuflebis mier,
Tanaxmad morwmuneTagan eparqiis mRvdelmTavris meSveobiT Setanil gancxadebisa.
gancxadebas xels unda awerdnen ara umcires 20 srulwlovan morwmunisa.
$30. registraciaSi gatarebis Semdeg samrevlo Rebulobs saTanado xelisu-
flebisagan gansakuTrebul xelSekrulebiT uvado da ufaso sargeblobisaTvis taZ-
ars an samlocvelo Senobas da RvTismsaxurebisaTvis saWiro sagnebs, da movalea
daicvas misdami gadacemuli qoneba xelSekrulebis Tanaxmad.
$31. samrevlos gaxsna ar SeiZleba, ukeTu morwmuneTa ricxvi imdenad mcirea,
rom s akuTari taZrisa da krebuli s Senaxv a ar SeuZ liaT; Tu registra ciaSi
gatarebulma samrevlom da mRvdelmsaxurebma mxvedri gadasaxadi ar (an ver)
Seitanes. samrevlo, ssr kavSiris saxkomsabWosTan arsebul marTlmadidebel ek-
lesiis sabWos rwmunebulTan SeTanxmebiT, ixureba da mRvdels ekrZaleba RvTism-
saxurebis Sesruleba.
$32 TviTeul samrevlos uWiravs gansazRvruli teritoria, romlis sazRvrebi
SeiZleba Seicvalos sxva samrevloebTan SeTanxmebiT da saTanado saeklesio da
samoqalaqo mTavrobis nebarTviT.
SeniSvna 1. qalaqSi samrevloTaTvis teritoriuli principis dacva savaldebulo ar aris.
SeniSvna 2. erTsa da imave samrevloSi SeiZleba iyos zedmiwerili taZari, romelSiac, Tu
saWiroeba moiTxovs da mosaxerxebelic iqmneba, sruldeba yovelgvari RvTismsaxureba.
$33. samrevlos ganagebs saeparqio mTavrobis zedamxedvelobis qveSe samrevlo
sabWo, romelic Sesdgeba krebulis yvela wevrTa da ara umcires samis wevrisa,
romelTac irCevs samrevlo kreba, sami wlis vadiT. samrevlo sabWos Tavmjdomar-
eobs eklesiis winamZRvari, xolo roca igi ar aris, maSin sabWo TviTon irCevs
Tavmjdomares Tvis Soris. sabWos sxdomebi imarTeba TveSi erTxel, xolo, Tu
saWiroeba moiTxovs, ufro xSiradac. saqmeebi swydeba ubralo xmis umetesobiT,
xolo, roca xmebi Tanabrad iyofa, maSin is azri upiratesobs, romelsac Tavmj-
domare emxroba.
SeniSvna 1. Tu samrevlo krebisa da sabWos ganCineba eklesiis winamZRvars miaCnia eklesiis
sazianod, mas SeuZlia ganCinebis sisruleSi moyvanis SeCereba da misi adgilobriv mRvdelmTa-
varTan gansaCivreba, - amis Sesaxeb Tavis azri winamZRvarma unda gamosTqvas krebazedve.
SeniSvna 2. sabWos wevrad irCeva rogorc mamakaci, ise dedakaci.
154
mitropoliti anania jafariZe
SeniSvna 3. sabWos wevrad ar SeiZleba arCeul iqmnas samRvdelo xarisxiTgan gandgomili,
an gankveTili.
$34. samrevlo sabWos kompetencia aris: a) eklesiis qonebis marTva-gamgeoba;
b) misdami gacemul qonebis movla-patronoba da samoqalaqo mTavrobis winaSe
pasuxismgebloba; g) miReba keTilmneblobiTi Sewirulebisa da misi daniSnulebi-
samebr moxmareba; d) zrunva eklesiisa da krebulis Sesanax saSualebaTa gasa-
Zliereblad; e) zrunva taZrisa da RvTismsaxurebis keTilmowyobisaTvis; v) zrun-
va qvriv-obolTa da gaWirvebulTaTvis qvelmoqmedebis wesiT; z) aRZvra saqmisa
im pirTa winaaRmdeg, romelnic eklesiasa da mis qonebas zians miayeneben; epar-
qialuri mTavrobis mier gamoZiebis moxdenis Semdeg damnaSave, mRvdelmTavris ssr
kavSiris saxkomsabWosTan arsebul marTlmadidebel eklesiis sabWos rwmunebulTan
SeTanxmebiT, moixsneba adgilidan da mis magier arCeul iqneba sxva piri; H) winaswari
damuSaveba im sakiTxebisa, romelic samrevlo krebam unda ganixilos; T) samrevlo
qonebisa da Tanxebis yovelTviuri Semowmeba; i) Tavisi moqmedebis wliuri anga-
riSis Sedgena mTavarxucesisa da samrevlo krebisaTvis warsadgenad; ia) igi avalebs
erT-erT wevrs sameurneo nawilis gamgeobas, xolo erT-erT wevrs _ xazindarobas
da ib) sabWos davalebiT krebulis wevrs SeuZlia orive Tanamdebobis asruleba.
SeniSvna 1. sameurneo nawilis gamged da xazinadrad SeiZleba arCeul iqmnes qalic.
SeniSvna 2. samrevlo krebis mier sami kacisagan arCeul sarevizio komisias evaleba kvartal-
Si erTxel gaukeTos revizia samrevlo qonebas.
$35. krebuli. krebulis aucilebel wevrad iTvlebian: mRvdeli da wignis-
mkiTxveli, xolo, sadac SesaZlebelia - samrevlos diakonic (mTavari).
SeniSvna: diakoni da wignis-mkiTxveli arian mxolod Tanamsaxurni mRvdlisa da uimisod
araviTari mRvdelmoqmedebis Sesruleba ar SeuZlianT.
$36. eklesiis krebulis wevrs mRvdels, diakons da wignis mkiTxvels niSnavs
eparqiis mRvdelmTavari.
$37. mRvdeli. mRvdeli valdebulia: a) mudam Tavis samrevloSi scxovrobdes
da samrevlo ar dastovos, gansakuTrebiT roca iq raime moaruli seni gaCndeba da
roca samrevlos gansacdeli ram moelis; b) gansakuTrebul Tval-yurs adevnebdes
sakuTars yofaqcevas, rogorc sazogadoebaSi, ise Tavis saxlSi; g) aasrulos
sazogadoebrivi RvTismsaxureba dawesebul dros, sofelSi ki iseT saaTebSi, romelic
ar SeuSlis xels sasoflo sameurneo muSaobaTa warmoebas; d) mrevlis moTxov-
nilebisamebr aasrulos saWiro mRvdelmoqmedeba; e) Tvalyuri adevnos mrevlSi
saeklesio disciplinisa da zneobis dacvas; v) roca samsaxuris dros ama Tu im
sakiTxis Sesaxeb eWvi daebadeba, movalea axsna-ganmartebisaTvis mTavarxucess da
saeparqio mTavrobas mimarTos; z) mis upirveles movaleobas Seadgens eklesiaSi
qadageba da sazogadod swavla-moZRvreba; H) mRvdeli movalea krebulis sxva
wevrTa saSualebiT saeklesio sabuTebi awarmoos.
155
saeklesio samarTali, kanonebi
$38. samRvdelo da sadiakvno kandidatebs unda hqondesT sakmao sazogado
ganviTareba, icoden saeklesio tibikoni da kiTxva-galoba, rac windawinve unda
iqmnes Semowmebuli saeparqio mTavrobis mier.
SeniSvna 1. mRvdels neba aqvs Seasrulos RvTismsaxurebis dros diakonis samsaxuri dia-
konisave SesamoselSi, xolo ipodiakons neba eZleva kvereqsis warmoTqmisa.
SeniSvna 2. wignis-mkviTxvelad SeiZleba arCeul iqmnes qalic.
saeklesio samarTali $39. saqarTvelos eklesiis samarTals eqvemdebareba
ama eklesiis yvela wevri iseT saqmeebSi saeklesio swavla-moZRvrebisa, zneobriv
cxovrebisa, saeklesio wyobilebisa da saeklesio samsaxuris winaaRmdeg, romelT-
aTvisac saeklesio kanoniT dadgenilia gansazRvruli sasjeli anu zomebi zRvevi-
sa da gasworebisa; mRvdelmoqmedebis aRkveTa, samsaxuridan gadayeneba, eklesiis
wevrobidan garicxva, saeklesio epitimiis dadeba morwmuneebze da samRvdelo
pirebze; jvris weris gauqmebis saqme.
$49. kaTolikozi asrulebs uzenaes sasuliero sasamarTlo funqciebs sakre-
baTaSoriso periodSi. yovelive danaSauloba eklesiur-sarwmunoebriv Tval-
sazrisiT, romelic Seexeba morwmuneTa da samRvdelo pirTa, eqvemdebareba mas.
$51. mRvdelmTavarTa Sesaxeb saCivrebs ixilavs da maT Sesaxeb sabolovo msjavri
gamoaqvs kaTolikozisTanaQ saeklesio sinods. mRvdelmTavarTa arakanonier mo-
qmedebaTa gamo TviT kaTolikozisTanaQ sinodsac aqvs ufleba saqmis aRZvrisa.
gadmobe Wdilia wignidan - de bule ba saqarTve los e k le siis marTva-gamge obi-
saTvis, 1945 w.
156
mitropoliti anania jafariZe
saqarTvelos eklesiis XIII gafarToebuli kreba (18-19.09.1995)
1995 wlis 18-19 seqtembers svet-
icxovlis taZarSi Sedga saqarTvelos
eklesiis gafarToebuli kreba.
krebam 19 seqtembers ganixila da
daamtkica debulebis proeqti. wina dRiT
kreba gaxsna da Sesavali sityva warmo-
Tqva sruliad saqarTvelos kaTalikos-
patriarqma, uwmidesma da unetaresma ilia
II-m. eparqiaTa mmarTvelma mRvdelmTavreb-
ma krebas movaxseneT eparqiaTa mdgomar-
eobis Sesaxeb, dRis wesrigi ganisazRvra
ramdenime sakiTxiT, romelnic Seexebodnen
sasuliero ganaTlebis mdgomareobas da
misi gaumjobesebis gzebs, sapatriarqos
misionerul programas, axali wmidaneb-
is kanonizirebas. krebam Tavisi gan-
sakuTrebuli yuradReba miapyro momaval
RvTismsaxurTa ganaTlebis sakiTxsa da
axali debulebis SemoRebis saWiroebas.
debulebis proeqti krebaze warmoadgina
Tbilisis sasuliero akademiis proreq-
torma. krebam wmidanTa dasSi Seracxa
wmida patriarqi aRmsarebeli ambrosi
xelaia, wmida mowameni mitropoliti
nazari krebuliTurT (mRvdlebi germane
jajaniZe, ieroTeoz nikolaZe, simon mW-
edliZe, diakoni besarion kuxianiZe),
wmida mRvdelmTavrebi gabriel qiqoZe,
aleqsandre oqropiriZe, wmida mRvdel-
mowame grigol feraZe, Rirsi mama aleq-
si SuSania.
krebam gazarda eparqiaTa ricxvi
15-is nacvlad Seiqmna 27 eparqia. ek-
lesiis mowyobis safuZvlad gamocxade-
bulia wmida werili da saRmrTo gad-
mocema, wmida mociqulTa, msoflio, adg-
ilobriv da wmida mamaTa kanonebi da
wesdebebi. saqarTvelos eklesiis adgi-
lobriv krebaTa dadgenilebani ( krebis
mier gamocemuli debuleba), saqarTve-
los konstitucia da Sesabamisi kanone-
bi. saeklesio xelisuflebisa da mmarTve-
lobis umaRles organod gamocxadebu-
lia `adgilobrivi saeklesio kreba
saqarTvelos eklesiis wmida sinodi,
xolo krebebs Soris periodSi umaRle-
si saeklesio xelisufali da mmarTveli
aris sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqi~. wmida sinodis erT-erT mov-
aleobas me-2 Tavis me-20 muxlis Tanax-
mad, warmoadgens `saeklesio kanonebis
krebulis~ gamocema. am mxriv qvemdebare
naSromi warmoadgens am muxlis aRsas-
ruleblad Sesrulebul samuSaos.
157
saeklesio samarTali, kanonebi
saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli
eklesiis marTva-gamgeobis debuleba
(miRebulia saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis gafarToebuli adgilo-
brivi krebis mier 1995 wlis 18-19 seqtembers, mcxeTa, sveticxoveli)
Tavi I. zogadi debulebani $1. saqarTvelos sapatriarqo - saqarTvelos
marTlmadidebeli eklesi a aris mrava lerova ni adg ilobri vi avtokefaluri
(damoukidebeli) marTlmadidebeli eklesia, romlis did umravlesobas qarTveli
mosaxleoba Seadgens. igi imyofeba dogmatur-sarwmunoebriv-liturgikul er-
Tianobasa da locviT-kanonikur urTierTobaSi yvela sxva adgilobriv avtoke-
falur marTlmadidebel eklesiebTan.
$2. saqarTvelos adgilobirivi avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis
(Semdgom - saqarTvelos eklesiis) iurisdiqciaSi Sedian:
1. saqarTveloSi mcxovrebi yvela marTlmadidebeli qristiani.
2 . s a q a rTv e los s a z Rv re b s g a re T m cx ov re b i i s m a rTlm a di de b e li
qa rTve leb i, romleb ze dac a r vrcelde ba sx va a dgi lobrivi m arTlm adide-
b eli e kle si i s i uri sdiq cia .
3. somxeTis respublikaSi mcxovrebi marTlmadidebeli qristianebi.
4. saqarTvelos sazRvrebs gareT mcxovrebi is marTlmadidebeli qristianebi,
romlebic ar Sedian sxva adgilobrivi marTlmadidebeli eklesiebis iurisdiqcia-
Si da aqvT survili iyvnen saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis
iurisdiqciaSi.
$3. saqarTvelos eklesia iyofa eparqiebad, samTavarxucesoebad da samrevloebad.
$4. saqarTvelos eklesiaSi Sedis 27 (ocdaSvidi) eparqia maTSi Semavali qalaqe-
biTa da raionebiT:
1. mcxeTa-Tbilisis eparqia - q. Tbilisi Tavis raionebiT, q. mcxeTa, mcxeTi-
sa da gardabnis raionebi. sof. wilknis, muxranisa da saguramos gamoklebiT.
kaTedra da rezidencia _ mcxeTasa da TbilisSi;
2. alaverdis eparqia - q. Telavi, q. axmeta, Telavisa da axmetis raionebi.
mRvdelmTavris wodeba: episkoposi abba alaverdeli. kaTedra _ alaverdSi,
rezidencia _ TelavSi.
3. axalcixis eparqia - q. axalcixe, axalcixis, aspinZisa da adigenis raionebi.
mRvdelmTavris wodeba: episkoposi axalcixeli. kaTedra da rezidencia _ ax-
alcixesa da safaraSi;
158
mitropoliti anania jafariZe
4. ba Tumisa da sxalTis ep arqia - q. baTumi, q. qobule Ti, qobuleTis,
xelvaCauris, qedas, Suaxevis da xulos raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episko-
pozi baTumisa da sxalTisa. kaTedra _ baTumsa da sxalTaSi, rezidencia _
baTumsa da qobuleTSi;
5. bodbis eparqia - q. siRnaRi, siRnaRisa da dedofliswyaros raionebi.
mRvdelmTavris wodeba: episkoposi bodbeli. kaTedra _ bodbeSi, rezidencia _
bodbesa da siRnaRSi.
6. bolnisisa da dmanisis eparqia - q. bolnisi, q. dmanisi, bolnisisa da
dmanisis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi bolnisisa da dmanisisa.
kaTedra da rezidencia _ bolnissa da dmanisSi;
7. borjomisa da axalqalaqis eparqia - q. borjomi, q. axalqalaqi, bor-
jomisa, axalqalaqisa da ninowmindis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episko-
posi borjomisa da axalqalaqisa. kaTedra _ borjomSi, rezidencia _ borjomSi,
axalqalaqsa da ninowmidaSi;
8. va nis a da ba Rda Tis epa rqia - q. vani, vanisa da baRdaTis raionebi.
mRvdelmTavris wodeba: episkoposi vanisa da baRdaTisa. kaTedra _ baRdaTSi,
rezidencia _ vansa da baRdaTSi;
9. zugdidisa da caiSis eparqia - q. zugdidi, q. walenjixa, zugdidisa da
walenjixis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi zugdidisa da caiSisa.
kaTedra _ zudgidsa da caiSSi, rezidencia _ zugdidsa da walenjixaSi.
10. manglisisa da walkis eparqia - q. TeTriwyaro, q. walka, TeTriwyarosa da
walkis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi manglisisa da walkisa,
kaTedra da rezidencia _ manglissa da walkaSi;
11. margveTis eparqia - q. zestafoni, q. Terjola, zestafonis, Terjolisa da
xaragaulis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi margveli. kaTedra _
zestafonSi, rezidencia _ zestafonSi, Terjolasa da xaragaulSi;
12. nekresis eparqia - q. yvareli, q. lagodexi, yvarelisa da lagodexis
raionebi, masSi aseve Sedian saingilos eklesiebi. mRvdelmTavris wodeba: episko-
posi nekreseli. kaTedra _ nekressa da yvarelSi, rezidencia _ yvarelsa da
lagodexSi;
13. nikorwmindis eparqia - q. ambrolauri, q. oni, ambrolaurisa da onis
raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi nikorwmindeli. kaTedra _ niko-
rwmindaSi, rezidnecia _ ambrolaursa da onSi;
14. niqozisa da cxinvalis eparqia - q. cxinvali, cxinvalisa da axalgoris,
javisa da znauris raionebi. mRvdelmTavris wodeba : episkoposi niqozisa da
cxinvalisa. kaTedra da rezidencia _ niqozsa da cxinvalSi;
15. rusTavis eparqia - q. rusTavi, q. marneuli, marneulis raioni. mRvdelmTavris
wodeba: episkoposi rusTavisa. kaTedra _ rusTavSi, rezidencia _ rusTavsa da marneulSi;
159
saeklesio samarTali, kanonebi
16. samTavisisa da goris eparqia - q. gori, q. kaspi, gorisa da kaspis raionebi.
mRvdelmTavris wodeba: episkoposi samTavisisa da gorisa. kaTedra da reziden-
cia _ samTavissa da gorSi;
17. sagarejosa da gurjaanis eparqia - q. sagarejo, q. gurjaani, sagarejosa da
gurjaanis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi sagarejosa da gurjaanisa.
kaTedra _ sagarejosa da gurjaanSi, rezidencia _ gurjaansa da ninowmidaSi.
18. urbnisisa da ruisis eparqia - q. xaSuri, q. qareli, xaSurisa da qarelis
raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi urbnisisa da ruisisa. kaTedra _
urbnisSi, ruissa da xaSurSi, rezidencia _ xaSurSi;
19 foTis eparqia - q. foTi, q. xobi, q. senaki, foTis, xobisa da senakis
raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi foTisa. kaTedra _ foTSi, rezi-
dencia _ foTSi, xobsa da senakSi;
20 quTais-gaenaTis eparqia - q. quTaisi, wyaltubosa da tyibulis raionebi.
mRvdelmTavris wodeba: episkoposi quTaTel-gaenaTeli. kaTedra da rezidencia
_ quTaissa da gelaTSi.
21. Semoqmedis eparqia - q. ozugeTi, q. lanCxuTi, ozurgeTis, lanCxuTisa da
Coxatauris raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi Semoqmedeli kaTedra
_ Semoqmedsa da ozurgeTSi, rezidencia _ ozurgeTSi, lanCxuTsa da CoxataurSi;
22. cagerisa da svaneTis eparqia - q. cageri, cageris, mestiis da lentexis
raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi cagerisa da svaneTisa. kaTedra _
cagersa da mestiaSi, rezidencia _ cagerSi, mestiasa da lentexSi;
23. cxum-afxazeTis eparqia - q. soxumi, q. oCamCire, q. gali, q. gudauTa,
q. gagra, soxumis, gulrifSis, galis, oCamCiris, gagrisa da gudauTis raionebi.
mRvdelmTavris wodeba: episkoposi cxum-afxazeTis. kaTedra _ soxumSi da axal
aTonze, rezidencia _ soxumSi, gudauTasa da gagraSi;
24 wilknis eparqia - q. duSeTi, sof. wilkani, muxrani da saguramo, duSeTis,
yazbegisa da TianeTis raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi wilkneli.
kaTedra _ wilkanSi, rezidencia _ wilkanSi, duSeTsa da TianeTSi;
25. WiaTuris eparqia - WiaTuris da saCxeris raionebi. mRvdelmTavris wodeba:
episkoposi WiaTurisa. kaTedra _ WiaTuraSi, rezidencia _ WiaTurasa da saCxereSi;
26. Wyondidis e parq ia - q. abaSa, q. ma rtvili, aba Sis, martvilisa da
Cxorowyus raionebi. mRvdelmTavris wodeba: episkoposi Wyondideli. kaTedra
_ martvilSi, rezidencia _ martvilSi, abaSisa da CxorowyuSi;
27. xonis eparqia - q. samtredia, q. xoni, samtrediis da xonis raionebi.
mRvdelmTavris wodeba: episkoposi xoneli. kaTedra _ xonSi, rezidencia _
xonsa da samtrediaSi.
$5. saqarTvelos eklesia Tavis moRvaweobas axorcielebs Semdeg safuZvelze:
1. wmida werili da saRmrTo gadmocema;
160
mitropoliti anania jafariZe
2. wmidaTa mociqulTa, wmidaTa msoflio da adgilobriv krebaTa da wmidaTa
mamaTa kanonebi da wesdebebi;
3. saqarTvelos eklesiis adgilobriv krebaTa dadgenilebani;
4. saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis
debuleba, saqarTvelos konstitucia da Sesabamisi kanonebi.
$6. saqarTvelos eklesia gamoyofilia saxelmwifosagan, damoukidebelia da
axorcielebs masTan urTierTobas saeklesio kanonebis, saxelmwifo konstituci-
isa da Sesabamisi kanonmdeblobis safuZvelze.
$7. saeklesio xelisuflebisa da mmarTvelobis umaRles organos warmoadgens
saqarTvelos eklesiis adgilobrivi saeklesio kreba _ saqarTvelos eklesiis
wmida sinodi, xolo krebebs Soris periodSi umaRlesi saeklesio xelisufali da
mmarTveli aris sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi.
SeniSvna: saqarTvelos eklesiis wmida sinodi~ aris saqarTvelos marTlmadidebeli ek-
lesiis adgilobrivi saeklesio krebis meore oficialuri dasaxeleba.
$8. saeklesio sasamarTlos ufleba aqvT: saqarTvelos eklesiis adgilobriv
saeklesio krebas - saqarTvelos eklesiis wmida sinods, sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqs da eparqiis mmarTvel mRvdelmTavars.
$9. saqarTvelos sapatriarqo, misi ganyofilebebi, dawesebulebebi, eparqiebi,
samrevloebi, monastrebi, sasuliero saswavleblebi da sazRvargareT arsebuli
samrevloebi da dawesebulebebi sargebloben iuridiuli piris uflebiT.
Tavi II. saqarTvelos adgilobrivi marTlmadidebeli eklesiis saek-
lesio kreba - saqarTvelos eklesiis wmida sinodi $1. saqarTvelos ekle-
siaSi umaRlesi xelisufleba moZRvrebis, saeklesio mmarTvelobisa da saeklesio
sasamarTlos sferoebSi, anu - sakanonmdeblo, aRmasrulebeli da sasamarTlo
xelisufleba ekuTvnis saqarTvelos eklesiis saeklesio krebas - saqarTvelos
eklesiis wmida sinods.
$2. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wmida sinods iwvevs sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi (an misi mosaydre) saWiroebis mixedviT, we-
liwadSi aranakleb orjer da Tavmjdomareobs mas.
$3. saqarTvelos eklesiis wmida sinodis wevrebi arian saqarTvelos eklesiis
eparqiaTa mmarTveli mRvdelmTavrebi da sruliad saqarTvelos kaTolikos-pa-
triarqis qorepiskoposebi.
$4. saqarTvelos eklesiis wmida sinodi:
1. ganmartavs wmida werilisa da wmida gardamocemis safuZvelze marTlmadide-
beli eklesiis swavlebas. zrunavs sxva adgilobriv avtokefalur marTlmadidebel
eklesiebTan dogmatur-sarwmunoebrivsa da kanonikur erTianobaze.
2. ixilavs da wyvets kanonikur, saRvTismsaxuro, samoZRvro da sxva sakiTxebs,
romlebic exebian eklesiis saSinao da sagareo moRvaweobas.
161
saeklesio samarTali, kanonebi
3. uzrunvelyofs saqarTvelos eklesiis erTianobas. icavs marTlmadidebeli
sarwmunoebis siwmidesa da qristianul zneobas.
4. adgens axal wmidanTa aRiarebas (kanonzomierebas) da Sesabamis RvTismsaxurebas.
5. zrunavs eklesiasa da saxelmwifos Soris samarTlebriv urTierTobebze,
eklesiis kanonebis, saeklesio krebebis dadgenilebebis, saqarTvelos avtokefaluri
marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debulebis, saxelmwifos konstituciisa
da kanonebis Sesabamisad.
6. iRebs principul gadawyvetilebebs sxva avtokefalur marTlmadidebel ek-
lesiebTan urTierTobis Sesaxeb.
7. Sesabamisi saSualebebiT gamoxatavs Tavis damokidebulebas saxelmwifoSi da
mTel msoflioSi momxdari movlenebisa da wamoWrili problemebis Sesaxeb.
8. qmnis an auqmebs eparqiebs, cvlis maT teritoriul sazRvrebsa da saxelwodebebs.
9. irCevs saqarTvelos eklesiis mRvdelmTavrebs da axdens maT xeldasxmas.
10. saWiroebis SemTxvevaSi, kaTolikos-patriarqis winadadebiT, gadahyavs
mRvdelmTavrebi erTi eparqiidan meoreSi.
11. saWiroebis SemTxvevaSi iRebs gadawyvetilebas mmarTveli mRvdelmTavrebis
pensiaSi gasvlis Sesaxeb.
12. ismens mmarTveli mRvdelmTavrebis moxsenebebs eparqiis mdgomareobis Sesaxeb.
13. adgens proceduras yvela saeklesio sasamarTlosaTvis.
14. ganawesebs saeklesio jildoebs.
15. amtkicebs, cvlis, auqmebs da ganmartavs Tavis dadgenilebas, romlebic
Seexebian saeklesio cxovrebas.
16. sxvadasxva sakiTxis Sesaswavlad qmnis specialur komisiebs.
wm. sinodi zrunavs:
17. saqarTvelos eklesiis saSinao da sagareo moRvaweobis mniSvnelovani
saRvTismetyvelo problemebis gadaWrisaTvis.
18. wm. werilis teqstis dacvisa, Targmnisa da gamocemisaTvis.
19. saRvTismsaxuro wignebis teqstebis dacvis, gasworebisa da gamocemisaTvis.
20. sae kles io k anon ebis kre buli s, sa suli ero da s aero sas wavleble bis
Sesabamisi saxelmZRvaneloebis, saRvTismetyvelo literaturisa da periodikis
ga moce mis aTvi s.
21. sasuliero ganaTlebis srulyofisaTvis.
22. sasuliero pirTa da eklesiis saero TanamSromelTa pensiiT uzrunvelyofisaTvis.
23. saeklesio saganZuris aRricxvis, dacvisa da SevsebisaTvis.
$5. saqarTvelos eklesiis wmida sinodis Tavmjdomare aris sruliad saqarTve-
los kaTolikos-patriarqi an mis mier daniSnuli sapatriarqo taxtis mosaydre.
$6. wmida marTlmadidebeli eklesiis kanonebis Tanaxmad, is saeklesio kreba,
romelic ar aris mowveuli kaTolikos-patriarqis an mosaydris mier, ukanonoa.
162
mitropoliti anania jafariZe
$7. saqarTvelos eklesiis wm. sinodi aris pirveli da ukanaskneli instancia
saqarTvelos eklesiaSi, romelic uflebamosilia gaasamarTlos mRvdelmTavari,
ganixilos misi moRvaweobis dogmaturi da kanonikuri cdomileba.
$8. saqarTvelos eklesiis saeklesio kreba aris pirveli da ukanaskneli in-
stancia saqarTvelos eklesiaSi, romelic sasamarTlo wesiT ganixilavs kon-
fliqtebs mRvdelmTavrebs Soris
SeniSvna: yovelgvari saCivris gareSe saqarTvelos eklesiis saeklesio kreba uflebamo-
silia pasuxi agebinos im mRvdelmTavars, romelic cxadad arRvevs saeklesio kanonebsa da
wesdebebs.
$9. saqarTvelos eklesiis wm. sinodi aris ukanaskneli instancia im sasuli-
ero da saero pirebisaTvis, romlebsac eparqiis mmarTvelma mRvdelmTavarma miusaja
mRvdelmsaxurebis akrZalva, samRvdelo xarisxidan gankveTa, sikvdilamde uziare-
bloba an eklesiidan gankveTa (anaTema); agreTve im sasuliero da saero pirebi-
saTvis, romle bsac aqvT sakma risi safuZveli Tavi anTi eparq iis m marTv eli
mRvdelmTavris ganaCenis gasaCivrebisaTvis.
$10. saqarTvelos eklesiis wm. sinodze gadawyvetilebis miReba xdeba xmebis
umravlesobiT. xmebis Tanabrad gayofis SemTxvevaSi miRebuli iqneba is gadaw-
yvetileba, romlebsac emxroba krebis Tavmjdomare _ sruliad saqarTvelos kaTo-
likos-patriarqi (an mosaydre).
$11. saqarTvelos eklesiis wm. sinodi amtkicebs Tavisi sxdomebis Catarebis
dRis wesrigs, programasa da reglaments.
$12. saq arTve los e klesi is wm . sinodze daswre ba sa qarTv elos ekles iis
mRvdelmTavrebis kanonikuri valdebulebaa. mRvdelmTavars SeuZlia ar daeswros
wm. sinodis sxdomas avadmyofobis an sxva iseTi mniSvnelovani mizezis gamo,
romelsac wm. sinodi sapatiod cnobs. Tu mRvdelmTavari arasapatio mizezis gamo
ar gamocxaddeba wm. sinodze, maSin es eqvemdebareba mTeli krebisagan Zmur Segonebas
an mRvdelmoqmedebisagan droebiT ganyenebas.
$13. Tu mRvdelmTavari mniSvnelovani mizezis gamo ver daeswreba wm. sinodis
sxdomas, maSin is valdebulia wm. sinods werilobiT moaxsenos Tavisi Sexeduleba
gansaxilvel sakiTxebze.
$14. wm. sinodis arc erT wevrs ar SeuZlia xmis micemisagan Tavis Sekaveba. Tu
mRvdelmTavari ar eTanxmeba miRebul dadgenilebas, man es imave sxdomaze unda
ganacxados, xolo sxdomidan sami (3) dRis ganmavlobaSi werilobiT unda waradg-
inos Tavisi mosazreba, romelic daerTveba saeklesio krebis oqmebs.
$15. saqarTvelos eklesiis wm. sinodis dadgenilebebi savaldebuloa saqarTve-
los eklesiis yoveli wevrisaTvis.
$16. saqarTvelos eklesiis wm. sinodis dadgenilebebs pirvelad xels awers
krebis Tavmjdomare - sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi (an mosaydre),
163
saeklesio samarTali, kanonebi
Semdeg krebis wevrebi upiratesobis mixedviT, miuxedavad imisa, eTanxmebian Tu ara
ganxilul sakiTxebze miRebul gadawyvetilebas.
$17. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wm. sinodis dadgenilebebi Zala-
Si Sedian miRebisTanave, Tu dadgenileba ar iTvaliswinebs sxva vadebs.
$18. saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis wm. sinodis sxdomis mowvevis
adgils irCevs sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi (an mosaydre).
Tavi III. saqarTvelos eklesiis gafarToebuli kreba $1. saqarTvelos
eklesiis gafarToebul saeklesio krebas iwvevs sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqi an sapatriarqo taxtis mosaydre.
$2. saqarTvelos eklesiis gafarToebuli krebis mowveva xdeba mxolod or
SemTxvevaSi:
1. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis arCevisas.
2. saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobis axali debulebis damtkicebisas.
$3. saqarTvelos eklesiis gafarToebuli krebis SemadgenlobaSi Sedian:
a) wm. sinodis yvela wevri.
b) yoveli eparqiidan mowveuli ori sasuliero da erTi saero piri, TiToeu-
li monastridan, aseve sasuliero akademiebidan da seminariebidan warmodgenili
2-2 delegati, gelaTis mecnierebaTa akademiidan - 4 delegati da mcxeTa-Tbili-
sis eparqiidan imdenive warmomadgeneli, ramdenic iqneba mowveuli yvela danarCeni
eparqiidan.
$4. msoflio saeklesio krebaTa dadgenilebebis Tanaxmad, mRvdelmTavarni
gafarToebul saeklesio krebaze monawileoben xmis uflebiT, xolo samRvdelo da
samonazvno dasi, aseve saeroni monawileoben saTaTbiro xmis uflebiT.
$5. saqarTvelos eklesiis gafarToebul krebaze sruliad saqarTvelos kaTo-
likos-patriarqis brZanebiT SeiZleba mowveulni iyvnen mecnier-eqspertebi.
Tavi IV. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi $1. saqarTvelos
eklesiis saWeTmpyrobeli aris sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi da
mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposi.
$2. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqobis kandidati unda akmay-
ofilebdes Semdeg moTxovnebs:
- erovnebiT unda iyos qarTveli,
- unda iyos saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis mRvdelmTavari,
- unda hqondes saRvTismetyvelo ganaTleba da saeklesio mmarTvelobis sakma-
risi gamocdileba,
- asakiT unda iyos aranakleb ormoci wlisa da araumetes samocdaaTi wlisa,
- unda iyos beri.
164
mitropoliti anania jafariZe
$3. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs irCevs saqarTvelos eklesi-
is gafarToebuli kreba.
$4. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi gardacvalebis, gadadgomis
an sxva iseTi mizezis gamo, romelic SeuZlebels xdis kaTolikos-patriarqisaTvis
Tavis movaleobis Sesrulebas, kaTolikos-patriarqis mier dadgenili sapatri-
arqo taxtis mosaydre marTavs eklesias axali kaTolikos-patriarqis arCevamde.
$5. im SemTxvevaSi, roca sapatriarqo taxtis mosaydre dadgenili ar aris,
qirotoniiT upiratesi mRvdelmTavari avtomaturad xdeba mosaydre.
$6. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis gardacvalebis Semdeg qiro-
toniiT upiratesi mRvdelmTavari wm. sinodis wevrTa umravlesobis TandaswrebiT
xsnis kaTolikos-patriarqis mier datovebul anderZs da acxadebs sapatriarqo
taxtis mosaydris vinaobas.
$7. sruliad saqarTvelos kaTolikoz-patriarqis anderZiT dadgenili sapa-
triarqo taxtis mosaydrisadmi kanonikuri morCileba saqarTvelos eklesiis yoveli
wevris movaleobaa.
$8. sapatriarqo taxtis daqvrivebidan 40 dRis Semdeg, magram ara ugvianes ori
Tvisa, sapatriarqo taxtis mosaydre iwvevs saqarTvelos eklesiis gafarToebul
krebas, romelzedac moxdeba sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis arCeva.
$9. saqarTvelos eklesiis gafarToebuli krebis win mosaydre iwvevs wm. sin-
ods, sapatriarqo kandidatebis SesarCevad.
$10. wm. sinodi irCevs gafarToebul krebaze warsadgen sam kandidats.
$11. wm. sinodis yvela wevrs aqvs ufleba warmoadginos erTi sapatriarqo
kandidati, maT Soris Tavisi Tavic.
$12. sami sapatriarqo kandidati, romlebic miiReben xmaTa umravlesobas,
kenWs iyrian gafarToebul krebaze, rogorc patriarqobis kandidatebi.
$13. gafarToebuli krebis yvela monawiles aqvs ufleba gamoTqvas azri kandi-
datis Sesaxeb.
$14. kaTolikos-patriarqis arCevis kenWisyraSi monawileobas iReben mxolod
mRvdelmTavrebi.
$15. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqad arCeulad CaiTvleba is kan-
didati, romelic miiRebs krebis monawile mRvdelmTavarTa xmebis naxevarze mets.
$16. Tu verc erTi kandidati ver miiRebs xmaTa naxevarze mets, tardeba xelme-
ore kenWisyra, romelSic monawileobas miiRebs is ori kandidati, romelic pirv-
el kenWisyraSi miiRebs xmaTa umravlesobas.
$17. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis aRsaydreba (intronizacia)
xdeba mcxeTis sveticxovlis wm. aTormet mociqulTa saxelobis sapatriarqo taZarSi.
$18. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis arCeva, marTlmadidebluri
tradiciis Tanaxmad, xdeba samudamod (kaTolikos-patriarqis gardacvalebamde).
165
saeklesio samarTali, kanonebi
$19. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis sruli titulia: uwmidesi
da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi da mcxeTa-Tbilisis
mTavarepiskoposi didi meufe, mamaQ Cveni...
$20. yvela sasuliero piri movalea RvTismsaxurebis dros moixsenos sruliad
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis saxeli saqarTvelos eklesiis iurisdiqciaSi
Semaval yvela taZarSi, rogorc saqarTveloSi, aseve mis sazRvrebs gareT, Semdegi
formuliT: uwmidesi da unetaresi, sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi
da mcxeTa-Tbilisis mTavarepiskoposi didi meufe, mamaQ Cveni (saxeli).
$21. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis pativis niSnebia: Zowis-
feri mantia, Savi sapatriarqo kunkul-bartyuli jvriTa da frTebze gamosaxuli
serafimebiT, ori panaRia da jvari, didi paramani da jvris win gaZRolis ufleba.
$22. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs aqvs Tavisi tvifri da beWedi.
$23. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi aris mcxeTa-Tbilisis epar-
qiis mmarTveli mRvdelmTavari.
$24. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis uSualo iurisdiqciaSi im-
yofebian rogorc Tbilisis sionis, mcxeTis sveticxovlis, gelaTis, moqvis da
gonios sakaTedro taZrebi, aseve yvela stavropigialuri monasteri.
$25. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi iwvevs da Tavmjdomareobs
saqarTvelos wm. sinods da gafarToebul krebas.
$26. krebaTa Soris periodSi saqarTvelos eklesiis umaRlesi saeklesio xe-
lisufali da mmarTveli aris sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi.
$27. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi Tavis moRvaweobas axor-
cielebs Semdeg safuZvlebze:
1. wmida werili da saRmrTo gadmocema;
2. wmidaTa mociqulTa, wmidaTa msoflio da adgilobriv krebaTa da wmida
mamaTa kanonebi da wesdebebi;
3. saqarTvelos eklesiis adgilobriv krebaTa dadgenilebebi;
4. saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis
debuleba, saqarTvelos konstitucia da Sesabamisi kanonebi.
$28. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi axorcielebs pirveli in-
stanciis sasamarTlos funqciebs mcxeTa-Tbilisis eparqiis marTlmadidebeli
qristianebisaTvis, xolo meore instanciis sasamarTlos funqciebs saqarTvelos
eklesiis danarCeni eparqiebis marTlmadidebeli qristianebisaTvis, romelTac sak-
marisi safuZveli aqvT gaasaCivron TavianTi mmarTveli mRvdelmTavris ganaCeni.
$29. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi uflebamosilia mamamTavruli
SeniSvna misces an saeklesio sasjeli Seufardos saqarTvelos eklesiis iurisdiq-
ciaSi Semaval samRvdeloebas, ber-monozvnebsa da eriskacebs da Seatyobinos amis
Sesaxeb eparqiis mmarTvel mRvdelmTavars.
166
mitropoliti anania jafariZe
$30. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi:
1. zrunavs saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis saeklesio dadgenilebebis
ganxorcielebisaTvis.
2. zrunavs saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis ierarqiis erTianobaze.
3. xels awers saqarTvelos eklesiis wmida sinodis dadgenilebebsa da sxva
saerTo-saeklesio dokumentebs.
4. urTierTobas amyarebs sxva avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis saWeT-
mpyrobelebTan, agreTve sxva aRmsareblobis xelmZRvanelobasTan, rogorc saqarTve-
los avtokefaluri eklesiis saxeliT, aseve Tavisi piradi saxeliTac.
5. aris saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis sruluflebiani warmomad-
geneli saxelmwifos xelisuflebis winaSe.
6. axorcielebs umaRles zedamxedvelobasa da kontrols yvela saeklesio saqmeze.
7. zrunavs Tavisufal samRvdelmTavro kaTedrebze, maT Sevsebaze.
8. zedamxedvelobs da xelmZRvanelobs axali mRvdelmTavris arCevas. sxva
mRvdelmTavarTan erTad axdens axali mRvdelmTavris xeldasxmas. aZlevs mas dadg-
inebis sigels.
9. zedamxedvelobas uwevs mRvdelmTavrebs saeparqio marTva-gamgeobaSi. mwyemsmTavru-
lad mimoixilavs saqarTvelos eklesiis iurisdiqciaSi Semaval eparqiebs.
10. saWiroebis SemTxvevaSi avalebs mRvdelmTavrebs, sxva kanonebiT gaTval-
iswinebuli mizezebis gamo, Tavisufali eparqiis droebiT mmarTvelobas.
11. aZlevs mRvdelmTavrebs Zmur rCevebsa da mwyemsmTavrul SeniSvnebs, rogorc
maTi piradi cxovrebis, aseve samRvdelmTavro movaleobis Sesrulebis Sesaxeb. maTi
mxridan uyuradRebobis SemTxvevaSi mimarTavs saqarTvelos eklesiis wmida sinods.
12. iRebs gansaxilvelad saqmeebs mRvdelmTavrebs Soris warmoSobili gauge-
brobebis Sesaxeb. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis gadawyvetileba
orive mxarisaTvis savaldebuloa.
13. iRebs saCivrebs mRvdelmTavrebze da aZlevs maT kanonier msvlelobas.
14. nebarTvas aZlevs mRvdelmTavrebs samsaxurebrivi saqmeebis gamo sazRvarg-
areT gamgzavrebaze.
15. amtkicebs eparqiebis mmarTveli mRvdelmTavrebis yvela zogadsaeklesio
mniSvnelobis gadawyvetilebas.
16. aRyavs mRvdelmTavrebi dadgenil saeklesio wodebebSi da aZlevs maT saek-
lesio jildoebs.
17. ganixilavs mRvdelmTavarTa angariSgebas eparqiis mdgomareobis Sesaxeb,
aZlevs maT Sefasebas da iRebs saWiro zomebs.
18. niSnavs revizias sxvadasxva saWiroebaTa da SemTxvevaTa gamo.
19 aqvs stavropigiebis daarsebis ufleba.
167
saeklesio samarTali, kanonebi
20. amtkicebs, xolo gansakuTrebul SemTxvevaSi TviTon niSnavs monastrebis
winamZRvrebs.
21. zrunavs marTlmadidebeli RvTismetyvelebis gavrcelebisaTvis, zedamxed-
velobs da xelmZRvanelobs qristianul swavla-ganaTlebas.
22. niSnavs da amtkicebs sasuliero saswavleblebis reqtorebsa da proreq-
torebs. amtkicebs samecniero-saRvTismetyvelo wodebebisa da xarisxebis miniWe-
bas, zedamxedvelobas uwevs saswavlo komitets.
23. zedamxedvelobs da xelmZRvanelobs qristianul ganaTlebas saero saswav-
lo dawesebulebebSi.
24. eklesiis saWiroebisamebr niSnavs samRvdelo an saero pirebs saqarTvelos
sazRvrebs gareT samsaxurisaTvis.
25. samRvdelo da saero pirebs aniWebs dadgenil saeklesio jildoebs.
26. zrunavs wmida mironis droulad momzadebisaTvis da akurTxebs mas.
27. saqarTvelos sapatriarqosTan qmnis da auqmebs sameurneo-sawarmoo ganyo-
filebebs, organizaciebsa da dawesebulebebs, romlebic saqmianobas axorcieleben
TavianTi wesdebebisa da saxelmwifos Sesabamisi kanonmdeblobis Tanaxmad.
28. zrunavs wmidanTa saflavebis dacvisa da gamSvenebisaTvis.
29. zrunavs eklesiebis aRdgena-restavraciaze da axali taZrebis mSeneblobaze.
Tavi V. sruliad saqarTvelos sapatriarqo $1. sruliad saqarTvelos
sapatriarqo agreTve ewodeba im dawesebulebaTa erTobliobas, romlebic uSua-
lod sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs eqvemdebarebian.
$2. sruliad saqarTvelos sapatriarqo, misi ganyofilebebi da samsaxurebi
mowodebulni arian daexmaron kaTolikos-patriarqs aRmasrulebeli xelisuflebis
ganxorcielebaSi da angariSvaldebulni arian mis winaSe.
$3. sruli ad sa qa rTv elos sa pa tri arqos g an yofileb ebs a da sa ms axure bs
qm ni s, m aT xe lm ZRv an eleb s n iS na vs da a Ta vi sufle bs srulia d saq arTv elos
k aToli k os -p atria rqi .
$4. sruliad saqarTvelos sapatriarqos ganyofilebebisa da samsaxurebis moR-
vaweobas aregulireben Sesabamisi wesdebebi, romlebsac amtkicebs sruliad saqarTve-
los kaTolikos-patriarqi.
$5. sruliad saqarTvelos sapatriarqos ganyofilebebi da samsaxurebi arian
zedamxedveli da makoordinirebeli organoebi eparqiebSi moqmedi analogiuri
da we se buleb eb is a.
$6. saqarTvelos sapatriarqo, misi ganyofilebebi, dawesebulebebi, eparqiebi,
samrevloebi, monastrebi, sasuliero saswavleblebi da sazRvargareT myofi sam-
revloebi da dawesebulebebi sargebloben iuridiuli piris uflebiT.
168
mitropoliti anania jafariZe
Tavi VI. eparqia $1. saqarTvelos eklesia iyofa eparqiebad, romlebsac
marTaven mRvdelmTavrebi. eparqia Sedgeba olqebSi (samTavarxucesoebSi) gaer-
Tianebuli samrevloebisagan da am eparqiis teritoriaze ganlagebuli monas-
trebis agan.
$2. eparqia ewodeba saqarTvelos eklesiis im nawils, romelsac kanoni-
kurad marTavs sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqisa da wm. sinodis mier
dadgenili eparqiis mRvdelmTavari.
$3. eparqiebis sazRvrebs saqarTvelos teritoriaze adgens saqarTvelos mar-
Tlmadidebeli eklesiis wm. sinodi saxelmwifos administraciul-teritoriuli
dayofis gaTvaliswinebiT. saqarTvelos sazRvrebs gareT eparqiebis sazRvrebi
dgindeba saqarTvelos eklesiis wm. sinodis gadawyvetilebiT.
$4. yovel eparqiaSi arseboben saeparqio mmarTvelobis organoebi, romlebic
moqmedeben saeklesio kanonebiTa da saqaraTvelos avtokefaluri marTlmadide-
bluri marTva-gamgeobis debulebiT.
$5. saeklesio saWiroebebisaTvis eparqiebSi SeiZleba Seiqmnas saTanado dawese-
bulebani, romelTa moRvaweobac ganisazRvreba sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis locva-kurTxeviT, saqarTvelos eklesiis wmida sinodis dadgenilebiT.
$6. saqarTvelos eklesiis wm. sinods ufleba aqvs aRadginos Zveli da gaxsnas
axali eparqiebi, gaauqmos romelime arsebuli, Seucvalos dasaxeleba da terito-
riuli sazRvrebi.
Tavi VII. mRvdelmTavari $1. eparqiis mRvdelmTavari, wmida mociqulebidan
momdinare uwyveti ierarqiuli xeldasxmis madliT, aris eparqiis saWeTmpyrobeli
da misi kanonikuri mmarTveli.
$2. eparqiis mRvdelmTavris arCeva da dadgineba xdeba saqarTvelos eklesiis
wmida sinodis mier. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi aZlevs eparqiis
mRvdelmTavars dadginebis sigels.
$3. eparqiis mRvdelmTavrebi atareben wodebas, romelSic Sedis eparqiis sax-
elwodeba. mRvdelmTavarTa wodebebi ganisazRvreba saqarTvelos eklesiis wm. si-
nodis krebis mier.
$4. samRvdelmTavro kandidati unda akmayofilebdes Semdeg pirobebs:
1. asakiT unda iyos aranakleb ocdaTxuTmeti (35) wlisa.
2. unda gamoirCeodes sarwmunoebrivi da zneobrivi siwmidiT.
3. unda hqondes Sesaferisi saRvTismetyvelo da saero ganaTleba.
4. unda iyos beri.
$5. eparqiis mRvdelmTavars aqvs sarwmunoebrivi da zneobrivi swavlebis, mRvdel-
moqmedebisa da moZRvrebis sruli ierarqiuli uflebamosileba.
169
saeklesio samarTali, kanonebi
$6. eparqiis mRvdelmTavari sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqTan
SeTanxmebiT asrulebs sasuliero pirebis xeldasxmas, iZleva locva-kurTxevas
berad da monozvnad aRkvecaze da niSnavs maT msaxurebis adgilebze, agreTve niSnavs
eparqiis dawesebulebebis yvela TanamSromels.
$7. eparqiis mRvdelmTavars ufleba aqvs kaTolikos-patriarqTan SeTanxmebiT
miiRos Tavis eparqiaSi samsaxurisaTvis sxva eparqiidan gadmosuli sasuliero
piri, Tu mas aqvs Tavisi episkoposisagan gantevebis sigeli. agreTve mRvdelmTavars
ufleba aqvs gauSvas Tavisi eparqiidan sxva eparqiebSi sasuliero pirebi da misces
maT gantevebis sigelebi.
$8. eparqiis mRvdelmTavari aris umaRlesi zedamxedveli eparqiaSi Semaval
monastrebze da dawesebulebebze, garda stavropigialurisa, romelic uSualod
kaTolikos-patriarqs eqvemdebareba.
$9. eparqiis mRvdelmTavris Tanxmobis gareSe saeparqio mmarTvelobis orga-
noebis verc erTi gadawyvetileba ver ganxorcieldeba.
$10. eparqiis mRvdelmTavars ufleba aqvs mimarTos eparqiis mrevls sam-
RvdelmTavro epistoleTi.
$11. eparqiis yvela taZarSi RvTismsaxurebis dros saqarTvelos kaTolikos-
patriarqis saxelis Semdeg aRevlineba eparqiis mRvdelmTavris saxeli.
$12. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia sruliad saqarTvelos kaTolikos-
pa triarqs wa rudgi nos dadg en ili form iT yove lwliuri ang ariSi e parqi is
cxovrebisa da Tavisi moRvaweobis Sesaxeb.
$13. eparqiis mRvdelmTavari:
1. icavs sarwmunoebriv da zneobriv siwmides.
2. pasuxismgebelia saqarTvelos eklesiis saeklesio krebebis dadgenilebebisa
da sxva saeklesio wesdebebis Sesrulebaze Tavis eparqiaSi.
3. zedamxedvelobs saeklesio wesrigs da RvTismsaxurebis swor aRsrulebas.
4. saeklesio kanonebis Sesabamisad mogzaurobs Tavis eparqiaSi, mimoixilavs
eparqiis samrevloebs da akontrolebs maT an uSualod, an Tavisi uflebamosili
warmomadgenlebis meSveobiT.
5. zedamxedvelobs eparqiis samRvdeloebis moRvaweobas.
6. aZlevs sasuliero pirebsa da momsaxure personals Svebulebas erTi Tvis vadiT.
7. zrunavs sasuliero pirTa ganaTlebis donis asamaRleblad.
8. zedamxedvelobs da xelmZRvanelobs samRvdelo kandidatebis saRvTismetyve-
lo momzadebas.
9. ebrZvis eparqiaSi gavrcelebul yvela borot da mwvaleblur swavlebas.
10. zrunavs, rom samRvdeloebis qadageba Seesabamebodes wmida marTlmadidebe-
li eklesiis swavlebas.
11. zrunavs mrevlis sulieri da zneobrivi donis asamaRleblad.
170
mitropoliti anania jafariZe
12. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis winaSe Suamdgomlobs Rir-
seuli sasuliero pirebisa da eriskacebis dasajildoeblad.
13. kaTolikos-patriarqTan SeTanxmebiT akurTxebs eparqiaSi Semaval taZrebs
da xels asxams sadiakvno da samRvdelo kandidatebs.
14. zrunavs mowyalebisa da qvelmoqmedebis saqmeebze.
15. aarsebs misiisa da evangelizaciis centrebsa da misionerul skolebs.
$14. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia hqondes eparqiis sasuliero pirTa
sruli sia da monacemebi.
$15. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia, mosTxovos eparqiaSi Semavali mo-
nastrebis winamZRvrebsa da olqebis mTavarxucesebs maTdami daqvemdebarebuli mo-
nastrebisa da olqebSi moRvaweobis yovelwliuri angariSi.
$16. eparqiis mRvdelmTavris nebarTvis gareSe eparqiaSi RvTismsaxurebis aR-
sruleba aravis ar SeuZlia.
$17. eparqiis mRvdelmTavari aris eparqiaSi umaRlesi sasamarTlo xelisufa-
li. saeklesio kanonebis mixedviT mas ufleba aqvs:
1. mwyemsmTavruli SeniSvna misces sasuliero pirebs, gamoucxados maT sayve-
duri, gadaayenos Tanamdebobidan, daados epitimia da aukrZalos mRvdelmoqmedeba.
2. mwyemsmTavruli SeniSvna misces eriskacebs, daados epitimia da dasajos
isini uziareblobiT.
3. Seamsubuqos sasjeli.
4. saeklesio kanonebis Sesabamisad gadawyvitos saeklesio qorwinebisa da gan-
qorwinebis sakiTxebi.
$18. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia, RvTismsaxurebis dros aRavlinos
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis saxeli.
$19. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia daemorCilos umaRles saeklesio
xelisuflebas (saqarTvelos eklesiis wm. sinods da kaTolikos-patriarqs), Seaty-
obinos mas eparqiaSi yvela mniSvnelovani movlena da ar moimoqmedos iseTi ram,
rac mis uflebas aRemateba.
$20. eparqiis mRvdelmTavari valdebulia mudmivad imyofebodes Tavis epar-
qiaSi. mas eparqiidan wasvla mxolod kaTolikos-patriarqis nebarTviT SeuZlia.
$21. eparqiis mRvdelmTavars ar eqvemdebarebian eparqiis teritoriaze gan-
lagebuli stavropigialuri monastrebi, saswavleblebi da dawesebulebani.
$22. eparqiis mRvdelmTavars ufleba aqvs sapatriarqosTan SeTanxmebiT Seqmnas
da daamtkicos saeklesio-saqvelmoqmedo sazogadoebani, samrevloebTan arsebuli
Zmobebi da maTi wesdebebi.
$23. eparqiis mRvdelmTavars unda hyavdes saeparqio sabWo da daniSnos misi
wevrebi da TanamSromlebi.
171
saeklesio samarTali, kanonebi
$24. eparqiis mRvdelmTavari aris Tavisi eparqiis saeklesio qonebis umaRlesi
zedamxedveli, da igi pasuxismgebelia am qonebaze wmida sinodisa da kaTolikos-
patriarqis winaSe.
$25. daqvrivebul eparqias droebiT marTavs kaTolikos-patriarqis mier daniS-
nuli mRvdelmTavari. am dros ar tardeba araviTari RonisZiebani saeparqio
cxov re bi s re org an iza ci i sa Tvi s da a r x de ba ara vi Tari cvli le b an i win a
mRvdelmTavris mmarTvelobis periodSi dawyebul samuSaoebSi.
$26. eparqiis daqvrivebisas saeparqio sabWo daluqavs saeparqio daxls da
yvela dawesebulebas; xolo saqarTvelos sapatriarqo gamoyofs komisias, romel-
ic revizias gaukeTebs eparqiis qonebas da Seadgens Sesabamis aqts axlad daniSnuli
mRvdelmTavrisaTvis gadasacemad.
$27. saqarTvelos eklesiis mRvdelmTavrebis xeldasxma sruldeba mcxeTis svet-
icxovlis wmida aTormetTa mociqulTa saxelobis sapatriarqo taZarSi.
$28. eparqiis mRvdelmTavars aqvs Tavisi tvifri da beWedi.
$29. samocdaTxuTmeti (75) wlis asakis miRwevisas eparqiis mRvdelmTavari
valdebulia sTxovos kaTolikos-patriarqs pensiaSi gasvlis nebarTva.
$30. eparqiis mRvdelmTavars ufleba ara aqvs TviTneburad Sevides da unebar-
Tvod aRasrulos mRvdelmoqmedeba sxvis eparqiaSi.
Tavi VIII. saeparqio sabWo $1. saeparqio sabWo aris saTaTbiro, kole-
gialuri organo, romelic eparqiis mRvdelmTavars exmareba eparqiis mmarTvelo-
baSi da uSualod mas eqvemdebareba.
$2. saeparqio sabWos daniSnulebaa mRvdelmTavarTan erTad ganixilos eparqiis
mmarTvelobasTan dakavSirebuli sakiTxebi.
$3. saeparqio sabWos wevrebsa da mis TanamSromlebs niSnavs da aTavisuflebs
mmarTveli mRvdelmTavari.
$4. saeparqio sabWos Tavmjdomare aris eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari.
$5. saeparqio sabWos wevrebi arian: mRvdelmTavari, oTxi sasuliero da ori
saero piri. isini unda gamoirCeodnen maRali zneobiT, sulierebiT, Sesabamisi
saRvTismetyvelo ganaTlebiT da cxovrebiseuli gamocdilebiT.
$6. saeparqio sabWos sxdomebi imarTeba regularulad, kvartalSi erTxel da
saWiroebisamebr.
$7. saeparqio sabWos hyavs Tavisi mdivani, romelsac niSnavs eparqiis mRvdelmTa-
vari sabWos wevrTagan. mdivani pasuxismgebelia sxdomebisaTvis saWiro masalebis
momzadebasa da saTanado oqmebisa da dokumentaciis Sedgenaze.
$8. saeparqio sabWos sxdomebis oqmebze xels awers sabWos yvela wevri.
$9. mmarTveli mRvdelmTavari aris eparqiis umaRlesi sasamarTlo xelisufa-
li. saeparqio sabWo rCevebiTa da mosazrebebiT exmareba eparqiis mRvdelmTavars
sasamarTlo xelisuflebis ganxorcielebaSi.
172
mitropoliti anania jafariZe
$1 0. s a e p a rq i o s a b Wo s a Ta n a do g a n x i lv i s S e m de g , s a Ta Tb i ro x m i s
ufle b iT warudg e n s e p arq ii s mRv delm Ta v a rs s as a ma rTlo s aq m es . mm a rTv -
e l m Rv de lm Ta v a rs g a m oa q v s g a n a Ce n i , rog orc e p a rq i i s um a Rle s s a s a -
m a rTlo x e li s u fa ls .
$11. saeparqio sabWos is wevri, romelsac raime piradi interesi akavSirebs
mocemul sasamarTlo saqmesTan, mis ganxilvaSi ar monawileobs.
$12. saeparqio sabWo kompetenturia ganixilos Semdegi saxis sasamarTlo saqmeebi:
1. sasuliero pirTa da eriskacTa mier sarwmunoebisagan gandgoma;
2. maT mier saeklesio da zneobrivi kanonebis darRveva;
3. saeklesio qorwineba da ganqorwineba;
4. da sxva sakiTxebi, romlebic exebian saeklesio marTlwesrigs.
$13. saeparqio sabWos sasamarTlo saqmeebs ixilavs saqarTvelos eklesiis
saeklesio sasamarTlos Sesaxeb wesdebis Sesabamisad.
Tavi IX. olqebi (samTavarxucesoebi) $1. saqarTvelos eklesiis eparqiebi
iyofa olqebad (samTavarxucesoebad).
$2. olqebis xelmZRvanelebi arian mTavarxucesebi, romlebsac niSnavs da aT-
avisuflebs eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari.
$3. mTavarxucesi aris eparqiis mRvdelmTavris mier daniSnuli zedamxedveli,
romlis movaleobaSi Sedis olqis farglebSi saeklesio marTlwesrigis dacva.
$4. olqSi gaerTianebuli samrevloebis raodenobas gansazRvravs eparqiis
mmarTveli mRvdelmTavari.
$5. olqis mTavarxucess ufleba aqvs misdami daqvemdebarebul olqSi moagvaros
uTanxmoebebi sasuliero pirTa, eklesiis TanamSromelTa da, agreTve, sasuliero
pirTa da eklesiis TanamSromelTa Soris.
$6. olqis mTavarxucesi SeiZleba iyos saeparqio sabWos wevri.
$7. olqis mTavarxucesi yovel weliwads eparqiis mmarTvel mRvdelmTavars
warudgens angariSs dadgenili formiT olqis mdgomareobasa da Tavisi moRvaweo-
bis Sesaxeb.
$8. yovel olqSi samRvdeloeba Tavisi wridan irCevs moZRvarTmoZRvars, romel-
sac amtkicebs eparqiis mRvdelmTavari.
$9. moZRvarTmoZRvars sasuliero pirebma regularulad unda Caabaron aRsareba.
Tavi X. samrevlo $1. saqarTvelos eklesiis eparqiebi iyofa olqebad,
xolo olqebi _ samrevloebad.
$2. samrevlo _ es aris taZarTan gaerTianebuli marTlmadidebel qristianTa
sazogadoeba, romelic Sedgeba samRvdelo da saero pirTagan, samrevlo _ es aris
eparqiis nawili, romelic imyofeba eparqiis mRvdelmTavris kanonikuri mmarTvelobis qveS.
173
saeklesio samarTali, kanonebi
$3. samrevlos xelmZRvanelobs eparqiis mRvdelmTavris mier daniSnuli winamZR-
vari, romelsac marTa-gamgeobaSi samrevlo sabWo exmareba.
$4. axali samrevloebis daarseba an samrevlos gauqmeba xdeba eparqiis mmarTve-
li mRvdelmTavris locva-kurTxeviT.
$5. samrevlos aucileblad unda hqondes erTi taZari an samlocvelo saxli.
samrevlo taZrebis, samlocvelo saxlebisa da saydrebis aSeneba, gamSveneba da
SekeTeba xdeba eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris nebarTviT.
$6. samrevloSi samRvdelo pirs niSnavs da aTavisuflebs eparqiis mmarTveli
mRvdelmTavari.
$7. samrevlos samRvdelo piri _ winamZRvari
1. sasurvelia mudmivad cxovrobdes samrevlos teritoriaze; igi valdebulia
TviTneburad ar miatovos Tavisi mrevli, gansakuTrebiT maSin, rodesac samrev-
loSi gavrcelebulia epidemia an sxva raime safrTxe emuqreba mas.
2. mudmivad unda ataros sasuliero wodebis Sesabamisi samoseli.
3. ar unda iyos dakavebuli iseTi saqmeebiT, romlebic ar Seesabameba sasuli-
ero wodebas.
4. ar unda eswrebodes sasuliero wodebisaTvis Seuferebel gasarTob sanaxaobebs.
5. mudam unda kiTxulobdes wmida werilsa da wm. mamaTa Sromebs, ecnobodes
saRvTismetyvelo literaturas, qadagebdes.
6. saTanadod unda aRasrulos saeklesio RvTismsaxureba da mRvdelmoqmedeba.
7. unda izrunos taZarsa da saeklesio Senobis garemontebasa da gamSvenebaze.
8. unda izrunos RvTismsaxurebisaTvis saWiro nivTebis SeZenaze, Senaxvasa da dacvaze.
9. unda izrunos saeklesio disciplinasa da zneobaze, SeniSvnebi da darigebebi
misces damnaSaveebs.
10. zustad unda Seasrulos eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris gankargulebani
da miTiTebani.
11. unda izrunos avadmyofebze, qvriv-oblebsa da glaxakebze.
12. unda awarmoos saeklesio sabuTebi; weros samrevlo matiane, izrunos
arqivis Sevsebaze.
13. unda izrunos samrevlo biblioTekis mowyobaze.
14. yvela mniSvnelovani sakiTxis gadawyvetisas unda mimarTos eparqiis mmarTvel
mRvdelmTavars an olqis mTavarxucess.
15. unda ebrZolos samrevloSi gavrcelebul crurwmenasa da mwvaleblobas.
16. zedamxedveloba unda gauwios saeklesio TanamSromlebis mier TavianTi
movaleobis saTanadod aRsrulebas.
17. unda izrunos saeklesio qonebaze, awarmoos sainventarizacio wigni. igi
pasuxismgebelia eparqiis mRvdelmTavris, kaTolikos-patriarqisa da wm. sinodis
winaSe saeklesio qonebaze.
174
mitropoliti anania jafariZe
18. unda moiwvios samrevlo sabWos sxdomebi TveSi erTxel.
19. unda moiwvios samrevlos kreba weliwadSi erTxel, romelsac TviTon
Tavmjdomareobs.
20. unda warudginos olqis mmarTvelsa da eparqiis mRvdelmTavars yovelw-
liuri angariSi samrevlos mdgomareobisa da Tavisi moRvaweobis Sesaxeb.
$8. samrevlos samRvdelo pirs - winamZRvars SeuZlia Svebuleba aiRos da dato-
vos Tavisi samrevlo erTi TviT, eparqiis mRvdelmTavris locva-kurTxeviT.
$9. mrevlis yoveli wevri unda iyos marTlmadidebeli aRmsareblobis piri,
romelsac cocxali kavSiri aqvs Tavis samrevlo taZarTan.
$10. mrevlis yoveli wevri valdebulia daeswros RvTismsaxurebas, regularu-
lad Caabaros aRsareba da eziaros, daicvas saeklesio kanonebi, iswrafodes suli-
er-zneobrivi srulyofisaken da iRvwodes samrevlos keTildReobisaTvis.
$11. samrevlos krebis wevrebi arian am samrevlos wevri sasuliero da saero pirebi.
$12. samrevlo kreba, erTi (1) wlis vadiT irCevs samrevlo sabWos wevrebs,
romlebsac amtkicebs eparqiis mmarTveli mRvdelmTavari.
$13. samrevlo sabWo Sedegeba eklesiaSi momsaxure yvela sasuliero da sami
saero pirisagan.
$14. samrevlo sabWos Tavmjdomare aris samrevlos winamZRvari.
$15. mRvdelmTavarTan SeTanxmebiT samrevlo sabWo saero pirTagan erTi wlis
vadiT niSnavs mnes, romelic aRricxavs eklesiis Semosaval-gasavals, risTvisac
iqmneba specialuri wigni. yovelTviurad samrevlo sabWo akontrolebs samrevlos
fulad da materialur saxsrebs. darRvevis SemTxvevaSi damnaSaves winamZRvris ward-
ginebiT mRvdelmTavari adebs sasjels an aTavisuflebs mas.
$16. winamZRvris gardacvalebis an sxvagan gadayvanis SemTxvevaSi samrevlo
sabWo amowmebs samrevlos qonebas; aRwers da Seadgens Sesabamis aqts, romelsac
gadascems eparqiis mRvdelmTavarsa da mis mier daniSnul winamZRvars.
$17. samrevlo sabWo angariSvaldebulia eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris winaSe.
$18. yovel samrevlos ukavia gansazRvruli teritoria (qalaqebis samrevloe-
bis garda), romlis sazRvrebis Secvlis ufleba mxolod eparqiis mmarTvel
mRvdelmTavars aqvs.
$19. samrevlos gauqmebis SemTxvevaSi misi kuTvnili qoneba gadadis eparqiis
mflobelobaSi.
$20. samrevlos winamZRvars aqvs Sesabamisi tvifri da beWedi.
Tavi XI. monastrebi $1. monasteri aris savane, romelSic cxovrobs da
moRvaweobs berebis an monozvnebisagan Semdgari krebuli. am krebulis berebi an
monozvnebi gaerTianebulni arian upovrebis, uqorwineblobisa da morCilebis
aRTqmiT da Tavisi cxovreba miZRvnili aqvT ubiwoebisa da locvisadmi.
175
saeklesio samarTali, kanonebi
$2. monastrebis daarsebis nebarTvas iZleva sruliad saqarTvelos kaToli-
kos-patriarqi, an wm. sinodi eparqiis mmarTveli mRvdelmTavris wardginebiT da
kanonikuri proceduris dacviT.
$3. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqs aqvs ufleba stavropigialuri
monastrebis daarsebisa saqarTvelos sapatriarqos iurisdiqciaSi Semaval mTel
teritoriaze.
$4. stavropigialuri monastrebi Sedian uSualod sruliad saqarTvelos ka-
Tolikos-patriarqis iurisdiqciaSi.
$5. eparqiis teritoriaze arsebuli sxva monastrebi eqvemdebarebian mmarTveli
mRvdelmTavris iurisdiqcias.
$6. monastrebi sargebloben iuridiuli piris uflebiT, aqvT beWedi da tvifri.
$7 . s a q a rTv elos e k les i i s y v ela m on a stri s S e vs e b a x deb a m m a rTv e li
mRvdelmTavris locva-kurTxevis Tanaxmad marTlmadidebeli aRmsareblobis pirebiT,
romelTac ber-monozvnuri cxovrebis survili aqvT.
$8. monastrebi Tavis moRvaweobas a xorcieleben saqarTvelos eklesiis
monastrebisa da ber-monozvnobis Sesaxeb debulebis Tanaxmad. yovel monas-
ters SeiZleba hqondes Tavisi specifikuri tibikoni, magram igi unda Seesabam-
eb ode s debuleb as da da mtki ceb uli un da iyos ka Tolikos-p atri arq is an
wmida sinodis mier.
$9. monastrebs ufleba aqvT hqondeT metoqebi, romelTa daarsebis nebarTvas
iZleva kaTolikos-patriarqi an wm. sinodi. metoqi ewodeba taZars, Tavisi kuTv-
nili Senoba-nagebobiT, romelic imyofeba monastris gamgeblobaSi, magram mde-
bareobs mis sazRvrebs gareT (SesaZlebelia sxva eparqiis teritoriaze). metoqis
moRvaweoba regulirdeba saqarTvelos eklesiis monastrebisa da ber-monoznobis
Sesaxeb debulebiT, agreTve im monastris tibikoniT, romlis kuTvnilebasac es
metoqi warmoadgens. metoqi Sedis im mRvdelmTavris iurisdiuqciaSi, romeli
eparqiis teritoriazec igi mdebareobs.
Tavi XII. saeklesio finansebi da qoneba $1. saqarTvelos eklesia uzrun-
velyofs Tavis materialur moTxovnilebebs TviTdafinansebis safuZvelze.
$2. misi finansebi iqmneba: morwmuneTa nebayoflobiTi SemowirulobiT, saek-
lesio wesebis aRsrulebis SemowirulobiT, saeklesio sawarmoebis mier gamoSvebu-
li produqciis realizaciiT da sxva saeklesio-sameurneo saqmianobiT.
$3. centraluri saeklesio biujeti sapatriarqoSi iqmneba eparqiebis, stavropi-
gialuri monastrebisa da sxva saeklesio-sameurneo dawesebulebebis mier gadar-
icxuli fuladi saxsrebiT, romlis procentul raodenobas gansazRvravs wm. sinodi.
$4. saerTo-saeklesio finansebis ganmkargavni arian sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqi da wm. sinodi.
176
mitropoliti anania jafariZe
$5. sapatriarqos ganyofilebebis dawesebulebebis dafinanseba xdeba saerTo-
saeklesio saxsrebidan, garda im ganyofilebebisa, romlebsac SeswevT TviTdafin-
ansebis unari.
$6. e parqiis bi ujeti iqmn eba samrev loebis, m onastrebis a da saepa rqio-
sameurneo dawesebulebebis Semosavlidan wm. sinodis mier dadgenili procen-
tis gada ricxv iT.
$7. saerTo-saeparqio fuladi saxsrebis ganmkargavi biujetis farglebSi aris
mmarTveli mRvdelmTavari, romelic awarmoebs saeklesio daniSnulebiT gacemuli
Tanxis aRricxvas.
$8. samrevloebis fuladi saxsrebi iqmneba: morwmuneTa nebayoflobiTi Semow-
irulobebis da sapatriarqodan gacemuli sanTlis, saeklesio literaturis da
sxva nivTiebis realizaciiT miRebuli Semosavlisagan.
$9. samrevlos fuladi saxsrebis ganmkargavi biujetis farglebSi aris samrev-
lo winamZRvari da samrevlo sabWo.
$10. monastrebis fuladi saxsrebi iqmneba iseve, rogorc samrevloebisa. maTi
ganmkargavi biujetis farglebSi aris monastris winamZRvari.
$11. sasuliero saswavleblebis dafinanseba xdeba im eparqiis saerTo-saekle-
sio fuladi saxsrebidan, sadac mdebareobs es saswavlebeli da saswavleblis daqvem-
debarebaSi myofi sameurneo dawesebulebebis Semosavlidan.
$12. sasuliero saswavleblebis xarjTaRricxvas amticebs eparqiis mRvdelmTa-
vari sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqTan SeTanxmebiT.
$13. sasuliero saswavleblis fuladi saxsrebis ganmkargavi biujetis far-
glebSi aris reqtori da pedsabWo.
$14. saeklesio Tanxebi inaxeba bankSi Sesabamisi saeklesio dawesebulebis saxelze.
$15. sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi da wmida sinodi axdenen
saerTo-saeklesio da saeparqio fuladi saxsrebisa da qonebis revizias. aseTi
reviziis ganxorcielebisaTvis maT mier iqmneba specialuri sinodaluri komisia.
$16. saqarTvelos sapatriarqosa da stavropigialuri monastrebis fuladi
saxsrebisa da qonebis revizias axdens sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriar-
qis mier daniSnuli komisia.
$17. eparqiis samrevloebis, monastrebisa da dawesebulebebis fuladi saxsreb-
isa da qonebis revizias axdens kaTolikos-patriarqis an eparqiis mmarTveli
mRvdelmTavris mier daniSnuli sarevizio komisia.
$18. saqarTvelos eklesiis eparqiebs, monastrebs, samrevloebs, saeklesio
dawesebulebebs, sasuliero saswavleblebs, saeklesio-sameurneo dawesebulebebs
ufleba aqvT flobdnen uZrav-moZrav qonebas, miwis nakveTs, aiRon arendiT, aaSe-
non da SeiZinon Senoba-nagebobebi da sxv. kaTolikos-patriarqis kurTxeviT aqvT
ufleba qadagebisaTvis isargeblon masobrivi informaciis saSualebebiT da sxv.
177
saeklesio samarTali, kanonebi
$19. saeklesio qonebis marTva da gankargva xdeba saeklesio kanonebis, saxelm-
wifoSi moqmedi kanonmdeblobis da saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebe-
li eklesiis marTva-gamgeobis debulebis Tanaxmad.
$20. saqarTvelos sapatriarqosa da eparqiebis biujetSi Semosavlebidan gada-
saricx procents adgens saqarTvelos eklesiis wmida sinodi.
$21. eparqiebis, monastrebis, samrevloebisa da sxva saeklesio dawesebulebebis
fuladi saxsrebi mRvdelmTavrebisa da winamZRvrebis mier mxolod saeklesio mizneb-
isaTvis unda iqnes gamoyenebuli.
$22. eklesiaSi akrZalulia iseTi sanTlebisa, an sxva saeklesio nivTebis
g ay idva , rom le b ic a r ari s da mza de buli sa pa tri arqos sa m eurn eo da we se -
bulebe bis mie r.
$23. saqarTvelos eklesiis mTel kanonikur teritoriaze sanTlebis, saekle-
sio literaturisa Tu sxva nivTebis realizacia xdeba sapatriarqos mier dadge-
nili fasebis mixedviT.
Tavi XIII. sasuliero da saeklesio saswavleblebi $1. saqarTvelos
eklesiis sasuliero saswavleblebi warmoadgenen umaRles da saSualo specialur
saswavlo dawesebulebebs, romlebic amzadeben:
1. RvTismsaxurTa kadrebs saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiisaTvis.
2. samecniero da pedagogiur kadrebs saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
saWiroebisaTvis.
3. saRvTismetyvelo sagnebis kvalificiur pedagogiur kadrebs umaRlesi da
saSualo saero saswavleblebisaTvis.
$2. saqarTvelos eklesiis saeklesio saswavleblebi : gimnaziebi, liceumebi,
skolebi, sabavSvo baRebi da sxv. warmoadgenen saSualo da dawyebiT saswavlo
dawesebulebebs, romlebic emsaxurebian momavali Taobis marTlmadidebeli sarw-
munoebiT aRzrdas.
$3. sasuliero da saeklesio saswavleblebi eqvemdebarebian sruliad saqarTve-
los kaTolikos-patriarqis umaRles mmarTvelobas.
$4. sasuliero da saeklesio saswavleblebi kanonikurad Sedian im mmarTveli
mRvdelmTavris iurisdiqciaSi, romlis eparqiis teritoriazec isini arian gan-
lageb uli.
$5. sasuliero da saeklesio saswavleblebis daarseba da gauqmeba xdeba sruli-
ad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis brZanebiT.
$6. sasuliero da saeklesio saswavleblebis marTva da moRvaweoba xdeba
saqa rTvelos ma rTlmadideb eli eklesi is sasulie ro saswavleblebis Se saxeb
debulebis safuZvelze.
178
mitropoliti anania jafariZe
$7. sasuliero da saeklesio saswavleblebisaTvis saswavlo programas adgens
sapatriarqosTan arsebuli saswavlo komiteti.
$8. sapatriarqosTan arsebuli saswavlo komiteti valdebulia Seamowmos sas-
wavlo procesis mimdinareoba sasuliero da saeklesio saswavleblebSi da zedamxed-
veloba gauwios programebis ganxorcielebas.
Tavi XIV. sapensio anazRaurebis Sesaxeb $1. saqarTvelos eklesia sa-
suliero pirebisa da TanamSromlebis sapensio anazRaurebas awarmoebs saeklesio
pensiis Sesaxeb debulebis safuZvelze.
Tavi XV. saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis
marTva-gamgeobis debulebaSi cvlilebebis Setanis Sesaxeb $1. saqarTve-
los avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis debuleba Zala-
Sia saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis gafarToebuli krebis mier misi miRe-
bisTanave.
$2. adre arsebuli debuleba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobis Sesaxeb
gauqmebulia.
$3. saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis
debulebaSi cvlilebebis Setanis ufleba aqvs mxolod saqarTvelos eklesiis
wmida sinods.
gadmobe Wdilia wignidan - saqarTvelos avtoke faluri, marTlmadidebe li ek -
le siis marTva-gamgeobis de buleba, mcxe Ta, sveticxoveli, 1995.
2002 wlis 17 oqtombris wmida sinodis dadgenilebiT zemoaRniSnul
eparqiebs daemata ramdenime axali eparqia da kanonizebul iqna axali wmidane-
bi, maT Soris wmida kirion kaTalikosi, klarjeli mamebi, eqvTime TayaiSvili
da sxv.
179
saeklesio samarTali, kanonebi
`bargat mefis sigeli~
quTaisis saeklesio kreba (daaxl. 1058 w.)
saqarTvelos mefis bagrat IV-is dros
samefos dedaqalaq quTaisSi Sedga kre-
ba. masze Sekrebilma eklesiis umaR-
lesma ierarqebma ganixiles erTi saek-
lesio sadavo sakiTxi, amitomac Sesa-
Zlebelia am krebas saeklesio vuwodoT,
Tumca ki igi Sedga samefo sasaxleSi
`darbazis karze~.
bagrat IV werda: `Sevkriben karsa
darbazisa Cuenisasa mRvdel-moZRvarni,
erisTavT-erisTavni, erisTavni da yovelTa
xevTa zemoTa da quemoTa aznaurni, mec-
nierni sabWoTa saqmeTani da davsxeniT
winaSe Cuensa~.
223
darbazs eZaxdnen samefo sasaxlis
im oTaxs, sadac saxelmwifoebrivi mniS-
vnelobis saqmeTa gamo mefis Tandaswre-
biT sxdoma imarTeboda xolme, amito-
mac `darbazi~ Semdgom ewoda saqarTve-
los saxelmwifos uzenaes organos.
224
samefo darbazis wevrebad yofilan
umaRlesi samRvdeloebisa da saero xe-
lisufalTa warmomadgenlebi iurist azn-
aurebTan erTad.
225
am ukanasknelT `mec-
nierni sabWoTa saqmeTani~ ewodebodaT.
ivane javaxiSvili wers, rom `xelm-
wifis karis garigebis cnobiTac sax-
elmwifo darbazis sxdomebs eswrebod-
nen vazirebi TavianTi TanaSemweebiTurT,
umaRlesi samRvdeloeba kaTalikozisa da
moZRvarT-moZRvris meTaurobiT, mniS-
vnelovani monastrebis winamZRvarni,
saqveynod gamrigeTagan _ ki ufrosi
moxeleebi~.
22 6
`darbazis kars~ araTu ufleba hqo-
nia gaerCia saeklesio sakiTxebi, aramed,
rogorc Tamaris istorikosi wers: `mon-
asterni da saepiskoposoni da yovelni
eklesiani wessa da rigsa locvisa da
yovlisa saeklesioAsa gansagebelsa darba-
zis kariT miiRebdian, viTarca kanonsa
ucdomelsa da yovlad Sueniersa da
dawyobilsa keTilwesierebasa locvisa
da marxvisasa~.
22 7
saxelmwifo mmarTvelobis uzenaesi
organo `darbazis kari~ kanonmdebeli
yofila eklesiisTvisac, ivane javaxiS-
vils `qarTlis cxovrebis~ aRniSnuli
cnoba gazviadebulad miaCnia, radganac
samRvdeloeba Tavis sferoSi damoukide-
223
qarTuli istoriuli sabuTebis korpusi, 1984, gv. 33;
224
iv. javaxiSvili, Txzulebani, t. VII,
1984, gv. 179;
225
iqve , gv. 181;
226
iqve , gv. 182;
227
qarTlis cxovreba, II, gv. 40.
180
mitropoliti anania jafariZe
blad moqmedebda, magram radganac `dar-
bazis karze~ saero saqmeTaTvisac ki uze-
naesi kanonmdebeli mefesTan erTad ek-
lesiis umaRlesi ierarqia _ `saeklesio
mTavroba~ iyo, amitomac am cnobas Sei-
Zleba vendoT da ar miviCnioT romelime
kerZo SemTxvevad.
saerTod, saeklesio krebas mefe iwvev-
da. ase moqceula guaram mamfali, dav-
iT aRmaSenebeli, Tamar mefe, Tumca iyo
gamonaklisic, saeklesio krebis gamarT-
va `qarTvel samRvdeloebas mefis dau-
kiTxavadac SeeZlo, swored TviT mefis
winaaRmdegac Sekrebiliyo. aseTi Tvise-
bis iyo, magaliTad, saeklesio kreba gior-
gi III-is dros.
228
mefis winaaRmdegve iyo
mimarTuli 1263 w. axali drois saek-
lesio krebis dadgenileba da ueWvelia
mefis nebadaurTvelad iqneboda Sey-
rili.
229
Cveulebriv ki, roca eklesiasa
da mTavrobas Soris uTanxmoeba ar ar-
sebobda, saeklesio krebis Seyris brZa-
nebis gamcemi mefe iyo xolme~.
230
marTalia, krebas mefe iwvevda da
igi krebas eswreboda sxva saero xe-
lisuflebTan erTad, magram saeklesio
sakiTxTa garCevis dros `mefes ukve
araviTari ufleba ar hqonda sja-baasSi
monawileobis miRebisa~.
231
kreba iRebda
dadgenilebas _ gadawyvetilebas, mas
gadascemdnen mefes da mefe valdebuli
iyo igi aesrulebina. `amgvarad saekle-
sio krebas gangebis xelisufleba hqon-
da, mefes kidev aRmasrulebeli~.
228
saqarTvelos mefes piradad, erT-
pirovnulad neba ar hqonda kanonis gamo-
cemisa, marTalia, `saqarTvelos mefis
uzenaes uflebas samarTlis dadeba da
qmna, anu kanonmdebloba da uzenaesi mar-
Tlmsajuleba Seadgenda, magram marto
TviTon mefes saqarTveloSi aras dros
a xa li k a n on i a r da udv ia , a ra me d
yovelTvis darbazis erTa TanamSromlo-
b iTa da ga n C in eb iT~.
2 3 2
ma Sa sa da me ,
saqarTveloSi kanonmdebelni iyvnen `dar-
bazis erni~, anu darbaiselni. maT Soris
Tanamdebobrivad upirvelesni iyvnen `kaTa-
likozni, Wyondideli, moZRvarT-moZRvari~
da sxva sasuliero, agreTve, cxadia,
saero pirebi `xelosanni~ da `uxelo-
ni~. maSasadame, saqarTvelos eklesiis
umaRlesi wodebis mqone mRvdelmTavre-
bi, maT Soris qarTlisa da afxazeTis
kaTalikosebi, Wyondideli da moZRvarT-
moZRvari saqarTvelos saxelmwifos kanon-
mdebelni iyvnen da sxva darbaislebTan
erTad, cxadia, mefis xelisuflebis qveS.
amitomac araa gasakviri mematianis si-
tyva imis Sesaxeb, rom eklesia `saekle-
sio gansagebelsa darbazis kariT mi-
iRebdin~, darbazis karis mowvevis dros
iq mudam imyofeboda qarTuli eklesiis
sinodi _ kaTalikozebi da umaRlesi
mRvdelmTavrebi. amitomac SeiZleba vTq-
vaT, rom darbazi saeklesio sakiTxTa gada-
Wris dros warmoadgenda sinods, anu ek-
lesiis kanonmdebels, xolo saero, saqveyno
saqmis gadaWris dros Cveulebriv sax-
elmwifo sakanonmdeblo organos. mefes
Sesabamis aparatTan erTad aRmasrulebe-
li funqciebi ekisreboda. mefe erT SemTx-
vevaSi kanonmdebels warmoadgenda darba-
zTan erTad, meore SemTxvevaSi ki _ aR-
masrulebels mTavrobis wevrebTan erTad.
amgvari mdgomareobis gamo samxreT
saqarTveloSi mdebare opizisa da mijna-
Zoris monasterTa Soris sadavo sakiTx-
ebis gadasaWrelad mefe bagrat IV-s mou-
228
qronikebi, I, gv. 265;
229
iv. javaxiSvili, Txzulebani, t VI, gv. 58-61, qronikebi, I I, gv. 164-
166;
230
iqve , gv. 167;
231
iqve , gv. 168;
232
iqve, gv. 169.
181
saeklesio samarTali, kanonebi
wvevia darbazi. rogorc aRiniSna, saek-
lesio sakiTxTa gadaWris dros darbazi
warmoadgenda saeklesio krebas. opizisa
da mijnaZoris monastrebi erTmaneTs miwa-
wylis sazRvars edavebodnen. orive mxa-
res hqonda Tavisi simarTlis damamtki-
cebeli sabuTebi, arqanjelo lambertis
Cauweria samxreT saqarTveloSi gadmoce-
ma, romlis mixedviTac iSxanis taZari
barTlome mociqulis mier daarsebulad
miiCneoda, maSasadame, mxarec mis mier
iqneboda moqceuli. mijnaZorelebs bagrat
mefis karze wmida barTlome mociqulis
nawilebi CausvenebiaT wmida petresa da
pavles xatebTan erTad. TavianTi sima-
rTlis dasamtkiceblad miutaniaT gur-
gen erisTavTa erisTavis, gurgen mefeT
mefis, bagrat kurapalatisa da bagrat
IV-is mamis mefe giorgis mier gacemuli
sigelebi, damowmebulni kaTalikosTa da
mRvdelmTavarTa mier. opizel berebs mx-
olod guaram mamfalis mier dawerili
sabuTi hqoniaT. rogorc aRiniSna, ori
monasteri erTmaneTs `ebrZoda~ `tyeTa
da zRvarTaTvis~. mefe wers, _ `Cuen
ese SfoTi maTi gvimZimda, ravden igini
wmidani udabnoni mSvidobisa da dawy-
narebisa da Cuen mefeTa locvisaTvis
aRSenebulni arian~.
233
darbazze, romelTa wevrebis Sesaxeb
zemoT visaubreT, mousmeniaT orive mo-
n astris sa buTeb i _ `da werile b i~,
Semdgom mousmines TiToeuli mxaris war-
momadgenels. mijnaZorelebs mravali
mefis da xelisuflis mier damtkicebu-
li sabuTi hqondaT _ `xelni amaTni
mravalni da mtkiceni iyvnen~, xolo
opizrebs mxolod erTi _ guaram mam-
falisa. gardasul mefeTa da xelisu-
falTa mier gacemuli wyalobis (Sewir-
ulobis) darRvevas, Cans, erqva `gatexa~.
darbazsa da mefes ar unebebiaT maTi
`gatexa~, radganac miiCneoda, rom es
Zveli, aw ukve gardacvlili mwyalobleb-
is `suls daamZimebda~. maSasadame, mijna-
Zorelebs darbazobaze gaumarjviaT, xolo
opizelebi damarcxebulan. mefe wers,
ar gvindoda, rom `opizarni unugeSinis-
cemod gagveSvnes, igini Sewuxdeboden
da Cven bralad SevinaxeT~. maTi `gul-
savsobisaTvis~ mefes gadauwyvetia mieca
damarcxebuli monastrisaTvis sakuTari
sofeli birevani. Cans, am soflis Semo-
sa va li xma rde boda mefis erT- erTi
`samamasaxloAsosa samsaxurebelsa~, e.i.
samamasaxlisos xarjebs. amis Semdeg am
soflis Semosavali moxmardeboda opi-
zeli berebis trapezs. mieca maT `sa-
trapezod~. es brZaneba mefisa unda daemt-
k i ce b i n a q a r Tli s k a Ta li k oz s ,
mRvdelmTavrebs, saerodan ki Semdgomi
Taobis mefeebs, erisTavT erisTavebs,
`taoAsa da klarjeTis tanuterebs~ da
sxvebs. aRsaniSnavia, rom taosa da klar-
jeTSi Zveli droidan SemorCenila somx-
uri samoxeleo termini, magaliTad, `ta-
nuteri~ da sxva, magram tao-klarjeTSi
mdebare aRniSnuli monastris sadavo
miwaze arsebuli toponimebi sruliad
qarTulia: `samwyuris wyali, SavSeTis
wyali, tixaris klde, eJvanTa qedi,
didubis xerTvisi, saqaTmis kari, erT-
kari, salesvelTa~. aqedan unda vifiqroT,
rom toponimebi Zvel dros somxureno-
vani rom yofiliyo, Seucvlelad Zvele-
buradve darCeboda sigelis daweris
droisaTvis, iseve rogorc ucvleli darCa
somxurenovani samoxeleo termini _
233
sigeli bagrat IV-isa opizarTa da mijnaZorelTa samamule davis gamo, 1027-1072 w. w. , qarTuli
samarTlis Zeglebi, t. II, 1965, gv. 8.
182
mitropoliti anania jafariZe
tanuteri. es ukanaskneli, Cans, taosa
da mimdebare qarTuli mxareebis somxe-
Tis saxelmwifoSi yofnis droidan Semor-
Cenila (VI-VII ss.). qarTulenovani to-
ponimebi mxareTa mosaxleobis eTnikur
qarTvelobaze miuTiTebs im drosac, roca
isini saqarTvelosTan jer kidev ar iyvnen
gaerTianebulni.
bagrat IV-is aRniSnul sigelSi naTq-
vamia, rom darbazis krebaze Seikribnen
`yovelTa xevTa zemoTa da qvemoTa azn-
aurni~.
23 4
`zemo saqarTvelo~ _ zemo
qveyana aRmosavleT saqarTvelos erqva.
1786 wlis wyalobis wignSi anton I
kaTalikosi Tavis Tavs `zemoAsa saqarTve-
los~ kaTalikos-patriarqs uwodebs.
235
dasavleT saqarTvelos `qvemo~ er-
qva, xolo erTad orive saqarTvelos
( e. i. zemosa da q v emos) _ `orTav e
saqarTvelo~ - 1786 wlis wyalobis
wigns amtkicebs `orTave saqarTvelos
ufliswuli mefis Ze giorgi~.
23 6
1790 wels Sedge nil `erTobis~
traqtatSi `qvemo iveria~ ewodeba dasav-
leT saqarTvelos `garwmunebT yovlisa
saimereTosa mefesa... mTavarsa odiSisa...
mTavarsa... guriisa da erTobiT TavadTa,
aznaurTa da erTa qvemoAsa iveriisaTa~.
237
a m a v e dok um e n tSi a Rmos a v le T
saqarTvelos `zemo iveria~ ewodeba _
`garwmunebT umaRlessa mefesa qarTlisa,
kaxeTisa da sxvaTa. .. TavadTa keTilSo-
bilTa erTa zemoAsa iveriisaTa~.
238
s a e rTod, s a uk un e Ta m a n Z i lz e
saqarTvelos or geografiul `zemo da
qvemo~ nawilebad yofdnen _ `zemos~ XII
s-is Semdgom Seesabameboda `ameri~, `qve-
mos~ ki _ `imeri~.
axlad gaerTianebuli saqarTvelo XI
s-Si Sedgeboda ori samefosagan. eseni
iyvnen `afxazTa samefo~ da `qarTvelTa
samefo~. bagrat III am ori samefos xe-
lmwife iyo, xolo dedaqalaqi quTaisSi
imyofeboda. siadvilisaTvis erT same-
fos `qvemo mamuls~ uwodebdnen, meores
ki `zemos~ _ `zeda~s kerZs~, quTaisis
eklesiis kurTxevis dros `Semoikrib-
na... yovelni didebulni zemoni da qve-
moni mamulisa da samefosa missa myof-
ni~.
239
liparit baRvaSma berZenTa dax-
marebiT bagrat IV-s waarTva aRmosav-
leT saqarTvelos yvela mTavari cixe-
simagre _ artanuji, yveli, ufliscixe,
birTvisi, kldekari. mematianis azriT,
lipariti aRmosavleT saqarTvelos mflo-
belad iqca _ `moirWuna liparit zemo-
sa q ve yan asa da aRixun a cixen i~;
2 40
`liparit moirWuna zemosa kerZsa dau-
flebad~,
241
Tu mTel aRmosavleT saqarTve-
los, anu `zemo qveyanas~ daeufla lipari-
ti, raRa darCa mefes? mematiane pasux-
obs, _ `xolo bagrats aqunda qvemoTi
dawyobiT~
241
maSasadame, lixs qvemoTi
qveyana, anu `qvemo saqarTvelo~ mefes
darCa imJamad, magram Semdgom lipariti
damarcxda, amitomac bagrat IV `eufla
zemosa da qvemosa Tavis mamulsa~,
242
amitomac, rodesac bagrat IV opizisa
da mijnaZoris monasterTa Soris davis
gadaWris Semdeg, wers - `Sevkriben. ..
yovelTa xevTa zemoTa da qvemoTa azn-
aurni~, aq `zemos~ qveS, rogorc aRini-
Sna, aRmosavleT saqarTveloSi mdebare
mamulebi, anu xevebi igulisxmeba, xolo
`qvemoTas~ qveS dasavleT saqarTveloSi
_ lixis qedis qvemoT mdebare xevebis
234
Zegl, II, gv. 8;
235
qarTuli samarTlis Zeglebi, III , 1970, gv. 965;
236
iqve , gv. 963;
237
qarTli
samarTlis Z eglebi, t. II , 1965, gv. 502;
238
iqve , gv. 503;
239
matiane qarTlisa, qarTlis cxovreba,
I, gv. 28;
240
qarTlis cxovreba, I, gv. 303;
241
iqve , gv. 304;
242
iqve, gv. 296.
183
saeklesio samarTali, kanonebi
mamulebi. daviT aRmaSenebelma uanderZa
Tavis Svils demetres saganZurni `mivec
saWurWleni Cemni zemoni da qvemoni~.
243
e.i. mefes ori `saWurWle~, anu sagan-
Zuri hqonia, erTi `zemo~, anu aRmosav-
leT saqarTveloSi, meore `qvemo~ _
dasavleT saqarTveloSi.
`zemo da qvemo~, `imeri da ameri~
mraval dokumentSi gvxvdeba, es eklesi-
is istoriisaTvis imiTaa saintereso, rom
qarTlis sakaTalikosos ucxoelebi `zemo
iveriis saarqiepiskoposos~ uwodebdnen,
afxazeTis sakaTalikosos ki `qvemo iveri-
is saarqiepiskoposos~.
244
saqarTvelos nawilebs `zemo~ da
`qvemo~ unda darqmeoda ara gaerTianeb-
243
qarTuli istoriuli sabuTebis korpusi, 1984, gv. 62;
244
a. jafariZ e, saqarTvelos samociqulo
e klesiis istoria, t. I I, gv. 89-96;
24 5
qarTlis cxovre ba, I , gv. 217;
24 6
n. be rZ e niSvili,
saqarTvelos istoriis sakiTxebi, masale bi istoriuli geografiisaTvis, 1990, gv. 632.
is epoqaSi, aramed uZveles drosve, ma-
galiTad, n. berZeniSvili qarTlis cx-
ovrebaSi daculi VII s-is Sesabamisi
cnobis _ `SeiTqves yovelni erisTavni
qarTlisani zemoni da qvemoni,
245
wers:
`gvaqvs sabuTi vifiqroT `zemoni~-Si ig-
ulisxmeboda qarTlis erisTavebi, `qve-
moni~-Si egrisis, aragveTis da egrisw-
yals qvemoTi~.
246
quTaisis saeklesio krebam, romel-
sac aRmosavleT-dasavleT saqarTvelo-
dan mowveuli iuristebi (`mecnierni sa-
bWoTa saqmeTani~) da sasuliero pirebi
eswrebodnen, miukerZoeblad gadaWra
dasmuli saeklesio sakiTxi.
[1054/1072]. sigeli bagrat mefisa
opizar da mijnaZorel mamebisadmi
[teqsti]
[mo]vides C[ue]n w[inaS]e quTaTis, saxlsa samkuidrebelsa C[ue]nsa, ese mamani
mijnaZorelni da mamani opizarni.
da moiy vanes mijn aZorelTa xatni w[m i]daTa mociqulTa p[e]tr[e]si da
p[a]vl[e]si da nawilni w[mi]disa barTlome mociqulisani, da moixunes sigelni
gurgen e[risTavT]-e[risTav]isa, gurgen mefeTa-mefisaQ, papaQsa Cemisa b[a]g[ra]t
kurapalatisaQ da mamisa Cemisa g[iorg]i mefisaQ, r[om]liTa igi tyeni da zRvarni
mijnaZorisaTuis daemtkicnes da krulobiTa mowmobani kaTalikozTa da mRvdelT-
moZRuarTani.
da moiRes opizarTa dawerili guaram mamflisaQ, r[om]liTa mas tyesa da
zRvarsa mijnaZorelTa erCodes da amaT mijnaZoroQsa sigelTa Sina guaram mam-
flisa dawerili, r[ome]l opizarTaTuis dauweria, ara Hsenebul iyo arca damt-
kicebulad da arca gardagdebulad.
da C[ue]n ese SfoTi maTi guimZimda, ravden igi w[mi]dani udabnoni mSuidobisa
da dawynarebisa da C[ue]n mefeTa locvisaTuis aRSenebulni arian.
184
mitropoliti anania jafariZe
da guls-midgina R[merTma]n da madlman maT w[mi]d[a]Ta man da Helvyav xarke-
biT sauravsa maTsa: Sevkriben karsa darbazisa C[ue]nisasa mRdelT-moZRuarni,
e[risTavT]-e[risTav]ni, erisTavni da y[ove]lTa HevTa zemoTa da quemoTa aznau-
rni, mecnierni sabWoTa saqmeTani da davsxeniT w[inaS]e C[ue]nsa. da wavikiTxeniT
maTnica da maTnica dawerilni da r[ome]li sityuis gebaQ iyo maT Soris, mov-
ismineT. da samarTlad ese gavigoneT, r[ome]l Helni amaTni mr[a]v[a]lni da
mtkiceni iyunes da C[ue]ngan maTi gatexaQ ara jer-iyo, da sulsa maT pirvelTa
mefeTasa ara davamZimebdiT. da Tumca opizarni unugeSiniscemod gagueSnes, igini
Sewuxdebodes, da ese C[ue]n bralad SevinaxeT.
da aw salocvelad mefobisa Cemisa da Svilisa Cemisa g[iorg]i kurapalatisa da
salocvelad sulsa maT pirvelTa mefeTasa esreT ganvage da davamtkice saqme maTi:
tyeni da zRvarni amaTni, viTa maT pirvelTa mefeTa dawerilTa sigelTa Sigan
uwerian, niSniT zRvarni; samxriT-samwyrisa wyali, viTa SavSeTisa wyalsa Cae-
rTvis, da tixaris klde da qed-qedi viTa wavals; dasavliT _ eJuanTa qedi; da
CrdiloQT _ didubisa xerTvisi da saqaTmis kari, viTa qed-qedi wavals, didi qedi
erTkari. ese zRvarni mtkiceni arian mijnaZoroelTa zeda da qedsa ameriT araQ uc
saqme da sasarCloQ opizarTa, salesvelTa saTibisagan kide.
da amisda nacvlad, r[aQTa]mca opizarnica gulsavse vyven, salocvelad sulisa
Cemisa Tavsave Cemsa davaTmine: aviRe samamasaxlisoQsa samsaxureblisa C[ue]nisagan
barevani sofeli da mivec opizarTa satrapezod. da gardavswyuide maT Soris
sazidi da sarCeveli, r[aQT]a ese ornive w[mi]dani udabnoni mSuidobiT da uS-
foTvelad iyunen da mefobasa Cemsa da Zesa Cemsa g[iorg]i kurapalatsa guilocv-
iden da maT pirvelTa mefeTa maSenebelTa da SemwirvelTaca ulocviden, r[aQT]a
R[merTma]n, meoxebiTa maT w[mi]daTa mociqulTaQTa da maTda mimarT vedrebiTa
maT w[mi]daTa mamaTaTa, dResa mas gankiTxvisasa, ulxinos codvilsa sulsa Cemsa,
miHsnas s{a}sjelTagan saukuneTa.
aw, vinca hnaxoT brZanebaQ da sigeli ese C[ue]ni: SemdgomTa C[ue]nTa momavalTa
mefeTa, e[risTavT]-e[risTav]Ta, taoQsa da klarjeTisa tanuterTa da y[ove]lTa
HelisufalTa da saqmis moqmedTa, daumtkiceT da nuvin Hel-hyofT Slasa da Secvale-
basa amissa!
da ukueTu vinme, rasaca Jamsa, raQca guari kaci, didi gina mcire, adges da amas
naqmarsa C[ue]nsa aqcevdes, ga-mca-urisxdebis mamaQ, Ze da suli w[mi]daQ. da esemca
w[mi]dani mociqulni arian mosajulni sulisa misisani dResa mas gankiTxvisasa. da
Cemni bralni misgan iZien R[merTma]n!
da Tq[ue]n, w[mi]d[a]o meufeo qarTlisa k[aTalikozo], da w[mi]dano mRvdelT-
moZRuarno, ujuaro[biTa daumtkiceT]...
24 7
247
qarTuli istoriuli sabuTebis korpusi, 1984, gv. 32-34.
185
saeklesio samarTali, kanonebi
`wesi da gangeba mefeT kurTxevisa~, `sigeli giorgi mefisa~
Tbilisis I saeklesio kreba (1178 w.)
Cvenamde moRweulia `sigeli giorgi
mefisa saqarTvelos eklesiisadmi~ (da-
TariRebulia 1177-1178 wlebiT). sigel-
Si nabrZanebia, rom afxazTa, qarTvel-
Ta, ranTa, kaxTa da somexTa mefes giorgi
III-s, romelsac agreTve hqonda tit-
ulebi `SirvanSa~ da `SahanSa~, gaxelm-
wifebidan 21-e wels aujanyda Zmiswu-
li. SeTqmuleba seriozuli iyo, magram
igi CaaxSo: `cud qmna da daxsna~ man,
romelic `mravalmowyalea da ar aviwyde-
ba Tavisi qmnileba~, e.i. ufalma RmerTma.
uflisadmi madlobis niSnad mefem gada-
wyvita raRac didi sikeTe mieniWebina
saqarTvelos eklesiisaTvis, `samadlo-
beli raAmca miemadleboda RmrTeebasa
missa~. mefem brZana `sadideblad Rmr-
Teebisa misisad da keTilad dacvisaTvis
mefobisa Cuenisa da sulierad xsnisaTvis
satanjulTaAsa, movigoneT eklesiaTa sa-
mefoAsa CuenisaTa yovlisa begarisa us-
amarTloAsa da daWirebulisagan xsnaA
da ganTavisuflebaA~.
248
radganac mefes surda RmrTisadmi Se-
sawiravi gaeRo ara romelime erTi an
ori eklesiis sasargeblod, aramed sazo-
gadod saqarTvelos mTeli eklesiis sa-
momavlo saWiroebis dasakmayofileblad,
amitomac gadauwyvetia moewvia saekle-
sio kreba, romelic daadgenda imJamad,
Tu ra saWiroebas iTxovda eklesia. mar-
Tlac, aRniSnul wels Semdgara saekle-
sio kreba, romelsac gadauwyvetia eTxova
mefisaTvis eklesiaTa usamarTlo begaris-
agan gaTavisufleba. mefe krebis sax-
eliT ambobs: sasuliero pirebma `gvibrZa-
nes da mogvaxsenes daWirvebuloba ek-
lesiaTaA da ganryvnaA sasjulTa saqme-
TaA~,
248
amitomac mefem RmerTis samad-
loblad krebis ganCineba aRasrula.
Cvens istoriografiaSi gamoTqmulia
mosazreba TiTqosda gasaWiris Jams, im
dros, roca mefes aujanyda Zmiswuli,
batoniSvili demna, saqarTvelos saek-
lesio moRvaweebma moiwvies kreba. `es
faqtobrivad sasuliero pirTa serio-
zuli gamosvla iyo samefo xelisuflebis
winaaRmdeg... samRvdeloeba Tavisi Zalau-
flebis gazrdas moiTxovda. saqarTve-
los mefes sxva gamosavali ar hqonda,
iZulebuli gaxda daeTmo da krebis moTx-
ov n a Se uv a lob is ( Z iriTa da d un da
vigulisxmoT sagadasaxado imuniteti)
aRdgenis Taobaze daekmayofilebina~.
249
sigeli ar iZleva aseTi gancxadebis
safuZvels. kreba Sedga ara ajanyebis
dros, aramed ajanyebis CaxSobis Sem-
deg. marTalia, SesaZlebelia romelime
kerZo sasuliero pirs monawileobac
mieRo ajanyebaSi, magram zogadad mTlian
eklesias ar SeeZlo da arc inebebda
mefis mterTa mxares dgomas, pretenzie-
bis gacxadebas mefis gasaWirSi yofnis
Jams. mefe TviT eklesiis mier iyo na-
kurTxi da, maSasadame, dalocvil-dad-
genilic. mefes gamefebis Jams mirons
cxebdnen, igi mironcxebuli iyo eklesi-
is mier, anu Tavisi mmarTvelobisas war-
moadgenda RvTis madlis matarebels.
mefes sulieri mowiwebiT epyrobodnen
ara mxolod misi politikuri zedamdgom-
lobis, aramed misi cxebulobis, madlis-
248
qarTuli ist. sabuTebis korpusi, 1984, gv. 72;
249
iv. javaxiSvili, Txzulebani, t. VII, 1984, 110.
186
mitropoliti anania jafariZe
matareblobis gamo. mefisadmi
sulieri mowiweba emsgavsebo-
da kaTalikosis mimarT gamoxat-
ul sulier krZalulobas.
rogorc iTqva, mefem gama-
rjvebis Semdeg ineba samad-
loblad RvTisadmi wyalobis
gaReba eklesiis sasargeblod.
amis gamo moiwvia saeklesio
kreba, sigelSi ar aris pirda-
piri miTiTeba amisa, magram
sigelidan Cans, rom kreba me-
fis mier aris mowveuli. kre-
ba unda Semdgariyo samefo
karze da es unda yofiliyo
darbazi gafarToebuli saxiT,
`didi wesiT~, romelzedac
mowveulma saeklesio pirebma
ganixiles saeklesio sakiTxi,
amitomac SeiZleba vuwodoT
saeklesio kreba. samefo kari
am droisaTvis TbilisSi iyo,
amitomac unda vifiqroT, rom
kreba TbilisSi Catarda. mas
SeiZleba pirobiTad vuwodoT
`Tbilisis I saeklesio kreba~,
radganac TbilisSi Semdgomac
iqna mowveuli sxva krebebi,
xolo iqamde TbilisSi Catare-
bul krebaTa Sesaxeb cnobebi
ara gvaqvs.
s i g e lS i n a b rZ a n e b i a :
`Sekrbes yovelni samefoAsa
Cuenisani monazonni da ebisko-
posni imerni da amerni, kaTa-
likozni, moZRvarni, da yovelni
meudabnoeni~. ..
250
sazogadod unda iTq vas,
rom sruliad saqa rTve los
episkoposTa `imerTa da amerTa~ Sekreba
did iSviaTobas warmoadgenda saqarTve-
los eklesiis da, saerTod, saqarTvelos
istoriaSi. msgavsi Sekreba xdeboda er-
Tiani saqarTvelos saxelmwifos arsebo-
bisas didmniSvnelovani saxelmwifo, anda
saeklesio movlenis dros. magaliTad,
mironis kurTxevisas, mefis kurTxevisas.
msgavsi saeklesio krebis dros yoveli
eparqiis (samRvdelTmoZRvros) episkoposs
mikuTvneb uli hqonda Tavisi adgili
`jdomisa da dgomis~ wesis Sesabamisad.
eklesiaSi wirva-locvis, liturgia-
RvTismsaxurebis, SekrebaTa da oficial-
uri purobis drosac ki episkoposebsa
da samRvdelo pirebs erTmaneTis mimarT
nebismier adgilas dgomisa da jdomis
ufle ba ara a qv T. a mJa ma d p irv eli
mRvdelmTavris, anu kaTalikos-patriar-
qis, marjvena pirvel adgilas unda dadges
mis Semdeg eklesiaSi pirveli upirate-
si piri, es upiratesoba ganisazRvreba
wodebiTa (mitropoliti, mTavarepisko-
posi da a.S.) da qirotoniiT (episkopos-
Ta Soris is dadgeba pirvel adgilas,
romelsac ufro adre aqvs es wodeba
miniWebuli). Zvel dros upiratesoba
saqarTvelos eklesiaSi ganisazRvrebo-
da ara piradi wodebriobis upirateso-
biT, aramed kaTedris pativis upirate-
sobiT. magaliTad, SesaZloa manglelsa
da walkel episkoposebs Tanabari wode-
ba hqonodaT, magram mangleli upirates
adgilas un da damdgariyo misi kaT-
edrisadmi ZvelTaganve miniWebuli upi-
ratesobis ZaliT. es asaxuli iyo Sesa-
bamis dokumentebSi, romlis mixedviTac
isazRvreboda mRvdelmTavarTa Tu mow-
eseTa adgili Sekrebebis dros.
250
qarTuli istoriuli sabuTebis korpusi, 1984, gv. 72.
187
saeklesio samarTali, kanonebi
msgavsadve isazRvreboda adgili dgo-
misa da jdomisa samefo karze moxele-
Ta Soris. `darbazobis dros mxolod
gansazRvruls didebul moxeleTa jgufs
SeeZlo mefis winaSe mjdariyo, sxvebi
un da mdga riyv ne n . ama s ga rda ama T
Sorisac, visac jdomis ufleba hqonda,
zogs sasTaulis ufleba hqonda, zogni
usasTaulod unda msxdariyvnen, amis
Sesaxeb garkveuli, mtkice debuleba ar-
sebobda, romelsac erqva `wesi jdomisa
da dgomisa~.
251
ivane javaxiSvili wers, rom jdomis
uflebis mqone xelisufalni, Tavis mxriv,
ramdenime jgufad iyofodnen: `vazirebi
oqroWedil selebze isxdnen, danarCeni
didi xelisufalni Cveulebriv sajdome-
bze, magram ufrosi maTgani `sasTau-
liT~, e.i. baliSze, umcrosni, albaT,
usasTaulod msxdaran. TavisTavad ig-
ulisxmeba, rom umaRlesi samRvdeloeb-
is warmomadgenelni Tamaris droindel
darbazobaSiac monawileobas iRebdnen~.
252
`xelmwifis karis garigebis~ cnobiT,
nebismieri saxelmwifoebrivi sakiTxis
garkvevisa da gadaWris dros darbazobas
eswrebodnen `umaRlesi samRvdeloeba,
kaTalikozisa da moZRvarTmoZRvris me-
TaurobiT da mniSvnelovani monastrebis
winamZRvarni~.
253
saqarTvelos mefisa da qarTuli ek-
lesiis ierarqiis urTierTdamokidebuleba
sasuliero TvalsazrisiT kargad Cans
XIII s-iT daTariRebul dokumentSi,
romelsac ewodeba `wesi da gangeba mefeT
kurTxevisa~.
romelime Sesabamisi pirovnebis mefed
kurTxeva xdeboda wirvisas. mefis kurTx-
evis wina dRiT, mwuxrisas, Seimosebo-
da mTa v a re p iskop osi ( e . i.
mwuxris locvas mTavarepisko-
posi aRasrulebda). mTavar-
episkoposi Zvel saqarTvelo-
Si e rq v a m x o lo d i m
mRvdelmTavars, romelic ijda
samTavros kaTedraze mcxeTa-
Si. mwuxrisas Semosili mTa-
varepiskoposi Sesabamisi ga-
lobiTa da wesiT gaemarTebo-
da mefis sasaxlisaken. sasax-
leSi mTavarepiskoposi miiReb-
da mefis gvirgvins, skiptras,
porfirsa da bisons (es ori
ukanaskneli iyo mefis Sesa-
moseli). yovelive amas feSx-
umze dawyobilT miitandnen ek-
lesiaSi da daasvenebdnen tra-
pezze. samefo kandidati, dide-
bulebi da sxvebi Rames sasax-
leSi locviT gaaTenebdnen. me-
ore dRes, diliT, Sesabamisi
wesiT sasaxleSi eklesiidan
mividoda jvrismtvirTv eli,
romelic wesisamebr miesalme-
boda samefo kandidats. es iyo
niSani, romlis Semdegac es
ukanaskneli unda wasuliyo ek-
lesiaSi, samefo kandidats win
miuZRoda zari, droSa, Subi,
Semdeg mihyvebodnen mTavard-
iakoni, jvrismtvirTveli da
mandaturTuxucesi, ukan edgnen
ezoTuxucesi, CuxCeraxi, me-
abjreTuxucesi, mas eWira me-
fis fari, laxti da qarqaSi,
ukan modioda laSqari. mefis
marjvniv idga amirspasalari,
mas samefo xmali orive xe-
251
istoriani da azmani, gv. 470. iv. javaxiSvili, Txzulebani, t VI, 1982, gv. 34;
252
iv. javaxiSvili, Txzule bani, t. VII, 1984, gv. 181;
253
iqve, gv. 182.
188
mitropoliti anania jafariZe
lze hqonda dasvenebuli. mis siaxloves
idgnen amilaxori da meabjreTuxucesi.
mefis ma rcxniv idgn en Wyon dideli
episkoposi da aTabagi.
eklesiis karebTan mefes miegebebod-
nen kaTalikosebi (qarTlisa da afxaze-
Tisa) da episkoposebi. afxazeTisa da
qarTlis kaTalikosTa Soris upiratesi
iyo es ukanaskneli, radganac igi qarT-
lis kaTalikosobasTan erTad agreTve iyo
sruliad saqarTvelos patriarqic, ami-
tomac igi miesalmeboda samefo kandi-
dats Sesabamisi sityvebiT. kandidati mda-
blad Tayvans scemda kaTalikoss, amis
Semdeg kandidatis marjvena xels dai-
Werda qarTlis kaTalikosi, marcxena
xels ki afxazeTis kaTalikosi, Seiy-
vandnen eklesiaSi da daayenebdnen Sesa-
bamis adgilze, romelsac `samefo adg-
ili~ erqva (sveticxovelSi es adgili
iyo samxreTis kedelTan, sakaTalikoso
saydris siaxloves. bolo wlebamde aq
idga marmarilos sv ete bian i same fo
Cardaxi, romelic moSales restavrator-
ebma XX s-is 70-80-ian wlebSi). Tu
raime mizezis gamo wirvas ver eswrebo-
da afxazeTis kaTalikosi, misi adgili
unda daeWira iSxnel an Wyondidel
episkoposs, anda mTavarepiskoposs. kan-
didatis eklesiaSi Sesvlis Semdeg iw-
yeboda wirva. jer, cxadia, kveTa iwye-
boda: `iwyon aRmokveTa sefesa~.
254
kveTa
sruldeboda patara trapezze, romel-
sac samkveTlo ewodeba, kveTis Semdeg
Sesawiri nakveTi sefiskveri _ feSxumiT
da Rvino _ barZimiT unda gadaesvenebi-
naT did trapezze, romelzec, rogorc
aRiniSna, dasvenebuli iyo samefo Sesa-
moseli bisoni, amitomac kveTis Semdeg
Sesabamis dros bisons aiRebdnen, gam-
oitandnen sakurTxevlidan da miutand-
nen samefo kandidats taZarSi, sadac
igi ijda Tavis adgilas. mas orive mux-
lze dausvenebdnen bisons. igi adgeboda
da bisoniT xelSi mividoda `sakaTali-
koso taxtTan~ (es taxti, anu saydari
sveticxovelSi amJamadac dgas). e.i. same-
fo kandidati mividoda kaTalikosTan da
etyoda _ `makurTxe, meufeo~, kaTali-
kosi dalocavda mas, gamoarTmevda bisons
da Tavis xeliT Caacmevda. Semdeg kan-
didats miiyvandnen isev Tavis adgils.
wirvisas saxarebis wakiTxvis mom-
devno kvereqsis Semdeg sakurTxevlidan
gamovidodnen afxazeTis kaTalikosi (anda
iSxneli) da mTavarepiskoposi. mohkidebd-
nen mefes xels, rogorc zemoT iyo aRniS-
nuli, da daayenebdnen Sua eklesiaSi, aq
mefes samjer unda eca Tayvani sakurTx-
evlisaTvis, Semdeg Seiyvandnen aRsav-
lis kariT sakurTxevelSi, daayenebdnen
trapezis win. aq mefe muxls moiyrida,
anu daiCoqebda qarTlis kaTalikosis,
e.i. saqarTvelos patriarqis win, romelic
aseve am droisaTvis Sesuli iyo sakurTx-
evelSi. trapezis win daCoqil mefes
yvela episkoposi Tavze daafarebda Tavis
omfors, jvars dawerda kaTalikosi da
iwyebda umTavres locvas, romlis war-
moTqmis Semdegac samefo kandidati ukve
nakurTxi mefe iyo. kaTalikosi ambobda
locvas: `saRmrTo madli, romeli yov-
ladve uZlurebaTa CuenTa hkurnebs da
naklulebasa Cuensa aRavsebs ganaCinebs
RmrTis moSiSsa [aq iTqmoda kandidatis
saxeli] ersa da samefosa amas zeda
mefed-mefed da gareSeartyams saRmrTosa
Zalsa missa, vilocoT yovelTa, raTa
254
wesi da gangeba mefeTa kurTxevisa, qarTuli samarTlis Zegle bi, t. II, 1965, gv. 51.
189
saeklesio samarTali, kanonebi
daimkvidros mis Tana madlman yovlad
wmidisa sulisaman~,
255
xalxi pasuxobda
`kirie leison~ samgzis, kaTalikosic
aRniSnul locvas samjer waikiTxavda.
amis Semdeg kaTalikosi aiRebda samefo
gvirgvins da daadgamda Tavze mefes Se-
sabamisi locviT, Semdeg aiRebda por-
firs da Caacmevda (Semoaxuravda) mefes,
Semdeg aiRebda skiptras da miscemda
mefes marjvena xelSi, amis Semdeg mefes
daayenebdnen trapezis marjvniv. gundi
ityoda axali mefis mravalJamiers. ziare-
bisas jer mRvdelmTavrebi eziarebod-
nen, Semdeg mRvdlebze win mefes aziarebd-
nen, wirva ase mTavrdeboda. sakurTxev-
lidan gamosvlis Semdeg mefes xmals
Seartyamda amirspasalari. eklesiidan
s a s a x le m d e m e fe s m i a ci le b dn e n
mRvdelmTavrebi, marjvena xeli mefisa
eWira qarTlis kaTalikoss, marcxena ki
afxazeTis kaTalikoss (an Wyondidels,
an iSxnels), aseve Sehyvebodnen samefo
palataSi, miiyvandnen samefo taxtTan
da dasvamdnen taxtze. taxtze ayvanis
Semdeg axal mefes pirvelad Tayvans
scemda dedofali, Semdeg kaTalikosebi,
Wyondideli, aTabagi, mandaturTuxuce-
si, amirspasalari, meWurWleTuxucesi,
255
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. II, 1965, gv. . 52;
256
iqve, gv. 53.
msaxurTuxucesi, `Semdgomad xelosanTa
da uxeloTa, darbaiserTa sruliadTa~
marTebda Tayvaniscema.
256
ase, samefo sa-
mosliT Semosili mefe 3 dRis manZilze
unda mjdariyo taxtze (e.i. gvirgviniT
da porfiriT).
aqedan Cans, rom ZvelqarTuli wesis
Tanaxmad, romelic mtkiced iyo daculi
saq arTveloSi, vidre luarsab II -is
Semdgom rostom-xanamde, eklesiis kurTx-
ev is miuReb lad saq arTveloSi me fe
taxtze ver avidoda da `mefis~ wodebas
ver miiRebda. samefos didebulTa Soris
upirvelesad iTvlebodnen afxazeTisa da
qarTlis kaTalikosebi, Wyondideli da,
albaT, moZRvarT-moZRvaric, rogorc es
zemomoyvanili sabuTidan da `xelmwifis
karis garigebidan~ Cans. aseTi viTarebis
gamo ar migvaCnia sworad gancxadeba
imisa , TiTq osda mefe giorgi I I I- s
gasaWiris dros aujanyda eklesia. ek-
lesia yovelTvis mefis erTguli, mefesTan
erTad TanammarTveli iyo saqarTvelos
saxelmwifosi. amiT madlierma mefem Tbi-
lisSi mowveuli ganxiluli krebis dax-
marebiT udidesi sikeTe mianiWa saqarTve-
los eklesias, kerZod ki, gaaTavisufla
usamarTlo begarisagan.
190
mitropoliti anania jafariZe
1177. sigeli giorgi mefisa saqarTvelos eklesiisadmi
[teqsti]
q. saxeliTa R[mr]TisaQTa, gi[orgi]sagan, bagratunianisa nebiTa R[mr]TisaQTa
afxazTa, qarTvelTa, ranTa, kaxTa da somexTa [mefisa, Sar]vanSaQ [da SahanSaQ da
yovli]sa aRmosavleTisa da dasavleTisa [flobiT]mpyro[be]lisa. welsa mefo-
bisa Cuenisa ka-sa. odes birebiTa da gan[Zra]xviTa eSmakeulTa, SeiTqunes vieTnime
mefo[b]isa Cuenisa didebulni da aznaurni orgulobisa CuenisaT[uis] da Zmiswuli
Cueni gaguiyenes da mravali Wiri da [ga]nsacdeli aRguidgines, gina mravalmowy-
alebaman [da] ardaviwyebulebaman qmnulebisa misisaman cudqmna amaTi ganZraxvaQ da
SeTqmulebaQ maTi da dahHsna [yo]velni Roneni maTni da ganabnivna yovelnive,
zogni sp[arse]Ts Sina sikudiliT da gar[dax]uewiTa da r[ome]lnime Cue[nsa] same-
fosa Sina ferHTa queSe CuenTa dascna; Cuengan amisa k[ual] msgavsi samadlobeli
raQmca miemadleboda R[mr]Teebasa missa. gana, sadidebelad R[mr]Teebisa misisad
da keTilad dac[vi]saTuis mefobisa Cuenisa da sulierad HsnisaTuis satan[j]velTaQsa,
movigoneT eklesiaTa samefoQsa Cue[nisaTa] yovlisa begrisa usamarTloQsa da
daWirebulisagan HsnaQ da ganTavisuflebaQ. da amisve mizezisaTuis Sekrbes yovelni
samefoQsa Cuenisa monazonni da ebiskoposni : imerni da amerni, k[aTaliko]zi,
moZRuari da yovelni meudabnoeni da maTca guibrZanes da moguaHsenes daWirebulo-
baQ eklesiaTaQ da ganryunaQ sasjuloTa saqmeTaQ. amisTuis ganvaCineniT kacni
yovelgan da ganvageT gulsmodgined SekazmvaQ da ganTavisuflebaQ w[mi]daTa R[mr]Tisa
eklesiaTaQ da glaxakTaQ, r[ome]li TuiT dawer[ili][...]
I-II kefebis marcxena kideze gaswvriv teqstis xeliT miwerilia:
[q. Cuenisa sulisagan R[mr] TisaA saqme] esre gaguiwesebia, viTa aqa
sweria da viTa monastrisa wessa hmarTebs, egre daguiWiravs da yoveli
usamarTloA begari agiuK[snia] .
25 7
257
qarTuli istoriuli sabuTebis korpusi, 1984, gv. 71-72.
191
saeklesio samarTali, kanonebi
erTi saeklesio Sekreba mowveul iqna
qalaq anisSi, saqarTvelos mefis brZa-
nebiT. somxeTSi daviT aRmaSeneblamdec
arsebobda qarTuli eklesiis mrevli,
es mrevli iseTi mravalricxovani da
Zlieri iyo, rom maT TavianTi saepisko-
posoebic hqondaT. es ukan asknelni,
cxadia, Sediodnen qarTuli eklesiis
iurisdiqciaSi. Cvens Zvel sabuTebSi Se-
monaxulia somxeTis zogierTi qarTve-
li episkoposis saxeli samwysos Sesa-
bamisad. esenia: `mitropoliti somxeTi-
sa~, `aneli~, `kareli~, `valaSkerte-
li~, `dadaSneli~, amaT garda, arsebob-
da CvenTvis ucnobi saepiskoposoebic.
rogor moxvda qarTuli mosaxleoba
somx e TSi? somxe Ti sa e rTa Sori so
savaWro gzebze mdebareobda. monRolebis
Semosevamde es savaWro gzebi bizan-
tiasa da evropas aerTebda aRmosavlur
bazarTan saqarTvelosa da somxeTze gav-
liT. mxolod monRolebis dros, Crdi-
loeTis `oqros urdosaga n~ da cv is
mizniT, samxreTis urdos es gzebi jer
Cauketavs, Semdgom ki ufro samxreTiT
gadauwevia. somxeTi monRolebamde ze-
moa Rn iSn ul da sxva mize zTa gamo
ekonomikurad Zlier, ayvavebul qveyanas
warmoadgenda. mis savaWro da adminis-
traciul centrebSi qarTvelebic cxov-
robdnen. Crdilo somxeTis periferieb-
Si ki qarTvelebi mkvidr mosaxleobas
warmoadgendnen. saqme is iyo, rom IX-
X ss-Si gaZlierda da aRdga somxeTis
erTiani samefo, romelmac SeZlo im
droisaTvis daSlili saqarTvelos mrava-
li mxaris Tavis SemadgenlobaSi Seyva-
na, cxadia, qarTuli mosaxleobiT. ma-
galiTad, yarsis, anu karis, dadaSnisa
da valaSkertis qarTuli saepiskopo-
anisis `dawerili~
anisis Sekreba (1218 w.)
192
mitropoliti anania jafariZe
soebi qarTuli mosaxleobiT dasaxle-
bul miwebze mdebareobdnen. es qarTu-
li mosaxleoba VI-X ss-Si jer spars-
Ta, Semdgom bizantielTa da arabTa mier
somxuri eklesiis uzomod gaZlierebis
gamo gadaiqca mrevlad somxuri eklesi-
isa. es procesi qarTul eklesias uyura-
dRebod ar dautovebia, Sesaferisi mo-
mentis dadgomisTanave daaarsa am mxa-
reSi qarTuli saepiskoposoebi, riTac
mkvidri qarTuli mosaxleobis nawili
gadaarCina gasomxebis aSkara safrTxes.
amitomac unda iTqvas, rom samxreT
saqarTveloSi ara somxuri mosaxleoba
`qarTveldeboda~ qalkedonitobis miRe-
biT da qarTuli eklesiis mrevlad gada-
qceviT, aramed ZvelqarTuli mosaxle-
oba, iqamde nawilobriv armenizebuli
somxuri eklesiis mrevlad gadaqcevis
ga mo, p olitikuri klima tis Se cv -
lisTanave daubrunda mSobliur qarTu-
li eklesiis wiaRs.
anisSic mravalricxovani qarTveli
mosaxleoba cxovrobda Tavisi qarTuli
eklesiebiTa da saepiskoposoTi. mraval
axal eklesiasac aSenebdnen XIII s-is
da s a wy i s Si . a m a x a li e k le s i e b i s
sakurTxeblad da aniseli morwmuneeb-
is saqmeTa Sesaswavlad mcxeTidan somx-
e Ti s yofi l de da q a la q Si C a s ula
saqarTvelos kaTalikos-patriarqi eti-
fane. mas 1218 wels ganuxilavs anisis
samRvdeloTa da mrevls Soris wamoW-
rili sadavo sakiTxi. radganac es sa-
kiTxi saeklesio iyo da uSualod exe-
boda sasuliero pirebs, unda vifiqroT,
rom Sedga sagangebo kreba samRvde-
loebisa, romelSic patriarqTan erTad
misi Tanmxlebi da adgilobrivi, agreTve
sxva sasuliero pirebi, monawileobd-
nen, amitomac unda vifiqroT, rom 1218
wels anisSi Catarda saeklesio Sekre-
ba, romlis ganaCeni Tavis xelmoweriT
daamtkica saqarTvelos patriarqma da
Tavis saxeliT sajarod gamoaqveyna igi,
amoakveTina erT-erTi qarTuli eklesi-
is kedelze.
1910 wlis zafxulSi anisis gaTxre-
bis dros niko mars upovia, qvebze amoW-
rili qarTuli asomTavruli didi war-
wera. `mkvidrno amis qalaqisano qarTvel-
no!~ _ mimarTavs patriarqi anisis qarTul
samwysos, n. marisa da sxva zogierTi
mecnieris azriT, es `qarTvelebi~ Tur-
me sinamdvileSi qarTvelebi ar yofilan,
aramed somxebi, oRond marTlmadide-
blebi. rogorc sxvaganac mravalgzis
aRiniSna, aseTi midgoma araTu araswo-
ria, aramed araeTikuricaa, radganac Seu-
racxyofs imJamindeli aniseli qarTve-
li qristianebis sulebsa da xsovnas.
es `qarTvelebi~ iyvnen ara `qalkedoni-
ti somxebi~, anda `qalkedoniani somxe-
bi~, aramed namdvili qarTvelebi, rogorc
e Tn ikura d, ise kulturuli Tv al-
sazrisiT. isini qarTvelebi rom ar yo-
filiyvnen eTnikurad da mxolod kon-
fesiuri kuTvnilebis TvalsazrisiT yo-
filiyvnen qarTuli eklesiis wevrebi,
maT Sesaxeb aRniSnavdnen kidec, rom
isini arian `sarwmunoebiT qarTvelebi~,
Tumca ki aseTi termini xelovnuria da
arc gvxvdeba Zvel ZeglebSi, maSin, roca
termini `sarwmunoebiT somexi~ mraval-
gzis gvxvdeba.
1218 wlamde odnav adre, rogorc
iv. javaxiSvilma gamoikv lia, an isis
qarTvel xucesebs gaudidebiaT is mis-
acemeli, rac maT ekuTvnodaT saekle-
sio wesebis Sesrulebis Semdeg. isini
193
saeklesio samarTali, kanonebi
gvirgvinis kurTxevisa da micvalebu-
lis wesis agebisaTvis 100 dramas Txo-
ulobdnen. gaudidebiaT sxva misacemel-
ic. amas gaumwvavebia urTierToba samw-
ysosa da samRvdeloTa Soris. 1218 wels,
roca etifane kaTalikosi anisSi Cabr-
Zanebula, qarTuli eklesiebis sakurTx-
evlad `safiqrebelia, rom piradad TviT
kaTalikoss anisSi Casvlis miznad im-
denad axali eklesiebis kurTxeva ar
hqonia, ramdenadac am atexili uTanx-
moebis garCeva da mogvareba~.
300
etifane kaTalikoss, rogorc aRini-
Sna, gamoukvlevia sakiTxi da ganCine-
bac miuRia: `ityvis xmaA saRmrToA: us-
asyidlod migiRebies, usasyidloT mis-
cemdiT~, mimarTavs igi anel xucesebs.
`ara getyviT ukvdavi RmerTi: ra mome-
ciT me im madlis safasurad, rac Cem-
gan miiReT? Tu Cemgan usasyidloT mi-
iReT, arc Tqven unda gayidoT locva
eris mimarT~.
`aw, sasono Cemno anelno xucesno,
nu iqnebiT dasabrkolebel sityuaT da
nuca gardaxdebiT mociqulT mcenebasa,
cudisa da warmavalisaTvis~
301
_ daari-
ga patrirqma erTi mxare _ samRvde-
loeba, magram iqve mimarTa meore mxa-
res mrevls: `mkuidrno amis qala-
qisano qarTvelno, romelica ... igi pirve-
lad didad pativ cemdiT, mRvdelTagan
gixms locvaA da wirvaA, nu gewyinebis
maTTvis Zalisaebri misacemeli. ufro-
sad mxiarulebiT miscemdiT, Tvinier
daWirvebisa, `rameTu mxiarulebiT mis-
acemeli uyvars ufalsa~ da Tqven giy-
varden viTarca mamani sulierni da maT
uyvardiT viTarca Svilni sulierni.
locvasa nurc Tqven daakldebiT da nuca
Tqven, yovelsa zeda ufrosad saRmr-
ToA igi siyvaruli erTmaneTisaA moi-
geT, da amiT mieciT sasurvo saRmrTo-
Ta mcnebaTa~.
301
etifane kaTalikoss da masTan er-
Tad saeklesio krebasac daudgeniaT mis-
acemelis odenobis samjer Semcireba.
302
es 33 tfilur dramaze cota meti yofi-
la. gardacvlilis ojaxidan xucess See-
Zlo kidev waeRo erTi Solti Zroxis
tyavi. es misacemeli mTel saqarTvelo-
Si wesad yofila dadgenili.
303
etifane netar kaTalikoss anisel
qarTvelTa saqme keTilad mougvarebia
da, cxadia, axal qarTul eklesiaTa
kurTxeviT saRmrTo madls gadascemda
qarTul savaneebs somxeTSi.
300
iv. javaxiSvili, Txzule bani, gv. VI, gv. 348;
301
qarTuli samarTlis Zegle bi, II I, 1970, gv. 154;
302
iv. javaxiSvili, VI, gv. 380;
303
iqve, gv. 351.
194
mitropoliti anania jafariZe
[dawerili etifane kaTalikozisa anel xucesTa
sargos ganwesebis Sesaxeb] [1218 w.]
[sruli teqsti]
ityuis HmaQ saRmrToQ: usasyidlod migiRies, usasyidlod miscemdiT. ese
igi ars, getyus RmerTi ukvdavi: Cemda raQme gicemies madlisa misTuis, romeli
Cemgan miiReT/ Tquenca hyiddiT didsa madlsa Cemgan usyidulsa ukeTu me usasyid-
lod momicemies, arca Tquengan jer-ars syidaQ locvaTa erisa mimarT.
aw, sasono Cemo anelno xucesno, nu iqnebiT dasabrkolebel sityuaT da nuca
gardaHdebiT mociqulT mcnebasa, cudisa da warmavalisaTu[i]s.
yovlad uwys[o] ars aRebaQ Tquenganca gu[i]rgu[i]nTa kurTxevisaTu[i]s asisa
dramisa... [a]rsT Zali edvas, puri aWamos.
egreTve mkudrisaTu[i]s, romeli Wirs... ufro SesWirdebis misisa sulisaQ.
egdenive asissa tfilurisa mieces da... puri aWamos da sxuaQ waRebaQ Zalisaebrad.
yovelive misacemeli mR[delTa ubrkol]ebeli iyvn Tquenda mosacemelad.
mku[i]drno amis qalaqisano qarTvelno, r...ca... [igi] pirvelad didad pa-
tiv -cemdiT, mRdelTa gan g iHms locvaQ da wirvaQ. nu g ewyin ebis m aTTu[i]s
Za[li]saebri misacemeli. ufrosad mxiarulebiT miscemdiT, Tuinier daWirebisa,
rameTu mxia[r]ulebiT misacemeli uy[u]ars ufalsa.
da Tquen giyuarden viTarca mamani sulierni da maT uyuardiT v[iTarca]
Svilni sulierni.
locvasa nuca Tquen daakldebiT da nuca Tquen. yovelsa zeda ufrosad saRmr-
ToQ [igi] siyuaruli erTmeneTisaQ moigeT da amiT mieciT sasurvo saRmrToTa
mcnebaTaQ.
ese me, etifanes kaTolikozsa CemiTa HeliTa damiweria, odes anis[s] eklesiani
vakurTxen.
tfiluri asi drama igi iyos: dangi erTi g mieces da zroxis tyavi, romel
erTob wagiRia aqamdis, aw sawiravadve miscemdiT Tu[i]To Solts.
da Cuen saeklesioTa wesTagan rad SevicvalebiT/ vinca ese Cemi ga[ge]buli
Secvalos, ar... brZanebaQ RmrTisagan da misTa wmidaTagan qoronikonsa Dlh.
30 4
304
qarTuli samarTlis Zegle bi, II I, 1970, gv. 154.
195
saeklesio samarTali, kanonebi
SiomRvimis `ganCineba~
SiomRvimis saeklesio kreba (XIII s-is 40-iani wlebi)
XIII s-is 40-ian wlebSi Semdgara saek-
lesio kreba, romelsac ganuxilavs Si-
omRvimis sakiTxi, amitomac SeiZleba piro-
biTad am krebas `SiomRvimisa~ vuwodoT.
mTavarepiskoposi saba moixseniebs am kre-
bas da amtkicebs krebis ganCinebas, igi
wers: `viTa wmidasa krebasa da wmidasa
mamamTavarsa Cuensa arsenis qristes mier
qarTlisa kaTalikossa ganuCenia bWobiTa
da didiTa mamamTavarTa da moZRuarTa
CuenTa xeliT-werilni... daumtkicebian,
meca glaxaki: qarTlis mTavarepiskoposi
saba xelis weriT vamtkiceb~.
305
krebis gadawyvetileba ganCinebis sax-
iT Camouyalibebia arsen kaTalikozs,
romelsac kanonis Zala miecemoda sxva-
dasxva saero da sasuliero pirTa `damt-
kicebis~ Semdeg.
SiomRvimes saqarTvelos monasterTa
Soris gansakuTrebuli adgili eWira imiT,
rom misi sameurneo sistema damoukide-
buli iyo qarTlis sakaTalikososagan.
amiT gamoixateboda misi gansakuTrebu-
loba, sulierad ki, cxadia, qarTuli
eklesiis nawils warmoadgenda da mis
yovel `sulier saqmes~ ganagebda saqar-
Tvelos sapatriarqos mRvdelmTavari,
romelsac agreTve mwignobarTuxucesi
vaziris wodeba hqonda xelmwifis karze.
arseni kaTalikosi krebis xsenebul
ganCinebaSi wers: `viTa didsa da mefeTa
Soris sanatrelsa daviTs eneba... mwi-
gnobarTuxucesi vaziri monazoni jdes
da mamaA memRime sulierTa saqmeTa maTTda
ganagebdes... ar uc saqme mRuimesa Tana
arca qarTlisa kaTalikozTa, Tvinier
locvisa da kurTxevisagan, arca episko-
posTa, arca vis sxvasa episkopozTa, arca
mTavarTa visme~.
306
yovel monastersa Tu sofels eva-
leboda raime gamosaRebis gaReba sakaTa-
likosos sasargeblod. aseTi valdebuleb-
isagan SiomRvimis monasteri gaTavisu-
flebuli iyo daviT aRmaSeneblis anderZis
Tanaxmad, valdebuleba am monasters
mxolod mefeTa mimarT hqonda, kerZod,
es yofila Semdegi movaleoba: `odes
muxrans viyvneT, wmidisa SioAs xatsa
SegvamTxvivnen, sami sefiskveri, erTi
filas sazedaSe da farCiTa kapari gviev-
logion, mTavarmamaman memRvimeman moiRos
juari misi, mas gvaamboron~.
307
e.i. rodesac mefe mividoda muxranis
sasaxleSi, SiomRvimis berebi valdebulni
iyvnen miebrZanebinaT mefesTan wmida Sios
xati, romelsac igi emTxveoda, aseve
unda mierTmiaT sami sefiskveri da fil-
iT (Cans, fialiT) sazedaSe Rvino, ka-
parTan erTad, Semdeg monastris winamZR-
vars mTavarmRvimels, mefisaTvis saam-
borod unda miewodebina jvari. sul es
iyo monastris movaleoba. am movaleo-
bis garda, mas aravis mimarT araviTari
valdebuleba ar gaaCnda, arc kaTaliko-
sTa, arc episkoposTa da sxva mTavarTa
mimarT. monastris am ekonomiur-materi-
aluri valdebulebis ucvleloba daa-
dastura gansaxilvelma saeklesio kre-
bam, magram amasTanave aRiniSna monas-
tris sxva movaleobac _ es iyo sulieri
movaleoba. es iyo `locva mefeTaTvis~
da kaTalikos-patriarqis saxelis moxs-
enieba liturgiis dros da, cxadia, mefe-
TaTvis wirva-locvebis Catareba: `locvaA
wmi da Ta me fe Ta A z e da - a c da Ja m-
niswirobani, viTa ZuelTagan. .. ukueTu
Cven maTni moRvaweni viyvneT, saxelsa
305
qarTuli samarTlis Zeglebi, III , 1970, gv. 161;
306
iqve, gv. 160.
196
mitropoliti anania jafariZe
Cuensa moixsenebdnen pirvelad~,
308
_ wers
arsen kaTalikosi krebis ganCinebaSi.
Tavis anderZSi daviT aRmaSenebeli Si-
omRvimisadmi werda: `mefeTaTvis locva
aRasrulon viTa TviT werilni wmidani
umoZRvreben~.
307
marTalia, daviT aRmaSenebeli Tavis
anderZSi wers: `arca qarTlisa kaTa-
likozisa saqme ars mRvimesa zeda, arca
vis sxvisa episkoposisa, arca zveri,
arca mefeTa, arca muxranisa mgeTa~,
307
magram iqve sazRvravs, rom saqarTve-
los sapatriarqos episkoposi, im dros
bediel-alaverdeli da mwignobarTuxu-
cesi svimoni, unda yofiliyo SiomRvi-
mis mon astris sa qmeTa meurv e, e . i.
zedamxedveli. svimonis Semdeg ki es
saqmeni momdevno mwignobarTuxucesebs ev-
alebodaT: `aw svimon bediel-alaverdelsa
iyos Sevedrebul raca saqme da sauravi
maTi iyos, igi iyvofidis, romelsa Cuen
ver miviwineT da Semdgomad missa Tu
missa adgilsa amiTve wesiT sxvaA mwi-
gnobarTuxucesi iyos, igi iurvides~.
307
maSasadame, eklesiis administracia mar-
Tavda SiomRvimes, oRondac mwignobarTux-
ucesis xeliT. SiomRvimes samefo ojaxis
gansakuTrebuli pativiscema imiT daum-
saxurebia, rom es monasteri misi erTgu-
li yofila tradiciulad, kerZod ki, daviT
aRmaSeneblisaTvis didi samsaxuri gauwe-
via Sinaur mterTan omis dros.
rogorc iTqva, SiomRvimis monastris
marTva mwignobarTuxuces episkopossa da
lavris mamasaxliss evalebodaT. es ma-
masaxlisi monastris berebis mier wmida
Sios saflavze wilisyriT unda yofil-
iyo gamorCeuli.
`daviT aRmaSenebeli SiomRvimis mo-
nastrisadmi 1123 w. boZebul anderZSi
wers: Tu mamasaxlisi da winamZRvari,
`miicvalos, viTa TviT wesi ars mis
winamZRvrisa Sios saflavsa zeda wilgde-
baA, amiT sxuaA ganaCinon, Cuensa darba-
zsa moiyvanon da Cven argani movaxse-
noT da SevvedroT monasteri~.
309
aTonis qarTvelTa monasterSi winam-
ZRvris gamorCeva scodniaT Sua wirvis
dros sakurTxevelSi, trapezze, gamo-
sarCev kandidatTa Soris wilgdebiT, Si-
omRvimeSi ki sakurTxevlis magier Sio
mRvimelis saflavi yofila wilgdebis
adgilad miCneuli. `cxadia, wilgdebis
mosawyobad winaswar erTad Seyril Zma-
Ta `ganzraxva~ da kandidatebis dasax-
elebis dros mTeli krebulis `erTnebo-
ba~ iqneboda saWiro. aseTi nebiT day-
enebuli mamasaxlisi kanonierad `gamor-
Ceuli~ winamZRvari iyo da sikvdilamde
`ucvalebelad~, e.i. Seucvlelad unda
yofiliyo. misi gadayeneba da Secvla
mxolod im gansakuTrebul SemTxvevaSi
SeiZleboda, Tu is mwvalebeli, e.i. ere-
tikosi gamodgeboda, anda `monastris
orguloba, anu mefeTa Ralati da rju-
lis Secodeba~ aRmoaCndeboda~,
310
_ wers
iv. javaxiSvili SiomRvimis monastris
tipikonis patara nawyvetze dayrdnobiT,
romelic T. Jordaniam gamoaqveyna `Si-
omRvimis sabuTebSi~.
saqarTvelos patriarqi, anu qarTlis
kaTalikosi movale iyo yofiliyo `aRm-
srulebeli~ SiomRvimis monastris mima-
rT arsebuli dadgenilebebisa, amitomac
werda saeklesio krebis ganCinebaSi Si-
omRvimis Seuvalobis Sesaxeb arseni kaTa-
likozi: `me, glaxaki arseni qarTlisa
kaTalikozi maTi... aRmsrulebeli var~.
311
saeklesio krebam XIII s-is 40-ian
wlebSi kidev erTxel daamtkica daviT
aRmaSeneblis anderZi SiomRvimis monas-
tris mimarT.
307
qarTuli istoriuli sabuTebis korpusi, 1984, I, gv. 58, an derZi daviT mefisa mRvimisadmi, 1123/
1124 wlebi;
308
qarTuli samarTlis Zeglebi, III, gv. 160;
309
iv. javaxiSvili, VII, 1984, gv. 73;
310
iqve , gv. 74;
311
Zegl. , III , gv. 160;
197
saeklesio samarTali, kanonebi
[ganCineba saeklesio krebisa
SiomRvimis Seuvalobis Sesaxeb]
[XIII s-is 40-iani w.]
...[ese viTa] zemoT daguiweria, me glaxaksa arsen qarTlisa kaTalikozsa
wame[biTa]... [qar]Tli[sa] ebiskopozTaTa wmidisa udabnoQsa mRDmisaTDs... da
ubrZanebia Cuen yovelTa Semdgomad maTsa... RuwaQ da zrunvaQ mamaTa memRuimeTa
maTTa, ...[dawer]ili da dawyevaQ... me, glaxaki arseni qarTlisa kaTalikozi
maT[i]... aRmasrulebeli var... yovliTa zemoT daguiweria ara...
viTa didsa da mefeTa Soris sanatrelsa daviTs eneba... kma ars wmidisa amis
udabnoQsaTuis, da maTni RmrTiv-gDirgDnosani mefeni da mouravad, viTa igi masve
Sina sweria gaCeniTave ni... [mwignoba]rTuxucesi vaziri monazoni jdes, da mamaQ
memRuime sulierTa saqmeTa maTTa [ganagebdes]...
ar uc saqme mRuimesa Tana arca qarTlisa kaTalikozTa, Tuinier locvisa da
kurxevisagan, [arca] ebiskopozTa, arca vis sxuasa ebiskopozsa, arca mTavarsa
visme.
da ars... mwer locvaQ wmidaTa mefeTaQ zeda-ac; da Jamisawirobani, viTa
ZueliTgan... ukueTu Cuen maTni moRuaweni viyuneT, saxelsa Cuenisa moiHsenebden
pirvelad... [moiH]senebden.
da vinc es dawerili da gagebuli wmidasa udabnosa mRuimisasa Seucvalos...
[uw]indeli wmidisa mamamTavrisa iovanesi qarTlisa kaTalikozisa, anu oqropiri
qarTlisa kaTalikozisa, anu gabriel... [da rao]denni sxuani SemdgomiTi-Semdgo-
mad sxenan, HeliT-werilni sanatrelTa... wmidisa mamamTavrisa meliqizedekisi vin
Seicvalos, amas yovelsa Sen... maT sanatreliTa HeliTa damtkicebuli, gina
didisa daviTis anderZ[i da] siglebi maTi... Secvalebul yos, hqrisxavs RmerTi...
krulia qristes RmrTisa mier... amen.
me, arsen qarTlisa kaTalikozman CemiTa HeliTa davwere yoveli ese simtkice.
da saxeni mtkice myofelni [akurTx]nes RmerTman da wmidaman deda-qalaqman.
sxva xeliT mxedrulad:
[ese], viTa wmidasa krebasa da wmidasa mamaTamTavarsa Cuensa arsenis
qristes mier qarTlisa kaTalikozsa ganuCenia bWobiTa da didTa mamamTa-
varTa da moZRuarTa CuenTa KeliT-werilni.. . daumtkicebian, meca glax-
aki: qarTlis mTavarepiskopozi saba Kelis-weriT davamtkiceb. ..
31 2
312
qarTuli samarTlis Zeglebi, t. I II, 1970, gv. 160.
198
mitropoliti anania jafariZe
saeklesio krebis `moxseneba mefisadmi~
mcxeTis saeklesio kreba (1263 w.)
1925 wels g. gozaliSvils aRmouCe-
nia odesRac saqarTvelos sapatriarqos
(sakaTalikosos) arqivSi daculi piri
saeklesio krebis dadgenilebisa, romelic
ivane javaxiSvilis varaudiT, SeiZleba
XIII s-isac iyos.
313
saqarTvelos sakaTalikosos arqivi
Zvelad Cvens saeklesio dedaqalaq mcxe-
TaSi unda yofiliyo, patriarqis karze.
aRniSnuli sabuTi warmoadgens 1263 wlis
axlo drois saeklesio krebis moxsene-
ba-dadgenilebas saqarTvelos mefis la-
Sas Ze daviTisadmi. am sabuTSi naxsenebia
mcxeTa, viTarca guli da centri qarTuli
eklesiisa: `pirveli aris Tavi sjulisa
da eklesiaTaA mcxeTa~.
314
amitomac unda
vivaraudoT, rom 1263 wlis kreba mcxe-
TaSi Catarda da mas `mcxeTis saekle-
sio kreba~ vuwodeT.
rogorc aRniSnuli iyo, kanonier saek-
lesio krebebs saqarTveloSi (rogorc
bizantiaSi) mefe iwvevda. da igi mis
karze, ufro metad, TbilisSi an sxva
Sesabamisi drois mefis sadgom-samyofelSi
tardeboda. aRniSnuli kreba mefes ar
mouwvevia, Cans, igi TviT saeklesio xe-
lmZ Rv an e lob a s mouwve v ia e kle siis
gasaWiris gamo `Jamsa Znelbedobasa da
saWiroebasa~.
315
amitomac, rogorc aRin-
iSn a , v fiq rob T, kre b a sa e k le s io
dedaqalaq mcxeTaSi Catarda.
krebas umsjelia da dadgenileba
gamoutania sam sakiTxze, pirveli da
umTavresi iyo saeklesio mamulebis sak-
iTxi, meore Seexeboda eklesiis mier
`dakrulvili~ piris sakiTxs, mesame ki
_ sasuliero pirTa Rirsebis Sesabamisi
pativiscemiT mopyrobis sakiTxs.
monRolTa usastikesi batonobis dros
winaT Rirsebisa da pativiscemis sagani
axla mtris veragobis da siuxeSis wya-
lobiT Rirsebaayrili da dacemuli iyo.
dapyrobil qveyanaSi sarwmunoebas da
sasuliero pirebs ukve RirsebiT aRarc
mTavroba da aRarc dabeCavebuli, usa-
sod da ulukmapurod darCenili xalxi
epyroboda. amas damatebia mefe ulu
daviTis `sibereSi~ dawyebuli qmedeba,
mas saeklesio mamulebis sxva pirebze
ga da ce ma da uwy ia , ra sa c, cxa di a ,
`saepiskoposoTa~, monasterTa da ekle-
siaTa `rRveva~ _ e. i. maTi ekonomikuri
safuZvlis gamocla mohyolia.
eklesias araTu saqarTvelos samefo
xelisufleba, monRolebic ki sifrTxiliT
epyrobodnen, saerTod, RvTismsaxurebs
monRolebi SeRavaTs uwevdnen. `ukve 1254
wlis sayovelTao aRwerisas, rogorc
wyaroebi erTxmad miuTiTeben, monRolebs
eklesia da misi msaxurni sagadasaxado
davTarSic ar SeutaniaT, qarTveli Jam-
Ta aRmwereli wers: `xolo xucesTa da
monazonTa da saeklesioTa ganwesebaTa
ara Seagdo sazRavi, arca yalani, egreTve
SixTa da davriSTa da yovlisa sjulisa
kacni saRmrTod gaCenilni ganaTavisu-
flna~.
316
`mcxeTis sakaTalikoso ekle-
sia 1254 wlidanve iyo gaTavisuflebu-
li samonRolo valdebulebisagan~.
317
eklesiis wevrTa samonRolo valde-
bulebisagan gaTavisufleba ar niSnavs
imas, rom eklesia dalxinebuli iyo. ekle-
313
iv. javaxiSvili, Txzulebani, VI , gv. 59;
314
qarTuli samarTlis Zeglebi, III , 1970, gv. 161;
315
iqve , gv. 162;
316
qarTlis cxovreba, II, Gg. 224;
317
saqarTvelis istoriis narkveve bi, III , gv. 591.
199
saeklesio samarTali, kanonebi
sias iseve uWirda, rogorc mis samwy-
sos da igi eris beds iziarebda, rogorc
amas a RniSnuli krebis da dge nile ba
uCvenebs: eklesiis wevrebi sweren mefes:
`gevedrebiT da vrekT karsa mowyalebisa
Tqvenisasa, moiwyineT Wrtvinva Cveni da
si gla x a ke da uq on e b e li. . . ob la d
dasxmulni eklesiani RmrTisani Seiwy-
aleniT, ganSiSvlebulni samarTliT Se-
moseniT, ixseniT dawunebulni~...
318
ekle-
sia monRolTa batonobis dros Tavis Tavs
uwodebda: uqonebels, glaxaks, oblad
dasxmuls (datovebuls), ganSiSvlebuls,
dawunebulsa da mwuxarebisagan mkvnesares
(`mWrtinavs~). misi gasaWirSi yofna kidev
ufro gaumZafrebia mefis qmedebas, rogorc
zemoT vaxseneT, igi odesRac eklesii-
saTvis (e.i. RmrTisadmi) Sewirul miwebs
arTmevda eklesias da aZlevda sxva, saero,
kerZo pirebs. amitomac swerdnen mefes
wmida mamebi: `aRuTqvi da aRusrule
ufalsa yoveli aRnaTqvami Seni~ da `um-
jobes ars ara aRTqmaA, vidre aRTqmaA
da ara aRsrulebaA~.
319
qonebas, romelic odesRac saRmr-
Tod da i we ra , `s a Rm rTodv e x a m s
qonebaA~.
320
agreTve Seaxsenebdnen, rom
eklesiis qoneba igive samefo qoneba iyo
` s a y da rTa q on e b a A ufro Tq v e n i
qonebaAa~. Tuki vinme gabedavda da me-
fisaTvis odesRac saCuqrad mirTmeul
( saWurWle -salaroSi mdeba re) niv Ts
aiRebda da an mefes kvlav saCuqrad
miarTmevda, anda Tavis saWiroebisaTvis
ga moiye ne bda , cxa dia , ar ascde boda
sasjeli. aseve imsaxurebda dasjas is
mrCeveli (veziri Tu sxva vinme), romelic
mefes urCevda saeklesio miwebis gasx-
visebas, Seaxsenebdnen mefes krebis ma-
mebi. mefes ki sigelebiT ukve gacemuli
hqonda saeklesio miwebis didi odeno-
ba, kreba swers kidec mefes: SegiZliaT
faqtebiT darwmundeT, Tu am sigelebs
gasinjavTo, `moaRebineT sigelebi da
niSnebi yvelaA yvelas, visTvisca gibo-
Zebia~. am sigelebis gacemiT mefem daar-
Rvia `RvTisadmi aRnaTqvami~.
krebam icis, rom monRolTa batono-
bis gamo qveynis Seryeuli ekonomikuri
mdgomareobis gamosasworeblad mefes ur-
Cevdnen gamoeyenebina saeklesio qoneba,
magram saqarTvelos amaze ufro meti
Znelbedobis xanac hqonia, Zveli mefeebi
ki eklesiebs pativs scemdnen. TviTon
q v e y n i s m p y ro b e li a r a q a rTv e li
mmarTvelebic ki ar kadrulobdnen ek-
lesiis qonebis xelis xlebaso. `viciT,
rome mravalni kadreben Jamsa Znelbe-
dobasa da saWiroebasa, magra amis uZnel-
bedesnic yofilan maSin Jamni, odes didi
kaTolike eklesiaA Senebula, hasre, rome
jafar amirad jdomila Tfiliss da qala-
qi sparsTa hqonebia da TuiT raAmca
mizezi aravin kadra saydarTa qveynis
qonebisa da darRvevis mnebebelman~.
321
amJamad, miCn eulia , rom `sae rTo
gaWirvebis Jams eklesias SedarebiT uke-
Tesi materialuri mdgomareoba hqonda...
saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ni-
kolozi (1247/1248 _ 1282) urdoSi gamg-
zavrebula, romelsac yaenisagan eklesiis
dacvis iarliyi (sigeli) miuRia. `dac-
va~ gulisxmobda arsebuli saeklesio
Seuvalobisa da privilegiebis damtki-
cebas yaenis mier. yaenis es sigeli exe-
boda `mcxeTas~ (sapatriarqos), `saydrebs~
(saepiskoposoebs) da `monastrebs~ Tavi-
anTi yma-mamuliTurT~.
322
318
qarTuli samarTlis Zeglebi, III, gv. 161;
319
iqve , gv. 116;
320
iqve , gv. 162;
321
iqve , gv. 162;
322
qarTlis cxovreba, II, gv. 224, saqarTvelos istoriis narkvevebi, III , gv. 590.
200
mitropoliti anania jafariZe
miuxedavad amisa, 1263 wlis saek-
lesio krebis dadgenilebis teqstidan
ar Cans, rom `am saerTo gaWirvebis Jams
eklesias SedarebiT ukeTesi mdgomareo-
ba hq onda~, piriq iT, eklesia maSin
yovelmxriv, maT Soris, materialura-
dac Tavis samwysos bedSia _ ukidure-
sad gaWirvebulia. unda vifiqroT, rom
im materialur SeRavaTebs, romelsac mon-
RolTa xelisufleba eklesias aZlevda,
es ukanaskneli iyenebda xalxis saWiroe-
bis dasakmayofileblad. eklesia, Cans,
gascemda mravals, magram misgan kidev
ufro mets iTxovdnen, risi gacemis sa-
Sualebac mas ukve obieqturad aRar hqon-
da, es ki eklesiis msaxurTa mimarT kri-
tikulad ganawyobda mosaxleobis erT
nawils (rasac qvemoT ganvixilavT). ek-
lesiis aseTi krizisis dros mas sax-
elmwifo xelisuflebisagan mxardaWera
esaWiroeboda, amis nacvlad, mefem saek-
lesio mamulebis gacema daiwyo, riTac
kidev ufro Searyia eklesiis ekonomikuri
safuZvlebi.
`samocdameaTxuTmetni Svilni xarT
TquenTa guarTani da romeli mefe TqvenTa
odenTa WirTa, RuawlTa da gansacdelT-
agan ara xsnila, viTa RmerTsa, Tquensa
mxsne lsa, Tq uen uxsnixarT. . . da am
samocdaaTxuTmetTa TquenTa gardasul-
Ta mefobasa Siga... romelsa didebulsa,
anu aznaursa, anu darbazis ersa, anu
glexsa aqvs sigeli Tquenda guarisagan
boZebuli... rome saydarTa sofeli vis
zeda gacemul-iyos da eweros, Tvinier
amisa, rome Tquen gagicemian da gagibo-
Zebian sigeliTa~
323
- mimarTa krebam mefes.
zogierTi specialistis azriT, wi-
nadadebaSi `75-e Svilni xarT TquenTa
guarTani~ igulisxmeba bagrationTa sag-
vareulo, aRiniSneba, rom laSas Ze mefe
daviTi ar SeiZleboda yofiliyo 75-e
mefe bagrationTa dinastiisa, magram
krebis mier igulisxmeboda ara bagra-
tionTa sagvareulo, aramed, rogorc
wmida ninos cxovrebaze darTuli arsen
beris (monazonis) saqarTvelos mokle
istoriidan
324
Cans, saqarTvelos ekle-
sia Si miiC ne oda , rom ba gra tion eb i
`Svilni iyvnen arian-qarTvelTa mefeTa~,
rom dinastiuri aTvla iwyeba azon-far-
navaz mefeebidan da ara, vTqvaT, aSot
anda bagrat bagrationidan. vaxuSti ba-
toniSvilis gamoTvliT, laSas Ze e.w.
ulu daviTi iyo 65-e mefe farnavazidan.
kreba ki Tvlida, rom igi iyo 75-e mefe,
wyarod miuTiTebda `qarTlis cxovre-
bas~. Cans, XIII s-is Cvenamde armoR-
weul `qarTlis cxovrebaSi~ aseTi aTv-
la arsebobda.
krebis meore sakiTxi, rogorc aRin-
iSna, Seexo eklesiis mier Serisxuli
piris sakiTxs. igi, cxadia, agrZelebda
pirvel sakiTxs da exeboda gacemul
saeklesio mamulebs. `saeklesio kreba
mefe ulu-daviTs agonebda agreTve, rom
mis da saqarTvelos vazirebisagan dar-
Rvevulia qarTuli saxelmwifo samarT-
lis is ZiriTadi debuleba (`wesi sax-
lisa da palatisa TquenisaA), romlis
mixedviTac `vinca vin~ eklesiisagan `dak-
rulvila~, saqarTvelos mTavrobis mi-
erac mizezis ganuxilvelad `Serisxu-
la: mamuli dasWirvia da laSqarTa Si-
gan ar SeSvebula~.
325
imJamad ki eklesi-
is mier dakrulvili piri samefo karis
(`vazirTa~) daxmarebiT aiZulebda eklesi-
is msaxurebs moexsnaT `dakrulva~.
323
qarTuli samarTlis Zegle bi, II I, gv. 162;
324
Z ve li qarTuli agiografiuli literaturis
Zeglebi, III , gv. 47;
325
iv. javaxiSvili, t. VI , 1982, gv. 367.
201
saeklesio samarTali, kanonebi
`ese uweso~ wesi nuRarodes iqnebis,
nuc dagvemarTebis, visac davkrulvideT,
Tquenc SerisxvideT~, wers kreba mefes.
mesame _ sasuliero pirTa Rirsebis
Se ura cx y ofi s s a ki Tx ic _ k v la v
pirvelTan iyo dakavSirebuli. `arRaravis-
agan gvaqvs pativi, arc sjulsa da arc
ebiskoposTa, arc monazonTa, arc xuces-
Ta, arc mRvdelTa, arc mihronsa, arc
qorepiskoposTa, yvelaA yvelasa upatiod,
Seuracxad, ginebiT da basrobiT vhyavT~.
326
`romeli mefe iqnebis upatiomyofe-
li, Seuracxad mxsenebeli ebiskoposTa
da monazonTa?... da Tu Tqven upatiod
gyavT, vinmca ara Seuracx-gvyvna, vinmca
ara gvagina, vinmca ara upatiod da ha-
vad dagvxadna?~ _ Sestiroda kreba mefes.
zemoa Rn iSnulis ga rda , rogorc
garkveuli aqvs ivane javaxiSvils _
`saqarTvelos eklesia mefeTagan Sewir-
uli miwebis Seuvalobaze uars ambobda
da sagadasaxado tvirTis zidvasac kisru-
lobda, oRondac Sewiruli miwebi gauce-
meli SeenarCunebina da gacemuli ukan
daebrunebina~.
32 7
`ezomis kadnierebisa da wyena-kadreb-
isaTvis~, rogorc kreba daemuqra mefes,
amis `mqmnelni varT: arca mihronsa gavx-
sniT, saqarTvelos eklesiaTa davbeWdavT,
xucesTa davayenebT wirvisa da naTlvi-
sa da samkudroTa ziarebisagan~.
328
kreba ar apirebda daSlas, sanam mefe
Se sab amis gada wyve tileba s miiRebda.
`saeklesio krebis monawileT surdaT
mefeca da sxvebic daerwmunebinaT, rom
angareba da piradi sargeblobis inter-
esi ki ar alaparakebdaT, aramed saRmr-
To sjulis darRveuli kanonebis aRd-
genis wadili~.
329
rogorc aRiniSna, Cvenamde moRweulia
ara 1263 wlis krebis mefisTvis gada-
cemuli dadgenilebis dedani, aramed Savi,
samuSao piri dadgenilebis proeqtisa,
amitomac ar SegviZlia vTqvaT, krebam
marTla miiRo Tu ara gadawyvetileba
saqarTvelos eklesiaTa `dabeWdvisa~,
mironis gaucemlobisa da sxv., iv. jav-
axiSvilis azriT, kreba `muqaris ganx-
orcielebas ar Sesdgomia~,
33 0
da uki-
duresi nabiji ar gadaudgams.
krebis dadgenilebaSi ramdenjerme
gvxvdeba sityva `vazirni~, `vaziri~. maT
braldebaT mefisaTvis eklesiis sawinaaRm-
dego rCevebis micema saeklesio mamul-
Ta gacemis dros. iv. javaxiSvili da
sxvani fiqroben, rom aq igulisxmeba
uwinaresad imJamindeli mwignobarTuxu-
cesi Wyondideli basili. Cveni azriT,
`vaziris~ qveS igulisxmeba ara basili,
aramed amirspasalari, radganac krebis
dadgenilebaSi `mamulis gacemazea~ Zir-
iTadad saubari, `dakrulvil~ pirs mefem
mamuli unda dauWiros: `vinca vin dak-
rulvila... mamuli dasWirvia da laSqarTa
Sigan ara SeSvebula~.
331
es Zveli kanoni
axla `vazirTa~ nebiT moSlila, magram
`xelmwifis karis garigebis~ Tanaxmad,
swored es ufleba mamulis gacemisa da
laSqris ufrosobisa ekuTvnis amirs-
pasalars. `karis garigeba~ wers: `amir-
spasalari sabatio veziri aris da Tava-
di laSqarTa da uamisod qveyana ar ga-
icemis, arca vin samamulod Seiwyaleb-
is~.
332
`karis garigebis~ es cnoba mniS-
vnelovani momentia da xsnis Tu vis,
romel vezirs an vezirTa jgufs gulisx-
mobda saeklesio kreba Tavis kritikis
adresatad, roca werda: `aw Tu vis davh-
326
qarTuli samarTlis Zeglebi, III, gv. 163;
327
iv. javaxiSvili, VI, gv. 368;
328
Zegl. , III , gv. 164;
329
iv. javaxiSvili, VI, gv. 369;
330
iqve , gv. 370;
331
Zegl. , III, gv. 163;
332
`garigeba xelmwifis
karisa~, iv. javaxiSvilis redaqciiT Txzulebani, VI , gv. 403.
202
mitropoliti anania jafariZe
krulavT gamoaWenebs Tqvensa darbazsa
da TqvenTa vazirTa mohmarTebs~, da isinic
eklesiis mier `dakrulvils~ arc `mam-
uls uWeren~ da `laSqarSic uSvebden~.
am ukanasknelTa aRsrulebis ufleba mx-
olod, rogorc iTqva, amirspasalars
ekuTvnoda. amirspasalaris zem-dgomobis
qveS myof vezirTa jgufSi unda ig-
ulisxmebodes mandaturTuxucesi, rad-
gan `xelmwifis karis garigebaSi~ es ori
saxelo erTad ixsenieba. amirspasala-
ris pativi `mandaturTuxucesis swori
aris da esec iqnebis, rome orive erTsa
hqondes da ufro SanSeTa saxlisa aris
eseve orive xeli erTsa aqvs Tu orTa~...
332
amirspasalaroba da mandaturTuxuceso-
ba SanSe mxargrZelis saxleulis xelSi
iyo Tavmoyrili. amirspasalaris vezir-
Ta jgufSi unda Sediodes `amilaxori~.
`amilaxori veziri aris amirspasalarisa
da amis xelsaa meabjreTuxucesoba~.
33 3
maSasadame, rogorc SeiZleba gavigoT,
amilaxori veziri, mrCevelia ara me-
fisa, aramed amirspasalarisa. yovel
SemTxvevaSi, isini erT jgufs qmnian me-
abjreTuxucesTan da laSqris sxva me-
TaurebTan erTad. `mamulis daWera da
laSqarSi ar SeSveba~ swored maTi saqmea.
isini arian mefis `vezirebi~ am saqmeSi,
Cans, maTkenaa krebis risxva mimarTuli
da ara Wyondidelisaken.
Wyondideli iyo eklesiis erT-erTi
meTauri da amitomac SeuZleblad mig-
vaCnia , rom mas waremarTa eklesiis
winaaRmdeg iseTi RonisZieba, romelic
krebam ganixila da romlis aRsakveTad
kreba mzad iyo saqarTvelos eklesiebSi
RvTismsaxureba Seewyvita.
saqarTvelos eklesiis meTaurTa Zli-
er cud damokidebulebaze amirspasala-
risa da mxargrZelis mimarT wers Tama-
ris mematianec. rogorc wina TavebSi
aRiniSna, Wyondidelis aRmatebuli sax-
elo da xelisufleba daemcro Tamar
mefis dros, mizezi amisa iyo miqael
kaTalikosis mtacebloba Tamaris mefo-
bis dasawyisSi, roca man Tavis xelSi
aiRo Wyondideloba da amiT, rogorc
iv. javaxiSvils garkveuli aqvs, mefeze
ufro meti xelisuflebis mpyrobelad
iqca. miqaelis gardacvalebisTanave Tam-
arma mTavrobaSi Seiyvana amirspasalari,
aqcia igi vezirad, amiT, SeiZleba vTq-
va T, daa mcro Wyondide lis funqcia
mTavrobaSi. Wyondidelisa da amirspasal-
aris funqciebi gaTanabrda, xelisufle-
ba gaiyo. `erisTavni da xelis mqone-
belni didisa Tamar mefisa... brZana damt-
kicebad Wyondidlad, mwignobarT-uxuc-
esad da vezirad... antone glonisTavisZe...
ganaCina amirspasalarad sargis mxargr-
Z e li, kaci gva ria ni da a Rzrdili
laSqrobasa Sina~...
334
saqarTvelos mTavroba, Cans, Sedge-
boda 7 ZiriTadi wevrisagan _ eseni iyvnen
`oTxi monazoni~ da `sami veziri~. oTx
monazonTa jgufSi Sediodnen qarTlis
kaTalikosi, afxazeTis kaTalikosi, moZR-
varTmoZRvari da Wyondideli mwignobar-
Tuxucesi. sami veziris jgufSi Sediod-
nen aTabagi, amirspasalari da mandatur-
Tuxucesi. `darbazs aTqs oTxTave: moZR-
varT-moZRvarsa, kaTalikozTa, Wyondidel-
sa da samTa vazirTa: aTabagsa, amir-
spasalarsa da mandaturT-uxucessa~,
33 5
anda `amirejibs marTebso oTxTa mona-
zonTa da samTa vezirTa wvevao~.
336
am-
aTgan darbazobis dros umetesi pativis-
cemiT mefe xvdeboda pirvel rigSi moZR-
varTmoZRvars, Semdeg kaTalikosebs da
333
iv. javaxiSvili, VI, gv. 392;
334
iqve , gv. 400;
335
iqve , gv. 396;
336
iqve, gv. 397.
203
saeklesio samarTali, kanonebi
Wyondidels. miuxedavad mTavrobaSi ganx-
orcielebuli cvlilebebisa, Wyondide-
li sami veziris da, saerTod, savaziros
ufrosi Cans, `vezirobis~ dros pirvel
rigSi Wyondidels moiwveven, Semdeg sxva
vezirebs _ aRniSnuli sami veziris gar-
da, savaziroSi sxva vezirebic Sedian _
`Tu veziroba iyos maT moaxsenon Wyon-
didelsa da aTabagsa. amirspasalarsa (man-
daturTuxucessa), meWurWleTuxucessa,
msaxurTuxucessa da amila xorsa~.
3 3 7
`didi ars meWurWleTuxucesi, aTabago-
bis dawyebamdi meoTxe veziri iyo~...
338
pirvelxarisxovan vezirad iTvleboda
zemoT CamoTvlili sami veziri, maT garda
iyvnen `didi~ vezirebi, am sami veziris
qvemoT mdgomni (magaliTad, `didi ars
meWurWleTuxucesi~), amaT garda, kidev
iyvnen sxva SedarebiT wvrili vezirebi
da `mouravebi~. termini `vezirni da
mouravni~, `karis garigebaSi~ orjer ix-
senieba.
339
wvril vezirTa jgufSi unda
Sediodnen, magaliTad, molareTuxuce-
si, monadireTuxucesi, fareSTuxucesi,
mesawoleTuxucesi, amirejibi, mestumre,
meRvineTuxucesi, ganmgeTauxucesi da
sxva `uxucesebi~. vazirTagan, rogorc
iTqva, mxolod sami iyo gamorCeuli da
mTavrobis wevrebad iTvlebodnen, oTx
monazonTan erTad, Tumca ki, vTqvaT,
`meWurWleTuxucesi Zveli veziri aris
da sabatio~,
340
aseve msaxurTuxucesi.
mTavrobis am wevrTagan, magaliTad,
`laSqroba~ da laSqrobis veziroba amir-
spasalaris xelT aris~,
338
xolo sasa-
marTlo xelisufleba Wyondidelisa: `Wy-
ondideli orSabaT dRes saajo karsa
Sigan dajdebis~.
341
oTx monazonTagan Wy-
ondidels da mis, viTarca mwignobar-
Tuxucesis, xelqveiTs `sawolis mwi-
gnobars~ ekuTvnis `saeklesiaoni dasni~,
garda gelaTisa (gelaTi Cans moZRvarT-
moZRvars ekuTvnis): `gelaTisagan kide
saydarni da sxvani monasterni da ekle-
siani, xucesni da monazonni da rac saek-
lesio dasni arian yvela Wyondidelis
da sawolis mwignobaris saxelosa~ ari-
an.
342
aq SeiZleba gavixsenoT Tamaris
istorikosis sityvebi: `monasterni da
saebiskoposoni yovelni eklesianni wes-
sa da rigsa locvisasa da yovlisa saek-
lesiosa gangebasa darbazis kariT mi-
iRebdian, viTarc kanonsa ucdomelsa da
yovlad Sueniersa da dawyobissa keTil-
wesierebasa locvisa da marxvisa~.
rogorc zemoT moyvanilidan Cans,
`laSqarSi ar SeSvebis~ da `mamulis daW-
eris~ Tu gacemis ufleba ganekuTvnebo-
da amirspasalars da mis mimdgom sxva
vezirebs da ara Wyondidels. amitomac
1263 wlis kreba `vezirTa~ qveS maT
unda gulisxmobdes. safiqrebelia, rom
1263 wlis kreba mimarTuli iyo ara
`saq arTv elos mTav robis~ q me de ba Ta
winaaRmdeg, rogorc iv. javaxiSvili
fiqrobda, aramed asaxavda saqarTvelos
mTavrobis SigniT arsebul winaaRmde-
gobas `oTx monazonsa~ da vazirTa, anu
ufro sworad, Wyondidelsa da amirs-
pasalars Soris. iv. javaxiSvili werda:
`saqarTvelos maSindeli mTavroba saek-
lesiod Sewiruli miwebis gacemis auci-
leblobas amarTlebda~.
343
unda vifiqroT,
rom ara `saqarTvelos mTavroba~, aramed
`vazirni~, kerZod, amirspasalari da maTi
mimdevarni, romelTa xelSi iyo `mamul-
Ta gacemis~ saqme, amarTlebdnen Sewir-
uli miwebis gacemis aucileblobas.
337
iv. javaxiSvili, VI, gv. 402;
338
iqve , gv. 392;
339
iqve , gv. 395;
340
iqve , gv. 403;
341
iqve, gv. 387;
342
iqve , gv. 387;
343
iqve, gv. 368.
204
mitropoliti anania jafariZe
JamTaaRmwereli wers Wyondidel ba-
silis Sesaxeb, rom samefos aRmosavle-
Tis sazRvrebis dacvis gamo mefis mou-
clelobis Jams `gandidna Wyondideli
basili da ujarmeli, da iwyo sauravTa-
ca qmnad Tvinier mefisa kiTxvisa da
mefis imeriT yofasa Sina diad awyina
sefeTa qveyanaTa, rameTu viTar TvisTa
xedvida~,
344
basili `...moakvdina mefeman
uwesobisaTvis, rameTu Tana eyo basili
esuqnis da ara rida sawolsa patronisa
mefisasa da Coxanica aRixada da mTavroba
miitaca, amis uwesoebisaTvis moikla ba-
sili~.
345
basilis mtrebs xma daugdiaT,
rom igi mefis sawolis Semaginebeli iyo.
`amisaTvis Sesmenil iqmna basili winaSe
mefisa, romelman mswrafl moiyvana da
brZana Zelsa damokideba. damohkides Zelsa
Sua-qalaqsa, rameTu iyo mefe mswrafl-
morwmune da litonica~.
346
monRolTa batonobis dros Seryeu-
la qveynis marTvis kolegialuri wesi,
roca mefesTan erTad saxelmwifo mar-
Tvis sadaveebTan idga `oTxi monazoni
da sami veziri~. mefe erTpirovnuli
mmarTveli gamxdara. Zveli wesebis areva
da misdami upativcemuloba Cans basili
Wyondidel-ujarmelis moqmedebaSic, roca
man `Coxani aRixadna~, e.i. uari Tqva
berobaze (monaznobaze), maSasadame, igi
`oTx monazonTa~ jgufSi veRar darCe-
boda. amis nacvlad, man SeZlo `mTavro-
bis mitaceba~ da am `mTavrobiT~ marTav-
da, `awyenda sefe qveyanaTa~. e.i. samefo
domenebis faqtobrivi mmarTveli gamx-
dara. eWviani da malemrwmeni mefec dau-
rwmunebiaT, TiTqosda igi dedofalTan
cxovrobda. magram mis mier saeklesio
ma mulis ga cemis Se saxe b me matia n e
arafers aRniSnavs. amitomac, SeiZleba
vifiqroT, rom basili Wyondideli ar
iyo gareuli saeklesio mamulebis gace-
mis sakiTxSi. SeiZleba esec vifiqroT,
rom mas cili daswames imaTve, romelT-
ac Tavis droze saxeli gautexes laSa-
giorgis, roca man moindoma laSqris
xe lmZ Rv a n e lob i sa da sa xe lmwi fo
mmarTvelobis sadaveebis xelSi mtkiced
daWera. laSa-giorgi, mama ulu daviTi-
sa, damarcxda mxargrZelTa Zlier ojax-
Tan dapirispirebisas, aseve unda vi-
fiqroT, rom basili Wyondideli dama-
rcxda amirspa salarsa da sxv a mis
mimdgom vezirebTan samTavrobo omisas.
yovelive zemoaRwerili kidev erTx-
el amtkicebs, Tu ra saSiSroebas uqad-
da saqarTvelos saxelmwifos, eklesi-
isa da Cveni xalxis zneobas monRolTa
batonoba. am dros yovelgvari zneobriv-
ekonomikuri safuZvlebi Seryeula. amis
anarekls warmoadgens, rogorc ivane jav-
axiSvili fiqrobda, 1263 wels mowveu-
li saeklesio krebis dadgenileba.
344
qarTlis cxovreba, II, gv. 253;
345
iqve , gv. 268;
346
iqve, gv. 253.
205
saeklesio samarTali, kanonebi
[1263]. moxseneba
saqarTvelos saeklesio krebisa mefisadmi
[...] gevedrebi da vrekT karsa mowyalebisa Tquenisasa, moiwyineT Wrtin]va
Cueni da siglaxake da uqonebl[oba] [qurivad da o]blad dasxmulni eklesiani
R[mr]Tisani SeiwyaleniT, ganSiSul[ebulni simarT]liT SemoseniT, iHseniT dawuneb-
ulni, usajeT samarTali marT[a]li, raQTa marTalTa Tana daewesn[eT, gamoiyv-
aneT upatio]ebisagan mwarisa, viTarca ityuis [wi]naQswarmetyuelisa piriTa uf[a]li
sabaoT R[mer]Ti w[mi]daQ israilisaQ: romelman gam[oiy]v[a]nos patiosani up-
atioebisagan viT[a]rca piri Cemi iyosa. romelTa pirveli aris T[a]vi sjulisa
da eklesiaTaQ mcx[eTaQ]. da ukueTu Tavsa, jereTca nedlsa, esreT iyos Hel-ferx-
Ti T-m wue rv[a]leb[a]m an, ra Qmca Ra ina yofes/ ku[ala]d ityui s : aRuTqu da
a[R]usrule uf[a]lsa y[ov]eli aRnaTquemi-o, da umjobes ars ara aRTqumaQ,
vidre aRTqumaQ da ara aRsrulebaQ-o.
srul-yavT w[mi]dao da q[ris]te-mosilo mefeo b[rZane]buli ese, Tq[ue]ni
sityuani saqmiT srul-yveni: moaRebineT siglebi da niSnebi yuelaQ yuelas, vis-
Tuisca giboZebia.
[a]r[a]Tu C[u]en Tuis rasa me da C[u]eni sa S eZen isaTuis v iwyin ebiT, ma gra
saR[mr]Tod werilisa saR[mr]Todve Hams qonebaQ da miyenebaQ, da TuiT saydarTa
qonebaQ d[i]d[a]d ufro Tqu[e]ni qonebaQa.
aw, Tu erTxel saWurWlesa Tqu[e]nsa Sina SemoRebuli, da erTgzis Tqu[e]nTuis
SemoZRunebuli, TualTa da margalitTa da WurWelTa oqroQsa da vercxlisaTa
T[a]naQ raQme mcire, anu gina didi saWurWlesa Sina Tqu[e]nsa mdebare gamoiRos
vinme, anu Tqu[e]nve Semogwiros, anu waragos sadme - niWnimc[a] mianiWeniT/ anu
pativni da qebani aRuvareniT/ aramca ufrosi risxveul da patiJneul hyaviT/
R[mr]TisaTuis SewirulTa adgilTa gacemisa vaziri, - mawyvereli, maqneveli
da mnebebeli gacemisaQ, viTamca ara R[mr]Tisagan risxveul iqmna/
vinca ikadrebs da gaqnevs, - viTa keTilisa mamoqmedebelsa, keTili niWi
mieniWebis R[mr]Tisa mier; egreTve borotisa mizezi - borotsa moisTulebs.
viciT, rome mrav[a]lni kadreben Jamisa Znelbedobasa da saWiroobasa; magra
amisa uZnelbedesnica yofilan maSin Jamni, odes didi kaTolike eklesiaQ Senebula,
hasre, rome jafar amir[a]d jdomila Tfili[s]s da qalaqi sparsTa hqonebi[a]. da
TuiT raQmca mizezi aravin kadra saydarTa, queyanisa qonebisa da darRuevisa
mnebebelman/ yo[ve]li drkud mav[a]li mizezobad mza[a]-o; magra nu miscemT
gzasa metyuelTa eseviTarisa metyuelebisaTa!
206
mitropoliti anania jafariZe
samocdameaTxuTmeteni Svilni xarT Tqu[e]nTa guarTani da, romeli mefe Tqven-
odenTa WirTa, RuawlTa da gansacdelTagan ara xsnila viTa RmerTsa Tqu[e]nsa
mHsnelsa, Tqu[e]n uHsnixarT, da arca romelsa mefesa Tq[u]engan ufro R[mr]Tisa
gzisa daWirvaQ hmarTebia. da am samoc da[a]TxuTmetTa Tq[u]enTa gardasulTa
mefobasa Siga ufroisi da umravlesi Jami amisgan uZnelesi da uborotesi yofila,
viTa qarTlisa cxovrebaQ gamoaCens.
romelsa didebulsa, anu aznaursa, anu darbazis ersa, anu glexsa aqu[s] sigeli
Tqu[e]nTa guarTagan boZeb[u]li, - da Tu vis aqus aravin dahmalavs, - rad aravin
gamoaCina, rome saydarTa sofeli vis zeda gamocemul-iyos da eweros, Tuinier
amissa, rome Tqu(e)n gagicemian da gagiboZebian sigliTa/
eseca iuwyos w[midama]n mefobaman Tqu[e]nman aw Sekrebulisa amis krebisagan,
wesi saxlisa da palatisa Tqu[e]nisaQ ese yofila: vinca vin dakrulvila, raiTaca
mizeziTa da saqmiTa, Tqu[e]n mierca Serisxula, mamuli dasWirvia da laSqarTa
Sigan ar SeSuebula.
aw, Tu vis davhkrulavT, gamoaWenebs Tqu[e]nsa darbazsa da Tqu[e]nTa vazirTa
mohmarTebs, b[rZane]basa da kacsa uboZebT - juari daswereo, gawyromisa da h[a]vad
gaHdisa nacvlad.
ese uwesoQ wesi nuRarodes iqnebis, nuca daguemarTebis visca davhkrulvideT,
Tqu[e]nca SehrisxevdiT da HrmliTa Tana-udegiT sjulTa da wesTa samRdeloTa
saR[mr]ToTa werilTa moZRurebisaebr!
Tu Tquensa mefobasa Siga ar SehkazmavT saydarTa da monasterTa da ar uboZebT
HelTa maTTa saqonebelTa, vinmcaRa dauurva, anu vinmcaRa [ara] hkadra Tqu(e)nTa
sigleb-niSnebTa gatexaQ/
codvaQ egre brali da codvaQ ar aris, viTa codvisaQ saxed da igavad dadebaQ
m[o]mav[a]lTa da yofadTa JamTa da kacTaTuis mosaTxrobel-mosaHsenebl[a]d.
araRaravisgan guaqus pativi, arca sjulsa da arca ebiskoposTa. arca mona-
zonTa, arca xucesTa, arca mRdelTa, arca mihronsa, arca qorebiskoposTa! yuelaQ
yuelasa upatiod, Seuracxad, ginebiT da basrobiT vhyavT!
rad dahHsniT wessa saqebelsa, rad upatiod hyofT patiosnobasa da sakrZal-
vobasa amis saxisa da saqmisasa/ romeli mefe iqebis upatio myofeli, Seuracxad
maHsenebeli ebiskopozTa da monazonTaQ/ Tquen siyrmiTgan R[mr]Tiv-swavlulni
xarT da saR[mr]Toni werilni zepiriT uwyniT: romelTa saqmeTa moqmedi mefe
iqebis, anu romelTaQ - iyuedrebis!
ranica pativni Tqu[e]nTa guarTagan zedsxmian ebiskoposTa da monazonTa, masve
Tqu[e]ngan viRirsebodeT. da Tu Tqu[e]n upatiod g[u]yav[i]T, vinmca ara Seuracx-
guyvna, vinmca ara guaginna, vinmca ara upatiod da havad daguHadna/
TuiT pir[a]d da zedaQT daRma amas gueubnebian mqonebelni da mnebebelni
saydarTa da monasterTa saqonebelTa qonebisani: patroni ar daguadebinebs, da
207
saeklesio samarTali, kanonebi
arca waguiRebs, - romelsa sigliTa uboZebia, da Tqu[e]n ar dagidebT da arca
guemarTlebiT dadebinebasa, qrTamsa mogcemTo. ama saqmesa Tqu[e]nve swamleT da
da[s]deviT emblastroQ sakurnebeli!
nuca vin yalnobisa mizezsa SemoiRebs: raQca saydarTa saqonebelTa yalani
hmarTebs, misnica mzRvelni varT da aras uku-vadgebiT. da Tqu[e]nsa Tqu[e]nni
Tqu[e]nTagan ganaRamca gmsaxurebdiT, Zalisaebr da SeZlebisa C[u]enisa!
ese amis krebisa, aw Sekrebulisa Zali yovelTa Soris sacnaur-yavn w[midi]sa da
TuiTmpyrobelisa mefeT-mefobisa Tqu[e]nisa w[inaS]e, romel, Tu R[mer]Ti gurisxavs
da miudrekeli da w[mi]daQ gonebaQ Tqu[e]ni codvaTa C[u]enTa simravlisagan
midrkebis, da ese raQca guikadrebia da moguixsenebia ar dagueurvebis CuenTa wesTa
raQca guikadrebia da moguiHsenebia ar daguervebis, C[u]eniTa wesiTa raQca dagu-
ipirebia misni mqnelni varT: arcaRa mihronsa gavHsniT, saqarTveloQsa eklesiaTa
davhbeWdavT, xucesTa davayenebT wirvisa da naTvlisa da samkudroTa ziarebisagan.
Tuinier amisisa qmnis, sxuisa Ronisa yo[v]lisagan uRono varT!
da nuTu amisiTa qniTa, sxua sjulTa da sxua sacoTagan mefobasa Tquensa
sawyin[o]Q raQme Semouvides, da sjulica C[u]eni daknindes/
ezomis kadnierebisa da wyena-kadrebisaTuis, viTa saSinelisa R[mr]Tisa saSinele-
baTagan vZrwiT da viSiSviT!
garna saR[mr]Toni sjulni mefeTaca zeda mTavrobad b[rZane]bulan da, sada
R[mer]Ti daguWirdebis, mun yovelsave Seuracx-vhyofT! da maunebeli kacTaQ
q[ris]tesmca mona ar viyo-vo, - w[mi]daQ mociquli pavle b[rZane]bs.
aw aqa Seyrilni da gauyrelni da momlodeni amisisa daurvebisani, y[ov]elnive
aqa varT da ulocavT w[mid]asa mefeT-mefobasa Tqu[e]nsa.
34 7
347
qarTuli istori uli sabuTe bis korpusi, t. I , Se adgin e s da gamosa ce mad moam zade s
T. e nuqiZem, v. silogavam, n. SoSiaSvilma, 1984, gv. 169-174.
208
mitropoliti anania jafariZe
mcxeTa-Tbilisis (1755-1756 ww.) kreba
Teimuraz II-isa da erekle II-is karze
Semdgar saeklesio krebaTa Soris gan-
sakuTrebiT mniSvnelovania 1755-1756 wels
Semdgari kreba, romelmac ganixila an-
ton I-is e.w. `gakaTolikebis~ sakiTxi.
aRsaniSnavia, rom mraval gamoCenil
mecnier-istorikoss aeWvebda antonis e.w.
`gakaTolikeba~ da mas miiCnevda legit-
imur niadagze warmoSobil ciliswame-
bad. am mecnierTa Soris upirvelesad
unda davasaxeloT gamoCenili istori-
kosi vaxuSti batoniSvili. man saqarTve-
los istoriis kvlevas miudgomeli da
obieqturi TvalsazrisiT miuZRvna mTe-
li Tavisi sicocxle. bolo informacia
misi uzarmazari monografiisa eZRvneba
swored anton kaTalikoss, romelSic
naTqvamia: `SeuTqves kaxT antons frangoba
mterobiT~, esaa, rogorc aRvniSneT, misi
istoriis bolo winadadeba qronologiur
nawilSi (damatebis saxiT erTvis Ziri-
Ta d Sroma s), amis Se mdeg va xuStis
aRaraferi dauweria da male gardaicva-
la kidec (1758 wlis 4 Tebervali). qris-
tiani da morwmune kaci, udidesi pasux-
ismgeblobis mqone istorikosi sikvdil-
is win sicrues ar Cawerda Tavis naS-
romSi. miT umetes, rom vaxuStim sa-
gangebod gamoikvlia antonis e.w. `gaka-
Tolikebis~ saqme, risTvisac piradad Sex-
vda moskovSi Casul antons 1757 wels.
vaxuStis cnoba mniSvnelovania imiT, rom
igi Tanamedrove iyo movlenisa.
aRsaniSnavia, movlenasTan axlomdgom
udides istorikosebs m. broses, d. Cu-
biniSvilsa da a. cagarels hqondaT vax-
uStis msgavsi mosazreba, `rom antoni
laTinur unias ar Seucdenia da saqar-
Tvelodan misi gaZeveba aixsneba mxolod
eWvebiT, romelic samRvdeloebaSi gaCn-
da antonis da italieli misionerebis
daaxloebis gamo (a. cagarelisa da d.
CubiniSvilis azriT), anu ubralod raRac
mizeziT mefesa da antons Soris urT-
ierTobis gamwvavebis gamo ( m. broses
azriT). antonis `gaZevebis namdvili
mizezi srulad ar aris gamorkveuli,
rac SeiZleba iTqvas amis Sesaxeb isaa,
209
saeklesio samarTali, kanonebi
rom kaTolikosma dakarga mefeebis ndo-
ba raRac mizezis gamo, rac istoriko-
sebs jer ver gaurkveviaT~.
379
ai, rogor warimarTa antonis e. w.
gakaTolikebis saqme: yvelasaTvis, maT
Soris, antonisaTvis moulodnelad, 1755
wlis miwuruls, kaTalikosi daapatimres,
dilegSi C asve s, ga kriWes, `sisxli
adines~, rogorc Cans, cemiT an upatio
mopyrobiT. dilegSi, anu sakanSi yofni-
sas antonTan agzavnidnen misadmi mtru-
lad ganwyobil sasuliero pirebs dak-
iTxvis mizniT, rome lTa p a suxe bze
dafuZnebiTac mefem da saeklesio krebam
gadawyvita kaTalikosis umkacresi das-
ja ise, rom braldebuli arc naxes da
arc mousmines. rogorc aRiniSna, anto-
ni `gakriWes da sapyrobiles misces.
gakriWes yvela misi Tanaziaric~.
380
dapatimrebis win antoni seriozu-
lad iyo avad. `mzametyvelebis~ werisas
`TavauRebelma muSaobam antoni daasneu-
la. Tavad kaTalikosis gadmocemiT, naTe-
savebi, mefis Svilebi urCevdnen mas xeli
aeRo mZime Sromaze, eqimebic ukrZala-
vdnen, vinaidan zurgis marjvena mxares,
RviZlis siaxloves tkivilebi daewyo~.
381
dapatimrebulma antonma gadawyvita
mefisaTvis TxovniT miemarTa: `mefisad-
mi wardgenil TxovnaSi Cans, rom anto-
ni sapyrobileSia. misi urTierToba
mefesTan zaqaria gabaSvilis, kaTaliko-
sis Seurigebeli mtris, meSveobiT xor-
cieldeba~.
38 2
aseT mdgomareobaSi myofma antonma,
romelmac ar icoda ra xdeboda mis
gare samyaroSi da eloda sikvdils, mefes
mimarTa TxovniT, miecaT qveynis da-
tovebis neba, Tu amis nebasac ar mom-
cemT, swerda igi mefes _ `maSin sjo-
bia momklaT~.
383
platon ioselianis Canaweridan Sei-
Zleba vifiqroT, rom jer daapatimres
antoni da mxolod Semdgom Seudgnen im
sababis moZiebas, rac safuZvlad daede-
boda antonis gamtyunebas. Tavdapirve-
lad, zaqaria gabaSvilze ufro adre,
dapatimrebul antonTan SeugzavniaT ori
arq imandriti. maT mier antonisa dmi
micemuli kiTxvebidan SeiZleba vifiqroT,
rom antons jer kidev ar debdnen bral-
ad `gakaTolikebas~, aramed cdilobdnen
misTvis urwmunoeba daebralebinaT: `warg-
zavnil arqimandritebs kaTolikosisaTvis
ukiTxavT, swams Tu ara mas RmerTi. kaTa-
likoss pasuxi ar gaucia, rac arqiman-
dritebs krebisaTvis mouxsenebiaT. es
orjer da samjer ganmeorebula, mesa-
med, icoda ra, rom eklesiis kanonebiT
samgzis dakiTxvis Semdeg braldebuls
asamarTleben, Tuki igi Tavs ver ima-
rTlebs, kaTalikoss fsalmunis sityve-
biT upasuxnia: `Tqva ugunurma gulsa
Sina Tvissa: ara ars RmerTi~, saerTod,
Tavidan kaTolikosi mtkiced idga da ar
surda moenaniebina~.
384
krebam 1755 wlis 16 dekembers gankve-
Ta antoni, aukrZala RvTismsaxureba.
Sedga Tu ara namdvilad krebebi? di-
legSi damwyvdeulma antonma Semdeg gada-
wyvita `monanieba~, ris sanacvlodac mefes
mosTxova sagangebo sabuTi ruseTSi war-
sadgenad. am sabuTis dedani antonma
TviTonve dawera da mefes gaugzavna xe-
lmosawerad. mefem am sabuTs xeli ar
moawera, magram sanacvlod gadasca saek-
lesio krebebis ganCinebebidan amonaw-
eri. SeiZleba vifiqroT, rom sinamdvileSi
379
T. Jordian ia, an ton I, saRvTismetyve lo krebuli, #1, 1991, gv. 99;
380
egri, anton I, kaTalikosi
saqarTvelosi, saRvTisme tyvelo krebuli, #1, 1991, gv. 32;
381
T. Jordan ia, an ton I, iqve, gv. 80;
382
iqve , gv. 88;
383
iqve, gv. 88;
384
iqve, gv. 84.
210
mitropoliti anania jafariZe
Sedga Sekrebani, sadac Tavis droze
dokumentebi ar Seqmnila, magram radga-
nac antoni iTxovda dokumentebs sagange-
bod misTvis gadasacemad, ukana ricxviT
Seadgines krebebis aqtebi da gadasces
antons. yovel SemTxvevaSi, CvenTvis xe-
lmisawvdom ambrosi nekreselis krebulSi
1755-56 wlebis saeklesio krebaTa aqtebs
xelmowerebi ar aqvs.
385
1755 wlis 16 dekembers mowveul saek-
lesio krebas gamoucia ori aqti, pirv-
elSi n aTqv amia: `q. C ven cxe bulman
saqarTvelosaman Teimuraz da Zeman Cvenman
mefeman kaxeTisaman iraklim ese aRTqma
da piri davamtkiceT da ucvaleblad
davdeviT krebasa Sina. vpoveT antoni
kaTalikozi romaelTa sarwmunoebaTa aRm-
sareblad da CvenTa sarwmunoebaTa Seu-
racxmqmnelad. amas zeda SevikribeniT
sabrZanebelTa Sina CvenTa qarTlisa da
kaxeTisa mitropolitni da episkoposni,
arqimandritni da winamZRvarni, agre
orTave samefoTa mTavarni da darbazis
erni. mouvlineT mociqulni, vkiTxeT da
vamxileT misi boroti cTomileba. xolo
man saanjmnoda aRiara Cvenisa sarwmu-
noebisagan midreka da laTinTa sarwmu-
noebisa aRsareba daamtkica. ese aw Sekre-
bulman wmidaman krebaman ugulebel hyo
da antoni kaTalikozi samociqulosa say-
darisa da kaTolike eklesiisagan je-
rovnad aRmovfxvariT da kaTalikozo-
bisagan ganvayeneT~...
386
iqve fics deben
mefeni _ Teimurazi da erekle, ar Secva-
lon es gadawyvetileba.
rogorc iTqva, imave 1755 wlis 16
dekembers Semdgarma krebam gamosca e.w.
`sinanulad gankanoneba~, romelSic me-
ordeba aRniSnuli teqsti. Semdgom naTq-
vamia, rom dasjidan ramdenime dRis Semdeg
antoni `kualad cnobad movida, sinanu-
lad iwyo da agreTve qarTvelTa sarw-
munoebisa aRsareba, fici da aRTqma daud-
va~.
387
krebam aseTi sakanono daado an-
tons: `radgan aTvrameti Tve hqonda
wvalebasa Sina sxvasa sinanulisa ga-
reT, aTvrametive Tve wirvisagan daayenes.
mereRa Semdgomac aTvrametis Tvis Sei-
wynares da wirva misces~...
387
iqve, kreba
iTxovs monaniebis Semdegac antoni aRar
aiyvanon sakaTalikoso taxtze. ufleba
misces darCeniliyo saqarTveloSive, anda
wasuliyo romelime marTlmadideblur
qveyanaSi. krebis am gadawyvetilebis
safuZveli iyo antonis mier micemuli
Txovna `xelwerili~, masSi naTqvamia
igive, rac krebam gaimeora. TxovnaSi
antoni `aRiarebda~, rom igi Secda da
cxadad aRiara `laTinTa sarwmunoeba~,
risTvisac samarTlianad daisaja, `xolo
ukanasknel cnobad ra moved da vcan
WeSmariti sarwmunoeba, viwye tirilad,
godebad da sinanulad da amasTan uarvyav
borotad madidebloba laTinTa~.
387
igi
umorCilesad iTxovs Tvrameti Tvis Sem-
deg miscen wirvis aRsrulebis neba, rad-
ganac amdeni xani TiTqosda igi `kaTo-
like~ iyo. Tu wirvis nebas miscemdnen,
amiT, antoni mRvdlobis madls daibruneb-
da. `xelwerilSi~ amitomac debda pi-
robas, SeCvenebuli viyo Tu `Semdgomad
mRvdlobisa SurisgebisaTvis mefe, anu
episkoposi, anu mRvdeli vswyevlo saqar-
Tvelosa Sina~.
388
rogorc iTqva, mefem
da krebam antonis Txovna daakmayofiles
mxurvale Txovnis Semdgom. antonma ico-
da, rom ruseTSi mas araTu mRvdel-
mTavrad miiRebdnen, aramed, SesaZloa
385
m. qavTaria, XVIII s. qarTuli sazogadoebrivi azrovn ebis istoriidan, 1977, gv. 17-19;
38 6
saRvTismetyvelo krebuli, #1, 1991, gv. 11;
387
iqve, gv. 12;
388
iqve, gv. 12.
211
saeklesio samarTali, kanonebi
arc ki SeeSvaT, Tu xelT ar eqneboda
mefeTa mier gacemuli damadasturebeli
werilebi. amitom gulmxurvaled iTxova
daebrunebinaT misTvis mRvdelmTavris
wodeba da miecaT Sesabamisi cnoba. am
cnobis misaRebad antoni mzad iyo yovel-
gvari saxis `monaniebis~ sabuTi mieca
mefeTa da krebisaTvis. igi werda gulisa-
maCuyebel Txovna-werilebs mefe Teimu-
razs. marTlac, 1756 wlis 4 aprils
gamoica `ganCineba~. igi gamocemulia
mefeTa mier da, faqtobrivad, warmoad-
gens antonisadmi gacemul cnoba-werils.
igi rom mefeTa mieraa gacemuli da ara
krebis mier, iqidanac Cans, rom masSi
mefeebi pirveli piriT laparakoben, an-
tons sweren: `garna saydarsave aRsvla
Seni cxovrebasa Sina Sensa arRara iqm-
neboda, orTave mefeTa krebasa ficiT
esreT dagvemtkica~.
389
antonisadmi mice-
mul am cnoba-`ganCinebaSi~ naTqvamia:
`friad wadier iqmen yovliTurT keTilm-
saxursa da yovliTurT marTlmadidebelsa
imperiasa ruseTisasa warsvlad, romel-
ica umetes gulsavse gvyofda marTlma-
dideblobasa Sensa. amas zeda yovelTave
erTobiT mefeTa da krebaman SevamokleT
kanonni, romelnica gangvewesnes, raTa
Rirs iqmne usisxloAsa msxverplsa Sewir-
vad.. . da esreT pativiTa mRvdelmTav-
robisaATa warggzavnes da Rirs ars Sew-
ynarebaA Seni mRvdelmTavrad marTlma-
dideblad da sadaca mixvide dauyovne-
blad xelyofad saRmrTosaA liturgi-
isa yovlisa samRvdelmTavroAsa moqmede-
bisa, viTarc mRvdelmTavari~.
389
an ton i aRadgine s mRvdelmTavris
xarisxSi 18 Tvis nacvlad, 3 Tvis Sem-
deg, misces liturgiis aRsrulebis neba.
am cnobiTa da mRvdelmTavris wodebiT
aRWurvili antoni wardga ruseTis wmi-
da sinodis winaSe, sadac mtkiced ga-
nacxada, rom mefe Teimurazma `cili
dawama da gaamtyuna udanaSaulod~.
390
antoni acxadebda, rom igi arasodes
yofila `gakaTolikebuli~ da rom mas
codva marTlmadideblobis winaSe ar
miuZRoda. maS, riT iyo ciliswameba
gamowveuli? Teimuraz mefes surda Cemi
damxoba sakaTalikoso taxtidan, radga-
nac eSinoda Cemi, viTarca politikuri
mowinaaRmdegisao. `Tumca me viyav beri,
ambobs is, magram ara iseTi, romelic
mudam cxovrobs monasterSi~.
391
maSasa-
dame, antons SeeZlo qarTlis samefo
taxtze asvla, Tuki igi amas Seecdebo-
da. magram hqonda Tu ara bers amis
ufleba? rogorc antonis zemoT moyva-
nili sityvidan Cans, antons amis ufle-
ba hqonda, saqarTvelos istoriaSi aris
magaliTebi, roca kaTalikosebic saero
Tanamdebobebs iWerdnen, anda mTavrobis
aqtiuri wevrebi da saero-saqveyno cxov-
rebis warmmarTvelebi iyvnen, esaa cno-
bili faqtebi (mag. : Wyondidelis mier
saqarTvelos mTavrobis marTva da sxv.).
magram aris aseve ufro cxoveli ma-
galiTebi. magaliTad, gurielTa samTavro
saxlis Svili svimoni berad iyo aRkve-
cili daaxloebiT 1657-1660 wlebSi, mi-
uxedavad amisa, mas imereTis mefe aleqsan-
drem uboZa guriis mTavris tituli, berma
simonma gaixada beris Coxa da avida
guriis mTavris taxtze, gaxda mTavari
guriisa. eklesiis mxridan am yofil bers
daades sakanono _ beris Coxis gaxdis
sanacvlod, mTavarma eklesias Seswira
389
gan Cineba 1756 wlis 4 aprilis krebisa, iqve , gv. 13;
390
n. mTvare liSvili, anton I, saqarTvelos
kaTalikozi, saRvTismetyve lo kre buli, #1, 1991, gv. 22;
391
iqve, gv. 28.
212
mitropoliti anania jafariZe
erTi sofeli, romlis Sesabamisi sabu-
Tic moRweulia Cvenamde.
392
arsebobs meore magaliTic, roca
erTma kaTalikosma Tavis xelSi aiRo
saqarTvelos erT-erTi kuTxis mTavro-
ba: afxazeTis (dasavleT saqarTvelos)
kaTalikosi malaqia amave dros iyo guriis
mTavaric. misi tituli iyo `guriel-
kaTalikosi patroni malaqia~, cxovrob-
da XVII s-is dasawyisSi.
393
saqarTvelos istoriidanac aris ma-
g a liTe b i , roca b e ra d Se m dga rm a
pirovnebam gaixada sabero Coxa da avi-
da samefo taxtze. magaliTad, daviT
aRmaSeneblis Ze demetre I aiZula Svilma
daviT V-m mietovebina samefo taxti,
igi berad aRikveca, Svilis sikvdilis
Semdgom ki gaixada beris Coxa da kvlav
dajda mefis taxtze, aseve kaxeTis mefem
aleqsandrem miatova mefoba, aRikveca
berad, Semdeg ki gaixada beris Coxa da
avida samefo taxtze.
msga v si mov len e bi cnob ili iyo
saqarTveloSi da ar qmnida iseTi saxis
uxerxulobas, rogoric Se iZleboda
msga v si mov le nisa s wa rmoSob iliyo
ruseTSi, radganac ruseTisagan gansx-
vavebiT saqarTvelos eklesias hqonda far-
To saxelmwifo-mmarTvelobiTi uflebe-
bi. TviTon anton kaTalikosis wina kaTa-
likosi domenti IV-c, rogorc misi Tan-
amedroveni fiqroben, cdilobda beris
Coxis gaxdas da qarTlis samefo tax-
tis daWeras orjer sxvadasxva wels,
qarTlSi rogorc sparsTa, ise osmalTa
mbrZaneblobis dros. magaliTad, spars-
Ta mbrZaneblobis dros, vaxuStis cno-
biT, qarTlis droebiTma gamgebelma svi-
monma daapatimra kaTalikosi domenti
da wauyena saxelmwifo taxtis mitace-
bis braldeba. `dapatimrebuli domenti
ganaCenis aRsasruleblad gadasces vax-
tangis ufros Svils baqars, romelic
im dros sisxlis samarTlis saadminis-
tracio uwyebas ganagebda~. vaxuStis cno-
biT, `domenti namdvilad imitom midio-
da Suris cixeSi, rom iq Tavi mefed
gamoecxadebina~.
394
qarTlSi osmalTa Se-
mosevis Semdeg stambolSi Casuli do-
mentis Sesaxeb arsebobda mosazreba, `TiT-
qos domenti kaTalikosi konstantinop-
olSi gaemgzavra im mizniT, raTa qarT-
lis mefoba Caegdo xelSi~.
395
maSasadame, antonis winamorbedi do-
menti kaTalikozis Sesaxeb samefo sax-
lsa da imdroindel sazogadoebaSi ar-
sebobda myari Tvalsazrisi, rom igi
cdilobda sabero Coxis gaxdas da qarT-
lis samefo taxtis daWeras. es azri
didad awuxebda samefo saxlis wevrebs
da isini iRebdnen Sesabamis zomebs amis
aRsakveTad (sxvaa is, namdvilad surda
Tu ara domentis samefo taxtze asv-
la). aseTi viTarebis dros, roca kaTa-
likoss SeeZlo samefo taxtze asvla,
Teimurazis SeSfoTeba bunebrivia. qarT-
lis Tavadebi da maTi momxre mosaxleo-
ba uaryofda Teimurazis legitimur
uflebas qarTlis taxtze. antons ki am
dros taxtze asvlis kanonieri ufleba
hqonda (sxva sakiTxia is, rom antonma
piradad uari ganacxada am taxtze).
ze moT moyv anilida n ga momdinare,
ruseTis sinodis winaSe gamosvlisas
antoni ar tyuoda. Tuki isurvebda, an-
tons SeeZlo monastridan gamosvla da
qarTlis taxtis daWera, swored amis
gamo damwama cili SeSfoTebulma Te-
392
sakanonos mirTmevis wigni svimon da dimitri gurie lisa kaTalikos zaqariasadmi, qarTuli
samarTlis Zeglebi, III , 1970, gv. 536;
393
iqve, gv. 498;
394
l. menabde, qarTlis kaTalikosi domenti IV,
saRvTismetyvelo krebuli, #1, 1986, gv, 136;
395
iqve, gv. 148.
213
saeklesio samarTali, kanonebi
imurazma da saqarTvelodan gamomaZevao,
ambobda antoni sinodis winaSe. antonma
msgavsadve mimarTa imperatricas.
396
ker-
Zod, antoni werda, rom qarTlSi didi
areulobaa, `... Tumca amis gamo RvTiT
boZebuli samwyso ar unda mimetovebina,
magram roca Tavadebs codvebis monanie-
bas movuwodebdi da vurCevdi, ukeTure-
baze xeli aeRoT, es ver aitanes da
moiwadines Cemi damxoba, rasac mizezis
gareSe ver miaRwevdnen, amitomac dam-
adanaSaules da gamomicxades, sadac
gnebavs wadio. vinc axla saqarTveloSi
mefoben, taxtis memkvidreni ar arian.
saqarTvelo ekuTvnis papaCems da Cemi
gvaris samemkvidroa. marTalia, beri
viyavi, magram sul monasterSi ar micx-
ovria. yvela Tavadi da pativdebuli ad-
amianebi, vinc biZaCemis (vaxtang VI) da
mamaCemis (ieses) aRzrdilebi iyvnen, ga-
nawyenebis Jams me mommarTavdnen da mec
yovelTvis vamSvidebdi, ris uflebasac
Tanamdeboba maZlevda. amas mefe ver
itanda da erTxelac gadawyvita Cemi
damxoba. moigona mizezi, cili damwama,
damadanaSaula, davkarge xarisxi da wa-
movedi~...
397
yoveli sityva simarTlis Sem-
cvelia. antonma daasaxela saqarTvelos
is moxeleebi, romelnic uwesobas sCa-
diodnen da aviwroebdnen mosaxleobas,
amitomac amxelda maT kaTalikosi: `me
gamoveqomage Cagrulebs, risTvisac Ta-
vadebma da TviT mefemac SemiZules, ka-
Tolikoba damwames da gamaZeves, es rom
marTali yofiliyo, romSi wavidodi da
ara ruseTSio~.
397
WeSmariti marTlmadidebluri rwme-
nis aRiarebis safuZvelze ruseTis sin-
odma antoni gaamarTla, xolo imperat-
ricam mianiWa ruseTis erT-erTi cen-
traluri samRvdelmTavro kaTedra. maSas-
adame, antonis e.w. `gakaTolikeba~ cil-
iswamebad miiCnies da irwmunes antonisa,
rom igi udanaSaulod iyo gamoZevebuli
saqarTvelodan. `imperatricam 1757 wlis
8 agvistos sinods ubrZana antonisaTvis
CaebarebinaT eparqia moskovis maxloblad.
wm. sinodma 1757 wlis 1 dekembris gan-
kargulebiT antons SesTavaza vladimirisa
da iaropolis saepiskoposo kaTedra~.
398
iqamde ki antoni wmida sinodis StatSi
iyo Caricxuli.
antoni rom ar cruobda da namd-
vilad ciliswamebad miaCnda misTvis
`gakaTolikebis~ dabraleba, Cans anto-
nis piradi werilebidan masTan erTad
dasjili pirebisadmi. am ukanasknelebma,
cxadia, kargad icodnen, Tu risTvis
iyvnen dasjilni da amitomac antonis
mier maTdami gagzavnil werilebSi mxo-
lod simarTle unda Tqmuliyo. werile-
bi gamiznuli iyo ara gamosaqveyneblad,
aramed, albaT, konspiraciulad gada-
ecemoda adresats, romelsac SeeZlo maTi
ganadgureba, anda dawva. Cven mxedvelo-
baSi gvaqvs antonis werilebi proto-
presviter aleqsi mesxiSvilisadmi, ro-
melic Tavis droze antonis Tanamzrax-
velobis gamo sastikad iyo dasjili.
1758 wels dasjidan arcTu ise didi
xnis gavlis Semdeg antoni saqarTvelo-
Si darCenil aleqsis swerda, rom maT
orTaves, cili daswames da usamarTlod
dasajes. cxadia, antonis Tanamzrax-
velebma da TanamoRvaweebma kargad icod-
nen, cili daswames Tu ara maT da sasje-
li kanonieri iyo Tu ukanono. cili rom
ar daewamebinaT maTTvis, antoni megobars
amis Sesaxeb arafers miswerda. kerZod,
antoni swers aleqsis: `adamianebma, rom-
396
T. Jordania, anton I, saRvTismetyvelo krebuli, #1, 1991, gv. 92;
397
iqve, gv. 94;
398
iqve, gv. 98.
214
mitropoliti anania jafariZe
le b ic Ta v is i s a x e li T m ov i dn e n ,
dagvglijes da dagvfantes Cven _ uf-
lis saxeliT mosulni da im dRes sisx-
lma Senma viTarca marTali abelisa da
zaqarias sisxlma RmerTs SehRaRada~.
399
antoni, romelic Tavis Tavs uwodebs
`uflis saxeliT mosuls~, sicrues ar
miswerda ambis TviTmxilvel da monaw-
ile sasuliero pirs. am pirs iseve mar-
Tlad miiCnevs, rogorc bibliur abels.
rogorc abelis sisxlma SehRaRada Rm-
erTs, aseve SehRaRada marTali aleqsi
mesxiSvilis sisxlma, romelic ucemiaT
dapatimrebis Jams. igi iseve udanaSau-
lo yofila, rogorc winaswarmetyveli
zaqaria, romelic aseve udanaSaulod
dasajes. sxva werilSi antoni erTguleb-
isaTvis dasjil aleqsis ase amxnevebda
weriliT: `Sen aRdgebi da amxel mas,
vinc borotad cili gwama winaSe uze-
naesi msajulisa, romelsac Sexvdebi
caTa Sina, raTa masTan moipovo sauku-
no sasufeveli~.
399
ufro naTlad gamoTqma SeuZlebe-
lia, rom antons cildawamebul pirovne-
bad miaCnia Tavisi Tavi, maSasadame, igi
miiCnevda, rom marTali iyo marTlma-
dideblobis winaSe, mas kaTolikoba ara-
sodes miuRia.
aRsaniSnavia, rom, rogorc Cans, erek-
le mefes ar sjeroda antonis `gakaTo-
likeba~, sindisi qenjnida misi udana-
Sa ulod da sjis ga mo da a mitoma c
saqarTvelodan gadasaxlebul antons gza-
Sive miadevna aseTi Sinaarsis werili
1756 wlis 26 noembers: `me uSenod ver
viqnebi, Torem bolos gamoCndeba, me uSe-
nod ara meameba ra~.
400
marTlac, Teimu-
raz mefis gardacvalebisTanave ereklem
ukan, saqarTveloSi, miiwvia antoni da
dasva sakaTalikoso taxtze. rogorc
aRiniSna, antonma ruseTis sinodisa da
imperatoris winaSe Tavis udanaSaulod
ciliswameba-dasjaSi daadanaSaula Te-
imuraz II da qarTlis Tavadebi, wer-
ilebSi adanaSaulebda zogierT samRvdelo
pirsac. amitomac ganvixiloT es sakiTx-
ebi cal-calke da agreTve antonis damok-
idebuleba laTin patrebTan.
a) antonis urTierTdamokidebule-
ba Teimuraz II-sa da TavadebTan
antonis mama iyo qarTlis kanonieri
mefe iese levanis Ze. sparsuli kanoneb-
is Tanaxmad, qarTlis mefobis legit-
imuri ufleba gadadioda ufrosi Zmidan
momdevnoze. levan muxranel-bagration-
is Semdeg sparselebma qarTlis mefee-
bad daadgines erTmaneTis Semdeg misi
vaJebi, maT Soris vaxtang VI da iese.
amitomac vaxtang VI-isa da ieses STa-
momavlebi (baqar mefe, aleqsandre, ab-
dula-arCili) ibrZodnen kidec qarTlis
samefo taxtis xelSi Casagdebad. qarT-
lis mefeebs im dros sparseTis Sahi
niSnavda. qarTlisaTvis erTmaneTs edav-
ebodnen osmaleTi da sparseTi. osmalTa
Semotevisas (1723 w.) proosmaluri ori-
entaciisaTvis iese mefes sparselebma os-
malTa gandevnis Semdeg aRar misces qarT-
lis taxti, xolo vaxtang VI-is pro-
rusuli orientaciiT sastikad gaRiz-
ianebulma sparseTma saerTod CamoarTva
muxranel bagrationebs qarTlis taxti,
romelic Semdgom gadaeca kaxel bagra-
tionebs, rasac ar urigdebodnen rogorc
vaxtang VI-is STamomavlebi, aseve qarT-
lis zogierTi Tavadi.
399
T. Jordan ia, anton I, saRvTismetyvelo krebuli, #1, 1991, gv. 86;
400
iqve, gv. 24.
215
saeklesio samarTali, kanonebi
rogorc iTqva, sparseTis Sahma qarT-
lis mefeTa taxti CamoarTva qarTlis
bagrationebs da gadasca kaxel bagra-
tion Teimuraz II-s. anton I-is deda,
daA Teimurazisa, qarTlis taxtis er-
TaderT kanonier memkvidred miiCnevda
Tavis Svils, momaval kaTalikoss. `an-
tonis RvTismoSiSi deda, romelic cdi-
lobda SvilisaTvis epoqis Sesaferisi,
yovelmxrivi ganaTleba mieca, sakaTali-
koso wodebisaTvis ki ar amzadebda mas,
aramed samefo taxtis dasabruneblad
(saRvTismetyvelo mecnierebaTa Seswav-
las da, saerTod, saRvTo werilis cod-
nas mefeTa yvelaze Rirseul samkaulad
miiCnevdnen im dros)~.
401
Tavisi miznis misaRwevad 1734 Tu
1735 wels dedam saswrafod gamoiyvana
monastridan iq saswavleblad Sesuli
Teimurazi (ase erqva anton I-s berad
aRkvecamde) da 14 wlis ymawvili daaqor-
wina _ am droisaTvis qarTlis faqto-
brivad, mpyrobeli Tavadis _ givi ami-
laxvris qalze. SesaZloa, es iyo niS-
noba, radganac mTavarepiskopos timo-
Tes cnobiT, Teimurazma uari Tqva qor-
winebaze, radganac surda monazvnoba da
`sZulda amqveyniuri wuTieri cxovre-
ba~. rogorc cnobilia, male ise warima-
rTa qarTlisa da antonis ojaxis saqme,
rom antonma faqtobrivad uari Tqva
taxtze. 18 wlisa 1739 wlis 2 Teber-
vals berad aRikveca gelaTis monaster-
Si, 3 Tebervals diakvnad akurTxes, 1740
wlis 27 seqtembers akurTxes quTaTel
mitropolitad.
antonis es qmedeba dedisaTvis iyo
umZimesi dartyma, deda swerda antons:
`rad dahkarge samefo da imedi mefo-
bisa~. dedis azriT, `moatyues ymawvili,
episkoposad dasves~.
402
`mxolod Sen unda
gezruna Cvens dakargul taxtze~, _ swers
elene sxva werilSi antons, _ `mxolod
Sen xar erTaderTi memkvidre sawyalo-
b eli, RvTis pirida n gadav ardn ili
mamisa~.
403
gamahmadianebul qarTlis mefe
401
T. Jordania, anton I, saRvTismetyvelo krebuli, #1, 1991, gv. 39;
402
iqve, gv. 131;
403
iqve, gv. 40.
anton kaTalikosis genealogia aseTia:
qarTlis mefeebi
levan muxranbatoni
vaxtang VI
mefe
domenti
kaTalikosi
iese
mefe
baqar mefe
anton I
kaTalikosi
kaxeTis mefeebi
erekle I bagrationi
elene
elisabedi
Teimuraz II
+
216
mitropoliti anania jafariZe
mimarTavs. amitomac Sahi mas, winare
kaTalikosTa msgavsad 1000 Tumans (e. i.
10.000 man.) uniSnavs da usurvebs, Cveu-
li wesiTa da rigiT gauZRves Tavis
samwysos. Semdgomma Sahebmac daadas-
tures es gankarguleba, magaliTad, is-
mailma 1747 wels, ibrahimma _ 1748
wels kaTalikoss gamougzavnes samosi
da anafora. samagierod ki orive ubr-
Zanebda, ar Careuliyo saeklesio mam-
ulebis saqmeSi~.
405
1747 wels Teimuraz II iZulebuli
gaxda irans gamgzavrebuliyo, rac iyo
Tavganwirva eris gadasarCenad. qarTlSi
ufro metad gaRvivda dinastiuri omi,
mas saTaveSi edga anton I-is Zma abdul-
beg ieses Ze. amis gamo Teimurazma am-
jobina kompromisi da iranSi gamgzavre-
bis win qarTlis gamgebloba ereklesa
da abdul-begs Caabara. abdul-begi qarT-
lis taxtis kanonier memkvidred miiC-
nevda Tavs, Tumca ufleba Teimurazsac
hqonda, radganac misi meuRle Tamari
vaxtang VI-is asuli iyo. abdul-begi
e re kle saga n moiTxov da xe li a eRo
qarTlze. antoni cdilobda abdul-be-
gis Serigebas mefesTan. iqamde ki, ded-
ofal Tamaris gardacvalebis Semdeg, Te-
imurazi abdul-begis naTesavze, ana-
xanumze daqorwinda, xolo abdul-begs
SerTo erekle I-is qaliSvili begumi. es
iyo Teimurazis iranSi gamgzavrebamde,
magram damoyvrebam dinastiuri omi ar
daacxro. am omSi antonma, Tanaxmad zo-
gierTi cnobisa, mxari dauWira abdul-
begs. abdul-begi damarcxda. Teimuraz
II-s aseve mosvenebas ar aZlevda fiqri
ruseTSi gadaxvewili qarTlis taxti-
saTvis mebrZol vaxtang VI-is STamomav-
404
T. Jordania, dasax. naSr. , gv. 41;
405
iqve, gv. 53.
ieses antonis (Teimurazis) garda sxva
Svilic hyavda, naxevarZma antonisa ar-
Cili (igive abdul-begi), magram igi elenes
ar miaCnda kanonier memkvidred, radga-
nac ukanono Svili iyo (misi deda iyo
coli erTi Tavadisa. iesem mas waarTva
da Tavad SeirTo).
qarTlis taxtisTvis daucxromlad
ibrZodnen vaxtang VI-is STamomavlebi, da
agreTve, Teimuraz II, abdul-begi da ax-
algazrda Teimurazi (momavali antoni). Te-
imuraz II-s seriozul metoqed miuCnevia
axalgazrda Teimurazi, gansakuTrebiT dau-
frTxia mis damoyvrebas givi amilaxvarTan,
amitomac fiqrobs T. Jordania, rom 14
wlis ufliswuls sacole Sahma waarTva
Teimuraz II-is intrigebiT.
404
Teimuraz II (1700-1762), Rrmad mor-
wmune qristiani, saxelovani poeti da
qarTuli kulturis Tavdadebuli moam-
age, iranis Sahma qarTlis mefed daamt-
kica 1744 wels. Teimurazma axalmok-
luli kaTalikosis adgili uboZa an-
tons. sxvaTa Soris, qarTlSi didi gav-
lenis mqone abdul-begsa da Teimurazs
Soris urTierTSeTanxmebiT momxdara
antonis ayvana sakaTalikoso taxtze
1744 wels. jer kidev 1742 wlis kre-
bam antons sakaTalikoso taxti SesTava-
za. 1744 wels antonma kaTalikosad
kurTxevamde miiRo nadir-Sahis dasturi.
`Sahis sigelSi, sxvaTa Soris, naTqvami
iyo: misTvis cnobili gaxda saeklesio
krebis mier Teimuraz II-is disSvili
maRalyovladusamRvdeles antonis qris-
tianuli religiis dogmatebSi ganswav-
lulisa da mRvdelmTavarTa Soris upi-
ratesis arCeva, ris gamoc yvela kmay-
ofilia da Sahs yvela SuamdgomlobiT
217
saeklesio samarTali, kanonebi
lobaze, antonis biZaSvilebze. vaxtang
VI-is SviliSvili, baqaris vaJi, aleqsan-
dre batoniSvili dauaxlovda da daume-
gobrda imperator petre III-s, misi dax-
marebiT apirebda qarTlis taxtze asv-
las. am imperatoris gardacvalebis Semdeg
SeZlo daaxloeba imperatrica elisa-
bedTanac da samefo karze fexi moikida.
igi ruseTSi gadaxvewil qarTvelTa Soris
xlarTavda intrigebis bades Teimurazisa
da erekles winaaRmdeg.
1751 wlis 15 Tebervals Teimuraz-
erekles laSqari WarSi sastikad dama-
rcxda, 1752 wels aseve damarcxdnen
qarTvelebi ganjis omSi. saqarTvelos
mtrebi aiSalnen. mefeebi sagangebod emza-
debodnen mozRvavebuli mtris Sesakave-
blad da Setevaze gadasasvlelad. Te-
imurazma da ereklem ruseTis saxelm-
wifos mimarTes da jariT daxmareba
sTxoves. aTanase Tbileli episkoposisa
da simon mayaSvilis elCoba ruseTSi
(1752-1754) unayofo gamodga, ruseTma
uari ganacxada.
ruse Tis ma Ra l wre e b Si myofi
aleqsandre batoniSvili cdilobda Te-
imurazis elCebi gadaebirebina, ruseTis
samefo karsa da did moxeleebze gavle-
nis ZaliT igi axerxebda CaeSala qarTv-
el mefeTa elCobis miznebi.
406
`misi ini-
ciativiT CaiSala 1754 wels Teimurazis
elCebis molaparakeba ruseTis xelm-
wifesTan. uSedegod damTavrda sxva iseTi
elCobebic, romlebic Tavidan warmateb-
isaken ixreboda. batoniSvilis gavlena
saqarTvelos politikur saqmeebze gan-
pirobebuli iyo imiT, rom mas mxars
uWerda ruseTis samefo karis didi par-
tia, romelsac ar surda qarTvel mefe-
Ta gaZliereba. .. SemdgomSi swored am
partiis daxmarebiT SeiWra aleqsandre
saqarTveloSi, erekles winaaRmdeg brZo-
laSi miimxro kaxeTis Tavadebi, imere-
Tis mefe, axalcixisa da daRestnis xane-
bi, agreTve sparselebi da mTielebi~.
1754 wlis elCobis CaSlam (aleqsandres
xelSewyobiT) gaamZvinvara Teimuraz II
da kidev ufro ganawyo anton I-is winaaRm-
deg. mas mZulvareba gamoumJRavnebia an-
tonis, viTarca politikuri mowinaaRm-
degis mimarT. erekles vaJi giorgi an-
tons uyurebda viTarca Teimuraz II-is
mier SeZulebul pirovnebas. igi `kaTa-
likossa antons pirvelsa ara wyalobda
siyrmidanve, viTarca kacsa papisagan mis-
isa Teimurazisa SeZulebulsa~.
407
zemoaRniSnul politikur-dinastiur
mizezebs unda Seemzadebina niadagi an-
ton kaTalikosis sastiki dasjisaTvis,
gansakuTrebiT 1754 wlis Semdeg, rac
muxranel bagrationTa intrigebis gamo
ruse Ti sa g a n da xm a re b a v e r mii Ro
saqarTvelos samefo karma. amgvar vi-
TarebaSi antoni mZevlis rolSi aRmoCn-
da. muxraneli bagrationebis gulis moge-
ba da Sekaveba ver SeZlo Teimurazma
verc maTi samefo saxlis Svilis anton
I-is sakaTalikoso taxtze ayvaniT, xolo
1754 wlis Semdeg, rac muxranelma bagra-
tionebma ukiduresi mtroba gamoamJRavnes
Teimurazis mimarT ruseTis samefo karze,
an tonis, viTarca garkve uli Tva l-
sazrisiT mZevlis dasjas unda gaemware-
bina qarTleli bagrationebi. 1755 wlis
miwuruls antoni daapatimres, Semdeg
ki ruseTSi gadaasaxles.
ruseTSi antonma, rogorc cnobilia,
Tavis devnaSi agreTve daadanaSaula qarT-
406
T. Jordania, dasax. naSr. , gv. 92;
407
p. ioseliani, cxovreba giorgi mecametisa, 1936, gv. 181.
218
mitropoliti anania jafariZe
lis Tavadebi. ismis kiTxva, ratom unda
gamwvavebuliyo misi urTierToba TavadebT-
an, xom ar icavda maTgan antoni saek-
lesio qonebas? marTlac, rogorc sabuTe-
bi uCvenebs, qarTl-kaxeTSi mahmadian mefe-
xa nTa mmarTv elobis dros Tava de bs
miutacniaT saeklesio mamulebi da Sa-
his imediT surdaT am mamulebis Senar-
Cuneba. amis dasturia 1744 wels an-
tonisadmi gagzavnili nadir-Sahis, 1747
wlis Sah-ismailisa da 1748 wlis Sah-
ibrahimis sigelebi, romlebSic isini ubr-
Zaneben antons ar Careuliyo saeklesio
mamulebis saqmeebSi.
408
`is sasuliero
pirebi, vinc TavadTa mamulebSi moR-
vaweobdnen, xSirad ver icavdnen eklesiisa
da saxelmwifos interesebs~.
409
`aucile-
blad unda aRiniSnos, rom antonma moawes-
riga saeklesio mamulebis marTva... Semor-
Cenilia ramdenime dokumenti, romlebSic
antoni cdilobs Tavidan aicilos qarT-
lis Zlieri Tavadebis (amilaxvrebisa da
erisTavebis) Careva saeklesio mamulebis
saqmeebSi. am TavadebTan kamaTi imiT das-
rulda, rom kaTalikosma maT CamoarTva
werilobiTi valdebuleba, rom isini am-
ieridan aRar Seexebian saeklesio mam-
ulebs~.
410
marTalia, es moxda antonis
dabrunebis Semdeg, magram vinc icnobs
antonis mizanmimarTul moqmedebas, gan-
Wvrets, rom aseve iyo adrec da es war-
moadgenda namdvil mizezs konfliqtisa
antonsa da Tavadebs Soris. al. xaxanaS-
vili wers: `mefeTa brZolam TavadebTan,
politikurma daqucmacebulobam wvril
damoukidebel samTavroebad, gamoiwvia saek-
lesio Zalauflebis erTianobis daSla~,
411
rasac antoni ver Seurigdeboda.
b) antonis urTierToba somxebsa da
laTinebTan
XVII s-is da XVIII s-is pirvel nax-
evarSi e. w. `somxebi~ da `laTinebi~
saqarTveloSi mniSvnelovan Zalas war-
moadgendnen. spars-osmalTa mier gatare-
buli sagangebo politikis Sedegad daiTr-
guna `qarTvelTa sarwmunoeba~ (ase ewode-
boda marTlmadideblobas saqarTveloSi,
rogorc amas XVIII s-is saeklesio sabuTe-
bi uCveneben), sanacvlod ki dampyrob-
lebma gaaZlieres somxur-monofizituri
da kaTolikuri eklesiebi. saqarTvelos
mosaxleobis erTi nawili, eTnikuri war-
momavlobiT qarTveli, iRebda grigorian-
ul da kaTolikur sarwmunoebas. amis
gamo icvleboda maTi erovnuli cnobiereba,
qarTvelebi `somxdebodnen~ da `frangde-
bodnen~. `qarTvelTa sarwmunoebis~ dev-
nis naTeli magaliTia XVII-XVIII ss-Si
saqarTvelos eklesiis mRvdelmTavrebis
ruseTSi iZulebiTi gadasaxleba saqar-
TveloSi darCenis SeuZleblobis gamo.
kaTalikoss domenti IV-s ukanonod
CamoarTves taxti da 1725 wels osma-
leTis kunZul tenedosze gadaasaxles.
gapartaxda bevri eparqia mahmadianTa,
gansakuTrebiT lekebis, SemosevaTa gamo,
daitaces saeklesio qoneba. saqarTve-
lo datoves da ruseTSi vaxtang VI-s
gahyvnen Semdegi episkoposebi: qriste-
fore samTavneli, pavle Tbileli, ni-
koloz mroveli, arsen mangleli, ni-
koloz urbneli da episkoposi iona,
male saqarTvelo iZulebiT miatoves da
ruseTSi gadasaxldnen mTavarepiskopos
ioseb samebeli, romanoz samTavneli da
ioane mangleli. Seirya eklesiaSi wes-
rigi da disciplina.
412
408
T. Jordania, dasax. naSr. gv. 53;
409
iqve, gv. 56;
410
iqve, gv. 68;
411
iqve , gv. 106;
412
iqve , gv.
36;
413
iqve, gv. 55.
219
saeklesio samarTali, kanonebi
bevri gaCanagebuli eparqia gauqmda.
swored amis gamo, faqtobrivad umrev-
lod da ueparqiod darCenili episko-
posebi gadasaxldnen ruseTSi, sadac maT
megobrulad xvdebodnen.
413
zemoaRniSnuli 9 episkoposis ruseTSi
gadasaxlebis magaliTiT kargad Cans, Tu
ra saSineli gasaWiri adga qarTul ek-
lesias XVIII s-is pirvel naxevarSi.
swored aseTi gasaWiris dros mdidari
`somxuri eklesia, romelic XVIII s-Si
mxiTaristebis SromebiT gamdidrda, sqo-
lastikuri literaturiT SeiaraRebuli,
kaTalikos lazaris meTaurobiT aRdga
qarTuli eklesiis winaaRmdeg da daiw-
yo CvenSi sxvadasxva eretikuli mosazrebe-
bisa da monofizitobis gavrceleba~.
413
aRmoCnda, rom sasuliero ganaTlebis
doniT somxuri eklesia qarTul ekle-
siaze ufro maRla idga. italiaSi Camoy-
alibebulma somex kaTolike Ta ( mxi-
TaristTa) sazogadoebam somxuri ekle-
sia gaamdidra axali Targmnili da orig-
inaluri literaturiT. maTi daxmarebiT
somxe bi saqarTveloSi avrceleb dnen
somxur da kaTolikur eress. T. Jorda-
nias da Cveni sxva mkvlevarebis azriT,
qarTveli mRvdelmTavrebi uZlurni aR-
moCndnen mxiTaristebis sqolastikisa da
samecniero moZRvrebis winaSe.
414
daiwyo
qarTvelTa gasomxeba grigorianuli rw-
menis da somxuri enis gavrcelebiT.
41 5
`mxiTaristebis mier Targmnili evropel
avtorTa sqolastikuri Txzulebebi war-
moadgenda religiuri kamaTis axal, Cven-
Sic da somxeTSic ucnob saxelmZRvane-
los. somxebma am sqolastikuri iaraRis
meSveobiT (igi umTavresad aristoteles
logikas emyareboda) SesamCnevad gaaswres
qarTvelebs, romlebic pirvelad waaw-
ydnen aseT sqolastikur kamaTs, romel-
ic adamianur logikas ar eqvemdebarebo-
da. somxebma da kaTolike propagandis-
tebma es iaraRi erTdroulad mimarTes
qarTuli eklesiis winaaRmdeg~.
416
qvemo
qarTli da saingilo avsebula monofiz-
itebis gaSmagebuli mqadageblebiT. `isi-
n i cdilobdn en q v eynis p olitikur
gasaWirze religiuri daSlac daerToT.
mTavarepiskopos timoTes gadmocemiT, es
cbieri da moxerxebuli mqadageblebi
mglebiviT Semosevian saqarTvelos, raTa
qristes samwyso daetacebinaT~.
417
iseT did warmatebas miaRwia somx-
uri sarwmunoebis gavrcelebis donem
saqarTveloSi da ise didi raodenobis
qarTveloba iRebda monofizitobas, rom
yofili qarTvel-marTlmadidebeli mrev-
li Tavisi saekle sio Se nobebiTurT
mon ofiziti mRv dlis sa mwysod da
samkvidrod xdeboda. somexTa kaTaliko-
sma lazare Waukelma gadawyvita TviT
saqarTvelos kaTalikosis karze eqada-
gna monofizitoba da qarTvelTa kaTa-
likosi somxuri eklesiis simarTleSi
daerwmunebina. `eretikosebi TviTon an-
ton kaTalikossac ki ekamaTebodnen, zemo
qarTlis erTma somexma mRvdelma mas
xangrZlivi kamaTi gaumarTa. am moZrao-
bis sulisCamdgmeli iyo somexTa kaTa-
likosi lazare (Waukeli) _ antonis Tan-
amedrove, sqolastikur moZRvre baze
aRzrdili, Tavgamodebuli monofiziti.
igi dauaxlovda antons da, rogorc Cans,
cdilobda mis gadabirebas~.
417
`mon ofizitob is p rop a gan distTa
winaaRmdeg brZolaSi antonma mimarTa
sityvas _ mecnierul sityvas. magram
sqolastikur mqadageblebTa sityvisge-
baSi imave sqolastikis ena unda gamoey-
414
T. Jordania, dasax. naSr. , gv. 69;
415
iqve, gv. 76;
416
iqve, gv. 77;
417
iqve, gv. 78;
418
iqve, gv. 80.
220
mitropoliti anania jafariZe
enebina. amisaTvis winawar unda gascno-
boda am movlenebis wyaroebs laTinur
da somxur enebze~.
418
ai, ratom dauax-
lovda antoni saqarTveloSi myof kaTo-
like mecnierebs. maTgan surda Seeswav-
la laTinuri ena da moepovebina laT-
inur enaze arsebuli is mecnieruli masa-
la, rac gamoadgeboda marTlmadidebluri
sarwmunoebis dasacavad monofizit da
kaTolike sqolastikosTagan. marTlac,
mizanmimarTulma antonma iRvawa Tavdau-
zogavad da Seqmna monofizitTa da la-
TinTa ganmaqiqebeli uzarmazari Txzu-
leba `mzametyveleba~. iseTi Tavganwir-
viT iRvwoda am Sromis Sesaqmnelad, rom
igi dasneulda, eqimebisa da naTesavebi-
saTvis es SemaSfoTebeli yofila.
`1752 wlis dasawyisSi, Seupovari
Sromis Sedegad antonma daasrula Tavi-
si farTo Txzuleba `mzametyveleba~,
romelic warmoadgens seriozul, safuZ-
vlian mecnierul uaryofas monofizi-
tur moZRvrebaTa sistemisa, gansakuTrebiT
somex monofizitTa moZRvrebis. Txzu-
leba adasturebs avtoris nakiTxobas,
gamWriax, cincxal gonebasa da farTo
erudicias. eklesiis moZRvars SeeZlo
am SromaSi epova mza sityva, anu mza
pasuxi monofizitebTan sityvisgebaSi~.
419
am Txzulebis gamoqveynebam saqarTve-
los mdidari somxoba ganawyo antonis
winaaRmdeg, antonis winaaRmdeg TviT is
qarTveli marTlmadidebeli samRvdeloebac
ganewyo, romelTac SeSurdaT antonis
mecnieruli siRrme, Tavdadeba da Sromis-
moyvareoba, am bolo moments antonic
aRniSnavs Tavis SromebSi. ruseTSi ga-
dasaxlebuli antoni `Tvenis~ winasity-
vaobaSi gadmogvcems: `mzametyvelebisa~
da sxva SromaTa gamoqveynebisas zogi-
erTi qarTveli samRvdelo piris reaq-
cias: `ese sazRvardeba ars kacTa vieT-
me samRvdeloTa Tav-xedTa da yovlad
umecarTa Cvens Soris, rameTu visaca
mecnierebis mimarT ( midrekilebas) ga-
moaCenen _ qarsa borbalsa aRadgenen
mas zeda da saWesa cxovrebisasa ganu-
texen da miscemen RelvaTa warmtace-
bad ufskrulTadmi~.
420
rogorc aRvniSneT, `mzametyvelebis~
gamoqveynebis Semdeg antonis winaaRmdeg
monofizitebis mqadageblebTan erTad aRd-
ga zogierTi qarTveli samRvdeloc,
romelTac `gakaTolikeba~ daswames kaTa-
likoss. sinamdvileSi ki antoni laTin
patrebTan daaaxlova somex propagandist-
Ta winaaRmdeg gamocxadebulma brZolam.
421
rogorc T. Jordania aRniSnavs, amas naT-
lad miuTiTebs qronologiac, antons
brali dasdes `gakaTolikebaSi~ da eWvis
sa fuZ v la d a q cie s misi da a xloe b a
patrebTan _ misionerebTan _ 1753 wli-
saTvis. sinamdvileSi ki antons 1752 wels
dausruleb ia Ta vis `mzametyveleb a~,
xolo 1753 wels gamosca Tavis pirveli
gramatika _ `am ukanasknel or Txzu-
lebazed marto TviTon ar umuSavnia
antons. mas Svelodnen somexTa moZR-
vari filipe yaiTmazaSvili da kaTolike-
bis misionerebi. isini uTargmnidnen somx-
uri da laTinuri enebidan~.
422
aRsaniSnavia, rom ara mxolod anto-
ni iyenebda kaTolike misionerebs anti-
kaTolikuri, marTlmadideblobis ganmamt-
kicebeli Txzulebebis SedgenisaTvis,
aramed misi win myofi kaTalikosebic,
magaliTad kaTalikosma besarionma (1724-
1739) Seadgina Tavisi antikaTolikuri
419
T. Jordania, dasax. naSr. , gv. 80;
420
iqve, gv. 80, k. kekeliZe, IV, 1957, gv. 179;
421
iqve, gv. 81;
422
n. mTvareliSvili, anton I, iqve , gv. 20;
423
T. Jordania, dasax. naSr. , gv. 73.
221
saeklesio samarTali, kanonebi
Txzuleba `grdemli~ kaTolike mision-
eris, kapucineli beris franCesko bol-
onielis daxmarebiT. `aRsaniSnavia, rom
es Txzuleba kaTolicizms ganaqiqebs~.
423
es iyo mecnieruli urTierToba. am urT-
ierTobis Semdeg arc franCesko bolo-
nieli gamxdara marTlmadidebeli da arc
kaTalikosi besarioni gamxdara kaTolike,
piriqiT, maTi urTierToba swored mar-
Tlmadideblobis sasargeblod yofila
gamoyenebuli.
rogorc ukve aRiniSna, patriarqis
saydarze asvlisTanave antoni Cveulebrivi
enTuziazmiT Seudga brZolas somxuri
propagandis winaaRmdeg.
424
am maRali miz-
nis misaRwevad kaTalikoss upirveles
yovlisa TviTon unda Seeswavla sqo-
lastikuri mwerloba. `amitom patriarqo-
bis pirvelive wlebSi antoni gaecno
kaTolike berebs da maTi moZRvrebis
Seswavlas Seudga, radgan laTinuri ena
sustad icoda Tavdapirvelad man somx-
ur wyaroebs mimarTa~.
424
T. Jordania wers:
`antonis daaxloeba kaTolike misionerebT-
an, rogorc davinaxeT, saswavlo da samec-
niero miznebiT iyo ganpirobebuli. samec-
niero mizani imaSi mdgomareobda, rogorc
p. ioseliani varaudobs, rom antoni
apirebda qarTul enaze daewera kaTo-
likobis ganmaqiqebeli wigni, radgan mas
ar akmayofilebda am Temaze qarTulad
arsebuli Txzulebani besarion kaTali-
kosisa da evkrati nikeelisa~.
425
antons marTlac samecniero mizniT
da marTlmadideblobis gansamtkiceblad
rom esaWiroeboda daaxloeba kaTolike
misionerebTan da laTinuri enis Seswav-
la, es Cans iqidan, rom `gakaTolikebis~
mizeziT saqarTvelodan gaZevebuli an-
toni ruseTSi agrZelebda laTinuri
enidan wignebis Targmnas. ruseTSi igi,
al. xaxanaSvilis TqmiT, `iTvisebda laT-
inur enas, romlis Seswavlas jer kidev
saqarTveloSi Seudga~.
426
saqarTveloSi,
swored gaZevebis win gamoqveynebul naS-
romSi `mzametyveleba~ akritikebda an-
toni laTinebs imiT, rom wignSi amxel-
da maT, vinc wmida usisxlo msxverplis
Sewirvisas ar azavebda Rvinos wyliT.
427
mas ar dascalda laTinuri enis kargad
Seswavla, amitom al. xaxanaSvilis cno-
biT, `metafizikuri darigebani~ antonma
ara uSua lod la Tinurida n, a ra me d
rusulidan Targmna, radganac `antonma
ka rgad ar icoda laTinuri e na~.
42 8
saqarTveloSic laTinuri enis ucodin-
arobis gamo `gramatikis~ Sedgenisas iZu-
lebuli gaxda daxmarebisaTvis miemarTa
laTini mecnierebisaTvis.
429
qarTuli eklesiis gasaWirma, saRvTis-
metyvelo wignebis naklebobam aiZula an-
toni emuSava laTin da somex mecnierebT-
an erTad, naklovaneba qarTuli sasuli-
ero literaturisa, antonis azriT, uku-
RmarTi droebiT iyo gamowveuli. `Tum-
ca Cven, qarTvelebs, ambobs is, ZvelTa-
ganve gvqonda yovelive gadmoRebuli
`Tvinier daklebisa~, magram vinaidgan
`mravalni garyvnes da uxmar-iqmnnes pi-
rad-piradiTa vnebaTa jer iyo gaswore-
bad da ganmarTvad wmidisa eklesiisa
aRmosavalisa~.
430
ruseTSi moRvaweobisa
da rusuli literaturis gacnobis Sem-
deg antonma ara `dasavleTis eklesiis~,
aramed `aRmosavleTis eklesiis~, ker-
Zod, slavuri wignebis mixedviT gaaswo-
ra mravali sasuliero wigni, rogorc
TviTon aRniSnavda.
431
424
T. Jordania, dasax. naSr. , gv. 74;
425
iqve, gv. 75;
426
iqve , gv. 111;
427
iqve , gv. 120;
428
iqve , gv.
123;
429
iqve , gv. 124;
430
iqve , gv. 128;
431
iqve, gv. 24.
222
mitropoliti anania jafariZe
g) antonis urTierToba urC sam-
RvdeloebasTan
T. Jordania wers, rom antonis up-
irvelesi saqme misi mmarTvelobis pirv-
el wlebSi iyo eklesiaSi administraci-
uli wesrigis damyareba da im ukeTur-
obis aRmofxvra, rac winare epoqaSi
gaCeniliyo. saqarTvelos erTianobis
daSlam samefo-samTavroebad xeli Seu-
wyo saeklesio gankerZoebis niSnebis gaCe-
nas. ukve XV s-is bolos alaverdel
episkoposs gamoumJRavnebia garkveuli
ganwyobileba, mas mcxeTisagan damoukide-
blad surda kaxeTis saepiskoposoebis
marTva. Tavisi gavlena gauvrcelebia
kidec maTze, kaxeli mefeebi v iwro
politikuri mosazrebiT xels uwyobd-
nen saeklesio separatizms. ukve XVIII
s-dan alaverdeli episkoposebi kaxe-
Tis eklesiaTa TiTqmis damoukidebeli
mmarTvelebi iyvnen.
43 2
eklesiaSi Seqmnili es mankieri vi-
Tareba mouTmeneli iyo antonisaTvis,
antoni ar cnobda alaverdeli episko-
posis ukanonod mitacebul uflebebs. ga-
nawyenebuli alaverdelebic protests
acxadebdnen da TavianTi mdgomareobis
dasamowmeblad iSveliebdnen zogierT
sabuTs. sabolood, alaverdeli episko-
posi, saqarTvelos sapatriarqoSi Tavi-
si mdgomareobiT TiTqmis meore ierarqi,
mtrad moekida antons, cdilobda anto-
nis sakaTalikoso taxtidan Camogdebas.
marTlac, antonis ruseTSi gandevnis
Semdeg alaverdelebma aRidgines Tavian-
Ti uflebebi, ruseTidan antonis dab-
runebis Semdeg ki alaverdel episkopos
zenons CamoarTves kaTedra da garejis
udabnoSi gadaasaxles. aqedan Cans, rom
antons mtrebi hyavda umaRles saekle-
sio ierarqiaSic, gansakuTrebiT kaxeTis
episkoposTa Soris, radganac isini ukve
alaverdeli episkoposis maTze gamgeblo-
bas kanonierad miiCnevdnen.
gansakuTrebiT mravali mowinaaRmde-
ge gaiCina antonma ara mxolod episko-
posebSi, aramed samRvdeloTa Sorisac
mTel qarTl-kaxeTSi. saqme is iyo, rom
antoni Seecada Seryeuli saeklesio
wesrigis aRdgenas, miaRebina saeklesio
krebebs sagangebo dadgenilebebi samRvde-
loTa mier saeklesio wesrigis dasaca-
vad. iqamde TviTneba samRvdeloni axla
ukve SeizRudnen, Semdeg wlebSi anton-
ma jarimebic ki daawesa, romelTa gada-
xda im mRvdlebs ekisrebodaT, romelnic
saeklesio kanonebs daarRvevdnen. imde-
nad didi jarimebi ikribeboda samRvde-
loebidan, rom saeklesio Semosavlis
erT-erT wyarodac ki iqca. amas mohyo-
lia SezRudul samRvdeloTa mxridan
udidesi protesti, antons aseTi mRvdlebi
`sisxlis msmels~ uwodebdnen, romel-
sac TiTqosda samRvdeloebis TandaTano-
biT mospoba surda. es mdgomareoba kar-
gad Cans antonis moZule zaqaria gabaS-
vilis poemaSi `katis omi~. aq antoni
katadaa gamoyvanili. samRvdeloeba ki
Tagvad. kata (antoni) TiTqosda eubneba
Tagvebs (mRvdlebs) _ me movedio `Tqven-
da msrvelad, sisxlisa msmelad, STag-
yare xvrelad da gmusrne nelad~.
433
zogie rTma sa mRv de lom `soroSi
Cayrad~ miiCnia is, rom antonma `aRwera
saeklesio qoneba da saimedod daicva
borot gamtacebelTagan, daadgina saek-
lesio samarTali, Camoayaliba axali
dawesebuleba _ `dikasteria~,
434
marTa-
432
T. Jordania, dasax. naSr. , gv. 63;
433
n. mTvare liSvili, anton I kaTalikozi, iqve, gv. 22;
434
T.
Jordania, dasax. naSr. , gv. 56.
223
saeklesio samarTali, kanonebi
lia, am RonisZiebaTagan umetesi nawili
Catarda antonis ruseTidan dabrunebis
Semdeg, magram kaTalikosis saydarze as-
vlisTanave, mowinaaRmdegeni grZnobdnen
antonis udides mizandasaxulobasa da
swrafvas eklesiaSi wesrigis damyarebi-
sa, amitomac aTqmevinebda zaqaria gabaS-
vili antons: `lomi var Zvelad, abjarTm-
cv elad, cecxlSi damwvelad, garna
mbnevelad~. saeklesio disciplinis aRd-
gena, centraluri saeklesio xelisufleb-
is ganmtkiceba zRudavda samRvdeloe-
bas, gansakuTrebiT SeizRudnen is sa-
suliero pirebi, romlebic TavadTa mam-
ulebSi moRvaweobdnen da Tavadebis cen-
tridanuli miswrafebebis gamo ver icavd-
nen eklesiisa da saxelmwifos intere-
sebs. `aucileblad unda aRiniSnos, rom
antonma moawesriga saeklesio mamuleb-
is marTva. miwebi patriarqis xelSi moaq-
cia da eparqiaTa mRvdelmTavrebs da ber-
monazvnebs mkacrad SeuzRuda saekle-
sio Tu samonastro qonebiT TviTneburi,
ukontrolod sargeblobis ufleba, am
ga da wyvetileb is ga mo ukma yofile ba
gamoTqva dekanozma zaqaria gabaSvilma
Tavis satirul TxzulebaSi (`katis omi~),
romelic gamoqveynda antonis saqarTvelo-
dan gaZevebis Semdeg~.
435
zaqaria gabaS-
vilis `poemis~ ganxilvis Semdeg askvnian,
rom samRvdeloeba antons emduroda, rad-
gan `man SezRuda eparqiaTa meTaurebisa
da monasterTa winamZRvrebis ufleba saek-
lesio qonebaze~.
436
al. xaxanaSvili wers:
`man Tavi mouyara mefeebis yvela si-
gels naboZebi mamulebis Sesaxeb da mefes
miarTva dasamtkiceblad. saeklesio av-
ladidebis gamorkvevis Semdeg man miiRo
zomebi am qonebis borotad xelmyofelT-
agan dasacavad _ daadgina saeklesio
sasamarTlo rusuli wesis mixedviT:
`dikasteria~.
437
z. gabaSvilis zemonax-
senebi `poemidan~ Cans, rom Tavdapirve-
lad samRvdeloeba, anu rogorc igi
uwodebs, `Tagvebi~ `bednierad da laR-
ad cxovrobdnen TavianT soroebSi, mZi-
med SeiaraRebuli kata amayad SeiWreba
Tagvebis samefoSi da daiwyebs umowya-
lo Jletas. pirveli gamarjvebiT gaTa-
mamebuli kata gadawyvets, sruliad amow-
yvitos Tagvebis saxsenebeli da maT
qonebas daepatronos. rogorc vnaxeT,
kaTalikosi cdilobda SeezRuda saek-
lesio pirTa TviTneboba, rasac isini
iCendnen saeklesio qonebis moxmarebaSi,
gamouva l mdgomare obaSi Cav ardn ili
Tagvebi saSvelad virTxebs, ciyvebs da
kvernebs mouxmoben da sisxlismRvrel
brZolaSi gamarjvebas aRweven~.
438
Cans, samRvdeloebas (poemis mixed-
viT `Tagvebs~) pirvelad wamouwyia omi
antonis winaaRmdeg ( maT ricxvSi T. Jor-
dania gulisxmobs ber-monazvnebsac, `rom-
lebic uangariSod iyenebdnen saeklesio
simdidres~, dasaxmareblad mouwveviaT
TavianTi jiSis sxva ufro didi warmo-
madgenlebi (`ciyvebi, kvernebi~), albaT,
igulisxmeba antonis mowinaaRmdege ar-
qimandritebi, episkoposebi da mitropo-
litebi. erTiani ZaliT dausaxiCrebiaT
kata, ucemiaT, tyved SeupyriaT, sadac
lanZRaven da dascinian, isev zogierTi
Tagvis, e.w. `plaSiani Tagvis~ daxmare-
biT gakreWili kata Tagvebs gaeqceva
ruseTSi. `plaSiani Tagvi~ ganaTlebul
samRvdeloebas unda niSnavdes.
rogorc cnobilia, samRvdeloebis kre-
bam antoni kaTolikuri aRmsareblobis
435
T. Jordania, dasax. naSr. , gv. 68;
436
iqve, gv. 91;
437
al. xaxanaSvili, `kaTalikos anton pirvelis
cxovreba da moRvaweoba~, iqve, gv. 108;
438
T. Jordania, dasax. naSr. , gv. 90.
224
mitropoliti anania jafariZe
439
m. guguSvili, l. Zowen iZe, an ton pirvelis cxovre bisa da moRvaweobis zogierTi sakiTxi, iqve,
gv. 132;
440
n. mTvareliSvili, anton I, saqarTvelos kaTalikosi, dasax. naSr. , gv. 24;
441
iqve , gv.
28;
442
iqve, gv. 153.
miRebaSi daadanaSaula. magram erTi wer-
ilidan Cans, rom ganawyenebuli samRvde-
loeba mzad iyo sxva mravali episkopo-
si da mefe ereklec ki kaTolikeebad
moexseniebina antonisadmi TanagrZnobis
gamo. cxadia, arc episkoposebi da arc
mefe kaTolikeni ar iyvnen. antonis tax-
tidan Camogdebis Semdeg Cans, taxtze
asasvlelad emzadeboda alaverdeli, anda
kaxeTSi misi gavlenis sferoSi Semava-
li romelime mRvde lmTavari. magram
sakaTalikoso taxtze avida mroveli
episkoposi ioseb jandieri. aman gaanaw-
yena alaverdeli da misi momxreebi,
romelTac maSinve ukve axali kaTaliko-
sis dasustebis mizniT cilismwamebloba
wamouwyiaT. ioseb jandiersac maSinve
`frangebad~, e.i. kaTolikeebad gamoucx-
adebia ramdenime episkoposi, maT Soris
gulisxmobdnen alaverdels, ninowmidels,
bodbels (iqamde isini antonis dasamxo-
bad iRvwodnen, damxobis Semdeg ki axa-
li kaTalikosisaTvis mxari aRar dauW-
eriaT). axal kaTalikos iosebs ubrZa-
nebia maT Sesaxeb: `arca vwirav episko-
posTa da arca vendobi frangTao~, saqme
imdenad gamwvavebula, rom mefec Careu-
la. mefes iosebis braldeba usamarT-
lod miuCnevia. saubris Semdeg mefe kaTa-
likoss ganawyenebuli daSorebia.
439
aqedan Cans, rom `kaTolikes~ im droi-
saTvis avadsaxsenebel `wodebas~ aniWebd-
nen politikur mowinaaRmdegeebs (yov-
lad dausabuTeblad). am mosazrebas adas-
turebs isic, rom TviT ruseTis uw-
midesi sinodis `StatSi~ Caricxul,
vladimiris arqiepiskopos antons saqar-
TveloSi zemomoyvanil wreebSi kvlav
`kaTolikes~ uwodeben da ruseTis sam-
RvdelmTavro kaTedraze daweril mis Tx-
zulebebs wvaven, viTarca `kaTolikurs~,
aseTebad miuCneviaT misi `apoloRia~ (da
`miwyale~). ruseTSi kaTolikuri aRm-
sareblobis mimarT Seuwynarebeli gare-
mo sufevda, amitomac sruliad ueWve-
lia, ruseTis samRvdelmTavro kaTedraze
kaTolikobisadmi midrekil pirs aravin
aiyvanda. saqme is iyo, rom ruseTSi Se-
darebiT obieqturobiT iZiebdnen saek-
lesio saqmeebs, imdroindel saqarTveloSi
ki mikerZoebiT. zaqaria gabaSvili saqar-
Tvelos mefis winaSe brals debda an-
tons, rom man vladimiris kaTedraze
yofnisas SeTxza `miwyales~ Targmaneba~
( e. i. ganmarteba), romelic TiTqosda
`Tavidan bolomdi wvalebis RvarZliT
aris savse~.
440
vinc ruseTis saeklesio
cxovrebas icnobs, ver daijerebs, rom
ruseTis eklesiis mRvdelmTavarma kaTo-
likuri `wvalebiT savse~ Txzuleba Se-
qmna. saqarTvelos `sasuliero cenzuram
masSi dainaxa marTlmadideblobis wina-
a Rmde gi a dgile bi da a mis mize ziT
aRukrZala misi ganvrceleba xalxSi~.
441
es momxdara Teimuraz II-is dros 1760
wlamde, amitomac werda ruseTis ek-
lesiis arqiepiskoposad yofnis dros
gulnatkeni antoni saqarTvelos samRvde-
loTa Sesaxeb: `aRracxil var meca Zma-
Ta CemTa Tana aqaur samRvdeloTa yov-
elsa Sina saqmesa da ara aRracxil var
mandiTgan mosrulTa aqa, CvenTa episko-
posTa Tana~.
442
225
saeklesio samarTali, kanonebi
443
T. Jordan ia, anton I, saRvTismetyve lo kre buli, #1, 1991, gv. 56.
1755-1756 wlis krebaTa Sedegebi
1755-1756 wlebSi mowveuli saekle-
sio krebebi miznad isaxavda mwvaleblo-
baSi dadanaSaulebuli anton I-isaTvis
sa kaTa likoso ta xtis C a morTmev a s.
ruseTidan dabrunebuli antoni kvlav
avida sakaTalikoso taxtze, miuxedavad
kreb ebis aRkveTa-wyevisa. maSasadame,
krebebma Tavis mizans ver miaRwies. am
krebebis gadawyvetilebebma ki Secvales
saq a rTv elos samociq ulo e kle siis
Semdgomi bedi. imdeni uyiJines antons
marTlmadideblobis uaryofis Sesaxeb,
rom man gadawyvita savsebiT daaxloe-
boda ruseTis marTlmadideblur ekle-
sias. ai, ras wers Tedo Jordania anto-
nis Sesaxeb: `man moamzada niadagi qarTu-
li da rusuli eklesiebis SeerTebisaTvis
da 1783 wlis traqtatiT ganaxorciela
Tavisi mizani _ qarTuli eklesia dau-
morCila ruseTis eklesias~.
443
1783 wels
anton I dainiSna ruseTis uwmidesi sin-
odis wevrad. avtokefaliuri eklesiis
meTauri ar SeiZleba iyos sxva eklesiis
sinodis wevri da es aqti iyo SezRudva
qarTuli eklesiis avtokefaliisa. XIX
s-Si ruseTis mier qarTuli eklesiis
avtokefaliis Cum da upasuxo gauqmebas
amgvarma qmedebebma Seuwyo xeli. es iyo
ara imdenad anton I-is brali, ramdena-
dac cilismwameblebisa, romelTac Ta-
vianTi ugunuri qmedebiT sinamdvileSi
danaSauli Caidines qarTuli eklesiis
mimarT, radganac antons, romelic Rir-
se ulad uZRve boda marTlma dide be l
qarTul eklesias, figuralurad rom vTq-
vaT, imdeni uyiJines `memarcxeneoba~ _
kaTolikoba, rom gadaixara marjvniv da
ruseTis sinodi miuSva qarTuli eklesiis
marTvis saWesTan.
1755-1756 wlebis krebaTa aqtebi
ambrosi nekreselis krebulSi ( H-
1334, furc. 201 r-v) daculia sami
dokumenti: 1. saeklesio krebis gadaw-
yvetileba antonis damxobis Sesaxeb;
2. Teimuraz II-isa da erekle II-is, ward-
gineba antonis kaTalikosobidan gaday-
enebis Sesaxeb da 3. TviT antonis `mo-
nanieba~. pirveli ori 1755 wlis 16 de-
kembriTaa daTariRebuli, mesame ki cota
mogvianebiT Seiqmna. samive es dokumen-
ti, rogorc winaswari monacemebi, aisaxa
Semdgom 1756 wlis 4 aprilis saekle-
sio krebis `ganCinebaSi~.
226
mitropoliti anania jafariZe
1755-56 wlis krebebis ganCinebani antonsa zeda
1. qristes aqeT CRne (1755)
dekenbers iv (16)
q. Cven cxebulman mefeman saqarTveloQsaman Teimuraz da Zeman Cvenman mefeman
kaxeTisaman iraklim ese aRTqma da piri davamtkiceT da ucvalebelad davdeviT
krebasa Sina. vpoeT antoni kaTalikozi romaelTa sarwmunoebaTa aRmsarebelad da
CvenTa sarwmunoebaTa Seuracx mqmnelad, amas zeda SevikribeniT sabrZanebelTa Sina
CvenTa qarTlisa da kaxeTisa mitropolitni da episkoposni. arqimandritni da
winamZRvarni, agre orTave samefoTa mTavarni da darbazis erni. miuvlineT mo-
ciqulni, vkiTxeT da vamxileT misi boroti cTomilebaQ. xolo man saanjmnoda
aRiara Cvenisa sarwmunoebisagan midreka da laTinTa sarwmunoebisa aRsareba daamtkica.
ese aw Sekrebulman wmidaman krebaman ugulebel hyo da antoni kaTalikozi samo-
ciquloQsa saydarsa da kaTolike eklesiisagan jerovnad aRvfxvarT da kaTaliko-
zobisagan ganvayeneT. aw ese piri davamtkiceT, ukeTu sameoxoTa sityvaTa romel-
manme Cven mefem Teimuraz, anu Zeman Cvenman mefem iraklim da yovelTa saqarTveloTagan
anu mTavarman qenebiTa anu romliTame mizeziTa ese aRTqmuli SevcvaloT da
kualad misi kaTalikozad dadginebaQ movindomoT, risxvasamca SevcvlviT wmidasa
da erT arsisa samebisasa da yovelTa mgmobarTa Tana daiwesebis cxovrebaQ Cveni da
wmidaTa didTa msoflioTa krebaTagan Hvebulad SeCvenebiTamc aRviHocebiT.
2. qristes aqeT CRne (1755)
dekenbers iv (16)
cxad iqmna saqarTvelosa Sina antoni kaTalikozisa qarTvelTa sarwmunoebaT-
agan gandgoma da laTinTa sarwmunoebisad midreka. amas zeda didad aRZrnes mefeni
da srulni saqarTveloQsa samRvdelo da saeroni erni. amasve Jamsa mefeman saqarTvel-
oQsaman, RmrTiv cxebulman Teimuraz da Zeman misman mefeman kaxeTisaman iraklim,
Sekribnes orTave samefoTa mitropolitni, episkoposni, arqimandritni da winamZR-
varni. agreTve mTavarni da darbazis erni. mociqulni miuvlines kaTalikozsa da
SeWmariti sarwmunoeba hkiTxes. xolo man mtkiced aRiara qarTvelTa sarwmuneo-
bisagan gasvla da laTinTa mimarT midreka. masve Jamsa warmoadginna Tavisni
aRzrdilni xuTni vinme samRvdeloni da maT ufrosad Hma amaRlebiT aRiares
aRmosavleTTa eklesiisagan ganyeneba da laTinTa sarwmunoebisa Sewynareba. ra
mefeTa ese daimtkices, romel SescTes, ese antoni masve Jamsa kaTalikozobisagan
ganayenes da wirvisaganmca gankveTes. agreTve TanaaRmsarebelni misni miiyvanes
winaSe mefeTa da krebisa. dasajes, Tmani da wverni aRkveces. Semdgomad dReTa
227
saeklesio samarTali, kanonebi
raodenTame kualad cnobad movida, sinanulad iwyo da agreTve qarTvelTa sarwmu-
noebis aRsarebaQ, fici da aRTqmaQ daudva. maSin srulad warmoTqva, romel
aTvrameti Tve, daeyo maTsa wvalebasa Sina aRsarebiTa da ziarebiTa, radgan
moiqca da egreTve sinanulad movida, moZRvari uCvenes da sinanulad ganakanones:
radgan aTvrameti Tve hqonda wvalebasa Sina sxvasa sinanulisa gareT, aTvrametive
Tve wirvisagan daayenes. mermeRa Semdgomac aTvrametisa Tvis Seiwynares da wirva
misces da ese aRTqmaQ, fici da SeCvenebaQ wigniT daamtkices, romel ars romelTame
mizeziTa da sinanuliT amisi kaTalikozoba aRar iqnas. garna esreT Seiwynares,
romel Tu undes aqave dadges, Tu ara romelsame marTlmadidebelTa samTavroQsa
Sina movides. Semdgomad ama ricxulTa aRsarebisa wirvisagan nuRaravin daayeneben,
Seiwynaron da Jami awirvinon: radgan kaTalikozobisa micema wignTa da SeCvenebiT
daamtkices, oris sasjeliT aRar dasajes, amisTvis wirvaQ misca krebaman.
3. q. ese mtkices Seuryeveli da Seucvalebeli wigni didis ficiTa da aRTqmis
dadebiT mogarTvi me yovlad uRirsman antoni Tqven RmrTiv cxebulsa qarTvelTa
mefesa Teimurazs da kaxTa mefes iraklis da orTave samefoTa wmidaTa mitro-
politTa da didebulTa mTavarTa. ama pirsa zeda, [ama]codvaTa CemTa simravleTa
ugunurebiT Secdomil viqmen da laTinTa borotad madideblobaQ piriTa CemiTa
y[ovlad] cxadad aRviare. amis ZaliT Tqvenis mwyemsobisa da kaTalikozobisagan
samarTlad gardamayeneT, WeSmaritis brW... xolo ukanasknel cnobad ra movel da
vcan WeSmariti sarwmunoeba, viwye tirilad, godebad da sinanulad da amasTan
u[ar] vyav borotad madidebelTa laTinTa da aRviare WeSmariti marTlmadide-
bloba aRmosavleTisa. amas zeda... iqmneniT Cem zeda da raodenni Tveni da Jamni
dameyvnes laTinTa mwvalebelTa Tana, egoden Jamni ganmiweseT cTomaTa CemTa
Senanebad. da aTvrametisa Tvisa ricxvisa Semdgomad Rvdelmoqmedebis Helyofa
mibrZaneT ZmebriTa TanalmobiTa.
awiTgan meca ama Helwerilsa davsdeb winaSe keTilmsaxurTa mefeTa da winaSe
wmidisa krebisa: SemcaCvenebel viyo da Sekrul mamisa da Zisa da yovlad wmidisa
sulisagan da wmidaTa SvidTa msoflioTa krebaTagan, Tumca kidev me laTinTa
sarwmunoebisa mimarT miveqce, anu farulad gulsa Sina vipyra da zakviT saxesa
viCemebde, anu papa hromisa yovlisa soflisa mwyemsad da ufrosad mwamdes, anu
suli wmida mamisa da Zisagan aRviRo da ara mxolod mamisagan gamomavali, gina
sulTa codvilTa cecxliTa [ganwmeda] mrwamdes, anu Semdgoma d mRvdlobisa
SurisgebisaTvis mefe anu episkoposi, anu mRvdeli vswyeo saqarTveloQsa Sina,
krulmca viyo aTormetTa mociqulTa madlisagan da nawili Cemi damcadebul
ars orgulTa Tana.
228
mitropoliti anania jafariZe
1756 wlis 4 aprilis saeklesio krebam daadgina:
ganCineba kaTalikozs antonis zeda - damxobad, gandevnad
da wirvisagan dayenebad da kualad Sendoba da miteveba da ruseTs gagzavna misi.
welsa ganxorcielebidan sityvisa RvTisa 1755 w. Tvesa dekenbersa 16. Cven
mefeman qarTvelTaman Teimuraz da Zeman Cuenman mefeman kaxTaman ereklem da orTave
amis samefoQsa episkoposTa mogivlineniT arximandriti orni Sen _ antonis kaTa-
likozsa Cvensa, gamokiTxvad, Tu romlisa sarwmunoebisa xar. amisaTvis, romel
gvesmoda da WeSmaritca iyo laTinTa sarwmunoebisa mimarT midreka Seni da iRv-
widica Sewonebad maTda idumal erisa. maSin movlinebulTa Cuen mier arximandrit-
Ta arRara daufare da saanjnod aRiare wvalebaQ laTinTa da sauwyebod Cvenda
gamoucxade; da viTarca ese vscaniT, myis dagamxeviT saydrisagan Senisa da SenTana
erTxmani samRvdeloni davsajeniT da eriskacni uziarebel hyveniT.
xolo Semdgomad raodenTame dReTa moege gonebasa cnobad WeSmaritebisa sarwmunoebisa
da iwye godeba da tirili da Sevrdoma da Txovad Sendobisa da uar hyav boroti
cTomileba Seni da ganhHme sidrkue da sarwmunoeba laTinTa, romelica Segewynara da
aRTqmiTa da ficiTa da SeCvenebiTa dagvakeren arRara midrekad gmobaTa mimarT laTinTa.
amas zeda viTar Svenoda pirvelsa maxlobelsa da Cven mier siyvarulsa Sensa,
friad sayvareli Cvenda iqmnen, garna saydarsave aRsvla Seni cxovrebisa Sina Sensa
arRara iqmneboda, orTave mefeTa krebisa ficiT esreT dagvemtkica.
xolo gangiweseT kanonad dacadeba, Sewirvisagan usisxloQsa msxverplsa TveTa aTvramet-
Ta da memreRa Sewirvad saRmrTo liturRiisa. eseodeni Tveni dageyvnes gandrekilebasa
Sina laTinTa mimarTsa da kualad Semdgomad TveTa samTa gancxadna friadi sinanuli Seni
da yovliTurT ucxo yofa wvalebisagan papis mosavTa laTinTasa da sruliad aRmosav-
leTis ekklesiis sarwmunoeba ipoveboda SenTana, Tvinier yovlisa iWvisa.
da friad wadier iqmen yovliTurT keTilmsaxursa da yovliTurT marTlmadidebelsa
imperiasa ruseTisasa warsvlad, romelica umetes gulsavse gDyofda marTlmadideblo-
basa Sensa. amas zeda yovelTave erTobiT mefeTa da krebaman SevamokleT kanonni,
romelnicaa gangvewesnes, raTa Rirs iqmne usisxloQsa msxverplsa Sewirvad. yovlad
wmidasa sauflosa dResa aRvsebisasa, romelsa dResa aRsdga ufali Cveni ieso qriste,
da esreT pativiTa mRvdelmTavrobisaTa wargzavnes da Rirs ars Sewynareba Seni
mRvdelmTavrad marTlmadideblad da sadaca mixvide dauyovnebelad xelyofad saRmr-
Tosa liturRiisa yovlisa samRvdelmTavroQsa moqmedebisa, viTarca mRvdelmTavari.
aqave aRgisrulebies saRmrTo Jamis wirva, samTavrosa Cvenisa da mSvidobiT warxvel.
xolo samRvdeloni kacni, romelnica SenTana erTxma iyvnes laTinTa cTomasa
zeda, maTca ganmarTnes midrekilebani Tvisni da SenTanve aRiares marTlmadide-
bloba da maTca SeundeviT mRvdelobad da msaxurebad saRmrTosa saidumlosa dResa
sauflosa aRdgomisasa.
aRniSnul krebas zogierTi Zveli avtori `goris krebas~ uwodebs.
444
444
g. qavTaria, XVI II saukunis qarTuli sazogadoebrivi azris istoriidan, gv. 15-17.
229
saeklesio samarTali, kanonebi
Tbilisis IV kreba (2-8 oqtomberi 1764)
(zaqaria gabaSvilis gankveTa)
erekle mefes miaCnda, rom antoni
saqarTvelos sakaTalikoso taxtidan
politikuri motiviT Camoagdo mamamis-
ma, amitomac mudamJams eloda xelsayrel
moments antonis ruseTidan ukan dasa-
bruneblad, amasTanave, rogorc didebu-
li saeklesio istorikosi polievktos
karbelaSvili wers: `amis gamo erekle
mefes mamasTan didi usiamovneba hqonda
da niadag ayvedrida antonis gaZevebasa~.
445
TviTon Teimurazsac, istorikosis si-
tyviT, ugrZvnia Tavisi Secdoma antonis
gaZevebis gamo da 1760 wels ruseTSi
misi gamgzavrebis erT-erTi mizezi an-
tonis saqmis mogvarebac yofila, magram
rogorc cnobilia, Teimuraz II ruseTSi
gardaicvala. didad sayuradReboa is
garemoeba, rom mamis sikvdilis ambis
gagebisTanave erekle mefem da samefo
saxlis gavlenianma wrem `maSinve kaci
afrines antonTan da daibares~. es imas
niSnavs, rom ereklem kategoriulad
mosTxova antons ukanve dabrunebuliyo
saqarTveloSi da kvlav asuliyo sakaTa-
likoso taxtze. cxadia, erekle mefesTan
erTad wmida eklesiis ierarqiam kargad
icoda, rom antoni dasjili iyo Teimu-
raz mefis mier politikuri mizezebis
gamo. winaaRmdeg SemTxvevaSi, erekles
cxadia gauWirdeboda `mwvaleblobaSi~
dadanaSaulebuli piris sakaTalikoso
taxtze ayvana. WeSmariteba da simar-
Tle yvelam icoda, yvela ierarqma da
samRvdelom, erTi kacis garda _ es iyo
zaqaria gabaSvili, romelic didad ewi-
naaRmdegeboda am saqmes. Tuki mRvdlis
xarisxSi myofma, Raribma da sakmaod
dabali warmoSobis kacma aseTi didi
winaaRmdegobis gaweva SeZlo mefisa da
patriarqis mimarT, cxadia, mRvdel-
mTavrebs gacilebiT didi winaaRmdego-
bis gaweva da saqmis CaSlac SeeZloT,
magram yvela dadumda, radganac, rogorc
vTqviT, yvelam icoda simarTle _ anto-
ni ciliswamebis gamo daisaja. amito-
mac, saqarTvelos eklesiam xelsayreli
445
p. karbelaSvili ierarqia saqarTvelos eklesiisa, kaTalikosni da mRvdelmTavarn i, 1900, gv. 165.
230
mitropoliti anania jafariZe
momen tis dadgomisTana ve gadawyvita
moewvia kreba, romelic dasjida wina
kreba ze gamarjvebul cilismwamebel
mRvdel zaqaria gabaSvils. misi dasjiT
sabolood gauqmda wina 1755-56 wlis
krebaTa mier antonis mimarT miRebuli
gadawyvetilebebi, 1764 wlis krebam wina
krebaTa mimarTeba Zaladakargulad cno.
aRiara Secdoma daSvebuli antonis mi-
marT da ufro meti, sastikad dasaja
isini, romelTac SecdomaSi Seiyvanes wina
1755 wlis kreba. rogorc aRiniSna, 2-18
oqtombers 1764 wlisa Sedga saqarTve-
los eklesiis kreba, romelsac daeswrnen:
mefe erekle, anton kaTalikosi, mTavar-
episkoposi kirile, besarion episkoposi,
tfileli qristefore, mroveli germane,
saba ninowmideli, mangleli nikolozi,
ioseb rusTaveli (im dromde kaTaliko-
si). kreba gacilebiT ufro warmomad-
genlobiTi iyo, vidre 1755 wlis kreba,
romelsac albaT ufro Sekreba unda vu-
wodoT, vidre kreba. krebam ganixila
anton kaTalikosis mimarT ciliswamebis
sakiTxi, gamoikvlia cilismwameblis vi-
naoba, moismina misi braldeba, romlis
ganxilvis Semdegac saeklesio sasjeli
daado cilismwamebels. krebisaTvis naTe-
li iyo, rom antons kaTolikobaSi brals
debda mRvdeli zaqaria gabaSvili da
masTan daaxloebuli piri, misi Svili
diakoni iosebi _ oriveni `gankanond-
nen~, CamoerTvaT sasuliero wodeba.
krebas zurgs umagrebda isic, rom
ruseTis eklesiis wmida sinodma ufro
adre ciliswamebad miiCnia antonis ka-
Tolikur sarwmunoebaze midreka, aRi-
ara misi sruli marTlmadidebloba da
daniSna vladimiris eparqiis mmarTvel
arqiepiskoposad. roca Teimurazis gar-
dacvalebis Semdeg antoni daeTxova uw-
mides sinods ruseTisas da wamovida
saqarTveloSi sinodma samgzavrod misca
1500 maneTi. antoni saqarTveloSi mo-
sula 1764 wlis damdegs. saqarTvelos
wmida eklesias antoni umtkivneulod
auyvania sakaTalikoso taxtze. am tax-
tis droebiT mpyrobeli iosebi ki xar-
WaSneli episkoposis kaTedraze gadaiy-
vana. krebam antonis `miwyale~ marTlma-
dideblur Txzulebad gamoacxada.
p. karbelaSvils Tavis wignSi mo-
hyavs 1764 wlis krebis ganCineba: `an-
ton I 1764 wlis damdegs saqarTveloSi
movida. am dros erekle mefe kaxeTSi
iyo, ma Sin v e C a mov idn e n Tb ilisSi.
moaxdines kreba 1764 w. 2-18 oqtomb-
ers, krebazed daeswrnen: mefe erek-
le, anton kaTalikozi, mTavarepisko-
posi kirile, b esa rion ep iskop ozi,
tfileli qristefore, mroveli ger-
mane, saba ninowmideli, mangleli ni-
koloz, ioseb rusTaveli ( am dromde
kaTalikozi), antonis mosvlis Semdeg
iosebs misces xarWaSneloba, da vinc
an tons daswa ma cili da `miwyales
Targmani~ uarhyves, yvelani ganhkanones.
zaqaria mRvdeli gabaSvili ganhkveTes
mRvdelobidan: `weliwad naxevars aR-
sareba aravin aTqmevinoso~.
446
446
p. karbelaSvili, ierarqia saqarTve los eklesiisa, 1900, gv. 166.
231
saeklesio samarTali, kanonebi
1764 wlis krebis ganCineba zaqariaze
[sruli teqsti]
ganCineba da msjavri samociquloQ zemosa saqarTveloQsa mamad mTavrisa an-
tonis mier da episkoposTa, samefosa qalaqsa tfiliss. palatsa sakaTalikozosa
SekrebulTagan zaqariasTvis xucisa da vieTTame mimdgomTa misTa, cxadad damrT-
gunvelTa sjulTa saRvToTa da mamaTa kanonisaTa.
macxovari Cveni da ufali metyveli gvaswavebs kualad ukeTu krebulisa ara
isminos iyven igi Senda viTarca mezvere da warmarTi.
gamoCnda ukve Cvensa eparxiasa Sina kaci gamryvneli qristes savenaxisa zaqaria
ukve xucesi amaRlebuli mecnierebasa zeda RvTisasa _ goneba igi asuristanel
RmerT ocnebuli Tavisagan Tvisa, romeli nebsiT huriaebriTa SuriTa tyveqmnu-
li. siZulviliTa moyvasTaTa, sruliad damviwyebeli sjulTa siyvarulisaTa,
romeli moeca mowafeTa qristesTa da mTavrobiTaca romeli weril ars mTavri-
saTvis erisa Senissa ara ityode Zvirsa. aRdga ciliswamebad keTil msaxursa zeda
mefesa Cvensa da mamadmTavarsa zeda Cvensa, da yovlad samRvdeloTa mRudelT
mTavarTa da yovelsa zeda savsebasa eklesiisasa, da mTavarTa zeda da, udidesi
vTqva, eklesiasa zeda saqarTveloQsa, viTarca mwvalebelTa zeda, da sjulsa,
cxadad damTrgunveli nebsiT, ara moxune, iqmna. ara cili swamo moyvassa Sensa
wamebiTa cruQTaTa da daiviwya kualad Tqmuli igi eklesiastesa Sina (cil-
iswamebulTaTvis) vixile yoveli cili wameba qmnili mzesa qveSe, da aha cremli
cilisa cilis wamebisani da ara ars nugeSinis mcemeli maTi. vinaca simaRleman
misman mefeman Cvenman da wmidaman krebulman Seundo da mraval gzis miuSva igi
aRdgomad da hyo dagebaQ misTana ese viTari, viTarmed romelTaca marTlmadide-
blobiTa zeda werilTa wvalebad aRmoCenda ukeTuri igi (zemoxsenebuli zaqaria),
werili ese keTil msaxurman mefeman da wmidaman krebulman aRiRo Soris da daiduma
misTvis sityvis gebaQ ara Tu amisaTvis, viTarmed wvalebisa raQme wadiereba
iyomca werilTa maT Sina, romelnica yovliTurT aRmosavlisa eklesiisa Seudge-
bodes doRmatTaca Sina da saqmeTa, aramed siyvarulisaTvis, raTa wina aRmdgomni
igi CvenTana aso iyvnen windisa eklesiisa, _ yovelive simaRleman misman mefeman
Cvenman da krebulman yves enkeniebri sixaruli eklesiisa ganxeTqilebisa SeerTebi-
saTvis da mouwodeT CvenTana mRvdelmoqmedebad ukeTursa zaqarias saRmrToTa zeda
liturgiisa, romelsaca, da eziara zaqaria xeliTa mamaT mTvarisaTa saRmrTosa
saidumlosa patiosnisa sisxliTa misiTa: mucladeRo salmoba igi mware ese igi
232
mitropoliti anania jafariZe
ganxeTqaQ kvlavad eklesiisa qristesisa, Sekrebulisa WeSmaritad ganmaorebelman
man saqmeTa iudasTaman, mowafeman mzakvaman da mociqulman warwymedilman, zakviT
ziarebiTare uxrwnelisa saidumlosaTa, viTar igi monaman misman iuda Wur eSmak-
isa-hyo Tavi Tvisi, rameTu Sevida misa eSmaki da, gansrulman krebulisagan
samociquloQsa wmidisa ekklesiisa, mwvalebel uwoda mamad mTavarsa antons da ara
moixsenebda eSmakeuli igi viTarmed mRudelmTavarTa TvisTaTvis borotis mzraxvelTa
marTl msajul ars RmerTi. viTar igi odesme aronisa zeda aRdgomilTa mimarT saja
ganpeba qveynisa da cocxliv danTqmaQ jojoxeTsa Sina da cecxlis aRrtexileba.
a) vinaca mamad mTavari Cveni antoni mravalgzis qadagebasa Sina ambionsa zeda
winaSe mefisa da winaSe Cvensa, da winaSe yovlisa erisa aRiarebdis aRmosavleTisa
ekklesiisasa aRsarebasa, da laTinTa sarwmunoebisa aRmsarebelTa saSiniliTare
SeaCvenebdis sityvebiTa; b) garna eSmakeulman man da ar Semwynarebelman mRudelT
mTavrobisa misiman, raQveca muclad eRo, Sva _ usjuloeba igi siZulvilisa
moyvasTa da ZmaTa TvisTa _ ganipara samefoQT saqarTvelosaTa sxvad samefod ese
gvariTare siveragiTa, viTarmed ityoda urcxvinod reca mefisagan gantevebisa
Tvissa. g) warvida sxvad samefod amisaTvis, raTa eklesia saqarTveloQsa keTil
msaxuriT mefiTurT mwvaleblad, ese igi Semwynarebelad laTinT sarwmunoebisa, da
arawmidisa papisa, romelTaca gamoaCinos da saRrmToTa patriarqTagan saberZne-
TisaTa SeCveneba moatyvas ekklesiasa zeda saqarTveloQsasa, ver gulis xmis myo-
felman, viTarmed muneburni mefeca da mRvdelmTavarni Tvinier WeSmaritisa cno-
bisa ara ewamebian; d) odes, SevkribT ra palatad sakaTalikozod da miuvlineT mas
mociqulni orni xucesni,_ porfiri xuces monazoni da giorgi proTopopi
tfilisis sakaTalikozoQsa eklesiisa _ SevsTvaleniT sityvani ese gvarni, raTa
moviyvaneTca sinanulad, magra Wuri igi eSmakisa uqvemoes eSmakTa daadginebda Tavsa
Tvissa da, mwvaleblad mwodebeli Cveni _ wina aRmdgomTa mogvigebda; e) meremeRa
moviyvaneT krebad pyrobilni da zvaobiT da daumdableblad mogvigebda. vinaca
moiRo omfori, Semmosvelman petraxeliTurT da samklaviT mamamTavarman Cvenman
antoni, moidrikna muxlni da ityoda maRliTare xmiTa: sulo yovlad wmidao da
cxovels myofelo TviTebao, mxoloQsagan mamisa gamosrulo, mxoloo romelica
sions cecxlisa enebisa saxed gardamoxed mociqulTa zeda! ukeTu me winaaRmdgomsa
rasame aRmosavleTisa ekklesiisa, anu Targmanebasa Sina meergasisa fsalmunebisasa,
ese igi miwyalesa anu apoloRiasa Sina Cemsa laTinTa sarwmunoebisa raQme _ anu
gonebiT, anu mogonebiT, anu hazriT, anu sityviT warmoCeniliT damedvasca, anu
dameweros, _ myav me wyeul, krul SeCvenebul suliT da xorciT da saflaviT ama
sofelsa da meremesa mas; da ukeTu cilis wamebiT mabralebdes me zaqaria xucesi _
hyav ese wyeul, krul, SeCvenebul suliT da xorciT da saflaviT ama sofelsa da
233
saeklesio samarTali, kanonebi
meremesaca mas. xolo Cven yovelTa mun mdgomTa mitropolitTa da episkopozTa,
ZrwoliT msmenelTa, vrquT erTobiT amin. 3) garna eSmakeulman man warmosTxia
kvlavd simyraleQ Tvisi metyvelelman _ SemiCvenebies TargmanebacaQ miwyalesi,
da yovelni Semwynarebelni misni.
amisaTvis Cven SekrebulT yovlad samRvdeloTa mTavarTa vsajeT usjuloT
gamoyvanebad da SeCvenebad yovlad ukeTuri xucesi igi _ zaqaria daRaTuara mwvale-
beli, aramed viTarca garadamavali mamaTa kanonisa zemo werilTa maT ricxvT
ganyofil bralTa misTaTvis. pirvelisaTvis bralisa, ese igi ar SewynarebisaTvis
umsjavrod Tvisisa mRvdelmTavrisa vyofT gankveTasa missa mRvdelobisagan l`v
kanonTamebr wmidaTaTa mociqulTa miT, ro kanoniTa miT wmidaTa mociqulTaTa
ocdameTeqvsmetiTa ara Tu xolod ar Semwynarebelni mRvdelmTavarTani ganikveT-
ebian mRvdelobisagan, aramed iginica, romelni ara mwrTvel arian mRudelmTavrisa
mimarT daumorCilebelisa erisa damorCilebad; kvalad amisTvisve bralisa gan-
vkveTT mas mRvdelobisagan nu kanoniTa wmidaTave mociqulTaTa, miT romel
udidesi gineba ara raQme ars, viTar mwvalebelad wodebaQ;
meorisaTvis bralisa misisa gankveTT mas mRvdelobisagan kanoniTa wmidaTa
mociqulTaTa ie kanoniTa, da krebisa antioqisaTa g da ia, romlisaTvis ganva-
qiqebTaca da sruliad ganvxdiT da pativsa miuRebT da laodikiisa ma-mg da
xalkidonisa ig da konstantinopolisa g krebisa iz da meored nikis i kanoniTa; da
mesamisaTvis muxlisa da meeqvsisa SevaCvenebT, da uqvemoes eSmakisa davadginebT,
viTarca mwvalebelsa saxlisa RvTisa, ese igi saqarTveloQsa wmidisa eklesiisa da
mas Sina qmnilisa wmidisa krebisa advilad Seuracxismyofelobisasa, kanoniTa v da
v wmidisa krebisa RangrisaTa;
mwvalebelad wodebisaTvis keTilmsaxurisa mefisa Cvenisa, miuRebT Sesaxebsa
pativsa mRvdelobisasa, viTarca ars Cveuloba wmidisa da didisa eklesiisa ruse-
Tis maginebelTa zeda mefisaTa; amasaTana miuRebT saxelsaca, romeli ewodeboda
mRvdelobasa Sina, miT romel ara naTlisRebasa Sina wodebuliyo saxeli igi mis
zeda, aramed mRvdelobasa Sina da romliTa saxeliTa iwodeboda eris kacobasa
Sina, vbrZanebT raTa igive saxeli edebodes amieridgan.
meoTxisaTvis bralisa vyofT, viTarca mezveresa da warmarTsa sityvisaebr uflisa
Cvenisa ieso qristesa (maT. 18,17) da vswrTviT mas Zrielad, viTarca urCsa da
winaaRdgomsa krebisasa; xolo yovelTa bralTa misTa zemo werilTa _ umorCile-
baTa da aRmaSfoTebelTa da ganxeTqaTa eklesiisaTa, mis ZliT sxva da sxvad erad
yofaTaTvis CvenTa da, udidesi vTqvaT, dedasa Tvissa wmidasa saqarTveloQsa ekle-
siasa zeda aRdgomisaTvis da mwvaleblad wodebisaTvis misisa da mravalTa maT
ukeTurebaTa misTa Tvis yovlad ukeTursa mas da usjulosa zaqaria xuces yofilsa
234
mitropoliti anania jafariZe
gankveTil vyofT wmidasagan mRvdelobisa: SevaCvenebT, vswyevT, SevkravT Cvenda moce-
mulTa mRvdelmTavrobiTaTa xelmwifebiTa, miT ukve romeli igi rqva xelmwifeman
sikvdilisa da cxovrebisaman saRmrToTa da samRvdeloTa mowafeTa TvisTa rome-
li SekraT qveyanasa zeda, iyvnen Sekrul caTa Sina, da kvalad romeli SeipyraT
Sepyrobil iyvnen, da yovelTa meoxTa da SuamdgomelTa misTasa vyoT SeCveneba, da
misTa misrulTa yovelTa SevaCvenebT miT, romel weril ars esreT viTarmed
romeli Seexos Tvissa gaSavdes, da yovelTa SemweTa misTa SevaCvenebT.
ganvkveTeT diaknobisagan da SevaCvenebT Svilsaca missa iosebs, viTa mamisa
Tvisisa Semwesa, da Tana mwvalebelad mwodebelsa wmidisa saqarTveloQsa eklesi-
isa; SevaCvenebT Wursaca mas eSmakisasa mowafesa missa isaks viTarca yovelsave Sina
ziarsa moZRvrisa Tvisisa.
xolo ukeTu movidnen sinanulad, da didiTare sinanuliTa uku Tqvnen yovelive
warTqmulni Tvisni, da Seurden wmidasa mamamTavarsa Cvensa da wmidasa krebasa
sruliTa guliTa _ SeviwynarebT da mouwodebT sinanulad, da ara sruliad war-
wymedil vyofT, viTarca monanulTa; garna Svilsa missa iosebs mosrulsa sinan-
ulad da orTaganve umolxinesad SeviwynarebT. welsa 1764 Tvesa okdombersa 18.
447
magram zaqaria mainc gakerpda da saqarTvelodan ruseTSi wasvla arCia
1767 wels. amitom mefe ereklem Semdegi gramota miswera yizlaris cixis
Tavs (rjvtylfyn]) general-maiors potapovs:
xucesi vinme saxeliT zaqaria. naTesaviT gabaSvili Cvenisa samefoQsagan borot
gamsjeli da ukeTuressa gzasa zeda dadgomili, misman uwmidesobaman mamamTavarman
Cvenman da episkoposTa samefoQsa CvenisaTa SekrebiT SeaCvenes da yovlisagan madlisa
ganaSiSvles weliwadsa CRQd, welsa, Tvesa okdombersa iH. qalaqsa tfilisisasa.
da odes igi SeiCvena, mieriTgan uukeTuresTa saqmeTa moqmedi weliwadsa amas CRQz
ganvagdeT samefoT CveniT da gvesmis romel yizlar qalaqad misrul ars, romlisa
WeSmariti uwyeba mogarTviT Tqvensa zeaRmavlobasa, nu SeiwynarebT amas viTarca
qristianesa amad, romel yovlisagan qristianeTa madlisa SiSvel ars.
erekle
447
p. karbelaSvili, ierarqia saqarTve los eklesiisa, 1900, gv. 166.
235
saeklesio samarTali, kanonebi
Tavis mxriv anton kaTalikozma miswera:
suliersa pravleniesa yizlar qalaqisasa antoni kaTalikozi yovlisa zemo-
Qsa saqarTveloQsa uflisa mier locva kurTxeviT movikiTxav! mizezi ese ars Cven
mier Tqvenda momarT awindelisa epistolisa, romel uwyeba gvnebavs Tqvenda mo-
marT, viTarmed xucesi vinme iyo saxeliT zaqaria, naTesaviT gabaSvili, eparxiisa
Cvenisagani, romelica Rirsad da samarTlad ganikveTa mRvdelobisagan da SeiCvena da
anaTema iqmna Cvengan da episkoposTa CvenTa didTa siboroteTa misTaTvis weliwadsa,
1764, okdobersa iH, xolo brali ukeTurisa mis ese iyo, rameTu Sescoda _ umaR-
lessa mefobasa keTilmsaxurisa da mwyemsmTavrobasa Cvensa, romlisaTvis uwyeba ese
imasTvis mogviweries Tqvenda: ukeTu mand zakviT da veragobiT samRvdelo moqmede-
ba raQme moindomos _ nu miuSvebT samRvdelosa mimarT moqmedebisa. madli uflisa
Cvenisa ieso qristesi amin. daiwera samefosa qalaqsa tfiliss. wels 1767 TTvesa
oktombersa 20 dResa antoni kaTalikozi yovlisa zemoQsa saqarTveloQsa.
1764 wlis saqarTvelos saeklesio krebam Tavisi samarTliT safuZveli
daudo qarTuli eklesiis winsvla-ayvavebis saqmes XVIII s-is meore naxevarSi.
236
mitropoliti anania jafariZe
`Zegliswera wmidisa da RvTivganbrZnobilisa krebisa,
romeli Semoikriba qalaqsa Tfiliss 1917 welsa,
seqtembris mervesa dResa~
`Semokrebilni sulisa mier wmidisa da Sedgomilni moZRvrebasa uflisa
Cvenisa da macxovrisa iesu qristeQssa, wmidaTa misTa mociqulTa da mowafe-
Ta, RirsTa RmerTSemosilTa mamaTa, wmidaTa da RvTivganbrZnobilTa msof-
lioTa da adgilobiTTa krebaTa, vRaRadebT da vityviT `gvrwams erTi RmerTi
(mrwamsi sruliad)~, xolo iqmna Sekreba Cveni ara Tu biwisaTvis raQsame
qarTvelTa sarwmunoebisa, nu iyofin ese, ara gecruvnen Sen siwmidiT mSobelo
Cveno kaTolike eklesiao, arca gangceT Sen siqaduli Cveno marTlmadide-
blobao, romlisa arca ganmcemelqmnil varT, aramed sxvaTa saeklesioTa Zie-
baTaTvis: dasawyissa meaTcxrametisa saukunisasa dayenebul iqmna TviT Tavoba
eklesiisa Cvenisa, waritaces Cvengan mama makurTxeveli (e.i. kaTalikosi) da
dagvamorCiles Cven saydarsa ucxosa. amis gamo Seirya trapezi Cveni da
mooxrdnen savaneni Cveni... garna ara mokvda erTi qarTveli, romeli ficiTa
warTqvamda: `ukueTu dagiviwyo Sen, sion, daviwyebul iyavn marjvena Cemi~,
mravalTa RirsTa mwyemsTa da mwyemsmTavarTa suli dasdves zrunvasa Sina da
vaebasa aRSenebisa da keTilwarmatebisaTvis eklesiisa Cvenisa, mravalni moaqa-
momde iRwvian, viTarca mwyemsni keTilni, da aha, aRmobrwyinda `dRe, romeli
qmna ufalman, vixarebdeT da viSvebdeT mas Sina, aRmobrwyinda dRe aRdgomisa
Cvenisa da Cven viqmeniT Tvisad eklesiisa Cvenisa. SemovkrbiT dRes, raTa
ganvamtkicoT gvami eklesiisa Cvenisa, STavberoT mas Sina suli cxoveli,
SemovzRudoT igi moZRvarTa marTlisa sarwmunoebisaQTa da SevmosoT igi
kvarTisa jerovanisa marTva-gamgeobisaQTa. ese ars zrunva Cveni. ese ars saqme
Cveni, romelsa Sina wargvimarTos Cven sulman RmrTisaman meoxebiTa wmidaTa
da RmerTSemosilTa mamaTa da moRvaweTa iveriis eklesiaTa~.
sxvadasxva samarTlebrivi Zeglebi
XX saukune
237
saeklesio samarTali, kanonebi
aqti saqarTvelos eklesiis avtokefalobis cnobisa
ruseTis marTlmadidebel eklesiis samRvdelo sinodis wevrTa saerTo krebam,
romelic Sesdga 30 ianvridan 5 Tebervlamde 1927 welSi Semdeg pirTagan: Tavmj-
domare samRvdelo sinodisa beniamini, mitropoliti leningradisa da Crdilo-
dasavleTis mxrisa, prezidiumis wevrebi: serafime, mitropoliti moskovisa, mit-
ropoliti aleqsandre, apologeti-keTilmauwyebeli, nikolozi _ mTavarepisko-
posi gdovisa, protopresviteri p. n. krasotini da profesori s. m. zarini;
warmomadgeneli msoflio patriarqisa da sinael mTavarepiskopozisa arqimandriti
basil dimopulo; warmomadgeneli aleqsandriis patriarqisa arqimandriti pavle
katapodisi; wevri samRvdelo sinodisa: warmomadgeneli beloruseTis sinodisa
mogiliovisa da beloruseTis mitropoliti iosebi, aleqsi _ mitropoliti
yirimisa, petre _ mitropoliti novosibirskisa, petre _ mitropoliti baqosi
da amierkavkasiisa, konstantine _ mitropoliti rostovisa da Crdilo kavkasiisa,
basili _ mitropoliti vladivastokisa da Soreul-aRmosavleTis mxarisa, sergi
_ mitropoliti sverdlovskisa da uralis mxarisa, kornili _ mitropoliti
voroneJisa, anatoli _ mitropoliti astraxanisa, vitali _ mitropoliti
tulisa, nikolozi _ mitropoliti taSkentisa, mixeili _ mitropoliti yuban-
SavizRvispirisa, ioane _ mTavarepiskoposi stalingradisa, giorgi _ mTavar-
episkoposi kalugisa, mixeili _ mTavarepiskoposi lugisa, protopresviteri a. i.
boiarski, dekanozi n. g. popovi, dekanozi p. v. raevski, dekanozi t. d. popovi,
dekanozi d. a. adamovi, dekanozi m. a. knizavski, dekanozi a. p. endeka da prof. b. v.
titlinovi.
komisiam, moskovis mitropolit serafimes TavmjdomareobiT da Semdeg pir-
Ta SemadgenlobiT: petre _ mitropoliti Crdilo kavkasiisa, mixeili _ mit-
ropoliti yubani-SavizRvispirisa, petre _ mTavarepiskoposi kavkasiisa da
Tergis eparqiis dek. m. a. knizavskisa, ganixila Semdegi dokumentebi:
epistole sruliad saqarTvelos kaTalikos-patriarqis uwmides leonidisa
(tfilisi 1920 w.), werili saqarTvelos kaTalikos-patriarqis moadgilesi urb-
nel mitropolit qristeforesi, 1925 wlis 28 ianvars; pasuxi samRvdelo sino-
disa mitropolit qristefores, 1925 wlis 6 aprilis, samRvdelo sinodisagan;
saqarTvelos patriarqs, 1925 wlis 2 noembris; werili kaTalikos-patriarqis
ambrosisa, 1925 wlis 12 noembris; moxseneba sinodisadmi imierkavkasiis samit-
ropolito mmarTvelobisagan, 1927 wlis 4 ianvris; dadgenileba samRvdelo si-
nodisa, 1927 wlis 11 ianvris; angariSi imierkavkasiis mitropolitis mdgomar-
eobaze, 1927 wlis 19 ianvris; telegrama mitropolit qristeforesi, 1927 wlis
1 Tebervlis; pasuxi samRvdelo sinodis kaTalikos-patriarqis moadgilesi; soxumis
238
mitropoliti anania jafariZe
mitropolit qristeforesi, 1927 w. 1 Tebervlis da daaskvna: yurad viRebT ra
saqarTvelos eklesiis siZveles (IV s-is dasawyisi), mis simtkices ucxo sarwmu-
noebaTa winaaRmdeg brZolaSi mis mravalricxovnebas (2 milion wevramde) mis
avtokefalobas warsulSi (1053 wlidan 1810 wlamde), ukve gamocxadebul gadaw-
yvetilebas samRvdelo sinodisas `mieniWos s.s.r.k. xalxebs Tavisufleba Tavis
eklesiur cxovrebis mowyobaSi da vscnobT saqarTvelos eklesiis udavo ufle-
bas avtokefalobaze da warvudgenT samRvdelo sinodis wevrTa krebas dasamtki-
ceblad Semdeg dadgenilebas: `cnobil iqmnes saqarTvelos eklesiis avtokefa-
loba. tfilisisa da soxumis eparqiebi aRar iTvlebodes samRvdelo sinodis
uwyebaSi. sakiTxi maTis gacemis Sesaxeb gadawydes saqarTvelos sakaTalikososTan
momarTvis Semdeg ise, rom rusTa marTlmadidebel samrevloebs SeenaxoT saekle-
sio cxovrebis rusuli elferi~.
aRniSnuli daskvna komisiisa samRvdelo sinodis wevrTa saerTo krebam miiRo
erTxmad.
aRsasruleblad amisa samRvdelo sinodma 8 Tebervals 1927 wlisas daadgina: Sesdges
calke aqti saqarTvelos eklesiis avtokefalobis cnobis saqmeze da waredginos igi
aRmosavleTis marTlmadidebel patriarqebs da saqarTvelos eklesias. inebos RmerTman,
raTa hyvaodes ukunisamde uZvelesi qristianuli saqarTvelos avtokefaluri eklesia
SekavSirebuli marTlmadidebeli qristes mTel eklesiasTan mSvidobianobiTa da siy-
varuliTa.
samRvdelo sinodis Tavmjdomare mitropoliti leningradisa da yovlisa Crdil-
oeT-dasavleTis mxarisa - beniamini.
wevrni sinodisa: serafime - mitropoliti moskovisa. RvTismetyvelebis
doqtori mitropoliti al. evelenski apologet-keTilmauwyebeli. proto-
prosviteri p. krasotini, mdivani - wevri sinodisa prof. zarini.
263
263
saqarTvelos sakaTalikoso sinodis uwye baTa krebuli, 1927 w. gv. 25-27.
239
saeklesio samarTali, kanonebi
ruseTis uwmidesi sinodis ganCineba
saqarTvelos eklesiasTan urTierTobis aRdgenis Sesaxeb
miiReba ra mxedvelobaSi, rom saqarTvelos uwmidesma kaTalikos-patri-
arqma qarTvel ierarqTa, samRvdelo dasisa da samwysos saxeliT daamtkica
qarTuli eklesiis ucvleli gadawyvetileba, rogorc warsulSi, aseve awmyoSi
da momavalSic darCes wmida mociqulTa da wmida mamaTa mier gadmocemul
marTlmadidebel sarwmunoebaSi, SeinarCunos da daicvas eklesiis kanonebi,
aRiarebuli iqnes:
a) yovladusamRvdloes stavropolis mTavarepiskoposis antonis moqmedeba
kanonierad, romelmac 1943 wlis 31 oqtombers uwmides kaTalikosTan da
misdami daqvemdebarebul samRvdeloebasTan erTad aRavlina locva da eq-
varistia, riTac ar daarRvia moskovis uwmides patriarqis mier yovlad
usamRvdloes mTavarepiskoposisadmi miniWebuli uflebamosileba. amgvarad:
b) Cvenda sasixarulod aRdgenilia locviTi da evqaristuli urTierToba
qarTul da rusul or avtokefaliur eklesiebs Soris:
g) ecnobos momxdaris Sesaxeb saqarTvelos ssr-s farglebSi myof marTl-
madidebel samwysos da ganvumartoT maT, rom amieridan maTi valia RvTism-
saxurebisas moixsenion ierarqiuli TanmimdevrobiT saqarTvelos uwmidesi
kaTalikosis da sxva ierarqebis saxelebi da ueWvelad saidumloTa aRsruleb-
isaTvis mimarTon qarTvel mRvdelmsaxurebs, rogorc marTlmadideblebs:
d) eTxovos saqarTvelos uwmides kaTalikos-patriarqs miiRos saqarTveloSi
ssr-Si mcxovrebi marTlmadidebeli rusi mrevli Tavis samRvdelmTavro saWeT-
mpyrobelobaSi da mieces maT ufleba SeinarCunon TavianT mRvdelmsaxurebaSi
da samrevlo praqtikaSi is wesebi da Cvevebi, rac miiRes maT rusuli eklesi-
isagan memkvidreobiT;
e) eTxovos saqarTvelos uwmides patriarqs miiRos Tavis gamgeblobaSi
rusi mrevli, romlebic, marTalia, ar imyofebian saqarTvelos ssr-s far-
glebSi, magram manZilis siSoris a n sxva msgavsi siSoris gamo uWirT
mimarTon rusul saeklesio mmarTvelobas, ris Sesaxebac ecnobos agreTve
saqarTvelos uwmides kaTalikos-patriarqs, gansakuTrebuli sapatriarqo
miwerilobiT, asli gaegzavnos saqarTvelos ssr-s farglebSi myof rus
marTlmadidebel mrevls da agreTve euwyos werilobiTi brZaneba yov-
laduwmides aleutis mitropolits.
270
1943 w, noemberi.
270
saq. uaxlesi istoriis centraluri saistorio arqivi, f. 1879, aRw. 1. , saqme 2, gv. 15.
240
mitropoliti anania jafariZe
saqarTvelos uwmidesi marTlmadidebeli eklesiis
avtokefaliis cnobisa da mtkicebis sigeli
dimitriosi,
wyalobiTa RmrTisaTa mTavarepiskoposi konstantinopolisa,
axlisa romisa da msoflio patriarqi
saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa wmidisaTa.
`WeSmarit viyvneT siyuarulsa zeda da aRvaorZinebdeT misa mimarT yovelsa,
romel ars Tav misa qriste, romlisagan yoveli guami Senawevrebul da Semtkice-
bul ars yovliTa SeaxlebiTa uxuebisaQTa Sewevnisaebr sazomisa TviTeulisa aso-
Qsa; siorZilsa mas guamisasa hyofdiT aRsaSeneblad Tavisa Tquenisa siyuaruliT~
(efes. 4, 15-16). ambobs mociquli erTa pavle, da marTlac erTi samwysoa da
qristes erTi sxeulia, da aseve iwodeba RvTismieri qveyanasa zeda eklesia misi
sulieri erTianobis gamo, da ra Tqma unda, aranairi gziT ar SeuSlia xeli amas,
arc pirvel da arc mis Semdgom saukuneebSi, struqturisaTvis adgilobirivi da
sxvadasxva qveynebis eklesiebisa, romelnic erTmaneTisagan damoukidebelni, Sina-
ganad TviTmmarTvelni, TavianTive mwyemsmTavarTagan da moZRvarTagan da qristes
saxarebis msaxurTagan marTulni arian da Seadgenen erT wmida kaTolike da samo-
ciqulo eklesias.
aseTivea kavkasiis kurTxeul miwaze, amJamad saqarTvelos respublikis sazRvreb-
Si Semavali wmida da marTlmadidebeli eklesia, romelmac uZvelesi droidan
miiRo TviTmmarTveli da Tavisufali ganmgebloba da Sesabamisad, saeklesio
mmarTvelobiTi organizaciac. rwmenaSi simtkicisa da eklesiuri cxovrebiT
mravali da SesaniSnavi magaliTis maCvenebli. igi dResac Seuneleblad da ucvle-
lad icavda da icavs Cveni marTlmadidebeli eklesiis moZRvrebas da mis mier
aRiarebul WeSmaritebebs. amJamad ki, Tavis ganmgeblobaSi kanonierebis msurve-
li, yvela wmida msgavsi aRmsareblobis eklesiebTan megobrul da siyvaruliT
savse urTierTobaSi da samsaxurSi myofi mimarTavs, yoveli xelsayreli SemTx-
vevisas, Cvens ekumenur sapatriarqo taxts da iTxovs kurTxevasa da mtkicebas
Tavisi TviTmmarTvelobiTi struqturisa. rameTu ase SeTanxmebulma, viTarca
vazma ganuyofeli RvTis venaxisa, adgilobriv marTlmadidebel eklesiaTa kanon-
ier pleadaSi myofma, ganagrZos ayvaveba qristes sxeulisa.
es RirsebiT savse mimarTva da Txovna siyvaruliT miviReT Cven da Cvenma wmida
da kurTxeulma sinodma, vinaidan Cveni ekumenuri taxti valdebulia daxmareba
aRmouCinos samarTliani uflebebisa da statusis momTxovn wmida marTlmadidebel
eklesiebs; xeli CasWidos maT da daexmaros drois aucileblobiT gamowveuli
cxovrebiseuli problemebis gadaWraSi, rameTu, Tanaxmad mravalsaukunovani saek-
241
saeklesio samarTali, kanonebi
lesio cxovrebisa da wesisa, Rirseulad mopovebulma misma avtoritetma aRavso
avtokefaluri mmarTvelobis miniWebis uflebis upiratesobiT da Camoyalibda
garkveuli administraciuli uflebebi. amdenad, Cveni umdablesoba da Cveni kurTx-
euli mitropolitebi, yovladpativdebulTa Tana suliwmidis mier Cvens ZmebTan
da TanamwirvelebTan erTad ganimsWvala azriT da siamovnebiT iwonebs, rom pa-
takad momavali wmida da didi msoflio krebisa, Cvenma upirvelesma taxtma,
konstantinopolis eklesiam akurTxos, cnos da daamtkicos saqarTvelos wmida
eklesiis avtokefalia da damoukidebeli struqtura. igi mudam garantirebuli
da xelSeuxebi iqneba Cveni wmida rwmenisa da saeklesio kanonikuri wesis Tanaxmad,
marTmadidebeli eklesiis erTobaSi.
sinodis gadawyvetilebiTa da suliwmidiT ganaTlebulni vacxadebT saqarTve-
los uwmides eklesias imave TviTmmarTveli struqturiTa da organizmebiT, rac
uZvelesi droidan gaaCnda da rac damowmebulia agreTve balsamonis mier, romelic
wers: `...amboben, rom dReTa maT Sina uwmidesisa patriarqisa RvTaebrivi qalaqisa
didisa antioqiisa ufali petresi, gamotanil iqna sinoduri dadgenileba, rom
iqmnes Tavisufali da avtokefaluri eklesia iberiisa~.
27 7
miviCnevT, rom igi
CarTulia da aris Zmur marTlmadidebel eklesiaTa pleadaSi da vadasturebT,
amasTanave, imas, rom igi saxeldebulia rogorc `wmida avtokefaluri eklesia
sruliad saqarTveloQsa~. vcnobT mas rogorc Cvens sulier das, romelic ufle-
bamosilia marTos da awarmoos saqmeni damoukideblad da avtokefalurad, Tanax-
mad wesisa. sxva adgilobriv wmida marTlmadidebel eklesiaTa Soris kanonieri
uflebebiT moqmedebs, meTaurad hyavs ufali RmerTi da macxovari Cveni ieso
qriste, da kanonikuri da saeklesio wesis Tanaxmad, aRiarebs da pativs cems Cveni
msoflio sapatriarqo taxtis pirveladobas, da viTarca Tavis umaRles mmarTvelo-
biT organos, scnobs saqarTvelos eklesiis mRvdelmTavarTagan Semdgar sinods,
romlis Tavmjdomarec aris mTavarepiskoposi mcxeTa-Tbilisisa da kaTolikosi
sruliad saqarTveloQsa.
Cvens uwmides samociqulo da msoflio sapatriarqo taxtTan, aseve, yovel
marTlmadidebel avtokefalur eklesiasTan sulieri da kanonikuri erTianobis
dacvis mizniT, marTlmadidebeli eklesiis kanonikuri wesis Tanaxmad, yoveli
mTavarepiskoposi mcxeTa-Tbilisisa da kaTolikosi sruliad saqarTveloQsa mov-
alea maT meTaurebs acnobos misi arCeva da aRsaydreba samSvidobo saintroniza-
cio epistoleebiT. warmoaCinos, amasTanave, aRmsarebloba da dasturi misi da
misadmi rwmunebuli wmida marTlmadidebeli eklesiisa, rom SeubRalavad daicavs
marTlmadideblur sarwmunoebasa da RvTismosaobas, da amasTanave, marTlmadidebe-
li eklesiis saRmrTo da wmida kanonebsa da wesebs; rigis mixedviT moixseniebs
277
G.A. Pallh M. Potlh, Suneagma twn Jeiwn Ierwn kanown, AJhnhsin 1852, tom. B. sel. 172.
242
mitropoliti anania jafariZe
wmida diptixSi saxels yoveli msoflio patriarqisa da sxva uwmides patriarqTa
da wmida marTlmadidebeli avtokefaluri eklesiebis unetares ganmgebelTa. rac
Seexeba mironis sakiTxs, daculi iqneba amasTan dakavSirebiT dadgenili saeklesio
wesi, raTa xilulad da uxilavad Sedges da gancxaddes Sinagani da garegani ganuy-
ofeli erTianoba marTlmadidebeli eklesiisa.
amasTanave, vurCevT, rom zogadi xasiaTis saeklesio problemebisa Tu dab-
rkolebaTa dros, romelnic avtokefaluri eklesiebis saganmgeblo sazRvrebSi
iCenen Tavs, xolo sayovelTao gansjasa da kenWisyras eqvemdebarebian, mTavar-
episkoposma mcxeTa-Tbilisisa da kaTolikosma sruliad saqarTveloQsa mimar-
Tos Cvens uwmides msoflio sapatriarqo taxts, romlis mierac daukavSirdeba
yovel marTlmadidebel saepiskoposos, WeSmariti sityvis marTlmkveTelT da,
Tavissave Txovnis Sesabamisad, miiRebs misgan sarwmuno azrsa da Sexedulebas
misas da Zmuri eklesiebisas.
amrigad, Cvens mudmiv, sruli Semadgenlobis, wmida da kurTxeuli sinodis
1990 wlis 23 ianvris sxdomaze nafiqrs, gansjils da sinodalurad Cvens mier
damtkicebuls, rom mtkiced davicavT, vadasturebT am sapatriarqo da sin-
odaluri sigeliT, romelic Sedgenili da xelmowerilia Cveni wmida da qristes
didi eklesiis wesdebis Tanaxmad, zustad da ucvlelad, vauwyebT da vugzavniT
mTavarepiskoposs mcxeTa-Tbilisisa da kaTolikoss sruliad saqarTveloQsa ,
qristes mier Cvens sayvarel Zmasa da Tanamwirvels ufal ilias, sruliad saqarTve-
los wmida marTlmadidebeli avtokefaluri eklesiis kurTxeuli sinodis Tavmj-
domares da rogorc wesia, agreTve eklesiuri kanonikis mixedviT moqmed da
gamocxadebul moZme marTlmadidebel avtokefalur eklesiebs, dasacavad da gan-
samtkiceblad sruliad marTlmadidebeli eklesiis erTianobisa.
ufali RmerTi Cveni, madliTa da wyalobiTa pirvelisa, didisa da umaRlesisa
mRvdelmTavrisa qriste RmerTisa Cvenisa, meoxebiTa yovladuxrwnelisa dedisa
m is is a , ma radqa lwulis a Rv Tis mSoblis a m a riam isa , p atios nisa dide bulis a
winaswarmetyvelisa da naTlismcemlisa ioanesi, wmidaTa da didebulTa da yov-
ladqebulTa mociqulTa, wmida mociqulTa sworisa ninosi da RirsTa da RvTiv-
dacul mamaTa CvenTa, ganamtkicebs da daicavs wiaRsa erTi wmida da kaTolike
eklesiisasa, Zmur avtokefalur eklesiisa sruliad saqarTveloQsa, da waruZRveba
da aayvavebs mas sadideblad wmidisa saxelisa Tvisisa, nugeSad morwmune mrevlisa
misisa da sixarulad Cveni wmida samociqulo msoflio taxtisa da yovelTa moZme
marTlmadidebel avtokefalur eklesiaTa.
macxovrismiersa welsa 1990, Tvesa ianvarsa 25.
27 8
278
`jvari vazisa~, 1990, #3, gv. 8-9.
243
saeklesio samarTali, kanonebi
saqarTvelos uwmidesi eklesiis meTauris
sapatriarqo titulis cnobis da boZebis
sapatriarqo sinoduri ganCineba
dimitriosi,
wyalobiTa RmrTisaTa mTavarepiskoposi konstantinopolisa,
axlisa romisa da msoflio patriarqi
ramdenadac, mravalsaukunovani wesis Tanaxmad, Cveni uwmidesi samociqulo da
msoflio sapatriarqo taxti inarCunebs kanonier uflebas Caerios RvTis wmida
eklesiaTa moTxovnilebebSi, gamoiCinos garkveuli mzrunveloba da daakmayofi-
los isini, amitom Cveni umdablesoba, Cvens kurTxeul da yovladpativdebul
mitropolitebTan msjelobis Sedegad, saeklesio kanonmdeblobidan gamomdinare,
ganimsWvala azriT, rom saqarTvelos uwmides marTlmadidebel eklesias, viTarca
avtokefalursa da damoukidebels, marTlmadidebel eklesiaTa sistemaSi Semaval-
sa da TviTmmarTvels, mieces Zmuri Tanxmoba da aRiareba Cveni uwmidesi konstan-
tinopolis eklesiisagan maszed, rom saqarTvelos uwmidesi eklesia pativdebul
iqnes sapatriarqo RirsebiTa da adgiliT. rogorc adridanve ixsenieboda uZveles
qronikebsa da sxva saeklesio wyaroebSi misi tituli _ `mTavarepiskoposi
mcxeTa-Tbilisisa da kaTolikos-patriarqi sruliad saqarTveloQsa~, aseve ixse-
niebodes amieriTganac marTlmadideblur saRmrTo da wmida gangebebSi.
Rrmad darwmunebulni varT imaSi, rom Cveni wmida da qristes didi eklesiis
gasjis da misi wmida sinodis dadgenilebas gaiziareben da mxarSi daudgebian
unetaresni patriarqni da ganmgebelni RvTis yoveli wmida eklesiisa da miRebu-
li iqneba erTsulovani Tanxmoba saqarTvelos moZme eklesiis sapatriarqo Rirsebis
aRiarebis Sesaxeb. gamovTqvamT WeSmarit imeds, rom yovelive es xels Seuwyobs
Cveni wmida marTlmadidebeli eklesiis erTianobis Senebas, eklesiis siZlieres
da winsvlas.
sixaruliT vauwyebT yovelive amas CvenTvis Zalze sayvarel da yovladRir-
seul Tqvens unetaresobas, Tqvens yovladsamRvdelo mRvdelmTavrebs, morwmune
wmida samRvdeloebas, saqarTvelos sapatriarqos RvTismosav da morwmune mar-
Tlmadidebel xalxs.
veamborebi Tqvens sayvarel unetaresobas Zmuri amboriT, mivmarTavT Tqvens
qristesmoyvare mrevls Cveni pirvel-mRvdelmTavruli locva-kurTxeviT da viTx-
ovT yovelTaTvis madlsa da usazRvro wyalobas uflisas.
279
279
`jvari vazisa~, 1990, #3
244
mitropoliti anania jafariZe
SeTanxmeba 2002 w. 17 oqtombers daamtkica sinodma,
xolo 22 oqtombers parlamentma. amis Semdeg Sevida ZalaSi.
konstituciuri SeTanxmeba
saqarTvelos saxelmwifosa da saqarTvelos samociqulo
avtokefalur marTlmadidebel eklesias Soris
- saqarTvelom msoflio civilizebul samyaroSi aRidgina istoriuli ad-
gili, rogorc damoukidebelma da demokratiulma saxelmwifom;
- saqarTvelos avtokefaluri marTlmadidebeli eklesia warmoadgens samo-
ciqulo saydars da msoflio marTlmadidebeli eklesiis ganuyofel nawils.
igi V s-dan avtokefaluria da misi sasuliero-administraciuli centri da
kaTedraa mcxeTa, sapatriarqo kaTedrebia, agreTve, Tbilisi da biWvinTa;
- marTlmadidebloba, evropis erT-erTi tradiciuli aRmsarebloba,
saqarTveloSi istoriulad saxelmwifo religia iyo, romelmac Camoayaliba
mravalsaukunovani qarTuli kultura, erovnuli msoflmxedveloba da faseu-
lobebi;
- saqarTvelos mosaxleobis didi umravlesoba marTlmadidebeli qristiania;
- saqarTvelos konstituciiT aRiarebulia saqarTvelos samociqulo av-
tokefaluri marTlmadidebeli eklesiis gansakuTrebuli roli qveynis isto-
riaSi da misi damoukidebloba saxelmwifosagan.
saqarTvelos konstituciis me-9 muxlis Sesabamisad
saqarTvelos saxelmwifo (SemdgomSi saxelmwifo), warmodgenili saqarTve-
los prezidentiT da saqarTvelos samociqulo avtokefaluri marTlmadidebe-
li eklesia (SemdgomSi eklesia), warmodgenili sruliad saqarTvelos kaToli-
kos-patriarqiT, deben konstituciur SeTanxmebas (SemdgomSi SeTanxmeba):
muxli 1.
1. saxelmwifo da eklesia adastureben mzadyofnas iTanamSromlon urT-
ierTdamoukideblobis principis dacviT, qveynis mosaxleobis sakeTildReod.
2. saxelmwifo da eklesia uflebamosilni arian dadon SeTanxmebebi er-
Toblivi interesebis sxvadasxva sferoSi, romelTa ganxorcielebis mizniTac
mxareTa mier miiReba Sesabamisi aqtebi.
3. eklesia warmoadgens istoriulad Camoyalibebul sajaro samarTlis
iuridiul pirs, romelic Tavis saqmianobas warmarTavs saeklesio (kanonikuri)
samarTlis normebiT, saqarTvelos konstituciis, am SeTanxmebisa da saqarTve-
los kanonmdeblobis Sesabamisad.
245
saeklesio samarTali, kanonebi
4. eklesias specialuri uflebamosilebis gareSe warmoadgenen: saeklesio
kreba, saqarTvelos kaTolikos-patriarqi, wmida sinodi da saqarTvelos sapa-
triarqo (qorepiskoposisa da mdivnis saxiT); xolo samarTlebriv urTierTo-
bebSi uflebamosilebas aniWebs kaTolikos-patriarqi.
5. saqarTvelos kaTolikos-patriarqi xelSeuvalia.
6. rogorc wesi, didi saeklesio dResaswaulebi da kvira dasvenebis
dReebad cxaddeba.
muxli 2.
saxelmwifo mxars uWers aRsarebisa da saklesio saidumlos dacvas. sa-
suliero piri valdebulia, ar gasces informacia, romelic mas, rogorc
sulier moZRvars, gaandes an misTvis, rogorc sasuliero pirisaTvis, gaxda
cnobili.
muxli 3.
saxelmwifo aRiarebs eklesiis mier Sesrulebul jvrisweras kanonmdeblo-
biT dadgenili wesiT. samarTlebriv urTierTobebSi gamoiyeneba qorwinebis
saxelmwifo registraciis monacemebi.
muxli 4.
1. sasuliero piri Tavisufldeba samxedro valdebulebisagan.
2. saxelmwifo eklesiasTan SeTanxmebiT uzrunvelyofs samxedro-sajariso
formirebebSi, sapatimroebsa da Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi moZRvris
institutis Seqmnas da amasTan dakavSirebiT Sesabamisi samarTlebrivi aqtebis
miRebas.
3. saxelmwifo da eklesia uflebamosilni arian ganaxorcielon mosaxleo-
bis socialuri dacvis erToblivi programebi.
muxli 5.
1. saganmanaTleblo dawesebulebebSi marTlmadidebeli sarwmunoebis Sesax-
eb sagnis swavleba nebayoflobiTia. saswavlo programebis dadgena, Secvla,
pedagogTa daniSvna da gaTavisufleba xdeba eklesiis wardginebiT.
2. saxelmwifo da eklesia kanonmdeblobiT gansazRvruli wesiT ormxrivad
da gaTanabrebulad aRiareben Sesabamisi saswavlo dawesebulebebis mier gacemul
ganaTlebis damadasturebel dokumentebs, samecniero xarisxebsa da wodebebs.
3. saxelmwifo da eklesia uflebamosilni arian ganaTlebis sistemaSi
ganaxorcielon erToblivi programebi. saxelmwifo xels uwyobs eklesiis
saganmanaTleblo dawesebulebebis funqcionirebas.
muxli 6.
1. eklesiis sakuTreba da sxva qonebrivi uflebebi daculia kanoniT.
eklesiis sakuTrebaSi SeiZleba iyos nebismieri qoneba, romelic ar aris
akrZaluli saqarTvelos kanonmdeblobiT.
246
mitropoliti anania jafariZe
2. eklesia Tavis arasaRvTismsaxuro qonebis flobas, sargeblobasa da
gankargvas axorcielebs saeklesio samarTlebrivi normebiTa da saqarTvelos
moqmedi kanonmdeblobiT.
3. eklesia uSualod ar axorcielebs samewarmeo saqmianobas.
4. eklesiis dafinansebis wyaros warmoadgens: nebayoflobiTi Semowirulo-
bani, samewarmeo Semosavlebi, investiciebi, grantebi, daxmarebebi, moqmedi
kanonmdeblobis Sesabamisad miRebuli sxva Semosavlebi.
5. eklesiis mier saRvTismsaxuro produqcia misi damzadeba, Semotana,
miwodeba da Semowiruloba, aseve araekonomikuri mizniT arsebuli qoneba da
miwa ganTavisuflebulia gadasaxadisagan.
6. saxelmwifo eklesiasTan SeTanxmebiT iZleva nebarTvas an licenzias
eklesiis oficialuri terminologiisa da simbolikis gamoyenebaze, agreTve,
saRvTismsaxuro produqciis damzadebaze, Semotanasa da miwodebaze.
muxli 7.
1. saxelmwifo eklesiis sakuTrebad cnobs saqarTvelos mTel teritoriaze
arsebul marTlmadideblur taZrebs, monastrebs (moqmeds da aramoqmeds), maT
nangrevebs, agreTve, miwis nakveTebs, romlebzec isinia ganlagebuli.
2. zemoaRniSnul nagebobaTa dacvis zonebi, maTi movla-patronobisa da
sargeblobis wesebi ganisazRvreba Sesabamisi saxelmwifo samsaxuris mier
moqmedi kanonmdeblobiT da eklesiasTan SeTanxmebiT.
muxli 8.
1. saxelmwifo eklesiis sakuTrebad cnobs saxelmwifo dacvaSi (muzeumebSi,
sacavebSi) myof saeklesio saganZurs (kerZo sakuTrebaSi arsebuli nawilis garda).
2. zemoaRniSnuli saeklesio saganZuri, rogorc saerTo-erovnuli sagan-
Zuris nawili, aris saxelmwifosa da eklesiis erTobliv mfarvelobaSi moqme-
di kanonmdeblobis Sesabamisad (wmida nawilebisa da wmida reliqviebis garda).
muxli 9.
1. saxelmwifo da eklesia erToblivad zrunaven istoriul-kulturuli da
arqeologiur-arqiteqturuli faseulobebis mqone saeklesio nagebobebisa da
saeklesio saganZuris saTanado dacvisa da movla-patronobisaTvis.
2. saxelmwifo eklesiasTan SeTanxmebiT, moqmedi kanonmdeblobis Tanaxmad,
amtkicebs damatebiT wesebs muzeumebsa da sacavebSi daculi saeklesio sagan-
Zuris sargeblobis Sesaxeb, aseve kulturul-istoriuli Rirebulebebis mqone
taZrebis aRdgenis, restavracia-konservaciis an moxatvis proeqtebs.
muxli 10.
saxelmwifo iRebs valdebulebas, awarmoos molaparakeba Sesabamis saxelm-
wifoebTan maT teritoriaze arsebuli yvela qarTuli marTlmadidebluri
taZris, monastris, maTi nivTebis dacvis, movla-patronobisa da sakuTrebis
Taobaze.
247
saeklesio samarTali, kanonebi
muxli 11.
1. saxelmwifo adasturebs XIX-XX ss-Si (gansakuTrebiT 1921-90 wlebSi),
saxelmwifoebrivi damoukideblobis dakargvis periodSi, eklesiisaTvis mate-
rialuri da moraluri zianis miyenebis faqts. rogorc CamorTmeuli qonebis
nawilis faqtobrivi mflobeli, iRebs valdebulebas materialuri zianis naw-
ilobriv kompensaciaze (saqarTvelos ssr ministrTa sabWos dadgenileba 183;
12.04. 90).
2. aRniSnuli sakiTxis Seswavlis, kompensaciis formebis, raodenobis,
vadebis, qonebis an miwis gadacemisa da sxva detalebis dasadgenad paritet-
ul sawyisebze iqmneba komisia ( am SeTanxmebis xelismoweridan erTi Tvis
vadaSi), romelic moamzadebs Sesabamisi normatiuli aqtebis proeqtebs.
muxli 12.
1. SeTanxmeba Sedgeba winamdebare teqstisa da terminTa ganmartebisagan.
2. SeTanxmebaSi cvlilebebisa da damatebebis Setana SesaZlebelia mxolod
mxareTa urTierTSeTanxmebis safuZvelze, orive mxaris xelmoweriTa da par-
lamentisa da wmida sinodis damtkicebiT.
3. SeTanxmebas xels aweren saqarTvelos prezidenti da sruliad saqarTve-
los kaTolikos-patriarqi.
4. SeTanxmeba ZalaSi Sedis parlamentisa da wmida sinodis mier damtkice-
bisTanave.
sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqi
ilia II
sveticxovlis sapatriarqo taZari
14 oqtomberi 2002 w.
saqarTvelos prezidenti
e. SevardnaZe
saqarTvelos saxelmwifos saxeliT saqarTvelos samociqulo
avtokefaluri marTlmadidebeli
eklesiis saxeliT
248
mitropoliti anania jafariZe
VI msoflio saeklesio krebis (680 w.) mier
saqarTvelos eklesiis uflebaTa aRiareba
680 wels konstantinopolSi Sedga
msoflio saeklesio kreba. igi moiwvia
imperatorma konstantine poRonatma (668-
685), raTa emxilebina monoTelitebis
crumoZRvreba. monoTelitebi, marTalia,
cnobdnen qristeSi or - RvTaebriv da
kacobriv bunebas, magram aRiarebdnen masSi
mxolod RvTaebriv nebisyofas.
imperatori herakle, romlis dro-
sac suli Caedga am eress, fiqrobda,
rom am axali moZRvrebis daxmarebiT
SesaZlebeli iqneboda monofizitebisa
da diofizite b is Se rige ba . a m or
uzarmazar sarwmunoebriv banaks Soris
mtroba imperias ganxeTqilebiT emuqre-
boda. monoTelitobis eress Tavidanve
ebrZodnen sofron ierusalimeli da kon-
stantinopoleli beri maqsime aRmsare-
beli ( mas ena da xelic ki mokveTes
amis gamo, sabolood ki lazikaSi gad-
moasaxles).
VI msoflio krebam 170 episkoposis
monawileobiT dagmo monoTelitobis er-
esi. ganisazRvra qristeSi ori buneba -
RvTaebrivi da kacobrivi. am or bunebas
ori nebisyofa aqvs, magram ise, rom ka-
curi nebisyofa ar ewinaaRmdegeba da
emorCileba RvTaebrivs.
VI msoflio krebas kanonebi ar gamou-
tania, magram zogierTi qarTuli xel-
naweris Tanaxmad, miuRia dadgenilebani,
maT Soris, qarTuli eklesiis sapatri-
arqo eklesiad aRiarebis Sesaxebac. ga-
nusazRvravs misi iurisdiqciis sazRvrebi.
`qarTlis cxovrebis~ CanarTi wers: `iqmna
kreba meeqvse, wmidaTa mamaTa konstan-
tinopolis Sina, meaTsametesa welsa
poRonati konstantines mefobisasa, rome-
li iyo mama iustinian esi, romlisa
winamZRvar iyvnes Teodore da giorgi
xucesni da ioane diakoni, adgilism-
cvelni aRaTon romis papisani da gior-
gi konstantinopoleli, Teofane antio-
qieli. amis krebisa mier brZanes esreT
wmidisa eklesiisa saqarTvelosaTvis,
romel ars wmida mcxeTa, raTa iyos
swor pativiTa viTarca wmidani samo-
ciqulo kaTolike eklesiani, sapatri-
aqoni da iyos kaTalikosi qarTlisa swori
patriarqTa Tana, da akurTxevdes da
mwysides da ganagebdes samarTliT mTa-
varepiskoposTa, mitropolitTa da episko-
posTa samwysosa Tvissa qarTlisa, gamoR-
ma-gaRma kaxeTsa, Saqsa, Sirvansa da midg-
miT wamovliT mTisa adgilisaTa, suane-
Tisa da Cerqezis sazRvramdis, sruliad
oseTsa da yovelsa zemo qarTlsa, sam-
cxe-saaTabagosa. misTvis migviTvlia sa-
qarTvelos eklesiani. mas hmonebdnen da
mis xel queSe iyvnen da sjulsa missa
erCden da misgan imwysebodnen. da migvi-
cemia xelmwifeba Sekvrisa da ganxsnisa...
xolo pirveliTgan antioqiisa krebisa
mier ganpatiosnebuli iyo. da am krebis
mier dagvimtkicebia patriarqad, rameTu
nu iqnebin mitropolitni, nuca episko-
posi kaTalikosisa Seundobrad. xolo
ukeTu vinme ikadros kaTalikosisa wina-
aRdgoma, mTavarepiskoposman, gina mit-
ropolitman, anu episkoposman, anu da-
ipyras xarisxi da eklesia ZaliTa, kaTa-
likosisa ukiTxavad da Seundobelad, anu
ikurTxos mefe, gina mTavarni, anu mTa-
varepiskoposni da mitropolit-episko-
posni, ganikueTen. xolo odesa enebos
Semzadeba da kurTxeva mironisa, akurTx-
os Tvissa eklesiasa~.
48
rogorc iTqva, VI msoflio krebas
kanonebi ar gamoucia, magram krebis mier
dadgenili da imperatoris mier damtki-
249
saeklesio samarTali, kanonebi
cebuli saboloo teqsti 681 wlis 16
seqtembers gadaeca saimperatoro kars
sagangebod dasacavad.
49
safiqrebelia, rom swored es sab-
oloo teqsti unda dadeboda safuZv-
lad `qarTlis cxovrebis~ zemoT moy-
vanil CanarTs msoflio krebis mier
qarTuli eklesiisa Tvis sapatriarqo
Rirsebis miniWebis Sesaxeb. v. goil-
aZis azriT, am Tvalsazrisis gamoTq-
mis uflebas iZleva `martvilur xel-
nawerebSi~ arsebuli msgavsi cnoba. es
cnoba aseTia: `rameTu esreT Sesas-
wavebel ars taxtikonsa Sina konstan-
tinopolisasa, viTarmed mas Jamsa wmi-
da meeqvsesa krebasa konstantine poR-
on atisasa da aRaTon romTa p apisa,
giorgi konstantinopolelisasa da Teo-
fane antioqielisasa da maT-Tana as-
ocdaaTTa mamaTagan gapatiosnda kaTa-
likozi qarTlisa da yves mamamTavrad
da Tavisuflad da uflad yovelsa zeda
saqarTvelosa: da mere kvaladve kre-
basa Sina antioqiisasa ganTavisuflda
da gapatiosnda, rameTu arRaravisagan
xel qveS ars, aramed Tavisufal da
mamamTavari ars~.
50
`martvilur xelnawerSi~ wyarod
dasaxele buli `kon stan tin op oluri
taqtikoni~, SesaZloa, iyos is doku-
menti, romelic 681 wlis 16 seqtem-
bers gadaeca Sesanaxad samefo karis
sa mdiv nos.
marTalia, aTi wlis, Semdeg 691 wels
mowveul iqna e.w. trulis kreba, romel-
mac iRvawa kanonSemoqmedebiTi Tval-
sazrisiT. Sekriba da gamosca wina msof-
lio krebaTa kanonebi, magram maTSi ar
Sesula mravali kanoni da dadgenileba
wina krebebisa, albaT, masSi ar moxvda
aseve VI krebis dadgenileba qarTuli
eklesiis Sesaxeb.
51
v. goilaZem gamoikvlia, rom `qarT-
lis cxovrebis~ zemoaRniSnuli cnoba
sandoa, radganac masSi sworadaa asaxu-
li krebis mimdinareobis istoriuli vi-
Tareba, kerZod, krebaze damswreTa Soris
moxseniebulia ara antioqieli patriar-
qi makariosi, romelic krebam monoTelit-
mwvaleblad aRiara da gaaZeva, aramed
mis adgilze arCeuli axali patriarqi
antioqiisa Teofane, romelic bolomde
iyo krebaze.
maSasadame, Zvel qarTul saekle-
sio istoriografias samarTlianad mi-
aCnda, rom qarTulma eklesiam sapa-
triarqo Rirseba moipova VI msoflio
krebaze, 681 wels. iqamde patriarqis
wodebas atarebda amierkavkasiis orive
mezobeli eklesiis meTaurebi - somxe-
Tisa da albaneTisa. rogorc es kargad
Cans movses kalankatuacis Txzulebidan.
amitomac araa gasakviri is, rom qarTu-
li eklesiis meTaurs eZia patriarqis
wodeb a da moe p ov eb ina e s udidesi
Rirseba msoflio eklesiis dasturiT.
amis Semdeg qarTuli eklesiis pativi
gauTanabrdeboda msoflios sxva sapa-
triarqoTa pativs. amas sagangebod aRni-
Snavs cnoba: `amis krebis mier brZanes
esreT wmidisa eklesiisa saqarTvelo-
saTvis, romel ars wmida mcxeTa, raTa
iyos swor pativiTa viTarca wmidani
samociqulo kaTolike eklesiani, sap-
a tri a rq on i da i y os k a Ta li k os i
qarTlisa swori patriarqTa Tana~.
52
aqve a ganxiluli qarTuli ekle siis
samwyso. masSi eTnikuri qarTuli ter-
itoriebis ga rda , Sevida a lba neTis
yofil sapatriarqoSi Semavali qarTuli
eTnosiT da saxleb uli te ritoriebi:
Saqi da Sirvani, maT garda, kavkasiis
48
qarTlis cxovreba, I, gv. 232;
49
Kt,tltd F& G&^ Dctktycrbt Cj,jhs VI, VII b VII I dtrjd^ V& 1897$
50
martvilis xelnawerebi, Zveli saqarTve lo, t. III, 1913-1914;
51
v. goilaZe , qarTuli ekle siis
saTaveebTan, 1991, gv. 195.
250
mitropoliti anania jafariZe
mTianeTi `midgmiT - warmovliT mTisa
adgiln i~ - esenia dRevandeli daR-
estani, CeCneT-inguSeTi vidre `suane-
Tisa da Cerqezis sazRvramdis~, masSi
Sesula `sruliad oseTi~. oseTi im
droisaTvis mxolod Crdilo kavkasia-
Si arsebobda. aRsaniSnavia, rom al-
b an e Tis ekle sia , swore d VII s-is
dasasruls SeierTa somxurma monofiz-
iturma eklesia m, m. kalan katua cis
Tanaxmad; xolo albaneTis CrdiloeT-
iT mdebare eTnikuri qarTvelebiT dasax-
lebuli mxareebi, rogorc aRiniSna,
daubrunda dedaeklesias. yovel SemTx-
vevaSi, am mxareebis mimarT qarTul
eklesias Tavisi iurisdiqciis ufleba
hqonda, romelic man mogvianebiT ga-
naxorciela kidec.
aRsaniSnavia meore garemoebac, rom
Savi zRvispira qarTuli mxareebi am
droisaTvis, e.i. VII s-is bolosaTvis,
araa qarTuli eklesiis iurisdiqciaSi.
marTlac, am dros es miwa-wyali dasav-
leT saqarTvelos zRvispira nawili vi-
dre e. w. `skanda-Sorapnis~ xazamde kon-
stantinopolis sapatriarqos miaCnda
Tavisi iurisdiqciaSi Semaval terito-
riad, radganac aq iyvnen berZnuleno-
vani saepiskoposoebi fasisisa, rodopoli-
sisa, petron-cixisZirisa da sxv. IX-X
ss-Si qarTveli qristianebiT dasaxle-
buli es teritoria daubrunda qarTul
dedaeklesias. teqstSi `qarTlis~ qveS
igulisxmeba dasavleT da aRmosavleT
saqarTvelo.
VI msoflio krebas daudasturebia
qa rTuli e kle siis ufleb a miron is
kurTxevisa: `odesca enebos Semzadeba
da kurTxeva mironisa, akurTxos Tvissa
eklesiasa~.
53
52
qarTlis cxovreba, t. I, 1955, gv. 232;
53
iqve, 232.
VI msoflio krebis dadgenileba mTeli marTl-
madidebeli kavkasiis saqarTvelos saeklesio
iurisdiqciaSi moqcevis Sesaxeb
`iqmna kreba meeqvse... amisa krebisa mier brZanes esreT wmidisa
eklesiisa saqarTvelosaTvis, romel ars wmida mcxeTa, raTa iyos swor
pativiTa viTarca wmidani samociqulo kaTolike eklesiani, sapatri-
aqoni da iyos kaTalikosi qarTlisa swori patriaqTa Tana da akurTx-
evdes, mwysides da ganagebdes... samwysosa Tvissa qarTlsa, gamoRma-
gaRma kaxeTsa, Saqsa, Sirvansa, da midgmiT-warmovliT mTisa adgilisaTa
- svaneTisa da Cerqezis sazRvramdis, sruliad ovseTsa da yovelsa
zemo-qarTlsa - samcxe-saaTabagosa... am krebisa mier dagvimtkicebia
patriaqad... xolo odesca enebos Semzadeba da kurTxeva mironisa,
akurTxos Tvissa eklesiasa~.
5 3
251
saeklesio samarTali, kanonebi
qarTveli episkoposebi ferara-florenciis krebaze (1438)
XI s-Si, saqarTvelos sapatriarqos
CamoyalibebisTanave, saqarTvelos patri-
arqs msoflio diptixSi eWira VI adg-
ili 5 patriarqis Semdeg.
marTalia, qarTul eklesiaSi miRe-
bul diptixSi qarTvel patriarqs eWira
VI adgili, magram scnobdnen Tu ara
amas msoflios sxva sapatriarqoebi, aRi-
arebdnen Tu ara isini qarTveli mamam-
Tavris saydars VI adgilze? Cven dabe-
jiTebiT unda vTqvaT, rom rogorc ro-
mis papebi, ise aRmosavleTis 4 patriar-
qi scnobdnen iberiis eklesias VI adg-
ilze ierusalimis sapatriarqos Semdeg.
amas miuTiTebs ferara-florenciis saek-
lesio krebis diptixi. am krebaze qarTul
eklesias eWira VI adgili romis, kon-
stantinopolis, aleqsandriis, antioqi-
isa da ierusalimis saydrebis Semdeg.
es rom SemTxveviT ar iyo da eklesiaTa
adgilebis ganawilebas am krebaze sa-
gangebo yuradReba eqceoda, iqidanac Cans,
rom cnobili rusi kanonistebis cnobiT,
florenciis krebam 1438 wels uniis
Sesaxeb dekretSi daadgina: `konstanti-
nopolis patriarqi iqneba meore romis
papis Semdeg, aleqsandrieli mesame. Sem-
deg meoTxe antioqieli da mexuTe
ierusalimeli~...
8 0
marTalia, am krebas ar gamoucia do-
kumenti, Tu rogor unda ganawilebu-
liyo Semdegi adgilebi, radganac kreba
exeboda ara diptixis, aramed sarwmu-
noebis sakiTxs, magram, saerTod, ekle-
siaTa (kaTedraTa) adgilebis ganawile-
bas Zalze didi yuradReba rom eqceoda,
zemoT moyvanili dadgenilebiTac Cans.
qarTuli, anu iberiis eklesiis war-
momadgenels am ukanono, magram mainc
warmomadgenlobiT krebaze eWira VI ad-
gili. 1438 wlis 5 Tebervals feraraSi
gaxsnil da florenciaSi gagrZelebul
saeklesio krebas, sadac erTmaneTs Sex-
vdnen aRmosavleTisa da dasavleTis war-
momadgenlebi da romlis aqtebsac aRmo-
savleTis sapatriarqoebma xeli moaw-
eres, `Tanabari uflebiT eswreboda iberi-
is mitropoliti~.
81
`iberiis mitropoliti ijda marTl-
madidebelTa mxares V adgilze konstan-
tinopolis, aleqsandriis, antioqiis da
ierusalimis warmomadgenlebis Semdeg.
`pirveli kardinalis pirdapir idga pa-
triarqis savarZeli. patriarqis Semdeg
oTx skamze ganlagebulni iyvnen. .. ieru-
salimis patriarqis msoflio warmo-
madgeneli menziis arqiepiskoposi da
iberiis mefis warmomadgeneli iberiis
mitropoliti~.
82
krebis monawileni isxdnen Semdegi
rigis mixedviT: centridan Tanabar man-
Zilze idga ori taxti romis impera-
torisa da berZenTa imperatorisa. sa-
suliero pirebi ganlagebulni iyvnen
Semdegi rigis mixedviT: erT mxares isxd-
nen laTinTa warmomadgenlebi, meore mxa-
res isxdnen marTlmadidebelTa warmo-
madgenlebi. CvenTvis saintereso marTl-
madidebelTa rigi iyo Semdegi saxisa:
marTlmadidebelTa rigSi pirvelad idga
80
a. kartaSe vi, msoflio krebebi, parizi, 1963, gv. 425 ( rusul enaze );
81
i. tabaRua, saqarTvelo
evropis wignsacave bsa da arqive bSi, I, gv. 101;
82
iqve, gv. 101-102.
252
mitropoliti anania jafariZe
1. konstantinopolis patriarqis sa-
varZeli (patriarqi am sxdomas ar es-
wreboda); 2. aleqsandriis patriarqis
warmomadgeneli arqiepiskoposi; 3. an-
tioqiis patriarqis warmomadgeneli
arqiepiskoposi; 4. ierusalimis patri-
arqis warmomadgeneli arqiepiskoposi;
5. iberiis patriarqis (dokumentSia
`mefis~) warmomadgeneli mitropoli-
ti. amis Semdeg diptixis mixedviT isxdnen
sxva marTlmadidebeli episkoposebi.
`nawyveti florenciis saeklesio
krebis oqmidan ... sasuliero pirebis
ganlagebis Sesaxeb . .. pirveli kardina-
lis pirdapir idga patriarqis savarZe-
li (patriarqi SeuZlod yofnis gamo im
dRes krebas ver eswreboda) ... patriar-
qis Semdeg oTx skamze ganlagebulni
iyvnen herakliis arqiepiskoposi, romel-
sac aleqsandriis patriarqis kanonieri
mandati hqonda da misi adgili ekava;
antioqiis patriarqis mier gamogzavni-
li efesos arqiepiskoposi; ierusalimis
patriarqis warmogzavnili menziis ar-
qiepiskoposi da iberiis mefis warmo-
madgeneli iberiis mitropoliti; amaT
Semdeg isxdnen trapezuntis, rizes, ni-
keis ... arqiepiskoposebi ... mitropolitebi
... berebi, TavianTi wesis mixedviT~.
83
florenciis krebaze ara marto ek-
lesiaTa warmomadgeneli sasuliero pire-
bi isxdnen `wesis~, anu diptixis mixed-
viT, aramed saero pirebic aseve `wesis~
mixedviT isxdnen.
ferara-florenciis saeklesio kre-
bidan Cans, rom qarTuli eklesiis VI
adgili msoflio eklesiaTa rigSi, xolo
V adgili marTlmadidebelTa rigSi aRi-
arebuli da cnobili iyo rogorc romis
papis, aseve msoflio (konstantinopo-
lis) patriarqis da sxva aRmosavleTis
patriarqebis mier, amitomac isini erT-
maneTs ar daupirispirdnen da upirobod
dasves iberiis warmomadgeneli aRniS-
nul adgilze. iberiis eklesiis adgili
diptixSi ZvelTaganve cnobili iyo, amit-
om man am `msoflio~ krebaze yovelgvari
davis gareSe Tavisi adgili daiWira.
XV s-is pirveli naxevris diptixi,
daculi ferara-florenciis krebaze,
aseTia: 1. romis papi; 2. msoflio (kon-
stantinopolis) patriarqi; 3. aleqsan-
driis; 4. antioqiis; 5. ierusalimis;
6. iberiis; 7. trapezuntis; 8. rizes;
9. nikeis; 10. lakedemoniis; 11. nikomedi-
is; 12. trivoniis; 13. amasiis; 14. mitile-
nis; 15. tolozinis; 16. stavropolis;
17. tunisis; 18. garinis; 19. meletinis;
20. aqilis; 21. muldulis _ patriarqe-
bi da arqiepiskoposebi.
84
marTalia, am krebaze aRniSnuli rigiT
isxdnen eklesiis ierarqebi, magram maT-
gan avtokefalur eklesiad miiCneoda mxo-
lod 5 eklesia: konstantinopolis,
aleqsandriis, antioqiis, ierusalimisa
da iberiisa, amitom am avtokefalur ek-
lesiaTa warmomadgenlebs am krebaze
eWiraT gansakuTrebuli, sxvebisagan gan-
sxvavebuli skamebi krebis monawileTa
pirvel rigSi; xolo iberiis mefis elCi,
romelsac agreTve trapezuntis impera-
toris mandati hqonda, papis Tanmxlebi
piris pirdapir ijda.
85
aseTi saxis iyo `msoflio~ eklesiis
diptixi. rogorc cnobilia, sazogadod
iqamde da SemdgomSic marTlmadidebluri
diptixidan amoiRes romis papis moxse-
nieba, magram amas araviTari gavlena ar
83
i. tabaRua, saqarTvelo evropis wignsacavebsa da arqivebSi, 1984, gv. 214-215;
84
iqve, gv. 214;
85
iqve, gv. 215.
253
saeklesio samarTali, kanonebi
mouxdenia qarTuli eklesiisaTvis kanon-
ikurad miCneul VI adgilze. kerZod,
marTalia, marTlmadidebluri diptixi-
dan gavida romis papis moxsenieba, ra-
mac vakanturi adgili warmoSva adgi-
lobrivi eklesiebis meTaurTa eqvseul-
Si, magram male vakanturi adgili dai-
Wira ruseTis eklesiam msoflio sapa-
triarqosa da sxva sapatriarqoTa gada-
wyvetilebiT.
ferara-florenciis krebis Semdeg
`konstantinopolis patriarqma genadi
sxolarim (1453-1460) sxva aRmosavlel
patriarqebTan erTad scno rusuli ek-
lesiis damoukidebeli arseboba da gan-
sazRvra CaTvliliyo avtokefaluri ru-
suli mitropolia Tavisi RirsebiT ieru-
salimis sapatriarqos Semdeg, e.i. V adg-
ilobriv marTlmadideblur eklesiaTa
diptixSi~.
8 6
aqamde qarTul eklesias diptixSi ad-
gili ierusalimis patriarqis Semdeg
eWira, amis Semdeg ki man VI adgili
daiWira (ruseTis eklesiis Semdeg).
1589 wels, ruseTis sapatriarqos
daarsebis Semdeg, misma patriarqma dip-
tixSi maRali adgili daikava. `roca did-
ma krebam 1593 wels gansazRvra mosko-
vis sapatriarqos mdgomareoba, mas mieca
ufro maRali adgili, vidre maSin arse-
bul arqiepiskoposebs avtokefaluri da
TviTmmarTveli eklesiebisa axridisas,
kviprosisas, iveriisas da pekiisas, ma-
gram ara aleqsandriis patriarqis Sem-
deg, rogorc surda ruseTis mefes, aramed
mxolod ierusalimis patriarqis Semdeg,
imasTan dakavSirebiT, rom krebis mamebma
Sesabamis mimarTvaSi ganacxades wmida
mamaTa kanonebis Seucvleloba~.
88
ioane bagrations Tavis TxzulebaSi
`kalmasoba~ daculi aqvs cnobebi fe-
rara-florenciis krebaze damswre qarTv-
el episkoposTa Sesaxeb. misi cnobiT,
saqarTvelodan krebaze damswre axtalel
episkopos danielsa da Tavad nikoloz
CerqeziSvils xeli ar mouweriaT kreb-
is dadgenilebaze, `xolo imereTis episko-
posman iakob Semoqmedelman moawera xe-
li~.
89
saerTod, ioane batoniSvilis az-
riT, saberZneTidan da ruseTidan Casul
samRvdeloebas xeli mouweria krebis
aqtebisaTvis: `moaweres xeli berZenTa
da rusTa, garna antioxiisa patriarx-
man ara moawera xeli, arca qarTvelma
episkoposman axtalisaman danielman~...
89
Tumca ki, krebis damTavrebis Semdeg ukan
dabrunebul berZnebs ( imperatorsa da
patriarqs da sxvebs) uaruyviaT am kre-
bis dadgenilebani. axtalis saepiskoposo
kaTedra erT-erTi umniSvnelovanesi iyo
qarTlis sakaTalikosoSi, mdebareobda
qvemo qarTlSi (amJamad somxeTis sazRvreb-
Sia), xolo `imerTa episkoposi iakobi~,
albaT, Semoqmedeli episkoposi afxaze-
Tis (`qvemo iveriis~) sakaTalikosodan
iyo gagzavnili ferar-florenciis kre-
baze. iberiis mefes Tavis saxelmwifoSi
Semavali orive saeklesio erTeulis war-
momadgenlebi miuvlenia krebaze.
ferara-florenciis saeklesio kreba
cxadia, ar iyo `msoflio saeklesio kre-
ba~, magram am krebas gaaCnda saerTa-
Soriso mniSvneloba, imiT, rom mas es-
86
provoslavni cerkovni kalendar, 1985, gv. 3 (rus. enaze);
87
mitropoliti anania jafariZe , diptixi da
diaspora, saqarTve los sapatriarqos adgili msoflio marTlmadideblur diptixSi da diasporas
sakiTxebi, 2009, gv. 61, 63;
88
Drkfl Dctktycrjuj Gfnhbfh[f d hfphf,jnre ntvs (Lbgnb[b)^ c& 11$
89
ioane
batoniSvili, xumarswavla, t. II, 1991, gv. 350.
254
mitropoliti anania jafariZe
wrebodnen TviT msoflio (konstantinop-
olis) patriarqi, bizantiis saimperatoro
karis upirvelesi pirebi, yvela marTl-
madidebeli sapatriarqos warmomadgene-
li mRvdelmTavrebi, msoflios sxva mar-
Tlmadidebeli, maT Soris, rusuli ek-
lesiis delegatebi. saqarTvelos ekle-
sia am krebaze daayenes sapatriarqo ekle-
siaTa rigSi. marTlmadidebel eklesiaTa
rigSi (diptixSi) misi warmomadgeneli
daayenes V adgilze, mxolod am mxriv
90
mTavarepiskoposi anania jafariZe, saqarTve los samociqulo ekle siis istoria, t. II, 1989, gv.
232-250;
91
qarTlis cxovreba, t. IV, gv. 281.
saqarTvelos sapatriarqos adgili msoflio
eklesiaTa rigSi
ACTA SACRA OECUMENICI
CONCILII FLORENTINI
1. In quatuor scabellis post Pa-
triarcham dispositis sequebantur
2. Archiepiscopus Heracleensis, Al-
exandrini Patriarchae legitimum
mandatum habens, eiuque locum
tenens, 3. Archiepiscopus Ephesi-
nus Patriarchae Antiocheni Lega-
tus, 4. Archiepiscopus Menesien-
sis Ierosolymitani Patriarchae per-
sonam repraesentans et 5. Met-
ropolita Yberius Regis Yberi-
ae Apocrisarius.
87
nawyveti florenciis saeklesio
krebis oqmidan
1. patriarqis Semdeg oTx ska-
mze ganlagebuli iyvnen: 2. herak-
liis arqiepiskoposi (romelsac
aleqsandriis patriarqis kanon-
ieri mandati hqonda da misi adg-
ili ekava), 3. antioqiis patriar-
qis mier gamogzavnili _ efesiis
arqiepiskoposi, 4. ierusalimis pa-
triarqis warmomadgeneli _ men-
eziis arqiepiskoposi da 5. iberi-
is mefis warmomadgeneli _
iberiis mitropoliti.
aris es, anu ferara-florenciis kreba
CvenTvis saintereso da araviTar SemTx-
vevaSi mas `msoflio kreba~ ar ewodeba.
aRsaniSnavia, rom sxva wyaroTa mi-
TiTebiT, krebaze wargzavnili iyvnen
episkoposebi saqarTvelos sxva kaTe-
drebidan.
90
kerZod, vaxuStis cnobiT,
am krebaze damswre qarTveli episkopo-
sis saxeli sofroni yofila, xolo TviT
kreba saqarTvelos mefe aleqsandre di-
dis dros Catarebula.
91
255
saeklesio samarTali, kanonebi
228
`qarTuli samarTlis Zeglebi~, t I, 1963;
229
`qarTuli samarTlis Ze glebis~, t. III, 1970.
saeklesio samarTlis werilobiTi wyaroebis Sesaxeb
`saqarTvelos saeklesio krebebSi~ Sevida 15 sakanonmdeblo da 21 mimdinare
kreba (IV-XVIII ss.), am krebaTagan zogierTma gamosca sakanonmdeblo samarTlebrivi
aqti, romelTac epoqaTa Sesabamisad ewodebaT `Zegliswera~, `Zeglis dadeba~,
`samarTali~, `mcnebaY sasjuloY~, `kanonni~, `xeliTwerili~, `dawerili~, `ganCine-
ba~, `sigeli~, `moxseneba~, `sakanonos wigni~ da sxv. saeklesio krebebis mier
gamocemuli samarTlis Zeglebi Tan erTvis naSromis Sesabamis paragrafs.
1. ruis-urbnisis krebis teqsti daibeWda i. doliZis `qarTuli samarTlis
Zeglebi~ III tomidan. i. doliZe, rogorc cnobilia, iyo qarTuli saeklesio
samarTlis wyaroebis udidesi mcodne XX s-Si. mas ruis-urbnisis krebis teqsti
dabeWdili aqvs ori uZvelesi nusxis A-76 da Rt, VI, N5 (III)-is mixedviT.
yofili `saeklesio muzeumis xelnawerTa fondis~ (A), amJamad ki xelnawerTa
institutis fondSi daculi A-76 warmoadgens krebuls, dawerilia qaRaldze XII
s-is nusxiT. masSi ruis-urbnisis krebis Zeglisweras 238-248 gverdebi uWiravs.
amave A-76 nusxas iyenebs e. gabiZaSvili `didi sjulis-kanonis~ 1975 wlis
kritikulad dadgenil teqstSi. qarTuli kanonikuri samarTlis aRniSnuli
mniSvnelovani Zegli (`Zegliswera~) gamocemuli i. doliZisa da e. gabiZaSvilis
mier Cvens mier Sepirispirebulia erTmaneTTan, amis gamo teqstSi muxlebi davyaviT
e. gabiZaSvilis dayofis mixedviT.
2. `Zeglis dadebis~ teqsti (mefe giorgi brwyinvalis droindeli Zegli)
ibeWdeba i. doliZis gamocemis
228
mixedviT, romelsac safuZvlad udevs xelnaweri
S3683. teqsti Sepirispirebulia e. TayaiSvilis mier aRmoCenil XVII s-is
xelnawerTan (H3094).
3. beqas da aRbuRas samarTali, bagrat kurapalatis, e.w. `kanonikuri
samarTlis~ muxlebi, `samarTali kaTalikozTa~, `vaxtangis samarTlis~ muxlebi
ibeWdeba i. doliZis gamocemis mixedviT,
228
romelic eyrdnoba TviT vaxtang VI-
is mier naredaqtirev xelnawers (S3683).
4. `mcnebaY sasjuloY~ ibeWdeba i. doliZis
229
mixedviT. eyrdnoba or xelnawers:
cssa f. 1448, sab. #5020, dedani da xelnawerTa institutis Sd 2920 piri.
5. `ganCineba saeklesio krebisa samonastro wesis da rigis Taobaze~ ibeWdeba
i. doliZis
229
mixedviT. eyrdnoba xelnawerTa institutis Ad340.
6. `kanoni~ 1748 w. krebisa, ibeWdeba i. doliZis
229
mixedviT. eyrdnoba
xelnawerTa institutis Q412 krebuls. sabuTs krebulis 1-8 gverdebi uWiravs.
krebuli gadawerilia 1755 w.
7. `xelwerili~ imereTis 1759 w. krebisa. ibeWdeba T. Jordanias qronikebis III
tomidan (1967 w.).
8. dadgenileba saeklesio krebisa (1762 w.) ibeWdeba i. doliZis
229
mixedviT.
eyrdnoba xelnawerTa institutis Ad856; `mcneba mRudelTaTvis~ i. doliZis
qsZ t. III. xelnawerTa institutis A317 krebuls; maqsime kaTalikosis
mcnebani~, cssa f. 1448.
256
mitropoliti anania jafariZe
230
qarT. ist. sab. korpusi, Seadgine s da gamosacemad moamzades T. e nuqiZ em, v. silagavam, n.
SoSiaSvilma, Tb. 1984, gv. 32
9. sigeli bagrat mefisa opizar mijnaZorel mamebisadmi (quTaisis saeklesio
kreba 1058) ibeWdeba `qarTuli istoriuli sabuTebis korpusi~-s
230
mixedviT.
eyrdnoba xelnawerTa institutis Sd1201 etrats.
10 `saqarTvelos eklesiis Seuvalobis ganaxlebis sigeli giorgi III-sa~ (Tbilisis
I saeklesio kreba, 1178) ibeWdeba i. doliZis qarTuli samarTlis Zeglebis~ (t.
II, 1965) mixedviT, esaa xelnawerTa institutis Ad15 dedani, etrati pirvelad
gamosca T. Jordaniam (qronikebi I).
11. dawerili etifane kaTalikosisa `anel xucesTa sargos ganwesebis Sesaxeb~
(anisis Sekreba, 1218), ibeWdeba i. doliZis `qarTuli samarTlis Zeglebis~ (t. III,
1970) mixedviT. teqsti gadmobeWdilia n. maris gamocemidan Bpdtcnbz Bvgthfnjh-
crjq Frfltvbb Yfer^ 1910^ c& 1473-1439&
12. ganCineba saeklesio krebisa `SiomRvimis Seuvalobis Sesaxeb~ (SiomRvimis
saeklesio kreba XIII s-is 40-iani wlebi), ibeWdeba i. doliZis
229
mixedviT.
xelnaweri dakargulia, gamoqveynebulia T. Jordanias mier (SiomRvimis sabuTebi, gv.
50-52).
13. moxseneba saqarTvelos saeklesio krebisa mefisadmi (mcxeTis saeklesio kreba
1263). ibeWdeba qarTuli istoriuli sabuTebis korpusi I (IX-XIII ss) mixedviT,
romelic eyrdnoba saqarTvelos centraluri saistorio arqivis (cssa 1448-6501)
xelnawers.
14. samTavisis samwysos sakanonos wigni grigol samTavnelisadmi (samTavisis
saeklesio kreba, 1459), ibeWdeba i. doliZis `qarTuli samarTlis Zeglebi~ (t. III.
1970), eyrdoba xelnawerTa institutis Ad559 da Ad604 xelnawerebs. daTariRe-
bulia i. doliZis mier.
15. `debulebebi~ gadmoRebulia Semowmebuli egzempliarebidan _
a) `debulebani, miRebuli saqarTvelos 1917 wlis saeklesio krebaze~, tfilisi,
stamba `cxovreba~, gabaanT Sesaxvevi, N4, 1917 w;
b) `saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba~, 1920;
g) `debuleba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobisaTvis~, tfilisi, 1928;
d) `debuleba saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeobisaTvis~, 1945 w. (am
egzempliarSi orTografiuli Secdomebi gasworebulia k.p. kalistrates mier);
e) `saqarTvelos avtokefaluri, marTlmadidebeli eklesiis marTva-gamgeobis
debuleba~, mcxeTa, sveticxoveli, 1995.
257
saeklesio samarTali, kanonebi
s a r C e v i
1. `Zegliswera~
ruis-urbnisis saeklesio kreba (1103-1104) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
`Zegliswera~ _ ruis-urbnisis krebis kanonebi [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . 1 0
2. `Zeglisdadeba~
sakanonmdeblo kreba giorgi brwyinvales dros (1335 w. ) . . . . . . . . . . . 25
`Zeglis dadeba mefeTmefis giorgis mier~ [amokrefili muxlebi] . . . . . . . . . . . . . 26
3. `bagrat kurapalatis, beqasa da aRbuRas
kanonebi~
Wulevis sakanonmdeblo kreba (1381-1386 ww) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
`bagrat kurapalatis, beqasa da aRbuRas kanonebi, kanonikuri samarTali~
[amokrefili muxlebi] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
4. `mcneba sasjulo~
caiS-bediis Sekreba (1470-1474 ww. ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
`mcnebai sasjuloi~ [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
5. `samarTali kaTalikozTa~
biWvinTis saeklesio kreba (1543-1549) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
`samarTali kaTalikozTa~ [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
6. `ganCineba~
daviT-garejis saeklesio kreba (1702 w. ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
`ganCineba~ [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
7. `samarTali batonisSvilis vaxtangisa~
sakanonmdeblo Sekrebani vaxtang VI-is karze (1706-1709 ww. ) . . . . . . . . 64
`samarTali batonisSvilis vaxtangisa~ [amokrefili muxlebi] . . . . . . . . . . . . . . . . 73
8. `kanonni~
Tbilisis III saeklesio kreba (1748 w. ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
`kanonni~ _ 1748 wlis saeklesio krebisa [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
258
mitropoliti anania jafariZe
9. `xeliTwerili~
imereTis saeklesio kreba ( 1759) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
`xeliTwerili~ _ imereTis saeklesio krebisa [nawili aRdgenili teqstisa] . . 89
1 0. 1 76 2, 1 768, 1 79 3 wlis krebaTa dadgenilebani
saepiskoposoTa marTvis Sesaxeb, mcnebani, episkoposTa da
mRvdelTa mimarT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
a. [dadgenileba saeklesio krebisa saepiskoposoTa marTvis Sesaxeb] . . . . . . . . 91
b. [mcneba mRudelTaTvis] [1768] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
g. [kanonTa ganweseba codvilTaTvis anton II-is mier] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
11. `eklesiis marTva-gamgeobis dadgenilebebi~
saqarTvelos I saeklesio kreba (9-17. 09. 1917) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 01
`saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba, debuleba~ [teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
saqarTvelos II saeklesio kreba (27. 06. 1920) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
`saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba, debuleba~ [teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
saqarTvelos IV saeklesio kreba (21-27. 06. 1927) . . . . . . . . . . . . . . . . 131
`saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba, debuleba~ [teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
saqarTvelos VIII saeklesio krebis (1937 w. ) saxeliT gamocemuli `debuleba~ 146
`saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba, debuleba~ [teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
saqarTvelos eklesiis XIII gafarToebuli kreba (18-19. 09. 1995) . . . . . . 156
`saqarTvelos eklesiis marTva-gamgeoba, debuleba~ [teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
damateba I
12. `bargat mefis sigeli~
quTaisis saeklesio kreba (daaxl. 1058 w. ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
sigeli bagrat mefisa opizar da mijnaZorel mamebisadmi [teqsti] . . . . . . . . . . . . 183
`wesi da gangeba mefeT kurTxevisa~
13. `sigeli giorgi mefisa~
Tbilisis I saeklesio kreba (1178 w. ). `wesi da gangeba mefeT kurTxevisa~ 185
sigeli giorgi mefisa saqarTvelos eklesiisadmi [teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
14. anisis `dawerili~
anisis Sekreba (1218 w. ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
dawerili etifane kaTalikozisa anel xucesTa sargos ganwesebis Sesaxeb [sruli
teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
259
saeklesio samarTali, kanonebi
15. SiomRvimis `ganCineba~
SiomRvimis saeklesio kreba (XIII s-is 40-iani wlebi) . . . . . . . . . . . . . 195
ganCineba saeklesio krebisa SiomRvimis Seuvalobis Sesaxeb [sruli teqsti] . 197
16. saeklesio krebis `moxseneba mefisadmi~
mcxeTis saeklesio kreba ( 1263 w. ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
moxseneba saqarTvelos saeklesio krebisa mefisadmi [sruli teqsti] . . . . . . . . 205
mcxeTa-Tbilisis (1755-1756 ww. ) kreba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
1755-56 wlis krebebis ganCinebani antonsa zeda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
Tbilisis IV kreba ( 2-8 oqtomberi 1764) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
1764 wlis krebis ganCineba zaqariaze [sruli teqsti] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
17. sxvadasxva samarTlebrivi Zeglebi (XX s.)
`Zegliswera wmidisa da RvTivganbrZnobilisa krebisa, romeli Semoikriba qalaqsa
Tfiliss 1917 welsa, seqtembris mervesa dResa~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
aqti saqarTvelos eklesiis avtokefalobis cnobisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
ruseTis uwmidesi sinodis ganCineba saqarTvelos eklesiasTan urTierTobis
aRdgenis Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
saqarTvelos uwmidesi marTlmadidebeli eklesiis avtokefaliis cnobisa da
mtkicebis sigeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
saqarTvelos uwmidesi eklesiis meTauris sapatriarqo titulis cnobis da boZeb-
is sapatriarqo sinoduri ganCineba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
konstituciuri SeTanxmeba saqarTvelos saxelmwifosa da saqarTvelos samociqu-
lo avtokefalur marTlmadidebel eklesias Soris . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
damateba II
VI msoflio saeklesio krebis (680 w. ) mier saqarTvelos eklesiis uflebaTa
aRiareba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
18. VI msoflio krebis dadgenileba mTeli
marTlmadidebeli kavkasiis saqarTvelos
saeklesio iurisdiqciaSi moqcevis Sesaxeb 250
saqarTvelos sapatriarqos adgili msoflio eklesiaTa rigSi 1438 wlis
krebaze, ucxouri masalebi, teqsti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
nawyveti florenciis saeklesio krebis oqmidan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
ACTA SACRA OECUMENICI CONCILII FLORENTINI . . . . . . . . . . . . . . 254
saeklesio samarTlis werilobiTi wyaroebis Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . 255
260
mitropoliti anania jafariZe
redaqtori i. gorgiZe
kompiuteruli uzrunvelyofa T. revaziSvilis
red
gadaeca warmoebas 09. 03.2012. xelmowerilia dasabeWdad 04. 04.2012. qaRaldis zoma
60X84 1/8. pirobiTi nabeWdi Tabaxi 16. tiraJi 100 egz.
sagamomcemlo saxli `teqnikuri universiteti~, Tbilisi, kostavas 77

You might also like