Awarie i uszkodzenia konstrukcji nasypw drogowych, skarp i wykopw oraz zboczy naturalnych z wbudowanymi geosyntetykami w aspekcie bdw projektowych

i wykonawczych.

Opracowa: Piotr Jermoowicz tel/fax 091 4607140 tel. kom. 501 293 746 e-mail : p.jermolowicz@wp.pl

Grudzidz, 17 wrzenia 2012 r. Bydgoszcz, 18 wrzenia 2012 r. Toru, 19 wrzenia 2012 r. Wocawek, 20 wrzenia 2012 r.

Wstp
Szacunkowo mona przyj, e produkcja krajowa geosyntetykw wraz z importem z Niemiec, Holandii, Wielkiej Brytanii itd. to okoo 5 mln m2 rocznie. Do tego, co roku przemys wytwarza kilka nowych wyrobw niejednokrotnie o bardzo specyficznych zastosowaniach i waciwociach. Wszystko to wymaga opracowania niekonwencjonalnych metod bada, projektowania i wykonawstwa robt. Wikszo technologii z zastosowaniem geosyntetykw stale si rozwija. Powoduje to, e normalizacja i inne przepisy nie nadaj za praktyk. Przedstawione w ramach poprzednich szkole dotyczcych zasad projektowania konstrukcji budowlanych oraz kryteriw doboru geosyntetykw, zastosowania norm krajowych i zagranicznych, metod i sposobw obliczania oraz wytycznych i instrukcji stosowania tych materiaw pokazuje jak wanym elementem jest odpowiednio zaprojektowany lub dobrany materia zbrojcy, separujcy lub filtrujcy. Wzorem innych krajw posiadajcych szeroko skodyfikowane konstruowanie i obliczanie obiektw z geosyntetykami, pojawi si projekt normy europejskiej pr EN 14475 Grunt zbrojony. Norma ta uwzgldnia zbrojenie stalowe, geosyntetykami, wknem szklanym i inne. Przedstawione w niej zasady wykonania budowli ze zbrojeniem rozmieszczonym poziomo, pomidzy warstwami ukadanego gruntu, dotycz : konstrukcji oporowych ( pionowych lub pochylonych, stokw przyczkw mostowych itd.) z systemem oson utrzymujcych grunt pomidzy warstwami wprowadzonego zbrojenia, stromych skarp ( do 700) z oson z zawinitych geosyntetykw lub paszczyznowych oson przeciwerozyjnych, odbudowy osuwisk skarp, nasypw zbrojonych paszczyznowo w podstawie lub w grnej czci. Nawiasem mwic obszerny Eurokod 7-1 powica tym zagadnieniom p. 5.5 liczcy 18 wierszy, a Wytyczne wzmacniania podoa gruntowego w budownictwie drogowym z 2002 r. na 124 strony jedynie 16 i to w sposb oglny.

1. Trwao geosyntetykw
Gwn wtpliwoci przy stosowaniu geosyntetykw jest ich trwao. Dotychczasowe dowiadczenia z praktyki dotycz okresu 30 40 lat, a czas pracy tych materiaw szczeglnie w konstrukcjach zwizanych z ochron rodowiska ( wysypiska, skadowiska i mogielniki ) to setki lat.

Rys.1. Wykres wytrzymaoci geosyntetykw w ukadzie z podziaem funkcji [10]

Rys. 2. Krzywe pezania polimerw [10]

Na tych rysunkach wida, e materiay aramidowe s z nich najlepsze , nie podlegaj pezaniu w takim zakresie jak inne. Ale jak to zwykle bywa w naturze, nie ma nic za darmo. Wad tkanin z wkien aramidowych jest maa sprysto oraz maa odporno na wysok temperatur i promienie UV. Zasadnicze znaczenie ma trwao w przypadku zastosowa dugoterminowych w odniesieniu do : wytrzymaoci i odksztacalnoci zbrojenia masyww gruntowych ( konstrukcji oporowych, stromych skarp ), ktrych bezpieczestwo musi zosta zapewnione przez wytrzymao geosyntetykw, a take wzmacniania podoa nawierzchni, wodoprzepuszczalnoci filtrw w systemach odwadniajcych. W takich zastosowaniach wymagane s specjalne badania i przyjmowanie odpowiednio zredukowanych parametrw, uwzgldniajc zmiany waciwoci wyrobw w czasie eksploatacji. Sposb oceny trwaoci zosta ujty w normie PN-EN 13249:2002. Poniej przedstawiono dwa uproszczone kryteria oceny trwaoci. 1. Geotekstylia zastosowane w gruntach naturalnych o pH midzy 4 i 9, temperaturze < 25oC i nie penice funkcji zbrojenia oraz wykonane z poliestru, polietylenu,

polipropylenu, poliamidu 6 lub poliamidu 6.6 i nie zawierajce surowcw wtrnych mog by uwaane za zachowujce dostateczn trwao co najmniej przez pi lat. 2. Geosyntetyki zastosowane w gruntach naturalnych o pH midzy 4 i 9, temperaturze <250C i wykonane z poliestru, polietylenu, polipropylenu, poliamidu 6 lub poliamidu 6.6, i nie zawierajce surowcw wtrnych mog by uwaane za zachowujce dostateczn trwao co najmniej przez dwadziecia pi lat, pod warunkiem e pomylnie przeszy badania: odpornoci na hydroliz ( poliester, poliamid 6, poliamid 6.6. ) i odpornoci na utlenianie ( polipropylen, polietylen, poliamid 6, poliamid 6.6. ). Analizujc waciwoci fizyko mechaniczne polimerw mona wskaza na nastpujce zagadnienia ich uytkowania : rozszerzalno termiczna i skurcz ( wspczynnik rozszerzalnoci termicznej geosyntetykw jest o 2-3 rzdy wielkoci wikszy ni betonu ), ogie temperatura topnienia - dla : HDPE 130 0 PP - 165 0 PET - 260 0 PA - 250 0 zagroenie przy czeniu przepalanie spoin, rozdzieranie, nadmierne dziurawienie itp., promieniowanie soneczne ( UV ). Wyboru rodzaju i gatunku materiau naley dokonywa w zalenoci od jego przeznaczenia ( rodzaju zastosowania ) oraz wymaganych waciwoci mechanicznych, parametrw hydraulicznych, odpornoci na uszkodzenia podczas wbudowania, odpornoci na czynniki klimatyczne ( atmosferyczne ), chemiczne itp. Waciwy wybr jest spraw skomplikowan. W wielu krajach dy si do uproszczenia zasad doboru wyrobw do zastosowa w budowlach drogowych, przynajmniej w prostych typowych sytuacjach. Klasyfikacja taka jest uproszczona i nie oddaje w peni rnych zalet wyrobw, zwaszcza wyszych klas, lecz jest uyteczna do wstpnego wyboru typowych, prostych przypadkach zastosowa. W specjalnych przypadkach konieczne jest wymiarowanie materiau na podstawie szczegowych oblicze i wzorw z okreleniem stanw granicznych nonoci i uytkowania. Interesujc nowoci w przepisach jest kryterium energii zniszczenia wyrobu przy zerwaniu. Energia zniszczenia jest rwna poowie iloczynu siy zrywajcej ( wytrzymaoci ) i wyduenia przy zerwaniu ( w procentach ) . Miarodajna jest mniejsza z wartoci w kierunku podunym i poprzecznym. Kryterium to uwzgldnia cznie dwie cechy materiau i uwaa si, e lepiej pozwala porwna rne rodzaje wyrobw np. wkniny i tkaniny. Wymagania dotyczce energii zniszczenia wprowadzono ju do rnych dokumentw, m.in. do normy szwajcarskiej SN 640 552a:1997, normy norweskiej lub projektu normy francuskiej. O ile wpyw czynnikw chemicznych i fizycznych w duym stopniu zaley od sposobu wytwarzania polimerw, o tyle wpyw czynnikw mechanicznych zaley od producentw wkien, fabryk wkienniczych produkujcych materiay geosyntetyczne oraz

projektantw i wykonawcw konstrukcji geotechnicznych. Sposb wytwarzania materiau geosyntetycznego ma duy wpyw na procesy pezania i relaksacji w tych materiaach. Gwne czynniki wpywajce na trwao geosyntetykw poniej poziomu terenu to : uziarnienie i ostrokrawdzisto gruntw. pH rodowiska, wystpujce jony metali, obecno tlenu, wilgotno zawarto zwizkw organicznych i kwasw humusowych, temperatura .

2. Trwao konstrukcji
Trwao konstrukcji wykonywanych przy udziale materiaw geosyntetycznych zaley w duym stopniu od jakoci wykonania. Rwnie le wykonany projekt konstrukcji bez rysunkw szczegowych, moe przyczyni si do pogorszenia jakoci wykonawstwa. Niestety w chwili obecnej w zasadzie wszystkie strony procesu inwestycyjnego ( projektanci, wykonawcy i nadzr inwestycyjny ) nie s odpowiednio przygotowani do zapewnienia jakoci. Najczstsze uszkodzenia wystpuj z powodu niedbaego przemieszczania materiau, przy uyciu nieodpowiedniego sprztu, wadliwego czenia poszczeglnych pasm i nieodpowiedniego przygotowania podoa, ktre na skutek osiada powoduje w materiale geosyntetycznym naprenia znacznie przekraczajce naprenia przyjte w projekcie jako dopuszczalne. Jeeli przyj poziom naszego wykonawstwa, naleaoby w obliczeniach wytrzymaociowych przyjmowa cakowite wspczynniki bezpieczestwa od 3 do 5. Bardzo istotne do zapewnienia trwaoci konstrukcji jest stworzenie na wszystkich wikszych obiektach systemu obserwacji, ktry pozwalaby oceni zachowanie si konstrukcji w miar upywu czasu. Badania te powinny by realizowane przez odpowiednio przygotowane do tego laboratoria.

3. Wzmacnianie gruntw.
Konieczno wzmacniania gruntw w przewaajcej mierze zaley od rodzaju zadania inwestycyjnego i zalegajcych warstw gruntowych oraz ich nonoci i moe to by : zwikszenie nonoci, zmniejszenie osiadania, zapobieganie utracie statecznoci, zabezpieczanie skarp wykopw i nasypw oraz zboczy naturalnych, zabezpieczanie uplastycznieniu si podoa, stabilizacja podoa. 5

Rozpatrywane konstrukcje z gruntu zbrojonego to oglnie rzecz biorc nasypy, gdzie oprcz materiau nasypowego ukada si dodatkowo w nasypie warstwami zbrojenia, ktre ma je wzmacnia. Idea wzmocnienia gruntu zbrojeniem jest podobna do idei konstrukcji elbetowych. W obu przypadkach zastosowanie zbrojenia ma na celu usunicie podobnej wady materiaw, tj. maej ( w przypadku gruntw praktycznie zerowej ) wytrzymaoci na rozciganie. W przypadku budowli ziemnych zastosowanie zbrojenia pozwala na powstanie w nasypie si przeciwstawiajcych si zsuwaniu gruntu wzdu linii polizg. w efekcie nastpuje zwikszenie wytrzymaoci nasypu na cinanie, decydujcej o nonoci konstrukcji ziemnych. Powstanie w zbrojeniu si rozcigajcych jest wynikiem jego wsppracy z gruntem. W odrnieniu od konstrukcji elbetowych, wsppraca gruntu ze zbrojeniem to efekt m. in. si tarcia midzy materiaami oraz adhezji. W konsekwencji przyczepno zbrojenia do gruntu, jak i wymagana dugo zakotwienia zbrojenia w gruncie, nie jest staa, lecz zaley od napre ciskajcych wystpujcych w paszczynie kontaktu, czyli od usytuowania zbrojenia w nasypie. Pomimo upywu ponad 20 lat od pierwszych zastosowa geosyntetykw w Polsce narzdzia, ktrych uywamy do projektowania nie zostay jeszcze dobrze wykalibrowane. Dzieje si to m.in. dlatego, e w przypadku geotechniki sytuacja jest trudniejsza ni w innych specjalnociach takich jak konstrukcje stalowe, czy elbetowe. Powstajce zalecenia, wytyczne i normy oparte byy i s na metodzie kolejnych prb i bdw. Wiele z tych opracowa miao swoje rda w wynikach chaotycznych bada, niezrozumienia i bdnych tumacze literatury wiatowej, co do dzisiaj skutkuje bdami w poprawnym formuowaniu rozpatrywanego przypadku lub schematu statycznego. Analizujc treci i postulaty zawarte w niezliczonej iloci artykuw i referatw przy okazji sympozjw lub konferencji dotyczcych geosyntetykw mona odnie wraenie, e nie wszyscy pragn aby okres pionierski w stosowaniu geosyntetykw zakoczy si w Polsce. A przecie w przypadku wystpienia awarii i uszkodze konstrukcji dochodzi do wymiernych strat materialnych ponoszonych przez inwestorw i wykonawcw robt gwarantujcych odpowiedni jako oraz projektantw uczestniczcych w procesie inwestycyjnym. S to sprawy z reguy bardzo delikatne dla wszystkich uczestnikw procesu inwestycyjnego, a niejednokrotnie bardzo przecigajce si w czasie. Wiele awarii i bdnych rozwiza nastpio wskutek nieprzestrzegania podstawowej zasady, e materiay geotekstylne nigdy nie s samodzieln konstrukcj, a dobrze pracuj tylko wtedy, gdy s prawidowo zaprojektowane i wbudowane w gruncie. Ukazujce si publikacje w formie artykuw w czasopismach fachowych, ksikach i instrukcjach z prezentowanymi gotowymi rozwizaniami konstrukcyjnymi oraz upowszechnianie si komputerowego wspomagania projektowania przynioso szereg korzyci, jednak sprowadzio rwnie pewne realne zagroenia. Czste denie do przyspieszania pracy wymusza bezkrytyczne przyjmowanie wynikw, schematw lub procedur bez ich weryfikacji i kontroli. 6

W obecnej sytuacji rynkowej wszyscy uczestnicy budowy zmuszeni s do szukania oszczdnoci. W zwizku z tym ju na etapie wstpnej oceny waciwoci fizyko mechanicznych gruntw podoa wymaga si od projektanta przyjcia schematu wzmocnienia konstrukcji. Niekiedy mona te zaobserwowa, e projektanci dopasowuj zapamitany schemat lub rozwizanie z jakiej publikacji do aktualnie realizowanego projektu bez analizy rnic konstrukcyjnych lub kryteriw zastosowa. Odrbnym tematem s nagminne praktyki zamiany materiaw na etapie wykonawstwa gdzie duy wpyw na decyzje maj kolejno zgaszajcy si dostawcy geosyntetykw.

4. Stateczno nasypw, skarp i zboczy metody oblicze.

Samoczynne ruchy mas gruntu na zboczach i skarpach zwane osuwiskami uwaa si za jeden z istotnych procesw w inynierii geotechnicznej. Utrata statecznoci skarp i zboczy, bdca przyczyn osuwania si mas ziemnych, nastpuje w wyniku przekroczenia wytrzymaoci gruntu na cinanie wzdu dowolnej powierzchni polizgu. Zasadnicze siy powodujce osuwanie si zboczy i skarp lez po stronie : si grawitacyjnych pochodzcych od ciaru gruntu i ewentualnej zabudowy, si hydrodynamicznych wywoanych przepywem wody przez grunt, podniesieniem si zwierciada wody gruntowej i nadmiernym zawilgoceniem zbocza . Przyczyny powstawania osuwisk : ukad warstw gruntw rwnolegy do nachylenia zbocza, rozmycie lub podkopanie zbocza, niekontrolowane docienie naziomu, nawodnienie naziomu przy braku drenay opaskowych, wypr wody i cinienie spywowe w zboczu, napr wody od dou na grne warstwy gruntu z reguy mao przepuszczalne powodujce zmniejszenie si oporu na cinanie, nasiknicie gruntu na skutek opadw atmosferycznych co powoduje pcznienie gruntu a tym samym zmniejszenie wytrzymaoci na cinanie, zniszczenie struktury gruntu poprzez rozlunienie, istnienie naturalnych potencjalnych powierzchni polizgu np. w iach, drgania wywoane np. ruchem drogowym, sufozja tj. wymywanie z masy gruntu drobniejszych ziaren lub czstek przez infiltrujc wod powodujce powstawanie kawern i w nastpstwie ruch gruntw, przebicie hydrauliczne z reguy wystpujce u podstawy skarp lub zboczy spowodowane wypywem wody gruntowej powyej podstawy zboczy, cykliczno przemarzania i odmarzania gruntu w rejonie istnienia krzywych depresji wody gruntowej co powoduje spadek wytrzymaoci na cinanie, wypieranie gruntu po nadmiernym obcieniu terenu, niewaciwe zaprojektowanie nachylenia skarp wykopu lub nasypu. Naley pamita, e rwnoczenie moe wystpi wicej ni jedna z wyej wymienionych przyczyn.

Na zboczach i skarpach mog wystpowa nastpujce rodzaje przemieszcze mas gruntowych : spezywanie, spywy, obrywanie, zsuwy i osuwiska Ze wzgldu na aktywno osuwiska dzieli si na : aktywne wiele przemieszcze gruntu zarejestrowane w cigu jednego roku, mao aktywne wystpuj co kilka lat, nie aktywne formy ustabilizowane sztucznie. Ze wzgldu na wielko osuwiska dzieli si na : due powierzchnie powyej 3.000 m2, rednie powierzchnia 1.000 do 3.000 m2, mae powierzchnia mniejsza ni 1.000 m2. Poza osuwiskami naturalnymi wystpuj rwnie osuwiska wywoane zmianami lokalnych warunkw gruntowo wodnych, a take bdami technicznymi : zbyt strome pochylenie skarp, zbyt due podcicie zboczy, zastosowanie niewaciwych gruntw do budowy nasypw, niewaciwe zagszczenie nasypw, nieodpowiednia technologia wykonywania robt, niewaciwe odwodnienie. Do najczstszych przyczyn osuwiskowych w wykopach mona zaliczy : zwikszenie kta nachylenia skarpy w stosunku do kta nachylenia zbocza naturalnego i kta stoku naturalnego jakim charakteryzuje si dany grunt w podou, zmniejszenie spjnoci gruntu na skutek odcienia, zdjcia czci nadkadu lub dopuszczenia do nadmiernego zawilgocenia, zwikszenie erozji gruntw przez ich odsonicie i nie zabezpieczenie przed spywajc wod, zmian warunkw wodno gruntowych. Tendencje osuwiskowe w nasypach wystpuj przede wszystkim na skutek nie waciwego ich wykonania tj. : minimalizacja robt ziemnych i zajtoci terenu zbyt due pochylenia skarp, zbyt grube warstwy przeznaczone do zagszczania uniemoliwiaj osignicie waciwego stopnia lub wskanika zagszczenia, uycia niewaciwego gruntu z ktrego nasyp jest wykonany ( U < 5 ), niezabezpieczenie skarp przed erozj powierzchniow, nadmierne obcienie naziomu taborem samochodowym lub kolejowym. W zalenoci od wartoci wspczynnika F wystpienie osuwiska mona uzna za : bardzo mao prawdopodobne - F > 1,5 , mao prawdopodobne - 1,3 F 1,5,

 prawdopodobne - 1,0 F 1,3, bardzo prawdopodobne - F < 1,0. Naley w tym miejscu zaznaczy, e obliczenia wartoci wspczynnika F s obarczone licznymi bdami poczwszy od zego rozpoznania gruntw podoa, ich waciwoci fizyko mechanicznych, zastosowanych wspczynnikw redukcyjnych i materiaowych i przyjtej metody oblicze koczc. Wartoci wspczynnikw statecznoci zboczy i skarp powinny by wiksze od 1,5. Dla takiej wartoci F okrela si na etapie projektowania zasig potencjalnej powierzchni polizgu na koronie drogi. W zalenoci od posiadanego oprogramowania i od rodzaju uwzgldnianych si oraz sprawdzanych warunkw rwnowagi stosuje si nastpujce metody : Feleniusa nie uwzgldnia si midzy paskami. Wykorzystuje tylko warunek rwnowagi momentw, przyjmuje powierzchni polizgu koowo cylindryczn, Bishopa uwzgldnia pionowe i poziome oddziaywanie ssiednich paskw. Rwnie wykorzystuje tylko warunek rwnowagi momentw, powierzchnia polizgu koowo cylindryczna, Nonveillera - uwzgldnia oddziaywania midzypaskowe. Korzysta z warunkw rwnowagi momentw, umoliwia obliczenia przy dowolnej powierzchni polizgu, Janbu uwzgldnia oddziaywania midzypaskowe . Warunek rwnowagi opiera si na sumie rzutw si na o poziom, umoliwia obliczenia dla dowolnego ksztatu powierzchni polizgu, Morgensterna-Pricea w rwnowadze pojedynczych paskw uwzgldnia siy poziome i pionowe. Korzysta z warunkw na sum momentw i sil poziomych, umoliwia obliczenie dla dowolnej powierzchni polizgu. Barera-Garbera, Spencera korzysta z trzech warunkw rwnowagi. Jest wic pierwsz do koca poprawn pod wzgldem statyki metod analizy statecznoci zboczy, umoliwia obliczenia dowolnej powierzchni polizgu. Pomijajc metod Felleniusa stosowanie pozostaych metod powinno by co najmniej dublowane dla wyeliminowania naoenia si rnych bdw i stwierdzenia zbienoci wynikw oblicze.

5. Zastosowanie oporowych.

zbrojenia

nasypach,

skarpach

cianach

Istniejcy podzia konstrukcji z gruntu zbrojonego opiera si na kryterium nachylenia powierzchni cakowitej do poziomu : zbocza naturalne ( strome skarpy nasypw i wykopw ) z nachyleniem 700, ciany oporowe, przyczki oraz stoki mostw i wiaduktw z nachyleniem 700. 9

Poniej przedstawiono typowe schematy zastosowania zbrojenia skarp : dla nowych konstrukcji z moliwoci ograniczenia powierzchni potrzebnej do budowy nasypu, jako konstrukcje alternatywne do tradycyjnych elbetowych cian pionowych, w trakcie poszerzania nasypw , drg koowych i kolei, przy odtwarzaniu oryginalnego ksztatu skarpy uszkodzonej w wyniku zsuwu lub polizgu.

Rys. 3. Podstawowe schematy zbrojenia skarp. [8]

Zarwno do budowy cian oporowych jak i stabilizacji stromych skarp stosuje si geotkaniny i geokraty jedno i dwukierunkowe. Kadorazowy wybr materiau geosyntetycznego na etapie projektu powinien by poparty : okreleniem wspczynnika bezpieczestwa statecznoci konstrukcji, obliczeniem potrzebnej dugoci pasm geosyntetykw poza potencjaln powierzchni polizgu lub klinami odamu, obliczeniem maksymalnej wytrzymaoci pasma ze wzgldu na zerwanie, optymalizacj kosztow inwestycji.

10

Rys.4. Analiza statecznoci skarp ze zbrojeniem [14]

Rys.5. Schemat analizy statecznoci skarpy ze zbrojeniem i zwierciadem wody gruntowej [24]

Rys.5. Wykres parcia gruntu. [24]

Rys.6. Ukad warstw geosyntetykw w konstrukcji muru zbrojonego. [14]

11

Rys.7. Wskaniki kosztw budowy cian oporowych. [30]

6. Awarie i uszkodzenia konstrukcji: skadowisk, nasypw i obwaowa, murw oporowych, stromych skarp i budowli hydrotechnicznych.
Katastrofa budowlana w przepisach prawa budowlanego zdefiniowana jest w art. 73. Jest to sytuacja skrajna, w ktrej osoby winne podlegaj odpowiedzialnoci zawodowej i karnej. W przypadku wystpienia awarii i uszkodze konstrukcji dochodzi do wymiernych strat materialnych ponoszonych przez inwestorw i wykonawcw robt gwarantujcych odpowiedni jako oraz projektantw. S to sprawy z reguy bardzo delikatne dla wszystkich uczestnikw procesu inwestycyjnego, a niejednokrotnie bardzo przecigajce si w czasie. Wiele awarii i bdnych rozwiza nastpio wskutek nieprzestrzegania podstawowej zasady, e materiay geotekstylne nigdy nie s samodzieln konstrukcj, a dobrze pracuj tylko wtedy, gdy s prawidowo zaprojektowane i wbudowane w gruncie. Ukazujce si publikacje w formie artykuw w czasopismach fachowych, ksikach i instrukcjach z prezentowanymi gotowymi rozwizaniami konstrukcyjnymi oraz upowszechnianie si komputerowego wspomagania projektowania przynioso szereg korzyci, jednak sprowadzio rwnie pewne realne zagroenia. Czste denie do przyspieszenia pracy wymusza bezkrytyczne przyjmowanie wynikw, schematw lub procedur bez ich weryfikacji i kontroli.

12

W obecnej sytuacji rynkowej wszyscy uczestnicy budowy zmuszeni s do szukania oszczdnoci. W zwizku z tym ju na etapie wstpnej oceny waciwoci fizyko mechanicznych gruntw podoa wymaga si od projektanta przyjcia schematu wzmocnienia konstrukcji. Niekiedy mona te zaobserwowa, e projektanci dopasowuj zapamitany schemat lub rozwizanie z jakiej publikacji do aktualnie realizowanego projektu bez analizy rnic konstrukcyjnych lub kryteriw zastosowa. Odrbnym tematem s nagminne praktyki zamiany materiaw na etapie wykonawstwa gdzie duy wpyw na decyzje maj kolejno zgaszajcy si dostawcy geosyntetykw. Na podstawie wasnych ponad 25 letnich dowiadcze w projektowaniu i wykonawstwie robt z zastosowaniem geosyntetykw oraz bazujc na literaturze tematu, zwaszcza II Europejskiej Konferencji Geosyntetykw, ktra odbya si w 2000 roku w Bolonii, przedstawi i opisz skuteczno stosowania geosyntetykw oraz awarie i uszkodzenia konstrukcji z ich udziaem. 6.1. Skadowiska odpadw. Jest to szczeglna grupa obiektw, w ktrych zastosowane geosyntetyki powinny podlega szczeglnym reimom technologicznym. W kadym skadowisku tworzona jest szczelna kapsua z kilku warstw geosyntetycznych penicych rne funkcje.

Rys.8. Typowy przekrj warstw uszczelnienia skadowiska

13

Rozmieszczenie poszczeglnych warstw uszczelniajco separacyjnych, szczeglnie na skarpach skadowiska powinno by poparte odpowiednimi obliczeniami w fazie projektowej. Obliczeniom powinno by poddane : grubo geomembrany ze wzgldu na warunki geometryczne skadowiska oraz wysoko skadowania odpadw wraz z moliwoci osiadania podoa. ( Dopuszczalne odksztacenie geomembrany powinno by ok. 50 razy mniejsze ni mierzone podczas rozcigania jednoosiowego w laboratorium. ) sposb zakotwienia na koronie skarpy, stateczno warstw geosyntetycznych na skarpach i stateczno obsypki filtracyjnej. Naley podkreli, e dotychczasowa praktyka projektowa opiera si na quasi metodzie obserwacyjnej, czyli projektant przyjmuje rozwizanie na podstawie dostpnej literatury lub wasnych dowiadcze bez jakichkolwiek oblicze. Std te bierze si najwicej przypadkw wykrytych awarii rnego rodzaju przeson izolacyjnych zwizanych z geomembranami.

Statystyka w tym temacie jest bezwzgldna : bdy projektowe 25 % mechaniczne uszkodzenie w trakcie rozkadania 70 % bdy w trakcie eksploatacji 5 %

Rys.9. Typowe rodzaje polizgu warstw przykrycia na geomembranach [16]

Rys.10. Typowe rodzaje zniszczenia zakotwienia geomembrany [16]

Od ponad 8 lat w obiektach objtych szczeglnym dozorem i monitoringiem montowane s rne systemy do wykrywania nieszczelnoci w geomembranach. Dziki tym systemom stwierdzono, e praktycznie na kadym skadowisku wystpuj nieszczelnoci i uszkodzenia, przez ktre moe przechodzi do 100 % odcieku. W takich przypadkach naley mwi o katastrofie, a nie o awarii, tym bardziej, e nie ma moliwoci zatrzymania tego procesu.

14

Odpowiedzialno za taki stan rzeczy spada na wszystkich uczestnikw inwestycji, cznie z inwestorem i miao mona mwi o bezsensownym wydaniu pienidzy. Przyczyn uszkodzenia geomembran mog by : koncentracja napre (geomembrana napita), nadmierne lub nierwnomierne osiadanie gruntu, miejscowy brak kontaktu midzy paszczyzn geomembrany a podoem ( kawerny ), dopuszczanie do skadowania odpadw bezporednio na geomembranie, najechanie lub wbicie lemiesza spycharki lub kompaktora w skarp, samozapony odpadw lub niewiadome skutkw podpalanie szczeglnie przy skarpach skadowiska, dewastacja uszczelnienia poprzez wycicie okrelonej paszczyzny do dalszego wykorzystania gospodarczego przez osoby trzecie, nadmierne ilociowo rozwijanie i ukadanie pasm geomembrany na zakad przy wysokich temperaturach powietrza, penym nasonecznieniu i bez sukcesywnego zgrzewania, zgrzewanie geomembran w niskich temperaturach otoczenia ( poniej 50C) bez utrzymywania temperatury zgrzewania na staym poziomie w maszynach samojezdnych, dopuszczanie do okresowych schodze elementw grzewczych poprzez, np gwatowne podmuchy zimnego wiatru, zgrzewanie pasm geomembrany nieoczyszczonych z bota, piasku oraz podczas deszczu lub mawki.

Rys. 11. Zsuw warstw okrywajcych geomembran na skarpie

15

Rys. 12. Wypr zbiornikw z wadliwie uszczelnionego wykopu poprzez przedostanie si wody gruntowej

Rys.13. Zbyt wysoko osadzona rura do odprowadzania odciekw z dna skadowiska

Rys.14. Kradzie pasma geomembrany niezabezpieczonej obsypk

16

Rys. 15. Niedopuszczalne skadowanie odpadw bezporednio na geomembranie

Pomimo przedstawionych mankamentw uszczelnie geomembranowych trudno nie doceni ich zalet. Dla uzyskania zamierzonego efektu kocowego jakim jest ochrona gruntw i wd gruntowych przed przedostaniem si substancji toksycznych powinien by zapewniony waciwy system projektowania oraz bezwzgldna kontrola wykonawstwa z utrzymaniem penego reimu technologicznego. Odrbn spraw jest stosowanie geomembran jako uszczelnienie waw przeciwpowodziowych. Obecnie obowizujce przepisy pozwalaj na wbudowywanie rnych systemw, od pionowych przeson po paszczyznowe uoenie na skarpach odwodnych. Mniejszym niebezpieczestwem jest zastosowanie geomembran teksturowanych obustronnie z grubszymi warstwami obsypki. Z dowiadcze wynika, e przy warstwach okrywowych mniejszych od 0,80 m, szczeglnie przy duszych okresach suchych, obumiera caa szata rolinna porastajca skarpy co przy duej powodzi moe doprowadzi do kilku rnych mechanizmw zniszczenia. Przy okazji okazao si, e geomembrany przeciwdziaaj tworzeniu korytarzy i nor prze pimaki i inne gryzonie. Mona sdzi, e materia, jego zapach lub waciwoci wiskoleptyczne nie odpowiadaj gryzoniom.

6.2. Nasypy i obwaowania Geowkniny, geotkaniny i geosiatki s materiaami o duej funkcjonalnoci. Geowkniny o rnej gruboci i otwartoci charakteryzuj si stosunkowo nisk wytrzymaoci na rozciganie i du wydualnoci. Ich zakres zastosowa powinien obejmowa separacj, filtracj i drena. Szczeglnego znaczenia nabieraj w tych przypadkach kryteria retencyjnoci, filtracji i zakolmatowania.

17

Zalecane s nastpujce wartoci kryteriw [34]: zatrzymywania czstek filtrowanego gruntu - grunty drobnoziarniste - grunty trudne - grunty grubo-i rnoziarniste - kolmatacji - dla wybranego wyrobu O90 10 d50, O90 d90. O90 5 d10U O90
=

oraz O90 d90;

(0,2 1) O90 ,

dziaania hydraulicznego - materia geotekstylny drenu powinien zapewni wystarczajcy przepyw wody w danym podou. W zalenociach tych oznaczono: O90 - charakterystyczna wielko porw geowknin, d10, d5o, d90 - wielkoci ziaren gruntu, ktre wraz z mniejszymi stanowi odpowiednio 10, 50, 90% masy gruntu. Kryteria dotyczce filtrowania gruntw niespoistych i mao spoistych: - dla geotkanin tasiemkowych (o rwnomiernym wymiarze otworw): O90 / d90 2,5 - dla geowknin igowanych i przeszywanych (o zrnicowanych wymiarach porw, zamykajcych si pod obcieniem): O90/ d90 5 . Jest istotne, by stosunki wymiarw porw byy jak najblisze podanym wartociom granicznym 2,5 i 5, aby zapewni jak najwiksz przepuszczalno geosyntetykw, zachowujc zarazem ich zdolno do zatrzymywania czstek gruntu. Zjawiska mogce wpywa ujemnie na dugotrwa prac geowknin powinny by wykazywane w trakcie projektowania na podstawie rzetelnie wykonanych bada gruntw podoa i nasypw z krzywymi z analiz granulometrycznych ( sitowych i areometrycznych).

Rys.16. Krzywe uziarnienia z analizy sitowej.

18

Rys. 17. Zmiany wspczynnika wodoprzepuszczalnoci poprzez kolmatacj bdnie dobranej geowkniny .

Nie mona zapomina, e oprcz kolmatacji mechanicznej istnieje rwnie niebezpieczestwo kolmatacji biologicznej i chemicznej. Rozmnaajce si bakterie, glony i grzyby zatykaj pory w rwnym stopniu co krystalizacja zwizkw i substancji chemicznych zawartych w odciekach i wodach gruntowych. Posadawianie nasypw drogowych, kolejowych i wszelkiego rodzaju obwaowa na gruntach ciliwych lub terenach objtych szkodami grniczymi wie si z dugotrwaymi osiadaniami lub gwatownymi tpniciami terenu. Kadorazowe projektowanie tego typu posadowie powinno by poparte rzetelnymi badaniami podoa, obliczeniem I i II stanu granicznego, obliczeniem wytrzymaoci dugotrwaej geosyntetykw jak rwnie odpowiednim ich rozmieszczeniem w przekroju poprzecznym. Brak tego typu podejcia do tematu by przyczyn awarii i uszkodzenia nasypw na drodze Nr 6 w rejonie Lborka, wysokiego nasypu autostrady A-4 pomidzy wzami Wirek - Batorego, wypukania 100 metrowego odcinka nasypu kolejowego na trasie Krzy Pozna. Zastosowane konstrukcje z udziaem geotkanin i geosiatek nie obejmoway oblicze a jedynie zastosowano metod przyjto.

Rys. 18. Niekontrolowane osiadanie nasypu poprzez obustronne wypieranie gruntu podoa ( droga Nr 6, okolice Lborka )

19

Rys. 19. Schemat deformacji terenu i nasypu w czasie awarii odcinka autostrady A-4 [18]

Rys. 20 Przykadowa konstrukcja zbrojenia uszkodzonego nasypu na terenach objtych szkodami grniczymi ( autostrada A-4) [18]

Rys. 21. Schematy obliczeniowe nasypw A-4 Sonica Wirek w rejonie awarii [30]

20

Rys. 22. Zestawienie porwnawcze faktycznych wynikw analizy statecznoci nasypu o wysokoci 10 m autostrady A4 Sonica Wirek [7]

Rys.23. Przykady zastosowania geosyntetykw w podtorzu kolejowym schemat grny nieprawidowy schemat dolny - prawidowy

6.3. Mury oporowe i strome skarpy S to konstrukcje szczeglnie wraliwe na bdy popenione na etapie projektu czy wykonawstwa. Konstruowanie wzmocnienia tego typu obiektw powinno odbywa si etapami z zastosowaniem sztuki inynierskiej. Prawidowo wykonane szycie oraz konstruowanie cian czoowych pokazano na poniszych rysunkach

21

Rys. 24. Kolejne etapy ukadania i szycia pasm geosyntetykw

Rys. 25. Najczciej stosowane schematy zszywania geosyntetykw

Rys. 26. Prawidowe tworzenie lica muru zbrojonego ustawianie przestrzennych szalunkw

22

Rys.27. Wykonanie pierwszej warstwy muru zbrojonego z zawiniciem pasm geosyntetyku

Rys. 28. Widok fragmentu dobrze uformowanego lica muru zbrojonego

Rys. 29. Przykad le wykonanej konstrukcji muru zbrojonego bez szalowania i formowania czci czoowej przeznaczony do poprawy

23

Rys. 30. Poszerzenie nasypu ze schodkowaniem skarpy i zbrojeniem geosyntetykiem

Rys. 31. Przykad bdnie zaprojektowanego poszerzenia nasypu

Rys.32. Stateczno zeschodkowanej skarpy obliczona metod Bishopa

24

Rys.33. Stateczno projektowanego poszerzenia nasypu wraz ze zbrojeniem geosyntetykami wg pierwotnego projektu (wg Bishopa).

Rys.34. Schemat segmentowego muru oporowego ze zbrojeniem

25

Rys. 35. Awaria czci dolnej konstrukcji segmentowego muru oporowego poprzez wypukanie materiau ziarnistego

Jak atwo o pomyk na etapie projektu mona przekona si w trakcie lektury kilku pozycji ksikowych. W Poradniku projektowania firmy Lotrakz 1996 r. zamieszczono szereg przykadw obliczeniowych, ktrych nie powinno by w tej formie w tego typu opracowaniach. Pierwszy przykad obliczeniowy dotyczy nasypu na ile. Z oblicze autorw Poradnika.. otrzymano potrzebn wytrzymao zbrojenia na poziomie 43 kN/m ?! Drugi przykad dotyczy ciany pionowej o wysokoci 5,0 m ze zbrojeniem pasmami geotkaniny o wytrzymaoci 20,5 kN/m ?! Trzeci natomiast dotyczy stromej skarpy, gdzie prezentuje si wytrzymao pasm geosyntetykw na poziomie - 9 kN/m !? W tych trzech przypadkach rozbienoci obliczeniowe s co najmniej zastanawiajce. Relacje wynikowe otrzymane po analizie z zastosowaniem odpowiednich programw komputerowych i z wykorzystaniem danych wyjciowych jak w Poradniku.., s odwrotnie proporcjonalne i tak dla nasypu o wysokoci 5,0 m potrzebnym zbrojeniem jest geosyntetyk o wytrzymaoci 120 kN/m, dla ciany pionowej wytrzymao pasma zbrojonego wynosi 120 kN/m, a dla stromej skarpy 80 kN/m. atwo wyobrazi sobie skutki bezkrytycznego przyjcia przez projektanta zbrojenia podanego wedug Poradnika... szczeglnie w przypadku ciany pionowej o wysokoci 5,0 m. W ksice Geosyntetyki w konstrukcjach inynierskich autorzy rwnie dopucili si bdu. Dla stromej skarpy ( = 450, H = 12 m, q = 12 kPa ) obliczono cakowit reakcj georusztu T = 165,9 kN/m a nastpnie podzielono j przez ilo zaoonych pasm w przekroju poprzecznym ( co 0,60 m 21 warstw ) i otrzymano wymagan projektowan wytrzymao georusztu na rozciganie dla pojedynczej warstwy Tr = 7,90 kN/m.!!! Z kolei z oblicze porwnawczych wedug BS 8006 otrzymano wymagan wytrzymao pasma pojedynczego Tr = 80 kN/m !!! Nie s to odosobnione przykady. Majc do dyspozycji tego typu poradniki i ksiki, projektanci posuguj si nimi w wikszoci przypadkw, bez gbszej analizy.

26

Jest to podejcie niebezpieczne, lecz z drugiej strony zrozumiae z uwagi na ma ilo powstajcych tego typu obiektw w Polsce oraz znikom bibliografi tematu. Do tego naley jeszcze doda programy komputerowe powstae z inicjatywy producentw i dystrybutorw geosyntetykw czsto opracowywane przez osoby nie majce na ten temat odpowiedniej wiedzy i dowiadczenia. Dlatego stosujc dostpne programy naley przeanalizowa zaoenia i metod, ktr przyjto przy ich opracowywaniu. 6.4. Drenae i filtracja Bdnie zaprojektowana geowknina majca peni funkcj drenau opaskowego u podstawy skarpy bya odpowiedzialna za awari i uszkodzenie skarp obwaowania wylewiska popiow przy elektrowni Poaniec. Przyjty na podstawie tylko gramatury rodzaj geowkniny sucej do owinicia drenay objtociowych i rur perforowanych nie spenia adnego kryterium filtracji i kolmatacji. Geowknina po ponad jednorocznej eksploatacji wykazywaa szcztkow filtracj na poziomie 15 % deklarowanej przez producenta. Oprcz kolmatacji mechanicznej nastpia rwnie krystalizacja siarczanw wypukiwanych z popiow.

Rys. 36. Konstrukcja drenau w podstawie skarpy. Drena objtociowy 1) uleg kolmatacji

6.5. Geotkaniny czy geosiatki Wrd projektantw zdania s podzielone : stosowa geotkaniny czy geosiatki. Zasadniczy wpyw na to wydaje si mie pierwszy kontakt z dystrybutorem, odpowiednio sporzdzony prospekt pokazujcy w sposb czytelny rozwizanie techniczne problemu, uczestnictwo w sympozjach lub seminariach organizowanych przez producentw lub dystrybutorw oraz dostpno materiau i jego asortyment na rynku.

27

Zalet geosiatek nie sposb przeceni w zastosowaniach przy wzmacnianiu podtorzy tramwajowych i kolejowych, gdy kolejnymi warstwami gruntu jest kruszywo grube ( tucze, kliniec ). Natomiast we wszystkich innych zastosowaniach przewag posiadaj geotkaniny. W odrnieniu od siatek, ktre samodzielnie nie peni funkcji separacyjno filtracyjnej, geotkaniny speniaj wszystkie funkcje. Poza tym geotkaniny charakteryzuj si znacznie wyszymi parametrami wytrzymaociowymi i nisz cen.

Rys. 37. Podstawowe rnice funkcjonalne pomidzy geosiatkami i geotkaninami

GEOTKANINA

GEOSIATKA

Rys. 38. Porwnanie krzywych wytrzymaoci w funkcji wyduenia geosiatek i geotkanin

28

Rys. 39. Porwnanie wspczynnikw redukcyjnych stosowanych przy obliczaniu wytrzymaoci dugotrwaej [6]

6.6.Budowle hydrotechniczne Zastosowania geosyntetykow w budownictwie hydrotechnicznym m. in. przy budowie i zabezpieczaniu waw przeciwpowodziowych, grobli zapr, tam, nabrzey, brzegw rzek, wybrzey morskich, wysokich skarp, nasypw, przy umacnianiu koryt rzecznych i skarp budowli hydrotechnicznych, przy budowie drg dojazdowych i tymczasowych biegncych po koronie wau lub posadawianych na gruntach organicznych musi by poparte rzeteln analiz i wiedz projektanta. Wybierajc odpowiednie materiay i technologie w fazie projektowania obiektw hydrotechnicznych naley obliczy i zapewni : stateczno ogln i lokaln korpusu wau, stabilno niwelety ze wzgldu na osiadanie, bezpieczestwo ze wzgldu na przebicie hydrauliczne poprzez ustalenie krzywej filtracji dla warunkw przepywu w czasie wezbrania ( filtracj odwrotn, separacj podoa od warstwy nasypowej, minimalne dopuszczalne wymiary korpusu dla wody obliczeniowej ( miarodajnej i kontrolnej ), przejazdy pojazdw i przejcia ludzi i zwierzt, spenienie wymaga ochrony rodowiska i ekologw. Niespenienie ktregokolwiek warunku czy kryterium skutkuje niepowetowanymi stratami nie tylko materialnymi.

Rys. 40. Deformacje skarpy pod wpywem zmiennego poziomu zwierciada wody i le zaprojektowanego narzutu kamiennego [31]

29

Rys. 41. Pofadowane paszczyzny geotkaniny nie gwarantuj dobrej wsppracy z gruntem

Rys. 42. Prawidowe i ze uoenie pasm geosyntetykw pod nasypami i na skarpach

Rys. 43. Ukadanie koszy gabionowych bez zastosowania geosyntetykw

30

Rys. 44. Zabezpieczenie skarpy przed erozj poprzez uoenie geotkaniny

7. Mechanizmy zniszczenia konstrukcji z gruntu zbrojonego.

Typowe mechanizmy zniszczenia konstrukcji oporowych z gruntu zbrojonego geosyntetykami przedstawiono na poniszych schematach :

Rys.45. Podstawowe mechanizmy zniszczenia zbrojonych konstrukcji oporowych a) polizg bryy odamu, b) polizg zbrojenia, c) wyparcie gruntu, d) utrata statecznoci zbocza.

Kadorazowe projektowanie tego typu posadowie powinno by poparte rzetelnymi badaniami podoa. W kadym przypadku naley zwrci uwag na : budow geologiczn i waciwoci geotechniczne podoa, a szczeglnie miszo i rodzaj warstw sabych oraz poziom stropu podoa nonego,

31

niejednorodnoci budowy podoa i wystpowanie lokalnych gniazd lub soczewek sabych gruntw, rodzaj i uziarnienie gruntw, parametry geotechniczne, szczeglnie sabych warstw wymagajcych wzmocnienia lub ulepszenia, prognozowane zmiany waciwoci gruntw w wyniku ich wzmocnienia, warunki hydrologiczne: poziomy wd gruntowych, nawierconych i ustabilizowanych, kierunek ich przepywu, prognoza zmian stanw wd, waciwoci chemiczne, zanieczyszczenia gruntu i wd gruntowych oraz ich agresywno, przeszkody w podou mogce utrudni roboty. Badania powinny wyjani, czy wzmocnienie rzeczywicie jest potrzebne ? Jeli tak, to naley moliwie dokadnie ustali zakres wystpowania sabych gruntw, by unikn zbdnych robt wzmacniajcych. Naley pamita, e wiercenia i sondowania s zawsze tasze od samego wzmacniania. Dokadnego rozpoznania wymagaj szczeglnie warstwy okrelane zwykle jako nienone, gdy ich waciwoci fizyko mechaniczne decyduj o wyborze zabiegw oraz o ich efektach.

Rys.46. Przykad niekompletnego zestawienia waciwoci fizyko-mechanicznych gruntw

8. Podstawowe realizacyjne

awarie,

uszkodzenia

konstrukcji

bdy

Czynniki wpywajce na powstawanie awarii i uszkodze: brak statecznoci materiaw na zboczu, brak dostatecznego zakotwienia przy duych powierzchniach, przerwanie materiau wskutek pezania przy duych powierzchniach, porwanie lub przemieszczenie rozwinitego pasma przez wiatr,

32

wypitrzenie materiau od cinienia gazu wysypiskowego ( brak systemu odgazowywania ), brak zgodnoci przemieszcze materiau geosyntetycznego z gruntem w konstrukcjach zbrojonych, przerwanie cigoci pokrycia przy zbyt cienkiej warstwie nasypowej lub manewrowaniu sprztu budowlanego, zniszczenie warstwy przez dopuszczenie ruchu pojazdw bezporednio po niej, przerwanie warstwy poprzez niewyrwnane podoe, wystajce ostre krawdzie. gruzu, korzeni, karpin itp, uoenie zakadw pasm geosyntetykw niezgodnie z kierunkiem robt ziemnych lub kierunkiem spadku skarpy, nieuwzgldnienie w opracowaniach projektowych abrazji, dobieranie materiaw geotekstylnych na podstawie tylko gramatury, projektowanie wzmocnienia nasypw z zastosowaniem geowknin, nieprzestrzeganie zasad i kryteriw doboru z uwzgldnieniem chemizmu orodkw wspdziaajcych, bezkrytyczne przyjmowanie sugestii lub gotowych rozwiza od dystrybutorw geosyntetykw, brak systemowej kontroli jakoci geosyntetykw.

9. Metody oblicze murw oporowych i skarp.

Grunt zbrojony geosyntetykami charakteryzuje si specyficznym ukadem konstrukcji gruntowej, w ktrej naprenia rozcigajce przejmowane s przez odpowiednio zaprojektowane i rozmieszczone wkadki polimerowe. Oblicowanie przewanie peni funkcj estetyczn. W zwizku z brakiem jakichkolwiek polskich wytycznych i norm pozwalajcych na swobodne i proste projektowanie tego typu konstrukcji przedstawiam par przykadw obliczeniowych opartych na normie BS8006 [1] i literaturze tematu, szczeglnie [14] i [24]. Najbardziej rozpowszechniona norma PN-83/B-03010 ciany oporowe... nie uwzgldnia moliwoci zastosowa geosyntetykw. Wprowadzone w za. 5 tej normy pojcie ciany z gruntu zbrojonego w praktyce odnosi si do zastosowania zbrojenia wkadkami stalowymi ( H. Vidal 1947). Podobnie jak w przypadku nonoci podoy wzmocnionych pod nasypami tak i w tym przypadku projektanci nie znajduj kompletu wartoci ani wzorw bdcych podstaw ich oblicze. Taka sytuacja trwa od 20 lat, to jest od pierwszych zastosowa geosyntetykw w Polsce, cay czas tumaczona jest gwatownym rozwojem rynku geosyntetycznego. Brak krajowych wytycznych projektowania lub norm zmusza projektantw do wykorzystywania ju istniejcych metod:

33

 metod brytyjsk wedug BS 8006 [1], metod niemieck wedug DIN 1054 i DIN 4017 US Forest Service. Dla ustalenia rozstawu geosyntetykw, przyjmuje si, e parcie gruntu rozchodzi si liniowo i maj zastosowanie warunki parcia czynnego wedug Rankina. W trakcie wielu konferencji tematycznych wykazano, e tego typu podejcie do problemu jest do zachowawcze. Dlatego te zaproponowano i przyjto stosowa warunki parcia czynnego Ka. Wiele programw komputerowych opiera si na zastosowaniu analizy Coulomba do wartoci parcia czynnego. W przygotowanym przykadzie obliczeniowym wykorzystana zostaa teoria sprystoci Boussinesqa dla obcie ruchomych na naziomie. W przypadku cian oporowych pionowych lub zblionych do pionowych zbrojonych poziomymi warstwami geosyntetykw projekt powinien obejmowa nastpujce etapy : obliczenia statecznoci wewntrznej dla ustalenia rozmieszczenia geosyntetykw ich dugoci i szczelnoci zakadek, obliczenia statecznoci zewntrznej, sprawdzenie rwnowagi klinw odamu, licowanie ciany i drena zewntrzny,

Rys.47. Schemat do obliczania dugoci zbrojenia [23]

Rys.48.Metoda rwnowagi klina odamu [11]

Przykad obliczeniowy [14] :

34

Ka = tg2( 45- /2 ) = wspczynnik parcia czynnego hs = Ka . . z hq = Ka . q Sv . h . Fs L = LE + LR LE =

_____________________________

2( ca + .z . tg ) LR = ( H-z) tg( 45- /2 ) Lo = LE FK = h . Sv . FS h = Ka . . z + Ka . q - cakowite parcie gruntu na cian Wspczynniki redukcyjne = 4,0 Fo = FK . 4 Obliczanie hs i hq jest stosunkowo proste, natomiast hL stwarza problemy, szczeglnie w przypadku wielokoowych pojazdw mechanicznych, dla ktrych naley zastosowa metod superpozycji kadego koa. Dla uatwienia oblicze wiele publikacji przedstawia nomogramy dla doboru odpowiedniej wartoci. W trakcie okrelania statecznoci konstrukcji pionowych zbrojonych geosyntetykami zaleca si aby dla wywrcenia i utraty nonoci podoa przyjmowa wspczynnik bezpieczestwa fs = 2,0, a dla warunku polizgu fs 1,5. Przykad obliczeniowy wg [1], [14] : Zaprojektowa pionow cian muru oporowego o H = 6 m zbrojon geosyntetykami, ktra podtrzymuje plac skadowy o obcieniu rwnomiernie rozoonym q = 10 kPa. Zasypk ciany naley zrealizowa z gruntw gruboziarnistych ( /Po) o parametrach : = 18 kN/m3 , = 360 i c = 0 . W konstrukcji powinna by zastosowana geotkanina z wkien tamowych o wytrzymaoci F = 50 kN/m. Kt tarcia pomidzy geotkanin i gruntem wynosi = 240. Ukad pasm geotkaniny prostopady do lica. Dopuszcza si lune zakady lub zszycie. Wspczynnik bezpieczestwa fs = 1,4 oraz odpowiednie do warunkw wspczynniki redukcyjne. Rozwizanie : 1. Ustalenie wartoci skadowej poziomej parcia w funkcji zagbienia Z dla obliczenia odstpw Sv pomidzy poszczeglnymi warstwami zbrojenia geosyntetycznego Ka =tg2 (45- /2) = 0,26 h = hs + hq = Ka . . z + Ka . q =0,26 x 18 x Z + 0,26 x 10 = 4,68 x Z + 2,60

35

2. Okrelenie dopuszczalnej wytrzymaoci geosyntetyku

A A A A
1 2 3

0 4

50 = 13 , 2 kN / m 1, 2 2 , 5 1, 26

3. Obliczanie rozstawu pionowego warstw geosyntetykw na gbokoci Z = 6 m

F
h

=
s

13 , 20 (4 , 68 z + 2 , 60

) 1, 4

= 0 ,30 m

4. Metod prb i bdw zwikszamy rozstaw do 0,5 m i sprawdzamy, np. Z = 3,3 m

S S

13 , 20 = 0 , 50 m (4 , 68 3 , 3 + 2 , 60 ) 1 , 40 13 , 20 0 , 65 m (4 , 68 1 , 3 + 2 , 60 ) 1 , 40

5. Metod prb i bdw zwikszamy rozstaw do 0,65 m i sprawdzamy, np. Z = 1,3 m

Warstwy i ich rozstaw przedstawiono poniej :

6. Obliczenie dugoci pasm geosyntetykw w zalenoci od gbokoci Z :

L
L

fs 2 (c + z tg
h

)
0

s (6 ,55 z + 3,64 )
16 z

= (H z ) tg 45

36
2

= (6 z ) 0 , 509

36

W praktyce Le jest wartoci ma i zaokrgla si do 1 m. Po zsumowaniu Le + LR wynik kocowy rwnie zaokrglamy do penych metrw. Warstwy i ich dugoci przedstawiono na poniszym rysunku :

7. Poprzez wykonanie powyszych oblicze otrzymujemy potwierdzenie zapewnienia statecznoci wewntrznej. 8. Stateczno zewntrzna. Wykorzystujc standardowe procedury obliczeniowe okrelamy stateczno ze wzgldu na : wywrcenie, polizg i nono

8.1. Sprawdzenie warunku na wywrcenie Ka =tg2 (45- /2) = 0,28 Pa = 0,5 H2 Ka = 90,7 kN/m Pa cos 34 = 75,2 kN/m Pa sin 34 = 50,7 kN/m

so

w x +w x
1 1 2

Pa cos 2

w x
3

+ Pa sin 4

= 4,7 f 2,0
warunek speniony

Wysoka warto obliczonego wspczynnika bezpieczestwa wynika z faktu, e w rzeczywistoci jest to bardzo elastyczna konstrukcja ustabilizowana mechanicznie. Trudno tu o naprenia zginajce.

37

8.2. Sprawdzenie warunku na polizg

sp

+ + + sin c + w1 w 2 w3 P a a 2 = P a cos

tg

2 = 1,7 f 1,5
warunek speniony

8.3. Sprawdzenie warunku nonoci podoa qf = c Nc + q Nq + 0,5 B N = 269 kN/m2 qo = H + q = 118 kN/m2

sq

q q

f 0

= 2 ,3 f 2 ,0
warunek speniony.

W przypadku oblicowania ciany czoowej bloczkami betonowymi obliczeniu podlegaj wkadki geosyntetyczne jako cigna utrzymujce pionow konstrukcj ciany. Rozmieszczenie pionowe wkadek zbrojcych powinno uwzgldni modu wysokoci bloczka oraz moliwoci zagszczenia gruboci warstw gruntu. Ilo wkadek w przekroju poprzecznym wynika z przyjtej wytrzymaoci na zerwanie poszczeglnych geosyntetykw.

Rys. 49. Konstrukcja segmentowego muru oporowego [24]

W ramach I stanu granicznego naley sprawdzi stateczno dla wielu potencjalnych mechanizmw zniszczenia :

38

 stateczno zewntrzna stateczno wewntrzna oraz utrat statecznoci W ramach II stanu granicznego obliczeniu powinny podlega nastpujce przypadki : osiadanie podstawy, przemieszczenia z tytuu pezania zbrojenia, przemieszczenia z tytuu nawodnionych drobnoziarnistych zasypek.

10. Konstruowanie stromych skarp przykady oblicze.

Stabilizacja stromych skarp ( 700 ) odbywa si bardzo czsto z udziaem zarwno geotkanin i geokrat dwukierunkowych lub jednokierunkowych. Wybr materiau geosyntetycznego na etapie projektu powinien uwzgldnia optymalizacj kosztow inwestycji. Zadaniem projektanta jest okrelenie : wspczynnika bezpieczestwa statecznoci, okrelenie potrzebnej dugoci pasma geosyntetyku poza potencjaln powierzchni polizgu, maksymalnej wytrzymaoci pasma ze wzgldu na zerwanie. Przykad liczbowy :

c = 0 - grunt niespoisty u = 0 - cinienie wody porowej H = H + q/ = 12 + 12/15 = 12,80 m tg = tgs/Fs = 0,62/1,5 = 0,41 => = 230 - warto zredukowana

39

Rys.50. Warto wspczynnika oporu gruntu K [31]

Wspczynnik oporu gruntu K f ( = 230 i = 450 ) K = 0,17 Cakowita sia reakcji T0 w geosyntetyku : T0 = 0,5 . K . . (H)2 = 208 kN/m Rozstaw zbrojenia w pionie mona przyjmowa min. 0,5 1,0 m Dugo pasm geosyntetykw mona obliczy lub okreli korzystajc z nomogramw

LB/H

lub

LT/H

Rys.51. Nomogramy do wyznaczania dugoci pasm zbrojenia geosyntetycznego w stromych skarpach [31]

40

11.Podsumowanie.
Przedstawione opisy awarii i uszkodze konstrukcji nie wyczerpuj tematu z oczywistych wzgldw. Wprowadzone normy oraz opracowywane i aktualizowane szczegowe specyfikacje techniczne dotyczce geosyntetykw pozwol na kolejne eliminowanie bdw projektowych i wykonawczych. Mam nadziej, e w niezbyt odlegej przyszoci bdzie mona wyeliminowa z codziennej praktyki najpopularniejsz metod projektow, tj. U.D.A. ( uda si albo si nie uda ). Tak wic cieszy fakt, e zapotrzebowanie na specjalistyczne programy komputerowe, normy oraz wszelkiego rodzaju instrukcje i poradniki stale ronie. Stosowanie materiaw geosyntetycznych wymaga przecie bardzo dobrego przygotowania merytorycznego projektantw i wykonawcw robt.

Literatura :
1. BS 8006:1995 Code of practise for strengthned/reinforced soil and oter fills 2. PN-EN 13251:2000 Geotekstylia i wyroby pokrewne. Waciwoci wymagane przy stosowaniu w robotach ziemnych, fundamentowych i konstrukcjach oporowych 3. PN-ES-02205:1998Drogi samochodowe. Roboty ziemne. Wymagania i badania 4. PN-81/B-03020 Posadowienia bezporednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie 5. PN-83/B-03010 ciany oporowe. Obliczenia statyczne i projektowanie 6. Colbond Workshop: Design Concepts of Reinforced Walls, Slopes and Embankments. W-wa 2007 7. Czmiel K.: Uwagi dotyczce projektowania nasypw.Mag.Autostrady 3/09 8. Elias V. [i in.] : Mechanically stabilized earth walls and reinforced soil slopes. FHWA-NHI-00-043. 2001 9. Fischer G.R., Christopher B.R., Holtz R.D.: Filter criteria based on pore size distribution.. Proc. of 4 th Conf. on Geotextiles, Geomembranes and Related Products. Hauge 1990 10. Floss R.: geotextiles in Soil Mechanics and Foundation Engineering. Geotextiles and Geomembranes vol.2, 1985 11. ITB. Instrukcje, wytyczne, poradniki Nr 429/2007 12. Jermoowicz P.: Geosyntetyki w drogownictwie. BTE 1997, nr 2. s. 20 21 13. Koerner R.M.,Welsh J.:Construction and geotechnical engineering using synthetic fabrics. J.Wiley and Sons, New York 1980 14. Koerner R.M. Designing with geosynthetics, (Fifth edition) Prentice Hall 2005 15. Lotrak Poradnik projektanta 1996 16. Martin J.P. Koerner R.M. : Geotechnical design Considerations for geomembrane lined slopes: slope stability. Geotextiles and Geomembranes vol.2 1985

41

17. Materiay z IX Konferencji Naukowo Technicznej : Szkoa metod projektowania obiektw inynierskich z zastosowaniem geosyntetykw. Ustro 2003 18. Materiay z XXII konferencji Naukowo Technicznej: Awarie budowlane. Szczecin 2005 19. Materiay z konferencji Naukowo-Technicznej: Geosyntetyki i tworzywa sztuczne w geotechnice i budownictwie inynieryjnym. Czstochowa 2006 20. Materiay z Seminarium IBDIM i PZWFS ; Wzmacnianie podoa gruntowego i fundamentw budowli. W-wa 2007 21. Materiay z Seminarium IGS: Geosyntetyki podstaw wspczesnej geoinynierii W-wa 2007 22. Materiay z Seminarium IBDiM i PSG : Skarpy drogowe. W-wa 2010 23. Pisarczyk S.: Geoinynieria. Metody modyfikacji podoa gruntowego P.W. 2005 24. Podrczniki do projektowania dla programw Sigma W, ReSSa, Plaxis v.7,0, Slope W, MSEW, Slide v.5.0 25. Poradnik wzmocnienia podoa gruntowego drg kolejowych. Pod red. Z.Biedrowskiego. Pozna 1986 26. Rolla S.: Geotekstylia w budownictwie drogowym WK 1988 27. Rozporzdzenie Min.Transp.i Gosp. Morskiej w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 43/1999 ) 28. Rozporzdzenie MSWiA w sprawie ustalania geotechnicznych warunkw posadawiania obiektw budowlanych (Dz.U. Nr 126/1998 ) 29. Schlosser F., Magnan J.P., Holtz R.D.: Geotechnical engineered Construction, Proc. of. 11 th IC SMFE, San Francisco, 1985 30. Sobolewski J.: Uwagi do zasad projektowania nasypw ze zbrojeniem geosyntetycznym w podstawie, w tym nasypw na terenach szkd grniczych. Inynieria i Budownictwo 10/06 31. Wesolowski A. [i in.]: Geosyntetyki w konstrukcjach inynierskich. Wyd. SGGW. W-wa 2000 32. Wiun Z.: Zarys Geotechniki. WK 1982 33. Wysokiski L. : Skuteczno stosowania geosyntetykw. Materiay Budowlane 2001, nr 7 34. Wytyczne wzmacniania podoa gruntowego w budownictwie drogowym. IBDiM, W-wa 2002

42