Porównanie oporów stożka sondy statycznej CPTU i sondy dynamicznej DPH

Dr inż. Irena Bagińska

Politechnika Wrocławska, Wydział Budownictwa Lądowego i Wodnego

Sondowania statyczne CPTU oraz dynamiczne DPH mają
mocno ugruntowaną tradycję stosowania w Polsce. Często są
wykonywane równolegle z wierceniami, lecz rzadko zamiennie.
Warto rozpatrzeć możliwość stosowania tych badań zamiennie
szczególnie przy gruntach gruboziarnistych, w których sondo-
wania statyczne są znacznie utrudnione poprzez duże opory pe-
netracji.
W Eurokodzie 7 część 2 w Załączniku G.4. dopuszcza się
szacowanie oporu zagłębienia stożka qc w piaskach i pospółkach
na podstawie sondowań dynamicznych DPH. W tym celu w nor-
mie przytacza się nomogram zależności qc sondowań CPT z po-
miarami N10H z badań DPH zaczerpnięty z literatury niemieckiej
[13] oraz normy DIN 4094-3. Ustalony na tej podstawie przebieg
zmienności qc z głębokością może stać się podstawą do wyzna-
czenia nośności granicznej pali na podstawie korelacji określo-
nych na podstawie wyników badań statycznych nośności pali [9].
Powstaje potrzeba weryfikacji nomogramu z Eurokodu 7
do lokalnych warunków gruntowych występujących na obsza-
rze Polski [1, 14]. W tym celu na niewielkim obszarze prze-
prowadzono w okolicy Polkowic sondowanie statyczne CPTU
(rys. 1), cztery sondowania dynamiczne DPH (rys. 3) oraz wier-
cenia w osi badań DPH celem weryfikacji rodzaju gruntu oraz

Rys. 1. Pomiar qc, fs i u2 z badania CPTU

320 INŻYNIERIA MORSKA I GEOTECHNIKA, nr 3/2015

a) b)

c)

Rys. 2. Rozpoznanie rodzaju gruntu:

a) według klasyfikacji Robertsona 2010 [12], b) według klasyfikacji Młynarka i innych [6,8], c) według klasyfikacji Robertsona 1990 [5]

poboru prób gruntowych do analizy granulometrycznej. Roz- prezentowano w pracy w postaci wykresów nawiązujących do
staw punktów badawczych był większy niż minimalne dopusz- Eurokodu 7 i innych prac poruszających podobną tematykę nie
czalne odległości ustalone w normach branżowych wynikające tylko z obszaru Polski [1, 3, 13, 14].
z  wzajemnych niekorzystnych oddziaływań badań [8, 9, 11].
Do analizy wybrano sondowania DPH, których maksymalna
CHARAKTERYSTYKA OBSZARU BADAŃ ORAZ
odległość względem CPTU wynosiła około 10 m. Sondowania
GRUNTU PODDANEGO ROZPOZNANIU
statyczne i dynamiczne wykonano sondą typu GEOTECH 220.
Badania CPTU wykonano piezostożkiem elektrycznym zgodnie
z [10], natomiast sondowania dynamiczne DPH sondą ciężką Pod względem morfologicznym teren badań stanowi frag-
50 kg zgodnie z [11]. Otrzymane wyniki poddano analizie i za- ment Nizin Środkowopolskich. Dokładniej, leży w południo-

INŻYNIERIA MORSKA I GEOTECHNIKA, nr 3/2015 321

wo-zachodnim skraju Wzgórz Dalkowskich stanowiących
Wzgórza Polkowickie. Najpłycej występujące utwory są repre-
zentowane przez osady piaszczysto-żwirowe, gliny i pyły zali-
czane do utworów zlodowacenia południowo-, środkowo-pol-
skiego i północno-polskiego.
W sąsiedztwie prowadzonych badań znajdował się bar-
dzo duży obiekt posadowiony bezpośrednio na głębokości
3,5  m  p.p.t. Posadowienie wykonywano w wykopie szeroko-
przestrzennym, a po pracach fundamentowych wykop zasypano
gruntem rodzimym, co potwierdziły wiercenia i badania granu-
lometryczne. Również sondowania statyczne i dynamiczne po-
twierdziły taką specyfikę budowy geologicznej.
Do analizy granulometrycznej pobrano 3 próby powyżej
3,5 m p.p.t. (poziomu posadowienia) i 7 poniżej. Badanie prze-
prowadzono metodą sitową zgodnie z normą [7]. Próby wykazy-
wały występowanie w podłożu przewagę pospółek (grSa), a na
mniejszych głębokościach piasków średnich (MSa). Średnia
wartość wskaźnika różnoziarnistości Cu gruntu zasypowego
wynosiła 3,29, natomiast rodzimego 3,27. Wskaźnik krzywizny
uziarnienia Cc wynosił odpowiednio 1,11 i 1,15. Na podstawie
uzyskanych wartości grunt sklasyfikowano jako jednofrakcyjny,
czyli słabo uziarniony (SP według [11]). Na 4,7 m p.p.t. ustalo-
no występowanie swobodnego zwierciadła wody gruntowej, co
uwzględniono w interpretacji zarówno badań CPTU, jak i DPH.
Ocenę rodzaju gruntu na podstawie sondowania CPTU
rozpatrywano, korzystając z dwóch klasyfikacji. Klasyfikacja
Robertsona 2010 [12] oraz Robertsona 1990 [5] wskazuje na
zdecydowaną przewagę w profilu SBT6 i SBTn6 (Sands: clean
a)
Rys. 3. Przebieg rejestracji z czterech pomiarów DPH (a); średnia wartość pomiaru bez uwzględnienia wpływu wody gruntowej
oraz z jego uwzględnieniem
322
sands to silty sands), czyli piasków Sa do piasków pylastych
siSa. Bliższe rozpoznanie wierceniom otrzymano z klasyfikacji
Młynarka i innych [6, 8]. Tu ocena rodzaju gruntu wykazała za-
leganie pospółek (grSa) do piasków drobnych (FSa). Rozpozna-
nie przedstawiono na nomogramach klasyfikacyjnych (rys.  2).
Każdy punkt zaznaczony na obu nomogramach jest obrazem
bieżących uśrednionych wielkości interpretacyjnych co każde
10 cm ciągłego pomiaru CPTU od 1,5 m do 15,0 m p.p.t. Więk-
szość punktów pomiarowych tworzy zwartą grupę świadczącą
o dużej jednorodności ośrodka gruntowego poddanego bada-
niom. Na podstawie rys. 2c można określić, że grunty są na gra-
nicy gruntów normalnie skonsolidowanych i prekonsolidowa-
nych. Fakt ten należy uwzględnić szczególnie przy wyznaczaniu
cech mechanicznych oraz ocenie stratygrafii podłoża [4].
Pomiary z czterech sondowań DPH (rys. 3a) uśredniono
i otrzymano przebieg z głębokością bez uwzględnienia
zwiększonej liczby uderzeń poniżej zwierciadła wody grunto-
wej. Na rys. 3b przedstawono przed uwzględnieniem oraz
po uwzględnieniu wpływu wody gruntowej na każde 10 cm
wpędu jako N10Hśr. Wpływ wody na pomiar uwzględniono zgod-
nie z zaleceniami PN-EN [11], czyli zgodnie z zależnością (1).
(1)
Wartości a1 i a2 przyjęto odpowiednio równe 1,3 oraz 2,0 jak
dla słabo uziarnionych piasków (SP) o Cu ≤ 3.
Do oceny stanu zagęszczenia gruntu wykorzystano zarówno
sondowania dynamiczne DPH, jak i sondowania statyczne CPTU.
Zastosowano korelacje interpretacyjne zgodne z Eurokodem 7
b)
(b)
INŻYNIERIA MORSKA I GEOTECHNIKA, nr 3/2015
[9] do badania DPH, gdzie
miast do CPTU zgodne z [5], gdzie
Zagadnienie to szczegółowo przedstawiono w pracy [1]. Do głę-
bokości 5,0 m p.p.t. stan zagęszczenia wzrasta z głębokością od
średnio zagęszczonego do zagęszczonego. Poniżej 5,0 m p.p.t.
stopień zagęszczenia stabilizuje się w przedziale od 0,65 do
0,85, klasyfikując grunt do stanu zagęszczonego.
DYNAMICZNE OPORY SONDOWANIA DPH
Już w normie PN-B-04452:2002 [8] pojawia się termin jed-
nostkowego dynamicznego oporu sondowania, czyli granicznej
wytrzymałości gruntu pod stożkiem qd. Większe znaczenie tak
określanemu oporowi nadaje się w normie PN-EN ISO 224676-
2 [11]. Przedstawiono w funkcji głębokości przebieg zmienno-
ści qd nie tylko gruntów gruboziarnistych, ale również drobno-
ziarnistych prekonsolidowanych. Do ustalenia dynamicznego
oporu sondowania służy tzw. wzór holenderski (2) [11]:
gdzie:
m – masa młota (dla DPH 50 kg );
mʹ – masa całkowita kowadła, prowadnicy młota oraz wzrastającej z głęboko-
ścią kolumny żerdzi,
rd – jednostkowy dynamiczny opór stożka.
Jednostkowy dynamiczny opór stożka ustalono na podsta-
wie energii uderzenia młota Etheor w odniesieniu do powierzchni
przekroju stożka A oraz głębokości wpędu przypadającego na
jedno uderzenie (e = 0,1/N10H ):
a) b)
Rys. 4. Głębokość wpędu przypadająca na pojedyncze uderzenie eśr (a); jednostkowy dynamiczny opór stożka rdśr (b); dynamiczny opór stożka qdśr (c)
INŻYNIERIA MORSKA I GEOTECHNIKA, nr 3/2015
. Nato-
(3)
 . gdzie:
g – przyśpieszenie ziemskie,
h – wysokość swobodnego opadania młota.
Głębokość wpędu przypadająca na pojedyncze uderzenie eśr,
jednostkowy dynamiczny opór stożka rdśr oraz dynamiczny opór
stożka qdśr przedstawiono przy średniej wartości N10Hśr ustalonej
z czterech pomiarów DPH (rys. 4).
ANALIZA PORÓWNAWCZA
OPORÓW SONDOWANIA DPH I CPTU
W pracy skupiono się na określeniu qd oraz rd gruntów gru-
boziarnistych celem odniesienia do pomiarów statycznych qc
z badania CPTU.
Uzyskane wyniki przedstawiono na rys. 5. Najlepszą korela-
cję pomiędzy qc a qd oraz qc a rd opisuje się funkcjami podanymi
na wykresach wraz z współczynnikiem determinacji na pozio-
mie około 0,8, dającym zadowalające dopasowanie funkcji wy-
(2) kładniczej do punktów pomiarowych.
Współczynnik korelacji liniowej Pearsona pomiędzy qc i qd
wyniósł 0,82, natomiast pomiędzy qc i rd 0,86. Świadczy to
o dużym skorelowaniu porównywanych wielkości i możliwo-
ści wnioskowania, że jeśli rośnie qd i rd, będzie również rosło
qc. Dodatkowo wartości qd i rd z badania DPH mogą posłużyć
szacowaniu wartości qc z sondowania CPTU, nie tylko za po-
mocą funkcji wykładniczej, ale również funkcji regresji linio-
wych:
c)
323
a) b)

Rys. 5. Wyniki badań zależności pomiędzy oporem statycznym qc a dynamicznym qd (a) oraz oporem statycznym qc a jednostkowym oporem dynamicznym rd (b)

Rys. 6. Zależność ilorazów qc/qdśr oraz qc/rdśr w funkcji głębokości

Porównanie oporów stożków statycznych oraz dynamicz- PODSUMOWANIE

nych można również przedstawić za pomocą ilorazów qc/qdśr
oraz qc/rdśr w zależności od głębokości pomiaru (rys. 6). W tym
W Eurokodzie 7 dopuszcza się możliwość szacowania qc na
przypadku jest widoczne, że poniżej głębokości posadowienia
podstawie pomiarów DPH. W normie jest zawarty nomogram
(3,5 m p.p.t.), gdzie grunt jest znacznie bardziej jednorodny,
pomocny w szacowaniu qc na podstawie N10H prezentowany na
wartości ilorazów charakteryzują się mniejszą zmiennością niż
rys. 7.
powyżej. Średnia wartość qc/qdśr, poniżej 3,5 m p.p.t., stabilizu-
je się na poziomie 2,10 przy odchyleniu standardowym 0,39, Na rys. 7 krzywe 1, 2, 3, 4, przedstawiają propozycje za-
natomiast qc/rdśr wynosi 0,88 przy odchyleniu standardowym czerpnięte z Eurokodu 7 dla gruntów nawodnionych i niena-
równym 0,16. wodnionych dobrze uziarnionych i źle uziarnionych piasków
oraz piasków i żwirów. Autorskie wyniki pokazują punkty
Prezentowane wyniki wpisują się pomiędzy wyniki z innych
pomiarowe z uśrednionych wartości qc co 10 cm (CPTU) oraz
prac, gdzie qc/qd uzyskano dla gruntów gruboziarnistych na po-
odpowiadające im na tej samej głębokości średnie wartości
ziomie 2,3 [3] oraz 1,85 [1].
pomiarowe N10Hśr z  czterech pomiarów (DPH). Czarna ciągła

324 INŻYNIERIA MORSKA I GEOTECHNIKA, nr 3/2015


Rys. 7. Korelacja pomiędzy oporem sondowania stożka qc a liczbą uderzeń N10H na podstawie Eurokodu 7 [9]
krzywa 5 jest obrazem funkcji wykładniczej najlepiej opisującej
korelację pomiędzy rozpatrywanymi wielkościami qc i N10Hśr. Na
wykresie zamieszczono również równanie funkcji wykładniczej
krzywej 5 wraz z współczynnikiem determinacji R2. Charakter
krzywej otrzymanej z wyników autorskich jest zbliżony do krzy-
wych 1 i 3, którymi opisuje się grunty źle uziarnione w postaci
piasków poniżej i powyżej zwierciadła wody gruntowej [9].
Chcąc uchwycić siłę korelacji pomiędzy qc i N10Hśr, okre-
ślono również współczynnik korelacji liniowej Pearsona, który
w tym przypadku wyniósł 0,86. Funkcja regresji liniowej uzy-
ska postać . łoża budowlanego metodą statycznego sondowania. XI Krajowa Konferencja
Podsumowując, otrzymane wyniki pomiarów i analizy posłu-
żyły do wyznaczenia empirycznej, lokalnej zależności korelacyj-
nej pomiędzy wielkościami oporów sondowań z różnych metod
badawczych (CPTU, DPH). Mogą one, z zachowaniem wszel-
kich zasad ostrożności, służyć do szacowania oporów stożka qc
w źle uziarnionych gruntach gruboziarnistych (SBT6, SBTn6,
pospółki (grSa) / piaski średnie (MSa)) poniżej zwierciadła wody
gruntowej na podstawie sondowań dynamicznych DPH. Otrzy-
mane wyniki wpisują się w zawarty w Eurokodzie 7 nomogram
(rys. 7), który proponuje się do szacowania „oporu zagłębiania
stożka (qc) w piaskach i pospółkach na podstawie wyników ba-
dania sondą dynamiczną DPH, w celu wyprowadzenia nośności
granicznej pali na podstawie odpowiednich korelacji ustalonych
w oparciu o wyniki badań statycznego obciążenia pala” [9].
LITERATURA
1. Bagińska I.: Ocena stopnia zagęszczenia gruntu sondą dynamiczną
DPH i sondą statyczną CPTU, Przegląd Komunikacyjny, nr 3/2015.
2. Czado, B., Pietras, J.S.: Rozpoznanie geotechniczne podłoża przez son-
dowania statyczne i dynamiczne – porównanie oporów penetracji stożka. Czaso-
pismo Techniczne. Budownictwo, Zeszyt 20, Rok 109, s. 21-33, 2012.
INŻYNIERIA MORSKA I GEOTECHNIKA, nr 3/2015
1. Źle uziarniony piasek poniżej zwierciadła wody gruntowej
[9];
2. Dobrze uziarniony piasek i żwir poniżej zwierciadła wody
gruntowej [9];
3. Źle uziarniony piasek powyżej zwierciadła wody gruntowej
[9];
4. Dobrze uziarniony piasek i zwir powyżej zwierciadła wody
gruntowej [9];
5. Poddany badaniom źle uziarnione pospółki (grSa) / piaski
średnie (MSa) poniżej zwierciadła wody gruntowej
3. Gadeikis S., Žaržojus G., Urbaitis D.: Comparing CPT and DPSH in
Lithuanian soils, 2and International Symposium on Cone Penetration Testing,
Huntington Beach, CA, USA. Volume 2&3: Technical Papers, Session 3: Ap-
plications, Paper No 3-22, 2010.
4. Jamiołkowski M., Lo-Presti D. C. F, Manassero M.: Evaluation of
Relative Density and Shear Strength of Sands from CPT and DMT. C.C. Ladd
Symposium, October 2001, M.I.T., Cambridge, Mass.
5. Lunne T., Robertson P.K., Powell J. J. M.: Cone Penetration Testing in
Geotechnical Practice, 1997.
6. Młynarek Z., Tschuschke W., Wierzbicki J.: Klasyfikacja gruntów pod-
Mechaniki Gróntów i Fundamentowania. Geotechnika w budownictwie i trans-
porcie. Gdańsk 1997.
7. PKN_CEN ISO/TS 17892-4:2009 Badania geotechniczne – Badania
laboratoryjne gruntów – Część 4: Oznaczanie składu granulometrycznego
8. PN-B-04452:2002. Geotechnika-Badania polowe.
9. PN-EN 1997-2:2009 Eurokod 7 – Projektowanie geotechniczne –
Część 2: Rozpoznanie i badanie podłoża gruntowego
10. PN-EN ISO 22476-1:2013-03 Rozpoznanie i badania geotechniczne.
Badania polowe. Część 1: Badania sondą statyczną ze stożkiem elektrycznym
oraz piezo-elektrycznym
11. PN-EN ISO 22476-2:2005 Rozpoznanie i badania geotechniczne – Ba-
dania polowe – Część 2: Sondowanie dynamiczne
12. Robertson P. K.: Soil behaviour type from the CPT: an update. 2nd
International Symposium on Cone Penetration Testing, USA, 9-11 may 2010.
13. Stenzel G., Melzer K. J.: Soil investigations by penetration testing ac-
cording to DIN 4094. Tiefbau 20, 1978, 155-160, 240-244 (In German).
14. Ura M. Tarnawski M.: Porównanie wyników sondowań statycznych
CPT i dynamicznych DPSH w gruntach niespoistych, Inżynieria Morska i Geo-
technika, nr 1/2012.
325