Adresa: Bulevardi: Zhan DArk Nr.

2
Tiran, Shqipri

Nr.

Prot.

ja.
co
m]

REPUBLIKA E SHQIPRIS
AVOKATI I POPULLIT
Tel/Fax:+355 4 2380 300/315
E-mail: ap@avokatipopullit.gov.al
www.avokatipopullit.gov.al

Tiran ___/___/2013

Lnda :

Pr miratimin e nj ligji pr hapjen e dosjeve n Shqipri.

Drejtuar:

Kryeministrit t Republiks s Shqipris

Z. Edi RAMA

Tiran

Kryetarit t Kuvendit t Shqipris

Z. Ilir META

ar

Tiran

Kryetarit t Grupit Parlamentar t PS

Z. Gramoz RUI
Tiran

hq
ipt

Kryetarit t Grupit Parlamentar t PD

Z. Edi PALOKA
Tiran

Kryetarit t Grupit Parlamentar t LSI

Z. Petrit VASILI
Tiran

[S

Kryetarit t Grupit Parlamentar t PR

Z. Fatmir MEDIU
Tiran

Kryetarit t Grupit Parlamentar t PDIU

Z. Shptim IDRIZI
Tiran
Deputetve t pavarur
Z. Vangjel DULE
Z. Nard NDOKA
Z. Luan DUZHA
Z. Gjovalin KADELI
Tiran

T nderuar Zotrinj,

[S

hq

ipt
ar

ja.
co

m]

Institucioni i Avokatit t Popullit n kuadr t mbrojtjes dhe respektimit t t

drejtave t njeriut, nisur nga ankesa t paraqitura nga individ ish t persekutuar
politik, por edhe n nj kuadr m t gjer angazhimi institucional pr krijimin e
standardeve t mirqeverisjes ka vlersuar dhe vlerson se, shoqria jon meriton
t dij s cilt e qeverisin dhe mbrojn interesat e saj, prmes nj procesi
transparent t hapjes s dosjeve.
N kt kndvshtrim, gjykojm se nj nga shtjet e vonuara dhe ende t
pazgjidhura t shoqris son, e cila vjen nga nj eksperienc paskomuniste,
mbetet miratimi i nj ligji gjithprfshirs e t mbshtetur n parimet ekzistenciale t
nj shoqrie demokratike, pr hapjen e dosjeve.
Q pas ndryshimeve demokratike q vendi yn psoi n fillim t viteve 90,
nevoja pr kt ligj ka qn prezente dhe e prhershme si nj krkes e brendshme
dhe e natyrshme e nj shoqrie, e cila krkon t ndahet nga e kaluara totalitare dhe
antivlerat e saj dhe ku procesi i verifikimit t s shkuars shihet si nj nga mnyrat e
nxjerrjes s drejtsis historike, kaprcimit t s kaluars s hidhur dhe brjes s
transparencs n jtn publike.
Prpjekjet e bra deri tani n kt drejtim kan rezultuar t pasuksesshme n
kuadr t respektimit t normave, parimeve dhe vlerave demokratike t shtetit t s
drejts dhe si t tilla, nuk jan pasuar ende me nj produkt gjithprfshirs dhe
konsensual, i cili e sheh kt proces si nj krkes t kohs, ndonse pas shum
vitesh nga rrzimi i sistemit totalitar t mparshm.
Nevoja pr nj ligj t till sht ndr t tjera e lidhur ngusht edhe me krijimin
e besimit n opinionin publik, pr kryerjen e nj procesi real t hapjes s dosjeve n
vend q do t bj transparencn e krimeve dhe pasojave t tyre nga sistemi i
mparshm dhe q do t siguroj t qeverisurit sot se, klasa aktuale qeverisse dhe
individ n nivele t tjera postesh publike, apo edhe prfaqsues t shoqris civile,
nuk do t mbartin paragjykimin dhe frymn antidemokratike t prsritjes t asaj ka
ndodhur n t shkuarn.
Puna pr miratimin e nj ligji t till, n fakt ka nisur q n fillim t viteve 90,
duke u referuar n eksperiencn e vendeve t tjera q e kan kaluar para nesh kt
proces si, Gjermania, ekia apo Hungaria. Kjo prpjekje u finalizua me hyrjen n
fuqi t ligjit nr.8043 dat 30.11.1995 Pr kontrollin e figurs s zyrtarve dhe
personave t tjer q lidhen me mbrojtjen e shtetit demokratik, i cili me gjith
aplikimin e tij, m t mirat dhe mangsit njkohsisht q prezantonte nuk arriti t
konfiguroj nj proces t plot dhe real.
Megjithat, nevoja pr nj ligj pr hapjen e dosjeve sht shprehur e qart
edhe n Rezolutn e Kuvendit t Shqipris, t dats 30.10.2006, Pr dnimin e
krimeve t kryera nga regjimi komunist n Shqipri.
Hyrja n fuqi m pas, e ligjit nr.10034 dat 22.12.2008 Pr pastrtin e
figurs s funksionarve t lart t administrats publike dhe t t zgjedhurve, krijoi
nj debat t gjer dhe kundrshti mbi dispozitat e tij, pasi sikurse rezultoi edhe nga
shqyrtimi i tyre nga ana e Gjykats Kushtetuese, t Republiks s Shqipris, ato
cnonin parime dhe t drejta t sanksionuara n Kushtetut, t domosdoshme pr
tu respektuar nga shoqrit demokratike.
Edhe n opinionin q, Komisioni i Venecias shprehu n prgjigje t krkesave
q Gjykata Kushtetuese i drejtoi gjat procedurave t ktij shqyrtimi, shprehej se
procedurat e ligjit t hapjes s dosjeve, pavarsisht natyrs s tyre politike, duhet t
ndahen dhe zbatohen vetm nprmjet qllimeve ligjore n prputhje me

hq

ipt
ar

ja.
co

m]

Kushtetutn dhe t marrin n konsiderat standarded europiane, duke u bazuar tek

shteti i s drejts dhe respektimi i t drejtave t njeriut.
Ky qndrim vjen n nj koh kur, Kushtetuta e vitit 1998 cilsohet si
parashikuese e themeleve t forta t nj shteti demokratik q drejtohet nga ligji dhe
ka pr qllim, garanci t forta pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut.
Ndrkoh Gjykata Kushtetuese, n vendimin e saj nr.9 dat 23.03.2010 ka
arritur n konkluzionin se, ligji nr.10034 dat 22.12.2008 kufizon t drejtn e puns,
t drejtn e aksesit n shrbimet publike, n kundrshtim dhe pa respektuar
krkesat e nenit 17 t Kushtetuts dhe prcaktimeve t Konvents Europiane t t
Drejtave Themelore t Njeriut. N kto kushte, Gjykata Kushtetuese ka vendosur
shfuqizimin si t papajtueshm me Kushtetutn t ligjit nr.10034 dat 22.12.2008
Pr pastrtin e figurs s funksionarve t lart t administrats publike dhe t t
zgjedhurve.
Duhet theksuar se, ky proces i brendshm sht komplementuar paralelisht
n koncept dhe ide me akte t organizmave ndrkombtar, antare e t cilave
sht edhe Shqipria, sikundr Rezoluta 1096 (viti 1996), e Asambles
Parlamentare t Kshillit t Europs, apo prsritja e saj n thelb n nj form m t
zgjeruar, me Rezolutn 1481 (25 Janar 2006). Esenca e ktyre rezolutave thekson
nevojn e nj procesi emancipimi dhe vetprsosjeje nga ku nuk mund t
prjashtohet dhe diskriminohet askush prmes procesit t hapjes s dosjeve, i cili
nuk synon thjesht mnjanimin fizik t individve t veant, t cilt veprime t tyre i
kan t lidhura me t shkuarn, por instalim t vlerave t reja t prputhshme me
pritshmrit dhe t bartshme tek brezat m t rinj.
Sot pra, ndodhemi para nj ngri institucional dhe ligjor, i cili afekton t gjith
jetn politike, sociale dhe psikologjike t shoqris shqiptare, pr shkak t
mungess s nj filtri ligjor, q prputhet me nj qndrim parimor n kt shtje,
pr t ditur se cilt jan n raport me t shkuarn, individt politikbrs, drejtues
dhe vendimmarrs, apo prfaqsues.
Ky ngr i krijuar tashm teknikisht edhe pr shkak t shfuqizimit t ligjit
nr.10034 dat 22.12.2008 Pr pastrtin e figurs s funksionarve t lart t
administrats publike dhe t t zgjedhurve, nga ana e Gjykats Kushtetuese, nxjerr
nevojn por edhe detyrimin e aktorve, t cilt kan t drejtn e propozimit t
ligjeve,1 t hartimit dhe miratimit t nj ligji t ri pr hapjen e dosjeve, i cili prmbush
t gjitha standardet e krkuara dhe respekton parimet ku bazohet nj shoqri
demokratike.
Shembujt dhe eksperiencat ligjore n kt drejtim nuk mungojn ndaj edhe
sht e arsyeshme dhe e llogjikshme q t vlersohet se, nj ligj i ri pr hapjen e
dosjeve duhet t siguroj nj proces administrativ, i cili:
Lehtson aksesin individual n t dhnat q ish shrbimet sekrete kan
mbledhur ndaj personave t interesuar, qofshin kta individ t ndjekur
nga ky shrbim dhe q kan vuajtur pasojat e ksaj veprimtarie, punonjs
me koh t plot, apo informator t vet shrbimeve sekrete, apo edhe
prfitues prej veprimtaris n fjal. Realizon brjen e transparencs pr
individ t implikuar n veprimtarin represive shtetrore, deri n nivel t
prfaqsuesve t shoqris civile.
Iu siguron entiteve publike dhe private, aksesin n informacion e
siprcituar, n prputhje me qllimin e vet procesit t hapjes s dosjeve.

[S

Kuptuar ktu n referenc t nenit 81/1, t Kushtetuts s Republiks s Shqipris, Kshillin e Ministrave dhe
do deputet.
1

Realizon transparencn publike t aktiviteteve represive t ish shrbimeve

sekrete, me prcaktimin se, aksesi sht personal dhe me kufizime ligjore
n publikim.

Mbron subjektin prkats t t dhnave nga cnimi i s drejts pr

privatsi, cnim i cili mund t shkaktohet nga keqprdorimi i t dhnave
personale t mbledhura nga ish shrbimet sekrete.

Krijon organe kompetente dhe rregullon funksionimin e tyre, si organe

prgjegjse pr kryerjen e procesit t hapjes s dosjeve.

m]

[S

hq

ipt
ar

ja.
co

Nj ligj i ri pr hapjen e dosjeve, duhet q ve vrejteve q jan konstatuar

tashm n vendimin nr.9 dat 23.03.2010, t Gjykats Kushtetuese, t marr n
konsiderat dhe t siguroj nj balanc t kururar midis t drejts pr akses t
publikut dhe t drejts pr mbrojtjen e privatsis, konkretisht t mbrojtjes s t
dhnave personale t subjekteve t prcaktuara n t. Kjo balanc duhet t
shprehet n proporcionalitetin e raportit ndrmjet interesit publik dhe atij privat, rast
pas rasti.
Nj ligj i till duhet q t ndihmoj n radh t par, viktimat e ndjekjes dhe
persekutimit nga ish regjimi i mparshm, prmes veprimtaris s shrbimeve
sekrete dhe entitetet publike dhe private n radh t dyt, n kuptimin e pasojave t
veprimtaris represive ndaj t drejtave t individit q ka ndodhur n t shkuarn, pr
t distancuar kt veprimtari nga individt q e kan ushtruar at, me qllim q t
arrihet n konkluzionin se, kush sht kush dhe se far vlerash bart dhe duhet t
bart ai, pavarsisht vendit q ka zn aktualisht n shoqri.
Ne gjykojm se, nj ligj pr hapjen e dosjeve, pr m tepr pas kaq vitesh
tranzicion, nuk duhet t kthehet n nj ligj represiv ndaj disa individve t caktuar,
por n nj mundsi reflektimi pr shoqrin n trsi pr prqafimin e disa vlerave
q shpesh i kemi dgjuar t keqprdorohen pr qllime t astit nga individ t
pushtetshm, q faktikisht kan zvarritur kt proces.
N kto kushte sht i nevojshm rregullimi me nj ligj specifik, i cili do t
rregulloj procedurialisht dhe institucionalisht kt proces purifikimi pr shoqrin
shqiptare.
sht e drejta e do individi q t ket akses n dokumentat zyrtare, sidomos
kur ato lidhen me nj realitet ndrydhs dhe q dnohet me forc nga t gjith,
pavarsisht faktit se nj sistem arkivor i kufizon ato n aksesim, momentalisht.
Nga ana tjetr, e drejta pr mirqeverisje sht e lidhur sa m mnyrat e
qeverisjes aq edhe me indidividt q ushtrojn funksione, ndaj edhe sht e
rndsishme t krijohet nj vlersim mbi at se, far prfaqson gjithkush prej
individve q menaxhon interesat e komuniteteve, apo edhe t shoqris n trsi.
Nj raport i drejt midis t drejts s publikut pr t marr informacionin dhe
interesit publik pr t ruajtur t rezervuara disa t dhna prbn edhe thelbin e
konceptimit t ktij ligji.
Sa m sipr, me qllim kryerjen e nj procesi real t hapjes s dosjeve n
vend, si nj element i rndsishm i respektimit t t drejtave t njeriut, n kuadr t
shtetit t s drejts, sugjerojm q, n prputhje me pikn 1, t nenit 81, t
Kushtetuts s Republiks s Shqipris, sht e nevojshme t realizohet inisiativa
legjislative pr miratimin e nj ligji pr hapjen e dosjeve, sipas standardeve m t
mira ndrkombtare.

Duke besuar n mirkuptimin dhe bashkpunimin Tuaj,

Me respekt,

m]

AVOKATI I POPULLIT

[S

hq

ipt
ar

ja.
co

Igli TOTOZANI