MODUL 4: PENGUJIAN, PENGUKURAN DAN PENILAIAN Modul 4B Perancangan Ujian JUMLA JAM: !

JAM "BER#EMUKA$ % JAM "&UGA#AN DAN PEMBELAJARAN KENDIRI$

'( #INOP#I# Modul ini memperkenalkan jenis penilaian formatif, sumatif, dan jenis-jenis soalan serta faktor penentu mutu ujian. )( A#IL PEMBELAJARAN Pada akhir modul ini, peserta akan dapat: i. ii. iii. i#. #. %( Menjelaskan faktor-faktor yang menentukan mutu ujian; Mengamalkan langkah-langkah dalam pembinaan ujian dengan betul; Membina ujian berdasarkan taksonomi Bloom berpandukan Jadual Spesifikasi jian !JS "; Mengaplikasi pelbagai jenis soalan dalam pembinaan ujian; Mengenalpasti kegunaan pelbagai teknik penilaian autentik;

PEMBA AGIAN &OPIK DAN MA#A &OPIK $ jian Sumatif %. jian &ormatif '. Jenis-jenis Soalan (. &aktor Penentu Mutu Jumlah jian ( J)M ( J)M JAM

4(

PENILAIAN $

*ugasan bertulis mengikut Jadual Spesifikasi !( RUJUKAN

$++, jian !JS ".

Membina soalan pertengahan semester atau peperiksaan akhir semester

-ronlund, ../. !$001". Constructing Achievement Test. 2ondon: Prenti3e-4all. 5ubis6yn, *. 7 Bori3h, -. !$008". Educational Testing and Measurement: Classroom Application and Practice, !9thEd). .e: ;ork: 4arper<ollins. 2embaga Peperiksaan Malaysia. !%++(". Pembinaan Skema. 5uala 2umpur: 2embaga Peperiksaan Malaysia. Mohamad Sahari .ordin. !%++%". Pengujian dan Penaksiran di ilik kuliah dan makmal. -ombak: ni#ersiti =slam )ntarabangsa Malaysia. Mohd. .ajib )bdul -hafar. !$001". Pembinaan dan Analisis !jian ilik kuliah dan makmal. Skudai: ni#ersiti *eknologi Malaysia. Mokhtar =smail. !$009". Penilaian di ilik kuliah dan makmal . 5uala 2umpur: >e:an Bahasa dan Pustaka. Siti ?ahayah )riffin. !%++'". Teori" #onsep dan Amalan $alam Pengukuran dan Penilaian. Pusat Pembangunan )kademik Bangi: Penerbit ni#ersiti 5ebangsaan Malaysia.

URAIAN KANDUNGAN %

'

Penilaian #u*a+i, Sebahagian besar penilaian di institusi pengajian tinggi melibatkan ujian pensel dan kertas. Penilaian ini kebiasaannya memba:a peratusan yang besar Peratusan yang diamalkan dalam terutama bagi program pra sis:a6ah.

penilaian sumatif kebiasaannya berada dalam lingkungan 9+, @ 1+,. Pemberatan penilaian sumatif bergantung kepada jenis kursus yang dita:arkan oleh fakulti. Bagi menghasilkan ujian sumatif yang bermutu yang berkualiti, lima langkah perlu diambil kira seperti berikut: Meran3ang ujian Menggubal soalan Memilih dan menyelaraskan soalan Memprauji soalan Menyediakan kertas soalan Merancang !jian Proses yang penting dalam meran3ang ujian ialah pembinaan Jadual Spesifikasi jian !JS " yang mengandungi maklumat tertentu bagi sesuatu ujian. Pada tahap ini, kandungan sukatan pelajaran dianalisis untuk menentukan pentingnya setiap tajukAsubtajuk dalam kandungan sukatan pelajaran berkenaan. )ntara aspek yang perlu dianalisis termasuklah yang berikut: a" b" 3" d" e" 2iputan dan dalamnya kajian yang dibuat bagi sesuatu tajuk Pendekatan dalam mempelajari sesuatu tajuk 5epentingan bandingan antara satu tajuk dengan tajuk yang lain Bagaimana kompleksnya sesuatu tajuk Masa pengajaran-pembelajaran yang perlu bagi sesuatu tajuk

'

Maklumat di atas penting kepada penggubal soalan kerana maklumat itu menentukan sifat ujian dari segi bilangan soalan yang perlu dimasukkan untuk setiap tajukAsubtajuk. >i samping itu, analisis perlu juga dibuat terhadap objektif pendidikan yang diasaskan pada taksonomi pendidikan yang dikemukakan oleh Benjamin S. Bloom. 4uraian mengenai pelbagai tahap *aksonomi Bloom adalah seperti dalam Jadual (.$. Berdasarkan analisis inilah Jadual Spesifikasi JS kemahiran. JS jian !JS " dirangka. Biasanya

terdiri daripada dua paksi, iaitu paksi kandungan dan paksi peringkat ini akan menetapkan bilangan soalan yang perlu diuji bagi yang lengkap dipatuhi

setiap tajukAsubtajuk pada setiap peringkat kemahiran. JS dengan teliti, maka ujian yang dibina adalah: a" b" 3" sah dari segi kandungan sukatan pelajarannya,

dibina akan menjadi panduan kepada penggubal soalan. Jika JS

stabil dari segi mutu, tahap, dan kesukarannya dari setahun ke setahun, sama dari segi mutu, tahap, dan kesukarannya :alaupun ujian dibina oleh orang yang berlainan.

Jadual (.$ *)4)P

*aksonomi 5ognitif Bloom !$098" =S*=2)4 .yatakan, terangkan, namakan, labelkan.

Pengetahuan =ngat kembali, mengenal idea, fakta asas, definisi teori, hukum, tarikh, peristi:a dll daripada pembelajaran yang lepas. 5efahaman Mengubah kefahaman daripada satu bentuk kepada satu bentuk yang lain, menyatakan idea-idea utama dalam ayat sendiri, menterjemah, memberi 3ontoh kepada konsep, menterjemah draf. Penggunaan Menggunakan maklumat dalam situasi yang baru, termasuk menyelesaikan masalah menggunakan prinsip, kaedah, hukum, teori, formula. Bina graf daripada data, dll. )nalisis Sesuatu yang kompleks dipe3ahkan kepada yang ke3il, be6akan fakta daripada pendapat, kaitan kenal di antara bahagian, kenali struktur organisasi. Sintesis Menyepadu, men3antum idea menjadi satu, usaha tersendiri, menyelesaikan masalah, membuat ramalan, membuat klasifikasi. Penilaian Membuat pertimbangan termasuk memberi rasional atas alasan dalaman atau luaran, menafsir dan mengkritik

Pilih, terangkan, tulis semula.

selesaikan, ramalkan, 3ari, kesilapan, bina alat.

Be6akan, pasti, pilih.

Bina, hasilkan, susun, kembangkan.

Pilih, berikan alasan, kritikan, buktikan.

<ontoh $ Jadual Spesifikasi !JS " *ahap 5ognitif 5andungan Stuktur Pemakanan: Jenis makanan Proses Pen3ernaan Pengha6aman Jumlah Pengetahuan B B B B %+, B B B %+, B B 9+, B $+, $++, Pemahaman Penggunaan Penilaian Jumlah Peratus,

<ontoh % Jadual Spesifikasi !JS " 5andungan Stuktur Pemakanan: Jenis makanan Proses Pen3ernaan Pengha6aman jumlah Pengetahuan (!)P" (!)P" 8!BS" 8!BS" %+, Pemahaman *ahap 5ognitif Penggunaan Penilaian Jumlah ( %+ $+!/" $+, '% (( Peratusan, ( %+ '% (( $++

8!*" 8!*" C!*" %+,

$+!)P" $+!)P" '+!)P"

<ontoh ' : J)> )2 SP/S=&=5)S=

J=).

)ras Pengetahuan Kandungan M 2embangan dan istilah 5onsep kedudukan kordinat &aktor 3ua3a dan pengaruhnya 5egiatan ekonomi Jumlah , $ ' !8," M = Mudah Sd = Sederhana % $ % 8 ! $% , " ' % ( 0 ! $C , " S = Sukar ' % 8 $% ! %( , " ( $ 8 $$ ! %% , " ( % ( 0 ! $C , " ' $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ % $ $ $ % $ $ $ $ % $ $ $ Sd S $ M Sd S $ $ M Sd $ $ S $ M Sd $ % S $ % M Sd $ % S $ $ M $ Sd S $ $ 5efahaman )plikasi )nalisis Sintesis Penilaian

Jumlah ,

$+ ! %+, " $9 ! '+ , " $$ ! %% , " $( ! %C , " 9+ ! $++, "

Menggubal soalan 2angkah ini dilakukan oleh pakar-pakar dalam mata pelajaran berkenaan. Penggubal perlu menulis soalan berdasarkan JS dari segi kandungan dan kemahiran yang hendak diuji. Soalan hendaklah ditulis berpandukan kepada prinsip penulisan soalan. Se3ara umumnya, kriteria yang perlu ada pada seseorang penggubal ialah: a" menguasai isi kandungan silibus, termasuklah kesedaran tentang sebarang kesukaran yang dihadapi oleh pelajar untuk menguasai mata pelajaran, kesedaran tentang kekeliruan atau kesilapan yang la6im dibuat oleh pelajar !penting untuk membina distraktor dalam soalan aneka pilihan", dan kesedaran tentang kesukaran bandingan antara tajuk- tajuk yang ada. 5esedaran itu penting kerana sampel soalan perlu didasarkan pada kesukaran bandingan yang ada supaya kertas soalan tidak menjadi terlalu mudah atau terlalu susah, b" mempunyai objektif pendidikan yang rasional supaya dapat membe6akan antara perkara yang penting diketahui oleh pelajar dengan perkara yang remeh-temeh yang tidak perlu diuji, 3" memahami dan menyedari tahap pendidikan pelajar supaya soalan yang dibina dapat disesuaikan dengan kemampuan mental pelajar tanpa menjejaskan standard soalan. =ni penting untuk mengelakkan sebarang perkara yang menimbulkan keraguan atau perkara di luar liputan sukatan pelajaran, d" mahir dalam perhubungan #erbal supaya soalan yang ditulis tepat maknanya se3ara eksplisit dan implisit dan betul jalan bahasanya; kesilapan tafsiran kerana penggunaan kata-kata atau ungkapan yang kurang tepat dalam soalan esei dapat dibetulkan dengan mengubahsuaikan skema pemarkahan tetapi dalam soalan aneka pilihan, ubahsuaian ini tidak dapat dilakukan,

e"

mahir

dalam

teknik

menulis

soalan

dengan

menggunakan

imaginasi 3lan daya 3ipta sendiri. Memilih dan men%elaraskan soalan Soalan !terutamanya soalan aneka pilihan" hendaklah digubal

berdasarkan kehendak JS a" b" 3" d" e"

disemak oleh satu ja:atankuasaApanel

berdasarkan kriteria yang berikut. Pokok soalan lengkap dan jelas. *ugasan soalan jelas dan terfokus. Soalan dapat digolongkan ke dalam mana-mana satu bidang isi kandungan-kemahiran yang terdapat dalam JS . *eori, konsep, prinsip yang terlibat adalah arlit kepada pelajar. 2aras bahasa sesuai dan tatabahasa betul. Ja:atankuasaApanel soalan yang dipilih. Memprauji soalan Soalan-soalan yang terpilih disusun mengikut kehendak JS sehingga juga bertanggungja:ab memperbaiki sebarang kesilapan atau ke3a3atan yang terdapat pada soalan-

menjadi satu set soalan untuk diprauji kepada satu sampel 3aton. Praujian ini bertujuan untuk mengetahui aras kesukaran dan indeks diskriminasi setiap soalan. 4anya soalan yang mempunyai aras kesukaran yang dibenarkan dan kuasa diskriminasi yang baik sahaja yang dipilih untuk digunakan dalam peperiksaan sebenar . Men%ediakan kertas soalan Setelah diprauji, soalan-soalan yang bermutu dipilih mengikut bilangan yang ditetapkan oleh JS untuk dijadikan kertas soalan sebenar. Soalan

yang dipilih ialah soalan yang mempunyai aras kesukaran yang sederhana dan mempunyai kuasa diskriminasi yang baik. )kti#iti.$ Senaraikan langkah-langkah yang perlu diambil kira oleh seorang pendidik sebelum melaksanakan sesuatu ujian bilik kuliahD ) Penilaian -or*a+i, Selain penilaian sumatif, penilaian formatif juga menjadi amalan di institusi pengajian tinggi. Penilaian formatif merupakan penilaian yang dilakukan se3ara berterusan dalam tempoh sesuatu semester. Pelbagai bentuk penilaian seperti penilaian autentik, penilaian kompetensi, penilaian proses dan produk dan penilaian kemahiran afektif boleh digunakan. %.$ Penilaian )utentik

Selain prestasi pengajaran pensyarah, prestasi pembelajaran pelajar sangat penting bagi menilai keberkesanan pengajaran di uni#ersiti. Banyak jenis kemahiran yang pelajar boleh perolehi semasa pengajaran dan pembelajaran di uni#ersiti. Sesetengah kemahiran memerlukan pelajar menguasai maklumat melalui hafalan, mengingat formula, menyebut tarikh peristi:a sejarah dan merumus prinsip. 5emahiran lain memerlukan pelajar melibatkan diri dalam akti#iti pembelajaran berterusan semasa menyelesaikan sesuatu masalah matematik, diagnos dan membedah pesakit serta meran3ang dan membina jambatan. ntuk menilai kemahiran berkenaan, pensyarah perlu menggunakan tugasan yang memerlukan pelajar menunjukkan kebolehan melakukan akti#iti yang lebih realistik.

$+

Sebahagian kemahiran pembelajaran pelajar sesuai ditaksir dan diukur dengan menggunakan ujian berasaskan kertas dan pensil. .amun, sebahagian kemahiran khususnya yang melibatkan pertimbangan, pemikiran kritikal dan analitikal serta pembuatan keputusan sesuai ditaksir dengan menggunakan ujian prestasi yang mengukur dan mentaksir kemahiran berkenaan dengan menggunakan teknik dan 3ara penilaian yang lebih autentik. %.% Penilaian 5ompetensi

jian prestasi boleh digunakan se3ara berkesan bagi mengukur kompetensi pembelajaran pelajar. jian prestasi sering digunapakai dalam bidang penilaian atletik, penyelaman, gimnastik, persembahan sajak, malah permainan mu6ik dan konsert di mana hakim memberi penilaian pemeringkatan se3ara langsung. Pensyarah boleh menggunakan ujian prestasi bagi menilai kompetensi pembelajaran kognitif yang ren3am di samping mentaksir sikap dan kemahiran sosial yang dikuasai oleh seseorang pelajar semasa melakukan kemahiran sains, sosial atau matematik. Pensyarah boleh mengadakan situasi yang membolehkan kemahiran pelajar dalam sesuatu tugas di3erap dan diperingkat se3ara langsung semasa pelajar menganalisis, menyelesaikan masalah, melakukan eksperimen, mengukur dan merekod data, membuat keputusan, berkerjasama dengan rakan pelajar, membentangkan hasil serta menghasilkan sesuatu produk pembelajaran. Situasi sebegini merangsang akti#iti dunia sebenar di luar de:an kuliah dan makmal yang bakal dihadapi oleh pelajar dalam alam pekerjaan dan kehidupan bermasyarakat.

$$

%.'

Penilaian Proses dan Produk

jian prestasi boleh juga digunakan se3ara berkesan bagi mentaksir proses pembelajaran pelajar, hasil pembelajaran pelajar atau kedua-dua proses dan hasil se3ara serentak. Sebagai 3ontoh, pensyarah bahasa boleh mentaksir proses pemba3aan seseorang pelajar dengan 3ara mengambil peratus perkataan yang diba3a dengan betul semasa pemba3aan lisan, bilangan ayat yang diba3a se3ara bermakna dalam konteks 3erita yang diba3a oleh pelajar dan peratus unsur 3erita yang boleh dikupas oleh pelajar selepas pemba3aan. Seorang pensyarah lain mungkin boleh menilai portfolio hasil penulisan pelajar yang bukan sahaja mengandungi draf akhir penulisan sajak, esei dan biografi malah refleksi pelajar terhadap penulisannya sendiri. Seorang pensyarah matematik boleh mentaksir portfolio hasil usaha pelajarnya dalam menyelesaikan masalah matematik yang mengandungi projek jangka panjang, nota harian, 3atatan harian tentang masalah ujian matematik yang beliau hadapi, penjelasan bertulis tentang bagaimana mereka menyelesaikan masalah dan penyelesaian masalah yang mereka kemukakan. Pelajar boleh menja:ab soalan-soalan tugasan pensyarah dalam pelbagai bentuk sama ada se3ara indi#idu atau kumpulan melalui tugasan penulisan, tugasan lisan atau pameran. %.( Penilaian Berterusan

Selain ujian prestasi yang melibatkan prestasi yang berlaku di luar konteks sesuatu pelajaran dan diselesaikan pada akhir semester atau semasa tempoh peperiksaan, pensyarah boleh menggunakan ujian prestasi sebagai sebahagian daripada proses pengajarannya se3ara berterusan. Malah sebahagian pendokong ujian prestasi per3aya baha:a ujian prestasi amat sesuai dijadikan sebagai sebahagian daripada akti#iti pengajaran dan pembelajaran. Seorang pensyarah kejuruteraan elektrik

$%

boleh men3erap dan memeringkat pelajar dalam kaedah yang mereka gunakan untuk menyelesaikan masalah penda:aian, ketelitian semasa mereka melakukan pengukuran arus elektrik dan ketelitian 3ara mereka merekodkan keputusan. <ontoh lain ujian prestasi yang digabungkan dengan pengajaran termasuklah men3erap dan memeringkat pelajar dalam akti#iti menaip sajak, menyediakan po:er-point bagi persembahan, memba3a, menggunakan kalkulator, memberi persembahan lisan, menentukan bagaimana tumbuhan bertindak balas terhadap sesuatu nutrient, membina soal selidik penyelidikan dan menyelesaikan masalah matematik. jian prestasi yang dibina dengan baik boleh dijadikan sebagai akti#iti pengajaran dan juga pentaksiran. jian prestasi seperti ini memberikan maklumbalas segera kepada pensyarah semasa pengajarannya tentang bagaimana pelajar melaksanakan tugasan yang meneguhkan proses latih tangan !hands-on" pengajaran dan pembelajaran di samping memberi ruang kepada pelajar untuk menggarap kepentingan kaitan antara pengajaran dan pengujian. >engan 3ara ini, pengajaran pensyarah boleh dipertingkatkan dari tingkahlaku pelajar peringkat rendah ke tingkahlaku peringkat tinggi yang lebih autentik. %.9 Penilaian )fektif

Pensyarah boleh menggunakan ujian prestasi bagi menilai kemahiran afektif dan sosial pelajar. jian prestasi bukan sahaja boleh digunakan untuk menaksir kemahiran kognitif peringkat tinggi malah boleh digunakan bagi mentaksir hasil pembelajaran bukan kognitif seperti arah kehidupan pelajar, kebolehan berkerja dengan orang lain dan kesedaran sosial pelajar. jian prestasi seperti ini sangat berguna bagi mentaksir kemahiran prestasi bagi pelbagai tugas yang ren3am yang melibatkan pelbagai kebolehan mengingat maklumat, membina konsep, membuat

$'

generalisasi dan menyelesaikan masalah di samping mempamerkan tabiat pemikiran dan tingkahlaku indi#idu yang dikenali sebagai kemahiran interpersonal atau sosial yang amat ditekankan dalam pendidikan uni#ersiti de:asa ini, Sebagai rumusan, ujian prestasi merupakan teknik alterntif bagi mengukur dan menilai keberkesanan amalan pengajaran dan pembelajaran di uni#ersiti. Sekiranya dibina dengan betul, ujian prestasi boleh mentaksir se3ara 3ekap kemahiran pemikiran pelajar yang ren3am serta kemahiran sosial mereka. jian prestasi boleh dilakukan melalui penggunaan disertasi, kajian kes, projek, portfolio, bengkel, seminar dan oral yang dilakukan oleh pelajar. Setiap 3ara penilaian alternatif ini boleh digunakan mengikut matlamat penilaian pengajaran dan pembelajaran sesuatu kursus. Setiap 3ara penilaian alternatif ini mempunyai kekuatan dan kelemahan masing-masing. Penggunaannya juga memerlukan kemahiran yang berbe6a yang lebih mendalam dan tidak mampu dijelaskan dalam modul asas ini. )kti#iti % &ikirkan satu tajuk suatu kursus yang anda ajar. Bagaimanakah anda boleh melakukan penilaian terhadap keberkesanan pengajaran anda dan pembelajaran pelajar tentang tajuk berkenaan se3ara autentik dengan menggunakan ujian prestasi terhadap kompetensi pelajar, ujian prestasi terhadap proses dan produk pembelajaran serta ujian prestasi terhadap aspek afektif dan sosial pelajar se3ara berterusan.

Jeni. #oalan Pada prinsipnya soalan ujian perlu dibina dengan sistematik dan jelas agar matlamat untuk memperoleh bukti markat yang sahih dan diper3ayai

$(

bagi

tujuan

penilaian

pengajaran

di3apai.

Pensyarah

perlu

mengaplikasikan prinsip dan teknik penggubalan dan penyediaan soalan ujian yang bermutu. Pensyarah seharusnya berupaya menggubal soalansoalan objektif dan soalan esei yang bermutu. Bagi tujuan penggubalan soalan, pemahaman terhadap pengertian kata tugas yang akan digunakan bagi penggubalan kedua-dua bentuk soalan objektif dan soalan esei sangat perlu bagi memastikan soalan bukan sahaja jelas, malah tepat mengukur sesuatu objektif pengajaran. >engan memahami persamaan dan perbe6aan serta kekuatan dan kelemahan kedua-dua teknik soalan serta kata tugas yang sesuai digunakan, anda seharusnya berupaya menggubal sesuatu soalan berasaskan kesesuaiannya dengan penilaian yang akan anda gunakan untuk menilai keberkesanan pengajaran anda. '.$ Soalan jian Ja:apan >ipilih

jian boleh dikelaskan mengikut jenis gerak balas yang kita inginkan dari pelajar. Pada umumnya terdapat ujian jenis gerak balas pelajar iaitu ujian ja:apan dipilih yang juga dikenali sebagai ujian objektif dan ujian ja:apan bina yang dikenali sebagai ujian subjektif. Jenis ja:apan dipilih memerlukan pelajar memilih ja:apan daripada pilihan ja:apan yang diberi oleh pensyarah. Pensyarah bukan sahaja perlu menyediakan soalan, malah perlu menyediakan ja:apan yang paling tepat bagi soalan berkenaan beserta penga3au-penga3aunya. >i antara ujian jenis ja:apan dipilih yang sering digunakan ialah jenis soalan salah benar, pemadanan dan aneka pilihan. Sebagai pensyarah, anda perlu menggunakan jenis soalan yang sesuai dengan keperluan objektif pengajaran anda. a" Soalan Salah-Benar

Soalan jenis Salah-Benar menghendaki pelajar menyatakan sama ada sesuatu kenyataan yang dikemukakan benar atau salah. Soalan jenis ini

$9

mempunyai banyak kelebihan. )ntaranya, soalan jenis salah benar menguji banyak kandungan dan bahan pengajaran dan pembelajaran yang hendak diuji, memerlukan masa pembinaan soalan yang sedikit dan juga memerlukan masa pemarkatan ja:apan yang pendek. .amun, kelemahan utamanya ialah soalan jenis ini lebih menekankan ingatan pelajar daripada mengembangkan daya intelek mereka, terhad kepada ja:apan benar atau salah dan mempunyai kebarangkalian tekaan yang tinggi. Sekiranya seseorang pelajar tidak tahu isi yang diuji atau tidak mempelajari pelajaran berkenaan, peluang untuk beliau menja:ab dengan benar adalah tinggi iaitu 9+ peratus. b" Pemadanan

Soalan jenis pemadanan menghendaki pelajar memadankan sesuatu 3iri dengan gagasan, konsep atau prinsip yang berkaitan. Soalan bentuk pemadanan mudah dibina dan dimarkat serta sesuai untuk menguji kefahaman pelajar dalam mengaitkan antara fakta 3iri yang dinyatakan dengan gagasan, konsep atau prinsip yang berkaitan. Soalan pemadanan juga mempunyai kebarangkalian tekaan ja:apan benar yang rendah bergantung kepada bilangan pilihan yang diberi. Bagaimanapun, soalan pemadanan 3enderung untuk bertanya maklumat yang remeh-temeh. 5esukaran juga sering berlaku apabila terdapat bilangan pilihan padanan yang banyak. 5ebanyakan borang ja:apan komersial mempunyai ruang ja:apan yang terhad bagi sesuatu soalan. Sekiranya bilangan pilihan padanan banyak, penggunaan borang EM? tidak sesuai. 5ebiasaannya terhad kepada lima pilihan ja:apan. Justeru itu, arahan soalan pemadanan mestilah jelas. Soalan-soalan pada setiap set hendaklah serupa dari segi isi yang diuji. Susunan soalan perlu diteliti agar kenyataan 3iri-3iri sesuatu pilihan yang biasanya

$8

menggunakan ayat yang lebih panjang disenaraikan dahulu sebelum mengemukakan pilihan ja:apan yang biasanya menggunakan perkataan pendek. Para pensyarah juga perlu mengelakkan bilangan kenyataan sama dengan bilangan pilihan ja:apan bagi mengurangkan tekaan. 5ita juga boleh mengurangkan kebarangkalian tekaan dengan memaklumkan kepada pelajar baha:a setiap pilihan yang diberi boleh digunakan lebih daripada sekali.

3"

Pelbagai Pilihan

Soalan pelbagai atau aneka pilihan menghendaki pelajar memilih ja:apan yang paling tepat daripada beberapa pilihan ja:apan bagi soalan yang dikemukakan. Justeru itu, soalan jenis pelbagai pilihan bukan sahaja mengandungi satu pilihan ja:apan yang benar tetapi juga mengandungi penga3au.

Penga3au adalah pilihan ja:apan yang salah. Penga3au dibina untuk mengelirukan pelajar. Falaupun salah, penga3au perlu dibina dengan berkesan supaya ianya memainkan peranan sebagai penga3au yang berkesan dan seterusnya mengelakkan pemilihan ja:apan tekaan.

Banyak kelebihan soalan pelbagai pilihan. Soalan pelbagai pilihan boleh digunakan untuk menguji pelbagai tahap objektif pengajaran dari aras pengetahuan ke penilaian untuk domain kognitif hingga ke pelbagai aras domain afektif dan psikomotor. jian jenis ini membolehkan pelajar jian pelbagai pilian juga boleh membe6akan tahap ketepatan ja:apan.

$1

menguji banyak kandungan pelajaran. Pemarkatan ujian ini juga sangat objektif sehingga jenis pelbagai pilihan sering dikenali sebagai Gsoalan objektifH. )nalisis soalan seperti analisis diskriminasi dan kesukaran mudah dilakukan. .amun, ujian pelbagai pilihan mempunyai kelemahan. Pembinaan soalan dan pilihan ja:apan bagi jenis ujian ini memakan tenaga dan masa. Sekiranya soalan ujian pelbagai pilihan tidak ditulis dengan baik dan sempurna, kemungkinan terdapat beberapa pilihan ja:apan yang benar. 5ebarangkalian tekaan tinggi !%9 peratus" sekiranya bilangan pilihan ja:apan ( dan menurun kepada %+ peratus sekiranya bilangan soalan 9.

d"

Pelengkap

Soalan pelengkap menghendaki pelajar melengkapkan ayat atau rumusan sesuatu kenyataan. Soalan pelengkap boleh jadi berbentuk ja:apan dipilih sekiranya pilihan ja:apan untuk melengkapkan sesuatu ayat atau kenyataan diberi. Soalan pelengkap boleh menjadi berbentuk soalan ja:apan dibina sekiranya pilihan ja:apan tidak diberi. Soalan ja:apan pelengkap mudah dibina dan ditulis. Soalan jenis ini juga boleh menampung lebih banyak kandungan berbanding dengan soalan pelbagai pilihan kerana ja:apan soalan pelengkap mudah ditulis. >i samping itu, soalan pelengkap berupaya mengelak tekaan kerana soalan jenis ini memerlukan daya ingatan yang tinggi. .amun ja:apan tekaan tinggi sama ada pilihan ja:apan diberi atau tidak oleh penggubal soalan. 5elemahan utama soalan pelengkap ialah ianya menggalak ja:apan aras rendah yang tidak sesuai untuk objektif aras tinggi. Soalan jenis ini sesuai untuk mengukur ingatan, fakta, nama, tempat dan peristi:a khusus dan

$C

tidak sesuai untuk tingkah laku ren3am seperti pemikiran kreatif dan ber3apah. >i samping itu, soalan pelengkap sangat sukar dimarkat sekiranya soalan tidak disertakan dengan pilihan ja:apan yang benar. )kti#iti ' a. Perhatikan jenis-jenis format soalan ujian yang pernah anda lalui. Pada pandangan anda, jelaskan apakah kelebihan dan kelemahan ujian soalan aalah-benar, soalan pemadanan, soalan pelbagai atau aneka pilihan, soalan pelengkap dan soalan eseiD b. Sepanjang anda menjadi pensyarah, kenalpasti berapa peratuskah nisbah di antara soalan ujian ja:apan dipilih dan ja:apan dibina. Bagi soalan ja:apan dipilih yang anda gunakan, berapa peratuskah jenis soalan salah benar, pemadanan, pelbagai pilihan dan pelengkap. Berikan sebab mengapa sedemikian.

*eknik Pembinaan Soalan Ja:apan >ipilih Soalan ja:apan dipilih ialah soalan yang menghendaki pelajar memilih ja:apan yang paling tepat dari senarai pilihan-pilihan ja:apan. Pensyarah bukan sahaja perlu mengemukakan soalan malah perlu menyediakan ja:apan yang benar berserta pilihan-pilihan ja:apan yang bertindak sebagai penga3au. Soalan ja:apan dipilih boleh juga dalam bentuk sumbangan pelajar seperti jenis mengisi tempat kosong. Soalan jenis ja:apan dipilih mempunyai aras keobjektifan yang tingggi kerana soalan ini memerlukan pelajar memberi ja:apan yang tepat dan ringkas yang dapat diperiksa dengan tepat, mudah dan serupa. a" Pokok Soalan

$0

Pokok soalan ialah kenyataan yang merujuk kepada sesuatu masalah atau isu khusus. Sebagai 3ontoh: )pakah pengertian pengujianD >i sini pokok soalan ialah pengertian pengujian. Pokok soalan mestilah jelas. -unakan bahasa yang ringkas, tepat dan mudah difahami. /lakkan dari mengemukakan soalan berbentuk negatif. Sekiranya perlu, tonjolkan perkataan negatif dengan mengaris, men3ondong atau membesarkan perkataan berkenaan.

b"

Pilihan Ja:apan

Pilihan ja:apan perlu bersesuaian dengan pokok soalan. Sebagai 3ontoh, jika pokok soalan menghendaki pelajar menja:ab dengan ayat sebagaimana 3ontoh soalan apakah pengertian pengujian, pilihan ja:apan yang diberi mestilah ditulis dengan menggunakan ayat. Sebaliknya sekiranya pokok soalan menghendaki pelajar menja:ab dengan angka seperti soalan penyelesaian masalah matematik, pilihan ja:apan mestilah dalam bentuk angka.

Eleh kerana pelajar dikehendaki memilih hanya satu pilihan yang paling tepat sebagai ja:apan yang benar, pilihan-pilihan ja:apan yang dikemukakan mestilah saling eklusif dan habisan. Saling eksklusif bermaksud tidak berlaku tindanan pilihan-pilihan ja:apan. 4abisan pula bermaksud semua kemungkinan ja:apan diberi.

Satu kelemahan utama soalan ja:apan dipilih ialah ianya mempunyai kebarangkalian tekaan yang tinggi. Sekiranya terdapat hanya dua pilihan ja:apan, kebarangkalian ja:apan benar berasaskan tekaan ialah 9+ peratus. Sekiranya terdapat ( pilihan ja:apan, kebarangkalian tekaan ialah %9,. Bagi mengelakkan ja:apan benar semata-mata kerana tekaan dan

%+

bukannya

penguasaan pelajar, kita digalakkan untuk menyediakan

sebanyak mungkin pilihan ja:apan.

Memandangkan hanya ada satu sahaja pilihan yang benar, pilihan-pilihan lain adalah salah. Pilihan-pilihan lain yang salah bertindak sebagai penga3au. Sebagai penga3au, pilihan lain perlu memainkan peranan sebagai penga3au yang berkesan. Bukanlah menjadi matlamat mengadakan pilihan-pilihan lain semata-mata bagi memenuhi kuota pilihan ja:apan. Justeru itu, pilihan yang tidak berperanan sebagai penga3au yang berkesan seperti Gsemua di atas benarH, Gsemua di atas salahH dan Gtiada ja:apanH bukanlah pilihan yang berkesan.

)kti#iti ( Berdasarkan pengalaman anda membina soalan ujian ja:apan dipilih yang dikenali sebagai soalan objektif, jelaskan apakah kelebihan dan kelemahan menggunakan soalan ujian ja:apan dipilihD Sekiranya diberi pilihan, bentuk soalan ujian yang manakah yang anda lebih gemar membinanyaD Bina satu soalan ja:apan dipilih bagi satu tajuk yang anda ajar dengan menggunakan pokok soalan dan pilihan ja:apan berserta penga3au yang sesuai. '.% Soalan jian Ja:apan >ibina

Soalan ujian jenis ja:apan dibina memerlukan pelajar membekalkan sendiri ja:apan berdasarkan kepada soalan yang dikemukakan. Soalan ujian ja:apan dibina biasanya berbentuk soalan esei menghendaki pelajar membina sendiri ja:apan berasaskan soalan yang diberi. *idak seperti soalan ja:apan dipilih yang mengundang tekaan ja:apan, soalan ja:apan dibina memerlukan pelajar bukan sahaja pandai memba3a dan memahami soalan, malah berupaya merangka, membina, menulis dan mengarang dengan baik ja:apannya. ?ingkasnya, soalan ujian esei memerlukan kemahiran komunikasi khususnya komunikasi tulisan yang tinggi. Justeru %$

itu, soalan esei merupakan 3ara berkesan untuk menguji dan menilai hasil pembelajaran yang ren3am. Berikut adalah panduan bagi menyediakan soalan esei ja:apan dibina. Soalan ujian esei mestilah ringkas dan objektif. Semua soalan yang dikemukakan mestilah dija:ab oleh semua pelajar. Pemilihan soalan untuk dija:ab tidak seharusnya berlaku kerana setiap soalan dikemukakan berdasarkan objektif dan kandungan pelajaran. )rahan menja:ab mestilah jelas dan pemarkahan bagi setiap soalan perlu telus diberitahu kepada pelajar. Berikut diberikan jenis-jenis soalan penilaian proses yang sesuai diuji dengan menggunakan ujian esei memandangkan soalan esei sesuai untuk menguji hasil pembelajaran yang melibatkan proses yang ren3am. a. Soalan menekankan perbe6aan dan perbandingan. b. Soalan menekankan sokongan dan bantahan 3. Soalan penggunaan prinsip bagi situasi khusus d. Soalan menekankan pengkelasan 3iri sesuatu konsep e. Soalan menekankan hubungan sebab musabab f. Soalan membin3angkan 3ontoh atau ilustrasi g. Soalan bertujuan untuk pemilihan bahan h. Soalan menekankan kritikan terhadap kesempurnaan, kesesuaian situasi, kenyataan atau gambar rajah i. Soalan menekankan pentaksiran atau inferens berdasarkan data j. Soalan menekankan perbin3angan k. Soalan membin3angkan garis panduan l. Soalan penjelasan atau definisi m. Soalan yang memerlukan pelajar mengingat kembali fakta n. Soalan menekankan rumusan atau ringkasan o. Soalan membin3angkan hasil 3erapan

%%

*erdapat kelemahan soalan ujian esei. Sampel kandungan yang diuji adalah terhad. Ja:apan pelajar sukar dimarkat. Markat yang diberi kurang diper3ayai berbanding dengan markat bagi ujian jenis ja:apan dipilih. Sering kali juga berlaku pensyarah tertipu dengan ja:apan yang panjang dan ditulis dengan 3antik sedangkan isinya tidak sesuai dengan soalan yang dikemukakan. Pensyarah boleh meningkatkan mutu ujian berbentuk esei. )ntara tindakan yang boleh dilakukan oleh pensyarah ialah: a. -unakan ujian berbentuk esei sekiranya tujuan adalah untuk menilai proses pengajaran dan pembelajaran. b. Menghadkan pernyataan soalan supaya ja:apannya ringkas dan berkait dengan sesuatu objektif atau fungsi yang lebih khusus. 3. Menghendaki semua pelajar menja:ab semua soalan yang sama. d. Memastikan pelajar memahami apa yang mereka perlu lakukan untuk menja:ab soalan. e. Memastikan pelajar jelas bagaimana pemarkahan ja:apan akan dilakukan. f. *eknik Menggubal Soalan Ja:apan >ibina Soalan esei ja:apan dibina ialah soalan yang memerlukan gerak balas berbentuk sumbangan pelajar. Pensyarah menyediakan soalan dan pelajar membina sendiri ja:apannya. Soalan ja:apan dibina terdiri daripada soalan yang memerlukan ja:apan pendek iaitu tindak balas terhad atau memerlukan ja:apan panjang iaitu tindak balas tidak terhad. )kti#iti 9

%'

Bina tiga soalan yang berkait dengan bidang pengajaran anda dengan menggunakan teknik soalan ja:apan dibina. '.' 5ata *ugas Soalan jian

5ata tugas adalah perkataan yang digunakan bagi memberi arahan kepada pelajar bagaimana menja:ab sesuatu soalan. )rahan yang jelas sangat penting bukan sahaja kepada pensyarah yang membina soalan malah kepada pelajar yang akan menja:ab soalan. 5ata tugas yang sesuai sangat perlu bagi memastikan sesuatu objektif pengajaran dinilai dengan tepat. 5ata tugas yang sesuai juga sangat penting bagi memastikan setiap pelajar dapat menja:ab sesuatu soalan yang dikemukakan dengan benar sebagaimana yang diharapkan oleh penilai. Para pensyarah dan pelajar harus memahami makna kata tugas yang biasa digunakan dalam pengujian di bilik kuliah dan makmal supaya penilaian pengajaran dan pembelajaran dilakukan dengan berkesan. Jadual (.% di ba:ah menjelaskan kata tugas dan ja:apan yang diharapkan dari penggunaan kata tugas berkenaan yang sering digunakan bagi membina soalan ujian . Jadual (.% *akrifan kata tugas soalan ujian

Ka+a &uga. )nalisis )nggarkan )pakah Bagaimanakah

Ja/a0an 1ang di2ara03an dari 0elajar Men3erakinkan sesuatu kepada bahagian atau unit dan menghuraikan dengan terperin3i dan jelas Memberi nilai kuantitatif berdasarkan pengiraan atau pertimbangan Memberi maklumat yang khusus atau spesifik Memerihal atau memberi penerangan tentang proses,

%(

3ara, keadaan, langkah atau kejadian Bandingkan Berapakah Be6akan Bilakah Binakan Bin3angkan Buktikan <adangkan <arikan <erakinkan >eduksikan &okuskan -ariskan 4itungkan 4uraikan =lustrasikan Jadualkan Memberi persamaan dan perbe6aan antara dua atau lebih perkara yang dirujuk Memberi kuantiti Memberi kelainan atau ketidaksamaan antara dua atau lebih perkara Menyatakan masa sesuatu peristi:a berlaku Melukis rajah atau sesuatu perkara dengan menggunakan prinsip, kaedah atau alat Memberi pandangan dari pelbagai aspek se3ara kritis tentang baik-buruk, pro-kontra atau pengaruh Menyatakan kebenaran dengan fakta atau 3ontoh Mengemukakan sesuatu idea atau pendapat Memberi ja:apan dengan mengenal pasti bukti, tanpa atau dengan hitungan ringkas Menghuraikan sesuatu perkara kepada bahagianbahagian yang lebih ke3il Membuat rumusan atau kesimpulan berdasarkan sesuatu perkara Menumpukan kepada sesuatu aspek Memberi 3iri-3iri penting sesuatu proses se3ara umum Memberi ja:apan melalui kaedah pengiraan Memperihalkan sesuatu perkara dengan teratur dan terperin3i dengan memberi sebab atau alasan Menjelaskan dengan 3ontoh, gambar atau rajah Membuat susunan perkara yang diatur mengikut aspek yang ditentukan

%9

Jelaskan 5elaskan 5emukakan 5enal pasti 2akarkan 2orekkan 2ukiskan

Memberi keterangan tentang sesuatu supaya mudah difahami Mengasingkan sesuatu perkara kepada beberapa kumpulan mengikut prinsip atau 3iri tertentu Memberi pendapat sama ada menyokong atau membangkang Menunjukkan sesuatu berdasarkan fakta atau rangsangan yang diberi Melukis rajah, gambar atau graf se3ara kasar tanpa skala yang tepat dan terperin3i Melukis dengan garisan atau 3orengan apda ka:asan, rantau atau ruangan Membuat rajah 3arta, gambar, graf atau bentuk dengan menggunakan alat dan mengikut ukuran atau skala yang tepat dan terperin3i Memberi sebab atau alasan Memberi panggilan atau sebutan bagi sesuatu perkara, bahagian, komponen, proses atau alat Memberi pandangan, pegangan, keper3ayaan atau timbangtara berdasarkan kriteria yang digunapakai Memberi fakta tanpa huraian atau sokongan Membuat atau menyatakan jangkaan sesuatu yang akan berlaku berdasarkan fakta Men3atat dapatan kajian, eksperimen, pemerhatian atau 3erapan mengikut format tertentu Mengemukakan sesuatu idea atau pendapat Menilai peranan sesuatu faktor dalam sesuatu proses berbanding dengan faktor lain Menyatakan fakta atau pernyataan dalam bentuk mata

Mengapakah .amakan .ilaikan .yatakan ?amalkan ?ekodkan Sarankan Sejauhmana Senaraikan

%8

atau senaraian tanpa huraian Siapakah Susunkan Syorkan *afsirkan *akrifkan *entukan *entusahkan *erangkan kurkan las Mengenal pasti indi#idu dalam konteks dinyatakan Mengatur mengikut tertib yang ditentukan Mengemukakan sesuatu idea atau pendapat Menerangkan maksud kenyataan dengan terperin3i Memberi takrifan istilah atau kenyataan yang diberi Memberi kenyataan berdasarkan proses atau alasan Mengesahkan sesuatu dengan memberi bukti Menyatakan fakta dengan sokongan atau menjelaskan sesuatu dengan sebab Memberi kuantiti dengan unit pengukuran Memberi pandangan, pendapat, komen atau kritikan berasaskan fakta dengan tujuan merumus

)kti#iti %.8 5enalpasti satu tajuk yang anda ingin ajar di bilik kuliah dan makmal. Senaraikan objektif pengajaran anda. Berasaskan kepada objektif pengajaran, buat keputusan tentang perkara berikut: a. 5enalpasti apakah jenis soalan yang sesuai anda bina. b. *entukan bilangan soalan yang anda ingin uji dalam tempoh $ jam. 3. *entukan kata tugas yang sesuai digunakan bagi setiap soalan berdasarkan objektif pengajaran yang disenaraikan.

%1

d. Sekiranya soalan ja:apan dipilih, sediakan pilihan ja:apan yang benar berserta empat penga3au yang berkesan. e. Sekiranya soalan ja:apan dibina, sediakan skema ja:apan yang benar dan agihan markah. 4 -a3+or Penen+u Mu+u Ujian 5eberkesanan sesuatu kertas ujian banyak bergantung pada mutu kertas ujian itu sendiri. Justeru, pembinaan kertas soalan bagi sesuatu ujian perlu dilaksanakan dengan teliti untuk menjamin mutunya dari segi kesahan &validit%) dan kebolehper3ayaan &reliabilit%). jian dikatakan bermutu jika ujian itu sah dan boleh diper3ayai. Sebagai alat pengukuran, sesuatu kertas soalan hendaklah gab, yakni berkemampuan mengukur apa yang hendak diukur, di samping boleh diper3ayai, yakni dapat menghasilkan keputusan yang tekal !konsisten". &aktor-faktor utama yang perlu diambil kira dalam proses pembinaan dan penyediaan kertas soalan yang bermutu adalah seperti yang berikut.

(.$

5erele#anan

jian yang dibina hendaklah mengandungi soalan-soalan yang dipilih dengan teliti agar soalan itu dapat menguji apa yang hendak diuji. ?ele#an atau tidaknya sesuatu ujian yang dibina bergantung pada faktor sejauh mana ujian itu dapat menguji objektif sukatan pelajaran berkenaan. 5ertas soalan yang rele#an seharusnya dapat menguji objektif sukatan pelajaran.

%C

(.%

5eseimbangan

Sesuatu ujian hendaklah mempunyai bilangan soalan yang ditentukan mengikut tajukAsubtajuk berdasarkan penekanan tajukAsubtajuk berkenaan dalam sukatan pelajaran. 2a6imnya keseimbangan sesuatu ujian !terutamanya bagi ujian aneka pilihan" boleh di3apai dengan menggubal soalan mengikut kehendak Jadual Spesifikasi maklumat tentang bentuk ujian, jian yang mengandungi ujian, jenis soalan, panjangnya

kandungan tajukAsubtajuk, aras kemahiran yang hendak diuji, bilangan soalan, dan peruntukan markah. (.' 5eobjektifan

Semua soalan yang terkandung dalam sesuatu ujian hendaklah 3ukup jelas dan ja:apan yang disediakan bagi setiap soalan hendaklah tepat. Bagi soalan aneka pilihan, semua pakar !penaksir soalan" dalam bidang yang diuji hendaklah bersetuju tentang ja:apan yang betul !atau ja:apan terbaik" antara pilihan ja:apan !opsyen" yang diberikan oleh penggubal. >emikian juga, ja:apan bagi soalan esei hendaklah diperakukan oleh semua pakar dalam bidang berkenaan.

(.(

)ras kesukaran

Soalan sesuatu ujian hendaklah mempunyai kesukaran yang sederhana, iaitu tidak terlalu senang dan tidak pula terlalu sukar. )ras kesukaran sesuatu soalan dapat dilihat daripada kadaran bilangan 3alon yang dapat menja:ab soalan ill dengan belli. Julat aras kesukaran yang boleh diterima ialah '+,- C+,. fui bermakna baha:a setiap soalan hendaklah

%0

dapat dija:ab dengan betul oleh sekurang-kurangnya '+, daripada 3alon yang menja:abnya dan selebih-lebihnya C+,. Soalan yang dapat dija:ab betul oleh kurang daripada '+, 3alon dianggap terlalu sukar, manakala yang dapat dija:ab belli oleh lebih daripada C+, 3alon dianggap terlalu mudah. (.9 >iskriminasi

Soalan sesuatu ujian hendaklah dapat membe6akan dengan jelas antara 3alon yang baik !tinggi prestasinya" dengan 3alon yang lemah !rendah prestasinya". Sesuatu soalan dikatakan mempunyai kuasa diskiriminasi yang baik apabila kebanyakan 3alon yang baik memilih opsyen yang betul manakala kebanyakan 3alon yang lemah memilih opsyen yang salah. Salah satu 3ara mengukur >I N 2 $ I indeks diskriminasi, ! I bilangan 3alon daripada kumpulan yang tinggi prestasinya yang menja:ab soalan dengan betul, ' I billangan 3alon daripada kumpulan yang rendah prestasinya yang menja:ab soalan dengan betul, ( I Jumlah 3alon dalam kedua-dua kumpulan tinggi dan kumpulan rendah. Bagi soalan aneka pilihan, soalan yang baik hendaklah mempunyai nilai $ yang positif bagi ja:apan bukan ja:apan &distraktor). dan nilai $ yang negatif bagi semua yang kuasa -2 diskriminasi adalah dengan menggunakan rumus

'+