PRORAUN TRANSFORMATORSKE STANICE 10/0,4 kV Jednoplona ema transformatorske stanice:

Slika 1

Slika 2

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9)

rastavlja snage sa noevima za uzemljenje 10 kV, 630 A sabirnice visokog napona Cu 20x3 mm rastavlja snage sa osiguraima i mehanizmom za ukljuenje 10 kV, 630 A visokonaponski osigurai 10 kV, 50 A transformator 630 kVA, 10/0,4 kV strujni transformatori 1000/5 A, 15 VA, kl. 1, n < 5;7 tropolni rastavni prekida 500 V, 1000 A visokonaponski osigurai 1000 A sabirnice niskog napona Cu 60x10 mm

Osnovne karakteristike transformatorske stanice su: Nominalni vii napon 10000 V, Nominalna snaga TS 630 kVA, Nominalni nii napon 400/231 V, Nominalna snaga transformatora 630 kVA, Sprega transformatora Yz11, Frekvencija 50 Hz, Snaga kratkog spoja na sabirnicama 10 kV 250 MVA. Izbor visokonaponskih elemenata Proraun kratkog spoja Osnovni podatak za proraun kratkog spoja je data snaga kratkog spoja na sabirnicama 10 kV: Sk = 250 MVA Na osnovu ove snage odreujemo efektivnu vrednost naizmenine ( subtranzijentne) komponente struje kratkog spoja:
I '' k =

Sk Un 3

250 10 3

14 ,5kA

Udarna struja kratkog spoja je merodavna za mehanika naprezanja elemenata postrojenja, a dobija se pomou obrasca:

I ud k 2 I '' k
U ovom sluaju uee omskog otpora iznosi 10% pa se dobija iznos udarnog koeficijenta k = 1,8 . Amplituda udarne struje kratkog spoja sada iznosi:

I ud 1,8 2 14,5 36,9kA .

Trajna struja kratkog spoja , odreuje se iz obrasca:

I t I '' k .
U ovom sluaju je 1 , pa je : I t I '' k 14 ,5kA Izbor sabirnica Sabirnice se biraju prema nominalnoj struji koja protie kroz njih, a koja se odreuje obrascem:

In
Gde je:

Sn 3U n

[A]

S n (kVA) snaga transformatora koji napaja sabirnice,

U n (kV) - nominalni sloeni napon sabirnica

Nominalna struja u naem sluaju iznosi:

In

630 10 3

36 ,4 [A]

Prema tabeli 1 biramo sabirnice od pljosnatog bakra preseka 20x3 mm. Sabirnice treba obojiti, pa dozvoljena struja iznosi 245[A]. Izabrane sabirnice se proveravaju na dinamiku i termiku vrstou. Dinamika vrstoa sabirnica Sila koja deluje na sabirnice data je izrazom :

I Fs 20 ,0 ud l [N] a
Gde je:

Fs [N] sila izmeu sabirnica, l [m] duina sabirnica, a [cm] razmak izmeu oslonaca sabirnica, I ud [ kA] amplituda udarne struje kratkog spoja.

Razmak izmeu sabirnica i izolatora, nain postavljanja i pravac delovanja sila vidi se sa slike 2 ( mere su date u cm ). Sila koja deluje na sabirnice iznosi:

Fs 20,0

36,8 0,55 1064 [N] . 14

Sila F, izaziva naprezanje na savijanje koje e biti naroito opasno ako uestalost usled delovanja naizmenine struje kratkog spoja doe u rezonansu sa sopstvenom uestalosti sabirnica . Naprezanje na savijanje sabirnica rauna se pomou izraza:

' s
Gde je:

Fs [N/cm2] , 12W

s - frekventni faktor za sabirnice (sainilac rezonanse)

W otporni moment, koji za usvojene sabirnice dimenzija 15x3 mm iznosi:

b 2 h 0,3 2 2,0 0,03 cm3 . 6 6

Za odreivaqnje frekventnog faktora, prvo treba da se izrauna sopstvena uestalost sabirnica pomou izraza:

f s 3,8

b [Hz] . l2

Posle zamene ranije datih vrednosti u ovaj obrazac, dobija se sopstvena uestalost sabirnica:

f s 37, 6 [Hz] .
Sa dijagrama za odreivanje frekventnog faktora dobija se sledea vrednost frekventnog faktora:

s 1,3 .
Sada se rauna naprezanje sabirnica:

' 1,3

1064 3842 [N/cm2] . 12 0, 03

Poto se za izabrane sabirnice dozvoljava naprezanje od 29420 N/cm2 , znai da one imaju zadovoljavajuu mehaniku vrstou.

Termika provera sabirnica Dozvoljena trajna struja kratkog spoja za bakarne sabirnice se rauna po obrascu:

Itd =

Gde je: t (s) trajanje kratkog spoja, koje za savremene prekidae iznosi 0,25 s, t (s) produenje kratkog spoja dela udarne struje kratkog spoja. Ono zavisi od odnosa Iud / It , koje u naem sluaju iznosi:

= 2,54

Na osnovu tabele se interpolacijom dobija : t = 0,15 [ ]. Za date vrednosti, dozvoljena trajna struja kratkog spoja iznosi: Itd =

= 15,4 kA.

Ova struja je vea od Ik = 14,5 kA , pa sabirnice zadovoljavaju u termikom pogledu. Potporni i provodni izolatori Izolatori se biraju prema nominalnom naponu i prelomnoj sili. Sila, koja deluje na izolator se rauna prema obrascu: Fi = kf Fs , Gde je: kf - frekventni faktor, Fs dinamika sila, koja deluje na sabirnice. U naem sluaju sila koja deluje na izolatore iznosi: Fi = 1,3 x 1064 = 1383 N Ova sila je manja od sile koju izdravaju izolatori grupe >>A<< koja iznosi: 3677 N.

Rastavljai snage i osigurai Rastavljai snage biraju se prema nazivnom naponu i nazivnoj struji uz kontrolu dinamikih i termikih naprezanja. U naem sluaju je : Nazivni napon Un = 10 kV, Nazivna struja In = 630 A >36,4 A, Dinamika struja Idyn Iud = 36,9 kA, Termika struja Iterm It = 14,5 kA. Nazivna struja iskljuenja rastavljaa snage treba da bude: Pi UnIn = x10x0,0364=0,630 MVA

Iskljuivanje struje kvara preuzimaju prekidai. Nazivna struja umetaka osiguraa visokog napona transformatora bira se prema snazi i naponu transformatora.Za transformator snage 630kVA i napona 10kV biraju se iz tabele topljivi osigurai od 50A. Nazivna snaga iskljuenja osiguraa mora da bude vea od snage kratkog spoja ispred osiguraa: Pk 250MVA.

Izbor elemenata na niskonaponskoj strani

Reaktansa ispred transformatora ograniava struju kratkog spoja koja tee iz mree. Meutim, sa dovoljnom tanou pretpostavlja se da je mrea visokog napona veoma snana, tako da se njen napon ne menja u toku kratkog spoja. Usled toga struju kratkog spoja ograniavaju samo aktivni i reaktivni otpori od visokonaponske strane transformatora do mesta kratkog spoja. Struja tropolnog kratkog spoja Ik(kA) rauna se po obrascu: Ik =

[kA],

gde je: U [V] sekundarni napon transformatora, R [m] ukupni aktivni otpor po fazi od transformatora do mesta kratkog spoja, X [m] ujupni induktivni otpor transformatora do mesta kvara. Sabirnice nisjig napona (0,4kV) Sabirnice biramo prema nazivnoj sekundarnoj struji transformatora: Int =

Prema tabeli, biramo sabirnice od pljosnatog bakra, preseka 60x10mm. Sabirnice treba obojiti, pa dozvoljena struja iznosi 1025 A. Radi provere termike i dinamike izdrljivosti odreujemo struje kratkog spoja. Iz tabele uzimamo vrednosti aktivnog i induktivnog otpora transformatora nazivne snage 630 MVA: R = 0,003 , X = 0,010 Efektivna vrednost struje kratkog spoja na strani sabirnica niskog napona iznosi:

Ik =

Udarni koeficijent kratkog spoja se dobija na osnovu odnosa:

= sa dijagrama. On iznosi 1,12. Udarna struja kratkog spoja sada je:

Iud = x1,12x21 = 33,2 kA Trajna struja kratkog spoja je priblino: It = Ik = Ii = 21 kA Provera dinamike izdrljivosti sabirnica niskog napona Sabirnice se postavljaju pljotimice u odnosu na potporne izolatore. Neka razmak izmeu osa sabirnica iznosi 12 cm, rastojanje izmeu potpornih izolatora na istoj sabirnici 90 cm. Sila koja deluje na sabirnice je: Fs = 20Iud2 x10-2 = 20x33,22 =1653 [N].

Naprezanje sabirnica usled delovanja ove sile raunamo po obrascu:

f

[N/cm2]

Sopstvena uestalost sabirnica iznosi: fs = 3,8 [Hz], odnosno fs = 28,1 Hz. Ona je van kritinog opsega. Frekventni faktor se dobija na osnovu dijagrama i on iznosi: kf =0,85 otporni moment sabirnica iznosi: W= 1= 6 cm3.

Naprezanje sabirnica na savijanje je sada: = 0,85 = 19,5 [N/cm2],

to je daleko nie od dozvoljenog naprezanja. Termika provera niskonaponskih sabirnica Dozvoljena trajna struja sabirnica, odreuje se pomou obrasca: Itd =

[kA],

Gde je : S = 60x10mm - presek sabirnica, t = 0,25 s - trajanje kratkog spoja t = 0,06 s - produenje trajanja kratkog spoja zbog udela udarne struje kratkog spoja. Sa datim podacima, dozvoljena struja kratkog spoja iznosi:

Itd =

= 175,6 [kA]

Poto trajna struja kratkog spoja na sekundarnoj strani iznosi Ikt = 21 kA, to sabirnice zadovoljavaju u termikom pogledu. Potporni izolatori Sila koja deluje na izolator iznosi: Fi = kf F = 0,85x1653 = 1405 N. Ova sila je manja od dozvoljene prelomne sile za izolatore grupe >>A<< koja iznosi 3677 N. Rastavni prekida niskog napona Rastavni prekida se bira prema nazivnom naponu i nazivnoj struji, a posle se kontrolie na termiku i dinamiku vrstou: Nazivni napon je Vn = 500V, Nazivna struja je In 910A , Dinamika struja je Idin Iud = 33,2 kA, Termika struja je Iterm It = 21 kA. Strujni merni transformatori Pri izboru strujnih mernih transformatora treba da se odrede prenosni odnosi , nazivna snaga i sainilac prekomerne struje. Usvaja se strujni transformator sledeih karakteristika: 500V, 1000/5 A, kl 1 , 15VA. Transformatori se proizvode za termiku vrstou Itd = 100In (In nazivna struja strujnog transformatora) i udarnu vrstou I = 2,5 Itd. U naem sluaju vai: Itd = 100In = 100x1000 = 100 kA Idin = 2,5x100 = 250 kA Iud. Sainilac prekomerne struje biramo za prikljuak mernih transformatora: n<5. Neka nazivna snaga prikljunih instrumenata iznosi 16 VA, korigovani sainilac prekomerne struje iznosi It = 21 kA

nk = n

, odnosno nk = 4,68.

Osigurai niskog napona Glavni osigura na niskonaponskoj strani je osigura velike snage prekidanja prema sekundarnoj nazivnoj struji transformatora. U naem sluaju biramo topljivi umetak za struju Io = 1000 A. PRORAUN UZEMLJENJA Za specifinu otpornost tla = 80 m , datu struju zemljospoja Iz = 1000 A i dozvoljene vrednosti napona koraka i napona dodira od 125 V potrebna duina zemljovodne trake iznosi: a) za dozvoljene napone koraka: L = 0,15 = 0,15 x80 = 96 m ,

b) za dozvoljene napone dodira: L = 0,8 = 0,8 x80 = 510 m.

Ekonomski je neopravdano postavljati traku ovako velike duine. Zbog toga e se uraditi zatitno uzemljenje sa prelaznim otporom od 2 i izvriti oblikovanje potencijala oko transformatorske stanice. Pored toga, primenie se u skladu sa propisima, sledee mere dopunske zatite: - mesto gde se vri rukovanje, bie izolovano za pun napon uzemljivaa, - svi provodni delovi, koji mogu da se dohvate sa ovog mesta, bie meusobno spojeni, - mesto gde stoji rukovalac u postrojenju, bie od pocinkovane gvozdene reetke i spojemo, sa ostalim provodnim delovima, - prilaz mestu, vrie se izolovanom stazom najmanje irine 1250 mm. U ovu svrhu e se u unutranjosti zgrade primeniti gumena traka, a na otvorenom prostoru krupan ljunak, koji ovde obezbeuje slabu provodnost. Poboljanje izolovanosti staze moe da se ostvari postavljanjem asfaltne presvlake; sve ruice za rukovanje i provodni delovi sa kojima ovek moe doi u dodir, izolovae se za najvii napon provodnika prema zemlji. Radno uzemljenje Primenie se uzemljiva sainjen od gvozdenih pocinkovanih traka 30x4 mm i upletenih u mreu povrine 20x20 m, zakopanih na dubinu od 0,5 m. Otpor tla je = 80 m. Otpor mree radnog uzemljenja dobie se iz formule: Rh = Gde je : specifian otpor tla, D 1,13 = 1,13 = 22,6 m raunski prenici mree, l = 240 m ukupna duina svih provodnika u mrei. ( + )= ( + ) = 1,84 odnosno Rh = 1,84 2

Zatitno uzemljenje Ovo uzemljenje emo izvesti gvozdenom pocinkovanom ploom debljine d = 3 mm, koja je oblika kvadrata starnice a = 10 m . Ploa je zakopana na dubinu od H = 1 m . Otpor ploe zatitnog uzemljenja dobie se iz obrasca: R= (1+ )= (1+ ) = 2,07 ,

Gde je: specifian otpor tla = 80 m, D 1,13 = 1,13 = 11,3 m ekvivalentan prenik, H dubina na kojoj je ploa zakopana, d debljina ploe. UZEMLJIVA SLOEN OD TRAKE I CEVI