E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I

85
Y VEDD,
EYP SULTAN LESNN YOK EDLEN
TARH BR MAHALLESNN
DN VE BUGN
Sleyman Faruk GNCOLU
stanbul niversitesi Trkiyat Arat. Enst, Trk Sanat Ana Bilim Dal,
Aratrma Grevlisi. 1972 st. doumlu. lk orta lise tahsilini stanbulda tamamlad.
Atatrk niv. Edeb. Fak. Sanat Tarihi blmn bitirdi. almalarn semt tarihleri
zerine younlatran Gncolunun eitli periyotlarda yaynlanm makaleleri bulunmakta.
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
86
Hali Surlar dnda kk yerlemelerden
biri olarak yer alan Ya Vedd Mevkii, gney
Hali kys zerinde, Ayvansaray Surlarnn
bitiminden itibaren Eyp Semti cihetinde Def-
terdar mahallesine kadar ki olan Corafyay
kapsayan yerleime sahip bir mahalle idi.
Gneyde Ayvansaray Surlar ile kuzeyde
doal bir tepe arasnda kurulmu olan Ya Ve-
dd mahallesini dou da ise Halie paralel
uzanan ve eitli dnemlerde doldurularak ge-
niletilmi ky kuatr.
1
Bizans dneminde nemli bir yerlemenin
grlmedii bu blge XII. yzyldan itibaren
nem kazanarak gelimektedir.
2
mparatorlarn
deniz yolu ile geldiklerinde Sur iine giri ola-
rak kullandklar aa Blakhernai yani Ayvan-
saraydan Halie alan Blakhernai kaps ve-
ya mparator kaps olarak ta bilinen
3
Ya Vedd
blgesine alan bir sur kaps bulunmaktayd.
Bu sur kapsnn blgedeki nemi yannda Ha-
liten Blakhernai kapsna ulam salayan bu
blgedeki koyda bir de iskele vard.
4
Ayvansa-
raydan bu blgeye alan imparatorluk kaps
dnda Ya Vedd Mevki dinsel bir zellikle ta-
yan yaplar ile bir nekropol blgesiydi.
Hocamz Semavi Eyiceye gre Ayvansaray
surlar dndaki bu blgede imparator II. Jstin-
yanus (527-565) tarafndan Hz. Meryem adna bir
kilise yaptrlmtr. Ayn mparator burada yine
sahilde Priskos ile Nikolaos adlarnda bir kilise
kurdurmutur. Prokopios Gizli Tarih ad veri-
len eserinde bu yapnn sular altnda kaldn
yazar
5
Yine semavi Eyice 1972 ylnda Ya Vedd
Mevkiinde ina edilen III. Hali kprsnn
hafriyat srasnda toprak ierisinden kartlan
ve halen stanbul Arkeoloji Mzesinde bulunan
ok ince ve deiik bir iilie sahip, zerinde e-
itli hayvan kabartmalar olan VII. yzyla ait iki
stun balnn Jstinyonusun burada ina et-
tirdii yaplara ait olduunu syler.
Janen Constantinople Byzantine adl eserin-
de Ayvansaray ile Ya Vedd arasnda kara tara-
fndaki surlarla, Hali kysndaki surlarn birle-
tii kelerden bir duvarn Halie doru uzand-
n ve ky parasn Ya Vedd blgesinden ayr-
Tarihsiz ve imzasz olan, Y Vedd blgesini gsteren Fran-
szca Pertevi haritas 20. yzyln ilk eyrei ierisinde yapl-
m olmaldr. Cahit Kayra, Eski stanbulun Eski Haritalar,
stanbul Bykehir Belediyesi Kltr leri Daire Bakanl
Yaynlar, No.1, stanbul 1990, s.31.
1970 ylna ait Y Vedd blgesini gsteren vaziyet plan.
(S.F. Gncolu Arivi)
1934 stanbul ehir Rehberinde, Fatih lesi Eyp Sultan Na-
hiyesine bal olan Y Vedd Mahallesinin plan grlmek-
tedir.
Y Vedd Ayvansaray blgesini gsteren vaziyet plan
(Eyice)
1. VI. yzylda imparator
Jstinanusun (527-
565)Hali surlar dnda su
kys zerinde yaptrd
Meryem adna olan kilise ile
yine ayn blgede temelleri
kynn tesinde iddial
olarak ina ettirdii Priskos
ile Nikolaos kilisesine ait
olduu ileri srlen yap
paralar III. Hali kprs
hafriyatnda kydan ok
ieride olan imdiki Y
Vedd Trbesi civarnda
bulunmutur. Bugn mev-
cut olmayan ve kaytlarda
geen Blakhernai Sarayna
giden imparatorlarn kul-
land iskelenin buradaki
koyda yer al bize bir bilgi
vermekle beraber blgenin
sahip olduu eimli
topografik yapsndan kay-
naklanan erozyon ile 18.
yzylda ina edilen sahil
saray ve yallar iin yaplan
ky eridini dzenleme
almalar yannda 20.
yzyl bandan itibaren
burada ina edilen fab-
rikalarn arazi kazanmak
iin ky doldurmalaryla
blgenin topografyas
deimitir.
Dirimtekin, Feridun,
Fetihten nce Hali Surlar,
stanbul Enstits, stanbul
1956, sayfa 7-8.
Eyice, Semavi, Tarihte
Hali, T Hali
Sempozyumu 10-11 Aralk
1975, stanbul 1976, sayfa
265-266.
2. Eyice, Semavi, Tarihte
Hali, .T.. Hali
Sempozyumu 10-11 Aralk
1975, stanbul 1976, sayfa
265.
3. Eyice, Semavi, Tarihte
Hali, .T.. Hali
Sempozyumu 10-11 Aralk
1975, stanbul 1976, sayfa
265.
Daha sonraki bilinmeyen bir
tarihte rlerek kapatlan
ehrin esas kaplarndan biri
olan Blakhernai kaps
Ayvansaray blgesinin
Halie ald sur kaps idi.
4. Eyice, Semavi, Tarihte
Hali, .T.. Hali
Sempozyumu 10-11 Aralk
1975, stanbul 1976, sayfa
265.
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
87
dn yazar. Sur dibinde bu duvar zerinde ksi-
loporta (xylopocte) adl bir tahta kap olduunu
belirtmektedir. Mortman bu kapnn kozmidyon
yani Eype sahilden ulam salayan kap oldu-
unu syler. Ad geen bu kap ve duvarn uzun
bir sre varln srdrd ve sonunda 1868
tarihinde de yktrld bilinmektedir.
6
Y Vedd Mahallesinin yer ald stan-
bulun Hali surlarnn en u noktas olan bu
blgenin bir nokropol olarak kullanldn III.
Hali kprs inasnda ortadan kaldrlan
Tokmak Tepe Fetih Mezarlnn bulunduu
toprak altndan kk llerde tonozlu sera-
mik kapl veya ii boyal mezar odalarnn k-
m olmas ispatlar niteliktedir. blgede kpr
faaliyetini yrten karayollar Genel Mdrl-
nn buradaki grevli mhendisi olan Aslan
lgenin ifadesine dayanarak renebildii-
miz bu bilgilar ise belgelemede ortadan kald-
rlmtr.
15. yzyl vakfiyelerine dayanarak yaplan
tesbitlere gre Sur dnda ilk iskn yeri olan
blgede (Osmanl dneminde) yerleimin ba-
lamas ve Trk-slam zelliklerinin oluumu ise
bir kssaya dayandrlmaktadr. Kssa ile bera-
ber bir ynden de Bizans dnemindeki nekropol
zelliinin halen de devam ettiini grmekte-
yiz. Evliya elebinin anlatmna gre, Buharal
bir eren olan eyh Abdl-Vedd stanbulun
Fethi srasnda Bizans stanbulunda yaamakta
olup Ayasofyada ibadet ile meguldr. Allahn
(c.c) sevgili kulu eyh Abdlveddn yz su-
yu hrmetine de stanbul bir trl feth edileme-
mektedir ki eyh Abdlvedd vefat ettiinde
ise kuatmann ellinci gndr. Ve stanbul
Feth edilir. Kssa yle devam eder:
stanbulun fethini takip eden cuma gn,
Sultan Mehmed Han Ayasofyay gezip seyre-
derken, Terler Direk denilen bir yerden ilhi
bir nurun parladn grrler ve oraya giderler.
Grrler ki, ilahi nurla kapl beyaz bir vcud
kbleye dnk olarak yatmaktadr. Nurlu g-
snde krmz su ile Y Vedd ad yazldr. Ha-
len Ak emseddin, Sivs Kara emseddin ve
Yetmi aded byk evliya buyurdular ki:
te padiahm, stanbulun elli gnde feth
olunmasna sebep bunlar idi. Allahn hikmeti
Y Vedd Camii, (Gncolu, S. Faruk Aralk 1996)
1972 ylnda III. Hali kprsnn inaat srasnda yklma-
dan nce Yeni Mahalle Camii ve Hac Mehmet Aa emesi
grlmektedir. (Kzm Zaim Arivi)
Hac Hsrev (Yeni Mahalle) Camii ile Hac Mehmed Aa ve
Mehmed Aa emelerinin Yeni yerlerine tanmadan nce
eski yerlerinde harap bir vaziyette iken (ubat 1996 S.F.
Gncolu)
5. Eyice, Semavi, Tarihte
Hali, .T.. Hali
Sempozyumu 10-11 Aralk
1975, stanbul 1976, sayfa
267.
6. A.D. Mordtmann; Die
Hafenquartiere Von
Byzanz, Mitteilungen des
Deutschen Excursions-
clubs, I. Seri, Say 3 (1891),
Sayfa 1-24; R. Sanin;
Constontinaple Byzintine,
Poris 1950, sayfa 268;
Dirimtekin, Feridun;
Fetihten nce Hali surlar,
stanbul Enstits, stanbul
1956, sayfa 11; Eyice,
semavi, stanbulda hmal
Edilmi Tarihi Bir Semt
Ayvansaray, TA, stanbul
Nisan 1987, cilt 2, say 5,
sayfa 34.
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
88
ile stanbulun fethini rica edip o gn ruh teslim
eden bu meczubudur ki, daha nce padiahm-
z haberdar etmitik dediler.
Hemen btn bilginler ve salihler ve Fazl-
lar, onun mbarek cesedini ykamak istediler. O
an Ayasofyann Terler Direk tarafndan,
Merhum Ykanmtr, hemen defn edin diye
bir ses geldi. sonra btn eyhler Y Vedd Sul-
tann nn tabuta koyup. Onu ehid kapsna
gmmek iin yola ktklarnda tabutu tayan-
lar kendilerini Eminn iskelesinde buldular.
Oradan bir kaya bindiler. Kayk krek ekme-
den ve yelken amadan kendi kendine gidip
Eb Eyyb Ensari hazretlerinin yaknnda dur-
du. Tabut Allahn emri ile hemen kayktan -
kp orada kazlm, bir mezarn banda durdu.
mezardan Y Vedd sesi gelmektedir. Sonra
mbarek n o mezara defnettiler.
7
Bu kssada nemi bir kez daha vurgulanan
eyh Abdlveddun gml olduu bu yer
stanbulun Fethine uzanan Fetih ehitlerinin
topluca gml olduu bir mezarlkt. Tok-
mak Tepe ad verilen ve doal bir ykseltiden
meydana gelen Halie hakim tepenin dou
etei zerinde bu tarihi mezarln devam da
olanY Vedd Mezarl ve Trbesi yer almak-
tayd.
Y Vedd Mahallesi olarak ele aldmz
Ayvansaray surlar ile III. Hali kprs arasn-
daki bu corafi mevkii stanbulun tarihi bir me-
zarlk blgesi olmakla beraber bir yerleim yeri
idi. sur dibi, bostan evresi ve tarihi mezarln
yer ald tepenin Halie doru olan eteinin
bitiminden itibaren ky boyunca uzanan Y Ve-
dd mahallesinde ortadan kaldrld 1972 yl-
na kadar ki olan snrlar dahilinde 2 mescid, 2
tekke, 2 mezarlk, 2 hamam, I sbyan mektebi, 2
kara kol binas, 2 su terazisi, 2 deirmen, 2 iske-
le, I depbahane, bir un ve bulgur fabrikas, 2 su
dolab ve 8 eme bulunmakta idi.
Ayvansaray surlarnn bitiminden itibaren
1972-74 yllar arasnda ina edilen III. Hali kprs nede-
niyle istimlak edilerek ortadan kaldrlan Y Vedd Mahalle-
sinin 1969daki grn (S.F. Gncolu Arivi)
20. yzyln balarnda Y Vedd Mahallesi ve Tokmak Tepe
Mezarl. (Ahmet Eken, Kartpostallarda stanbul, stanbul
Bykehir Belediyesi Kltr leri Daire Bakanl Yayn,
stanbul 1992, s. 30
1970 yl balarnda Y Vedd Mahallesi grlmektedir. Y
Vedd Mahallesinin gneyinde Mahalleye paralel olarak Ay-
vansaray surlar uzanmaktadr. (Hayri Fehmi Ylmaz Arivi)
7. Evliya elebi,
Seyahatname, Dal
Neriyat, stanbul 1993, cilt
I-II, sayfa 76-77.
Y Vedd Mahallesinin 1930lu yllara ait fotorafnda, solda
Y Vedd Mezarl grlmekte olup, snrlar gnmzdeki
Eyp-Defterdar Caddesinin yarsna kadar uzanmaktayd.
Sada ise Y Vedd Camiinin minaresi ve mahallede yer alan
yaplar grmekteyiz. (Necdet li Arivi).
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
89
semtin bostann da iine alan ve sur dibinden
itibaren Kulli-i Zemin vakfna ait arazinin de
bulunduu Y Vedd Mahallesi; snrlar ieri-
sinde kalan ve fetih ehitlerinin gml olduu
tarihi Tokmak Tepe mezarl ile beraber 1972-
1973 tarihleri arasnda III. Hali kprsnn in-
as iin istimlak edilerek ortadan kaldrmtr.
Bir yerleme zellii artk kalmam olan Ayvan-
saray surlarndan Defterdar mahallesine kadarki
bu mevki zerinde halen gnmzde de mevcut
olan kpr ve balant yollar ina edilmitir.
Mahalle snrlar ierisi de bulunan camii,
eme, su terazisi ve trbe gibi sosyal yaplarn
bir ksm tanarak imdiki yerlerine nakil edilir-
ken bir ksm ise tamamen terk edilerek kendi
haline braklm ve buna mukabil yktrlan ve
de topraa gmlenler de olmutur.
YA VEDD MAHALLESNDEK
CAM VE TEKKELER
Nam- dier Hatice Sultan Camii olarak da
bilinen Y Vedd Camii Hadikatl Cevami ad-
l eserde Buhara Eren-lerinden eyh Abdl-Ve-
dd Hz. tarafndan yaptrldn ve ina tarihi-
ninde fetihin akbindeki ilk yllarda (1453-55)
ina ettirildiini yazar. lk ina tarihi kesin ola-
rak bilinmemekle beraber caminin, Haliin bu
kysnda Sahilsaray bulunan IV. Mehmedin
kz Hatice Sultan (. 1743) tarafndan 1711
(H.1123) tarihinde yeniden yaptrld bilin-
mektedir. 1738-39 yllarnda da Mescide minber
koydurularak camiye tahvil edilmitir. 1804 y-
lnda ise ibadethanenin zemin kat ve minaresi
gerisinde kalan kesimi ahap olarak yeniden in-
a edilmitir. Hadikatl Cevamiye gre bir za-
viye ile beraber ina ettirilmi olan mescid, Ha-
tice Sultan tarafndan gerekletirilen yeniden
ihya sonrasnda dier yap fonksiyonlaryla k-
k bir klliye haline sahip klnmtr. M. Baha
Tanmann da belirttii zere tekke fonksiyonu-
nu da ieren ibadethane Tekke-Cami zelliine
sahiptir. 1965 yl dolaylarnda bir yangn sonu-
cu kgir ksmlar hari tahrip olmu. Yapnn
ahap ksm ise vakflar tarafndan aslna uygun
olarak yeniden ina ettirilmitir.
8
1972-74 yl III.
Hali kprs inasnda kgir ksm ile giri ka-
psnn yol seviyesi altnda kalan ibadethane son
olarak 1998 yl mays aynda da bir yangn teh-
likesi geirmitir.
Blgede bulunan ikinci bir iadethane ise
Hac Hsrev veya mmi-Hn Hatun adlaryla
da bilinen Yeni Mahalle mescididir. Hadikatl
Cevamide yazldna gre Hac Hsrev ismi
banisinden dolay verilmekte olup mmihni
ad ise bani Hac Hsrevin kz mmihni Ha-
tundan kaynaklanmaktadr.
9
lk ina tarihi bi-
linmeyen mescid Haskana gre yapnn yann-
da yer alan 1691 (H. 1103) tarihli Mehmed Aa
emesinin inasndan bir mddet evvel yapl-
mtr.
10
Hadikatl Cevamiden rendiimize
gre, mescidin minberini Sadrazam Dividr
Mehmed Paa koydurtmutur.
1925-1930lu yllar arasn-
da tarihi Fazl Ayanolu
tarafndan ekilmi olan fo-
torafta Y Vedd Bostan
grlmektedir. Cam nega-
tif olarak ekilmi olan fo-
torafta bu yllara ait Ay-
vansaray surlarn da gr-
mekteyiz. (S.F. Gncolu
Arivi)
1925-1930 yllar arasnda
tarihi Fazl Ayanolu tara-
fndan ekilmi Y Vedd
mezarl dnda kalan
imdiki Defterdar yolu
zerinde bulunan harap
vaziyetteki mezarlkta K-
be rts eklinde sslen-
mi bir sanduka lahdi par-
as grlmektedir. (S. F.
Gncolu Arivi)
Y Vedd Mahallesi ile e-
rikap arasnda bulunan
Sur dibi evleri.
8. Hseyin Ayvansarayi,
Hadikatl Cevami, stan-
bul 1281, cilt 2, sayfa 147
Eyice, Semavi, stanbulda
hmal Edilmi Tarihi Bir
Semt Ayvansaray, TA,
st. Nisan 1987, c. 2, say 55.
Sayfa 43;
Tanman,M. Baha,
Yvedd Tekkesi
Dnden Bugne stanbul
Ansiklopedisi, stanbul
1994, cilt 7, sayfa 444-45.
9. Hseyin Ayvansarayi,
Hadikatl Cevami, stan-
bul 1281, cilt I, sayfa 288;
Haskan, Mehmet Nermi,
Eyp Sultan Tarihi, Eyp
belediyesi (II. Bask), stan-
bul 1996, sayfa 90.
10. Haskan, Mehmet
Nermi, Eyp Sultan Tarihi,
Eyp Belediyesi (II. Bask),
stanbul 1996, sayfa 90.
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
90
Fevkni olarak yma tatan almak duvar
rgl olarak ina edilmi mescidin harim ve
son cemaat yeri st rts ahapt.
Y Vedd Trbesi ve mezarl gerisinde
Yeni Mahalle Soka ile Hac Hsrev Camii So-
kann birletii kavak noktasnda yer alan
mescid III. Hali kprsnn inasnda ukurda
kalm, st rts yktrlarak terk edilmitir.
Cami 1997-98 yllarnda gerekletiren III. Hali
kprsnn geniletme almalarnda asl yeri
olan ukurda ve harap vaziyette iken stanbul
Byk ehir Belediyesi tarafndan tanarak Ay-
vansaray surlar nne eski bostan yerinin bu-
lunduu ksma tanarak tekrar ina edilmitir.
Harap vaziyetten kurtarlan caminin yeniden
ihyasnda ise eski zellii yanstlamamtr.
Y Vedd Tekke-Camiiden sonra mahalle
iersinde yer alan ikinci bir tekke ise To-
marda
11
kayd bulunan ama isminden baka
herhangi bir bilgiye sahip olamadmz Tok-
mak Tepe Tekkesi Mahalle ierisinde yer ald
bilinen tarihesi ve kimlii zlememi tekke-
lerden biridir.
TRBE VE MEZARLIKLARI
Ayvansaray surlarnn yaknnda Ho Frn
olarak bilinen ve 1934 stanbul ehir Rehberinde
Yahane Deirmeni olarak grlen sokan
zerinde bulunmakta olan Hz. Kb (R.A) Tr-
besi mahallenin nemli ziyaretghlarndan biri
idi. Hz Kb Mescidi olarak da bilinin trbenin
bir blmnn gnmzdeki gibi nceki tarih-
lerde bir mescid olarak kullanlp kullanlmad-
ise bilinmemektedir. Mahalle ierisinde, so-
kak zerinde ev sralar arasndaki konumunu
mahalle ile birlikte yitiren trbenin imdiki ha-
Ya Vedd Trbesi ve mezarl 1968. (Alman Arkeoloji
Fotoraf Arivi)
1996 yl balarnda III. Hali kpr geniletme almalar s-
rasnda mezarln bir ksm zerinden vin geirilmitir. (u-
bat 1996)
11.Tomar Tekaya (Tekkeler
Listesi), 1908 Meahik Reisi
Muhyeddin Efendi. (Necdet
li Arivi)
Y Vedd Trbesinin 1972 ylnda gerekletirilen g-
nmzdeki yerine nakledilmeden nce yeni trbe yeri-
nin temelleri oluturulurken (S. F. Gncolu Arivi)
Y Vedd Trbesi 1972 ylndaki nakilden sonraki ye-
rinde grlmektedir. (1996 ubat)
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
91
linden ok farkl olduu bir gerektir.
Hakknda fazla bir bilgiye sahip oladmz
trbe ile ilgili olarak 1835 tarihinde tahrip olmu
trbe ve mescidlerin tamiri srasnda ihya edil-
dii bilinmektedir.
12
1960l yllarda bir onarm geiren trbe
1992 ylnda daesasl bir ekilde elden geirilmi
olup ierisine sandukadan ayr, ahap bir min-
ber ile mihrap yerletirilmi ve ii saten boya ile
de boyanarak(!) restore edilmitir.
Mahallenin en nemli trbesi ise blgeye de
ismini veren Y Vedd trbesi ve mezarldr.
Pertevniyl Valde Sultan Vakfna ait olan bu
mezarlk ierisinde yer alan ve Buhara Erenle-
rinden eyh Abdl-Vedd Hazretlerinin gm-
l olduu trbeyi imdiki haliyle Sultan Abd-
lazizin (1861-1876) validesi Pertevniyl Valide
Sultan (. 1883) tarafndan 1875 (1292)tarihinde
ihya ettirilmitir.
13
Kaps stndeki kitabede
Cennetmekn Sultan Abdlaziz Han hazretle-
rinin ruh-u erifleri iin Valide-i muhteremeleri
itmam ve mamur eyledi, 1292 denildiine gre,
bu levha sultan Abdlazizin 11 cemaziylevvel
1293 (4 Haziran 1876) tarihindeki lmnden
sonra yazlm, fakat trbenin ihyasna balan-
d tarih konulmutur.
14
Kareye yakn dikdrtgen planl kesme ta-
tan ina edilmi olan trbe zerinde kitabe
bulunmaktadr. Nakilden evvel trbe etraf kes-
Y Vedd Mevkinin Ayvansaray Surlarndan grn:
Bombo bir arazi haline dnm eski Y Vedd
Mahallesinden geriye kalan Hz. Kab (R.A) Trbesi, Y Vedd
camii, Vezir Sleyman Paa su terazisi ve Y Vedd
mezarlnn bir ksm grlmektedir. Eski Mahalle
bostannda bulunduu bu arazi 1980li yllarda hal yeri olarak
kullanlm, daha sonra Hali kollektrleri inaat antiye
binalarn barndrmtr. Hac Hsrev camii ve Mehmed Aa
ve Hac Mehmed Aa emelerinin buraya tanmadan nce-
si durumu grlmektedir. (S.F. Gncolu 1996)
Vezir Sleyman Paa Su Terazisi (Gncolu, S. Faruk Ekim
1996) Erikap Maksemi (Aralk 1996)
12. Haskan, Mehmet Nermi,
Eyp Sultan Tarihi, Eyp,
Belediyesi (II. Bask) stan-
bul 1996,sayfa 180, Tanman,
M. Baha, Kb Trbesi,
Dnden Bugne stanbul
Ansiklopedisi, stanbul
1994, c,4 sayfa 321.
13. Hseyin Ayvansarayi,
Hadikatl Cevami, stan-
bul, 1281 cilt II, sayfa 287;
nver, Sheyl; stanbulun
Mutlu Askerleri ve ehit
Olanlar, st. 1976, sayfa 125,
Haskan Mehmet Nermi,
Eyp Sultan tarihi, Eyp
Belediyesi (II. Bask) stan-
bul 1996, sayfa 240-41; ili,
Necdet Y Vedd Sultan
Mezarl Arkitekt, stan-
bul, Nisan 1996, sayfa 90-91.
14. Eyice, Semavi, stan-
bulda ihmal edilmi tarihi
Bir Semt Ayvansaray,
TA, stanbul, Nisan
1987,cilt 2, say 5, sayfa 46.
1925/1930lu yllar arasnda tarihi Fazl Ayanolu tarafn-
dan ekilmi olan fotorafta Y Vedd Bostan grlmektedir.
Cam negatif olarak ekilmi olan fotorafta bu yllara ait Ay-
vansaray surlarn da grmekteyiz. (S.F. Gncolu Arivi)
Halen rl olan ve eski Y Vedd Mahallesine alan Blak
hernia kap ve 1998 ylnda alan Belediye kaps.
(S.F. Gncolu Arivi)
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
92
me ta bir setin zerinde iken basamakl bir
merdiven ile ulalmakta idi. Empire slubun-
daki trbe ahap at ile rtldr.
1972 ylnda imdiki yerine tanan trbenin
ierisinde bulunduu mezarlk da byk bir
tahribe uramtr. Kpr ve yol balantlar ile
byk bir ksmn yetiren mezarln kuzeyinde
ise bir fabrika igal etmitir. Mezarlk en son ola-
rak 1996 yl Mart-Nisan aylarnda gerekleti-
ren III. Hali kprs geniletme almalar es-
nasnda bir ksmnn nakil olduu mezarlk ie-
risinden vin yolu alarak orijinal kalm son
kabir yerleri de deitirilmitir.
15
Eypn eski ziyaret yerlerinden stan-
bulun ilk Mslman Trk mezarl olan fetih
ehitlerinin gml olduu ve doal bir tepe
zerine oluturulmu olan Tokmak Tepe mezar-
l stanbulun mezar talar bakmndan en ilgi
ekici mezarl idi.
16
Yanl olarak Cellt Me-
zarlar denilerek ifade edilen Fatih devri kbit
ahide talarnn yan sra devrin yenieri ahi-
delerinde bulunduu mezarlktaki bu kabir ta-
larnn bir ksm kpr almalar srasnda
Edirnekapdaki Msr Tarlas mevkiine tamak
kaydyla nakledilerekmezarlk tamamen orta-
dan kaldrlmtr.
EMELER, SU YOLLARI VE
SU TERAZLER
Blgede bulunan sekiz emeden gnm-
ze ulaabilen Hac Mehmed Aa emesi, nam-
dier kasapba emesi asl yeri olan Yeni Ma-
halle Soka ile kz Arabalar kmaz Soka-
nn kesitii ke bandan 1973 ylnda ta-
narak Yeni Mahalle mescidi yaknna tanm-
tr.
17
Gnmzde mevcut olmayan kitabesi 1820
(H. 1236) tarihli idi. yksek hazneli emenin
tula kemerli llesi bulunmaktadr. eme,
1998 yl ubat aynda 1973 ylnda tand yer-
den nakledilerek imdiki yeni mahalle mescidi
ile Kb Trbesi yaknna baarsz bir ekilde
aniden ina edilerek tanmtr.
Sivri kemerli, klasik slupta ve tatan ina
edilmi olup zerinde iki kitabesi bulunan Meh-
med Aa emesi mahallenin eski tarihli eme-
lerinden biridir. Bani kitabesine gre 1690 (H.
1102) tarihli olduunu rendiimizemenin
ilk kitabesi Hakkakzdeye aittir. kinci kitabesi
ise Darphane Bakatibi elhac brahim Efendi ta-
rafndan yaptrlan 1762 (H. 1176) tarihli tamir
kitabesi idi.
18
Halen iki kitabede eme zerinde
mevcut olmayp Haskann bildirdiine gre a-
lnan bani kitabesinden sonra ikinci kitabe 1990
ylnda stanbul Byk ehir Belediyesi Park ve
Baheler Mdrl tarafndan sktrlm-
Mehmed Aa emesinin tanmadan nceki eski yerinde
1997 (Hayri Fehmi Ylmaz Arivi)
Mehmed Aa emesi tanmadan nceki vaziyeti. 1997
(Hayri Fehmi Ylmaz Arivi)
Hazinedar Ustas emsi Ce-
mal Usta emesi 1906
(H. 1314) tarihlidir.
1735 (H. 1148) tarihli Saliha
Sultan emeyi ve su terazisi.
15. li, Necdet, Y Vedd
Sultan Mezarl Arkitekt,
stanbul, Nisan 1996, sayfa
90-91.
16. nver, sohorl stan-
bulun En Eski Mezarl
Hakknda Tokmak Tepe
Arkitakt, stanbul 1950,
sayfa 110-112.
17. Haskan, Mehmed
Nermi, Eyp Sultan Tarihi,
Eyp Belediyesi (II. Bask)
stanbul 1996, sayfa 388.
18. Tank, brahim Hilmi,
stanbul emeleri stanbul
1945, cilt II, sayfa 192;
Hseyin Ayvansarayi,
Hadikatl Cevami, stanbul
1281 cilt I, sayfa 288;
Haskan, Mehmed Nermi,
Eyp Sultan Tarihi, Eyp
Belediyesi (II.Bask) stanbul
1996, sayfa 399.
19. Haskan, Mehmet,
Nermi, Eyp Sultan Tarihi,
Eyp Belediyesi (II.Bask)
stanbul 1996, sayfa 399.
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
93
tr.
19
eme 1998 yl balar da Hac Mehmed
Aa emesi ile beraber imdiki Ayvansaray
surlar yaknna tanmtr.
Gnmzde III. Hali kprs ayaklar al-
tnda kalm olan Saliha Sultan emesi ve su
terazisi Saliha Sultann emri ile kethdas Lali
Hac Mustafa Efendi tarafndan ina ettirilmi-
tir. Be beyitlik mermer kitabe zerinde 1735 (H.
1148) tarihi yazldr. Klasik slupta ina edilmi
emenin zerinde ykselen su terazisi ile ke-
merine kadar topraa gml olan bu su tesisin
1996 yaznda Prof. Dr. rcn Barta bakanl-
nda gerekletiren kurtarma kazs ile ksmi
de olsa ortaya karlabilmitir.
20
Y Vedd Camiinin karsnda eski karakol
binasna bitiik olan 1664 (1075) tarihli Vezir S-
leyman Paa emesi gnmze ulamam
emelerden biridir. Manzum kitabesinin air
Bahtiye ait olan eme III. Hali kprs ina-
snda su terazi braklarak eme yktrlmtr.
21
Su terazisi halen mevcuttur.
1831 (H. 1273) tarihli Pertevniyal Valde Sul-
tan tarafndan yaptrlm olan Valide Sultan
emesi banisi kadar kitabesi dikkat ekmekte-
dir. emenin kitabesinin yazar Stlce Hasri-
zde Tekkesi eyhi eyh Ahmed Muhtar Efendi
olup hattat ise hafz Emin El Eyyubidir.
22
Trk
borok slubunun bir rneini tekil eden eme
halen III. Hali kprs ayaklar altnda bulun-
maktadr.
Y Vedd Trbesi yannda yeralan banisi-
nin II. Abdlhamidin hazinedar ustas emsi
Cemal Usta olan eme ise 1906 (H. 1324) tarih-
lidir. Fethi elebi Camii yaknndan bulunmak-
ta iken 1957 ylnda mezarlk iine getirilmi
23
olan emenin teknesi bir de mezar tandan ya-
plmtr.
Y Vedd Mahallesinin tarihi sreci ieri-
sinde yer alm olup da gnmze ulamayan
iki emeden biri olan Pertevniyal Valde Sultan
emesi, Valde Sultann bu mahallede yaptrd-
ikinci emedir. Gnmzde mevcut olan
1950li yllnda Kab Trbesi.
Kab Trbesinin gnmzdeki hali (20 Nisan 98)
1931 (H 1273) tarihli Pertevniyal Valde Sultan emesi.
1820 (H. 1236) tarihli Hac Mehmed Aa emesi tanmadan
ncesi durumu.
20. Tank, brahim Hilmi,
stanbul emeleri, stanbul
1945, cilt I, sayfa 196,
Hseyin Ayvansarayi,
Mecmu-i Tevrih,
(Yaynlayan Fahri . derin
ve Vhid ubuk) stanbul
1985, sayfa 126; Barta, H.
rcn ve Eyp Sultan
Kazlar: stanbul Eyp
Sultanda 1996 Yaz Yaplan
Kaz ve Yzey
Aratrmalarndan Baz
Yeni Bulgular Sanatsal
Mozaik, stanbul Ekim 1996,
say 4, sayfa 20-21.
Snmez, Neslihan, Eyp
Defterdar Saliha Sultan
emesi Restitsyonu ve
Koruma Deerlendirme
nerisi Eyp Sultan
Sempozyumu, stanbul
1997, sayfa 82-89.
21. Tank, brahim Hilmi,
stanbul emeleri, stanbul
1945, Cilt I. Sayfa 84.
Haskan, Mehmet Nermi,
Eyp Sultan Tarihi, Eyp
Belediyesi, (II. Bask), stan-
bul 1996, Sayfa 415.
22. Tank, brahim Hilmi,
stanbul 1945, Cilt I Sayfa
270,
Haskan, Mehmet Nermi,
Eyp Sultan Tarihi, Eyp
Belediyesi Yayn, (II.
Bask), stanbul 1996, s. 403.
23. Tank, brahim Hilmi,
stanbul emeleri, cilt I,
sayfa 302;
Haskan, Mehmet Nermi,
Eyp Sultan Tarihi, Eyp
Belediyesi Yayn, (II.
Bask), stanbul 1996, s. 392.
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
94
Valde Sultan emesinin yapm esnasnda (1856
tarihinde) bu ikinci emenin de yaptrlm ol-
duunu syleyebiliriz. Valde Sultann Yvedd
skelesi soka ile Yvedd emesi Sokann
birletii yerde yaptrd bu emesi birincisi
kadar ansl olmamtr. 6 Temmuz 1905 tarihli
Defterdar Yangnnda tahrip olmu, bunun ze-
rine 17 Nisan 1908 (15. Rebuylevvel 1326) tari-
hinde onarlm olmasna karn 1972 ylndaki
III. Hali kprs inas imtimlaknda ise ykt-
rlmtr.
24
Yeni Mahalle Mescidi yaknnda bulundu-
u bilinip de gnmze ulamayan bir eme
de atr Hasan Aa emesidir. atr Hasan
Aann Ayvansarayda Kk Mustafa Paa
Kilise-camii avlusunda bir emesi daha var-
dr.
25
Gnmzde halen mevcut olan iki su tera-
zisinden anlalaca zere Y Vedd mevkiin-
de bulunan emelerin su kaynaklarnn burada
bulunan su kaynaklarndandan da yararlan-
makla beraber Erikap nnde bulunan krk-
eme su tesislerin nemli kavan oluturan
Erikap makseminden salanmaktayd.
Ayvansaray Surlar yaknnda, bostan ieri-
sinde bulunan Sudolab ise buradaki bostann
kullanm yannda depbahaneninde ihtiyacn
karlamada kullanlmaktayd. Bu yer zerinde
halen tanarak buraya ina edilmi olan Yeni
Mahalle Camii, Hac Mehmed Aa ve Mehmed
Aa emeleri bulunmaktadr.
Y Veddda ina ettirilmi iki hamam ise
gnmze ulamamtr. Bu iki hamamdan biri
olan Hatice Sultan Hamam 1675 ylnda yapt-
Erikapdan Y Vedd Mahallesine doru inen yoku ve bu
yokuun soluna den Tokmak Tepe Mezarlnn bir ksm
grlmekte. (Albert Gabriel, EN Turquie, Paris 1935.)
Hatice Sultan Sahil Saray. (1. Melling. Voyae Pittoresque de
Costantinople et de Srives du Posphore, Paris 1819, 14.)
Y Vedd Mahallesinin Ayvansaray surlarna doru olan
ksmndan Erikapya doru grn. (Albert Gabriel, En
Turquie, Paris 1935.)
Sur dibi evlerinin bulunduklar yerin gnmzdeki hali
(Nisan 1998).
Ya Vedd Karakolu
24. Tank, brahim Hilmi,
stanbul emeleri, stanbul
1945, c. I, sayfa 344;
Haskan, Mehmet Nermi,
Eyp Sultan Tarihi, Eyp
Belediyesi Yayn, (II. Bask),
stanbul 1996, s. 403.
25. Hseyin Ayvansarayi,
Hadikatl Cevami, stanbul
1281, cilt I s. 288.
Tank, brahim Hilmi,
stanbul emeleri, c.I. s.
248.
rlm olup Hali kysnda bulunan Sahilsaray-
nn bir nitesi idi. Hamam Sahilsaraynn ykl-
masndan sonra ar hamamna dntrl-
mtr. 1815 tarihinden sonrada hamamn yeri-
ne Ayvansaray deirmeni ina edilmitir.
26
Semtteki ikinci hamam ise Hadikatl Ceva-
miden rendiimize gre Yeni Mahalle Camii
Yaynda bulunan kerpi hamam idi.
27
SIBYAN MEKTEPLER
Mahallenin bilinen tek sbyan mektebi Sad-
razam Damad Nevehirli brahim paa tarafn-
dan saltanatta kald yllar ierisinde (1718-
1730) yaptrlmtr. Okulun ad, 1875 tarihli s-
tanbul Sbyan Mektepleri listesinde olmadna
gre bu tarihten evvel yklm veya faaliyete
kapatlm olduu ileri srlr.
28
KARAKOLLAR
Blgeyi gsteren Perveti haritalar ve II.
Abdlhamid Albmlerinde bulunan bir foto-
rafdan da renebildiimiz semtin karakol bi-
nalarndan biri kgir dieri ise ahap idi. Kgir
olan karakol binas Y Vedd Caddesi zerinde
Y Vedd Camii karsnda Yahane Deirmeni
Soka ile Yeni Mahalle Sokann birletii
yerde Vezir Sleyman Paa emesi yannda
bulunmaktayd. Eski nar Karakolu olarak bili-
nen karakol binas II. Mahmud dneminde
(1808-1839) 1251/1835 tarihinde ina ettirilmi-
tir. 1950 ylnda terk edilerek bu tarihten sonra
alt kat dkkan, st kat ev olmak zere kullanl-
maya balayan. Karakol binas 1972 yl istim-
laklarnda yktrlmtr.
29
Mahalledeki ikinci karakol binas, Y Ve-
dd Caddesi zerinde Pertevniyal Valde Sultan
emesi bitiiindeydi. Tek katl ve ahap olan
karakol binas kk llere sahiptir. II. Ab-
dlhamid Albmlerinde bulunan bir fotoraf-
tan da anlald zere ahap ve tek katl kara-
kolhanenin ina tarihi ise bilinmemektedir.
30
SKELELER
Erikap ve Edirnekap yollarndan baka
Hali kysndan da ulalabilen Y Vedd Ma-
Erikap Surlar zerinden Y Vedd Mahallesine doru
ekilen ve resmin sol st kesinde Tokmak Tepe Mezarl
grlmekte. (Alman Arkeoloji Enstits Fotoraf Arivi)
stanbulun lk Fetih mezarl olan tarihi Tokmak Tepe me-
zarlnn ortadan kaldrldktan sonraki imdiki durumu.
Tokmak Tepe Mazarl (Necdet Ili Arivi)
Tokmak Tepe Mezarlnn Erikapya doru olan ksm
(Alman Arkeoloji Enstits Fotoraf Arivi)
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
95
26. Haskan, Mehmet Nermi,
Eyp Sultan Tarihi, Eyp
Belediyesi Yayn, (II. Bask),
stanbul 1996, s. 376;
Eyice, Semavi, stanbulda
hmal Edilmi Tarihi Bir
Semt: Ayvansaray TA,
stanbul Nisan 1987, cilt 2,
say 5, sayfa 45.
27. Hseyin Ayvansaray,
Hadikatl Cevami, stanbul
1281, cilt I. sayfa 288.
28. Haskan, Mehmet Nermi,
Eyp Sultan Tarihi, Eyp
Belediyesi Yayn, (II. Bask),
stanbul 1996, s. 309.
29. Haskan, Mehmet Nermi,
Eyp Sultan Tarihi, Eyp
Belediyesi Yayn, (II. Bask),
stanbul 1996, s. 341.
30. stanbul niversitesi El
yazma Eserleri Ktphanesi
II. Abdlhamit Fotoraf
Albm, no. 31075-31088.
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
96
hallesinin Hali kysnda iki iskelesi bulun-
maktayd. Birincisi yolcu iskelesi olarak kullan-
lan Y Vedd skelesi idi. Bu iskelenin yolu ze-
rinde Saliha Sultan emesi bulunmakta olup
skele yaknda olmasndan dolay bu emeye
skele emesi de denilmekteydi. kinci iskele
ise amur skelesi denilen Eyp mlekiliin-
de kullanlmak zere stinyeden getirtilen kilin
Eype ulatrld iskele idi. Bu iskele yolu
zerinde Pertevniyal Valde Sultan emesi bu-
lunmaktayd.
31
SVL YAPILAR VE HATCE
SULTAN SAHL SARAYI
1814-1815 yllarnda yazld bilinen Bo-
tancba Defterinde Y Vedd Blgesi ile ilgili
olarak, Y Vedd iskelesi ve bu iskelenin bitii-
inde Sadk Aann yalsndan itibaren defter-
dar iskelesine kadar Haliin bu kysnda yallar
birbirini takip etmektedir. Ayvansaray tarafnda
sral olan yallar ise yleydi: Karaaa Ustas-
zde Ahmed efendi hanesi, Sabk Bosna Molla-
snn yals, Bezirciba Salih Efendinin yals
ve kaykhanesi son olarak ta Kasap Mustafann
yalsdr.
32
1776 tarihinden 1786 ylna dein burada
varl bilinen, IV. Mehmedin (1648-1687) kz
Hatice Sultana (.1743) ait bir Sahil Saray bu-
lunmaktayd. Bu Sahil Saray ile ilgili ilk olarak
stanbula ilikin gravr almalar yapm olan
Mimar-Ressam Antoine Ignace Melling (1763-
1831)e ait 1806 bask tarihli bir Hali betimle-
mesinde bu sahilsarayn grmekteyiz. 1814-
1815 tarihli Bostancba Defterinde Y Ve-
dddaki Saray hamamnn yan bo arsa olarak
gsterilmektedir. Sahil Saraynn 1806 ile 1814
tarihleri arasnda ya yanm veya yklm oldu-
undan ortadan kalkm olduu dnlebilir.
Mellingin gravrne gre Hatice Sultan Sahil-
saraynn nnde kaykhane gzleri srala-
nmakta ve yalnn ancak bir kat kaykhane s-
tnden suyu grmektedir. Ayrca Fr. Kauffer ta-
rafndan yaplm 1786 tarihli stanbul plannda
Ayvansaray surlarnn dnda Y Vedd blge-
sinde gsterilen sahilsarayn 1821 tarihli J. Von
Hammerin kitabna ek olarak yer alan stanbul
plannda da Hatice Sultan Sahil-Sarayn gr-
mekteyiz.
33
Hakkndaki kerameti stanbulun Fethine
kadar dayanan, Evliya elebinin anlatmyla
vefat ve cenazesinde grlen dier kerametler-
le de stanbul halknn gnl sultan eyh Ab-
dlvedd Dedenin (Halk aznda Y Vedda
dnmtr) trbesinin burada bulunmasnn
blgeye verdii nem yannda Sahabeden Mu-
hammedl El Ensari hazretleri ile Ebu eybetl
Hdrinin kabirlerinin buraya verdii kudsiyet
dnda mahallenin dier bir zelliini olutu-
ran stanbulun ilk fetih mezarlnn burada yer
al Y Vedd blgesini stanbulun Sur dn-
da yer alan nemli bir mezarlk blgesi meyda-
na getirmesini salamtr. 19. yzyl ortalarna
kadar Sahilsaray ve yallarla da dolu olan Ha-
liin bu kysnn mezarlklar yannda bir sayfi-
ye yeri olarak da kullanldn grmekteyiz. Ba-
lkhane Nazr Ali Rza Beyin eserinden ren-
diimize gre, gl mevsiminde Y Vedd sem-
tinde afakla balayan gl pazar kurulmakta
1960l yllarn sonunda Y Vedd Bostannn grn
1970li yllarn balarnda Y Veddda bulunan Dakik Un
Fabrikas yklrken.
31. 1934 stanbul ehir
Rehberi, Hseyin
Ayvansaray, Mecmu-i
Tevarih, Yaynlayan: Fahri
. Derin ve Vhid ubuk,
stanbul 1985, s. 124.
32. Kou, Read Ekrem,
Bostancba Defterleri,
stanbul Enstits Dergisi,
stanbul 1950, cilt IV, Sayfa
39-40.
33. I. Melling, Voyage
Pittoresque de
Constantinople et des rives
du Bosphore, Paris 1819,
levha 14, Eyice, Semavi,
stanbulda hmal Edilmi
Tarihi bir Semt: Ayvansaray
TA, stanbul, Nisan 1987,
cilt 2, say 5, s. 37; Gren,
Ahmed Kamil, Gemiten
Gnmze Ayvansaray
Eyp Sultan Sempozyumu
I, Eyp Belediyesi stanbul
1997, sayfa 160-161.
E Y P S U L T A N S E MP O Z Y U MU T E B L L E R : I - V I I I
97
olup bu gl pazar Y Vedd Mahallesinde
mevsim boyunca devam etmekteydi.
34
Eype
ziyarete gelen halkn Tokmak Tepeye uraya-
rak (Halk arasnda Tokmak Baba ismi ile de ifa-
de edilmekteydi.) Dullar ve gen kzlar da yan-
larnda getirerek tepeye doru Ya ksmet diye
kotururlard.
35
20. yzyldan itibaren atlyeler
ile kk apta fabrikalarn hzla yer almaya
balad blgede 19. yzyl ncesine kadar da-
yanan Ayvansaray surlar dibinde bulunan deb-
bahane ile Ayvansaray Deirmeni blgenin ilk
sanayi kurulularydlar. Ayvansaray Deirme-
ni, 19. yzyln ikinci eyrei ierisinde yklm
olan Hatice Sultan Sarayndan geriye kalan Sa-
ray Hamam yerine 19. yzyl ortalarnda ina
edilmiti. Ayvansaray Surlar ile tokmak Tepe
arasnda kalan dz arazide ise blgenin bostan
olup bostan ierisinde yer alan su dolab bosta-
nn sulanmas yannda debbahaneye de su sa-
lamaktayd. 20. yzyln bandan itibaren k-
k aplda olsa Y Vedd Mahalesinin Defter-
dara doru olan ksmlarnda gemi skm atl-
yeleri ile imalathaneler olumaya balam-
, blgenin zelliini bozacak dzeyde olmayan
bu sanayileme 1970 yl kpr istimlaklarndan
sonra bu blge fabrika ve atlyelere terk edil-
mitir.
Byk bir ksm vakf olan mahallenin yine
vakf kaytlarnda yer alan bostan 22.5.1951 ta-
rihinde 81.770 lira kymet biilerek satla -
kartlmas blgenin Hali kys hari 16. yzyl-
dan beri bozulmam dokunana ilk mdahale
teebbs olmutur. 1970li yllarn balarna
gelindiinde ise Hali zerine kurulacak olan
III. Hali kprsnn bat balant yollarnn Y
Vedd Mahallesi ve Tokmak Tepe Fetih mezar-
l zerine ina edilecek olmas blgenin tarihi
dokusunun yok olmasna sebep vermitir. Kp-
r inas iin gerekli gereksiz ykmlar sonucu
blge gnmzdeki souk grnl bir sur d-
blgesi haline dntrlmtr.
20. Yzyln balarnda Y Vedd Mahallesinin grn
(Belediye Arivinden)
20. Yzyl balarna ait, Eypten Ayvansaraya doru olan
panoramann sa st kesinde, aalklar gerisinde,
yukarya doru ykselen Tokmak Tepe mezarl grlmek-
tedir. Aalkl ksm ise Y Vedd Mahallesinin bulunduu
yerdir. Ayvansaray surlarna yakn Hali kysnda yer alan,
Semerdan atl byk bina Dakik un fabrikasdr.
Panoramadan alnan ayrntda grlen Y Vedd
Mahallesinin Hali su yolu boyunca yer alan kys zerined
yallar grlmektedir.
Gnmzde Y Vedd (S.F. Gncolu, Mays 1998)
34. Balkhane Nazr Ali
Rza Bey, Bir Zamanlar
stanbul, Hazrlayan Niyazi
Ahmet Banolu Tercman
1001 Temel Eser, No.11,
stanbul s. 62
35. H. ehsuvarolu,
Asrlar Boyu stanbul,
Cumhuriyet Gazetesi Eki,
stanbul, 1953, 117.