Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl
71
ANNA CZECH
1)
, ELBIETA OLEKSIAK
2)
, EWA BIERNACKA
3)
sPOECzNE WsPARCIE DlA Osb lE WIDzCyCh
lUb NIEWIDOMyCh z POWODU CUKRzyCy
sOCIAl sUPPORt fOR thE PERsONs thE sIGht IMPAIRMENt OR
blINDNEss CAUsED by DIAbEtEs MEllItUs
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Towarzystwo Edukacji Terapeutycznej
1)

Polski Zwizek Niewidomych
2)

Dziennikarz medyczny
3)
StreSzczenie. Znaczne upoledzenie wzroku lub lepota z powodu cukrzycowej choroby oczu jest niezwykle trudn sytuacj kliniczn i spo-
eczn. Powoduje nie tylko wielkie trudnoci yciowe ale take terapeutyczne. Ogranicza moliwoci samokontroli i wstrzykiwania insuliny,
a take stosowanie prozdrowotnego stylu ycia dieta, leczniczy trening miniowy, zajcia edukacyjne. Cukrzycowa choroba oczu z reguy
czy si z innymi powikaniami cukrzycy oraz z chorobami skojarzonymi z cukrzyc. S to palce argumenty uzasadniajce organizowanie
dla tych chorych specjalnego, penego wsparcia spoecznego.
W tym zakresie naley podkreli niezwykle starann i aktywn rol Polskiego Zwizku Niewidomych. Wszyscy lekarze i pacjenci powinni t
organizacj realnie wspomaga.
Sowa kluczowe cukrzycowa choroba oczu, upoledzenie wzroku i lepota u osb z cukrzyc, specjalne wsparcie spoeczne, Polski Zwi-
zek Niewidomych.
Summary. The advanced impairment of sight or blindness due to diabetes mellitus is both - the difficult clinical and social situation. It is the
cause not only of real life difficulties but also limits the ability of self-control of insulintherapy and of practice the proper life-style-diet, physical
exercise, therapeutic education. Diabetic eye disease is usually associated with other diabetic complications and additional diseases.
All these facts are the hot arguments for the special organization of the medical and social support of these patients. The activities of the Polish
Association of Blind are the prominent example of such activity.
They should be developed and more supported by society, state and physicians.
Key words diabetic eye disease, sight impairment, blindness in patients with diabetes mellitus, special social support, Polish Association of Blind.
Opis przypadku (1)
stRACIAM WzROK MIMO tO W yCIU
zWyCIyAM (AUtENtyCzNA RElACJA)
J.W., lat 50, pielgniarka dyplomowana, od 1986 r. na
rencie. Starannie zadbana, mimo szpitalnego otoczenia,
okulary optyczne, w rku druty z robtk. Czsto si umie-
cha, czuj w rozmowie, jak zaraa mnie optymizmem.
Od dziecka ma cukrzyc. Nigdy nie widziaa swojego drugie-
go dziecka - syna, poniewa od czasu drugiej ciy jest niewidoma.
Autentyczna relacja pacjentki
W miasteczku niektrzy mwi, e to nieprawda, e
ja nie widz, bo si staram prowadzi czynny tryb ycia.
Robi zakupy, zaatwiam sprawy w urzdach, sprztam,
gotuj, prasuj, szyj, robi na drutach, mowi sweter,
synowi sweter, crce, sobie. Staram si wyglda pozy-
tywnie przy swoich 50 latach. Na co dzie chodz uma-
lowana, systematycznie odwiedzam kosmetyczk, wosy
mam malowane. Chodz wyprostowana, eby nie spra-
wia wraenia inwalidki. Nie obnosz si ze swoim nie-
szczciem, bo prcz wzroku mam tak duo - doskonay
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 2
www.medycyna-metaboliczna.pl
72
such, wch, intuicj, a przede wszystkim ludzi wok.
I moim zdaniem to jest wicej ni te oczy. Chocia s
chwile, kiedy jestem nieszczliwa.
Trudnoci yciowe
Teraz na oddzia przyszam chora, proza yciowa mnie
tym razem dopada: m straci prac, syn straci prac, na
utrzymanie 3-osobowej rodziny zostao 700 z, i wszystko
to spowodowao, e poczuam si bardzo chora, zmczo-
na, mam neuropati, ktra przy stresie si nasila. Profesor
pyta - co sycha pani Jolanto? Ja mwi - doktorze, je-
stem bardzo chora. Ale dzi ju profl mam ksikowy, bo
- no, wanie - od grudnia bior insulin lantus, ktra po-
zwala na dobre wyrwnanie cukrzycy, do tego Humalog,
leki na serce. Tak przy okazji - bo to wszystko okoo 200
z miesicznie kosztuje - to ja z dziedziny ekonomii sto-
sowanej mam ju na pewno doktorat, a moe i lepiej, bo
utrzyma 3-osobow rodzin za takie pienidze ... Moje
miasto jest pikne, ale pracy nie ma.
ycie jest tak kruche, w kadej chwili moe nas za-
brakn, a pozostanie po nas pami. Prawda? Wic sta-
ram si zostawi po sobie - bliskim i nie tylko - dobre
wspomnienia. Wychodz z takiego zaoenia, e trzeba si
cieszy tym, co czowiek ma. Uwaam, e mam bardzo
duo: dzieci, dom, ma, psin kochan. W moim miecie
spotykam dobrych ludzi. W sierpniu dostaam z miejskie-
go orodka pomocy od dyrektora 700 z i od burmistrza
miasta 1000 z i kupiono mi za te pienidze urzdzenie
Millestone, na ktrym nagranych jest pi ksiek.
Na tamtym fotelu sobie siadam - stoi tam fotel? - robi
na drutach crce bezrkawnik z golfem i przez kilkadzie-
sit minut oddaj si temu, co lubi najbardziej, suchaniu
ksiki. To Wilber Smith, autor poudniowoafrykaski, pi-
sze ciekawie o Afryce, i Robert Godard, tytuu nie pami-
tam, ale to mj ulubiony autor. Zamawiam nagrania w Bi-
bliotece Centralnej Polskiego Zwizku Niewidomych.
Ksiki to jedna z moich pasji, bo ja nadal szalon mam
gow. Mogabym nie je, nie spa, nie gotowa, nie
sprzta, tylko sucha. Prbowaam si uczy Brailla, ale
na tyle nie opanowaam, eby czyta szybko, a czytanie
powolne mnie mczy. W przyszym roku zamierzam wy-
stpi o program udwikowiony do komputera, i musz
si zmusi, eby si tego nauczy, myl, e chyba dam
rad. Nastpn moj wielk pasj jest muzyka powana.
Uwielbiam Straussa, Mozarta, Czajkowskiego. Suchanie
Straussa to s chwile szczcia dla mnie. Prosz sobie wy-
obrazi, e mnie czasu brakuje, tyle mam zaj. Za duo
czasu spdzam w kuchni, teraz mi si zmienio, nie lubi
gotowa.
Urodziam si i wychowaam w maej wioseczce nie-
daleko Szydowca, w trudnych warunkach.
Zachorowaam na cukrzyc w wieku szeciu lat, no
i byy to dziecistwo i modo z t cukrzyc okrutnie
cikie. Bez sprztu, bez insuliny, bez wiedzy, i std te
moje powikania obecne. Cukry byy z pewnoci bardzo
wysokie, o czym ja nie wiedziaam, zreszt nawet gdybym
wiedziaa, to nie umiaabym temu zaradzi. Rodzice nie-
wiele mi pomagali, byli starzy i wiedzy rwnie nie mieli,
nawet lekarze nie wiedzieli wiele na temat cukrzycy. Od
jesieni 1965 r. jestem na insulinie. Z perspektywy czasu
wiem, e leczenie byo cakiem nieprawidowe.
Bg raczy wiedzie, jakie te dawki byy insuliny cyn-
kowo-protaminowej i krystalicznej, dawka na dob, ad-
nej diety. To bya wie. To byy warunki okrutnie cikie.
Wyrosam w biedzie. Na niadanie bya zupa. Co byo naj-
tasze, to byo jedzone, zalewajka jaka. Trudno sobie te-
raz wyobrazi, e ja w takich warunkach wyrosam. Wic
mwi - na niadanie co tam byo. Po powrocie ze szko-
y zupa czy ziemniaki z barszczem. Kanapek nie jadam,
wdliny nie jadam, bo rodzicw nie byo sta. Moj mat-
k nie byo sta na insulin. Pamitam, kiedy opowiadaa
mi, e musiaa sprzeda z domu poduszk z pirami, eby
mi kupi insulin, bo lekarz w szpitalu wypisa insulin
krystaliczn na recept 100% patn, i dopiero pani w ap-
tece mamie powiedziaa, e ta recepta powinna by 10%
patna. Mama miaa zapaci za t insulin 110 z, i zacz-
a paka, bo nie miaa tyle pienidzy. I pani magister jej
powiedziaa, e ta recepta powinna by 10 razy tasza,
czyli 1,10 z. Nie wiem, jakie to byy pienidze w tamtych
czasach, w kadym razie byo to trudne, cikie, rodzice
nie radzili sobie z moj chorob.
Ja cukrzycy nabawiam si by moe przez uraz mecha-
niczny trzustki. Skoczyam z duej wysokoci, weszam na
dach domu i skoczyam. To bya zabawa z dziemi, konkurs,
kto dalej wejdzie. A e byam niesforna, nieposuszna, ywa,
wic si stao. Potem by strach, e co takiego zrobiam, a po
drugie zbyt dua wysoko, jak na takie mae dziecko, na
dole bya twarda ziemia. Cae ycie miaam takie pomysy
szalone. Potrafam i, nie mwic rodzicom, gdzie tam,
kilka kilometrw do lasu czy w pole, oni mnie szukali, a ja
si wietnie bawiam, zbieraam robaczki, kamyczki. Byam
nieposusznym dzieckiem, no i traf chcia... I od tego czasu te
objawy si pojawiy i caa historia z cukrzyc.
Insulin braam ju w szkole podstawowej, w liceum
oglnoksztaccym byam pod opiek poradni cukrzyco-
wej w Kielcach. Kanapki wtedy ju byy, obiady w szkole
byy. Pniej w pomaturalnym studium medycznym za-
czam mie jak wiedz o cukrzycy.
Szpital w Kielcach
W szpitalu pooniczym w Kielcach w 1984 r. dosta-
am pierwszy raz insuliny monokomponentne, sprowa-
dzane przez Ministerstwo Zdrowia na specjalne wnioski,
wyniki glikemii byy lepsze. Nawet wtedy dostaam, tylko
nie wiem skd, paski do pomiaru cukru, na skal barw.
Kuam palce, przykadaam do paseczka i po 30 sekun-
dach pasek zmienia kolor. To bya rewelacja, bo na wynik
z laboratorium trzeba byo poczeka, a ja po minucie mia-
am wynik. T insulin ju mi zostawiono. W 1988 r. bya
druga cia, drugi pord.
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 2
www.medycyna-metaboliczna.pl
73
Cie przebiegay prawidowo, trafam na mdrych
lekarzy w szpitalu pooniczym w Kielcach. Praktycznie
przebywaam wtedy wicej w szpitalu ni w domu, po-
niewa ja i lekarze uwaalimy, e bezpieczniej dla mnie
jest w szpitalu. Dzieci urodziy si zdrowe: pierwsze uro-
dziam w 19 roku trwania cukrzycy, drugie w 23. Przeom
ku lepszemu by w 1989 r., kiedy dostaam glukometr
GX. Zaczam sama bada sobie cukier, ustala dawki
i w miar dobrze kontrolowa cukry. Dostaam go w pre-
zencie od przewodniczcego PSD, pismo i glukometr.
Oddzia Diabetologii w Szpitalu Brdnowskim
W 1985 r., po raz pierwszy przyjechaam do Szpitala
Brdnowskiego.
W tamtych czasach rewelacj by caodobowy profl
glikemii, wic od czasu do czasu, bez przyczyny uda-
waam si do szpitala, przy okazji byy badania dna oka,
nerek itd. W 1985 r. akurat tu trafam i zakochaam si
w tym oddziale. Od tamtego czasu co dwa - trzy lata tu
przebywam.
Pierwsze problemy w dnie oka pojawiy si w latach
1978-1979, pierwsze wylewy w 1984-1985 r., w 1985
r. w szpitalu na Lindleya zrobiono mi krioterapi, ale
niewiele pomoga. Z roku na rok wzrok si pogarsza -
w 1990 r. widziaam tylko cienie, pniej zostao samo
poczucie wiata i przestaam widzie cakowicie. Mia-
am 30 lat.
Praktycznie sami z mem wychowalimy nasze
dzieci. W tym pierwszym najciszym okresie, kiedy ze
wiata wchodziam w ciemno, m mi bardzo poma-
ga. Bardzo si wstydziam chodzi z otwart lask, wic
m poszed ze mn na spacer i kaza mi otworzy lask.
Dziki samoobserwacji i wiedzy, ktr tu zdobyam,
dobrej samokontroli, diecie, insulinie, zatrzymaam dal-
sze powikania nerek. Nerki s w granicach wydolnoci,
jakkolwiek neuropati mam, angiopati rwnie, 15 lat
temu miaam problem z praw stop, mieli si ni ju za-
j chirurdzy, ale zaczam stosowa rne metody i opa-
nowaam stop cukrzycow. Powiedziaam ostatnio do
profesora Tatonia - dzieci ju s due i motywacja stania
twardo na dwch nogach ju znika. Ale wie pan co, panie
profesorze? - ja czekam na wnuki. Ja si nie dam!
Chciaabym, eby jak kto przeczyta ten artyku po-
wiedzia - ta kobieta sobie poradzia ze wszystkim! O co
takiego mi chodzi. Prosz pooy nacisk na moje cechy
charakteru, pogod ducha, zaradno, wiar w czowieka,
i o profesorze prosz napisa, e jest caym sercem odda-
ny pacjentom, jestem mu tak wdziczna! On w zasadzie
ukierunkowa moje ycie z cukrzyc. Najchtniej bym
w Szydowcu postawia mu pomnik ze zota.
KOMENtARz MEDyCzNy
Cukrzyca ma co najmniej 2 oblicza. Jedno to zaburze-
nia przemiany materii, wskaniki wyrwnania glikemii,
objawy powika. Jest to medyczne oblicze tej choroby.
Ale jest jeszcze inne, a mianowicie yciowe losy osb
z cukrzyc, wpyw chorowania i trudnego leczenia na
osiganie celw yciowych lub po prostu rodkw utrzy-
mania. Jest to oblicze psychologiczne, spoeczne i ekono-
miczne. Jake czsto wida sposb, e cukrzyca odsania
wczeniej niewidoczny potencja nowych wartoci y-
ciowych, jak osoby z cukrzyc w niezwykle dzielny spo-
sb zwyciaj przeciwnoci, pokazuj swoje niezwyke
ludzkie wartoci i wartoci spoeczne. W historii P. Jolan-
ty chorowanie na cik cukrzyc typu 1 w trudnych wa-
runkach, powysze okolicznoci s niezwykle widoczne.
Walczya i zwyciaa w ksztatowaniu swojego i swoich
bliskich ycia - nie waham si uy tego okrelenia - po
bohatersku. Dla lekarzy jest w tym zakresie uosobieniem
sensu ich zawodu.
W tej historii p. Jolanty wyrni mona 2 okresy.
Pierwszy to nage zachorowanie na cik cukrzyc 6-let-
niego dziecka w warunkach spoecznych i yciowych
maej wsi pod Szydowcem, w woj. mazowieckim. Le-
czenie cukrzycy w tym okresie, a wic kilkadziesit lat
temu byo bardzo trudne, mao skuteczne - zapewni mo-
go ycie, ale nie zdrowie. Mimo to P. Jolanta zdobya za-
wd pielgniarki dyplomowanej, wysza za m, urodzia
dwoje piknych dzieci. By to jednak okres przewlekego
niewyrwnania cukrzycy, ktre spowodowao powsta-
nie cikiego powikania, a mianowicie cakowit utrat
wzroku z powodu proliferacyjnej, krwotocznej retinopatii
cukrzycowej w okresie 2-giej ciy, w r. 1988.
To tak cikie powikanie nie zaamao jednak P. Jolan-
ty. Odwrotnie - rozpocza wtedy coraz bardziej skutecz-
ne leczenie cukrzycy ze starann samokontrol - mimo
utraty wzroku. Jest to drugi okres chorowania poczony
ju - take dziki postpom diabetologii - z osiganiem
wzgldnie dobrych wskanikw wyrwnania cukrzycy.
W okresie tym P. Jolanta take dba o swoj rodzin,
wychowuje dzieci, aktywnie yje take dla siebie. Roz-
wija zainteresowania muzyk, literatur - mimo cakowi-
tej utraty wzroku i cukrzycy. Moe wanie dlatego coraz
bardziej ceni i praktykuje najbardziej szlachetne wartoci
yciowe - przyja dla ludzi, starania o optymizm - mimo
wszystko. To jest historia okresu kiedy chorowanie i po-
znanie na przykadzie wasnego losu ceny ycia i zdrowia
uwarunkowanego lepszym ju leczeniem, dao o sobie
zna pozytywnie. Byo to odkrywanie w swojej osobo-
woci nowych, uprzednio niewidocznych si do prze-
zwyciania trudnoci, niepowodze i take ogranicze
materialnych. W tym drugim okresie - co z dum moe
stwierdzi nasza Pacjentka - nie pojawiy si ju adne
dodatkowe powikania cukrzycy. P. Jolanta w duej mie-
rze zawdzicza to sama sobie, poniewa staa si osob
mdr i racjonaln oraz starann i skrupulatn w leczeniu.
Wykorzystaa te szanse jakie day postpy diabetologii.
Moga wyksztaci dzieci, zadba o ma, nawiza wiele
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 2
www.medycyna-metaboliczna.pl
74
dobrych znajomoci z ludmi, zyska wielkie uznanie
wrd spoecznoci, w ktrej yje. Odkrya, a moe wy-
tworzya w ten sposb nowe, jake wane dla realizacji
jej yciowych planw, dla samego sensu ycia wartoci.
Nie poddaa si mimo, e musi przezwycia take inne
trudnoci. M jest bezrobotny, trzeba utrzyma rodzi-
n z renty 700 z miesicznie. To niezwyke, e mona
oglda P. Jolant piknie ubran z barwnymi koralami,
umiechnit mimo, e tego sama nie widzi. Jest przyja-
nie nastawiona do wiata i ludzi - ma przekonanie, e ta
przyja bdzie odwzajemniona. Oby zachowaa ten za-
pa i si ycia na bardzo dugo.
JAK PACJENCI z CUKRzyC stARAJ sI
PRzystOsOWA DO UtRAty WzROKU?
Zoony charakter inwalidztwa wzroku
yciowe i zdrowotne znaczenie wzroku jest wielo-
skadnikowe, ma oczywiste, wyjtkowe znaczenie indy-
widualne, spoeczne i medyczne.
Szczeglnie ogranicza lub eliminuje funkcje poznaw-
cze, orientujce w przestrzeni, komunikacyjne, modeluj-
ce dziaanie innych - poza wzrokowymi - orodkw mz-
gowych i innych zmysw.
Monaby wyrni 3 zakresy skutkw upoledzenia
wzroku (2, 3).
S to skutki:
Indywidualne:
niepenosprawno w praktyce codziennego trybu ycia
utrudnienia w realnych warunkach ycia
utrata szansy realizacji celw yciowych
zmiany w charakterze wartoci yciowych
zaburzenia psychoemocjonalne, depresja.
Spoeczne:
zaleno od osb drugich, powstanie nowych potrzeb
konieczno wsparcia psychologicznego, medyczne-
go, ekonomicznego, kulturalnego
konieczno wytworzenia nowych zachowa
Medyczne:
zaleno od instytucji opieki medycznej
konieczno ustalenia specjalnych standardw leczenia
prewencja urazowoci psychicznej, fzycznej i spoecznej
specjalna rehabilitacja i tyfologia.
Pacjenci z upoledzeniem wzroku staraj si adap-
towa do powyej wymienionych skutkw tak w odnie-
sieniu do codziennego ycia jak i zalece dotyczcych
leczenia i samokontroli cukrzycy (4).
Do tego rodzaju zwykych adaptacji nale:
1. zapoznanie si i wywiczenie w ocenianiu przedmio-
tw lub pozycji za pomoc dotyku donie.
2. orientowanie si w przestrzeni za pomoc lasek lub za
pomoc specjalnie trenowanego psa.
3. rozpoznawanie przedmiotw za pomoc ich zapachu
lub smaku.
4. weryfkacji dronoci igy podajcej insulin za pomo-
c nakroplenia na do 1-2 kropli preparatu.
Do pomocniczych sposobw adaptacji do upoledze-
nia wzroku lub lepoty naley czsto fnezyjne rozpozna-
wanie dwikw. Pomocne w tym zakresie s np. m-
wice glukometry do samokontroli glikemii, mwice
zegarki informujce o porze dnia, podobnie dostpne
mog by mwice wagi, tonometry a take peny insu-
linowe z sygnaami dwikowymi (5).
Do potrzebnych zwyczajw osb le widzcych nale-
y przedstawianie si z nazwiska i zawodu tak pacjentw
jak i osb, z ktrymi niewidomi si komunikuj.
Wprowadzono rwnie do uytku bardzo poyteczne
dla le widzcych mwice komputery i sposoby cze-
nia si z Internetem, programu komputerowego gonego
czytania ksiek (e-books).
Praktyczne jest take stosowanie przyrzdw np.
w kuchni, sygnalizujcych poziom pynu w naczyniu
(woda, herbata etc.).
Wszystkie tego rodzaju przystosowania pomagaj
w ograniczonym zakresie, w codziennym yciu. Jednym
z wanych ich zastosowa jest zmniejszenie stresu nie-
widzenia oraz wykonywania samokontroli terapeutycznej
cukrzycy.
Wymaga to wprowadzenia do leczenia chorych na
cukrzyc z niedowidzeniem specjalnych programw
i wicze edukacyjnych.
Opublikowano w tym zakresie interesujce standardy
dotyczce edukacji i rehabilitacji niewidomych i sabowi-
dzcych chorych na cukrzyc, (6, 7).
Wiele tych problemw stara si rozwizywa Polski
Zwizek Niewidomych.
Polski Zwizek Niewidomych
Instytucja o niezwykle szlachetnych i wanych ce-
lach, metodach i osigniciach
Zestawienia statystyczne szacuj, e 0,5-7,0% osb
z dugotrwa cukrzyc wykazuje upoledzenie wzroku
odpowiadajce defnicji lepoty. Tak due rnice w tym
zakresie zale od wielu czynnikw rodowiskowych.
Pacjenci szczeglnie podkrelaj, e upoledzenie
wzroku spowodowane retinopati jest przyczyn bardzo
znacznych, yciowych upoledze jak:
- utrata samodzielnoci,
- zdolno do zwykych, codziennych czynnoci
jak czytanie, zajcia kuchenne, ubieranie si itd.
(niepenosprawno),
- utrata moliwoci kierowania samochodem,
- realizowanie zalece leczniczych, np. wstrzykiwanie
insuliny lub samokontrolne testowanie glikemii.
yciowych utrudnie jest o wiele wicej.
Zale one od stopnia uszkodzenia wzroku, aktywno-
ci osb chorych, skutecznoci wsparcia opiekunw, r-
nych technicznych przystosowa a take wspistnienia
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 2
www.medycyna-metaboliczna.pl
75
innych powika cukrzycy lub chorb. Jako ycia obni-
a si jednak w sposb dramatyczny.
Upoledzeniu wzroku towarzyszy lk przed cakowit
lepot, pojawia si te depresja.
rodowisko medyczne a take psycholodzy, specjali-
ci rehabilitacji i specjalnie wybrani technicy staraj si
ogranicza takie yciowe upoledzenia wynikajce z reti-
nopatii. W sumie dziaania tego rodzaju okrelane s mia-
nem tyfologii. Powstay specjalne instytucje i poradnie
tyfologiczne, np. przy Polskim Zwizku Niewidomych,
programy badawcze i praktyczne, pimiennictwo w tym
zakresie. Korzystaj z tych postpw niewidomi, ktrzy
uczestnicz w dziaaniach Polskiego Zwizku Niewido-
mych (8).
Liczba osb z cukrzyc i utrat wzroku zarejestrowa-
na przez Polski Zwizek Niewidomych chronologicznie
przedstawia si nastpujco:
W ramach Polskiego Zwizku Niewidomych dziaa
Sekcja Niewidomych Osb z Cukrzyc. Organizuje ona
wyspecjalizowan edukacj dla tych osb, turnusy i obo-
zy rehabilitacyjne.
Stara si prowadzi programy ulepszajce lecze-
nie cukrzycy, wspiera chorych w trudnociach emo-
cjonalnych i psychologicznych, oferowa rehabilitacj
tyfologiczn.
W latach 1992-1993 zorganizowano w Polsce 16 wy-
specjalizowanych placwek dla niewidomych osb z cuk-
rzyc, w latach 1994-1996 organizowano wspprac dia-
betologw, okulistw i tyfologw, w okresie 1998-1999
sformuowano i wprowadzono do praktyki edukacyjne
standardy dla niewidomych osb z cukrzyc.
Od roku 2000 rozszerzono te dziaania, zwikszono
zakres ich interwencji, np. w formie klubw niewido-
mych i ich rodzin, angaowano wolontariaty do opieki,
rozwijano techniczne moliwoci rehabilitacyjne.
S to konieczne, niezwykle poyteczne i jednoczenie
trudne dziaania.
Polski Zwizek Niewidomych w ich zakresie powinien
otrzymywa wielkie uznanie oraz materialn pomoc od-
powiednio do potrzeb.
PIMIENNICtWO
1. Tato J., Czech A., Bernas M., Biernacka E.: Socjologia cuk-
rzycy, Wyd. Esculap, d, 2013.
2. Tato J., Czech A., Bernas M. (red.): Diabetologia kliniczna,
PZWL, Warszawa, 2008.
3. Giddes A.: Socjologia, Wyd. Naukowe PWN, 2006.
4. Hersen I., Sk H.: Psychologia Zdrowia, Wyd. Naukowe
PWN, 2007.
5. Who Report of Consultation: Prevention of blindless from
diabetes mellitus, 2005,Geneva.
6. Tracz M. i wsp.: Edukacja niewidomych i sabowidzcych
chorych na cukrzyc, wyd. 2, Polski Zwizek Niewidomych
i Katedra Gastroenterologii i Chorb Przemiany Materii
WUM, 1999.
7. Karnafel W. i wsp.: Standardy edukacji i rehabilitacji niewi-
domych i sabowidzcych chorych na cukrzyc, Wyd. Ka-
tedra Gastroenterologii i Chorb Przemiany Materii WUM,
2003.
8. Owczarczyk W.: Jak sobie radzi? Wskazwki dla sabo wi-
dzcych, Polski Zwizek Niewidomych, Warszawa, 1993.
Adres do korespondencji
Anna Czech
ul. Pocka 15C/40
01-231 Warszawa
e-mail: a.czech@interia.pl
Uwaga: artyku jest w czci przedrukiem tekstu
z ksiki Socjologia cukrzycy (Wyd. Esculap, 2013) za
zgod autorw.
Rok
Niewidome osoby
z cukrzyc
Oglna liczba
czonkw
Polskiego Zwizku
Niewidomych
3557
5583
5959
5107
1993
1999
2003
2009
82 725
83 507
78 805
66 444
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 2
www.medycyna-metaboliczna.pl
76
c.d. Standardy edukacji terapeutycznej w starszym wieku
PODsUMOWANIE
Co przynosi stosowanie standardw lub rekomendacji
ZALETY:
Lekarz praktyk otrzymuje wskazwki postpowania ustalane przez badaczy lub wybitnych ekspertw klinicznych
Uatwia to uzyskiwanie lepszych wynikw diagnostyki i leczenia
WADY:
Nadmierne uoglnianie zasad postpowania
Ograniczanie dziaa wg zasady patient-centered care czyli indywidualizacji
Moliwo szybkiej dezaktualizacji zalece
PODsUMOWANIE
Jak racjonalnie wykorzysta standardy lub rekomendacje
w praktyce diabetologicznej?
Naley uzna standardy za przyblione wskazwki postpowania, ustalanie kierunkw mylowych
Konfrontowa standardy z wasnym cigym doskonaleniem zawodowym
Ujmowa standardy w sposb racjonalny i krytyczny