ustawy o udostpnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych
gospodarczych
Ministerstwo Gospodarki 18 kwietnia 2014
2
3 Spis treci I. Cel projektowanej regulacji. .......................................................................................................................... 4 II. Obowizujce rozwizania prawne. ............................................................................................................. 6 III. Istota proponowanych rozwiza i zakres przewidywanej regulacji. ......................................................... 8 1. Wprowadzenie uprawnienia do przekazywania informacji o niektrych zobowizaniach publicznoprawnych....................................................................................................................................... 8 a) Umoliwienie organom publicznym, w tym urzdom skarbowym oraz oddziaom Zakadu Ubezpiecze Spoecznych oraz Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego, przekazywania do biur informacji o zobowizaniach publicznoprawnych dotyczcych opat administracyjnych i podatkw lokalnych................................................................................................................................................... 8 b) Umoliwienie przekazywania do biur informacji pozytywnych przez organy podatkowe i oddziay ZUS oraz KRUS ........................................................................................................................................ 9 2. Ujawnianie informacji o zobowizaniach przedawnionych ................................................................... 9 3. Udostpnianie informacji o bezskutecznych egzekucjach do biur informacji gospodarczej ............... 11 4. Obowizek przekazywania danych pomidzy rejestrami i wniosek jednolity ....................................... 12 5. Ustawowe okrelenie typowych sytuacji prawnych i faktycznych uzasadniajcych moliwo dokonania wpisu oraz obligujcych biuro, wierzyciela albo dunika do aktualizacji bd wykrelenia wpisu........................................................................................................................................................... 13 a) Podstawy dokonania wpisu informacji gospodarczej......................................................................... 15 b) Podstawy aktualizacji i archiwizacji wpisw z rejestru ..................................................................... 16 6. Ochrona dunika przed nieprawdziwym wpisem................................................................................. 16 7. Dopuszczenie osb fizycznych do przekazywania informacji gospodarczych do biur ......................... 19 8. Opracowywanie przez biura informacji gospodarczej tzw. modeli predykcyjnych .............................. 19 9. Wykonywanie obowizkw informacyjnych na zlecenie wierzyciela ................................................... 20 10. Poredniczenie na rzecz klientw w dostpie do rejestrw publicznych............................................. 21 11. Prowadzenie przez biura programw certyfikacyjnych i wydawanie dokumentw na podstawie informacji zawartych w bazie biura informacji gospodarczej .................................................................. 21 12. Modyfikacja modelu przetwarzania informacji gospodarczych przez biura ...................................... 22 13. Nadzr ministra waciwego do spraw gospodarki nad dziaalnoci biur informacji gospodarczej 23 14. Przegld przepisw ustawy pod ktem eliminacji wtpliwoci interpretacyjnych i wprowadzenie niezbdnych uzupenie............................................................................................................................. 25 15. Okres vacatio legis................................................................................................................................ 26 Zacznik. Schemat postpowania ze zgoszeniem wpisu do biura informacji gospodarczej................. 28 4
I. Cel projektowanej regulacji. Obecnie kwestie zwizane z informacj gospodarcz i funkcjonowaniem biur informacji gospodarczej reguluje ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostpnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych 1 , w dalszej czci projektu zaoe zwana ustaw. Wprowadzony w przedmiotowym akcie system wymiany informacji gospodarczej jest jednym z elementw szerszego wachlarza instytucji prawnych regulujcych rynek informacji o wiarygodnoci patniczej uczestnikw obrotu gospodarczego, nie tylko przedsibiorcw, ale take konsumentw. Dowiadczenia zebrane w okresie prawie czterech lat obowizywania regulacji, jak rwnie dynamicznie zmieniajca si sytuacja na rynku gospodarczym i finansowym, ujawniy potrzeb dokonania dalej idcych zmian ustawowych, modyfikujcych przyjty model wymiany informacji o wiarygodnoci patniczej. Majc na uwadze powysze, Ministerstwo Gospodarki dokonao oceny funkcjonowania przedmiotowej ustawy. Przeprowadzono ankiety, analizy przepisw i rozwiza funkcjonujcych w innych krajach oraz konsultacje obejmujce ramy prawne udostpniania i wymiany informacji o wiarygodnoci patniczej uczestnikw obrotu gospodarczego. Prace analityczne objy szerokie spektrum zagadnie zwizanych z informacjami o spenianiu zobowiza pieninych, czyli wiarygodnoci patniczej. Konsultacje prowadzone byy z wieloma podmiotami, takimi jak: organizacje przedsibiorcw, organizacje ochrony praw konsumentw, przedsibiorcy czy organy publiczne i administracji rzdowej. W ramach konsultacji przygotowany zosta kompleksowy dokument pt. System informacji o wiarygodnoci patniczej w obrocie gospodarczym. Zielona Ksiega. 2
Wynikiem oceny funkcjonowania ustawy jest ustalenie celw, ktre powinna realizowa zmieniona regulacja. Nale do nich: - uatwienie dostpu do kompleksowej informacji o wiarygodnoci patniczej maym i rednim przedsibiorcom, - zmniejszenie kosztw dostpu do komplementarnej informacji o wiarygodnoci patniczej, - wzmocnienie ochrony dunikw przed niesusznym wpisem do rejestru, - umoliwienie budowania peniejszych (kompletnych, aktualnych, wiarygodnych) baz danych o zobowizaniach pozwalajcych lepiej weryfikowa potencjalnych kontrahentw i wzrost pewnoci patniczej. Systemy wymiany informacji o zobowizaniach finansowych su zmniejszeniu ryzyka kredytowania kontrahenta, ktry potencjalnie moe mie problemy z wypacalnoci. Nie jest moliwe stworzenie systemu, ktry zapewni, e kontrahent zawsze wywie si ze swoich zobowiza. Systemy te opieraj si przede wszystkim na sprawdzaniu historii patniczej
1 Dz. U. Nr 81, poz. 530, z pn. zm. 2 http://www.mg.gov.pl/files/upload/19254/Zielona%20Ksi%C4%99ga%20o%20systemie%20informacji%20o%20 wiarygodn%20p%C5%82atniczej%202013.10.25.pdf 5 potencjalnego kontrahenta i pozwalaj na ocen jego reputacji. Transakcje z kontrahentem o dobrej reputacji s mniej ryzykowne. Bezpieczestwo obrotu gospodarczego ma istotne znaczenie dla konkurencyjnoci gospodarki. Niewielki poziom bezpieczestwa skutkuje ograniczaniem kontaktw gospodarczych do partnerw znanych i sprawdzonych, nie zawsze majcych najbardziej konkurencyjn ofert. Przedsibiorcy d do ograniczania niepotrzebnego ryzyka, zwaszcza w okresie niepewnoci na rynku. Ograniczone zaufanie i mniejsza gotowo do nawizywania kontaktw z nowymi partnerami przekada si na wysze koszty transakcyjne, bowiem skania do sigania po dodatkowe zabezpieczenia prawne i finansowe. W przypadku mniejszych transakcji konstruowanie mechanizmw zabezpiecze jest zwykle zbyt kosztowe, aby transakcja bya w ogle opacalna. Dlatego te celem przedmiotowych zmian jest stworzenie w miar powszechnego, niedrogiego w uytkowaniu i sprawnego systemu wymiany informacji o wiarygodnoci patniczej. Taki system bdzie stanowi skuteczny mechanizm obniania ryzyka dziaalnoci gospodarczej. Std kluczowe bd uregulowania dotyczce podstaw wpisu, weryfikacji jego wiarygodnoci i rozszerzenia podstaw usunicia informacji z rejestrw. Nie mniej istotna - z punktu widzenia wzmocnienia bezpieczestwa obrotu, a w konsekwencji podniesienia konkurencyjnoci gospodarki - jest kompletno informacji. Oznacza to dostp nie tylko do informacji o niewywizywaniu si ze zobowiza (negatywnej), ale take informacji pozytywnej, czyli o prawidowym wywizywaniu si ze zobowiza. Potwierdzenie wasnej rzetelnoci moe podnie atrakcyjno oferty, a w konsekwencji przynie wymierne korzyci gospodarcze. Obecnie brak jest penej i faktycznej wsppracy w zakresie przekazywania danych pomidzy biurami, pomimo zapewnienia takiej moliwoci w ustawie. Przez biura nie s rwnie przekazywane informacje zgromadzone w rejestrach publicznych. Optymalny system powinien zapewnia sprawno obsugi rejestrw po stosunkowo niskich kosztach. W ramach systemu musz funkcjonowa skuteczne mechanizmy ochrony praw dunikw. System powinien by zarazem wystarczajco atrakcyjny i skuteczny, tak aby stanowi prawdziwe wsparcie w odzyskiwaniu nalenoci - dla wierzycieli, oraz w ocenie wiarygodnoci patniczej - dla potencjalnych kontrahentw. Obecnie na rynku dziaaj cztery biura informacji gospodarczej, co sprawia, e w istocie mamy do czynienia z kilkoma rwnolegle istniejcymi systemami, a uzyskanie penej informacji wymaga skorzystania z usug kilku podmiotw. Celowe jest zatem zapewnienie wymiany informacji gospodarczych midzy biurami. W celu poprawienia efektywnoci obecnego systemu wymiany informacji o wiarygodnoci patniczej proponuje si wprowadzenie zmian ustawowych, wskazanych w dalszej czci niniejszych zaoe.
6 II. Obowizujce rozwizania prawne. Zgodnie z obowizujc ustaw z 2010 r. biuro informacji gospodarczej jest porednikiem w udostpnianiu informacji gospodarczych. Porednictwo to polega na przyjmowaniu informacji gospodarczych od wierzycieli, przechowywaniu i ujawnianiu tych informacji. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy informacj gospodarcz stanowi: 1) dane identyfikujce przedsibiorc, osob prawn, jednostk organizacyjn nieposiadajc osobowoci prawnej lub osob fizyczn; 2) dane o zobowizaniu pieninym (zarwno tzw. dane negatywne, jak i dane pozytywne); 3) dane o posueniu si podrobionym lub cudzym dokumentem. Podmiotem uprawnionym do przekazywania danych do rejestrw biur informacji gospodarczych jest wierzyciel. Wierzycielem, zgodnie z przepisem art. 2 ust. 2 pkt 4 ustawy, ustawy jest: 1) osoba fizyczna, ktrej wierzytelno zostaa stwierdzona tytuem wykonawczym; 2) osoba fizyczna wykonujca dziaalno gospodarcz; 3) osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadajca osobowoci prawnej, ktrej w zwizku z wykonywan dziaalnoci gospodarcz lub stosunkiem prawnym przysuguje wierzytelno oraz 4) podmioty uprawnione zgodnie z przepisami dotyczcymi alimentw i wspierania rodziny. Informacje do biur, na odrbnych zasadach, mog przekazywa te, na podstawie przepisw art. 9 i 13 ustawy, Biuro Informacji Kredytowej oraz instytucje dysponujce danymi o wiarygodnoci patniczej z pastw czonkowskich Unii Europejskiej oraz innych pastw Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Wierzyciel ponosi odpowiedzialno za spenienie warunkw przekazywania informacji gospodarczych okrelonych w przepisach art. 14 i 15 ustawy. Wierzyciel jest uprawniony do przekazania informacji do biura jeeli: 1) zobowizanie wynika z okrelonego stosunku prawnego; 2) zobowizanie jest wymagalne od co najmniej 60 dni; 3) czna kwota wymagalnych zobowiza wynosi co najmniej 200 zotych w przypadku konsumentw, albo 500 zotych w przypadku przedsibiorcw i innych podmiotw; 4) upyn co najmniej miesic od wysania przez wierzyciela wezwania do zapaty zawierajcego ostrzeenie o zamiarze przekazania danych do biura. Wierzyciel, ktry przekazuje do biura nieprawdziw informacj podlega, na podstawie przepisu art. 48 ustawy, grzywnie do 30 tysicy zotych. Biuro, ktre ujawnia nieprawdziw lub nieaktualn informacj gospodarcz rwnie podlega grzywnie do 30 tysicy zotych, na podstawie przepisu art. 51 ustawy. Ustawa przewiduje te, w art. 16, uproszczon procedur przekazywania informacji gospodarczych przez podmioty (osoby fizyczne i prawne), ktre uzyskay tytu wykonawczy wobec zobowizania. 7 Ustawa przewiduje szczegowe zasady aktualizacji i usuwania informacji gospodarczych. Informacje gospodarcze usuwane s przez biuro bd aktualizowane na wniosek wierzyciela. Biuro usuwa informacje gospodarcze w przypadkach okrelonych w art. 31 ustawy, tj.: 1) na wniosek wierzyciela; 2) przed zaprzestaniem wykonywania dziaalnoci gospodarczej przez biuro; 4) przekazane przez wierzyciela, z ktrym wygasa albo zostaa rozwizana umowa; 5) przekazane przez wierzyciela, ktry po ich przekazaniu do biura zosta wykrelony z waciwego rejestru albo ewidencji lub zaprzesta wykonywania dziaalnoci gospodarczej; 6) dotyczce posuenia si podrobionym lub cudzym dokumentem po upywie 10 lat liczc od koca roku, w ktrym biuro otrzymao te informacje; 7) na podstawie uzasadnionej informacji o nieistnieniu zobowizania; 8) na podstawie uzasadnionej informacji o wyganiciu zobowizania, jeeli dane dotycz dunika bdcego konsumentem; 9) po upywie 3 lat od ich ostatniej aktualizacji, nie pniej ni po upywie 10 lat od dnia ich przekazania przez wierzyciela. Dunik, ktrego dotyczy informacja gospodarcza ma prawo dostpu do swoich danych, jak te prawo dania ich sprostowania bd aktualizacji. Sprostowanie bd aktualizacja dokonywane s, zgodnie z przepisami art. 30 ustawy, na danie dunika skierowane do wierzyciela.
III. Istota proponowanych rozwiza i zakres przewidywanej regulacji.
1. Wprowadzenie uprawnienia do przekazywania informacji o niektrych zobowizaniach publicznoprawnych
a) Umoliwienie organom publicznym, w tym urzdom skarbowym oraz oddziaom Zakadu Ubezpiecze Spoecznych oraz Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego, przekazywania do biur informacji o zobowizaniach publicznoprawnych dotyczcych opat administracyjnych i podatkw lokalnych Propozycja legislacyjna: Proponuje si, aby organy publiczne, w tym podatkowe (urzdy skarbowe oraz organy gmin w zakresie podatkw i opat lokalnych) i oddziay ZUS oraz KRUS, mogy przekazywa do biur informacje o ostatecznie lub prawomocnie stwierdzonych zobowizaniach publicznoprawnych dotyczcych opat administracyjnych i podatkw, po chwili przystpienia przez organ egzekucyjny do czynnoci egzekucyjnych. W tym celu konieczne bdzie odpowiednie dostosowanie przepisw o tajemnicy skarbowej. Przepisy okrel szczegowo tryb i zakres przekazywanych informacji. Uzasadnienie Obecne rozwizania nie daj jednoznacznej podstawy do przekazywania tego rodzaju zobowiza do biur. Tymczasem, maj one istotn warto do oceny wiarygodnoci patniczej podmiotu. W zwizku z tym, e podstawow funkcj biur informacji gospodarczej powinno by umoliwienie dokonania weryfikacji wiarygodnoci patniczej potencjalnego kontrahenta, zasadnym jest poszerzenie rde danych przekazywanych do biur. Zobowizania publicznoprawne przedsibiorcw i obywateli maj rny charakter. Mog to by zarwno zobowizania stricte podatkowe, jak rwnie opaty administracyjnoprawne, opaty egzekucyjne, a take kary (grzywny i kary administracyjne). Proponuje si, aby przekazywaniu do biur nie podlegay informacje o: - naoonych grzywnach i innych opatach o charakterze karnym. Informacja taka ma niewielkie znaczenie dla oceny wiarygodnoci patniczej oraz - zalegociach podatkowych, jeeli nie s prawomocnie lub ostatecznie stwierdzone i nie s przedmiotem postpowania egzekucyjnego. Rozwizanie to umoliwi dokonywanie pogbionej oceny wiarygodnoci patniczej potencjalnego kontrahenta.
9
b) Umoliwienie przekazywania do biur informacji pozytywnych przez organy podatkowe i oddziay ZUS oraz KRUS Propozycja legislacyjna: Proponuje si aby osoby, ktre wystpuj o wydanie zawiadczenia o niezaleganiu w zapacie podatkw lub skadek mogy jednoczenie wnioskowa o to, aby organ podatkowy albo oddzia ZUS oraz KRUS przekaza tak pozytywn informacj do wszystkich biur informacji gospodarczej. Przepisy okrel oglny tryb i zakres przekazywanych informacji. Uzasadnienie Rozwizanie ma na celu uzupenienie obowizujcych regulacji w zakresie przekazywania do biur tzw. informacji pozytywnych na temat zobowiza publicznoprawnych. Gromadzenie takich danych w biurach pozwoli na budowanie bardziej kompleksowych baz danych. Dane takie bd wykorzystywane take przy sporzdzaniu modeli predykcyjnych, o ktrych mowa w pkt 8 niniejszych zaoe. Proponowane rozwizanie bazuje na funkcjonujcej obecnie praktyce, zgodnie z ktr, przedsibiorcy i obywatele przedstawiaj zawiadczenia o niezaleganiu w zapacie podatkw oraz skadek na ubezpieczenie spoeczne. Zawiadczenia takie wystawiane s na wniosek zainteresowanych.
2. Ujawnianie informacji o zobowizaniach przedawnionych Propozycja legislacyjna: Proponuje si zrnicowanie sposobu i trybu przyjmowania i ujawniania informacji o zobowizaniach przedawnionych dotyczcych przedsibiorcw i konsumentw. 1) Zobowizania przedawnione przedsibiorcw Proponuje si nie rnicowa informacji na informacje o zobowizaniach przedawnionych i nieprzedawnionych, i co do zasady pozostawi obecn regulacj. Regulacja powinna by uzupeniona obowizkiem specjalnego oznaczania zobowiza, ktre dunik-przedsibiorca kwestionuje powoujc si na zarzut przedawnienia. Dunik powinien mie moliwo zgoszenia komentarza do wpisu do rejestru. Proponuje si te naoenie na biura obowizku usuwania informacji gospodarczych na podstawie prawomocnego wyroku sdowego oddalajcego powdztwo na skutek przedawnienia. 2) Zobowizania przedawnione konsumentw Proponuje si wprowadzenie zasady, zgodnie z ktr biuro ma obowizek usunicia informacji gospodarczej dotyczcej konsumenta w 1 rok po upywie okrelonego w przepisach terminu przedawnienia. Biuro nie usuwa informacji, jeeli przed tym terminem wierzyciel poinformowa w sposb wiarygodny biuro o przerwaniu biegu przedawnienia. W celu umoliwienia biurom identyfikacji terminu przedawnienia zobowizania zgoszonego do rejestru, proponuje si aby wierzyciel w zgoszeniu dugu do biura wskazywa termin 10 przedawnienia. Rozwizanie to oznacza, e informacje o zobowizaniach konsumentw bd usuwane po upywie 1 roku od upywu, w szczeglnoci, nastpujcych okresw: a) 1 roku przedawnienia roszczenia z tytuu umowy przewozu, b) 2 lat przedawnienia roszczenia z tytuu: umowy sprzeday, debetu na koncie, usug telekomunikacyjnych, umowy o dzieo, c) 3 lat przedawnienia roszczenia o wiadczenia okresowe (np. czynsz najmu, alimenty), roszczenia zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej, zobowizania z umowy kredytu, poyczki, dugi na karcie kredytowej, roszczenia z umowy ubezpieczeniowej, roszczenia z tytuu umowy o prac, d) 10 lat przedawnienia, innego ni wymienione powyej, roszczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sdu lub innego organu powoanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sdu polubownego, ugod zawart przed sdem albo przed sdem polubownym. Taka, lub podobna, lista powinna by zamieszczona w regulaminie zarzdzania danymi biura, a wierzyciel powinien mie moliwo wskazania terminu przedawnienia z listy zamieszczonej w formularzu zgoszeniowym. Wierzyciel powinien dokonywa wskazania z dochodzeniem naleytej starannoci. Cel wskazania terminu przedawnienia jest dwojaki. Po pierwsze, dziki wskazaniu, dunik-konsument moe przedstawi swoje stanowisko, co do poprawnoci wskazania. Po drugie, taka informacja wprowadzona do systemu biura pozwoliaby na automatyczne usuwanie wpisu po upywie odpowiedniego terminu, o ile wczeniej wierzyciel nie zamieci wiarygodnej informacji, e przedawnienie nie nastpio. Dunik-konsument bdzie mia moliwo przestawienia swojego stanowiska co do przeduenia terminu przedawnienia wskazanego przez wierzyciela. Proponuje si rwnie zobowizanie biur do usuwania wpisw zobowiza przedawnionych dotyczcych konsumentw, gdy: wierzyciel przekazujc informacj gospodarcz uwiarygodni, e w konkretnym przypadku termin przedawnienia roszczenia jest inny - biuro bdzie zobowizane do usunicia tej informacji w tym terminie wskazanym przez wierzyciela, wierzytelno jest stwierdzona prawomocnym wyrokiem sdu. W kadym przypadku usunicie informacji nastpi te na zasadach oglnych, tzn. w dniu wyganicia zobowizania, po upywie dziesiciu lat lub trzech lat od ostatniej aktualizacji. Rozwizanie to umoliwi uproszczenie przekazywania informacji do biur poprzez uatwienie wierzycielom, dunikom i biurom oceny konkretnej sytuacji. Zakada si, i dziki wskazaniu w ustawie otwartej listy typowych terminw przedawnie, nastpi spadek liczby wpisw w rejestrach biur, kwestionowanych przez konsumentw. Uzasadnienie Zobowizanie przedawnione jest zobowizaniem istniejcym, jednak najczciej brak jest moliwoci jego przymusowego wyegzekwowania na drodze sdowej. Obecnie przepisy nie reguluj szczegowo kwestii postpowania biura w przypadku zgoszenia zobowizania przedawnionego. 11 Przepisy Kodeksu cywilnego w art. 117 1 i 2 stanowi, e, z zastrzeeniem wyjtkw ustawowych, roszczenia majtkowe ulegaj przedawnieniu. Po upywie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysuguje roszczenie, moe uchyli si od jego zaspokojenia, chyba, e zrzeka si korzystania z zarzutu przedawnienia. Skutkiem upywu terminu przedawnienia jest przeksztacenie si zobowizania cywilnego w zobowizanie niezupene (naturalne). Sd bierze pod uwag przedawnienie na zarzut strony, nie moe za uwzgldnia przedawnienia z urzdu. Z uwagi na fakt, e s to zobowizania istniejce wierzyciele zgaszaj je czsto do biur po spenieniu podstawowych wymogw ustawy. Biura nie maj podstaw do nieprzyjcia takiej informacji. Dunicy dajc usunicia informacji z rejestru podnosz, e zobowizanie jest przedawnione oraz przedstawiaj orzeczenie sdu. Jednak przepisy nie uprawniaj biura do usuwania informacji z uwagi na fakt przedawnienia roszczenia. Informacja o cicych na duniku zobowizaniach przedawnionych ma istotne znaczenie gospodarcze, pozwala na ocen zachowa patniczych dunika. Dlatego te zasadne jest takie uregulowanie kwestii zobowiza przedawnionych, aby w bazach biur widoczna bya historia patnicza dunika obejmujca rwnie informacje o zobowizaniach przedawnionych przy jednoczesnym uwzgldnieniu sytuacji, kiedy taka informacja powinna by usunita z bazy biura w celu ochrony susznych interesw dunika. W polskim porzdku prawnym istnieje ju instytucja blokujca dochodzenie roszcze w okrelonym trybie, ze wzgldu na upyw czasu od powstania zobowizania, bez wzgldu na fakt czy dane roszczenie jest przedawnione. Zgodnie z przepisem art. 505 29a Kodeksu postpowania cywilnego 3 , w elektronicznym postpowaniu upominawczym mog by dochodzone roszczenia, ktre stay si wymagalne w okresie trzech lat przed dniem wniesienia pozwu.
3. Udostpnianie informacji o bezskutecznych egzekucjach do biur informacji gospodarczej Propozycja legislacyjna: Proponuje si udostpnienie za porednictwem biur informacji gospodarczej informacji o bezskutecznych egzekucjach dunikw-przedsibiorcw. Informacje takie powinny by udostpniane z zasobw informacji posiadanych przez kancelarie komornicze. W celu wczenia informacji o bezskutecznych egzekucjach, na bazie danych posiadanych przez kancelarie komornicze powinien by stworzony rejestr zawierajcy informacje o umorzonych z uwagi na bezskuteczno postpowaniach egzekucyjnych. W zwizku z tym konieczna bdzie zmiana ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sdowych i egzekucji 4 oraz ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postpowaniu egzekucyjnym w administracji 5 . Uzasadnienie:
3 Dz. U. z 2004 r., poz 101. 4 Dz.U. 1997 nr 133 poz. 882, ze zm. 5 Dz.U. 1966 nr 24 poz. 151, ze zm. 12 Informacja o bezskutecznej egzekucji jest jedn z najbardziej istotnych negatywnych informacji gospodarczych, wiadczy bowiem nie tylko o niewywizaniu si ze zobowizania, ale take o niemonoci przymusowego jej wyegzekwowania. Std celowe jest wczenie takiej informacji w system informacji gospodarczych.
4. Obowizek przekazywania danych pomidzy rejestrami i wniosek jednolity Propozycja legislacyjna: Proponuje si wprowadzenie obowizku wzajemnego przekazywania danych o poszczeglnych zobowizaniach midzy biurami oraz udzielania zbiorczej informacji gospodarczej z kilku baz na podstawie jednego wniosku (tzw. wniosku jednolitego). Biura bd miay ustawowy obowizek poredniczenia przy przekazywaniu danych na wniosek dowolnego klienta. Proponuje si, aby przepisy uprawniay klienta biura (zarwno osob fizyczn i osob prawn) do zoenia wniosku o ujawnienie informacji gospodarczych na temat konkretnego podmiotu do dowolnego, wybranego przez klienta, biura. Wniosek powinien wskazywa zakres rde danych, z ktrych klient chce pozyska informacje. Biuro, jeli klient zoy takie zlecenie, uzyska informacje take z pozostaych wskazanych rejestrw i udzieli informacji cznej, obejmujcej dane wasne oraz dane innych wskazanych biur. Ustawa okreli zakres danych identyfikacyjnych podmiotu, o ktrego dane zainteresowany wystpuje w drodze wniosku jednolitego: - w przypadku danych konsumenta: imi, nazwisko, numer PESEL lub inny numer potwierdzajcy tosamo, - w przypadku pozostaych podmiotw: firma (nazwa) oraz numer NIP. Biuro nie bdzie mogo odmwi przyjcia wniosku jednolitego zawierajcego te dane, ani wymaga od skadajcego innych danych identyfikacyjnych podmiotu, ktrego dotyczy wniosek. Zoenie wniosku jednolitego w zakresie informacji gospodarczych dotyczcych konsumenta, bdzie wymagao posiadania upowanienia tego konsumenta na zasadach oglnych. W przypadku skadania wniosku jednolitego przez przedsibiorc, dane wystpujcego z takim nie bd dostpne dla pozostaych biur. Dane udostpniane na podstawie jednolitego wniosku bd mogy dotyczy jedynie danych standardowych o podmiocie okrelonych przepisach ustawy. Biuro przekae informacje do biura udostpniajcego niezwocznie, nie pniej ni w cigu 24 godzin, w trybie teletransmisji. Maksymalny czny czas na uzyskanie przez zainteresowanego informacji na podstawie jednolitego wniosku ustawa okreli na 48 godzin, w przypadku zoenia i odbioru informacji osobicie w siedzibie biura albo drog elektroniczn. Biura bd mogy samodzielnie okreli w regulaminach inne, fakultatywne, tryby realizacji wniosku jednolitego, np. korespondencyjnie. Wniosek jednolity powinien dotyczy take dostpu konsumentw do danych na swj temat (obecnie konsument ma prawo do bezpatnego dostpu do swoich danych raz na 6 miesicy). Gdy konsument uzyska ju w ostatnich 6 miesicach darmowy dostp z jednego z biur - inne biuro, do 13 ktrego trafi wniosek powinno udostpni swoje dane oraz dane biur, z ktrych nie pobrano danych nieodpatnie. Koszt uzyskania dostpu nie moe przekracza dla klienta cznie kwoty 30 z za informacje gospodarcze z jednego biura (iloczyn kwoty do 30 z i liczby biur, z ktrych informacje stanowi przedmiot wniosku jednolitego). Regulacja nie bdzie narzuca biurom systemu wzajemnych rozlicze zwizanych z przekazywaniem danych w ramach realizacji wniosku jednolitego. Szczegowe rozwizania bd zawarte w umowach pomidzy biurami informacji gospodarczej. Kade biuro odpowiada za przekazanie nieprawdziwej informacji gospodarczej na zasadach oglnych. W przypadku uzupenienia, uaktualnienia, sprostowania lub usunicia informacji gospodarczych, ktre s niekompletne, nieaktualne, nieprawdziwe, udostpnione lub przechowywane z naruszeniem przepisw ustawy w trybie obecnego art. 30 ustawy, biuro jest obowizane niezwocznie przesa tak informacj do biura przekazujcego. Ustawa wyznaczy odpowiedni okres vacatio legis dla zawarcia takich umw, tj. 6 miesicy od wejcia w ycie nowych przepisw. Analogiczne rozwizanie zostanie wprowadzone w przepisach merytorycznych ustawy dla nowopowstajcych biur. Ustawa naoy na wszystkie biura obowizek zawarcia stosownych umw w terminie 6 miesicy od dnia uprawomocnienia decyzji zatwierdzajcej regulamin zarzdzania danymi nowopowstaego biura. Uzasadnienie Jednym z najwaniejszych wynikw przegldu ustawy jest potrzeba wprowadzenia moliwoci uzyskania, relatywnie niewielkim kosztem, informacji o zobowizaniach dunika zgoszonych do kilku rejestrw. Informacje gospodarcze powinny by funkcjonalnie poczone w jeden system oceny wiarygodnoci patniczej osoby. W obecnym stanie prawnym biura informacji gospodarczej i Biuro Informacji Kredytowej mog wymienia si wzajemnie danymi, jednak tego nie robi. Istnienie (aktualnie) czterech biur informacji gospodarczej i odrbnego rejestru kredytowego stanowi utrudnienie dla dokonywania oceny wiarygodno patniczej kontrahenta. Obecnie przedsibiorca zainteresowany uzyskaniem takich informacji musi zawrze cztery odrbne umowy z kadym biurem, a do bazy kredytowej praktycznie nie ma dostpu. Opisany powyej system ma na celu ustanowienie wzgldnie taniego i prostego sposobu uzyskiwania kompleksowej informacji o wiarygodnoci patniczej pojedynczego przedsibiorcy, opartej o dane wicej ni jednego biura.
5. Ustawowe okrelenie typowych sytuacji prawnych i faktycznych uzasadniajcych moliwo dokonania wpisu oraz obligujcych biuro, wierzyciela albo dunika do aktualizacji bd wykrelenia wpisu Propozycja legislacyjna: Proponuje si okrelenie w ustawie, w otwartego katalogu sytuacji prawnych i faktycznych, listy okolicznoci uprawniajcych albo obligujcych biuro, wierzyciela lub dunika do okrelonego dziaania, zgodnie z ponisz tabel:
14
Okoliczno Dziaanie wierzyciela Dziaanie biura Dziaanie dunika Wymagalno zobowizania Zgoszenie Przyjcie - Kwestionowanie istnienia czci lub caoci zobowizania Obowizkowe dopisanie tej informacji Przyjcie Moliwo dopisania tej informacji, w przypadku braku dopisania przez wierzyciela Brak terminowej zapaty za faktur Zgoszenie Przyjcie - Zapata caoci lub czci nalenoci Obowizkowe dopisanie tej informacji i aktualizacja danych Przyjcie Moliwo dopisania tej informacji, w przypadku braku dopisania przez wierzyciela Uznanie albo odmowa uznania dugu Zgoszenie Przyjcie - Wyrok sdowy (prawomocny albo nieprawomocny) Obowizkowe dopisanie tej informacji Przyjcie Moliwo dopisania tej informacji, w przypadku braku dopisania przez wierzyciela Informacja o toczcym si procesie Obowizkowe dopisanie tej informacji Przyjcie Moliwo dopisania tej informacji, w przypadku braku dopisania przez wierzyciela Nakaz zapaty i sprzeciw Zgoszenie Przyjcie Moliwo dopisania informacji o sprzeciwie, w przypadku braku dopisania przez wierzyciela Wzajemne potrcenie nalenoci Obowizkowa aktualizacja informacji Przyjcie Moliwo dopisania tej informacji, w przypadku braku dopisania przez wierzyciela Odnowienie dugu Zgoszenie Przyjcie Przedawnienie roszcze Obowizek dopisania informacji, e wierzytelno jest przedawniona Obowizkowe usunicie informacji o przedawnionym roszczeniu konsumenta Moliwo dopisania tej informacji, w przypadku braku dopisania przez wierzyciela Owiadczenie o nienaleytym wykonaniu zobowizania wzajemnego Zgoszenie Przyjcie Nieskuteczna egzekucja Zgoszenie Przyjcie - Zabezpieczenie wierzytelnoci Zgoszenie Przyjcie Zgoszenie 15 Okoliczno Dziaanie wierzyciela Dziaanie biura Dziaanie dunika Ugoda Obowizek aktualizacji informacji Przyjcie Moliwo dopisania informacji, w przypadku braku dopisania przez wierzyciela Cesja wierzytelnoci Obowizek aktualizacji informacji Przyjcie Moliwo dopisania tej informacji, w przypadku braku dopisania przez wierzyciela
Uzasadnienie Proponuje si zamieszczenie w ustawie przykadowego katalogu typowych sytuacji prawnych i faktycznych, ktre powinny znale swoje odzwierciedlenie w rejestrze biur informacji gospodarczej. Do katalogu tego bd odwoywa si przepisy ustawy okrelajce prawa i obowizki dunika i wierzyciela zwizane z poszczeglnymi etapami procesu wpisu informacji gospodarczej. Rozwizanie takie umoliwi zamieszczanie w rejestrze biura penej informacji o statusie dopisanego zobowizania, co uatwi stronom ocen stanu czcych je stosunkw prawnych oraz wiarygodnoci i przydatnoci danej informacji gospodarczej.
a) Podstawy dokonania wpisu informacji gospodarczej Propozycja legislacyjna: Proponuje si wprowadzenie w ustawie listy zdarze prawnych i faktycznych, ktrych wystpienie moe by podstaw dokonania wpisu informacji gospodarczej do biura. Proponowane zdarzenia wymieniono w pkt 5 niniejszych zaoe. Podstawowym zdarzeniem uprawniajcym do dokonania wpisu do biura bdzie nadal wymagalno zobowizania od co najmniej 30 dni. Zdarzenia okrelone na licie zawieraj zarwno moliwe podstawy wpisu, jak te stanowi obligatoryjne informacje, ktre wierzyciel ma obowizek przekaza w momencie dokonywania wpisu. Przepisy ustawy okrel, ktre zdarzenia z listy maj charakter obligatoryjny i stanowi integraln cz wpisu. Obligatoryjne elementy wpisu bd podlegay obowizkowi aktualizacji przez wierzyciela lub przez biuro. Dunik z kolei bdzie mie prawo skutecznie powoa si na tak klauzul dajc aktualizacji albo usunicia wpisu zarwno przez biuro, jak rwnie wierzyciela. Uzasadnienie Biura informacji gospodarczej s instytucjami umoliwiajcymi ocen wiarygodnoci potencjalnego kontrahenta, a zatem przekazujcymi informacje o biecych problemach patniczych tego kontrahenta. Wprowadzenie regulacji, zgodnie z ktr podstaw wpisu do rejestru mogaby by wycznie wierzytelno stwierdzona prawomocnym wyrokiem albo uznana przez dunika jest niecelowe. W przypadku oczekiwania z wpisem informacji gospodarczej na wyrok sdowy stwierdzajcy zobowizanie, system ten mgby przesta funkcjonowa. Informacja o tym, e kto mia kiedy dug (czas postpowania sdowego) nie ma wikszego znaczenia dla oceny wiarygodnoci patniczej. Z kolei podana jest taka regulacja, ktra uatwi dokonywanie wpisw 16 poprzez wskazanie konkretnych, typowych sytuacji, ktre wpywaj na status prawny wierzytelnoci.
b) Podstawy aktualizacji i archiwizacji 6 wpisw z rejestru Propozycja legislacyjna: Proponuje si ustawowe okrelenie, ktre ze zdarze faktycznych i prawnych wskazanych w katalogu, o ktrym mowa w pkt 5, bd obligoway biuro bd wierzyciela do aktualizacji lub archiwizacji informacji gospodarczej. Przedmiotowe rozwizanie bdzie miao charakter uzupeniajcy wobec aktualnych rozwiza w zakresie aktualizacji informacji gospodarczych. W celu wzmocnienia realizacji obowizkw aktualizacyjnych proponuje si wczenie zachowa wierzycieli niedokonujcych aktualizacji lub usunicia informacji gospodarczych w sytuacjach wskazanych w ustawie do kategorii czynw nieuczciwej konkurencji. Bd one podlegay odpowiedzialnoci karnej i cywilnej zgodnie z przepisami o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 7 . Wprowadzona zostanie odpowiedzialno cywilna za naruszenie obowizkw ustawowych, w tym za zaniechanie powinnoci zgoszenia wniosku o archiwizacj lub aktualizacj informacji gospodarczej. Uzasadnienie Obecna ustawa zawiera katalog omiu przypadkw, w ktrych biuro ma obowizek usuwania informacji gospodarczych. Wedug obowizujcej regulacji biuro zawsze ma obowizek usun informacj na wniosek wierzyciela, w okrelonych w ustawie piciu sytuacjach formalnych oraz w dwch przypadkach powzicia uzasadnionej informacji o wyganiciu lub nieistnieniu zobowizania. Jednak te dwie ostatnie sytuacje wymagaj dokonania przez biuro oceny informacji pod ktem uznania jej za nieistniejc lub wygas. Biura, w celu eliminacji ryzyka zwizanego z podejmowaniem rozstrzygni uznaniowych, zamieszczaj w swoich regulaminach wykazy dokumentw, ktre uprawdopodabniaj nieistnienie lub wyganicie zobowizania. Propozycja przyczyni si do zwikszenia pewnoci, e ujawniane informacje gospodarcze s aktualne i wiarygodne.
6. Ochrona dunika przed nieprawdziwym wpisem Propozycja legislacyjna: Proponuje si wprowadzenie instytucji sprzeciwu dunika wobec wpisu, uzupenionej o szczegowe postpowanie reklamacyjne w sytuacji przekazania przez wierzyciela informacji kwestionowanej przez dunika. Proponuje si nastpujce rozwizania (zob. Zacznik):
6 Nowe pojcie archiwizacji wyjaniono w pkt 12 dotyczcym nowych zasad przetwarzania informacji gospodarczych. 7 Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 z pn. zm.). 17 1) wierzyciel bdzie mg przekaza do biura informacj gospodarcz o zobowizaniu wymagalnym od co najmniej 30 dni, pozostae warunki przekazania informacji pozostan niezmienione, 2) w wezwaniu do zapaty wierzyciel bdzie mia obowizek zawrze klauzul informujc dunika o moliwoci zgoszenia sprzeciwu wobec informacji, ktr wierzyciel zamierza przekaza do biura, 3) jeeli: a) dunik nie zgosi sprzeciwu w terminie 21 dni, to wierzyciel przekazuje informacj do biura taka informacja powinna by uznana jako niekwestionowana przez dunika, b) jeeli dunik zgosi sprzeciw w terminie 21 dni, to bdzie zobowizany przekaza go zarwno do wierzyciela, jak i do biura, 4) wierzyciel, ktry otrzyma sprzeciw dunika bdzie mg: a) nie dokonywa wpisu, uznajc sprzeciw b) dokona wpisu wraz z obligatoryjn informacj o sprzeciwie zgoszonym przez dunika, pomimo wniesionego sprzeciwu, 5) informacja wpisana do rejestru, pomimo wniesionego sprzeciwu, nie bdzie ujawniana dopki biuro ostatecznie nie wyjani sprawy, 6) okres, w ktrym biuro powinno wyjani spraw i oceni dostarczone przez strony dokumenty wyniesie 30 dni, w tym czasie informacja nie bdzie ujawniana. W przypadku kwestionowania prawdziwoci informacji gospodarczej przez dunika, zarwno przed wpisem, jak i po jego dokonaniu, biuro bdzie miao obowizek zawiesi publikowanie tej informacji na okres do 30 dni i w tym czasie przeprowadzi pisemne postpowanie reklamacyjne midzy stronami. Jeeli w jego toku biuro uzyska uzasadnion informacj o nieistnieniu albo wyganiciu zobowizania, obowizane bdzie do odpowiednio - odmowy publikacji albo usunicia informacji. Ustawa okreli przykadowe moliwe zarzuty dunika wraz z list dokumentw, ktre uzasadni jego stanowisko, poprzez odwoanie do katalogu, o ktrym mowa w pkt 5 niniejszych zaoe. W przypadku publikacji wpisu poprzedzonej postpowaniem reklamacyjnym, biuro bdzie zobowizane do umoliwienia dunikowi zamieszczenia we wpisie komentarza o predefiniowanej treci z listy dostpnych opcji, prezentujcego stanowisko dunika. Dunik bdzie obowizany do aktualizacji treci komentarza. Inne komentarze biuro bdzie mogo moderowa, np. pod ktem zachowania dobrych obyczajw. Na dunika oczywicie bezpodstawnie kwestionujcego informacj gospodarcz naoone zostan sankcje karne w trybie przepisw o postpowaniu w sprawach o wykroczenia. Oskarycielem posikowym w takim przypadku bdzie mg wierzyciel lub biuro informacji gospodarczej (zarwno kady osobno, jak i cznie). Uzasadnienie 18 Obecna ustawa nie zapewnia dunikom wystarczajco skutecznych instrumentw ochrony przed wpisaniem do rejestru informacji nieprawdziwych bd wtpliwych. Obecnie ustawa obliguje biuro do nieprzyjcia informacji gospodarczej niespeniajcej przesanek ustawowych, jednak biura realizuj ten obowizek jedynie od strony formalnej, nie weryfikujc merytorycznej podstawy dokonania wpisu. Obowizujca regulacja ustanawia te odpowiedzialno karn wierzyciela i biura, nie przewiduje jednak przepisw uprawniajcych dunika do aktywnej ochrony swoich interesw przed dokonaniem wpisu. W obecnym stanie prawnym brak jest szczegowych przepisw, regulujcych postpowanie biura w przypadku zgoszenia przez dunika uwiarygodnionej informacji, e informacja od wierzyciela jest nieprawdziwa bd nieaktualna. W razie braku moliwoci wyjanienia sprawy z wierzycielem, dunik nie ma praktycznie adnej moliwoci obrony przed dokonaniem wpisu. Dopiero po dokonaniu wpisu moe interweniowa w biurze i prbowa uzasadni, e informacja dotyczy zobowizania nieistniejcego lub wygasego. Biura samodzielnie wdroyy, w zatwierdzanych przez Ministra Gospodarki regulaminach zarzdzania danymi, pewne procedury, ktre przyznaj dunikowi moliwoci kwestionowania wpisu. Naley zauway, e Sd Najwyszy 8 podkreli istotn rol biura informacji gospodarczej jako podmiotu obowizanego, w pewnym stopniu, do czuwania nad treci wpisw w rejestrze. W przywoanym orzeczeniu wskazano, i uzyskanie uzasadnionej wiadomoci o zmniejszeniu wysokoci zobowizania stanowi o obowizku rozpatrzenia, po stronie profesjonalnego podmiotu gromadzcego, przechowujcego i udostpniajcego informacje gospodarcze, czy nie zachodzi potrzeba uaktualnienia informacji co do wysokoci zobowizania. Taka powinno wynika z cicej na podmiocie profesjonalnym naleytej starannoci okrelonej w art. 355 2 Kodeksu cywilnego, wedug ktrego staranno podmiotu prowadzcego dziaalno gospodarcz okrela si z zachowaniem zawodowego charakteru tej dziaalnoci. W tym kontekcie Sd Najwyszy stwierdzi obowizek samego biura informacji gospodarczej, nawet bez wniosku wierzyciela, do dokonania aktualizacji wpisu w rejestrze. Naley oczekiwa, e w ramach cicej na biurze starannoci zawodowej wystpi do wierzyciela, majc wiedz od dunika, przynajmniej z odpowiednim zapytaniem. Biuro informacji gospodarczej nie moe tylko poredniczy w przekazywaniu informacji uzyskiwanych od swoich klientw - wierzycieli, ale musi czuwa nad rzetelnoci swojej dziaalnoci, jako - w pewnej mierze - instytucja zaufania publicznego, na co wskazuj jej funkcje, rygory utworzenia i nadzr nad dziaalnoci ministra waciwego do spraw gospodarki. W obecnym stanie prawnym przedsibiorca-dunik, ktrego dotyczy informacja nie ma skutecznego uprawnienia wobec biura lub przedsibiorcy-wierzyciela do wymuszenia zmiany informacji. Jedynie wtedy, gdy zachodzi ktra z wyranie wskazanych w ustawie sytuacji, przedsibiorca-dunik moe poinformowa biuro i da usunicia informacji gospodarczej z wasnej inicjatywy biura. Proponowane rozwizanie zapewni moliwo aktywnego i skutecznego udziau dunika w procedurze dokonywania wpisu informacji gospodarczej na jego temat.
8 Por. wyrok SN z dnia 26 padziernika 2011 r. III CSK 16/11. 19 7. Dopuszczenie osb fizycznych do przekazywania informacji gospodarczych do biur Propozycja legislacyjna: Proponuje si modyfikacj definicji wierzyciela, w ten sposb aby obja rwnie osoby fizyczne nieposiadajce tytuu wykonawczego wobec wierzytelnoci. Zasady przekazywania informacji gospodarczych przez wierzycieli-osoby fizyczne bd zatem takie same jak dotyczce pozostaych wierzycieli. Ustawa ureguluje sposb dokumentowania przez konsumenta istnienia wierzytelnoci poprzez odwoanie do otwartego katalogu, o ktrym mowa w pkt 4 niniejszych zaoe. Za przekazanie nieprawdziwej informacji gospodarczej wierzyciel-osoba fizyczna bdzie podlega take odpowiedzialnoci karnej (grzywna do 30 tys. z). Konstrukcja ta ma na celu wyeliminowanie dokonywania przez konsumentw wpisw niepotwierdzonych czy wtpliwych. Jednoczenie proponuje si pozostawienie dotychczasowej, uproszczonej cieki, przekazywania informacji gospodarczych do biur przez podmioty (osoby fizyczne i prawne) posiadajce tytu wykonawczy. Uzasadnienie Celem obecnie obowizujcej regulacji jest wsparcie profesjonalnych uczestnikw obrotu gospodarczego w odzyskiwaniu wierzytelnoci. W zwizku z tym ustawa uprawnia do przekazywania do biur informacji o zobowizaniach przez przedsibiorcw, inne osoby prawne oraz podmioty (osoby fizyczne i prawne), ktrych wierzytelno zostaa stwierdzona tytuem wykonawczym. Osoby fizyczne niebdce przedsibiorcami posiadajce wierzytelno (a nieposiadajce tytuu wykonawczego wobec niej) nie s uprawnione do przekazywania informacji o swoich dunikach do biur. Wobec wystpie instytucji ochrony praw konsumentw i obywateli, wskazujcych na brak uzasadnienia dla wykluczenia z systemu przekazywania informacji do biur osb fizycznych nie posiadajcych tytuu wykonawczego wobec wierzytelnoci, proponuje si dopuszczenie osb fizycznych niebdcych przedsibiorcami do przekazywania informacji gospodarczych do biur na takich samych zasadach jak pozostali wierzyciele. Proponowane rozwizanie umoliwi kademu podmiotowi posiadajcemu zdolno do czynnoci prawnych, ktremu przysuguje wierzytelno przekazanie informacji gospodarczej do biura.
8. Opracowywanie przez biura informacji gospodarczej tzw. modeli predykcyjnych Propozycja legislacyjna: Proponuje si umoliwienie biurom tworzenia modeli predykcyjnych, zwanych te modelami scoringowymi. Modele tworzone przez biura bd mogy opiera si na danych objtych definicj informacji gospodarczej oraz oglnie dostpnych danych publicznych. Biura nie bd mogy profilowa modeli w oparciu o jakiekolwiek inne dane, np. dostarczone przez klientw biura. Kady opracowany model bdzie zawiera wyrane wskazanie metodologii uytej do jego sporzdzenia oraz wyszczeglnienie wykorzystanych informacji. Ustawa zapewni mechanizmy ochronne dla dunika, ktry moe zosta pokrzywdzony treci nierzetelnej analizy, analogiczne jak w przypadku sprzeciwu wobec wpisu informacji gospodarczej. 20 Modele predykcyjne bd mogy zosta oparte jedynie o informacje gospodarcze nie starsze ni 5 lat od dnia zoenia zlecenia usugi sporzdzenia modelu. Proponuje si, aby uprawnienia organu nadzoru wobec dziaalnoci biur obejmujcej tworzenie modeli predykcyjnych obejmoway kontrol zakresu danych uytych do opracowania modelu, nie dotyczyy za samej treci modelu. Uzasadnienie Obowizujce przepisy ustawy nie reguluj kwestii opracowywania przez biura modeli predykcyjnych. Przykadem tego rodzaju modeli s systemy scoringowe stosowane w bankach do oceny wiarygodnoci kredytowej czy modele stosowane do optymalizacji dziaa firm windykacyjnych. Takie modele nazywane s czsto modelami predykcyjnymi, poniewa pozwalaj na predykcj (prognoz) przyszego zachowania klientw. Modele scoringowe to szczeglny rodzaj modeli predykcyjnych. Modele predykcyjne mog przewidywa szans wystpienia dowolnego zjawiska np.: zaniechanie spat. Stosowanie przez przedsibiorcw modeli predykcyjnych ma na celu wspomaganie decyzji biznesowych, zmniejszanie ryzyka i zwikszanie zysku. Obecnie zakres dziaalnoci biur informacji gospodarczej jest ustawowo ograniczony i nie pozwala na budowanie wiarygodnych modeli predykcyjnych. Wobec propozycji poszerzenia zakresu rde danych biur o informacje publicznoprawne proponuje si przyznanie biurom moliwoci dodatkowego analizowania, przetwarzania i interpretowania przekazanych do nich informacji gospodarczych przy okreleniu ustawowych kryteriw dokonywania takich ocen oraz wskazaniu zamknitego katalogu danych, ktre mog by poddawane ocenie. Proponowane rozwizanie ma na celu wsparcie przedsibiorcw dodatkowym, gotowym narzdziem, ktre bdzie pomocne przy podejmowaniu decyzji biznesowych, moe prowadzi do zmniejszenia ryzyka zawieranych transakcji i zwikszenia zysku.
9. Wykonywanie obowizkw informacyjnych na zlecenie wierzyciela Propozycja legislacyjna: Proponuje si przyznanie biurom informacji gospodarczej moliwoci wykonywania niektrych obowizkw wierzyciela przewidzianych w ustawie na podstawie pisemnej umowy z wierzycielem, w szczeglnoci propozycja dotyczy wysania dunikowi wezwania do zapaty z ostrzeeniem o zamiarze dopisania informacji gospodarczej do biura. Przepisy powinny okreli zakres danych, ktre powinno zawiera wezwanie wysyanie przez biuro w imieniu wierzyciela. Uzasadnienie Obowizujca regulacja nakada na wierzyciela szereg obowizkw. Tytuem przykadu mona wskaza obowizek wysania dunikowi wezwania do zapaty z ostrzeeniem o zamiarze dopisania informacji gospodarczej do biura. Tego typu czynnoci mogyby by wykonywane przez biuro, na podstawie umowy z klientem. Proponuje si, aby biuro wystpowao jako penomocnik wierzyciela 21 ustanowiony dla realizacji tych czynnoci. Rozwizanie takie zapewni prawidowe informowanie dunika o zamiarze przekazania informacji do biura i peniejsz realizacj przepisw ustawy.
10. Poredniczenie na rzecz klientw w dostpie do rejestrw publicznych Propozycja legislacyjna: Proponuje si poszerzenie zakresu informacji udostpnianych przez biura o oglnodostpne dane zawarte w rejestrach publicznych, takich jak: KRS, CEIDG, REGON, PESEL oraz o sprawozdania finansowe przedsibiorstw, bez moliwoci ich modyfikacji. Za dostp do tych informacji biura ponosi bd koszty na takich samych zasadach jak inne podmioty obecnie uprawnione do dostpu do tych danych. Biura bd obowizane zamieszcza wyran informacj, i samodzielny dostp do rejestrw publicznych, m.in., KRS, CEIDG oraz REGON jest bezpatny. Uzasadnienie W zalenoci od rodzaju podmiotu wpisanego do Krajowego Rejestru Sdowego (KRS), sprawozdania finansowe s dostpne w 21 oddziaach KRS, w Monitorze Sdowym i Gospodarczym, Monitorze Spdzielczym B albo bezporednio u podmiotu. Zawieraj one informacje istotne dla oceny biecej wiarygodnoci patniczej przedsibiorcw. W obecnym stanie prawnym biura informacji gospodarczej nie maj prawa do ich publikacji. Podobnie biura nie mog korzysta z danych identyfikacyjnych przedsibiorcw zawartych w rejestrach publicznych: KRS, CEIDG, REGON, PESEL. Rozwizanie takie suyoby dwm celom. Po pierwsze dane publiczne pomagayby biurom w weryfikacji posiadanych informacji gospodarczych w zakresie identyfikacji dunika, po drugie pozwoliyby na udostpnianie informacji kompleksowych.
11. Prowadzenie przez biura programw certyfikacyjnych i wydawanie dokumentw na podstawie informacji zawartych w bazie biura informacji gospodarczej Propozycja legislacyjna: Ustawa umoliwi biurom informacji gospodarczej wystawianie na yczenie osoby, ktrej dane dotycz, dokumentu ilustrujcego jej sytuacj w rejestrze. Dokument taki bdzie mg uzyska jedynie sam zainteresowany, a jego tre obejmowaaby wycznie dane zgromadzone w biurach informacji gospodarczej. Dokument moe obejmowa dane z jednego lub kliku biur, zgodnie z wnioskiem osoby wystpujcej. Tryb uzyskiwania dokumentu oraz odpatno za jego otrzymanie bdzie analogiczna, jak w przypadku wniosku jednolitego. W ustawie wprowadzony zostanie rwnie przepis zabezpieczajcy przedsibiorcw i obywateli przed nieuzasadnionymi daniami doczania takiego dokumentu w rnych procedurach, na wzr art. 38 ust. 5 ustawy o swobodzie dziaalnoci gospodarczej (zawiadczenia z CEIDG), zgodnie z ktrym organ administracji publicznej nie bdzie mg domaga si od nikogo przedstawiania tego dokumentu. Uzasadnienie 22 W obecnym stanie prawnym kady moe uzyska informacj z rejestru biura o sobie, pod pewnymi warunkami. Nie ma jednak regulacji przewidujcej wystawianie przez biura formalnego dokumentu powiadczajcego te informacje na chwil ich wygenerowania. Proponowane rozwizanie umoliwi uzyskanie z biura dokumentu, ktry moe by przydatny w biecej dziaalnoci przedsibiorcw, a nawet konsumentw. Regulacja uporzdkuje zasady wydawania certyfikatw i okreli ich minimalny zakres treciowy, co powinno wyeliminowa pojawiajce si problemy z wprowadzaniem w bd odbiorcw certyfikatw.
12. Modyfikacja modelu przetwarzania informacji gospodarczych przez biura Propozycja legislacyjna: Proponuje si wprowadzenie nowych zasad przetwarzania danych przez biura i now siatk poj dotyczcych przetwarzania informacji gospodarczych wedug nastpujcego schematu. Biuro, w ramach swoich baz danych, posiada dwa rodzaje danych tj. dane aktualne i dane archiwalne. Wyjtkiem od tego podziau s tzw. dane nie do ujawnienia. Nowy model przetwarzania danych obrazuje ponisza tabela.
Baza danych biura informacji gospodarczej Dane aktualne
Dane archiwalne: -spacone zobowizania, -dane sprzed aktualizacji, -dane nieaktualizowane od 3lat, nie starsze ni 10 lat -dane o przedawnieniu zob. konsumenta, -dane od podmiotw po zakoczeniu umowy Dane nie do ujawniania: (dane, ktre biuro posiada, ale nie moe ich ujawnia i nie moe ich uwzgldnia do dokonywania predykcji) S tu dane nieprawdziwe stwierdzone orzeczeniem lub uznane za takie przez biuro oraz wszystkie dane starsze ni 10 lat.
Generaln zasad nowego modelu przetwarzania danych jest obowizek archiwizowania ich przez biuro a nie, jak dotychczas, obowizek usuwania. Zasady aktualizacji co do zasady pozostaj bez zmian. Biuro moe ujawnia tylko aktualne informacje gospodarcze. Kada informacja o spacie zobowizania staje si informacj archiwaln. Proponuje si aby biuro mogo sporzdza modele predykcyjne na bazie danych aktualnych i archiwalnych nie starszych ni 5 lat od dnia zlecenia usugi sporzdzenia modelu. To uprawnienie biura powinno dotyczy tylko danych podmiotw niebdcych konsumentami. Proponuje si aby biuro mogo opracowywa modele statystyczne na bazie zanonimizowanych danych archiwalnych. To uprawnienie biura mogoby dotyczy zarwno danych konsumentw jak i niekonsumentw. 23 Maksymalny okres przetwarzania danych przez biuro wynosiby 10 lat od dnia przekazania informacji gospodarczej. Uzasadnienie Potrzeba modyfikacji zasad przetwarzania informacji gospodarczych przez biura wynika z dwch przesanek. Pierwsza z nich to fakt, zgodnie z ktrym w 2013 r. upyno 10 lat od wejcia w ycie pierwszej ustawy o udostpnianiu informacji gospodarczych. Przepisy, zarwno obowizujcej, jak i poprzedniej ustawy, obliguj biura do usuwania informacji gospodarczych po 10 latach od dnia ich przekazania, nie precyzujc jednoczenie sposobu realizacji tego obowizku. W zwizku z faktem, e od strony informatycznej trwae usunicie danych z systemu (np. z logw systemowych czy kopii zapasowych) jest niemoliwe wystpia konieczno systemowego rozwizania tego problemu. Druga przyczyna wprowadzenia zmian to propozycja uprawnienia biur do tworzenia modeli predykcyjnych (opisana w pkt 8), ktra wymagaa okrelenia zakresu danych na ktrych mog opiera si te modele. Efektem tych dwu okolicznoci jest propozycja modyfikacji zasad przetwarzania informacji gospodarczych, ktra umoliwi sprawniejsze zarzdzanie danymi i ich przetwarzanie w celu poszerzenia moliwoci dokonywania bardziej kompleksowej oceny wiarygodnoci patniczej kontrahenta.
13. Nadzr ministra waciwego do spraw gospodarki nad dziaalnoci biur informacji gospodarczej Propozycja legislacyjna: Organ nadzoru dokonuje biecej analizy dziaalnoci kadego biura informacji gospodarczej, m.in. prowadzc korespondencj z biurem, stronami konkretnych zobowiza czy innymi organami. W przypadku stwierdzenia, e dziaania biura mog narusza przepisy ustawy lub regulaminu, minister bdzie mg zada od biura stosownych wyjanie i dokumentw. Jeeli przedmiotowe wyjanienia zostan uznane za niewystarczajce, minister bdzie mg wszcz postpowanie administracyjne w przedmiocie wydania decyzji nakazujcej biuru usunicie nieprawidowoci. W toku postpowania biuro udzieli pisemnych wyjanie oraz udostpni ministrowi niezbdn w sprawie dokumentacj. Po analizie stanowiska biura minister bdzie mg wyda decyzj albo umorzy postpowanie. Wydanie decyzji administracyjnych, o ktrych mowa w obecnym art. 43 ustawy, tj. w sprawie usunicia nieprawidowoci, nakadajcych kary pienine oraz o zakazie wykonywania dziaalnoci gospodarczej przez biuro, nie bdzie wymaga przeprowadzenia postpowania kontrolnego w siedzibie biura. W przypadku rozszerzenia zakresu dopuszczalnej ustawowo dziaalnoci biur o moliwo tworzenia modeli predykcyjnych, uprawnienia organu nadzoru wobec takiej dziaalnoci obejmowa bd kontrol zakresu danych uytych do opracowania modelu, nie bd dotyczy za samej treci modelu. 24 Dodatkowo ustawa wprowadzi dwa nowe uprawnienia nadzorcze dla ministra waciwego do spraw gospodarki: - do kontroli prawidowoci pobierania opat pobieranych przez biura informacji gospodarczej. W przypadku stwierdzenia, w toku postpowania, po dokonaniu oceny argumentacji biura, e dana opata jest zawyona lub niesusznie pobierana (np. od konsumenta za informacj o sobie), Minister Gospodarki bdzie mg wyda decyzj administracyjn zobowizujc biuro do obnienia danej opaty oraz przewidujc kar pienin za naruszenie zasad pobierania opat, - do nakadania, w drodze decyzji administracyjnej, kar pieninych na biura nierealizujce poprawnie zoonych wnioskw jednolitych. Uzasadnienie Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy, nadzr nad dziaalnoci biur sprawuje minister waciwy ds. gospodarki. Minister Gospodarki sprawuje nadzr w zakresie zgodnoci wykonywanej dziaalnoci gospodarczej z ustaw i regulaminem zarzdzania danymi. Nadzr Ministra Gospodarki nie obejmuje prawidowoci przetwarzania przez biuro danych osobowych. W tym zakresie nadzr nad biurami sprawuje Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych, ktrego uprawnienia zostay okrelone w art. 14-22 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych 9 . Dodatkowo, z uwagi na fakt, e uczestnikami procesu udostpniania informacji gospodarczych s rwnie konsumenci, dziaalno biur informacji gospodarczej moe podlega kontroli Urzdu Ochrony Konkurencji i Konsumentw, pod ktem praktyk naruszajcych zbiorowe interesy konsumentw na zasadach okrelonych w ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentw 10 . Uwzgldniajc dotychczasow praktyk naley wskaza na nastpujce cele nadzorcze, ktre powinien realizowa Minister Gospodarki: 1) zapewnienie prawidowej realizacji przez biura informacji gospodarczej oraz wierzycieli obowizkw okrelonych w przepisach ustawy; 2) zapewnienie prawidowej realizacji uprawnie okrelonych w przepisach ustawy w stosunku do dunikw oraz podmiotw, ktrych dane s gromadzone w biurach (nie s to tylko dunicy, gdy biura mog rwnie gromadzi informacje pozytywne). Podstawowym celem proponowanych zmian przepisw okrelajcych zasady nadzoru ministra waciwego do spraw gospodarki nad dziaalnoci biur jest umoliwienie skutecznej egzekucji od biur realizacji obowizujcych przepisw bez koniecznoci dokonywania kontroli dziaalnoci w siedzibie biura (jakkolwiek taka kontrola nadal bdzie moliwa). Biura prowadz dziaalno za pomoc systemw teleinformatycznych, ktre musz by zgodne z przepisami ustawy i regulaminami zatwierdzanymi przez organy administracji. Aby stwierdzi tego typu niezgodno przeprowadzanie kontroli w siedzibie biura nie jest konieczne.
9 Dz. U. z 2002 r., Nr 101, poz. 926, z pn. zm. 10 Dz. U. z 2007 r., Nr 50, poz. 331, z pn. zm. 25 W obecnym stanie prawnym, w przypadku wpywu do ministerstwa pisma zarzucajcego biuru dziaanie z naruszeniem przepisw ustawy lub regulaminu, organ nadzoru moe jedynie zwrci si do biura o zoenie stosownych wyjanie. Jeeli w wyniku takiej korespondencji stwierdzone zostanie naruszenie, minister nie moe wyda decyzji wzywajcej biuro do usunicia nieprawidowoci. Obecny art. 43 ustawy wymaga bowiem, aby organ nadzoru przeprowadzi uprzednio formaln kontrol biura. Proponuje si usunicie tego ograniczenia. W ten sposb, jeeli podczas rozpatrywania sprawy minister stwierdzi naruszenie, bdzie mg wszcz postpowanie administracyjne, o ktrym mowa w tym przepisie. Ustawa ustanawia sposb kalkulacji niektrych opat za usugi biur, przesdza take, e niektre z nich maj by wiadczone, pod pewnymi warunkami, bezpatnie. Sposb realizacji tych przepisw take podlega bdzie nadzorowi ministra waciwego do spraw gospodarki.
14. Przegld przepisw ustawy pod ktem eliminacji wtpliwoci interpretacyjnych i wprowadzenie niezbdnych uzupenie Dziesicioletnie dowiadczenia praktycznego funkcjonowania regulacji w zakresie obrotu informacjami gospodarczymi oraz analiza zgaszanych wnioskw o interpretacj obowizujcych rozwiza ustawowych, wskazuj na potrzeb doprecyzowania niektrych przepisw. W zwizku z tym proponuje si wprowadzenie nastpujcych zmian: 1. Rozszerzenie przedmiotu ustawy poprzez doprecyzowanie, i informacje gospodarcze mog by wykorzystywane do oceny zdolnoci konsumenta do spaty zobowizania, tj. oceny ryzyka kredytowego oraz zdolnoci kredytowej. Rozwizanie takie zapewni symetri rozwiza dotyczcych informacji gospodarczych z rozwizaniami przyjtymi w sektorze bankowym. 2. Rozszerzenie definicji dunika niebdcego konsumentem w celu usunicia wtpliwoci odnonie do moliwoci udostpniania informacji o zobowizaniach osb fizycznych zacignitych w zwizku z dziaalnoci gospodarcz po zaprzestaniu przez te osoby wykonywania tej dziaalnoci; celem zmiany jest uszczelnienie systemu wymiany informacji oraz wyeliminowanie stanu niepewnoci prawnej. Rozwizanie takie wyeliminuje konieczno uzyskiwania upowanienia osoby, ktra zaprzestaa wykonywania dziaalnoci gospodarczej, na ujawnienie informacji gospodarczych jej dotyczcych, a powstaych w okresie wykonywania przez ni dziaalnoci. 3. Zmiana zakresu i struktury informacji o wywizywaniu si z zobowiza (tzw. informacji pozytywnych) w taki sposb, aby kredytodawcy mogli przekazywa do BIG narastajco dane o kadej jednostkowej spacie z tytuu poszczeglnych tytuw prawnych (np. umw okresowych), a nie jak obecnie sumaryczne dane o spatach (ogem) za okres 12 miesicy. Rozwizanie takie uproci zasady przekazywania informacji pozytywnych oraz zapewni wiksz przejrzysto danych, a tym samym wiksz ich warto predykcyjn. 26 4. Zmiana przepisu, zgodnie z ktrym upowanienie udzielane przedsibiorcy przez konsumenta do wystpienia z wnioskiem o ujawnienie informacji jest wane przez 30 dni od udzielenia (art. 24 ust. 1 zd. 2 ustawy). Proponuje si wyduenie okresu wanoci upowanienia do 60 dni. Rozwizanie takie ograniczy obcienia biurokratyczne przedsibiorcw zawierajcych umowy z konsumentami. Wyduenie terminu bdzie take korzystne dla konsumentw, np. w razie przeduajcych si procedur w instytucjach finansowych, bowiem ograniczy uciliwo wynikajc z potrzeby ponownego udzielenia upowanienia ju po 30 dniach. 5. Zrezygnowanie z wymogu ponownego informowania dunika o moliwoci przekazania jego danych do biura informacji gospodarczej w sytuacji, gdy dunik ten ma ju zalego wobec tego wierzyciela z tego samego tytuu i informacja w przedmiotowym zakresie znajduje si w biurze informacji gospodarczej. Rozwizanie takie pozwoli na zmniejszenie kosztw zwizanych z przekazywaniem informacji gospodarczych do biur. 6. Zmiana w zakresie sposobu regulowania w ustawie wysokoci opat okrelonych w art. 23, art. 25 ust. 2 oraz art. 27 ust. 5 zdanie drugie ustawy. Proponuje si odejcie od odwoa do przepisw o minimalnym wynagrodzeniu za prac i okrelenie w wysokoci tych opat w formie kwotowej. Rozwizanie to zapewni stabilno i prostot regulacji. Wskazane przepisy reguluj maksymaln wysoko opat za usugi biur, ponoszone przez podmioty niebdce ich klientami (konsumentw oraz organy pastwowe). Wysoko okrelonych kwotowo opat bd odpowiada ich biecemu poziomowi. 7. Proponuje si doprecyzowanie przepisu, w ktrym ustanowiono wyjtek od zasady porednictwa biur w udostpnianiu informacji gospodarczych osobom trzecim nieoznaczonym w chwili przeznaczania tych informacji do udostpniania. Wyjtek ten obejmuje udostpnianie informacji osobom nieoznaczonym w celu sprzeday wierzytelnoci przez ogoszenie publiczne. Proponuje si, aby z przepisu jasno wynikao, e takie dziaanie nie jest regulowane przepisami tej ustawy (nie wymaga utworzenia biura). Regulacja wskae wyczenie tego typu dziaalnoci z zakresu dopuszczalnych dziaa biura informacji gospodarczych oraz odele do przepisw odrbnych. Rozwizanie to wyranie przesdzi, i opisana dziaalno nie jest udostpnianiem informacji gospodarczych.
15. Okres vacatio legis Ze wzgldu na fakt, i projektowana regulacja nakada na szereg podmiotw nowe obowizki, proponuje si, aby ustawa przewidywaa dwa okresy vacatio legis: 1) na zawarcie przez wszystkie funkcjonujce biura informacji gospodarczej stosownych umw okrelajcych zasady wsppracy przy realizacji wnioskw jednolitych, na dostosowanie regulaminw biur informacji gospodarczej do nowych przepisw oraz wdroenie tzw. postpowania reklamacyjnego; 27 2) na zapewnienie: - przekazywania danych midzy biurami na podstawie wniosku jednolitego, - dostpu do rejestrw publicznych, - przekazywania danych przez organy podatkowe i oddziay Zakadu Ubezpiecze Spoecznych. Zgodnie z uchwa Nr 20 Rady Ministrw z dnia 20 lutego 2014 r. w sprawie zalece ujednolicenia terminw wejcia w ycie niektrych aktw normatywnych 11 przepisy wskazane w pkt 1 powinny wej w ycie dnia 1 czerwca 2015 r., a wskazane w pkt 2 1 stycznia 2016 r.
*** Projektowane rozwizania s zgodne z prawem Unii Europejskiej oraz nie wymagaj notyfikacji zgodnie z przepisami dotyczcymi funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktw prawnych.
11 Monitor Polski z 2014 r., poz. 205.
28
Zacznik. Schemat postpowania ze zgoszeniem wpisu do biura informacji gospodarczej
Wymagalno od minimum 30 dni Wezwanie do zapaty minimum 30 dni przed wpisem oraz pouczenie o moliwoci wniesienia sprzeciwu Brak sprzeciwu dunika przez 21 dni od wezwania Sprzeciw dunika do wierzyciela i biura maksimum 21 dni od wezwania Biuro ujawnia wpis Rezygnacja z wpisu przez wierzyciela Wpis informacji przez wierzyciela ze wzmiank o sprzeciwie minimum 30 dni po wysaniu wezwania Biuro nie ujawnia informacji, do czasu rozpatrzenia sprzeciwu dunika, maksymalnie przez 30 dni Biuro odmawia ujawnienia wpisu