1

Zadatak 121 (Nikolina, gimnazija)

Odredite poluosi, linearni i numeriki ekscentricitet hiperbole zadane jednadbom
2 2
144 81 11664. x y =
Rjeenje 121
Ponovimo!
Hiperbola kojoj sredite lei u ishoditu koordinatnog sustava, a realna os na osi apscisa ima
jednadbu
( )
2 2
2 2 2 2 2 2
ili 1 kanonska jednadba hiperbole
2 2
.
x y
b x a y a b
a b
= =
Linearni ekscentricitet hiperbole:

2 2 2
.
2 2
e a b e a b = + = +

Numeriki ekscentricitet hiperbole:
.
e
a
=

Da bismo odredili osi hiperbole napiemo njezinu jednadbu u kanonskom obliku.
2 2
144 81
2 2 2 2
144 81 11664 144 81 11664 1
11664 11664
/ : 11664
x y
x y x y

= = =
2 2
2 2 2 2
81 81
1 1
2 2 11664 11664
81 144
144 144
144 81
/
/
a a
x y x y
b b
= =
= =
= =


` `

) )

81 9
.
12
144
a a
b
b
= =

=
=

` `
)

)


Linearni ekscentricitet hiperbole iznosi:

2 2
81 , 144
81 144 225 15.
2 2
a b
e e e
e a b
= =
= + = =
= +

)


Numeriki ekscentricitet hiperbole iznosi:

15 , 9
15 5
.
9 3
e a
e
a

= =
= =
=

)

Vjeba 121

Odredite poluosi hiperbole:
2 2
4 9 36. x y =

Rezultat: a = 3, b = 2.

Zadatak 122 (Nikolina, gimnazija)
Odredite jednadbe onih tangenata parabole koje su paralelne sa zadanim pravcem ako je:

2
6
2 3 1 0.
y x
x y
=
+ =

Rjeenje 122
Ponovimo!
Dva pravca zadana svojim jednadbama u eksplicitnom obliku


2

1 1
2 2
y k x l
y k x l
= +
= +

paralelna su onda i samo onda ako vrijedi
.
1 2
k k =

Parabola kojoj tjeme lei u ishoditu, a arite na pozitivnom dijelu osi apscisa, ima jednadbu

2
2 , y p x =

gdje je p poluparametar parabole, tj.udaljenost arita do ravnalice.
Uvjet dodira pravca i parabole
Pravac
y k x l = +
dira parabolu
2
2 y p x =
onda i samo onda kad vrijedi
2 . p k l =
Budui da je tangenta pravac, potrait emo pravac u eksplicitnom obliku

y k x l = +
i iskoristiti uvjet dodira pravca i parabole:
2 . p k l =
Odredimo poluparametar p parabole.

2
6
2 6 2 6 3.
2
2
/ : 2
y x
p p p
y p x
=
= = =
=

)


Takoer izraunamo koeficijent smjera zadanog pravca.

( ) 2 3 1 0 3 2 1 3 2 : 1 / 3 x y y x y x + = = =
koef
2
icijent smjera
1 2
.
3 3 3
y x k = + =

Budui da je tangenta parabole paralelna sa zadanim pravcem, ima isti koeficijent smjera.

2
.
3
k =
Iz uvjeta dodira lako se izrauna l, odsjeak tangente na y osi.

2
3 , 2 4 4 4 9
3 2 3 3 3 . 3
3 3 3 3 4
/
2
3
4
p k
l l l l l
p k l
= =
= = = = =
=

)


Jednadba tangente je
2 9
, 2 9
. 3 4
3 4
k l
y x
y k x l
= =
= +
= +

)

Vjeba 122

Odredite jednadbe onih tangenata parabole koje su paralelne sa zadanim pravcem ako je:

2
6
1.5 0.5 0.
y x
x y
=
+ =

3

Rezultat:
2 9
.
3 4
y x = +

Zadatak 123 (Nina, gimnazija)

Napii jednadbu hiperbole koja prolazi tokom A(10, 8) i ako je zadano a = b.

Rjeenje 123
Ponovimo!
, 1 .
a b a b a
a b
n n n b

= = =

Hiperbola kojoj sredite lei u ishoditu koordinatnog sustava, a realna os na osi apscisa ima
jednadbu
( )
2 2
2 2 2 2 2 2
ili 1 kanonska jednadba hiperbole
2 2
.
x y
b x a y a b
a b
= =

Budui da hiperbola prolazi tokom A, njezine koordinate uvrstit emo u jednadbu hiperbole.

( ) ( ) , 10, 8
2 2
10 8 100 64 100 64 36
2 2
1 1 1 1
2 2 2 2 2 2
1
2 2
, A x y A a b
x y
a a a a a a
a b
= =

= = = =
=

)

2 2
36 36.
2
36
a b
a b
a
=
= =
=

)

Jednadba hiperbole glasi:

2 2
36 , 36
2 2 2 2
2 2
2 2
1 1 36.
36 36 3
/ 3
6 36
1
2 2
6
a b
x y x y
x y
x y
a b
= =
= =
=
=

)


Vjeba 123

Napii jednadbu hiperbole koja prolazi tokom A(10, 6) i ako je zadano a = b.

Rezultat:
2 2
64. x y =

Zadatak 124 (Helena, srednja kola)

Toka na paraboli y
2
= 18 x kojoj je ordinata pozitivna i tri puta vea od apscise je:

( ) ( ) ( ) ( ) . 1, 3 . 3, 1 . 2, 6 . 3, 9 A T B T C T D T
Rjeenje 124
Ponovimo!
( ) ,
1
.
n n n
a a a b a b = =

Parabola kojoj tjeme lei u ishoditu, a arite na pozitivnom dijelu osi apscisa, ima jednadbu

2
2 , y p x =

gdje je p poluparametar parabole, tj.udaljenost arita do ravnalice.

Kako zapisati da je broj x ''en puta'' vei od broja y?

ili ili .
x x
x n y y n
n y
= = =
Da bi umnoak bio jednak nuli, dovoljno je da jedan faktor bude jednak nuli.

4

0 0 ili 0 il . i 0 a b a b a b = = = = =

Budui da je ordinata y, toke na paraboli y
2
= 18 x, tri puta vea od apscise, vrijedi:

( )
metoda
/ : 9
supstitucije
3
2 2 2
3 18 9 18 9 18
2
18
y x
x x x x x x
y x
=
= = =
=

(
`
(

)

( )
0
0
2 2 1
2 2 0 2 0 2.
2 0 2
2
nema smisla x
x
x x x x x x x
x x
=
=
= = = =
= =

` `
)
)
Raunamo ordinatu traene toke:

( ) ( )
3
3 2 6 , 2, 6 .
2
y x
y y T x y T
x
=
= = =
=

`
)

Odgovor je pod C

Vjeba 124

Toka na paraboli y
2
= 9 x kojoj je ordinata pozitivna i tri puta vea od apscise je:

( ) ( ) ( ) ( ) . 1, 3 . 3, 1 . 2, 6 . 3, 9 A T B T C T D T
Rezultat: A.

Zadatak 125 (Tina, srednja kola)

Pravac 2 x + b y 1 = 0 je normala krunice x
2
+ y
2
2 x 2 y 3 = 0, ako je b
jednako
. 2 . 2 . 1 . 1 A B C D
Rjeenje 125
Ponovimo!
Ako je S(p, q) sredite krunice, a r polumjer, tada sredinja jednadba krunice glasi:

( ) ( )
2
.
2 2
x p y q r + =
Opa jednadba krunice:
2 2 2
0 .
2
2 2 , x y p x q y c r p q c + + = = +

Ako je presjek pravca i krunice jedna toka D kaemo da pravac dira krunicu ili da je tangenta
krunice. Toku D zovemo diralite tangente. Pravac koji spaja sredite S krunice i diralite D
tangente naziva se normala krunice.
normala
D S


Zadanoj krunici odredimo koordinate sredita S.

( )
( )
2 2
2 2
2 2 3 0 2 2
/ : 2
/
1
2 2
2 2 1 2 2
2 2
: 2
0
p
x y x y p p
q q q
x y p x q y c
=
+ = = =

= = =
+ +

` ` ` `
) )
)
)


( ) ( ) , 1, 1 . S p q S =

Budui da je normala pravac koji prolazi sreditem S krunice, koordinate toke S uvrstit emo u
jednadbu pravca.

5

( ) ( ) , 1, 1
2 1 1 1 0 2 1 0 2 1 1.
2 1 0
S x y S
b b b b
x b y
=
+ = + = = + =
+ =

`
)


Odgovor je pod D

Vjeba 125

Pravac 3 x + b y 2 = 0 je normala krunice x
2
+ y
2
2 x 2 y 5 = 0, ako je b
jednako
. 2 . 2 . 1 . 1 A B C D
Rezultat: D.

Zadatak 126 (Iva, strukovna kola)

Kolika je duljina tetive koju na krivulji 3 x
2
y
2
= 3 odsijeca pravac y + x 5 = 0?

. 6 2 jedininih duina . 7 2 jedininih duina A B
. 8 2 jedininih duina . 9 2 jedininih duina C D
Rjeenje 126

Ponovimo!
Tetva u geometriji je spojnica dviju toaka krivulje, posebno na krunici.

( )
2 2 2
, 2 a b a a b b a b a b = + =

Neka su A(x
1
, y
1
) i B(x
2
, y
2
) dvije toke ravnine. Tada je udaljenost toaka A i B dana formulom

( ) ( )
2
1 1
.
2
2 2
AB x x y y = +

Zakon distribucije mnoenja prema zbrajanju.

( ) ( ) , . a b c a b a c a b a c a b c + = + + = +


Da bismo nali sjecita krivulje i pravca moramo rijeiti sustav jednadbi.

( )
2 2 2 2
2 2 3
me
3
toda
sups
3 3
3 5 3
5 0
titucije
5
x y x y
x x
y x y x
= =
=
+ = =

(
` `
(

) )


( )
2 2 2 2 2 2
3 25 10 3 3 25 10 3 3 25 10 3 0 x x x x x x x x x + = + = + =

2 2 2
2 10 28 0 2 10 28 0 5 14 / : 2 0 x x x x x x + = + = + =

( )
1 , 5 , 14
2
2
5 5 4 1 14
5 14 0
2
4 1,2
2 1
1 , 5 , 14
1,2
2
a b c
x x
x
b b a c
a b c
x
a
= = =

+ =
=

= = =
=

` `
)
)


5 9
1
5 25 56 5 81 5 9
2
1,2 1,2 1,2
5 9 2 2 2
2
2
x
x x x
x
+
=
+
= = =

=

)

[ ]
( )
5
4
5 2 2 3 3
1
1 2 1 1 1
.
14 7 5 7 12 5 7
2 2 2 2
2
2
x
y x y y
x y y
y
y
x
x
=
= = = =

= = + = =
=
=

` ` ` ` `
) ) ) )

)


Sjecita krivulje i pravca su toke:

6

( ) ( ) 2, 3 i 7, 12 . A B
Duljina tetive AB iznosi:
( )
( )
( )
( )
( ) ( )
( ) ( ) ( )
, 2, 3
1 1
2 2 2 2
, 7, 12 7 2 12 3 9 9
2 2
2 2
2 1 2 1
A x y A
B x y B AB AB
AB x x y y
=
= = + = +
= +

)

81 81 81 2 81 2 9 2. AB AB AB AB = + = = =

Odgovor je pod D.

Vjeba 126
Kolika je duljina tetive koju na krivulji
2
2
1
3
y
x = odsijeca pravac y = x + 5?

. 6 2 jedininih duina . 7 2 jedininih duina A B
. 8 2 jedininih duina . 9 2 jedininih duina C D

Rezultat: D.

Zadatak 127 (Iva, strukovna kola)

Zadana je jednakostranina hiperbola x
2
y
2
= 8. Naite linearni ekscentricitet.

Rjeenje 127

Ponovimo!
, .
2
, 0 a b a b a a a = =

Hiperbola kojoj sredite lei u ishoditu koordinatnog sustava, a realna os na osi apscisa ima
jednadbu
( )
2 2
2 2 2 2 2 2
ili 1 kanonska jednadba hiperbole
2 2
.
x y
b x a y a b
a b
= =
Linearni ekscentricitet hiperbole:

2 2 2
.
2 2
e a b e a b = + = +

Hiperbolu kojoj su realna i imaginarna poluos jednake nazivamo jednakostranina hiperbola. Za nju
vrijedi jednadba:
2 2
2
2 2
1
2 2
.
2 2
1
2 2
x y
x y a
a a
a
y
b
x
a b
=
= =
=

)


Linearni ekscentricitet jednakostranine hiperbole:

2 2 2
2 2 2 2 2 2 2 2
2 / 2 2 2 .
e a b
e a e a
a b
a e a e a e a
= +
= + = =
=
= =

)
Raunamo linearni ekscentricitet.

2 2
8
2 2
8 8 8 /
2 2 2
.
x y
x
a
a
a a
y
=
= = =
=

)


7

2
8 2 16 4.
8
e a
e e e
a
=
= = =
=

)

Vjeba 127

Zadana je jednakostranina hiperbola x
2
y
2
= 18. Naite linearni ekscentricitet.

Rezultat: 6.

Zadatak 128 (Nikolina, srednja kola)

Krunica k prolazi tokom T( 3, 2) i ima isto sredite kao i krunica zadana jednadbom
(x + 2)
2
+ (y 5)
2
= 20. Koliki je polumjer krunice k?

. 10 . 11 . 13 . 14 A B C D
Rjeenje 128

Ponovimo!

Ako je S(p, q) sredite krunice, a r polumjer, tada sredinja jednadba krunice glasi:

( ) ( )
2
.
2 2
x p y q r + =

Neka su A(x
1
, y
1
) i B(x
2
, y
2
) dvije toke ravnine. Tada je udaljenost toaka A i B dana s

( ) ( )
2
1 1
.
2
2 2
AB x x y y = +

Krunice su koncentrine ako imaju isto sredite.
Polumjer krunice je duina koja spaja sredite krunice s bilo kojom tokom krunice.

1.inaica

Krunica k ima isto sredite kao i krunica zadana jednadbom (x + 2)
2
+ (y 5)
2
= 20 pa njezina
jednadba glasi
( ) ( )
2 2 2
2 5 . x y r + + =

Budui da krunica k prolazi tokom T, koordinate toke uvrstit emo u jednadbu krunice da bismo
izraunali njezin polumjer.

( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2
2 5 2 2 2 2 2 2
3 2 2 5 1 3
, 3, 2
x y r
r r
T x y T
+ + =
+ + = + =
=

)

2 2 2 2
1 9 10 10 10 10 / . r r r r r + = = = = =
Odgovor je pod A.

2.inaica

Iz zadane jednadbe krunice (x + 2)
2
+ (y 5)
2
= 20 odredimo koordinate sredita.

( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
2 2
2 5 20
, 2, 5 .
2 2 2
x y
S p q S
x p y q r
+ + =
=
+ =

)


Budui da krunica k prolazi tokom T( 3, 2) i ima isto sredite S( 2, 5), njezin polumjer iznosi:
( )
( )
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) ( )
, 2, 5
1 1
2 2
, 3, 2 3 2 2 5
2 2
2 2
2 1 2 1
S x y S
T x y T r
r ST x x y y
=
= = +
= = +

)


8

( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
3 2 2 5 1 3 1 9 10. r r r r = + + = + = + =

Odgovor je pod A.

Vjeba 128

Krunica k prolazi tokom T( 6, 2) i ima isto sredite kao i krunica zadana jednadbom
(x + 2)
2
+ (y 5)
2
= 20. Koliki je polumjer krunice k?

. 3 . 4 . 5 . 6 A B C D
Rezultat: C.

Zadatak 129 (Anita, ekonomska kola)

Toka T(6, 5) nalazi se na elipsi ija je velika poluos a = 9. Odredite jednadbu elipse i
udaljenost meu fokusima.

Rjeenje 129

Ponovimo!

Elipsa kojoj se sredite podudara s ishoditem koordinatnog sustava, smjer glavne osi s x osi, a smjer
sporedne osi s y osi ima jednadbu
2 2
2 2 2 2 2 2
i . li 1
2 2
x y
b x a y a b
a b
+ = + =
Broj e naziva se linearni ekscentricitet elipse.

2 2 2
. e a b =
Koordinate fokusa F
1
i F
2
elipse su:
( ) ( ) , , 0 0 . ,
1 2
F e F e

Budui da toka pripada elipsi, koordinate toke uvrstit emo u jednadbu elipse i izraunati malu
poluos b elipse.

( ) ( ) , 6, 5
2 2 2 2 2 2 2 2
9 6 9 5 9 36 2025 81
2 2 2 2 2 2
T x y T
a b b b b
b x a y a b
=
= + = + =
+ =

)


( )
2 2 2 2 2
36 81 2025 45 20 / : 25 45 2 4 25 5. 5 0 4 b b b b b = = = =

Jednadba elipse glasi:

2 2
81 , 45
2 2 2 2
45 81 81 45 45 81 3645.
2 2 2 2 2 2
a b
x y x y
b x a y a b
= =
+ = + =
+ =

)


Raunamo linearni ekscentricitet elipse.

2 2
81 , 45
2 2 2
81 45 36 36 36 .
2 2
/ 6
2
a b
e e e e e
e a b
= =
= = = = =
=

)


Koordinate fokusa elipse iznose
( )
( )
( )
( )
, 0
1
6, 0
1
, 0
2
6, 0
2
6
F e
F
F e
F
e

` `

)

)

pa je njihova meusoba udaljenost jednaka

9

2 2 6 12.
1 2 1 2 1 2
F F e F F F F = = =
Vjeba 129

Toka T( 6, 5) nalazi se na elipsi ija je velika poluos a = 9. Odredite jednadbu elipse i
udaljenost meu fokusima.

Rezultat:
2 2
45 81 3645 , 12.
1 2
x y F F + = =

Zadatak 130 (Ana, gimnazija)

Napii jednadbu elipse iji fokus je ( ) 24, 0 i 5 . F a b =
Rjeenje 130

Ponovimo!
( )
( )
,
2
, .
n n n
a b b a a b a b a a = = = =

Elipsa kojoj se sredite podudara s ishoditem koordinatnog sustava, smjer glavne osi s x osi, a smjer
sporedne osi s y osi ima jednadbu

2 2
2 2 2 2 2 2
i , li 1
2 2
x y
b x a y a b
a b
+ = + =
gdje su a i b velika i mala poluos.
Broj e naziva se linearni ekscentricitet elipse.

2 2 2
. e a b =
Koordinate fokusa (arita) F
1
i F
2
elipse su:
( ) ( ) , , 0 0 . ,
1 2
F e F e
( ) ( )
( )
metoda
supstitucij
, 0 24, 0
24
2
2 2
5 5 24
e
5
2 2 2 2 2 2
F e F
e
a b a b b b
e a b e a b
=
=
= = =
= =


(
` `
(



) )


2 2 2 2 2 2
576 5 576 4 4 576 4 576 1 4 4 / : 4. b b b b b b = = = = =

Raunamo a
2
.

2 2 2
5 5 5
2 2
5 144 720.
2 2 2
144 144 1
/
44
a b a b a b
a a
b b b
= = =
= =
= = =


` ` `

) ) )


Kanonska ili osna jednadba elipse glasi:

2 2
720 , 144
2 2
2 2
1.
720 144
1
2 2
a b
x y
x y
a b
= =
+ =
+ =

)

Vjeba 130

Napii jednadbu elipse iji fokus je ( ) 24, 0 i 5 . F a b =
Rezultat:
2 2
1.
720 144
x y
+ =

10

Zadatak 131 (Ana, gimnazija)

Odredimo jednadbu hiperbole s fokusima na y osi koja sadri toke A( 1, 2) i B(7, 10).

Rjeenje 131

Ponovimo!
. 1
a
a b
b
= =

Neka je zadana hiperbola iji fokusi lee na y osi, a sredite hiperbole je ishodite koordinatnog
sustava. Jednadba takve hiperbole glasi:
2 2
1
2
.
2
x y
b a
=

Budui da hiperbola sadri toke A i B, uvrstit emo koordinate toaka u jednadbu hiperbole i dobiti
sustav jednadbi.
( ) ( )
( ) ( )
( )
2 2 2 2
1 1 4 2
, 1, 2 , 1 1 1
2 2 2 2 2 2
2 2 2 2 49 100
7 10
1
, 7, 10 , 1 1 2 2
2 2 2 2
x y
A x y A
b a b a b a
x y
B x y B
b a
b a b a

= = = =

=
= = =





` ` `


)
) )


( )
1 4 49 196
1 49
2 2 2 2
49 100 49 100
1 1
2 2 2
/
2
49
metoda suprotnih
koeficijenata
b a b a
b a b a
= =

= =

+

(

` `
(



) )

96 96 2
48 48 2.
2 2
2
/
48
a
a
a a
= = =
Raunamo b
2
.

1 4
1
1 4 1 1 1
2 2 2
1 2 1 1 2 1 1.
2 2 2 2
2
2
2
b b a
b b b b
a
=
= = = + = =
=

)


Jednadba hiperbole glasi:

2 2
2 , 1
2 2 2
2
2 2
1 1.
1 2 2
1
2 2
a b
x y y
x
x y
b a
= =
= =
=

)

Vjeba 131

Odredimo jednadbu hiperbole s fokusima na y osi koja sadri toke A(1, 2) i B( 7, 10).
Rezultat:
2
2
1.
2
y
x =

Zadatak 132 (Ivana, ekonomska kola)

Odredi jednadbu krunice polumjera r = 5, koja dodiruje os x i prolazi tokom T( 2, 2).
Skiciraj.

Rjeenje 132

Ponovimo!

11

( ) ( )
2 2
. a b a b = +
Ako je S(p, q) sredite krunice, a r njezin polumjer, tada sredinja jednadba krunice glasi:

( ) ( )
2
.
2 2
x p y q r + =

Kada krunica dira os x, toka diranja je od sredita udaljena upravo onoliko koliko je os x udaljena
od sredita, tj. polumjer krunice jednak je udaljenosti sredita S(p, q) do osi x. Vrijedi:

, q r q r = =
pa postoje dvije jednadbe
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
, .
2 2
x p y r r x p y r r + = + + =

Toka T je iznad osi x i zato promatramo krunicu koja dira os x iznad osi x. Ako je iznad, tada je
polumjer upravo jednak q.
5.
5
q r
q
r
=
=
=

`
)


Budui da krunica prolazi tokom T, koordinate toke uvrstit emo u jednadbu krunice.

( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
5 , 5
2 2 2 2 2 2
, 2, 2 2 2 5 5 2 3 5
2 2 2
q r
T x y T p p
x p y q r
= =
= + = + =
+ =

)


( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
2 9 25 2 25 9 2 16 2 1 / 6 p p p p + + = + = + = + =

2
2 4 4 2
1
2 16 2 4 .
2 4 4 2 6
2
p
p p
p p
p p p
=
+ = =
+ = + =
+ = = =

` ` `
) )
)

Postoje dvije krunice sa zadanim uvjetima.


( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
2 , 5 , 5
2 2 2 2 2
2 5 5 2 5 25.
2 2 2
p q r
x y x y
x p y q r
= = =
+ = + =
+ =

)



( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
6 , 5 , 5
2 2 2 2 2
6 5 5 6 5 25.
2 2 2
p q r
x y x y
x p y q r
= = =
+ = + + =
+ =

)

-10 -5 5 10
14
12
10
8
6
4
2
0
y
x
S(- 6, 5)
S(2, 5)
T


12

Vjeba 132

Odredi jednadbu krunice polumjera r = 5, koja dodiruje os x i prolazi tokom T( 2, 8).

Rezultat: ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
2 5 25 , 6 5 25. x y x y + = + + =

Zadatak 133 (Ivana, ekonomska kola)

Odredi jednadbu krunice koja sadri toke A(1, 0) i B( 1, 4), a sredite pripada osi x.
Skiciraj.

Rjeenje 133

Ponovimo!
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2 2 2 2 2
2 , 2 , . a b a a b b a b a a b b a b a b = + + = + + = +
Ako je S(p, q) sredite krunice, a r njezin polumjer, tada sredinja jednadba krunice glasi:

( ) ( )
2
.
2 2
x p y q r + =

Kada sredite S(p, q) krunice pripada osi x, tada je ordinata q sredita jednaka nuli, q = 0. Vrijedi
jednadba:
( ) ( ) ( )
2 2 2 2 2 2
. 0 x p y r x p y r + = + =

Budui da krunica sadri dvije toke A i B, uvrstit emo koordinate toaka u jednadbu krunice i
dobiti sustav od dvije jednadbe sa dvije nepoznanice.


( ) ( )
( )
( ) ( )
, 1, 0
2 2 2 2 2
1 0 1 .
2 2 2
A x y A
p r p r
x p y r
=
+ = =
+ =

)



( ) ( )
( )
( ) ( )
, 1, 4
2 2 2 2 2
1 4 1 16 .
2 2 2
B x y B
p r p r
x p y r
=
+ = + + =
+ =

)


Iz sustava jednadbi dobije se:

( )
( )
( ) ( )
metoda
komparaci
2 2
1
2 2
1 1 16
2 2
1 16
je
p r
p p
p r
=
= + +
+ + =

(
`
(

)


2 2
1 2 1 2 16 2 2 16
2 2
1 1 2 2 16 p p p p p p p p p p + + = + + + = + + = + +

( ) 2 2 16 4 16 4 16 4. / : 4 p p p p p = = = =
Raunamo r
2
.
( )
( ) ( ) ( )
2 2
2 2 1 2 2 2 2 2
1 4 1 4 5 25.
4
p r
r r r r
p
=
= + = = =
=

)


Jednadba krunice glasi:

( )
( ) ( ) ( )
2
4 , 25
2 2 2 2
4 25 4 25.
2 2 2
p r
x y x y
x p y r
= =
+ = + + =
+ =

)


13

6
5
4
3
2
1
-1
-2
-3
-4
-5
-10 -8 -6 -4 -2 2 4 6
0
y
x
S(- 4, 0)
B(- 1, 4)
A(1,0)

Vjeba 133

Odredi jednadbu krunice koja sadri toke A( 9, 0) i B( 1, 4), a sredite pripada osi x.

Rezultat: ( )
2 2
4 25. x y + + =

Zadatak 134 (Marin, ekonomska kola)

Kako glase jednadbe onih tangenata elipse
2 2
4 9 36 x y + = ako je poznat koeficijent
smjera
8
?
9
k =

Rjeenje 134

Ponovimo!
, .
1
n a c a d b c
n
b d b d
+
= + =

Elipsa kojoj se sredite podudara s ishoditem koordinatnog sustava, smjer glavne osi s x osi, a smjer
sporedne osi s y osi ima jednadbu
2 2
2 2 2 2 2 2
i . li 1
2 2
x y
b x a y a b
a b
+ = + =
Eksplicitni oblik jednadbe pravca:

, koeficijent smjera , odsjeak na y osi. y k x l k l = +

Pravac y = k x + l dodiruje elipsu
2 2
1
2 2
x y
a b
+ = ako i samo ako vrijedi

2 2
.
2 2
a k b l + =

Prvo napiemo kanonski oblik elipse.

2 2
4 9
2 2 2 2
4 9 36 4 9 3 / 6 1
36
: 36
36
x y
x y x y

+ = + = + =

2 2 2
4 9
36 3
2 2
9
1 1 .
2 9 4
4
6
a x y x y
b

=
+ = + =
`

=
)


Iz uvjeta dodira pravca i elipse dobije se odsjeak l na y osi tangente.

14

2 2 2 2
2
8 64 64
2 2 2
9 4 9 4 4
8
2 2
9 81
9 , 4 ,
9
8
9
1
a k b l
l l l
a b k

+ =
| |
+ = + = + =
` |
\
= = =
)


64 64 4 64 36 100 100 2 2 2 2 2
4
9 9 1 9 9 9
l l l l l
+
+ = + = = = =

10
1
100 100 10 2 3
.
1,2 1,2
10 9 9 3
2
3
/
l
l l l
l

= = =
`

)

Jednadbe tangenata glase:
8 10 8 10
, ,
9 3 9 3
.
8 10 8 10
, ,
9 3 9 3
y k x l k l y x
y k x l k l y x

= + = = = +

` `

= + = = =

) )

Vjeba 134
Kako glase jednadbe onih tangenata elipse
2 2
4 9 36 x y + = ako je poznat koeficijent
smjera
2
?
3
k =
Rezultat:
2 2
2 2 , 2 2.
3 3
y x y x = + =

Zadatak 135 (Goran, srednja kola)

Toka T(6, 5) nalazi se na elipsi ija je velika poluos a = 9. Odredite jednadbu elipse i
udaljenost meu fokusima.

Rjeenje 135

Ponovimo!
2
, 0. a a a =

Elipsa kojoj se sredite podudara s ishoditem koordinatnog sustava, smjer glavne osi s x osi, a smjer
sporedne osi s y osi ima jednadbu
2 2
2 2 2 2 2 2
i . li 1
2 2
x y
b x a y a b
a b
+ = + =
Broj e naziva se linearni ekscentricitet elipse.

2 2 2
.
2 2
e a b e a b = =

Fokusi (arita) elipse su toke s koordinatama:

( ) ( ) , , 0 0 . ,
1 2
F e F e
Za realni broj x njegova je apsolutna vrijednost (modul) broj x koji odreujemo na ovaj nain:

, .
, 0
0
x x
x
x x

=

<

Ako je broj x pozitivan ili nula, tada je on jednak svojoj apsolutnoj vrijednosti. Za svaki x, x 0,
vrijedi x= x.
Ako je x negativan broj, njegova apsolutna vrijednost je suprotan broj x koji je pozitivan. Za svaki x,
x < 0, je x= x.
Ili ovako:

15

Apsolutna vrijednost realnog broja x definira se
, 0
0, 0
, 0
x x
x x
x x
>

= =

<

.
Ako je broj x pozitivan broj, onda ga prepiemo: | x | = x, | 7 | = 7.
Ako je broj x negativan broj, onda ga piemo s minusom: | x | = x, | 4 | = ( 4) = 4.
Udaljenost toaka
( ) ( )
, i , : A x y B x y
B B A A


( ) ( )
2 2
. AB x x y y
B B A A
= +

Budui da se toka T nalazi na elipsi, njezine koordinate uvrstit emo u jednadbu elipse.

( ) ( ) , 6, 5
2 2 2 2 2 2 2 2
9 6 9 5 9 36 81 25 81
2 2 2 2 2 2
T x y T
a b b b b
b x a y a b

= + = + =
`

+ =
)


2 2 2 2 2
36 2025 81 36 81 2025 45 2025 b b b b b + = = =

( )
2 2
45 2025 /: 4 45. 5 b b = =
Jednadba elipse glasi:
2 2
2 2
2 2
1.
1
2 2
81 , 45
81 45
x y
x y
a b
a b
+ =
+ =
= =

)


Raunamo linearni ekscentricitet elipse.

2 2
81 , 45
81 45 36 6.
2 2
a b
e e e
e a b

= =

= = =
`

=
)


Fokusi elipse imaju koordinate
( ) ( ) ( ) ( ) , 0 6, 0 , , 0 6, 0
1 1 2 2
F e F F e F = =
pa njihova meusobna udaljenost iznosi:
( )
( )
( )
( )
( ) ( )
( ) ( ) ( )
, 6, 0
1 1 1 1
2 2
, 6, 0 6 6 0 0
2 2 2 2 1 2
2 2
1 2 2 1 2 1
F x y F
F x y F F F
F F x x y y

= = +
`

= +

)


( )
2 2
6 6 0 12 12.
1 2 1 2 1 2
F F F F F F = + + = =
Vjeba 135

Toka T( 6, 5) nalazi se na elipsi ija je velika poluos a = 9. Odredite jednadbu elipse.

Rezultat:
2 2
1.
81 45
x y
+ =




16

Zadatak 136 (Maturanti, HTT)

U kojim tokama krunica x
2
+ y
2
= 25 sijee koordinatne osi?

Rjeenje 136

Ponovimo!
Toka koja pripada osi y ima apscisu
jednaku 0.
Toka koja pripada osi x ima ordinatu
jednaku 0.
0 x
y
A(x, 0)
B(0, y)


Budui da toke u kojima krunica sijee os x imaju ordinatu jednaku 0, slijedi:

2 2
2 2 2 2 2 25
0 25 0 25 25 2
0
/ 5
x y
x x x x
y
+ =
+ = + = = =
=

)

5
1
25 5 .
1,2 1,2
5
2
x
x x
x
=
= =
=

)

Krunica sijee os x u dvije toke:
( ) ( ) 5, 0 i 5, 0 . A B

Budui da toke u kojima krunica sijee os y imaju apscisu jednaku 0, slijedi:

2 2
2 2 2 2 2 25
0 25 0 25 25 25
0
/
x y
y y y y
x
+ =
+ = + = = =
=

)

5
1
25 5 .
1,2 1,2
5
2
y
y y
y
=
= =
=

)

Krunica sijee os y u dvije toke:
( ) ( ) 0, 5 i 0, 5 . C D
Vjeba 136

U kojim tokama krunica x
2
+ y
2
= 9 sijee koordinatne osi?

Rezultat: ( ) ( ) ( ) ( ) 3, 0 , 3, 0 , 0, 3 , 0, 3 . A B C D

Zadatak 137 (Maturanti, HTT)

Toka S( 2, 3) je sredite krunice koja prolazi ishoditem koordinatnoga sustava. Kako glasi
jednadba krunice?
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
. 2 3 13 . 2 3 5 A x y B x y + + = + + =
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
. 2 3 13 . 2 3 5 C x y D x y + + = + + =
Rjeenje 137

Ponovimo!
( )
.
2
a a =

Ako je S(p, q) sredite krunice, a r polumjer, tada sredinja jednadba krunice glasi:

( ) ( )
2
.
2 2
x p y q r + =

Neka su A(x
1
, y
1
) i B(x
2
, y
2
) dvije toke ravnine. Tada je udaljenost toaka A i B dana s


17

( ) ( )
2
1 1
.
2
2 2
AB x x y y = +
1.inaica

Krunica sa sreditem u toki S( 2, 3) ima jednadbu:
( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
, 2, 3
2 2 2 2 2 2
2 3 2 3 .
2 2 2
S p q S
x y r x y r
x p y q r
=
+ = + + =
+ =

)


Budui da krunica prolazi ishoditem koordinatnog sustava, koordinate ishodita uvrstit emo u
jednadbu krunice i izraunati njezin polumjer.

( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) ( )
, 0, 0
2 2 2 2 2 2
0 2 0 3 2 3
2 2 2
2 3
O x y O
r r
x y r
=
+ + = + =
+ + =

)

2 2 2
4 9 13 13. r r r + = = =
Jednadba krunice glasi:
( ) ( )
2 2
2 3 13. x y + + =
Odgovor je pod A.

2.inaica

Krunica sa sreditem u toki S( 2, 3) ima jednadbu:

( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
, 2, 3
2 2 2 2 2 2
2 3 2 3 .
2 2 2
S p q S
x y r x y r
x p y q r
=
+ = + + =
+ =

)


Budui da krunica prolazi ishoditem koordinatnog sustava, njezin polumjer jednak je udaljenosti
izmeu toaka S i O.

( )
( )
( )
( )
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
, 2, 3
1 1
, 0, 0
2 2 2 2 2 2
0 2 0 3 0 2 0 3
2 2
2 1 2 1
S x y S
O x y O
r r
SO x x y y
r SO
=
=
= + = + +
= +
=

)
( )
2 2
2 3 4 9 13. r r r = + = + =

Jednadba krunice glasi:
( ) ( )
( )
( ) ( )
2
2 2 2 2
2 3 13 2 3 13. x y x y + + = + + =
Odgovor je pod A.

18

8
7
6
5
4
3
2
1
-1
-2
-8 -6 -4 -2 2 4 6
y
x
S(-2, 3)
O(0, 0)

Vjeba 137
Krunica sa sreditem u toki S(1, 1) prolazi ishoditem koordinatnog sustava. Kako glasi
jednadba te krunice?
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
) 1 1 2 ) 1 1 2 A x y B x y + + = + =
( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
) 1 1 1 ) 1 1 1 C x y D x y + + = + + =
Rezultat: B.

Zadatak 138 (Ivan, gimnazija)

Na slici je prikazana hiperbola i njezina toka A. Izraunajte koordinate toke u kojoj tangenta
na tu hiperbolu u toki A sijee os x.

Rjeenje 138

Ponovimo!
1
, .
a
n a d
b
n
c
b c
d

= =

Skratiti razlomak znai brojnik i nazivnik razlomka podijeliti istim brojem razliitim od nule i
jedinice
, 0 . , 1
a n a
n n
b n b

Hiperbola kojoj se sredite podudara s ishoditem koordinatnog sustava, a fokusi lee na osi x ima
jednadbu (osna jednadba)
2 2
2 2 2 2 2
,
2
1
2 2
x y
b x a y a b
a b
= =

gdje je a realna poluos, b imaginarna poluos.

19

Jednadba tangente u toki T(x
1
, y
1
) hiperbole:
2 2 2 2
ili
1 1
1
1 2 2
.
1
x x y y
b x x a y y a b
a b

= =
a
2

Sa slike vidi se da je realna poluos hiperbole a = 2.
2 2 2
2 2 4. a a a = = =
Budui da toka A pripada hiperboli, koordinate toke uvrstit emo u jednadbu hiperbole i izraunati
imaginarnu poluos b.

( ) ( )
2
4 , , 6, 2
2 2
6 2 36 4 4
2 2 1 1 1
2 2 2
4 4
1
2 2
36
4
a A x y A
x y
b b b
a b
= =
= = =
=

)


2 9 4 9 4 2 2 2 2
1 1 9 4 9 4
2 2
1
/
1
b b b b b
b b
= = = =

4 1
2 2 2 2 2
8 4 8 4 .
8
4
/ : 8
8 2
b b b b b = = = = =
Jednadba hiperbole glasi:
1 2 2
4 ,
2 2
2
1.
2 2
1
4
1
2 2 2
a b
x y
x y
a b
= =
=
=

)


Tangenta na hiperbolu prolazi tokom A pa je njezina jednadba oblika:
( )
( )
1
2 2
4 ,
2
2
6 2 3
1
, 6, 2 1 1 4 1
1 1
1 1
4 2
2 2
1 1
1
2 2
6
4
a b
y
x y x
A x y A x y
x x y y
a b
= =

= = = =

=

)

1 3 3 3 1
4 1 4 1 .
2 2 8 4
/
4
y x y x y x = + = + =
| |
|
\


Budui da tangenta sijee x os, sjecite e imati ordinatu jednaku nula, y = 0.

20

3 1
3 1 3 1 2 2
0 0 0 . 8 4
8 4 8 4
8
/
3 3 3
0
y x
x x x x
y
=
= = = =
=

)


Koordinate toke glase:
2
, 0 .
3
| |
|
\

Vjeba 138

Na slici je prikazana hiperbola i njezina toka A. Izraunajte koordinate toke u kojoj tangenta
na tu hiperbolu u toki A sijee os y.

Rezultat:
1
0, .
4

| |
|
\


Zadatak 139 (Tina, srednja kola)

Zadan je skup svih toaka koje su od toke (2, 4) udaljene za 3. Napiite jednadbu tog skupa i
skicirajte ga u zadanom koordinatnom sustavu.

Rjeenje 139

Ponovimo!
Krunica je skup svih toaka u ravnini jednako udaljenih od zadane toke (sredita) te ravnine.
Ako je S(p, q) sredite krunice, a r polumjer, tada sredinja jednadba krunice glasi:

( ) ( )
2
.
2 2
x p y q r + =

Skup svih toaka koje su od toke (2, 4) udaljene za 3 je krunica sa sreditem S(p, q) = S(2, 4) i
polumjerom r = 3. Njezina jednadba glasi:

( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
, 2, 4 , 3
2 2 2 2 2
2 4 3 2 4 9.
2 2 2
S p q S r
x y x y
x p y q r
= =
+ = + =
+ =

)

9
8
7
6
5
4
3
2
1
-1
-2
-6 -4 -2 2 4 6 8 10 12
S 2, 4 ( (( ( ) )) )
y
x


21

Vjeba 139

Zadan je skup svih toaka koje su od toke (4, 2) udaljene za 3. Napiite jednadbu tog skupa.

Rezultat: ( ) ( )
2 2
4 2 9. x y + =

Zadatak 140 (Ivan, srednja kola)

Toka T(10, y > 0) lei na krivulji 2 y
2
= 5 x. Koliko je toka T udaljena od arita te
krivulje?

Rjeenje 140

Ponovimo!

Parabola kojoj tjeme lei u ishoditu, a arite na pozitivnom dijelu osi apscisa, ima jednadbu

2
2 , y p x =

gdje je p poluparametar parabole, tj.udaljenost arita do ravnalice.
Koordinate arita (fokusa) F parabole su:
. , 0
2
p
F
| |
|
\

1
, .
a
n a d
b
n
c
b c
d

= =

Neka su A(x
1
, y
1
) i B(x
2
, y
2
) dvije toke ravnine. Tada je udaljenost toaka A i B dana formulom

( ) ( )
2
1 1
.
2
2 2
AB x x y y = +

, .
2
,
a c a d b c a c a d b c
a a
b d b d b d b d
+
= + = =



Uoimo da je krivulja parabola.
5
2 2 2
2 5 2 5 / : 2 .
2
y x y x y x = = =
Njezin poluparametar p iznosi:

2
2
5 5 5
2 2 .
5 2
2 2 4
2
1
/
2
y p x
p p p
y x
=
= = =
=

)


Tada arite (fokus) parabole ima koordinate.

5 5
, 0
5 2
4 4
, 0 , 0 , 0 .
2
2 8
5
1
4
p
F
F F F
p

=
| |
| | | |
|
| |
| |
\
` | | |
\
| |
\ \
)


Budui da toka T pripada paraboli, uvrstit emo koordinate toke u jednadbu parabole i izraunati
ordinatu y.

( ) ( ) , 10,
5 5 2 2 2 2
10 25 25
5
2
2
10 /
2
2
T x y T y
y y y y
y x
=
= = = =
=

)


22

( ) ( )
nije rjeenj
5
1
25 5
e zbog 0
, 10, 5 .
1,2
5
2
y
y
y y T x y T
y
=
= = =
> =

)


Raunamo udaljenost izmeu toaka T i F.
( ) ( )
( )
( ) ( )
( )
, 10, 5
1 1
2
5 5 2
, , 0 10 0 5
2 2
8 8
2 2
2 1 2 1
T x y T
F x y F TF
TF x x y y
=
= = +
= +

| | | |
`
| |
\ \

)


( )
2 2 2
5 10 5 80 75 2
5 25 25
8 1 8 8
TF TF TF

= + = + = +
| | | | | |
| | |
\ \ \


5625 5625 25 5625 1600
25
64 64 1 64
TF TF TF
+
= + = + =

7 225 85
10.625.
64 8
TF TF TF = = =
Vjeba 140

Toka T(10, y < 0) lei na krivulji 2 y
2
= 5 x. Koliko je toka T udaljena od arita te
krivulje?

Rezultat: 10.625.