KOMPLEKSNI BROJEVI

1. Dati su kompleksni brojevi z1 = 2 2i i z2 = 4 + 5i. Odrediti: (a) z1 + z2 , Re senje: (a) z1 + z2 = 2 2i + (4 + 5i) = 2 + 3i (b) z1 z2 = 2 2i (4 + 5i) = 6 7i (c) z1 z2 = 2 2i (4 + 5i) = 8 + 10i + 8i 10i2 = 8 + 18i + 10 = 2 + 18i 4 + 5i 2 + 2i 18 + 2i z2 8 8i + 10i + 10i2 9 1 (d) = = = = + i 2 z1 2 2i 2 + 2i 4 4i 8 4 4 2z1 + z2 + 3 + i 2(2 2i) + (4 + 5i) + 3 + i 3 + 2i (e) + 3 = + 3 = + 3 2z 2 8i + 2 5i (2 2i)2 (4 + 5i) 2 z1 2 3 2i 13i = + 3 = + 3 = 3 i = ( 3)2 + (1)2 = 4 = 2 2 + 3i 13 2. Odrediti kompleksan broj z iz uslova Im {(3 + i) z } 2iRe a zatim izra cunati Re senje: Neka je z = x + yi. Tada imamo: (3 + i) z = (3 + i) (x yi) = 3x 3yi + xi + y = 3x + y + (x 3y )i, z+2 x + yi + 2 1 + i x + yi + 2 + xi y + 2i xy+2 x+y+2 = = = + i, 1i 1i 1+i 1+1 2 2 |4 3i| = 42 + (3)2 = 25 = 5.
y +2 Odavde je x 3y 2i x2 + 5 = 2 + i, pa se izjedna cavanjem realnih i imaginarnih delova dobija sistem jedna cina x 3y + 5 = 2 i (x y + 2) = 1, cije je re senje (x, y ) = (1, 2), odnosno tra zeni kompleksni broj je z = 1 + 2i. Neka je z + 9 + 4i = 8 + 6i = a + bi. Tada je 8 + 6i = a2 + 2abi b2 , pa se izjedna cavanjem realnih 3 i imaginarnih delova dobija sistem a2 b2 = 8 i 2ab = 6. Zamenom b = a u prvu jedna cinu dobija se 4 2 2 2 bikvadratna jedna cina a 8a 9 = 0, cija su re senja a = 9 i a = 1. Kako je a R, a2 = 1 nije mogu ce, pa su tra zene vrednosti korena z1 = 3 + i i z2 = 3 i.

(b) z1 z2 ,

(c) z1 z2 ,

(d)

z2 , z1

(e)

2z1 + z2 + 3 + i
2z 2 z1 2

3 .

z+2 1i

} + |4 3i| = 2 + i,

z + 9 + 4i.

3. (a) Na ci kompleksne brojeve z1 i z2 ciji je realan deo 1 i koji zadovoljavaju jedna cinu: ( ) z z 1 1 + +4 + = 2. z z z z (b) Za z1 i z2 iz (a) na ci kompleksni broj z3 takav da trougao z1 z2 z3 bude jednakokraki sa osnovicom z1 z2 , povr sine 3 2. Koliko ima re senja? Re senje: cinu dobijamo (a) Zamenom z = 1 + yi u datu jedna ( ) 1 + yi 1 yi 1 1 (1 + yi)2 + (1 yi)2 1 yi + 1 + yi 2= + +4 + = +4 , 2 1 yi 1 + yi 1 + yi 1 yi 1+y 1 + y2 a mno zenje ove jednakosti sa 1 + y 2 daje 1 + 2 yi y 2 + 1 2 yi y 2 = 2(1 + y 2 ), odnosno y 2 = 2. Dakle, tra zeni kompleksni brojevi su z1 = 1 + 2i i z2 = 1 2i.

 (b) Du zina osnovice z1 z2 je 2 2, pa kako je povr sina trougla 3 2, sledi da je du zina visine na osnovicu 3. Ta cke z1 i z2 su simetri cne u odnosu na realnu osu, tako da vrh jednakokrakog trougla mora pripadati realnoj osi. Stoga postoje dva re senja, z3 = 4 ili z3 = 2. 4. Predstaviti u trigonometrijskom i eksponencijalnom obliku kompleksne brojeve 2 2 3 1 z1 = 1 + 3i, z2 = 2 + 2i, z3 = i, z4 = i, 2 2 2 2 2 1 z5 = 3, z6 = , z7 = i, z8 = 8i, 5 2 z4 a zatim izra cunati: (1) z1 z2 , (2) , (3) z3 5 , (4) 3 z8 . z2 Re senje: ( ) z1 = 1 + 3i = 2e 3 i = 2 cos z5 = 3 = 3e0i = 3(cos 0 + i sin 0) 3 + i sin 3 3 ( ) 2 2 i z2 = 2 + 2i = 2 2e 4 i = 2 2 cos 34 + i sin 34 z6 = 5 =2 5 e = 5 (cos + i sin ) ( ) 5 1 i 1 2 = z3 = 22 22 i = e 4 i = cos 54 + i sin 54 z7 = 1 2i = 2e 2 cos 2 + i sin 2 ( ) ( ) ( ( ) ( )) i 6 = cos z4 = 23 1 z8 = 8i = 8e 2 i = 8 cos 2i = e 6 + i sin 6 2 + i sin 2 3 3 13 (1) z1 z2 = 2e 3 i 2 2e 4 i = 4 2e( 3 + 4 )i = 4 2e 12 i 3 11 1 ( e 6 i = (2) z4 = e 6 4 )i = 2 e 12 i
z2 2 2 5 = e 4 i (3) z3 = e 4 i = e6i e 4 i = e 4 i = cos 4 + i sin 4 = 2 + 2 i { } { } { } 7 3 2 +2k i i : k {0, 1, 2} = 2e 6 i , 2e 2 i , 2e 6 i = 3 i, 2i, 3 i (4) 3 z8 = 8e 2 2e 3

2 2e
5

3 i 4

)5

2 2

25

5. Odrediti kompleksne brojeve z1 i z2 u algebarskom obliku ako je ( )768 2 2 + + (2 i)3 2i 2 2 i z1 = , (z2 + 1)3 = 27. ( )17 2 2 2 2 i Re senje: (1) Kako je z1 =
2 (2

( ) = e192i + 2 11i 2i e(4+ 4 )i = (1 + 2 + 11i 2i) e 4 i = (3 + 9i) ( 22 + = 3 2 + 6 2i.

2 i 4 , imamo 2 i=e (e 4 i )768 + 8 12i + 6i2 i3

) ( )17 ( 768 ) 17 2i e 4 i = e 4 i + 8 12i 6 + i 2i e 4 i

2 2 i)

(2) Po sto je 27 = 27ei , sledi { } { } +2k 5 3 z2 = 1 + 27ei 1 + 3e 3 i : k {0, 1, 2} = 1 + 3e 3 i , 1 + 3ei , 1 + 3e 3 i { } 3 3 3 3 1 + i, 4 , = 1 2 2 2 2 i . ( )6 senje jedna cine z 3 + 2i = a je z1 = 2 3 i. Odrediti a i ostala re senja ove jedna cine. 6. Jedno re Re senje: Kako je z1 = 2 3 i jedno re senje date jedna cine, imamo ( ) ( )6 ( )6 6 a = 2 3 i 3 + 2i = 3 + i = 2e 6 i = 26 ei = 64. } { { +2k } 5 7 3 11 6 Po sto je 6 64 = 64ei 2e 6 i : k {0, 1, 2, 3, 4, 5} = 2e 6 i , 2e 2 i , 2e 6 i , 2e 6 i , 2e 2 i , 2e 6 i { } { } = 3 + i, 2i, 3 + i, 3 i, 2i, 3 i , dobijamo z 2 3 i, 3, i, 3i, 3 4i, 2 3 3i .

7. Na ci sve kompleksne brojeve z koji zadovoljavaju uslov z 4 = z . Re senje: 4 z = z r4 e4i = rei r4 = r 4 = + 2k r(r 1)(r2 + r + 1) = 0 = 2k { 4 6 8 } 5 (r = 0 r = 1) k {0, 1, 2, 3, 4} (r = 0 r = 1) 0, 25 , 5, 5, 5 { } 2 4 6 8 z 0, 1, e 5 i , e 5 i , e 5 i , e 5 i 8. Koriste ci stepenovanje kompleksnih brojeva u trigonometrijskom obliku izra cunati cos Re senje: (1) Iz cos 2x + i sin 2x = (cos x + i sin x)2 = cos2 x + 2i cos x sin x sin2 x, izjedna cavanjem realnih delova dobijamo cos 2x = cos2 x sin2 x = cosx (1 cos2 x) = 2 cos2 x 1. Odavde zamenom x = 8 sledi 2+ 2 2 2+ 2 2 2 cos2 sto je cos . 8 1 = 2 , odnosno cos 8 = 4 . Po 8 > 0, imamo cos 8 = 4 (2) Iz cos 5x + i sin 5x = (cos x + i sin x)5 = cos5 x + 5i cos4 x sin x 10 cos3 x sin2 x 10i cos2 x sin3 x + 5 cos x sin4 x + i sin5 x, izjedna cavanjem imaginarnih delova dobijamo sin 5x = 5 cos4 x sin x 10 cos2 x sin3 x + sin5 x = 5(1 sin2 x)2 sin x 10(1 sin2 x) sin3 x + sin5 x = 16 sin5 x 20 sin3 x + 5 sin x. Odavde zamenom x =
5 5 2 se svodi na 16 sin4 + 5 = 0, sto daje sin2 sto je sin 5 20 sin 5 = 8 . Po 5 > 0, imamo 5 5+ 5 5 5 ili sin = . Funkcija sin je na intervalu [0, sin ca, pa va zi 5 = 5 2 ] rastu 5 < 4 2 2 2 2 5 5 2 sto zna ci da je sin . sin 5 < sin 4 = 2 , 5 = 2 2 5

i sin . 8 5

sledi 16 sin5

20 sin3

+ 5 sin 5 = 0, a kako je sin 5 = 0, ova jednakost

9. Dokazati identitete: (a) sin3 x = Re senje: (a) sin3 x = = (b) cos4 x

i 8

3 1 sin x sin 3x; 4 4 (

exi exi 2i

(b) cos4 x = (

1 1 3 cos 4x + cos 2x + . 8 2 8
i 8

)3 =

1 8i

) e3xi 3e2xi exi + 3exi e2xi e3xi =

) e3xi e3xi 3(exi exi )

1 (2i sin 3x 3 2i sin x) = 4 sin 3x + 3 4 sin x. ( xi xi )4 ( 4xi ) 1 e = 16 e + 4e3xi exi + 6e2xi e2xi + 4exi e3xi + e4xi = e + 2 ( 4xi ) 1 1 = 16 e + e4xi + 4(e2xi e2xi ) + 6 = 16 (2 cos 4x + 4 2 cos 2x + 6)

1 8

3 cos 4x + 1 2 cos 2x + 8 .

ciji je centar z0 = 3 + 4i upisan je pravilan osmougao. Jedno teme je u ta cki z1 = 3 + 5i. 10. U krugu Odrediti ostala temena osmougla. Re senje: S obzirom da su nam poznati centar i jedno teme pravilnog osmougla, sva preostala temena mo zemo dobiti rotacijom z1 oko z0 za odgovaraju ci ugao. Kako je centralni ugao pravilnog osmougla , imamo 4 zk+1 = Rz0 , k (z1 ) = z0 + (z1 z0 ) e
4 k i 4

= 3 + 4i + i e
2

k i 4

, k = 1, 2, . . . , 7. z5 = 3 + 3i,

Tra zena temena su z2 = 6+2 z6 =

62 2

8 2 2 i,

8+ 2 2 i,

z7 = 2 + 4i, z8 =

62 2

z3 = 4 + 4i, z4 = 6+2 +
8+ 2 2 i.

8 2 2 i,

11. Dati su kompleksni brojevi z1 = 2 + i i z3 = 4 3i. Odrediti kompleksne brojeve z2 i z4 tako da u kompleksnoj ravni ta cke z1 i z3 budu naspramna temena kvadrata z1 z2 z3 z4 .

Re senje:
z3 Po sto imamo dva naspramna temena kvadrata, mo zemo odrediti centar kvadrata, tj. z0 = z1 + = 2 2+i+43i = 1 i. Preostala temena dobijamo rotacijom ta c ke z oko centra za ugao , odnosno , 1 2 2 2

z2,4 = Rz0 , (z1 ) = z0 + (z1 z0 ) e 2 i = 1 i + (3 + 2i) (i), 2

tako da je z2 = 1 i + (3 + 2i) i = 1 4i i z4 = 1 i + (3 + 2i) (i) = 3 + 2i. 12. Neka je z1 = 3 + 2i jedno teme kvadrata. Odrediti preostala temena z2 , z3 , z4 ako se zna da z2 le zi na pozitivnom delu imaginarne ose, a z3 je na realnoj osi. Re senje: Iz uslova zadatka imamo z2 = ai, a R+ i z3 = b, b R. Takodje va zi z3 = Rz2 , (z1 ) = z2 +(z1 z2 )e 2 i , 2 pa sledi b = ai + (3 + 2i ai) (i) = (2 a) + (a 3)i. Izjedna cavanjem realnih i imaginarnih delova dobijamo sistem 2 a = b i a 3 = 0, cije je re senje (a, b) = (3, 1), tj. temena su z2 = 3i i z3 = 1. Cetvrto teme dobijamo iz cinjenice da je z z = z sto daje z4 = z3 z2 + z1 = 1 2 4 z3 , odnosno z2 z1 = z3 z4 , 1 3i + 3 + 2i = 2 i.

13. (a) Odrediti kompleksan broj z ako je ( ) z (2 + i) 5z Re = 11, 1+i

( Im

z (2 + i) 5z 1+i

) = 18.

(b) Odrediti kompleksne brojeve z1 i z2 tako da je z1 pozitivan realan broj, z2 pripada tre cem kvadrantu, a trougao zz1 z2 je jednakostrani can stranice 5. Re senje: (a) Neka je z = x + yi. Tada imamo (x yi)(2 + i) 5(x + yi) 3x + y + xi 7yi 1 i = 1+i 1+i 1i 2x 6y 4x 8y = + i = (x 3y ) + (2x 4y )i 2 2 Izjedna cavanjem realnih i imaginarnih delova dobijamo sistem x 3y = 11 i 2x 4y = 18, cije je re senje (x, y ) = (1, 4), pa je tra zeni broj z = 1 + 4i. = (b) Neka je z1 = a R+ . Kako je stranica trougla du zine 5, imamo 5 = |z1 z | = |a + 1 4i| = 2 2 2 (a + 1) + (4) , odnosno (a + 1) = 25 16 = 9, a po sto je a > 0 jedino re senje je a = 2, tj. z1 = 2. Tre ce teme dobijamo rotacijom ta cke z oko z za ugao , 1 )3 ( z2 = Rz1 , (z ) = z1 + (z z1 ) e 3 i = 2 + (3 + 4i) 3

z (2 + i) 5z 1+i

1 2

3 2 i

14 3 2

43 3 i 2

14. Skicirati u kompleksnoj ravni slede ce skupove ta caka: (a) {z C : 1 |z | 4} (b) {z C :

6

arg (z ) 3 , |z | 3}

(c) {z C : 1 Re(z ) 2, 1 Im(z ) 3} (d) {z C : |z 3 + i| = 2}. Re senje: zni prsten ograni cen centralnim kru znicama polupre cnika 1 i 4. (a) Kru (b) Kru zni ise cak centralnog kruga polupre cnika 3 izmedju uglova (c) Pravougaonik ograni cen pravama x = 1, x = 2, y = 1 i y = 3. (d) Kru znica sa centrom 3 i polupre cnika 2.
6 3.