£lAI HOC QUaC GIA THANH PHO HO CHI( MINH

. . ,.,

KHOAKINHTE

TS. PRAN Due DUNG

K ..,

KETOAN

1\.'

THUE

£)~I HOC ouoc GIA TP HO CHi MINH

KHOAKINHTE

TS PHAN DUC DUNG

"

,.r , " ,.r

KE TOAN VA THUE

TRONG DOANH NGHlep co VON Diu TU NUde NGoAI

NHA XUAT BAN

I*f A,

D~I HQC QUOC GIA TP HO CHI MINH - 2006

Ml)C Ll)C

"

M1}C L1)C 3

LCII NOI DAU ..........................................................•.............................. 7

CHUONG 1. TONG QUAN vE KE ToAN vA THuE TRONO cAc DOANH NGHIEP CO V6N

DAU TV Nlfdc NGoAI T~I V.~T NAM 9

1.1 DAU TV NUdc NGoAI vA cAc DOANH NGHI~P CO VON DAU TV NUdc NooAI T~I

VI~T NAM 9

1.1.1 Thucng mai quae te va cac cong ty da quae gia 9

1.1.2 Dau tu true tiep nude ngoai va cac hlnh thirc

dau ttl true tiep nude ngoai tai Vi~t Nam 12

1.1.3 B~e diiJm to chirc hoat dQng kinh doanh cua

cac doanh nghiep e6 von dau tu nude ngoai 14

1.2 oror THr.EU vAl NET vt ICE ToAN vA LuAT

THUE OON, THUE GTGT T~I VI~T NAM : 16 '

1.2.1 Ke toan, LuM ke toan va Chudn rmrc ke toan

Vi~t Nam , 16

1.2.2 Luat thue TNDN va thue GTGT Vi~t Nam 23

1.3 M61 QUAN ~ GIUA KE ToAN vA THUE TRONG cAc DOANH NGHI~P CO V6N DAU TU

NUdc NGoAI cJ' VI~T NAM 30

1.3.1 SI,l' khac biet giUa nhiern vu ke toan va nhiern

Vl,l thue , ; , , 30

1.3.2 SI,l' khac biet giU'a thu nhap theo ke toan va

thea thue , , 31

CHUaNG 2 THl,fe TR4NG v 4.N D1)NG KE ToAN vA THuE TRONG cAe DOANH NGHIEP co VON DAU TIf Nlfdc NGoAI T~I

VI~T NAM 35

2.1 eHE DO KE TOAN DOANH NGHIEP co VON

DAU T~ NlfCle NGoAI QUA cAc THcn KY 35

3

"

2.1.1 Che'dQ ke' toan trudc narn 2002 35

2.1.2 Che' dQ ke' toan sau narn 2002 36

2.2 TmfC TRANG AP DUNG KE TOAN vA THuE T~i CAC DOANH NGHI~P co VON DAU TU

NUdc NGOAI 3.9

2.2.1 Khao sat mQt s6 doanh nghiep co von dau tu

nude ngoai ' 39

2.2.2 Nhung vuong mac trong viec thuc hien cac luat

thue' ' 45

2.2.3 Nhirng vuong mac phat sinh trong viec thuc

hien ch€ dQ ke toan 54

"';0 ~ AI AI ~

2.3 N~N XET CHUNG VE H~ THONG KE TOAN

v): THUE 65

2.3.1 Uu digm 65

2.3.2 Nhuoc digm : 65

CHUONG 3 MOT SO GIAI pllAp G6p PHAN HoAN THI¢N H~ THONG ICE ToAN vA THuf

T,4,1 'VI~T N AM ,., ,. ,.,.,.,.,.,.,. 72

3.1 QUAN DIEM HoAN THI~N H~ THONG KE

, A ,,'

TOAN V TUDE ,. ,. ,., ,., ,.,,. 72

3.1.1 K€ toan 18. cong CI,1 chu yeu cho viec tinh thue'

va hanh thu thue 72

3.1.2 Moi quan h~ gitra Luat Thue va Luat K€ toan

tai doanh nghiep 74

3.2 MQT s6 GIAI plIAp GOP PHAN HoAN THI~N

" ", "'7".;( I "

HE THONG.I\...r.i TOaN 'VIET NAM 75

• I

3.2.1 Hoan thien chirng til' k€ toan 75

3.2.2 HOBn thien h~ thong tai khoan ke toan 77

3.2.3 Hoan thien htnh thuc s6 ke toan 85

3.2.4 HORn thien h~ thong bao cao k€ toan 89

3.3 MQT s6 GIAI pllAp GOP PHAN HoAN THI~N

CHiNH SACH THuE T,4,I 'VI~T NAM 94

4

3.3.1 Thue' thu nhap doanh nghiep 94

3.3.2 Thue' gia tr! gia tang 99

,.,~ .A ,

KET LU~N ........................•.................................................................. 101

DANH MlJC TAl LI~U TRAM KHAO .......................•.•.•............... 102

PHl,J Ll)"C .•.•......•.•.•.••..............•••...........•...........•.•.•.•................•.•.•.•.... 112

PHlJ LI}C 1: Cac bai nghien cuu 112

PHI} LlJC 2: Luat Ke toan 131

"

PHT.J LT.JC 3: Nghi dinh 129 165

PHI} LI}C 4: Khung thai gian ella tai san e6 dinh 192

PHT.J LI} C 5: H~ thong tai khoan Vi~t N am " 195

PHlJ LT.JC 6: Phieu phong van 203

5

LOINOIf>AU

"

Trong su6t thai ky d6i moi ne n kinh te', Vi~t Nam thirong xuyen dieu chinh ca che quan ly kinh te' sao cho phu hop voi n~n kinh te thi trirong. Kif toan la mqt cong C1,l quan trorig de quan ly von, tai san va dieu hanh hoat dqng san xuat kinh doanh cua doanh nghiep, nen viec d6i rndi va hoan thien h~ thong ke' toan phil hop voi he thong thue de thich nghi vdi yeu cau phat trifin, thich irng vdi xu hudng toan cau h6a hien nay tra thanh nhu cau cap thiet nharn phat huy hieu qua quan ly cac doanh nghiep SaD xuat kinh doanh cua Vi~t Nam, trong d6 c6 doanh nghiep c6 v6n diiu tu' nude ngoai, Hoat dQng kinh doanh ngay nay khong con d6ng khung trong tung qu6c gia rna da phat trien theo hudng hQi nhap vao nen kinh te the' gidi va do la xu hirdng phat trien kinh te tAt yeu. H~ th6ng thong tin ke' toan va h~ th6ng thue cling khong con khoanh vung trong tUng qu6c gia rna con phuc V1,l cho nhung ngiroi Slt dung a nhung qu6c gia khac nhau tren toan the gidi,

Tuy nhien, viec van dung chuan muc ke toan tren co sa tuan thu cac quy dinh cua lu:1it thue' Vi~t Nam van thuc te cua cac doanh nghiep co v6n dau tu nude ngoai van con mot so' bat cap, va theo toi, di~u nay it nhieu se lam cho cac doanh nghiep eo v6n dau tu nude ngoai a Vi~t Nam g(tp kho khan trong viec thuc thi phap luat, Day chinh la mQt trong nhung va'n de quan trong trong tien trmh hoan thien h~ th6ng ke toan va cac Iuat thue Yi~t Nam, chu yeu la thue' thu nhap doanh nghiep (TNDN) va thue' gia tri gia tang (GTGT) ', tien trinh nham gop phan van viec xay dung mot ne n tang phap ly hieu qua trong hoat dQng kinh doanh cua cac doanh nghiep co v6n dau tu' mrdc ngoai, Tir thuc ti~n do, tac gia manh dan vie't cu6n sach voi tua d~ "Van d~ he'toan va thue'trong cac doanh nghifP co vlin ddu tll nriilc ngoai tai Vift Nam" de gop mot chut van tu sach .h9C t:1iP va tham khao cua dQc gia.

Cuon sach nay du'Q'c thuc hien tren co sa van dung mot each co chon loc nQi dung cac chuan muc ke toan quoc te, chuan muc ke toan qu6c gia, Luat Ke' toan va cac van ban co lien quan, cac thong l~

7

·

chung cua qu6'C tt. cung nhu cac tai 1i~u trong va ngoai nuoc, cac y

kien thiet thuc cua nhung chuyen gia ve ke' toan, co kie'n thirc chuyen sau va kinh nghiern thuc tien cua nhung nha quan tri doanh nghiep, nhung nha lam cong tac ke' toan thuc te' trong cac doanh nghiep co v6n dau tu nude ngoai,

"

Van de co ban rna tac gia mong mu6n giai quye't trong cu6n sach la chi ra su khac biet giUa ke' toan va thue' (chu ye'u la thue' TNDN va thue' GTGT), nhung vudng mAc phat sinh trong thuc tien cua cac doanh nghiep co v6n dau tu nude ngoai, dg tren Cd sa nay tac gia dua ra mot sO' kie'n nghi,

Cucn sach "VU'n d~ he' toan va thu1 trong cae doanh nghi~p co von ddu tu nltac ngoai tai Vift Nam" co lien quan de'n rat nhieu cac luat thue khac nhau, ... Tuy nhien, tac gia t~p trung vao h~ th6ng ke toan Vi~t Nam, so sanh voi chuan muc ke toan quac te, so sanh vdi luat thue TNDN va luat ~hue GTGT.

NOi dung cuon sach gam ba chuong, cu thg nhu sau:

Chudng 1: T6ng quan ve thue va ke' toan trong cac doanh nghiep c6 von dau tu mrdc ngoai tai Vi~t Nam.

Chudng 2: Thuc trang van dung chinh sach ke toan va thue' trong cac doanh nghiep c6 von dau tu mrdc ngoai tai Vi~t Nam.

Chltdng 3: M(>t sO' giai phap g6p phan hoan thien h~ thong ke' toan va thue' tai Vi~t Nam.

De minh hoa them cho cuon sach, tac gia da su dung tai lieu tham khao ve ke toan trong va ngoai nuoc, cac tap chi ke toan, tap chi tai chinh Vi~t Nam, cac tai lieu li(y tren Internet (nhu Journal of Accounting and

va tap chi ke toan Journal of Accountancy: http;//www.aicpa.org cung nhu mQt so trang WEB tren mang cua mQt s6 cong ty: http://www.pwcglobal;http://www.kpmg.com; http://www.arthurandersen.com) ....

Tae gia

8

r

CHUaNG 1

K ~ K , "- K

TONG QUAN VE KE TOAN VA THUE

TRONG eAe DOANH NGHI~P eo VON DAU TU NUDe NGoAI TAl VIET NAM

. .

"

1.1 BAU nJ Nlfoc NGOM vA cAe DOANH NGHIep co VON BAU nJ Nlfoc NGOM T AI VIeT NAM

i.1.1 Thtidng mai qu6c te' va cac cong ty da quoc gia

a. Thuung moi qulJc te'

Thirong mai quoc te cung co loi tU qua trinh canh tranh. Canh tranh cAn thiet cho ca su doi mci va- san xuat hieu qua. Canh tranh quoc te giup nha san xuat trong nude luon cO' gang va cung cap cho ho dQng luc manh me cai tien chat luqng san pham, Du thirong mai quoc te la co loi nhirng vdn co nhung suy nghi kh6ng dung ve no. M9t suy nghi sai lam la: thuong mai la tro choi c6 'tong bang khong - neu mot ben loi thl chac chan se co mQt ben 10. Thuc ra thl co mot ve la dung - tAt ca hai ben deu co lei, Theo dinh nghta, neu m¢t quO'c gia chuyen mon h6a san xuat thu ho co lei the so sanh nhat, thl ho buoc phai nh~p hang hoa va dich vu khac rna quoc gia khac co lei the han. Chu y rang, "nhap khgu la xau" trong khi "xuat khau la tot" la suy nghi kh6ng dung nhirng lai pho bien trong gidi chinh khach va phuong ti~n truyen thong.

Suy nghf sai lAm khac la "nhap khdu se lam giam cong' lin vi~c lam va lam trl tr~ nen kinh te, con xuat khdu, nguoc lai, thuc dfly phat trien va tao ra viec lam". An tuqng nay bAt nguon tll' that bai khi din nhdc mai quan h~ giua nh~p khflu va xua't khau. Khi chung ta gidi han ngltai mroc ngoai ban san pham cho chung ta, chung ta cG.ngdong thai gid'i han kha nang cua ho thu dUQc nhirng dong dala can thiet d~ mua hang cua chung tao Nhu v~y. gidi han thirong mai se lam giam san lUQ'ng nhap khau dong thai lam giam luqng xuat khau.

9

"

H~ qua lit nhung tac dung do su gidi han nhap khau co duqc IJ;\i phai danh d6i cho viae lam it han do giam IUQ'ng xuat khau.

b. Cong ty da qu6c gia

Ml)c du tU "cong ty" co th~ ducc ngirci ta dinh nghfa mQt each chinh xac, nhirng khong c6 sir thong nhat trong viec dinh nghia "cong ty da qufic gia". Tuy nhien, neu khao sat chi tiet mot so' ccng ty da quoc gia tieu bieu, chung ta c6 the thay ll'l9t s6 dl)c trttng chung. NAm trong nhieu quoc gia, cac cong ty da quoc gia thuong thuc hien cac hoat dQng nghien cuu va phat trien song song voi cac hoat dQng che' tao, khai thac rna, chiet xuat, va hoat dong dich VI,!. Cong ty da qucc gia thuorig kh6ng co ranh gidi giua cac quoc gia va thuong ducc quan ly bdi mot trung tarn hoach dinh cong ty narn xa nude dau tu, Quyen Sd huu von va kieu quan trj doanh nghiep deu mang dl)e tinh da qu6c gia, Mot cong ty da qu6c gia dien hinh 00 ty so' doanh so' ban d nude ngoai tren tOng doanh so ban cao, thuong it nhat lit 25%. Cong ty da quoc gia thuong la nhung cong ty co quy mo Ion.

Cac cong ty da qu6c gia co the da dang hoa cac hoat dQng bang each sat nhap thea chieu d9C, chieu ngang, va cac cong ty khac nhau giUa mrdc chu sd hau cong ty va nuoc dau hi. Sat nhap thea chieu doc hinh thanh khi cong ty me quyet dinh thanh l~p cac chi nhanh a nude ngoai d~ san xuat cac san pham trung gian hoac cac yeu to' dau vita dung de san xuat thanh pham. Nhtrng nganh cong nghiep nhu loc dau va thep, sat nhap san xuat d.1u van co the a ca khau chiet xuat va sa che nguyen 1i~u. Da s6 cac nha san xuat c6 I1U tie n rna rQng heat dQng san xudt cac san pham dau van doi vdi cac linh kien. Cac cong ty da qu6c gia co the thuc hien phuong thuc sat nhap san xuat dau ra theo huong thi trucng tieu thu cuO'i cung. Trong thuc te, da s6 cac dau tu nude ngoai theo chieu d9C la sat nhap san xuat cac san pham dau vao. Cac cong ty da qu6c gia thuong muon sat nhap cac heat dQng theo chieu d9C de co the t~n dung lei the kinh te theo quy mo va chuyen men hoa quoc teo G9i la sat nhap thea chieu ngang kill cong' ty me san xuat mot hang hoa tai mroc ho thiet l~p met chi nhanh 0' .mroc khac (ruroc dau tu) de san xua't cling loai hang hoa do. Cac chi nhanh nay la nhung dan vi dQc lap ve cong suat san xuat va ducc thanh lap de san xuat va tiep thj san pham cua ccng ty me 0'

10

"

thi trucng nude ngoai. Vi du nhu Coca-Cola va Pepsi-Cola ducc dong chai khong chi a My rna con a nhieu nude khac tren the gidi. Cac cong ty da quac gia xay dung nha maya nuoc ngoai nham tranh hang rao thu€' quan cao cua nude ngoai ap dung cho hang hoa nhap khau, dieu nay co the dua cong ty me vao vi tri blft loi khi xWlt khau. Ngoai ra cong ty me cung muon tiep e~n true tiep khach hang nham dua ra nhung ki~u dang d~c biet cho san pham cua ho.

Ngoai viec tao ra cac loai dau tu theo chieu ngang va thea chieu doc nhu tren, cac cong ty da quoe gia co the da dang h6a hoat dt}ng bAng each dAu tu vao cac thi tnrong khong lien quan, ngirci ta goi d6 la sat nhap cac cong ty khac nhau.

c. Cac dQng ca cua d6u tu true tiep nuao ngoai

Md rQng thi truong cho d<1u tu true tie'p nude ngoai cung quan trong nhu ngoai thuong, N~n kinh te' cang rna cira thi ty I~ dau tu tu nhan cang cao, day 18. di~u cot y€'u giup tang trudng kinh te va tao ra viec lam. Nhieu nude tren the' gidi rnong m'u6n nhan dugc nhieu du an dau tu true tiep tu nude ngoai vi viec hay co the giup ho cal thien phuong phap quan If va cong nghe , Mt}t nganh kinh doanh, mQt cong ty, hay met llnh vtfc neu c6 ty l~ dau tu true tie'p nude ngoai cao thi thuong' dat nang sua.\ lao dQng trung blnh cao han va muc "luang tra cho nhan vien cao hon. Bau tu W ben ngoai giup daanh nghiep gilt duoc tinh canh tranh cao va nhu the co the h6 tro duoc viec lam trong nuoc. Dau tu ra mrdc ngoai thuc day xuat khau may moe va cac hang h6a khac,

Cac cong ty da qu6c gia mdi xua't hien a nhieu nude tren the gidi khcng=phai do ngAu nhien rna do ban quan tri t~p doan tinh toan th~n trong thea cac hoach dinh nghiern tuc, Ca ly thuyet kinh te IAn nghien cuu thuc tien d~u cho thay ra.ng dau tu true tiep rnrdc ngoai

•

deu nham van 19i nhuan tLtang lai, Thuong thi vi~c dau tu chuyen W

vung duqc d\i baa la c6 kha nang tao ra IQ'i nhuan tha'p den nhirng vung duQ'c du bao co kha nang tao ra IQ'i nhuan cao hon sau khi da tinh den cac yeu t6 rui roo M~c du muc dfch cudi cung clla rnoi d\i an dau tu deu la 19i nhuan, nhung khi duQ'c phong ~fin, cac nha lanh dao cac t~p doan tren the gid'i thuong nhan rnanh den nhieu yeu to' khac nhu la dieu kien cau •. han che ngoai thuong, cac quy dinh v~ dau tl!

11

t

chi phi lao dt)ng, chi phi van chuyen. Tat ca cac ye'u to nay deu anh htlang de'n chi phi, doanh thu va loi nhuan.

1.1.2 DAu tu tl'\ic ti~p nuCic ngoai va cae hinh thuc dau tu tl'\ic ti~p nuCic ngoai tal Vi~t Nam

a. Khai nirm v~ dou tlL

" "Dau ttl la moi hoat dt)ng b6 von a' hien tai nham muc dich sinh

lQ'i a tuong lai", Heat d¢ng ~bo von co the thuc hien trong mot thai gian ngan (dau ttl ngan han) va eung co the duoc thuc \li~n trong mQt trong m9t thai gian dai (dau tu dai han), Cac hoat dt)ng dau tu ngdn han kh6ng tac dQng nhieu de'n qua trinh heat d9ng cua doanh nghiep; nguoc lai, nhfrng hoat dt)ng dau tu dai han anh hu'dng IOn de'n su thay doi trong heat dong san xuat kinh doanh cua doanh nghiep noi rieng va thay d8i co cau clla nen kinh te' noi chung,

b. Cae btnh. thuc dctu tu

Vi~c phan dinh dau tu true tiep va dau tu' gian tiep dua treri co sa moi quan h~ giua nguoi chu Sd hau von va ngirci quan ly sli dung von dau ttl hay noi mQt each Ct,J the hen la can cd vao mire de) tham gia quan ly cua chu dau tl1 vao doi tu'qng rna he b6 von.

Dau ttl true tiep la hinh th{fC dau tu rna ngirci b6 von true tiep tham gia tnrc tie'p vao vi~c quan 1y va sa dung von.

- Dau ttl gian tiep la hinh thuc dau t11 rna trong d6 nguoi bo von va ngirci Stl dung von la DhO'ng chu the khac nhau. N 6i each khac, ngiroi b6 von kh6ng true tiep lam cong viec quan ly va sli dl,lngv6n.

Vi~c phan dinh dau ttl trong mroc va dau W nude ngoai dua tren co so' pham vi cua mt)t quoc gia:

- Bau ttt trong nudc la nhung hoat di)ng - dau tu' han chi! trong pharn vi mQt quoc gia. Hoat dQng dau tu trong nudc chu yeu duqc thuc hien bai cac nha dau t11 trong nuoc va no chi gioi han trong hoat dong cua cac nha dau tu nt)i dia,

- Dau tu quac te, hay dau ttl nude ngoai, la nhung hoat dQng dau tu vuot qua pham vi mt)t quac gia. Do do, no du'Q'c thuc hien bdi cac nha dau ttl tU nhieu nude khac nhau tren the gidi,

12

e. Cae hinh thue ddu hi true tiep nuae ngoai t(Li Vi~t Nam Tuong tl! nhu d6i vdi cac mroc tiep nhan dau tu khac, vein dau tu nuoc ngoai tham nhap vao Vi~t Nam dudi cac hinh thuc chu yeu nhu sau:

"

HfIp d6ng h{fp Ute kinh doanh la mQt van ban duoc ky ket giua ben Viet Nam va ben nude ngoai d~ cling nhau tien hanh mot hoac nhieu hoat dQng san xuat kinh doanh 0' Vi~t Nam tren co sO' quy dinh trach nhiem va phan ph6i ket qua kinh doanh cho mlli ben rna khong thanh l*p mQt doanh nghiep lien doanh hoac bat ky mot phap nhan mdi nao.

D~c diem cua hinh thuc dau tu nay la: ..

- Cac ben Vi~t N am va nuoc ngoai cling nhau hop tac kinh doanh treri co sO' van ban hop d6ng da ky giua cac ben ve viec phan dinh trach nhiem, quye n loi va nghta vu cua mM ben,

- Thai han cua hop d6ng hop tac kinh doanh do hai ben thoa thuan phu hop vdi tinh chat hoat dQng kinh doanh va SI! can thiet de hoan thanh muc tieu cua hop dong.

- Kh6ng thanh l~p mi)t phap nhan mdi, Wc la kh6ng cho ra doi cong' ty hay doanh nghiep moi.

- Van de v6n kinh doanh co the duqc de cap hoac khong nhat thiet ducc de c~p trong van ban hop dong hop tac kinh doanh.

Doanh nghi~p lien doanh

DuQ'c thanh l*p gitra milt ben lit Vi~t Nam va ben kia la cac ben mrdc ngoai tham gia dau tu lien doanh (co the co hai hoac nhieu ben tham gia lien doanh), D~c diem cua hinh thuc lien doanh la:

- Cho ra doi mot doanh nghiap mci, vdi tir each phap nhan Vi~t Nam va dugc th~nh l~p duoi dang cong ty trach nhiem huu han.

- Cac cong ty hoac doanh nghiep lien doanh hoat dQng theo nguyen tAc tv chu ve tai chinh. Vein phap dinh do cac ben dong g6p toi thieu bAng qO% t6ng s6 vpg. dau tu, Trong qua trinh hoat dong, dan vi li&n doanh khong duoc giam von phap dinh,

13

'.

- Co quan lanh dao cao nhat cua lien doanh la HQi dong quan tri, co tham quyen quyet dinh cac van de quan trong.

- MQt don vi lien doanh c6 the tham gia von d~ thanh l~p mi)t lien doanh khac vdi nude ngoai, trong lien doanh moi nay phai c6 true tiep tham gia it nhat eua hai thanh vien thuoc lien doanh cii, trong HQi dong quan tri va mot trong hai thanh vien d6 phai la nguoi c6 quoc tich Vi~t Nam.

- Thai gian hoat di)ng cua lien doanh kh6ng qua 50 nam, tnrong hop dlitc biet khong qua 70 nam,

- Cac ben tham gia lien doanh phan chia loi nhuan va rui ro theo ty 1~ d6ng g6p van.

Doanh nghifp 100% vffn nude ngoai

La doanh nghiep do nha dau tu mtdc ngoai dau tu 100% von tai Vi~t Nam. Nhu v~y, cac doanh nghiep 100% von nude ngoai hoan toan thuoc quyen so htru cua ttl chirc, ca nhan nude ngoai va do to' chuc, ca nhan d6 thanh lap, tu quan ly va hoan toan chiu trach nhiern ve ket qua kinh doanh.

Dl)c di~m cua cac doanh nghiep 100% von nude ngoai la:

- DuQ'c thanh l."p dudi hinh thirc cong ty trach nhiern htru han va la mot phap nhan Vi~t Nam do Phap Iuat ruroc CQng hoa XHCN Vi~t Nam chi pho'i va dieu chinh,

- Thai han hoat d(mg cua cac doanh nghiep nay khong qua 50 nam,

Ngoai ra, con c6 cac hmh thuc khac nhu: khu che' xuat, hop dong xay dung-van hanh=chuyen giao (Build-Operotl-m-Transfer, BOT) hop dong xay dung=chuyen giao-van hanh (RT()~, hop dong xay dung-chuyen giao (BT).

1.1.3 D~e di~m t& chtre hoat de-ng kinh doanh cua cae doanh nghi~p co van dau hi miO'e ngoai

Cae nhan to' <lnh huang den to chirc corig tac ke' toan trong doanh nghie p e6 von dau tu nude ngoai.

14

'.

M6i trimng kinh doanh cua mot doanh nghiep anh huang den yeu ctiu thong tin ke toan rna doanh nghiep phai cung ea:p hay su dung va anh huang den viec to chirc quan 1ST hoat dt)ng san xuat kinh doanh, do d6, anh huang den to chirc corig tac ke toan. Cac nhan to' thuoc moi trirong kinh doanh baa gam:

Moi truong phap ly: Moi truong phap ly baa gam toan bi] h~ thong van ban phap quy va viec v~n hanh trong thuc te cua h~ thong nay. Trang d6, dung a g6c dt) to' chuc cong tac ke toan, cac nhan to' co ban c6 anh huang quan trong den to chuc cong tac ke toan cua cac doanh nghiep c6 v6n d§.u tu nude ngoai la Luat Ke toan, Luat D§.u tu,

Moi truung kinh te xa hoi: Moi truong kinh te xa hQi anh huang de'n d6i tucng san xuat kinh doanh, t~p quan tieu dung, phuong thuc, hinh thuc kinh doanh, cac bien phap quang cao, khuyen mai. .. cua doanh nghiep. Dieu nay doi hoi doanh nghiep d.n c6 nhung thong tin phu hop dg c6 thg tan tai va phat trien. MQt trong nhung thong tin nay la thong tin ke' toano Do d6, mni trucng kinh te xii ht)i duqc xem la mQt trong nhung nhan to' anh huang den W chuc cong tac ke toan trong doanh nghiep.

Dudi giac dt) la mrcc tiep nhan dau tu thi dtiu tu true tiep nude ngoai chiu tac dt)ng chu yeu boi moi trucng dtiu tu, Moi truong dtiu tu cang thuan loi cang thu hut nhieu nha dau tu nude ngoai, nguoc lai moi truong dau tu kh6ng thuan lei se han che d§.u tu true tiep nude ngoai vao nude tiep nhan d§.u tu, M6i truong d§.u tu baa gam:

- M6i truong xa ht)i: moi trirong phap ly, moi truong kinh te, moi tnrong tai chinh, moi tnrong lao qQng, ...

- Moi truong lao dt)ng bao g6m: luc hrong lao d<)ng, trinh dt) lao dt)ng, t5 chuc quan ly lao dt)ng, ... Cac nude c6 luc Iuong lao dl;)ng dbi dao va nguon lao d9ng re hi mt)t trong nhtrng nhan to' chu yeu thu hut dau tu true tiep nude ngoai.

- M6i trirong tv nhien nhu vi tri dia ly, tai nguyen thien nhien, ... la nhtrng nhan to' khach quan tac d¢ng den dau tu true tiep nude ngoai. Nude tiep nhan d§.u tu c6 vi tri dia ly thuan tien, nguon tai nguyen thien nhien phong phii la mt)t dac di~m dtiu tien ma cac nha dau tu nuoc ngoai quan tam.

15

"

- Moi tntdng tai chinh bao gom: h~ thong thue, cac chinh sach ve ty gia h6i doai, co ch€ quan Ii tai chinh=tien tfi!, CCi che ki€m tra va giarn sat tai chinh, hoat dQng eua h~ thong ngan hang va thi tntdng v6n, ...

- Moi tnrong kinh te bao gom cac djnh huang phat trien kinh te cua mQt quoe gia, h~ thong cac ltnh vue kinh te:, cac cong trlnh kien true ha tAng nhu h~ th6ng giao thong v~n tai, thong tin lien lac, buu chinh-vlen thong, ...

Trong h~ th6ng moi tnrong dau tu thi c6 the noi moi trircng tai chinh co m6i quan h~ mat thiet den hieu qua dau tu, do do no la mQt trong nhung nhan to' quyet dinh den viec thu hut va nang eao hieu qua hoat dQng cua dau tu true tiep mroc ngoai tai met quoc gia.

H~ th6ng thue, cac chinh sach ve ty gia ho'i doai, co che quan Ii tai chinh tien t~ se tac dQng true tiep den hieu qua tai chinh cua hoat dQng dau tu true tiep ruroc ngoai thong qua chi tieu loi nhuan, mQt chi tieu rna ba-t ky nha dau tu nao cling quan tam. Cac nha dau tu nude ngoai thuong eo su so sanh giUa h~ th6ng thue va cac chinh sach tai chinh a cac qu6c gia dt! dinh dau tu de tim kiern dia diem dau tu nao mang lai lei nhuan eao nhat. Hoat dQng ella thi truong von va h~ thong ngan hang phdn nao cling tao su thuan loi hoac han che' hoat dQng dau tu true tie'p mroc ngoai,

Khi xem xet h~ thting cac moi truong dau tu snh hUdng den dau tu true tiep mrdc ngoai tai cac nude tiep nhan dau tu, co the rut ra nhan xet: viec xay dung va csi thien moi truong dau· tu sao cho thong thoang va lanh manh se co tac dung manh me do'i vdi viec thu hut va nang cao hieu qua sil' dung v6n dau tu tnrc tiep nude ngoai.

1.2. GI{n TlDtu vAl NET vE KE ToAN vA LU~T nruE TNDN,

N A

THUE GTGT T~ V~T NAM

1.2.1 Ke' toaD, Lui,t ke' toan va Chu'n mtlc ke' toan Vi~t Nam

a. Ke'toan

Trong thuc te, mQt sO' ngiroi nghtrang ke toan la mot llnh vl.,ic ky thu4t cao rna chi cac nhan vien nganh ke' toan mdi c6 the dam nhiern. Thuc ra, moi chung ta deu thuc hanh ke toan co ban bang

16

"

nhirng hlnh thuc nay hay hmh thirc khac trong cuoc song hang ngay, Ke toan khong chi dan gian la phuong ti~n do luCing va mo ta ket qua cua cac hoat dQng kinh doanh rna con h8 tro cho viec hoach dinh chien lugc kinh doanh cua doanh nghiep, chAng han nhu thiet l~p va thuc hien du an dau tu, chuan bi bao cao thu nhap chiu thue, hoac dan gian hon 11'1. viec tra cac h6a don dien thoai, .. ta't ca deu la nhtrng viec lam co lien quan den cac nguyen tAc ke toan va thong tin ke toano

Ke toan to chuc va tong hop cac thong tin kinh te de nhung ngiroi ra quyet dinh co the SV dung chung. Cac thong tin duoc trinh bay duoi dang cac bang bieu duoc goi 11'1. cac bao cao tai chinh. De chuan bi cac bao cao nay, cac ke toan vien phai phan tich, ghi chep, hrcng hoa, tich luy, tong hop, phan 10~i, bao cao va dUin giai cac stf kien kinh te anh huang tdi cong ty ve miilt tai chinh.

MQt loat cac budc lien quan toi viec ghi chep ban dau cac thong tin va chuyen d6i chung vao trong cac bao cao tai chinh diroc goi la h~ thong ke toano Cac ke toan vien phan tich cac thong tin can thiet cho cac nha quan tri va nhung ngirci ra quyet dinh va thiet l~p h~ thong ke toan sao cho dap dng tat nhat nhung nhu cau neu tren, Tiep theo, nhan vien ke toan va may tinh se xvly cac du li~u goc hang ngay de ghi chep va hoan chinh thanh cac thong tin kinh teo Gia tri thuc su cua ba't ky h~ th6ng,ke toan nao la a chat hrong cac thong tin rna no cung cap.

Theo Dieu 4, Lu~t Ke toan Vi~t Nam duoc Qu6c hQi khoa XI, ky hop thu 3 thong qua ngay 19/6/2003 va co hieu luc V8.0 ngay 1/1/2004:

"Ke toan 18. viec thu thap, xU" ly, kiern tra, phan tich va cung cap thong tin kinh te, tai chinh dudi hinh thuc gia tri, hien v~t va thoi gian lao dt)ng", chu yeu diroi hinh thuc gia tri. Nhu vay, thong thuong trong dinh nghIa ve ke toan thuong' de cap nhung nQi dung chu yeu nhu sau:

- D6'i tuqng cua ke toan 11'1. tinh hmh tai chinh, ket qua hoat dQng kinh doanh clla don V!.

- Phuung phap ke toan thuc hien: d6 la cong viec thu thap xU ly va truyen dat thong tin.

- Thucc do chu yeu rna ke toan sit dung la thudc do tien ~.

17

'.

- Muc dich cua ke toan: cung ca'p thong tin cho cac doi tuong khac nhau d~ ra quyet dinh,

Muc tieu cua cu6n sach Ia giup nguci doc hi~u ro hon cac giao dich kinh doanh pha t sinh - nham hi~u duqe lam the' nao rna chung tao ra cac thong tin ke toan va nhung ngiroi ra quyet dinh, gam ea nhung nguoi ben trong cong ty (cac nha quan tri) Ian ben ngoai cong ty (cae nha dau tu) sil dung cac thong tin nay trong vi~c ra quyet dinh nhu the nao, khi nao, va cai gi trong viec mua hay ban. Nhu v~y, d~ su dung thong tin ke toan mot each hieu qua can phai hi€u ding:

- Ban chat cua cac hoat dong kinh te deu duoc rna ta mot each day du trong cac bang bao cao ke'toan.

- Cac gia dinh va cac thong sO' ky thuat do lirong d~u co lien quan it nhieu den qua trinh ke toano

Van d~ la lam the nao de lien ket cac thong tin k€ toan phuc vu cho viec ra quyet dinh tuc thoi va huu Ich. Chang han, nhung nha quan tri can biet so lliQ'ng tien trong tai khoan ngan hang cua cong ty; cac loai va sO' luong chung khoan doanh nghiep dang narn giu, cac loai va so ltlQng hang hoa trong kho; sO' no d6i voi cac chu no hay cac nha dau tu khac nhau.

b. GiOi thifu Luijt Ke# toan Vift Nam

Luat K€ toan a Vi~t Nam da auqc Qu6c hQi khoa XI thong qua ngay 19/06/2003 va co hieu luc thi hanh ke til ngay 111/2004, sau do uuqe cu the hoa bang hai nghi dinh hirong dan, Nghi dinh 128 ngay 31/5/2004 ap dung cho cae don vi ke toan trong linh vue cua Nha nude va Nghi dinh 129 ngay 31/5/2004 ap dung cho cac don vi ke toan thuoc Ilnh vue kinh doanh. Vi~c dua Luat K€ toan van aoi sang la vo cung can thiet va cap bach, trudc het 18. de dap ung sy.' phat trien kinh te cua da:t nuoc, thea mall cac yeu cau cua kinh te th] trirong d Vi~t Nam, dong thoi phil hop vdi xu the hQi nhap vdi cac nude thanh vien ASEAN, corig dong cac qudc gia trong khu vue va tren toan the gidi, Viec thuc thi Luat K€ toan t6t se giup dat duoc nhung muc tieu sau:

18

+

'.

- Tao ra mt)t khung phap ly toan bt), co ban cao nhat va toan dien nhat cho hi;! th6ng ke toan d Vi~t N am. Gop phan hoan thien h~ th6ng phap luat phu hcp vdi yeu d.u cua nen kinh te thi trinmg, tao dieu kien rna rong' hop tac kinh te vrii cac nude trong khu vue va tre n toan the gidi.

- Gop phan tang cirong' quan ly kinh te - tal chinh cua cac cap, cac nganh, thuc hien viec ki~rn ke , kiern soat cua Nha mrdc doi voi hoat dQng san xuat kinh doanh cua cac thanh phan kinh te'.

- Dap dng va phuc vu tot yeu du doi moi co che quan ly kinh te, bao dam nhung thong tin b~ng s6 li$u day du, kip thai, chinh xac va thong nhat a moi cap, moi nganh va trong d. nunc.

Hach toan ke toan la hi? phan cau thanh quan trong cua h~ th6ng cong CI,I quan ly kinh te tai chinh. Do do, su doi mdi hach toan ke toan trudc het la doi mci ve nhan thirc, nhan thuc lai ke toan trong nen kinh te thi trirong, doi moi ve chuc nang to chirc thong tin cua ke toano Thu' de'n la doi mci d6i tuong' phuc V1,l cua ke toan, d6i tU<;1ng. sa dung thong tin ke toano Bdi Ie thong tin ke toan khong 'chi dung lai d cho cung cap cho Nha nude va CO' quan quail ly rna con phuc vu cho cac chu sa huu, cac nha dau hi, va cac doi tirong co lei ich true tiep, Do do, thong tin ke toan chinh xac, day du se la can cu tin c<}y cho cac quyet dinh dau ur, md rQng hay thu hep hoat dt)ng kinh doanh, Chinh vi dieu nay, rna thong tin, ke toan can phai cong khai minh bach, va co nhu v~y thi moi co uy tin, mdi nang cao dli<;lC nang luc canh tranh, du sue dung vang tren thuong trucng,

Nhung diem mci cua Luat Ke toan Viet, Nam duoc ghi nhan so voi Phap l~nh Ke toan - Thong ke la:

- Lu~t Ke toan Vif:t Nam ra doi quy dinh mot each day dli. han ve cong tac ke toan cho nhung thanh phan kinh te khac nhau,

- Co su thua nhan cac khai niern va nguyen tac heat dQng cua nen kinh te thi tnnmg.

- -. Vai tro va trach nhiern cua nha quan ly (nguci dung dall dan vi) dU~lC de cap de'n mt)t each ra rang va chi tie't hon.

19

i

'.

- Su thua nhan mQt each chinh thuc hoat d¢ng cua nghe nghiep ke toano

c. GiUi thifU chudn mvc he'toan Vi(?t Nam

Trong thai gian qua, toan be. cong tac ke' toan d Vi~t Nam bi chi phfii bdi cac quy dinh ve tai chinh phap If chu ye'u do BQ Tai chinh ban hanh, d6 la nhirng quy dinh v~ tai chinh va ke toano Cac quy dinh tren d§. giup Nha nude quan ly nen kinh te VI mo. The nhung, khi thi tnrong chirng khoan hinh thanh va phat tri~n, cac co dong se can nhung thong tin dang tin c~y. Chinh vi v~y, d.n thay the cac quy dinh tai chinh va ke toan hien hanh bang cac chuan muc ke toan va sa dung chung lam co sd dg trinh bay, cong bo' va danh gia cac bao cao tai chinh.

Phan IOn do Iii. nhung chuan muc lien quan de'n nhung the che chua phu hop vdi lu4t phap Viet Nam.

Do v~y, de hoan thien h~ th6ng ke toan Vi~t Nam, B¢ Tai chinh de. xay dung khuon mllu If thuyet - ChuAn muc sO' 1: Chuan muc chung (thea Quyet dinh 165/2002lQD-BTC ngay 31/12/2002, bCii Ie:

- Cac quy dinh du rat chi tiet eung kh6ng thg dl,t kien tnrcc,

. hoac bao trum moi loai nghiep VI,l kinh te da dang va phong phu trong thire te'. Do thieu khu6n mllu, nen cac ke toan vien, kiern toan vien se kh6 tim phuong phap toi u'u de giai quyet nhimg van de thl,i"C ti~n phat sinh.

- Khuon m§.u se giup ngutri sa dung hieu ro han cac nQi dung cong be) trong bao cao tai chinh, cling nhu cac quy dinh co lien quan.

- Khuon mllu la cd sCi de xay dung cac quy dinh, hay chudn muc.

Khi xay dung va hoan thien h~ thong ke toan, trudc tien can xac l~p muc tieu bao cao tai chinh. Muc tieu thong thimng cua bao cao tai chmh 1a cung ·cAp cac thong tin ve tmh hinh tai chinh, ke't qua hoat d¢ng kinh doanh va cac bie'n dQng ve tinh hinh tai chinh.

Vi vay, h~ thong chuan nurc ke toan Vi~t Nam da va dang diroc xay dung song truoc mat se chi 13. b¢ phan cua h~ th6ng ke toan Vi~t Nam (VAS), nham dua ra cac nguyen tAc co ban giup cho nguoi lam cong tac ke toan co the co co sd de giai quyet nhcng nghiep vu chua

20

"

diroc quy dinh trong h~ th6ng tai khoan ke' toan, h~ th6ng bao cao tai chinh , ... va cac quy dinh khac ella Bi) Tai ehinh. Cac nguyen tAe nay cung lam co SO' eho viec dieu ehinh cac quy dinh ke' toan khorig con hop IS' sau nay de tung bu<k phu hop han voi h~ th6ng thong I~ qu6e te'. V~ lau dai, h~ thong chuan muc nay co the thay the' hoac tiep tuc song hanh vrii h~ th6ng che' di) ke' toan, con tuy thuoc vao ' Sl,i phat trien ella n~n kinh te' thi tnrong nhat IS. thi trucng chirng khoan, thi

. trucng tai chinh Vi~t Nam, sl,i phat trien ella nghe nghiep ke' toan tai Vi~t Nam, ...

De'n nam 2005, Bi) 'I'ai ehinh Vi~t Nam dii ban hanh dUq'e 22 chuan mire trong b6n quyet dinh cu the:

Quye't dinh s6 149/2001/QD-BTC ngay 31/12/2001 ella BQ trirdng' Bi) Tai ehinh v~ viec ban hanh b6n chuan muc ke' toan g6m: Chuan muc so' 02 - Hang t6n kho; Chuan rmrc so' 03 - Tai san co' dinh hiru hlnh; Chuan muc s6 04 - Tai san co' dinh vo hinh; va Chuan mire so' 14 - Doanh thu va thu nhap khac. Cac chuan mue dot 1 dUq'e cu the bai Thong tu 89/2002ITT-BTC ngay 9/10/2002 ella Bi) Tai ehinh huang dan thuc hien b6n chuan muc ke' toan ban hanh thea Quye't dinh so' 149/2001/QD-BTC ngay 31/1212001 ella BI} tntdng Bi) Tai ehinh.

Quye't dinh s6 165/2002/QD-BTC ngay 31/1212002 ella Bi) tntang Bi) Tai chmh ve viec ban hanh sau chuan mire ke' toan (dqt 2) gam:

Chudn mire s6 01 -Chuan mve chung; Chuan mire so' 06 - Thue tai san; Chuan muc s6 10 - Anh huang ella viec thay doi ty gia h6i doai; Chuan muc so' 15 - Hop dong xay dung; Chuan muc so' 16 - Chi phi di vay; va Chudn rmrc so' 24 - Bao cao luu chuyen tien t~. Nhirngchudn muc nay duqe cu the hoa bai Thong tu 105/2003/IT-BTC ngay 4/11/2003 cua BI} Tai ehinh huang dan thuc hien sau chudn muc ke' toan ban hanh theo Quye't dinh s6 165/2002lQD-BTC ngay 31/1212002 ella Bi) Wong Bi) Tai ehinh.

Quye't dinh s6 234/2003/QD-Bq'C ngay 30/1212003 cua Bi) tnnrng Bi) Tai ehinh ve viec ban hanh sau chuan muc ke' toan (dot 3) gam:

Chuan muc so' 05 - Bat dQng san dau tu; Chuan mire so' 07 - Ke' toan cac khoan dau tu vao cong ty lien ke't; Chuan rmrc s6 08 - Thong tin tai ehinh ve nhung khoan v6n gop lien doanh; Chuan muc so' 21 - Trinh bay bao cao tai ehinh; Chuan muc s6 25 - Bao do tai ehinh

21

'.

hop nhat va ke' toan khoan dau tu vao cong ty con; va Chuan muc 80 26 - Thong tin ve cac ben lien quan.

Quye't dinh s6 12/2005/QB-BTC ngay 15102/2005 cua BI) tntdng BI) Tai chinh ve viec ban hanh sau chudn muc ke' toan (dQ't 4) gam:

Chuan muc s6 17 - Thue' thu nhap doanh nghiep; ChuAn mire s6 22 - Trinh bay bo sung bao CaD tai chfnh eua cac ngan hang va to chirc tai chfnh tuong tu; Chuan muc s6 23 - Cac sl! ki~n phat sinh sau ngay ket thuc ky ke' toan nam: Chuan muc 56 27 - Bao cao tai chinh gitra nien d9; Chuan muc 56 28 - Bao cao hI) phan; Chuan muc 56 29 - Thay doi chinh sach ke' toan, uck tinh ke' toan va cac sai sot. Cu th~ nQi dung cua tung chuan muc nhu sau:

Chuan mire 56 17 - Thue thu nhap doanh nghiep: Dua ra cac quy dinh va huang dan cac nguyen tAc, phuong phap ke' toan thue' thu nhap doanh nghiep, bao gam ca thue thu nhap nam hien hanh va thue thu nhap hoan lai.

Chuan muc 56 22 - Trinh bay bo sung bao cao tai chinh ciia ngan hang va cac to chuc tai chinh tuong tu: Dira ra cac quy dinh va huang dan trinh bay bo sung cac thong tin can thict trong bao cao tai chfnh cua ngan hang va cac to chirc tai chinh tirong tI,I', bao g6m viec trtnh bay thong tin t6i thi€u tren bao cao ke't qua hoat dQng kinh doanh theo ban chat cua cac khoan thu nhap va chi phi. Vi~c trinh bay thong tin tren bang din d6i ke toan theo tinh thanh khoan giam dan cua cae khoan muc tai san va no phai trii. Ngoai ra, chuan muc con quy dinh cac khoan muc du:qc bu tru trong hoat dQng ngan hang. Cac nghiep vu d6i voi nc tiern an va cac khoan muc mang tinh d~c thu khac duuc trlnh bay ngoai bang can d6i ke' toano

Ehuan muc 56 23 - Cac su kie~ sau ngay ke't thuc ky ke toan narn: Quy dinh va huang dan cac truorig hop doanh nghiep phai dieu chinh bao cao tai chinh, cac nguyen tAc va phuong phap dieu chinh bao cao tai chinh khi xay ra cac su ki~n sau ngay ket thuc ky ke toan nam co anh hlidD:g dang ke den thong tin tai chinh trong baa cao tai chinh narn truce,

Chuan muc sO' 27 - Bao cao tai chinh giua nien dQ quy dinh nQi dung t6i thieu cua mot bao cao tai chinh giua nien dO, cac nguyen tac ghi nhan va danh gia cac khoan muc tren bao cao tai chinh giua nien

22

dQ. Chuan. muc nay mang tinh linh hoat, cho phep cac doanh nghiep tt,i quye't d~nh co l~p bao cao tai chinh giira nien dQ hay khong cung nhu khong ca'm doanh nghiep cong b6 mQt bi? bao cao tai chinh giua nien di) dlly dli nhu mot bao cao Uti chinh narn, tinh trong yeu cua cac khoan muc Ia can cli chinh de chon 19c thong tin dune trinh bay tren bao cao tai chinh giUa nien dQ.

" Chuan muc sO' 28 - Bao cao tai chinh bi) phan: Quy dinh each

thuc ghi nhan va trinh bay cac khoan ID1,lC tren bao cao tai chinh cua cac bl? phan cdn bao cao. Chuan muc cung dua ra tieu chi phan loai va quy dinh cac hi) phan clin phai bao cao va khong cAn phai bao cao.

Chuan muc s6 29 - Thay doi trong cac chinh sach ke toan, cac l.i(Jc tinh ke toan va cac sai s6t: Quy dinh va huang dlin cac nguyen tac va phuong phap de kg toan doi vdi cac thay doi trong chinh sach kg toan, trlnh bay su thay doi trong chinh sach kg toan, thay d5i uric tinh ke toan va phuong phap saa chua sai sot de bao cao tai chinh dam bao trung thuc hop 1y, nhat quan va c6 kha nang so sanh cao. Chuan mire cung quy dinh cac tnti1ng hop dan Wi su thay doi trong chinh sach ke toan va cac trucng hop khong phill Ia thay doi chinh sach ke toan; viec dieu chinh h5i to d6i vdi cac thay deli trong chinh sach ke toan, thay deli trong Vdc tinh ke toan va cac sai sot phat sinh trong ky.

1.2.2 Lu~t thue' TNDN va thue' GTGT Vi~t Nam

Vi~t Nam dB. bat dllu thuc hien nhung cai each thue van narn 1990 va ke tU do tra di toan hi) h~ thong thue all trai qua nhieu thay doL Khac voi nhieu quoc gia khac cung dang trong qua trinh chuyen doi, trong su6t thci gian qua Vi~t Nam khong nhung c6 the duy tri rna con tang dl1qc mire thu thue len tren 20% GDP. Muc tieu cua cuon sach la phan tich h~ th6ng thue hi~n hanh cua Vi~t Nam, danh gia tien trinh cai each cac loai thue va de ra nhung kie'n nghi thay d6'i trong tuong lai nham hi) tre tich cue han nua cho cac doanh nghiep co von ddu tu mrce ngoai, Nhu da trlnh bay d tre n, cutin sach chu yeu t~p trung van hai luat thue co lien quan nhieu nhat trong suot thai ky kinh doanh cua doanh nghiep co v6n ddu tu nude ngoai la Luat Thue TNDN va Luat Thue GTGT.

23

"

a. Luii' thu.€ thu nhQ_p doanh nghifP

.

Luat thue thu nhap doanh nghiep (TNDN) duqc Qu6e hOi khoa XI

thong qua ngay 19 thang 06 nam 2003. Nghi dinh so 164/20031ND-CP ngay 22 thang 12 nam 2003 cua Chinh phil quy dinh chi tiet thi hanh Luat ' Thue thu nhap doanh nghiep va Nghi dinh sO' 152/20041ND-CP ngay 06/08/2004 cua Chinh phil sU'a dei, be sung mot so dieu cua Nghi dinh so 164/20031ND-CP ngay 22 thang 12 narn 2003 ella Chinh phu quy dinh chi tiet thi hanh Luat Thue thu nhap doanh nghiep: BQ Tai chinh del ban hanh Thong tir 88 ngay 1/9/2004 sl'ta dei, b6 sung mot sO' dieu trong Thong tu 128 ngay 22/1212003, CI,I the:

- D(li tuang nr)p thui thu nh4p doanli nghi~p

T5 chue, ca nhan san xuat, kinh doanh hang hoa, dich V1,l (dudi day goi chung la co sa kinh doanh) co thu nhap deu phai nt}p thue' thu nhap doanh nghiep, tru d6i tttqng quy dinh tai dieu 2 cua Lu~t nay.

- D6i tuang khimg thU¢c dien n9P thu€ thu nhfjp doanli nghi~p

He;. gia dlnh, ca nhan, t5' hop tac, hop tac xa san xuat nong nghiap co thu nhap tU san pham trong tret, chan nuoi, nuoi trong thuy san khong thuQc di~n nQp thue thu nhap doanh nghiep, tru hQ gia dinh va ca nhan san xua't hang hoa len co thlJ nhap cao thea quy dinh cua Chinh phil.

- Can ell tinli thu€ thu nh4p -loanli nghi?p

Thea dieu 6, thu nhap chiu thue bao gam thu nhap tu hoat dQng san xuat, kinh doanh hang h6a, dich V1,l va thu nhap khac, ke ca thu nhap thu dugc tu hoat dQng san xuat, kinh doanh hang hoa, dich VI,I a nude ngoai,

Theo dieu7, thu nhap chiu thue bao gam thu nhap tU heat dQng san xuat, kinh doanh hang hoa, dich VI,I bang doanh thu tru di cac khoan chi phi hop If co lien quan den thu nhap chiu thue. Thu nhap chiu thue khac bao gam thu nhap W chenh l~ch mua, ban chirng khoan, quyen so htru, quyen sl't dung tai san; thu nhap W chuydn quyen sU' dung dAt, chuyen quyen thue dat; liii W chuyen nhuong, cho thue, thanh ly tai san, tien glii, cho yay v6n, ban ngoai te:; ket du cuni

24

"

nam cac khoan dl,f phong; thu cac khoan nc kho doi da xit If x6a SO nay doi diroc: thu cac khoan no phai trii khong xac dinh dugc chu; cac khoan thu nhap tU kinh doanh ella nhung nam trirdc bi be. sot mdi phat hien ra va cac khoan thu nhap khac,

Doanh thu de tinh thu nhap chiu thue la toan bl) ti~n ban hang, tien gia ccng, ti~n cung ling dich vu, ke cii tro gia, phu thu, phu trQi rna co sa kinh doanh diroc huang; trirong hop c6 doanh thu bang ngoai t~ thi phai d6'i ra dong Vi~t Nam theo ty gia h6i doai do Ngan hang Nha mrcc Viet Nam cong b6 tai thai diem phat sinh doanh thu ba.ng ngoai t~.

Cac khoan chi phi hop ly duoc tru de tinh thu nhap chiu thue bao gom:

Chi phi khau hao ella tai san cO' dinh slt dung cho heat dQng san xuAt, kinh doanh. Mui, trieh khau hao diroc can cO' van gia tri tai san cO' djnh va thai gian trich khau hao. Co sa san xuat, kinh doanh hang hoa, dich VI,I co hieu qua kinh te cao duoc kha'u hao nhanh nhirng t6i da khong qua hai l§.n rmrc khau hao theo che d9 de nhanh chong d6'i moi cong nghe.

Chi phi nguyen lieu, vat lieu, nhien lieu, nang hrong, hang hoa thuc te sit dung vao san xua't,kinh doanh hang h6a, dich VI,I lien quan den doanh thu va thu nhap chiu thue trong ky duoc tmh theo mire tieu hao hop ly va gia thuc te xWlt kho;

Ti~n hrong, ti~n cong, phu ca'p theo quy dinh cua BQ Lu~t Lao dl')ng, ti~n an giU'a ca, tnt tien luong, ti~n cong ella chu doanh nghiep tu nhan, chu hI') ca the kinh doanh va thu nhap ella sang l~p vien cong ty kh6ng true tiep tham gia dieu hanh san xuat, kinh doanh;

Chi phi nghien cuu khoa hoc, cong nghe, sang kien, cai tien, y te, dao tao lao dQng theo che dl') quy dinh, tai tro cho giao due;

Chi phi dich vu mua ngoai: dien, mroc, dien thoai; slta chua tai san cO' dinh; tien thue tai san co dinh; kiem toan: dich VI,I phap If; thiet ke, xac l~p va bao v~ nhan hieu hang hoa, bao hiem tai san, chi trii tien sit dung tai li~u ky thuat, ba.ng sang che, giay phep cong ngh~ khong thul)c.tai san co dinh; dich VI,l ky thuat va dich VI,I mua ngoai khac:

25

"

Cac khoan chi cho lao dQng nu theo quy dinh cua phap Iuat; chi bao he) lao de)ng hoac trang phuc, chi bao v~ co Sd kinh doanh; chi cong tac phi, trich nop quy bao hiem xii hQi, bao hiern y te thuoc trach nhiern cua co Sd kinh doanh sa dung lao dQng; kinh phi cong' doan; chi phi he; tro cho heat dQng cua Bang, dean the tai co Sd kinh doanh; khoan trich nop hinh thanh nguon chi phi quan ly cho cap tren va cac quy cua hiep hoi theo che dQ quy dinh.

Chi tra Iai tien vay von san xua't, kinh doanh hang hoa, dich vu cua ngan hang va cac to chirc tin dung khac, cua cac to' chuc kinh te thea lai suat thuc te'; chi tra lai tien Yay cua cac doi tugng khac theo lai suat thirc te khi ky hop dong yay, nhung t6i da kh6ng qua 1,2 Ian muc lai suat cho yay cua ngan hang thuong mai ta i thoi diem yay;

Trich cac khoan du phong theo che do quy dinh; tro cap thoi viec cho nguai lao dong; chi phi ve tieu thu hang hoa, dich V1,l; chi phi Quang cao, tie'p thi, khuyen mai lien quan true tiep den hoat dQng san xuat, kinh doanh hang h6a, dich V1,l va cac khoan chi phi khac dUQ'c khong ch€ t6i da khong vuqt qua 10% tong so' chi phi; doi vdi hoat dQng thirong nghiep, tong so' chi phi de xac dinh rmrc khong che khong bao g6m gia roua cua hang hoa ban ra; cac khoan thue', phi, l~ phi, tien thue dat phai nQP c6 lien quan den hoat d¢ng san xuat, kinh doanh hang hoa, dich vu dUQ'c tinh van chi phi hop ly; chi phi quan Iy kinh doanh do cong ty nudc ngoai phan ba cho co sd thircng trii d Vi~t Nam theo quy dinh cua Chinh phu; chi phi mua hang hoa, dich vu cua to chuc, ca nhan khong kinh doanh, khong co h6a den chung tlt do Chinh phil quy dinh. (theo di€u 8, dieu 9)

Cac khoan chi phi sau day khong' duoc tinh van chi phi hop ly bao gorn: cac khoan trich tru6'c van chi phi rna thuc te khong chi; cac khoan chi khong co chung tit hoac chirng tu khong hop phap; cac khoan tien phat, cac' khoan chi khong lien quan den doanh thu tinh thue va thu nhap chiu thue; cac khoan chi do cac nguon von khac dai tho.

Thong tu 88/2004/TT-BTC ngay 1/9/2004, sau do du'ge sU'a doi boi thong tu' 128/2004!TT·BTC ngay 27/1212004 co mot so diem mdi so voi thong tu 128/2003!TT-BTC nhu sau: Doan 2, muc III, phan C diroc sua doi: "HQ gia dinh, ca nhan kinh doanh c6 thu nhap tU chuye n quyen sU' dung da't, chuyen quyen thue dllt khong nQP thue

26

"

thu nhap W chuyen quyen sa dung dat, chuyen quyen thu€! dat theo hunng dAn tai thong tu nay rna n9P thue' theo quy dinh cua Lu~t thu€!' chuyen quyen sa dung dat hien hanh", Bo sung ti€!'t 5.3 vao diem 5, muc II, phan D: "Boi vdi cac hi) gia dinh va ca nhan kinh doanh khong thuc hien du che di) k€!' toan, h6a dan, chung tU lam dich vu dai ly (vi du nhu: dai ly bao hi§m, ban the dien thoai di dQng) hirong hoa hong thi phai nQp thue thu nhap doanh nghiep d6i vdi hoa hong dai ly duc;lc huang. 86 thue thu nhap doanh nghiep phai nQP trong trunng hop nay du<,1c xac dinh theo muc an dinh la 5% tinh tren hoa hong (bao gorn ca cac khoan nhan chi ho tro tU ben giao dai 19) rna h(l gia dinh va ca nhan kinh doanh diroc huang, Co so kinh doanh giao dai ly co tnich nhiem khau tru so thu€!' thu nhap doanh nghiep vao so tii~n hoa hong phai tra cho hi) gia dinh, d. nhan kinh doanh va nQp vao ngan sach nha nuoc".

b. Luq,t thue' gUt tri gia tang

Luat Thue gia tri gia tang (GTGT) s6 0211997/QH9 ngay 10/5/1997; Luat sl'ta d6i, b6 sung mi)t so dieu cua Lu~t Thu€!' GTGT so 07/2003/QHll ngay 17/612003; Nghj dinh so 14812004IND-CP ngay 2317/2004 cua Chinh phu saa doi, b6 sung N ghj dinh s6 158/2003/ND-CP ngay 10/12/2003 cua Chinh phu quy dinh chi tiet till hanh Lu~t Thu€!' GTGT va Luat sua d6i, b6 sung mt)t so dieu ella Luat Thue GTGT.

Thong tu 127/2004trr·BTC ngay 27/12/2004 sCta doi bo sung Thong tu 84/2004rrT-BTC ngay 18/4/2004, thong tu s6 120/2003fITBTC ngay 12112/2003 huong dan thi hanh Nghi dinh so 158/2003/ND-CP ngay 10/12/2003 cua Chinh phu quy dinh chi tiet thi hanh Luat Thue gia tri gia tang va Lu~t sua d6i, b6 sung mot s6 dieu ella Luat Thue gia tri gia tang (GTGT)

- D6i tuang chiu thue' GTGT

Doi tucng chiu thue GTGT la hang hoa, dich vu dung cho san xuat, kinh doanh va tieu dung 0 Vi~t Nam (baa g6m ca hang h6a, dich vu mua ella t8 chuc, ca nhan d rurdc ngoai), tru cac doi tUc;lng khong chiu thue neu tai Muc II, Phan A Thong tu nay.

- Dtii tuong n9P thui GTGT

Cac t6' chuc, ca nhan eo hoat di)ng san xua't, kinh doanh hang hoa, dich vu chiu thue GTGT 0 Vi~t Nam, khong phan biet nganh

27

"

nghe , hinh thirc, to chuc kinh doanh (goi chung la co so kinh doanh) va to chuc, ca nhan khac co nhap khau hang hoa, mua dich VI,I til nude ngoai chiu thue' GTGT (goi chung la nguai nhap khau) d~u la d6i tucng nop thue GTGT,

To chuc, ca nhan san xuat, kinh doanh hang h6a, dich vu bao gam: cac tel chirc kinh doanh duuc thanh l~p va dang ky kinh doanh theo Luat Doanh nghiep, Luat Doanh nghiep nha nucc va Luat Hop tac xa; cac tel chuc kinh te cua tel chuc chinh trio tel chirc chinh tri - xa hOi, tel clurc xii hOi, to chuc xii hOi - ngh~ nghiep, dan vi vii trang nhan dan, to chirc su nghiep va cac to chuc khac: cac doanh nghiep co v6n d~u tu nude ngoai va ben nude ngoai tham gia hap tac kinh doanh theo L·uM D~u tu nUdc ngoai tai Vi~t Nam; cac ·to chuc, ca nhan mrdc ngoai hoat dong kinh doanh d Vi~t Nam khong thuoc cac hlnh thuc dau tu theo Luat Dftu tu mroc ngoai tai Vi~t Nam; ca nhan, hO gia dinh, nhom nguci kinh doanh dQc l~p va cac d6i tuqng kinh doanh khac co heat d9ng san xul1t, kinh doanh, nhap khau,

- Can cu tinh thu€ va phuong pluip tinli thu~

Can cli tinh thue' GTGT 13. gia tinh thue' va thue suat. Thue' suat thue' GTGT d6i vdi hang hoa, dich vu duoc ap dung nhu sau:

Thue suat 0%: ap dung chu ye'u d6i vdi hang hoa, dich vu xuat khau. Hang hoa, dich vu xuat khau bao gam ca hang gia cong' xU<lt khau, hang h6a, dich vu khong thuoc dien chiu thue' GTGT xuat khau (trU' dich vu du lich li1 hanh ra mtdc ngoai: dich vu tai bao hiem ra nude ngoai; dich vu tin dung, dftu tu tai chinh, dau tu chirng khoan ra mrdc ngoai va hang hoa, dich vu,

Mlic thue suat 5% phan lOn ap dung d6i vdi hang hoa, dich vu nhu: nude sach phuc VI,I" san xuat va sinh hoat do cac co so san xuat, kinh doanh nude khai thac tU nguon nUdc tu nhien cung cap cho cac d6i tuong' sU' dung nude; phan bon, quang de san xuat phan bon; tliu6c tru sau benh va chat kich thich tang trudng v~t nuoi, cay trong; thie't bi, may moe va dung CI,I chuyen dung cho y te nhu cae loai may soi, chieu, chup dung de khanf, chua benh, cac thiet bi, dung CI,I chuyen dung de mo, di~u tri vet thucng, 0 to cuu thuong, dung CI,I do huyet ap, tim, mach, bam kim tiern, truyen mau, dung CI,I phong tranh thai va cac dung CI,I, thiet bi chuyen dung cho y te' khac; bong. bang, gac Y te va bang v~ sinh y teo

28

"

Thu6c chua be nh, phong benh cho ngiroi va v~t nuoi. Giao CI,I dung d~ giang day va hQC ~p lit cac loai rna hlnh, hlnh ve , thudc ke , bang, phan, com pa dung d~ giang day, hoc tap va cac loai thie't bi, dung CI,I chuye n dung cho giang day, nghien ciru, thi nghiern; dat, da, cat, soi (khong bao gbm cac san pham diroc lam tu dat, da , cat, soi nhu da xe , da 6p lat, ganito); hoa chat co ban; san pham co khi (tru san pham co khi tieu dung); van Mi, b6c xep baa gbm hoat dQng v~n tai hang hoa, hanh ly , hanh khach va boc xep hang hoa, hanh Iy, khong phan biet co sa true tiep van tiii hay thue lai, ....

.

Muc thue suat 10% chu yeu ap dung cho dau mo, khi dot, quang

va san pham khai khoang khac; dieri. thuong pham do cac co so san xuat, kinh doanh dien ban ra, san pharn dien ta, san pham co khi tieu dung, db dien tieu dung, .... ,

- Phuong pluip tinli thut giil tri gia tang

Thue' GTGT co so kinh doanh phai nop du'qc tinh theo mot trong hai phuong phap: phirong phap khau tru thue va phuong phap tinh true tiep tren GTGT. Truong hop co sa kinh doanh thuoc d6i tirong nop thue' thea phuong phap khau trir thue' c6 hoat dQng kinh doanh mua, ban vang, bac, da quy, ngoai t~ thi co sa phai hach toan rieng hoat dQng kinh doanh nay d@ tinh thue true tie'p tren GTGT. Deli tI.tqng ap dung va viec X8C dinh thue' phai nQp theo tUng phirong phap nhu sau:

Phuong phap khau tru thue: D6i tugng ap dung la cac don vi, to chuc kinh doanh, doanh nghiep thanh l~p theo Lu~t Doanh nghiep nha mrdc, Luat Doanh nghiep, Luat Hop tac xa, doanh nghiep co von dau tu nudc ngoai va cac don vi, to chirc kinh doanh khac, tru cac d6i tuqng ap dung tinh thue theo phuong phap tinh true tie'p tren GTGT n6i tai Di~m 2, Muc nay. Xac dinh thue GTGT phai nop:

So' thue GTGT Thue GTGT dau Thue GTGT dau vao

phai nQp

=

duqc khau tru

ra

Pliuang pluip tinli thu€ GTGT true ti€p tren giil tri gia tang.

D6i tirong ap dung phuong phap tinh true tiep tren gia trj gia tang la: Ca nhan san xuat, kinh doanh la nguoi Vi~t Nam; To chuc, ca nhan nuac ngoai kinh doanh tai Vi~t Nam khong thuQc cac hlnh

29

"

thuc dau tu theo Luat dau tu nude ngoai tai Vi~t Nam chua thuc hien day du cac dieu kien ve ke toan, h6a don chirng tU de lam can Cll tinh thue theo phuong phap khsu tnr thue; Co sd kinh doanh mua, ban vang, bac, da quy , ngoai t~. Xac dinh thue' GTGT pha] ni}p:

So' thue GTGT Gia trj gia tang cua Thue' suat thue' GTGT

= hang hoa, dich VI,I '" cua hang h6a,

phai n9P chiu thue dich Vt,J d6

Ho~c:

GTGT cua hang h6a, dich VI,!

=

Doanh so cua hang h6a, dich VI,! ban ra

Gia von cua hang hoa, dich VI,! ban ra

1.3 MOl QUAN H~ GIUA KE ToAN vA THtJE THONG cAe DOANH NGHI~P c6 V6N DAU nfNu6'e NOON i:J VltT NAM

1.3.1 Slj khac bi~t giiia nhi~m vu ke'toan va nhi~m vv. thue'

a. Nhifm v(' he'toan

Theo dieu 5, cua Luat Ke toan (So' 03/2003/QH 11 ban hanh ngay 19/06/2003), ke toan co cac nhiern v u sau:

- Thu thap, xv ly thong tin, so' lieu ke toan theo doi tugng va noi dung cong viec ke toan, thea chuan muc va che di) ke toano

- Kiem tra, giam sat cac khoan thu, chi tai chinh, cac nghia Vl,I thu, nQP, thanh toan no; kiem tra viec quan ly, su dung tai san va ngucn hlnh thanh tai san; phat hien va ngan ngira cac hanh vi vi pham phap luat, ve tai chinh ke'toan.

- Phan tich thong tin, so' lieu ke toan; tham muu, de xuilt cac giai phap ph u c Vl,I yeu cau quan tr] va quyet dinh kinh te, tai chinh cua don vi ke toano

- Cung cap thong tin, so' lieu ke' toan theo qui dinh cua phap

luat.

b. Nhiem v(' ella thue'

- Tao ra nguon thu can ban cho ngan sach nha nude.

- La cong cu dieu tiet vi rna nen kinh teo

30

"

Tu nhung khai niern trim ta co th€ nhan tha'y ~ang whi thue'la thu nhap cua nha mroc nhung lai 1a chi phi cua cac doanh nghiep. Chi phi nay duQ'c hieu IS. chi phi thue' thu nhap duoc tinh bang thu nhap chiu thue nhan voi thue sua't thue thu nhap theo quy dinh cua Nha nude,

Theo di~u 7 Luat Thue thu nhap doanh nghiep, thu nhap chiu thug dugc xac dinh nhu sau: Thu nha p chiu thue' trong ky chiu thue' = Doanh thu de tinh thu nhap chiu thue trong ky - Chi phi hop ly trong ky + Thu nhap chiu thue khac trong kyo

Tu cfmg thuc tren ta thay rang: Khi chi phi hop ly cang cao thi thu nhap chiu thue hay chi phi thue' thu nhap cang giam. Tuy nhien chi phi nhu the nao thi dliQC coi IS. chi phi hop ly? Bi~u nay cho de'n nay v~n khong co mQt quy dinh nao ro rang rna chi phu thuQc vao chu quan cua nguoi lam cong tac thue. Do do, trong thuc te, nhO'ng nguoi quan thue' thliCfng nghi cac doanh nghiep luon ttm moi cach'de giam bot chi phi thue' thu nhap phai chi nQP cho ngan sach nha nunc, nghia la, cac doanh nghiep thucng co xu hudng ke k.hai chi phi tang len hoac ghi nhan doanh thu giam di. VI vay, vao cu6i nien dQ k€ toan khi tie'n hanh quyet toan thue, mQt 56 chi phi dliQC coi la khong hop 1y ciia cac doanh nghiep nay (nhung kh6 co the xac dinh chi phi nao la chi phi khong hop ly va chi phi nao la chi phi hop ly nhung khong dllqc xem 1a chi phi hap ly k.hi tinh thue thu nhap doanh nghiep) bi co quan thue loai tru, lam cho thu nhap chiu thue cua doanh nghiep tang len khac vci thu nhap chiu thue' do doanh nghiep tv tinh toano

1.3.2 8\1 khac bi~t giua thu nh~p theo kt;' toan va theo thu~ a. Nhu edit thong tin he' toan

TO' chuc cong tac kg toan trong doanh nghiep phai dap ling diroc nhu cau thong tin ke toan cua doa~ nghiep, Nhu cau thong tin ke' toan cua mQt doanh nghiep bao gam cac thong tin ke' toan tai chinh va cac thong tin ke toan quan tri. Ve nguyen tAc, cac thong tin ke toan tai chinh dllqc cung cap phai twin thd che' dQ ke toan va phu hop vdi chuan mire ke' toan, tuy nhien mot so trunng hop d.~c thu, doanh nghiep co the se cung cap them cac thong tin ke' toan tai chinh khong dUQc quy dinh trong che dQ ke toan thea yeu cau cua

31

t,

cong ty me hay cac yeu cau cua cac tai chinh khac nhu uy ban chung khoan ... Cac thong tin ke' toan quan tr] duqc cung cap theo nhu cau thong tin 511 dung ni)i bl) doanh nghiep, Cac nhu cau thong tin nay rat da dang va thirong khong duqc chuan hoa,

Nhu cau thong tin ke toan trong doanh nghiep ra't da dang, do do, khi t6 chuc cong tac ke' toan can phan tfch ky de xac dinh chinh xac nhu cau thong tin, tU d6 van dung cac phuong phap ke'toan phu hop d~ tao va cung cap thong tin dap U'ng yeu cau quan ly cua doanh nghiep,

b. Yeu cdu quan ly cua doanh nghicp

Doanh nghiep co von dau hi' nude ngoai tbuong chiu anh hmmg bai nlt nhieu dinh che khac nhau, do do yeu Call quan ly cua doanh nghiep mang tinh d~c thu va anh huang den to chirc cong tac ke toan trong doanh nghiep, Yeu cau quan ly cua doanh nghiep co von dau tu nude ngoai thuong bao gam cac van de sau:

- Tuan thu lu~t phap cua quoc gia duqc dau ur;

- Thong tin duqc cung cap cho ben ngoai theo lu~t dinh, cung

ca'p cho cong ty me va thong tin 5li' dung nci bi) doanh nghiep;

- Dan vi. tien ~ duoc 5li' dung trong hach toan va bao cao;

- Phuong phap tfnh gia cac doi tugng ke toan va vAn de dieu

chinh gia khi cung cap thong tin.

Trong bai viet "S,-! dlit do cua phap luat" dang tren Bao Phap lu?t TP Ho Chi Minh 56 105 (865) tha 4 ngay 6/10/2004, Tien 51 Nguyen 81 Dung cho rAng each lam phil hop nhAt la phan tich giua loi Ich va chi phi de' xem xe t cac du an van ban phap luat, nghta la, theo Tien 51 Nguyen S!: Dung, can cai each cac quy dinh cua phap lu~t sao cho co the thirc hien cac quy dinh nay vOi gia re han. Be minh chiing cho trirong hop nay, dQc gia c6 the nhan tha.'y ngay cac quy dinh trong ni)i dung Luat Ke toan Vi~t Nam ban hanh ngay 19/6/2003 va c6 hieu hrc van ngay 1/1/2004 la kha chi tiet nhu " ... chb trong phai gach cheo, chir kh6ng gach bo, hay khong duQ'C viet tAt, ... "

32

"

c. Miii quan h~ giaa ke toan. va thue

Trong thuc te', thong tin ke' toan la mi)t can cu quan trong de ngu'ai sU' dung thong tin dua vao do rna ra cac quye't dinh thich hop. Tai phan ldn cac quoe gia tren the' gidi eo nen kinh te thi tru'ang phat trien vdi sl! tham gia cua nhieu loai hinh doanh nghiep, eo su khac biet err ban v~ yeu cau eung cap thong tin ke' toan gitra nha nude, chu yeu la co quan thu€" voi cac 'nha quan ly, cac co dong cac chu dau tu. Tli do dan den su khac biet gii1a thong tin trinh bay tren C3.C bao cao thue (duoc xac dinh dua vao cac nguyen tac, quy dinh cua co quan thue, la din cli' de co quan thue xac dinh mire thue' phai nop cua doanh nghiep) va thong tin trinh bay tren cac baa: cao tai ehinh Oa can cu' de cac nha quan ly ra quyet dinh cac co dong chu dau tu danh gia kha nang v~ tinh hinh tai chinh, hieu qua hoat di)ng cua drrn vi, Vi vay yeu du thong tin cung cap phai dam bao tinh trung thuc va hop IY). Vdi I~p luan nay, quan diem chap nhan co su khac bie t nhat dinh gitra lei nhuan theo ke toan va lei nhuan theo thue la 51! t6n tai khach quan. Vise phan tich tim hieu moi quan h~ giua chuan muc ke toan va thue con lit mot van d~ moi me d6i vdi Viet Nam. Chuan muc ke toan noi rieng va h~ thong ke toan Vii}t Nam noi chung hi~n nay vAn chua co nhung quy dinh cu the cho viec ghi nhan, xU' ly va trrnh bay cac khoan chenh lech nay. Dieu nay da lam eho cong viec ke toan g~p nhisu kho khan khi phai xU' ly nhung khoan doanh thu, thu nhap va chi phi ngoai quy dinh ella thue; cong viec quyet dinh quyet toan thue' chua duoc d~ dang va thuan Ic;ti.

Du rAng co nhi1ng quan diem trai nguoc nhau khong the tranh khci, song thuc t€ cho thay viec tim den su d6ng nhat gii1a IQ'i nhuan thea k€ toan va IQ'i nhuan theo thue' la khong co co so thuyet phuc, Bdi le , Iqi nhuan theo thue' duc;tc can ell" trim quy dinh cua luat thue hie n ha nh, con loi nhuan theo ke toan thi din Cll" tren Luat Ke toan, "huan mire ke toan Vi~t Nam do do, viec khac biet la gii1a lei nhuan t.heo thue va loi nhuan theo ke toan 1<\ le di nhien con su dong nhat co chang chi la mi)t S\f. tinh ca ngau nhie n rna thai.

Tom lai, nen kinh te Vi~t Nam dang trong giai doan rna cira, d6n nhan su dau tu nhung cac narn qua cho thay cac nha dau tu vao Vi~t Nam chu yeu 1a tU cac nude 0 Chau A - cac nude chua co trinh

33

"

d9 khoa h9C ky thuat phat trign cao. De thu hut cac nha dau tu IOn a cac nude phat trign, Vi~t Nam can xay dung met moi truong kinh doanh thong thoang, m9t che d9 ke toan phu hop vdi chuan muc ke toan quac te de cac nha dau tu khong ba ngo hay gap kh6 khan khi sa dung che dQ ke toan va kinh doanh tai Vi~t Nam, nhat la cac n9i dung huong dan trong luat phai ro rang minh bach nhirng khong chi tiet vun vat, cac auy dinh phai phu hop vdi su phat trien cua n~n kinh te' chir khong phai chi dap ling cho yeu cau quan If doanh nghiep, M9t mat, d.n hoan thien them Luat Thue thu nhap doanh nghiep de tranh tinh trang that thu thus' do cac doanh nghiep ke khai tang chi phi hoac chuyen loi nhuan ra nude ngoai. Mat khac, Lu~t Thue thu nhap doanh nghiep phai tao di~u kien cho doanh nghiep phat trien kinh doanh c6 hieu qua, nghta 18. tao ra nguon thu tren co so nuoi duong nguon thu chu khong phai chi biet thu bang moi gia nham dam bao cho nguon thu ngan sach.

34

CHu'ClNG 2

THUC TRANG VAN DUNG KE ToAN

. . ... ..

vA THUE THONG cAe DOANH NGHlf:P

co VON DAU TV Nuoe NGOAI T~ VIf:T NAM

"

2.1 CHE DO KE ToAN DOANH NGHI~P co VON DAU 111 Ntfoc NGOAi QUA cAe THOI KY

Che' dQ ke toan doanh nghiep co von dau tu nu6'cngoai co su thay doi ro net V€ ban chat ke tU khi Thong tu55/2002rrT~BTC ngay 28106/2002 ra dai danh dau mi)t cot mdc moi trong Itch sl't che de} ke toan Vie t Nam, danh dau thai ky hoi nhap vci the gi6i V€ moi linh vue va d~c biet la trong lrnh vue h~ thong ke toano Chinh VI vay, tac gia chon moe thoi gian narn 2002 de phan dinh thai gian thuc hien theo che de} ke toan Vi~t Narn truric va sau nam 2002.

2.1.1 Che'df, ke' toim trtioc nam 2002

Noi ve qua trlnh hinh thanh va phat trien cua h~ thong ke toan Vi~t Narn, cluing ta co the thay tLt 1945 den truce 1995, che di) ke toan Vi~t Nam chua d~ cap den d6i tirong doanh nghiep co v6n dau tu nuoc ngoai, Tli 1945 den trirdc 1986, che do ke toan thong nhat bao gom: che dQ ghi chep ban dau, h~ thong tai khoan, s6 sach k€ toan va bao cao ke toan thong ke duoc ap dung cho tat ca cac doanh nghisp thuoc cac nganh san xWlt kinh doanh do trung uong quan 1y, khong phan bi~t tinh chat va quy mo cua doanh nghiep nharn thuc hien tinh phap Ii va quyen luc cua Nha nude. Che di) ke toan nay nil gop phan dang ke vao viec quan ly kinh te tai chinh trong dieu kien Cd che k€ hoach hoa t~p trung.

Ngay 1111/1995 Bi? Tai chinh ban hanh che di? ke toan doanh nghiep moi theo Quyet dinh 1141 TC/QD/CDKT nharn dap ling sl/ thay doi va phat trieri nhanh chong cua nen kinh te Vi~t Nam. Day la Ian dau tien trong lich sl't ke toan Vi~t Nam, che' dQ ke toan doanh nghiep du'Q'c ban hanh day du b6n hi? phan:

35

~ Che de) chung tU ke toan:

- H~ thong tai khoan ke' toan;

- Che dQ SO k€ toan:

- H~ thong bao cao tai chmh.

Quyet dinh dugc ban hanh triroc thb'i gian ap dung de cac doanh nghiep co thui gian tim hieu ve h~ thong ke toan mdi,

Che de) ke toan ap dung cho doanh nghiep c6 von dau tu nuoc

" ngoai thuc su dugc quan tam va dugc quy dinh cu the thong qua Thong tu 60rrC-CBKT ngay 01109/1997 da danh dau m9t bucc phat trien mdi cua h~ thong ke' toan Vi~t Nam. Thong tu 60 ra d()i dap ling dU<Jc mQt s6 yeu cau co ban ve che' d9 ke' toan cho doanh nghiep c6 von dau""l;tu nu'ric ngoai tai Vil$t Nam. Theo thong tu nay, hln dau tien doanh nghiep co von dau tu' nude ngoai duqc xay dung, hudng dan eu the ve tat ca cac yeu cau eua h~ thong ke' toan quy dinh ve cong tac to chirc ke toan va thirc hien che dQ ke toano

2.1.2 Ch~ df) k~ toan sau Dam 2002

Thong tu 55/2002trT-BTC ngay 28/6/2002 hUdng dlln che dQ ke toan doanh nghiep, to chirc c6 von dau tu nude ngoai hoat dQng tai Vi~t Nam. Theo Thong tu nay, doanh nghiep, to chuc co von dau tu nude ngoai (goi tAt la doanh nghiep) ap dung Che dQ ke toan doanh nghiep Vi~t Nam phai tuan thu cac nguyen tilc, nQi dung, phuong phap ke toan, phuong phap l~p va trinh bay bao cao tai chinh thea quy dinh cua che dQ ke toan doanh nghiep Vi~t Nam (ban hanh theo Quyet dinh s6 1141 TC/QD/CBKT, ngay 01/1111995, Quyet dinh sCi 167/2000/QD-BTC ngay 25/10/2000 cua Bi? Tai chinh, cac Thong tu hudng daD slta d6i, bo sung Quyet dinh so 1141 TC/QB/CDKT), tren cac nQi dung: che dQ chUng tU ke toan, h~ thCing tai khoan ke toan, che dQ s6 ke toan, h~ thong bao cao tai chinh.

Khi thuc hieri che dQ ke toan doanh nghiep Vi~t Nam, doanh nghiep, ta clurc co von dau tu nuoc ngoai dU<Jc slta dai, b6 sung mQt so dieu khoan chi tift cho phu hop vdi dl)c thu hoat dQng cua doanh nghiep,

Doanh nghiep phai tuan thu cac nguyen tAc ve l~p va phan anh cac nghiep VI) kinh te tai chinh tren chung tU ke toan: kiem tra chirng W ke toan; ghi sa va 100 trii', bao quan chirng tu ke toan; xli' ly

36

vi pharn da diroc quy dinh trong che di} ve chung tU ke toan cua che di} ke toan doanh nghiep Vi~t Nam.

Doanh nghiep phai tuan tho cac quy dinh ve h~ th6ng tai khoan

"ke toan, ke ca rna sO' va ten goi, noi dung. ket cau va phuong phap k€ toan tUng tai khoan, moi lien h~ co lien quan den cac bao cao tai chinh. H~ th6ng tai khoan ke toan ap dung tai doanh nghiep bao gtlm cac tai khoan: Tai khoan loai 1 den tai khoan Ioai 9 - Tai khoan trong Bang din d6i k€ toan; Tai khoan loai 0 - Tai khoan ngoai Bang can doi ke toano Doanh nghiep phai CI,I the hoa h~ thong tai khoan

" ke toan de hlnh thanh rnQt h~ thong tai khoan ke toan cua doanh nghiep phu hop voi yeu du quan ly hoat dong san xWlt kinh doanh tai doanh nghiep.

Doanh nghiep phai tuan thu cac quy dinh chung ve 56 ke toan duqc quy dinh tai che de? ke toan doanh nghiep ViE:t Narn ve rna 56 k€' toan, ghi chep sa ke toan; sua chua sai sot; khoa 56 ke toan; htu trU', bao quan so k€ toan; xli ly vi pham. Doanh nghiep co the lua chon mQt trong bon hinh thirc ghi so ke'_toan (Nhat ky - So Cai: Chung tu ghi sa; Nhat ky chung; Nh~t ky chirng tlt) de ghi so ke toano Doanh nghiep chi co mot hE: thong so ke toan chinh thtrc va duy nhat theo hinh thuc k€ toan dB. dang ky voi Bi} Tai chinh diroc ghi chep bang tay hoac tren chuang trinh phan mern ke toan de phan anh cac giao dich kinh te phat sinh tai doanh nghiep theo h~ thong cac tai khoan rna doanh nghiep da lua chen va theo phuong phap ke toan diroc quy dinh trong che dO ke toan doanh nghiep Vi~t Narn. H~ th6ng so ke toan phai dam bao phan anh va cung cap dAy du cac thong tin kinh ta..tai chinh de l~p bao cao tai chinh va dap ung cac nhu 'cAu khac ve quan ly hoat dQng kinh doanh cua doanh nghiep .. H~ thong so ke toan cua doanh nghiep gtlrn:

- So ke toan t6ng hop: So Cai; so Nh~t ky hoac so Dang ky chung tlt ghi so, tuy theo tirng tnrong' hop. So nay dung de phan loai, tong hop thong tin kinh W, tai chinh thea nQi dung kinh te cua cac tai khoan cap 1 su dung a doanh nghiep,

- H~ thong sa ke toan chi tiet: Tuy thea yeu cau quan Iy kinh daanh va cung ca'p thong tin kinh te tai chinh de l~p cac baa cao ke toan rna doanh nghiep rna dti cac so ke toan chi tiet.

37

"

Cac so nay dung d~ phan loai, tOng hop thong tin kinh te', tai chinh theo nQi dung kinh te cua cac Uti khoan cap II, III, ... sa dung d doanh nghiep.

Doanh nghiep phai lap cac bao cao tai chinh gom: Bang can d6i ke toan, Bao cao ket qua kinh doanh, Bao cao luu chuyen tie n t~, Thuyet minh bao cao tai chinh. Doanh nghiep phai chap hanh dung quy dinh v~ cac mau, noi dung, phuong phap tinh toan, trlnh bay, thai gian l~p va nop bao cao tai chinh thea h~ th6ng baa cao tai chinh ban hanh theo Quyet dinh sO' 167/2000/QD-BTC, ngay 25/10/2000 cua Bi} 'I'ai chinh va duoc sira doi thea quy dinh cua Thong tu 55.

Thong tu 55/2002fIT-BTC ngay 28/6/2002 huang dan che dQ ke toan doanh nghiep, to chirc c6 von dau tu' nude ngoai heat dl)ng tai Vi~t Nam da thay doi mot each co ban cac quy dinh hach toan ke' toan nham phu hop vdi thong l~ ke toan qu6c te, chang- han nhu ve hach toan chenh lech ty gia h6i doai, viec tach biet rieng cac khoan chi phi tai chinh va thu nhap tai chinh rieng, viec eho ra dci Uti khoan chi phi tra truce dai han. Che dQ ke toan moi cung mang tinh linh hoat kha cao thong qua viec Bi? Tai chinh eho phep doanh nghiep c6 th~ thirc hien cong tac ke toan bang cac chirong trlnh ke' toan rna kh6ng can phai dang kY ...

Ngoai Thong tu 55 ngay 26106/2002, cac doanh nghiep e6 v6n dau tu nude ngoai cung bi chi phoi bai bon thong tu: Thong tu 89/2002fIT-BTC ngay 9/10/2002 cua Bi? Tai chinh hirdng dan thuc hieri bon chuan mire ke toan: Chuan rmrc sO' 02 - Hang ton kho; Chuan mire sO' 03 - Tai san cO' djnh htru hinh; Chuan muc sO' 04 - Tai san cO' dinh vo hinh; va Chuan muc sO' 14 - Doanh thu va thu nhap khac ban hanh theo Quyet dinh so 149/2001/QD-BTC ngay 31/1212001 cua Bi) tnrong Bi? Tai chinh va Thong tu 10 512 00 3/TT-ETC ngay 4/1112003 cua Bi) Tai ehinh hirong dan thuc hien sau chuan muc ke toan: Chuan muc so 01 - Chuiln muc chung; Chuan mire sO' 06 - Thue tai san; Chuan five so 10 - Anh hudng cua viec thay doi ty gia hoi doai; Chuan muc so 15 - Hqp dong xay dung: Chuan muc so' 16 - Chi phi di vay; va Chuan mire so 24 - Bao cao luu chuyen tien t~ ban hanh theo Quye't dinh sO' 165/2002/QD-BTC ngay 31/12/2002 cua Bi)

38

tntang BQ Tai chinh, Thong W 23J2005/TT-BTC ngay 30/3/2005 eua BQ Tai chinh huong dan thlfc hi~m sau chuAn mue ke' toan Vi~t Nam (dgt 3) gam: ChuAn mire s6 05 - Bat di)ng san dau ttt; Chuan mire s6 07 - Ke toan cac khoan dau tu VaG cong ty lien ket; Chuan mire s6 08 - Thong tin tai chinh v~ nhirng khoan van g6p lien doanh; Chudn muc s6 21 - Trinh bay bao cao tAi chinh; Chuan muc so 25 - Baa cao Uti chinh hop nhdt va kii toan khoan dau tu VaG cong ty con; va Chuan mire s6 26 - Thong tin v~ cac ben lien quan, ban hanh thea Quye't dinh s6 234/2003/QD-BTC ngay 30/12/2003 cua Bi) tntang Bi) Tai chinh.

"

, ..t ~ " ...r ,

2.2 Tffl)'C T~NG AP D1,1NG KE TOAN VA THUE T~ CAC DOANH

NGm~p CO VON DAU nf NU'CJC NGOAI

2.2.1 Khao sat IDQt so doanh nghi~p co v6n d;lU tti nuO'c ngoai

Cu6n sach dlfqc thuc hieri dua thea phuong phap nghien ciru thirc nghiern, do d6, cac van de phat sinh trong thuc ti~n hoat dQng cua doanh nghiep se du'qc khao sat qua bang cau hoi va phong va'n trirc tiep mot Sel nhan vien trong doanh nghiep, chu y€'u la cac doanh nghiep c6 v6n d§.u tu mroc ngoai. Tu cac van de trong thuc ti~n d~t ra, nhung V\1O'ng mAc cac doanh nghisp co von dau tu mrdc ngoai lien quan den ke toan va thue nhung nQi dung cuon sach chi quan tam chu yeu den thue gia tri gia tang va thu€' thu nhap doanh nghiep (hai loai thue nay thuong c6 tac dQng true tiep den hoat dQng kinh doanh cua doanh nghiep),

'I'ac gia cuon sach chon phuong phap phong van va duqc thuc hien du'di hai hinh thirc la phong van true tiep nhung nhan vien k€ toan - true tiep xii ly nhung van de phat sinh trong thirc ti~n hoat dQng kinh doanh va phong van thong qua bang cau hoi de nguai du'c;tc phong van tra Ioi nhung cau hoi co sAn. Cac cau hoi nay du'qc thie't k€ mi)t each ro rang, de hi~u. Vi~c phong van mang tinh ngau nhien khong du kien trudc, khong phong van thea dia phirong, hay cac vung, cac khu kinh te trong ca nucc vi muc dich cuon sach rna tac gia thuc hien lien quan den cac doanh nghiep c6 von dliu tu nude ngoai a Vi~t Nam, nen viec phong van chu yeu tap trung VaG cac hoc vien theo hoc lop hoi dlfang ke toan tru'ang tlt Nha trang - Khanh Hoa den Ca Mau. Ket qua phong van (rnau dinh kern) thu thap du'qc tli 20 doanh nghiep co von dau tu nude ngoai (vi theo yeu cau cua cac cong

39

ty khong duge neu ten cua cac cong ty du'ge khao sat), rna ngiroi ducc
phong van chu yeu la nhung nguoi dang lam kif toan trircng, nhung
nguoi true tiep xu ly nghiep vu ke toan va tham gia vao qua trinh
quyift toan eho doanh nghiep (nay goi 18. kiem tra kif toan), diroc trinh
bay trong bang sau:
Nam 2002 Narn 2003 Narn 2004
Vuong mac v~ So' TYI~ So Ty Ii} So' Ty Ii}
luong % hrong % luong %
ThueGTGT 10 50 7 35 6 30
ThueTNDN 7 35 8 40 9 45
Kif toan 3 15 5 25 5 25
Tong cong 20 100 20 100 20 100 So lieu trinh bay trong bang diroc minh hoa tren db thi nhu sau:

" 60~
·B
~ so'*
i
Of
~ 40<;<
...
. ~ .10,",
...
i
.;; .20'l<
iI
'I!!
'a 10%
!it
""
... 0'11-
2002 2003 N!tm

o Th"f' GT(1T l1li TI",,o· TN])N Ci)Kc't(".t.1n

2()()4

_ Qua khao sat, nhung diem bat hop ly noi bat gay kh6 khan va anh hu'dng true tiep den kha nang canh tranh ella cac doanh nghiep co von dau tu mroc ngoai duoc thong ke trong bang so' li~u nhu sau:

40

Nl)i dung vudng mAc S61l1Qng TY
(20) l~ %
Quy dinh ve mac thue suat thue GTGT 15 75
SIj khac biet giua cac mac thue sua] 12 60
Yeu c&u thong tin ghi tren hoa dan thue GTGT 17 85
XU' phat do ghi thieu thong tin tren hoa dan 18 90
thue GTGT
Roan thue GTGT cho doanh nghiep 19 95 S6 lieu thong ke tren cho -thay phan IOn doanh nghiep co v6n dau tu nude ngoai deu cho rAng mac thue' suat thue' GTGT hien nay kho ng hop ly, vi nhung quy dinh qua chi tiet, cac d6i tucng chiu mire thue' khong ra rang. Su khac bi~t giua cac muc thue suat khong dua tre n co sa khoa hoc, dieu nay dan den su tuy tien trong each xU' ly cua cac nhan vien thuc thi nhiem VI,I.

Nhiing nQi dung VlMng rule ehu )'tfu vt thue' GTGT

XIii'~. ~hi LbI';:~1 W,'tII!I,j! IIlL tl"l:1'II mLIll LII.~ (>:":-"' .. -' __ ' , ',::',::',:: .. ::'.::'.:: .. ;~.,:~.:: .:: .. :: .. ::.,::".:: .. : '.' '.' '.:~ .. : ' .. .. :~ .. :- :~ .. :: .. ::.,:: .. :~ .. ; " ." .. .: . . ::::(:,::,::.::.::.::,::,::.1

Ih!lt:"{i"n, I .. - .... _'._' __ ' __ ' __ ' __ .. _' __ ._ .. _ ..... , .. ,...... . .. _._. ,.,' _

E"""" ----- --I

Y~!I ~1I tbL'tn~ 1111 trbi an:~ bill! ~I.n ~-:-:.'_'-'.' .::-: :.: :.: .c :.: .c .c -c :.:":.: :.: :.:":.:":.:" __ .":_:.:.:_:.;.:_:_;.:_:_:.;.:_:-:.:_:.:_:.:_:_:_:.: . ;.;::: ~ ~ ~ ~.; ~.: ~.~ :";":":., :~:::::)y:~_

{)11)' 4m \.~ "'"~ ,11;'·[ !.lull (j rGT ~: ... , .. 0.' '.00._'. r ... _ •.• : :._ .'_ ::_ ::: ::: :::: :': :':.:-:<.~_:::.:~:_: -. :.: ;_; :_: . _ .. ': :0: _ ... _ ??~j

II

Ii'

12

14

If>

IS

Ben canh do, theo Nghi dinh s6 100/20041ND-CP ngay 25/02/2004 cua Chinh phu quy dinh ve xli phat vi pharn hanh chinh trong linh vue thue, tiep theo -109. Thong tI14112004!TT-BTC do BI) Tai chinh ban hanh ngay 18/5/2004 huang dan thi hanh Nghi dinh so 100/20041NB-CP ngay 25/02/2004 cua Chinh phil quy dinh ve xU' phat vi pham hanh chinh tro~g.JJnh vue thus, doanh nghiep se g~p nhieu

41

"

kh6 khan han trong qua trinh thuc hien. Theo tac giii, van de la U;tO l~p moi trirong phap ly thuan lqi cho doanh nghiep hoat dQng han la quy dinh qua chi tie't v~ tinh twin thu ve hinh thirc trinh bay tren hoa don thue' GTGT. Ngoai ra, viec quy dinh hoan thue' GTGT c6 nhieu di~m khong hop ly, chang han nhu tai sao phai la ba thang lien tie'p c6 s6 dir tren tai khoan khau trir rna khong phai la mot tha ng, thai gian giai quyet hoan thue' la bao lau sau khi doanh nghiep nQp h6 so xin hoan thus, ...

Hien tai, hoat dQng kinh doanh cua cac doanh nghiep c6 v6n dau tu mroc ngoai gl}p mot s6 kh6 khan 'nha't dinh, rna thuung la cac doanh nghiep chu khong phai la cac cong ty con thuoc cac cong ty me tren the girii.

Tren co Sd s6 lieu khao sat, thong tin ve thue TNDN, nhung diem ba't cap rna doanh nghiep c6 v6n d§.u tu nUDC ngoai g~p phai ra't nhieu trong thuc te duoc tong hop lai trong bang s6 lieu nhu sau:

NQi dung virong mac S61uqng TYI~
(20) %
Ghi nhan doanh thu ban hang theo quy dinh 12 60
thue'
Ghi nhan doanh thu hoa h6ng dai ly theo quy 18 90
dinh thue'
Chi phi khau hao theo quy dinh thue' 6 30
Danh gia lai sO' du cu6i ky v6n bang tien va 8 40
cong no
Su dung ty gia hach toan khi nghiep vu phat 2 10
sinh nhieu
Chi phi phan b5 tU cong ty me doanh nghiep 5 25
Phat ve thue' 19 95 42

Minh hoa so lieu tren trong do thi sau:

Nhtlllg IIQi dung vu'dllg mAe ehU ye'u v~ (hue'TNUN

Phi,lt v~ thuf

Chi phi phln hti.1l' iI,;~;'n!!: Ly me ~

"

Chi rhi kh.iu hi.l~' thco Lhl.lc ~

LI

4

(,

12

14

I~

211

Be co cai nhin ro net han v~ chenh l~ch gitra thu nhap theo ke toan va thu nhap theo thue, cluing toi da tong hop lai met s6 diem noi bat nha't nham chi ro tinh cap thiet phai co tai khoan xu ly che nh lech giua ke toan va thue,

NQi dung chsnh l$ch chu yeu ve ke toan va thue

Ket qua

1. Thai diem ghi nhan doanh thu ~ Ban hang

~ Xuat hoa dan

~ Chuyen giao quyen Sd hfru ~ Nhan tieri ban hang

2. Thu nhap khac (da d6ng thue' TN) d nude ngoai

chuyen v~ VN co phai 18. thu nhap chiu thue khong? ~ C6

~ Khong.

~ Mien thue

3. Phuong phap KHTSCB rna doar;h nghisp sl't dung: ~ DUdng thang'

~ Theo sao luong.

.- Thee s6 du giam dan.

0% 86% 7% 7%

40% 53% 7%

86% 7% 7%

43

4. Chenh l~ch danh gia lai s6 dir ngoai t~ cuoi nam tai chinh:

- Treo lai tren tai khoan 413 7%

- Ghi nhan vao lai 16 trong ky 93%

5. Chi' phi pha n be; tU co ng ty me co phai la chi phi hop ly khong?

t,

- Co

- Khong

6. Tien phat lam sai quy dinh thus' co phai la chi phi hop ly khong?

- Co 20%

53%

47%

- Khong 80%

7. Chi phi trang phuc cho cong nhan vie n m6i narn:

- Duai 500.000VNB 53%

- Tren 500.000VND 40%

- Khong co tnrong hop nay. 7%

8. Ty l~ t6i da chi phi quang CaD tren chi phi ban hang.

- 6% 27%

- 10% 67%

- Khong co truung hop nay. 06%

9. Chi phi hop ly:

- Uti yay cao han 1,2 lan so voi quy dinh 12%

- Chi phi tiep khach ella doanh nghisp 52%

- Tien phat do vi pham hop d6ng kinh te 20%

- Chi phi luang cao han hop dong 8%

- 'I'ro cap thai viec cao hen rnuc quy dinh 8%

- Chi phi khuyen mai cao hen 10% t6ng chi phi 0%

10. 'I'ie n ta i-tro W cong ty me a mroc ngoai co phai la thu nhap chiu thue' khong?

- Co 20%

- Khorig 73%

- Khong co tru'ong hqp nay.

7%

44

11. Lai yay van phap dinh c6 duqc tinh vao chi phi hop ly khong?

- Co 33%

"

- Khong

12. 'I'ien luang khong dang ky ke hoach ti~n luang voi thue thi co dllqc tfnh vao chi phi hop ly kh6ng?

- C6

- Khong

67%

47% 53%

13. Tieri thirdng cho nhan vien co duqc coi la chi phi hop ly khong?

. - Co 57%

- Kh6ng 53%

14. Sl! ba't cap giua chi phi hop ly khi tinh thue TNDN va ke toan

- C6 100%

- Khong 0%

Qua s6 Iieu thu thap duqc t6ng hop trong bang s6 lieu tre n cho phep tac gia danh gia mot each t6ng the ve hoat dt)ng kinh doanh cua cac doanh nghiep co v6n dau tu nude ngoai, Theo LuatKe' toan, cac chuan muc ke" toan va cac luat thue, chu yeu la thue thu nhap doanh nghiep va thue gia tri gia tang, thi hau het cac doanh nghiep deu xu ly khac nhau tren co sO- thuc te cua doanh nghiep va tuy thuoc vao each ly giai cua doanh nghiep ve nghiep vu phat sinh do.

2.2.2 Nhilng Vli6'ng mAc trong vi~c thue hi~n eae Iu;;!t thue' a. VlIdng mdc v~ thue' GTGT

.~ Nghiep vu trao doi hang hoa tuong tl,l've ban chat va gia tri Hach toan thue' GTGT theo quy dinh cua luat thue' va xac dinh

doanh thu theo quy dinh cua chuan muc ke' toan Vi~t Nam so 14 "Doanh thu va thu nhap khac" ve nghiep vu trao doi hang hoa tuong tv ve ban chat va gia tri, Theo quy dinh tai diem 5.4, rnuc IV, pha n B thong tu 120 ngay 12/12/2003 cua BO Tai chinh (Thong tu 84/2004!TI'-BTC ngay 18/8/2004 cua BO Tai chinh sua doi, bo sung

45

"

thong tu SO 120/2003frr-BTC huang dan thi hanh Nghj dinh so 158/20031ND-CP ngay 10/12/2003 cua Chinh phu quy dinh chi tiet thi hanh Luat Thue gia tri gia tang va Luat sua dO'i. bO' sung mot s6 dieu cua Luat Thue gia tr] gia tang) hucng d§.n ve thue GTGT d6i voi san 'pham. hang hoa xuat dung dg trao doi •... thi co sa phai l~p h6a dan GTGT (hoac h6a dan ban hang). tren hoa dan ghi dliy du cac chi tieu va tinh thue GTGT nhu h6a don xuat ban hang h6a cho khach hang thi gi6ng nhu mua ban hang hoa thong thuong va deu chiu thue GTGT (dau vao va dau ra), duoc bu tru tren tai khoan 131. Tuy nhien tai digm 08 cua chuan muc ke toan Vi~t Nam s6 14 "Doanh thu va thu nhap khac" ve xac dinh doaoh thu quy dinh: "Khi hang hoa hoac dich Y1.,I diroc trao doi de Ia'y hang h6a hoac dich V1.,l tuong til ve ban chat va gia tri thi viec trao doi d6 khong <luqc coi la m9t giao dich tao ra doanh thu", Khi hang h6a hose dich V1.,l duoc trao doi de lay hang hoa hoac dich V1.,l khac khong tuong tu thi viec trao doi d6 ducc coi la mot giao dich tao ra doanh thu. Truong hop nay doanh thu diroc xac dinh bang gia tri hop ly cua hang h6a hoac dich V1.,l nhan ve sau khi dieu chinh cac khoan tien hoac tuong duong tien tra them hoac thu them, khi khong xac dinh diroc gia tri hop ly cua hang hoa hoac dich V1.,l nhan Vet sau khi dieu ehinh cac khoan tien hoac tuong ducng tien td them hoac thu them. Thea quy dinh nay thi neu san pharn dem trao doi thi khong duoc coi la giao dich tao ra doanh thu, ne n doanh thu khong duqc ghi nhan, do d6 khi hach toan nghiep V1.,l nay, ke' toan khong hach toan vao tai khoan 511. Nhung thea Thong tir 120 ngay 12/12/2003 cua BQ Tai chinh (Thong tu 84/2004frT,·-BTC ngay 18/8/2004 cua BQ Tai chinh sua doi. bo sung Thong tu' .'\0 120/2003/TT-BTC huang d§.n thi hanh Nghi dinh s6 158/200:1.'NB--CP ngay 10/12/2003 cua Chinh phu quy dinh chi tiet thi hanh Luat Thue gia tri gia tang va Luat 8U'a doi. b6 sung mot so di~u,. ~u~t, Thuc gia tri gia tang) hudng dan ve thue GTGT doi vdi san to'l fm, hung hoa xuat dung dg trao doi, ... thi co sa phai li~.p hoa do., GTG T, ngJ-:12 la, khi doanh nghie p dem san pham hang hoa di trao doi du co tao ra doanh thu hay doanh thu khong duoc ghi nhan thi -doanh nghiep van phai lap hca don thea quy dinh, va phai tinh ke khai thue dati ra vi, thea nguyen tac, khi nhap san pharn hang hoa roua vao dung cho san xuat kinh doanh hang hoa dich vu chiu thua GTGT, doanh nghiep eu ke khai khau tru thue dau van theo quy dinh.

46

._ Khau trit thue' d6i vdi hang nhap khau

Theo quy dinh hien nay, cac dC1Jl vi nop thue gia tri gia tang theo phuong phap khau tru thi khi nhap khau v~t tu, hang h6a phai nop thue gia tri gia tang nhirng duoc khau tru, 86 thue' phai nQp se ghi:

"

Nq TK 133

C6 TK 33312

se thue' pha! nop duoc quy dinh n¢p trudc rbi sau d6 moi dliQ'c khiu tru. Khi tien hanh n¢p ke toan se ghi:

NQ' TK 33312

C6 TK 111,112

86 thue ducc khau tru se duqc khau tru vao thue' dau ra khi ban duoc san pham hang h6a, dich vu hoac se dliQ'C co quan thue hoan thue.

Viec quy dinh thue gia tri gia tang hang nhap khau phai nop nhung duqc khau tru ve mat nghiep vu thue nhir hi~n nay chi c6 y nghIa lam can cu cho vi~c tinh toan cac chi tieu thua dau vao, thue dilu ra cling nhu chi tieu thu tren g6c d¢ VI mo, chu ve mat ky thu~t hach toan thi neu lam but toan dao thl se blnh toan va dieu d6 c6 nghta la Nha mroc khong thu duqc gi do doanh nghiep kh6ng phai n¢p vi dircc khau tru,

Hien tai SO thue' nay duoc quy dinh phai 'nQP tnroc va se khau tru sau nen da gay ra rit nhieu kh6 khan ve tinh hinh tai chinh cho doanh nghiep, Thuc te da c6 rat nhieu doanh nghiep lim tieng ve tinh hinh nay do ho phai di vay d~n¢p thue rna khong biet se ducc khau tru vao luc nao,

-i. Ve thue suat thue GTGT

T~i di~m 1, muc II, phan B, Thong tu 120 ngay 12/12/2003 cua B¢ Tai chinh huong dan thi hanh Nghi dinh so 158 ngay 10/12/2003 cua Chinh phu quy dinh chi tie't thi hanh Luat Thus' GTGT va Luat sua doi bo sung m¢t so dieu ciia Luat Thue GTGT c6 quy dinh: "Cac Ioai hang hoa, dich vu ban cho doanh nghi~p che xuat va khu ch€

47

"

xuat: bao hiem; ngan hang; buu chinh vien thong; tu van; ke toan, kiem toan: van tai, b6c xep; cho thue: nha, van phong, kho hili; hang hoa, dich VI,! cung cap cho nhu du tieu dung ca nhan cua ngiroi lao dQng; xang dau ban cho phirong tien van tcii khong dugc coi la xuat khau de ap dung thue' xuat 0% rna phai chiu thue suat thue GTGT theo thue suat quy dinh nhu d6i vdi hang hoa tieu dung tai Vi~t Nam",

Do y kien phan anh cua cac doanh nghiep co von dau tu mroc ngoai nen tai thong bao so' 2375NPCP-KTIH ngay 14/512004 cua Van phong Chinh phu thong bao ket Iuan cua ThO. tuong Chinh phu la giao cho Be) Tai chinh khan trucng trinh Chinh phu theo tham quyen "N ghi dinh slta d5i b6 sung nQi dung quy dinh cac dich VI,! tU ne)i dia cung ung cho doanh nghiep trong khu ch€" xuat, doanh nghiep che xuAt duqc coi la xuat khau va dllqc ap dung thua sudt thue GTGT 0% cua Nghi dinh so' 158 ngay 10/1212003 eua Chinh phu, ... " va da dllgc slta doi b6 sung trong Ngh] dinh so 148/20041ND-CP ngay 231712004 ciia Chinh phu slta doi, bo sung Nghi dinh SO 15812003IND-CP ngay 10/12/2003 cua Chinh phu quy dinh chi tiet thi hanh Luat thue GTGT va Luat sira dai, ho sung mi)t s6 dieu cua Luat thue GTGT.

Ngoai ra, trong thirc te hoat dQng kinh doanh, do co nhieu muc thue suAt thue' GTGT khac nhau nen cac doanh nghiep khi kinh doanh thucng rat -lung tung va g~p nhirng kho khan trong qua trinh xuAt hoa dan ban hang.

Trong trucng hop neu xac dinh con thu nhoi bong dugc sao xuat W cac loai bong, vdi thl thue suAt la 10%, nhung neu xac dinh do la do choi tre em thi 'chi chiu thu€" suat 5%. Nhu vay, mot con thu nhoi bong co quan thue· co the ap dung thue suat 10% neu chimg minh ding nguyen v~~ h~u dung de san xuat la bong hoac vai; ngiroc lai, neu co quan thu€" xac nhan la d6 choi tre em thi chiu mire thue suat thue GTGT Ia 5%. V~y doanh nghiep phai chiu rmrc thue sut:" thue GTGT la bao nhieu hoan toan tuy thuoc VaG dim tinh cua can bQ quan thue.

b. Vrt6'ng mdc v~ thue'TNDN .... Ve doanh thu

Tuan thu nguyen tAe tucng xung giUa doanh thu va chi phi khi l~p bao cao tai chinh, nhat Iii. d cac doanh nghiep eo von dau tu nude

48

ngoai, cu the lit il Cong ty trach nhiem hau han chan nuoi C.P Vi~t Nam, chi phi bao hanh san pham se duqc dua vito chi phi cua ky ke toan mit san pham diroc tieu thu thong qua viec trich tnrdc. Trong khi hien nay Luat Thue thu nhap doanh nghiep chi cho phep cac khoan trich truac chi phi sua chira IOn tai san co' dinh tinh vao chi phi hop Iii! khi tinh thue va khong d~ c~p den cac khoan trich trudc chi phi cho viec bao hanh san pham. Dieu nay c6 nghla, theo quy dinh cua thue chi phi bao hanh san pharn chi duoc ghi nhan khi thuc te phat sinh. Vi v~y, cac khoan trich trudc chi phi bao hanh san pham khong duqc xem la chi phi hop 19 va se bi loai trir khoi chi phi lam can Cll tinh thu nhap chiu thue' thu nhap doanh nghiap,

Doi vai hang h6a bieu t~ng, cac doanh nghiep c6 von dAu tu nude ngoai hien g~p kh6 khan trong van de xli' ly. Theo Thong ur

·89/2002ffT - BTC huang dan ke toan thirc hien bon chuan muc k€ toan ban hanh ngay 31/12/2001, khi hang h6a hay dich vu diroc trao doi d~ lay hang h6a hay dich VI,! tirong tl! v~ ban chat va gia tri thi viec trao 'doi d6 kh6ng duoc coi Ia mi)t giao dich tao ra doanh thu va kh6ng duqc ghi nhan vao doanh thu ban hang. Trong khi do, Thong tu 128/2003fIT - BTC ngay 22112/2003. va nay slla doi bili Thong tu 88/2004/TT-BTC ngay 1/09/21104 huang dan chi tiet thi hanh Luat Thue' thu nhap doanh nghiep lai quy dinh d6i vdi hang hoa dich VI,! dung d~ trao doi, bieu t~ng, doanh thu de tinh thu nhap chiu thue du'qc xac dinh thea gia ban san pharn, hang hoa, dich VI,! cung loai hay nrong duong tren thi tnrong tai thai diem trao doi, bieu tang,

Nhu v~y, ro rang trong truong hop hang hoa hay dich VI,! du'Q'c trao d5i de Jay hang h6a hay dich VI,! tuong it! ve ban chat va gia tri thi doi vdi ke toan kh6ng phai la nghiep VI,! tao ra doanh thu nen ke toan khong ghi nhan doanh thu va gia von cua hang dem trao doi. Nhung khi xac dinh thu nhap 'chiu thue, dan vi phai ke khai khoan doanh thu (gia han cua san pham, hang h6a, dich vu cung loai hay tuong du'ong tren thi trucng tai thai diem trao doi, bieu ~ng) va chi phi (gia xuat kho hang dem trao doi). Nghia la, nghiep VI,! nay khong lam phat sinh khoan loi nhuan ke toan nhirng lai lam -phat sinh khoan lQ'i nhuan chiu thue (gia ban trim thi truong cua san pham dem trao doi - gia von SaD phAm trao doD.

49

"

~ Ve chi phi

Trong nen kinh te' thi truong, viec xac dinh dung chi phi hop ly con gop phan cung cap cho cac nha dau tu buc tranh cha'n thuc ve hieu qua heat dQng san xuat kinh doanh, hieu qua cua cac bien phap quan ly diroc thuc hien tai doanh nghiep, tren eo SO' do co cai nhln xac thuc va tien li.~u chinh xac ve tri~n vong phat trien cua doanh nghiep trong tucng lai. Van d~ a cha chi phi nhu the nao moi duoc goi la chi phi hop ly? Vi!. mat nguyen tilc chi phi hop ly la chi phi phat sinh can thie't cho qua trinh kinh doanh cua doanh nghiep, do d6, du theo quy dinh cua Luat Thue hay Luat Ke' toan thi chi phi d6 van gi6ng nhau vi xuat phat tU thuc tien la tao ra thu nhap trong tirong lai. Nhirng theo thue, c6 th~ khong che a mot mire hop ly nao do rna chung ta co the xem d6 la chi phi hop l~, cu the trong mi)t so chi phi nhu sau:

Ve van de tien luang, quy dinh thua hien hanh khong cho phep tinh vao chi phi tien luang, tien cong khoan tieri luang, tien cong cua chu doanh nghiep tu nhan, chii hi) ca the san xuat kinh doanh, dich vu, tien luang cua nhung thanh vien hi)i dong quan tri khong true tiep tharn gia diiiu hanh hoat dQng tai dan vi. Tuy nhien, v~ mat ke toan thi tien luang, tieri cong phat sinh a hai truong hop tren dell Ia khoan thu lao tra cho sue lao dong rna ngimi chu sa huu dii ho ra d~ dieu hanh, quan ly doanh nghiep va n6 d€!u phuc vu cho viec tao ra thu nhap cua doanh nghiep, Vi vay, nguyen tAc ke toan yeu cau phai ghi nhan cac khoan tien luang, tien cong nay vao chi phi. R5 rang trong truong' hop nay se xuat hien mot khoan chenh l~ch lam cho 19i nhuan ke' toan nho han loi nhuan chiu thue dung bang khoan tien luang, tiiin cong hi thue Xllat toan khi xac dinh loi nhuan chiu thue. Luat thue' hieri hanh cling quy dinh ro dieu kien de cac khoan tien luang, tien c6ng diroc xem la chi phi hop ly khi xac dinh loi nhuan chiu thue d6 la cac co SO' kinh doanh phai dang ky dan gia tien luang, tien cong: muc tien luang, tien cong thoa thuan t~en hop dong lao dQng vdi co quan thue cung vdi vise Di)p to' khai thue quy dinh hang narn. Tuy nhien, tren thuc te d6i voi cac co SO' kinh doanh tiep nhan lao dQng theo thai VI,I thi dieu nay kh6ng th~ thuc hien duoc. Trong truong hop nay, thue chi chap nhan dua vao chi phi khi quyet toan thue thu nhap doanh nghiep phan tie n luang khong vuot qua mire thu

50

"

nha p binh quan tung nganh nghe tai dia phuong do uy ban nhan dan tinh, thanh pho true thuQc trung uong quy dinh (theo do C':IC Thue TP Ho Chi Minh quy dinh tien luang, tien cong diroc xem Ia chi phi hop If ne'u khong vuut qua 1.000.000 dong/lao dQng/ thang). Ve corig tac ke toan thi chi phi ti~n luang, tien cong' diroc ghi nhan trong trueing hop nay IS. theo so ti~n thuc dB. tnt Vi vay, khi xac dinh thue thu nhap doanh nghiep phai nQP, phan tien luong, tien cong tra vugt dinh muc quy dinh se hi loai ho khoi chi phi hop IY. Chmh 51! khac biet nay dB. lam cho doanh nghiep g~p nhieu kh6 khan trong viec hach toan cac khoan tien luang, him cho chi phi ke toan IOn hen chi phi thue, dan de'n loi nhuan ke toan thap han 19i nhuan chiu thue.

Ve trang phuc tai dan vi. lufi t thue hien hanh quy dinh chi phi trang phuc cho can hQ cong nhan vien cua cac co sa dung trang phuc thong nhat duqc tinh vao chi phi hop I~ khau tru vao thu nhap chiu thue khong vuot qua rmrc 500.000dong/ngu'i'lilnam. Trong do, ve nguyen Mc ke toan thi ke toan se ghi nhan chi phi nay thea so thuc chi. Dieu nay se gay kho khan cho doanh nghiep vi trang phuc cua nguoi lao dQng nhieu hay it la tuy thuoc vao tinh chat cua cong viec, vi du doanh nghiep la dan vi san xuat, cong viec tucng doi nang nhoc nen trang phuc thirong xuyen hi nhau rach vi vay doanh nghiep luon may sam mci trang phuc cho nhan vien. Neu phan chi trang phuc thuc te vuqt qua rmic khong che thi'dan vi phai loai trit phan vuot muc khong che' ra khni chi phi hop If khi xac dinh lqi nhuan chiu thue. Va trong trircng hop nay chi phi ke toan cao han chi phi hop ly duqc thue chap nhan dlia den loi nhuan ke toan thap han Iqi nhuan chiu thue.

Chi phi tien an gitra ca cho nguui lao dqng cung duqc ke toan ghi nhan thea s6 thirc te phat sinh. Tuy nhie n, thue lai khong' che' mire chi cho mtH ngl10i lao dQng kh6ng vuqt qua rmic tien luang thap nhat do nha nude quy dinh d6i vdi cong chuc nha nude (hien nay la 290.000dong/ nguoi/thang). Vi vfiy' phan chi phi tien an giua ca cho moi lao dQng neu virot mire 290.000demg/ngu'oi/ thang tht phai hi loai ra khoi chi phi hop ly khi xac dinh thue thu nhap doanh nghiep, Trong khi do, chi phi tien An giua ca cho ngiroi lao d(lng tai doanh nghiep 18. ra't kin, boi vi doanh nghiep luon muon tao nhung di~u kien thuan lei nhat V€ dieu kien lam vie c, dieu kieri an uong dam

51

-'I

bao dinh dViJ'ng d~ ngiroi lao dt)ng lam viec t6t han. Dieu nay ding dftn de'n lei nhuan ke' toan thap han loi nhuan chiu thue.

D6i voi du phbng no phai thu kh6 doi thi mot trong nhung dieu kien tien quyet de thue' chap nhan tinh vao chi phi hop ly la cac khoan nc phai thu da qua han thanh toan tU hai narn trd len, hoac dan vi dang trong thai gian xem xet giai the, pha san va thai han l~p du phong no phai thu kh6 doi la van thai di~m cuoi narn. Trong khi do thi tren thuc te', nhat la tai cac doanh nghiep co v6n d&u tu nude ngoai, vao cu6i thai khoa, doanh nghiep thuong llOC tinh muc du phong v~ no khong thu hoi diroc de tien hanh lap du' phong. Vi~c llOC tinh nay co the dua vao kinh nghiern trong qua khu de thiet l~p ty l~ phan tram nc khong thu hoi dllqc tren doanh thu ban chiu, sau d6 dua tren ty l~ nay de L1nc tinh mire dt! phong phai lap. Khoan chi phi du phong nay se khong diroc CC1 quan chiu thue chap nhan nen phai bi loai tru ra khoi chi phi hop ly khi xac dinh thu nhap chiu thue, Ngoai ra, quy dinh thue hien hanh kh6ng che' t6ng mire l~p du phong cac khoan no phai thu kho doi toi da khong vuot qua 20% tong so du no phai thu cua cac doanh nghiap tai thai diem l~p bao cao tai chinh nam, trong khi Thong tv 89 ngay (1/10/2002 lai khong de e?p de'n muc khong che thi doanh nghiep khong biet la khi trich l~p c6 chiu mire khong' ehe theo quy dinh ella thue hay khong? Nhu da d~ cap, hien nay viec trieh lap du phong cac' khoan phai thu kho doi thunng dvqe cac doanh nghiep c6 v6n dau tv nude ngoai tmh tren ty 1~ cac khoan phai thu ngay khi cac khoan nay phat sinh va khi hoan nhap du phong cac d6i nrong tren, ke toan Vi~t Nam hien nay xem d6 la mQt khoan lam giarn chi phi, nay dua yap tai khoan 632. Ve phia co quan thue thi do ban dau thue' da khong chap nhan viec ghi nhan cac khoan trich lap du phong theo truong hop neu tren la mot khoan chi phi hop ly, vi v~y khi hoan nhap du phong ella cac d6i tuqng nay thi thue Cling kh6ng xem d6 la mQt khoan lam giarn trir chi phi. Hay noi khac di, viec hoan nhap du phong cua cac d6i tU'qng nay chi lam tang lei nhuan k€ toan chu kh6ng lam anh huang gi den loi nhuan chiu thue. Dieu nay da lam cho lei nhuan ke toan IOn. han lei nhuan chiu thue va tlt do phat sinh m9t khoan che nh l~ch giua lei nhuan ke toan va ltri nhuan chiu thue.

52

"

Trong qua trtnh kinh doanh, doanh nghiep c6 von dau ttl nuoc '; io';oai thirorig c6 chu truong ban tra cham, nhung khi van dung VaG chuc te' da g~p khong it kh6 khan khi ghi nhan doanh thu hang ban tra cham, tra g6p. Bdi vi, theo Thong ttl 89/2002frT-BTC ngay 9/10/2002 huang dan ke' toan thuc hien b6n chuan muc ke toan ban hanh theo Quyet dinh 149 ngay 31112/2001, phan huang dan ke toan chuan muc s6 14 "doanh thu va thu nhap", trong trucng hop ban hang thea phuong thuc tra cham, tra gop thi doanh nghiep ghi nhan doanh thu ban hang theo gia ban tra ngay. Tuy nhien, thea Thong tu 18/2002/TT-BTC ngay 20/2/2002 (nay sua doi hdi Thong ttl 128/20031'IT-BTC ngay 2211212003 va Thong ttl 88/2004fI'T-BTC ngay 1/9/2004 va Thong tu 128/2004!I'T-BTC ngay 27/12/2004) huang dan chi tiet thi hanh Lu~t 'I'hue thu nhap doanh nghiep lai quy dinh ro d6i vrii hang h6a ban theo phirong thuc tra g6p hay tra cham neu quyen sa hiru hang hoa chua chuyen giao cho ngiroi mua thi doanh thu de tinh thu nhap chiu thue chi 10. 56 tien thirc sl/ thu dugc theo thai han quy dinh cua hop dong. Virc xac dinh doanh thu, chi phi do'i vdi hang boa mua, ban td.. gop hoac tra cham duoc thuc hien theo nguyen tlic chi phi phai phu hcp voi doanh thu. Tu d6, chung ta thay rAng lien quan d€'n hang h6a ban tra cham, tra g6p co su khac biet trong vi~c ghi nhan doanh thu va chi phi gitra ke toan va thue. Chenh l~ch nay phat sinh do viec ghi nhan doanh thu ban hang cua k€' toan (theo gia ban tra tien lien) khac v6i viec ghi nhan doanh thu khi xac dinh thu nhap chiu thu€' cua co quan thue (dua tre n s6 tien thuc thu theo thai han quy dinh trong hop dbng); chi phi k€ toan ghi nhan trong truong hop nay (gia von cua hang da ban) cung co su khac biet so vdi chi phi rna thue ghi nhan (mot phan gia v6n cua hang da ban tra cham, tra gop tucng ung vdi 56 tien ban da thuc thu), Dieu nay da daD den phat sinh mot knoan chenh l~ch giG'a loi nhuan k€' toan (gia ban tra tien lien) - gia v6n hang ban tra cham, tra gop) va lo i nhuan chiu thu€' (s6 tien ban hang thuc thu trong ky - gia vori hang ban tuong ung v6i so tien tlurc thu). Chinh su bat cap nay rna nhieu cong ty dB. khong the tien hanh ban hang tra cham ducc va chien luoc kinh doanh cua ho trong thuc tli da phai thay doi.

Ben canh do, cac co ng ty con g~p phai mQt kho khan khi t6'ng hop thu nha p doi vo i cac khoan thu nhap W heat dQng san xuat kinh

53

t,

doanh dich vu a nude ngoai la thu nhap thea thue se khac vdi thu nhap ke toan. Thong tu 105/2003!IT-BTC ngay 4 thang 11 narn 2003, huang dAn ke toan thuc hien sau chuan muc ke toan ban hanh theo Quyet dinh s6 165/2002/QB-BTC ngay 31/12/2002 cua B{> tnrong B{> Tai chinh khi phat sinh chenh l~eh ty gia, chi d~ e~p den viec xu ly chenh l~eh ty gia hoi doai phat sinh tU chuyen d6'i bao cao tai ehinh ella hoat d{>ng a nude ngoai, Neu chsnh l~ch ty gill. hoi doai phat sinh tU chuyen doi bao cao tai chinh cua hoat d{>ng a mroc ngoai khong the tach roi VDi hoat d{>ng cua doanh nghiep, bao cao duqc tinh ngay vao chi phi tai chinh hoac doanh thu hoat dqng tai chinh trong ky nhir quy dinh tai diem 3.1 phan II thong tu nay. 'I'runng hop chenh l~ch ty gill. hoi doai phat sinh tU chuyen doi bao cao tai chinh cua co sa mrdc ngoai hoat d{>ng dQc l~p diroc phan anh luy ke tren Tai khoan 413 - Chenh l~ch ty gia hoi doai va chi diroc tinh vao chi phi tai chinh, hoac doanh thu heat dQng tai chinh khi doanh nghiep thanh ly khQan dau tu thuan d6 a co sa mroc ngoai,

Luat thue hien hanh quy dinh d6i vci khoan thu nhap phat sinh tai cac nucc chua ky hiep dinh tranh danh thue' hai lB.o vdi Vi~t Nam, neu khoan thu nhap do dB. nqp thue' a mroc ngoai va khoan thue' phai OQP do dB. bang hay vuot qua s6 thue' thu nhap phai nop tinh theo bieu thue cua Vi~t Nam thi doanh nghiep khong phai nqp thue' thu nhap doanh nghiep cho khoan thu nhap nhan dttqc 0 nude ngoai do. Vi vay, khoan thu nhap nay se dttqc doanh nghiep loai ra khoi thu nhap chiu thue khi xac dinh thue thu nhap doanh nghie p phai nop.

~.2.3 Nhiing vddng mAc phat sinh trong vi~c th\l'c hi~n che dQ

ke'toan

a. Hf thf;ng chung tit k;/ toan. .~ Chung tu die n tu

V~ chung tU dien tu noi rieng, cac hmh thirc ghi chep ke' toan tro;1.g dieu ki~n U'IJg dung cong nghe thong tin noi chung da: va dang dat ra rrhieu thach thirc cho cac nha lam luat, Vj~c quy dinh chirng tu G.l~r~ hi phai in ra giay va luu tru nhu cac chirng W kE! toan blnh :;iJuJng co the xem la can thie't (Giai trmh cua lJy bail thucng vy '»~:' hoi) trong dieu kien su phat trien cua cong l\'{~l';: thf'·Gf: tjn (:'1;'

t.

Vi~t Nam cung nhu phap luat chua co cac quy dinh thua nhan gia tri phap ly cua cac tai lieu tren may hoac vi:lt mang tin (dia W, bang W, .. ) (Trit mQt vai nganh c6 muc dQ sa dung corig nghe thong tin cao nhu ngan hang). Tuy nhien viec in ra va htu tru the nao can c6 nhung hudng d.§.n cu th~ hen.

Toan bi? cac chung tU lien quan den ltnh vue thue d~u phai do nguoi dai dien theo phap luat cua doanh nghiep ky ten dong dau mdi hop phap, Neu doanh nghiap cll' nhan vien den co quan thue thi phai c6 giay gidi thieu cua ngu'ai dai dien thea phap luat cua doanh nghiep. Truong hop giao cho nguai ngoai doanh nghiep giao dich vdi co quan thue thi ngiroi dai dien theo phap lui:lt cua doanh nghiep phai lam hop dong uy quyen cho ngu'oi do .

._ Quy dinh nQi dung va ghi chep tren chung W qua chi tiet Chung W ke toan quy dinh qua chi tiet trong Luat Ke'toan (tu Di~u 17 den Dieu 22) lam cho ngiroi lam cong tac ke toan d~ bi vi pharn. Hien tai hoat dQng kinh doanh co rat nhieu nghiep vu phat sinh do do c6 th~ co nhung sai sot nhat dinh. Tuy nhien, nhung sai s6t nay khong phai 18. sai s6t trong yeu va cGng khong anh huong den yeu to' chat hrong cua mot bao cao tai chinh. Bdi le , mot doanh nghiep lucn phai d6i dau vrii mau thuan gitra loi ich va chi phi nghla la sa dung ke toan vien nhieu thi chi phi ton kern de thuc thi cac quy dinh cua phap luat (du rAng nhung sai s6t neu co cung khong c6 sai sot trong yeu) va Sll' dung it nhan vien ke toan de dam bao thu nhap cho ngiroi lam ke toano

._. Nhtrng nghiep vu phat sinh khong co hoa don chung ttl

D6i vdi ke toan, cac den vi k€ toan vAn phai hach toan cac khoan chi phi khong c6 chung tlt hoac chtrng tu kh6ng hop phap, da thuc chi trong trucng hop nay, de xac dinh lei nhuan ketoan. Trang khi d6, Thong tu 128/2003fl'T - BTC ngay 22/12/2003, nay sua doi b6i Thong tu 88/2004fl'T-BTC ngay 119/2004, khong cho phep ghi nhan cac khoan tren vao chi phi hop ly diroc khau tru khi tinh loi nhuan chiu thue. VI vay, khi quyet toan thue thu nhap doanh nghie p cac khoan chi nay, phai duqc loai tru khoi chi phi rna ke toan da ghi nhan, Phai nhin nhan mot each khach quan dng, trong linh vl,iC thuong mai, nhat la kinh doanh sieu thi rna chu yeu la kinh doanh

55

"

'nhung m~t hang co dQ co gian thap thi nhirng chi phi loai nay la khong th~ tranh khci. Di~u nay da lam phat sinh rnt)t khoan chenh lech loi nhuan ke toan thap hen IQ'i nhuan chiu thue. Neu dam bao theo yeu cau quy dinh thi doanh nghiep co von dau tu mroc ngoai kh6 co th~ kinh doanh de dat duoc hieu qua mong muon.

Nhung nghiep VI,I phat sinh khong co h6a dan chung tu khong phai do doanh nghiep muon nhu v~y rna la doanh nghiep khong the c6 dlf<JC each xir Iy khac tot hen. Do d6, dieu rna doanh nghiep co van dau tu nude ngoai n6i risng, va doanh nghiep noi chung, can la phai co met hanh lang phap Iy d6ng bQ, 18y vi du ve van de quota xuat khau chang han, tai sao khong the dau thau rna lai thuc hien co che xin cho? Cho ne n, khi VI,I an xay ra a BQ T'huong mai, Hiep hQi Det may Vi~t N am de nghi chuyen sang cho Hiep h9i phan bo han ngach d~t may cho doanh nghiep. Hiep hQi D~t may la ai? Hiep hQi Det may co khac gt vdi Vu Xuat nhap khau cua BQ Thurrng mai hay khong? Hay d6 cling chi IS. nhung con ngtroi trong co che phan bo han ngach d~t may? Da la con nglfb"i thi lam sao xern xet met each khach quan diroc, ai dam dam bao rAng se khong c6 thien lech? Thea tac gia di~u quan trong kif toan ca.n khi dau thau (co ngudn thu cho ngan sach nha nude) la chUng tU hach toan, con nglf<Jc lai cap phat (du theo mQt tieu chuan nao do) tht cOng co trircng hop cac doanh nghiep cung thoa man cae dieu kien d~t ra khi d6 doanh nghiep nao se la doanh nghiep duce phan b6 han ngach? Do do neu con chi phi phat sinh khong c6 chirng tu thl dan V! kif toan se bat dau mQt chuOi gian dai (du rAng ho khong muon vi khong doanh nghiep nao muon chi tien ngoai phap luat vua tan kern vua vi pharn) nhung ho thuc hien VI su t6n tai va phat trien cua cong ty.

b. Hf thiJng tai khoan k~ loan

.... Chinh sach giam gia trong thai gian ap dung chuong trlnh quang cao, khuye'n mai:

Trong thuc te cac doanh nghiep dang gl}p phai tinh trang la thuc hien chinh sach giam gia trong thai gian ap dung chirong trinh quang cao, khuyen mai 18. m¢t. trong nhung each thuc rna doanh nghiep ap dung (0 day, c§n pharr biet vdi trirong hop giam gia·bari· cho khach hang mua vdi s6 hrong ldn hoac giarn gia do hang hoa bi

56

"

kern pham chat). Vi~c ap dung chinh sach giam gia trong thai gian ap dung chuang trmh Quang cao, khuyen mai d~t ra vAn d~ In doanh thu dirce ghi nhan theo gia nao d~ dam bao tinh khoa hoc va hop IY. Chuan mire ke toan Vi~t Nam s6 14 "Doanh thu va thu nhap khac" khong d~ cap den ni)i dung nay va che di) ke toan hien hanh v~ doanh thu ban hang cung khong huang dan k€ toan nghiep vu nay. Do khong c6 hunng dan cu the nen viec xli Iy giua cac doanh nghie p con thieu th6ng nhat, tuy thuoc hoan toan van quan diem va each nhin nhan cua doanh nghiep rna ke toan doanh nghiep c6 th~ ghi nhan hoac khong ghi nhan khoan giarn gia nay tren s5 sach ke'toan. Trong thuc te, nhung doanh nghiep co ghi nha n giarn gia tren s6 sach k€ toan thi hoac la hach toan van chiet khau thuong mai, hoac Ia giarn gia hang ban, hoac coi giam gia nhir chi phi ban hang .

._. Chi phi quang cao, tiep thi, khuyen rnai

V~ chi phi Quang cao, tiep thi, khuyen mai, tiep tan, khanh tiet, chi phi giao dich, doi ngoai, chi hoa h6ng rnoi gidi, chi phi hi)i nghi va cac loai chi phi khac, theo Thong tu 128/2004ffT-BTC ngay 27/12/2004 slta doi Thong tu 128/2003/TT-BTC ngay 22/1212003 va thong tu 88/2004trT-BTC ngay 1/9/2004 quy dinh, cac khoan chi phi nay hi khong che khong virot qua 10% tren tong so cac khoan chi phi nhu chi phi khau hao; nguyen V?t li~...u, nhien lieu, hang hoa, chi phi tieri hrong, tien cong, ti€n an gii1a ca; chi phi nghien cuu; chi phi dich vu mua ngoai; cac khoan chi phi chi cho lao di)ng nu; chi tra lai tien yay von; trich I~p du phong; trq cap thai viec cho nguoi lao dong. Theo Luat Thue' thu nhap doanh nghiep 56 09/2003/QHll dB. diroe Quoc hoi nude Cong' hoa Xa hi)i chu nghla Vi~t Nam khoa XI, ky hop thu- 3 thong qua ngay 19 thang 6 narn 2003 quy dinh tai khoan 1, oleu 9: c ac khoan chi phi hop Iy duqc tru de tinh thu nhap chiu thuS" oao gorn: chi phi khau hao cua tai sao c6 dinh sit dung cho hoat d(lng san xuat, kinh doanh. Muc trich khau hao duqc can cu van gia tri tai san co dinh va thai gian trich khau hao. Co sa san xuat, kinh doanh hang hoa, dich vu co hieu qua kinh te cao duqc khau hao nhanh nhung t6i da khong qua hai l.9.n mire khau hao thea che di) de nhanh chong doi moi cong nghe: chi phi nguyen lieu, vat li~u. nhien lieu, nang luo ng, hang h6a thuc te sil dung vao san xuat, kinh doanh hang hoa, dich vu lien quan den doanh thu va thu nhap chiu thue trong ky

57

diroc tinh theo muc tieu hao hop ly va gia thuc te xu<lt kho; ti~n luang, tieri cong, phu cAp theo quy dinh cua B<) lu~t Lao d<)ng, tien I1n giua ca, tru tien luang, tien c6ng cua chu doanh nghiep tu nhan, chu h<) ca the kinh doanh va thu nhap cua sang l~p vie n cong ty khong true tie'p tham gia dieu hanh san xuat, kinh doanh; chi phi nghien ciru khoa hoc, cong nghe: sang kien, cai tien; y te; dao tao lao dQng theo che do quy dinh; tai tro cho giao due; chi phi dich vu mua ngoai: dien, nude, dien thoai; sua chua tai san c6 dinh; tien thue tai san c6 dinh; kiem toan; dich vu phap Iy; thiet ke', xac Iap va bao v~ nhan hieu hang hoa; bao hiern tai san; chi tra tien su dung tai lieu ky thuat, bang sang che, giay phep cong nghe khong thuoc Uti san co dinh; dich vu ky thuat va dich vu mua ngoai khac; cac khoan chi cho lao di)ng nu theo quy dinh cua phap lu~t; chi bao h<) lao dong hoac trang phuc; chi bao v~ co sa kinh doanh; chi cong tac phi; trich nop quy bao hiem xii hoi, bao hiern y te thuoc trach nhiern cua co sa kinh doanh sa dung lao d<)ng; kinh phi cong doan: chi phi ho tro cho hoat d(>ng cua Bang, doan the tai co sa kinh doanh; khoan trich nQp hinh thanh nguon chi phi quan Iy cho cap treri va cac quy cua hiep hQi thea che' do quy dinh: chi tra lai tien yay von san xuat, kinh doanh hang hoa, dich vu cua ngan hang va cac to chirc tin dung khac, cua cac to chirc kinh te theo lai suat thuc te'; chi tra lai tien yay cua cac d6i tirong khac thea liii suAt thuc te' khi ky hop dong vay, nhung toi da kh6ng qua 1,2 l&n muc lai suat cho yay cua ngan hang thuong mai tai thai diem Yay. Trich cac khoan du phong thea che d(> quy dinh; trq cap thai viec cho nguoi lao dQng; chi phi ve tieu thu hang hca, dich vu; chi phi quang cao, tiep thi, khuyeri mai lien quan true tie'p den hoat di)ng san xuat, kinh doanh hang hoa, dich vu va cac khoan chi phi khac duqc kh6ng che' t6i da khong qua 10% tong so chi phi; d6i vci hoat di)ng thuong nghiep, tong s6 chi phi de xac dinh mire kh6ng che kh6ng baa g6m gia mua cua hang hoa ban ra; cac khoan thue, phi, l~ phi, tien thue dAt phai nQp co lien quan den hoat di)ng sa.n xuat, kinh doanh hang hoa, dich vu duqc tinh vao chi phi hop ly; chi phi quan Iy kinh doanh do cong ty nude ngoai phan lJO cho cc sa thirong tru a Vi~t N am theo quy dinh cua Chinh phu: chi phi mua hang hoa, dich vu cua to chuc, ca nhan kh6ng kinh doanh, khong co hoa dan chUng tU do Chinh phil quy dinh.

58

"

Tuy nhien, trong thuc te kinh doanh tai cac doanh nghiep co v6n dau tu nude ngoai,' chi phi nay khong the kh6ng che 0 mire 10% bdi Ie doanh nghiep muon nang cao hlnh anh ciia doanh nghiep, mu6n tao I~p thirong hieu doanh nghiep minh tren thi tru6'ng qu6c ie thi chi phi phat sinh kha len, kh6ng the Ia 10% tren tong chi phi hop ly, hop I~ va hop phap theo each tinh cua co quan thue' diroc; han mra cac loai chi phi quang cao, khuyen mai, tiep thi, cong tac a nude ngoai la nhung chi phi quan trong tht1c day tieu thy. san pharn, rna rQng thi trinmg. V1 vf}_y, chi phi lien quan den cac noi dung tren phat sinh nlt IOn va khi hach toan, k€ toan can diroc ghi nhan vao chi phi thuc te' de xac djnh loi nhuan k€ toan, Di~u nay dira den Iqi nhuan ke toan va loi nhuan chiu thue se phat sinh chenh l~ch.

~ V~ thirong phieu phai thu va thirong phisu phai tra

Theo quy dinh hien ha nh, chua c6 huong dan cho doanh nghie p c6 von dau tu nude ngoai khi thuc hien mQt cong cu thanh toan mrii d6 la thuong phieu, Trong nen kinh te thi trucng, nhi1ng cong cu thanh toan nay rat can thiet cho doanh nghiep n6i chung va doanh nghiep co von dau to' nude ngoai noi rieng,

i. Cac khoan chi phi khac

MQt so khoan chi phi do'qc ke toan ghi nhan nhung phai bi Ioai trir ra khoi chi phi hop ly khi tinh ICJi nhuan chiu thue do la cac khoan chi phi dang ky kinh doanh, phat vi pham che dt) ke toan thong ke , ... Di~u nay cung dan den viec phat sinh che nh l~ch gii1a lei nhuan k€ toan va loi nhuan chiu thue. C6 the liet ke mt)t so truong hop con lai nhu sau:

D6i vdi cac khoan chi ung hQ cac dean the, t6 chirc xa hQi va ung hi? dia phirong (ngoai trir tnrong hop co quy dinh cua Chinh phu cho phep tinh vao chi phi kinh doanh nhtr dong g6p vao quy khuyen hoc, truong hoc sinh tan tf}.t, hoc sinh khong noi nuong tva), quy dinh thue hien hanh khong cho phep dan vi dttqc li~t ke, tinh vao chi phi hop ly. Du cac khoan dong g6p nay diroc thuc hien diroi hinh thirc tv nguyen, nhung thuc te co nhieu truong hop lai la mot khoan dong gop "bi'it buoc", do vf}.y ke toan can hach toan vao chi phi. Tuy nhien, theo Luat Thue thu nhap doanh nghiep s6 09/2003/QHll da diroc Quoc hoi nude Cong hoa Xa hi?i chu nghta Vi~t Nam khoa XI, ky hop

59

thu 3 thong qua ngay 19/6/2003 quy dinh tai rnuc e), khoan 1, dieu 9: cac khoan chi phi ho tro cho h01J,t dQng cua Dang, doan the' tai co Sd kinh doanh; khoan trich nQP hinh thanh ngu6n chi phi quan ly cho cap tren va cac quy cua hiep h(_)i theo che' d(_) quy dinh diroc coi la chi phi hop IY. Rierig cac khoan tien phat do vi pharn Iuat giao thong, phat vi pham che' d(_), quy dinh thue hien hanh khong xem do la khoan chi phi hop Iy duoc khau tru khi tinh loi nhuan chju thue. Trong khi d6, d@' dam bao phan anh trung thuc va khach quan ket qua hoat d(_)ng san xuat kinh doanh, cac khoan chi nl)p phat trim phai ducc ke' toan ghi nhan van chi phi lam din cu de xac dinh 19i nhuan ke toano Vi v~y trong tru'Ctng hop nay se phat sinh mQt khoar , chenh I~ch lqi nhuan chiu thue IOn han lqi nhuan ke toan bAng dung gia tr] cua cac khoan W~n phat da chi rna thue' kh6ng chap nhan,

.. Ve viec xli' ly cac nghiep vu khi doanh nghiep co vein dau tu nude ngoai tham gia mua ban d" thi tru'ong hang h6a giao sau

d Vi~t Narn thi trircng' hang h6a giao sau (thi tru'ong giao dich ky k-e't cac hop dong ve hang h6a, viec giao va nhan hang dien ra van rnQt ngay an dinh trong tuong lai, co the la hop dong ky han, trien han hoac hop dong tu chon) con la van de moi me d6i vdi cac doanh nghiep noi chung. Tuy nhien, sl! xuat hien nghiep vu giao dich hoan dfii gia ca hang hoa cua doanh nghiep (thirong' chu yeu la cac doanh nghiep co veln dl1u tu nude ngoai) vdi ngan hang la m<)t bieu hien cu the ella thi trllOng hang h6a giao sau da c6 a Vi~t Nam. Cung vci viec ban hanh hang I01J,t cac nghi~p vu mdi trong llnh vLJC ngan hang nham han chi! rui ro ve tf gia, lai suat ..... nghiep vu hoan dO'i gia ca hang hoa tao cho doanh nghisp stf binh fin trong kinh doanh. Nhu v~y, thuc chat cua hop dang hoan doi gia ca hang hoa hien nay da ap dung d Vi~t Narn la mot hop dang ky han va diroc ket thuc bang viec giao nhan hang hoa va thanh toan tien. Day la ml)t trong nhung dang hop dang duqc kg ke't a thi truung hang h6a giao sau, Tuy viec thuc hien nghiep VI,I mua ban hang hoa a thi truong hang hoa giao sau ella Vi~t Narn con d muc han che' nhirng cling da lam nay sinh van de ve mat ke' toan noi chung va ke toan nghiep vu ban hang noi ~ieng; dn phai ghi chep, phan anh nghiep vu tren nhu the' nao de dam bao tinh khoa hoc cho nhung nghiep VI,I kinh te da va se phat sinh d Vi~t Nam.

60

"

.. Ve hoa hbng ban dung gia

Th~t v~y, trong qua trinh thuc hien Lu~t Dosnh nghiep, Vl~C ban hanh cac van ban hirdng dan thi hanh la he't sue d.n thiet, Cac van ban nay se gop phan quan trong van viec Ct,I th~ hoa tinh than va tao dieu kien d~ Lu~t co th~ di van cuoc s6ng. St,t xuat hien cua Nghi dinh 125/20041ND-CP ngay 19/5/2004 ve sU'a dOl, b6 sung mot s6 dieu ciia Nghi dinh 03/2000IND-CP ngay 3/2/2000 huong dan thi hanh mQt so dieu clla Lu~t Doanh nghiep duoc ghi nhan la mot buoc tien quan trong trong qua trinh xay dung va hoan thien phap lu~t ve doanh nghiep. Nhirng nQi dung duqc sU'a d6i, b6 sung trong Nghi dinh clla Chinh phu dB dap ung duoc m1)t scUyeu cau thuc te cua xa hQi d~t ra trong thoi gian vua qua khi thuc hien Luat Doanh nghiep; chinh vi the', st,t dieu ehinh nay chac chan se tiep tuc tao dieu kien de Luat doanh nghiep co the phat huy hon mra vai tro trong doi s6ng, tlurc su tr<1 thanh dQng luc thuc day, thu hut hieu qua nhirng ngudn I1!C cua xa hQi dau tu vao hoat dQng kinh doanh, phat trien da't nude. Dieu nay se tao dieu ki~n cho cac doanh nghiep Vi~t Nam thuan loi

. han trong qua trinh heat dl}ng kinh doanh cua minh. Luat doanh nghiep luon gop phan hudng den viec hoan thien h~ th6ng phap luat, nhung ben canh Luat Doanh nghiep cac h~ thong lu~t khac nhu h~ thong lu~t ke toan, lu~t thue, ... tat ca phai hop thanh mQt h~ thong phap lu~t dong hI} va hoan chinh. Trong h~ thong phap Iuat, chi can mQt vai bQ lu~t khfmg phu hop se dua den viec thuc thi phap luat khong nghiern va vi v~y no lai di nguoc lai muc tieu phap luat la huang cac doanh nghiep van viec twin thu cac quy dinh cung nhu giam thieu den muc thap nha't cac vi pham thong thuong trong hoat dl}ng kinh doanh cua doanh nghiep.

Tuy nhien, trong thuc te' hoat dQng kinh doanh mQt so nganh nghe thuong g~p nhieu kho khan, nhat Iii nhung nganh nghe kinh doanh dich Vt,I huang hoa hong. Theo nguyen tac, khi hai ben ky hop dbng dai ly, nguni nhan dai ly ban duoc hang mdi dUQ"c huang hoa hong, nhung trong thuc te'thi khong phai nhu vay, vi ban khong dung gia thi vi pham hop dong dai ly, con neu ban khong giam gia thi khong the tieu thu duqc hrong hang hoa rna mQt dai ly phai thuc hien.

Ngay ca. nhu cong van 1202 TCTfPCCS 23/4/04 cua Tong cue Thue' quy dinh "Ca nhan lam dich vu gioi thi~u, dai Iy ban hang tren

61

co SO' hop dong tiep thi (ban dung gia) thi hoa hong ca nhan khong phai nQp thue GTGT rna phai nQp thue TNDN 5% trim toan bQ 56 thu nhap." Cong ty phai ky hop dong dai ly vdi ca nhan, Hoa hong dai ly khong bi kh6ng che muc t6i da (theo TT128/20031TT-BTC). Hoa hong dai ly ca nhan nhan diroc sau khi khau trO' thue' TNDN khong phai nQP khoan thue nao khac, M~e khac, neu can ell Nghi dinh so 164/20031ND-CP ngay 22 thang 12 nam 2003 ella Chinh phu quy dinh ehi tiet thi hanh Luat Thue thu nhap doanh nghiep va Nghi dinh 56 152/2004IND-CP ngay 06/08/2004 cua Chinh phu sira doi, bo sung mt)t 56 dieu ella Nghi dinh 56 164/20031ND-CP ngay 22 thang 12 nam 2003 ella Chinh phu quy dinh' ehi tiet thi hanh Luat 'I'hue thu nhap doanh nghiep. Thong tu 88 ngay 1/9/2004, sua doi, bo sung Thong tu s6 128/2003/TT-BTC ngay 22/12/2003 ella Be} Tai ehinh hucng d§.n thi hanh Nghi dinh 56 164/20031ND-CP ngay 22/12/2003 cua Chinh phu quy dinh chi tiet thi hanh Luat Thue thu nhap doanh nghiep, Bo sung tiet 5.3 vao Diem 5, muc II, phan D nhu sau: " 5.3- D6i voi cac hI) gia dinh va ca nhan kinh doanh khong thirc hien d.:iy dli che de) ke toan, hoa don, chung tU lam dich vu dai ly ban dung gia (vi du nhu: dai ly bao hiern, ban the dien thoai di dl)ng) hUdng hoa hong thi phai nop thue' thu nhap doanh nghiep doi voi hoa hong dai ly duoc hinmg. S6 thue thu nhap doanh nghiep phai nQP trong trirong hop nay duoc xac dinh theo muc an dinh la 5% tinh tren hoa hong (bao gam ca cac khoan nhan chi ho tro tU ben giao d~i ly) rna hI) gia dinh va ca nhan kinh doanh duqc huang. Co so kinh doanh giao dai ly c6 trach nhiern khau tru so' thue thu nhap doanh nghiep van so tien hoa hong phai tra cho ho gia dinh, ca nhan kinh doanh va nQp van ngan sach nha nude."

... DI,t phong rui ro chi phi va du phong 10 do chenh lech ty gia Hie n tai, cac quy dinh ve ke toan Vi~t Nam van chua de cap 'den khoan dt! phbng rui ra va chi phi, du phong 16 do chenh lech ty gia. Chmh vi vay, cac doanh nghiep c6 von d:1u tir nude ngoai khi trinh bay tren bao CaD Uti chinh khong the dam bao duqc yeu to' chat hrong cua mQt bao CaD tai chinh.

T6m lai, du rarig giua ke toan va thu€!' c6 m6i quan he ch~t che vrii nhau, nhung cling khong the xay ra 51! dong nhat giua loi nhuan k€!' toan vdi loi nhuan theo thue. SV khac biet nay la do lqi nhuan

62

chiu thue hay con g9i 1<\ loi nhuan cua thue duoc trinh bay trim cac bao cao thue duqc xac dinh trim co sd twin thu theo luat va quyet dinh cua co quan thue lien quan den thue thu nhap doanh nghiep. Trong khi do, lei nhuan ke toan duqc trinh bay tren bao colo tai chinh lai ducc tinh toan thea cac chuan muc, phtrong phap, nguyen tilc cua ke toano Ma cac chuan muc luon dira ra cac phirong phap nham trinh bay mQt each trung thuc hop 19 tinh hmh tai chinh cua doanh nghiep. DiQrn khac biE;!t nay dan den co mot so khoan doanh thu, thu nhap va chi phi duoc dua van khi xac dinh loai lqi nhuan nay nhirng lai bi loai

" ra khi tinh khoan loi nhuan kia. MQt s6 khoan doanh thu, thu nhap va chi phi diroc ghi nhan vao ky nay khi xac dinh loai lei nhuan nay nhung lai duoc ghi vao ky khac khi xac dinh loai loi nhuan kia. Tat ca nhung diem' khac bi~t nay, dB. duqc minh hoa' mot each ro rang tU thuc te van dung cac chuan muc ke toan ViE;!t Nam van hoat d¢ng kinh doanh cua doanh nghiep,

c. Hf thong so sach k;{ toan.

Theo Luat Ke toan ViE;!t Nam, Nghi dinh 129 ngay 31/5/2004 huang dan Luat Ke toan, dong thoi Chinh phu cling ban hanh Nghi dinh 185 ngay 4/11/2004 quy dinh cac muc phat, cu the neu doanh nghiep vi pham cac nQi dung cua Luat K€ toan va Nghi dinh 129 thi Sf! bi phat mire phat len den 20.000.000 dong. Theo Nghi dinh 129 ngay 31/5/2004, Di~u 13, Can cu khoan 2 Dieu 2 va Dieu 26 cua Lu~t Ke toan, viec CI:I the hoa s6 ke toan duqc quy dinh nhu sau:

- HE;! thong s6 ke toan rna don vi ke toan dii chon phai duoc md day dli cac s6 ke toan t6ng hop va so ke toan chi tiet, dam bao kha nang d6i chieu, tong hop so lieu ke toan va l~p bao cao tai chinh,

- H~ thong s6 ke toan dB. chon phai duqc sa dung thong nhat trong mQt ky ke toan nam,

- Van phong dai dien cua doanh nghiep mroc ngoai hoat d¢ng tai ViE;!t N am, hi) kinh doanh ca the va t6 hop tac quy dinh tai diem h, k khoar, 1 Di~u 2 eua Nghi dinh 129 l~p s5 ke' toan theo quy dinh cua Bi) 'I'ai chinh,

Dieu 14. Ghi s6 ke' toan bang may vi tinh. Can cll khoan 7 Bi~u 27 cua Luat Ke' toan, viec ghi s6 ke toan bang may vi tinh duqc quy dinh nhu sau:

63

"

- Tntang hop don vi ke' toan ghi so ke' toan bang' may vi tinh thi phan mem ke toan II/a chon phai dap irng dttqc tieu chuan va dieu ki~n theo quy dinh, dam bao kha nang d6i chieu, t6ng hop s61i~u ke toan va l~p bao cao tai chinh.

- Be) Tai chinh quy dinh tieu chuan va dieu kien eua phsn mem k€ toano

Qua trinh ghi 56 va hach tcan cac nghiep vu kinh te' phat sinh van trong 56 sach ke' toan theo Luat Ke toan eung' nhu viec huang dan ghi so bang' may vi tinh theo Nghi dinh 129 31/5/2004 Ia qua chi tiet, Vi~c rang buoc doanh nghiep thuc hien phan mem k€ toan do BQ Tai chinh quy dinh co can thiet khong? hay nen de cho doanh nghiep phai chiu trach nhiern ve thong tin rna doanh nghiep cung ca'p cho cac doi tuong sU' dung bao cao tai chinh.

d. Hf theIng bao cao tai chinh

Hien tai, nQi dung bao cao tai chinh cua che' dq k€ toan Vi~t Nam chua c6 nhung quy dinh phu hop voi thuc tien phat trien cua doanh nghiep co von dau tu nuoc ngoai. H~ thong bao cao tai chinh chua cung cap thong tin day du va chinh xac cho cong tac phan tich tlnh hinh tai chinh va k€t qua hoat dQng san xua't kinh doanh cua doanh nghiep.

Ben cuoi nam 2005, Vi~t Nam da ban hanh dUQ'c 22 chuan muc ke toan, tuy nhien h~ thong bao cao tai chinh hien tai chua phu hop va thuan tien 13m doi vdi cac doanh nghiep c6 v6n dau tu mnrc ngoai,

Be thong tin huu Ich cho ngtroi sa dung, hi~n nay h~ thong' bao ca o tai chinh Viet Nam chua dap (fng diroc yeu du, mQt 56 chi tieu tre n bao cao chua that su dam bao tinh de hieu, vi du slf khac nhau gitra chuan muc ke toan va bang can d6i ke' toan lam cho nguoi doe bao cao tai chinh kh6 hieu vi thieu nhat quan; hoac chuan mire ke' toan Vii;lt Nam SO 21 "Trinh bay bao cao tai chinh", doanh nghiep can phan biet tai san ngan han va Uti san dai han, trong khi bang can deli ke toan thi trinh phan tai san du6'i dang tai san ILJu dQng va dEW tLJ ngan han; tai san co djnh va dau tu dai han,

Theo Luat Ke toan Vii;lt Nam thi trach nhiem dau tien trong viec l~p va trinh bay bao CaD tai chinh Iii thuoc ve nha quan ly doanh

64

"

nghiep trong m6i quan h~ vdi d6i tirong SU dung va nhu cAu thong tin. M~t khac, bao cao tai chinh con the hien kha nang va trach nhiem cua cac nha quan ly doanh nghiep doi voi cac nguon It!C rna nha quan If dLlqc phep SU dung, Nhirng h~ thong bao cao tai chinh quy dinh chua that 51! thich hop voi tinh da dang cua cac doanh nghiep c6 von dau tu nude ngoai trong nen kinh te' thj trirong. Mau bao cao qua dai, qua chi tie't nhung van chua phan anh day du thong tin d.n thiet v~ cong ty co phan nhu so co phieu phat hanh, so c6 phieu mua lai , c6 tire tren mai c6 phieu, ke't cau ngu6n von kinh doanh, lei nhuan chua phan phoi, ....

Ngoai ra, cac doanh nghiep thuc hien theo quan diem tuan thu luat phap, cac bao cao tai chinh diroc soan thao theo lu~t quy dinh san rna khorig quan tam den bao cao co the di nguoc lai thuc te kinh doanh nharn chu yeu bao v~ quyen loi cua cac chu no so vdi cac clni sO' hi1u cung nhu Iqi ich cua cac co quan tai chinh hrm, chang han cac doanh nghiep chu yeu tinh toan cac khoan no phai n9P han la cac thong tin cho nhung doi tucng Sll' dung khac,

....., ~..... A" ,.,r , " ,.,

2.3 N~N XET CHUNG VE m: THONG KE TOAN VA THUE

2.3.1 Uu di~m

Cho phep cac doanh nghie p tt! xay dung cac loai chirng tlt rieng cho doanh nghiep cua minh rna khong can phai dang ky vdi co quan co tham quyeri.

Den nam 2005, Vi~t Nam dii ban hanh duQ'c 22 chuan muc kEf toan, do lit nhirng biroc phat trien cua Vi~t Nam tren dudng hQi nhap,

Cac quy dinh ve thue ngay cang phu hop vdi ne n kinh te' th] truong, cac quy dinh dB. tien gan den IQ'i ich cua doanh nghiep.

2.3.2 NhuQ'c di~m

Hinh thuc chirng tlt hien tai con nrorn ra nen han che thong tin ve cac nghiep VI,l kinh te phat sinh. Cac loai chirng tlt su dung nen chu trcng den nQi dung the hien cua chirng tlt hon Iii. hinh thuc trinh bay cua cac loai chirng tU nay.

H~ thong chung ttl hien hanh chua dam bao diroc tinh thuan ti~n trong viec su dung may vi tinh, Do tinh thong nhat cua cac loai

65

"

chung tU cang cao thl viec van dung may vi tinh trong cong tac xli 19 chung tU cua nhung doanh nghiep khac nhau se g~p nhieu tro ngai.

Thuc te' cho de'n thb'i di~m hien nay, Be) Tai chinh chua ban hanh me)t h~ thong tai khoan chinh thrrc danh cho cac doanh nghiep v6n dau tu mroc ngoai tai Vi~t N am. Cac van ban hirong d§.n h~ thong tai khoan ap dung cho cac doanh nghiap Vi~t Nam rna thuc chat chu trong doanh nghiep nha nude. Cu th~ nhu cac tai khoan chi sl! nghiep (161), quy quan ly ca'p tren (451), nguon kinh phi sir nghiep (461) khong phu hop voi doanh nghiep co v6n dau tu rnroc ngoai,

Trong qua trinh thuc hien co nit nnieu van ban ban hanh sua d6i, bo sung, cae tai khoan chong cheo Ian nhau, nhu trirong hop Thong tu 55 yeu cau huy bo ta i khoan 142 thay the' bang ta i khoan 242, nhung thong tu 105 lai hirong dan bo sung tai khoan 242. Nhung dieu nhu the' lam cho doanh nghiep lung tung va kh6ng bie't nen tham chisu vdi h~ th6ng tai khoan chinh thuc nao va khong phai cap co tham quyen nao cling hi€u van ban sau se co gia tri hi~u luc hon van ban trudc nghla la neu hai van ban khong d6ng nhat thi van ban nao se la van ban co gia tri thuc hien,

Chinh vi the hi;! thong tai khoan hien t.ai co rat nhieu dit?rn khong phu hop d6i vci doanh nghiep co von dau tu nude ngoai nhirng doanh nghiep v§.n phai su- dung. Hi} thong tai khoan hien tai lai thieu tinh linh hoat, doanh nghiep bat buoc phai sU: dung th6ng nhat tai khoan cap 1 va cap 2 trong khi h~ thong tai khoan lai chua ducc chuan hoa cho doanh nghiep co v6n d§.u tu nuoc ngoai, Vii}c ghi chep, hach toan cling g~p khorig it kh6 khan va lung tung vi co nhung van ban quy dinh ve co che tai chinh khong phu hop voi che de) ke'toan

Chang han trirong hop quy dinh dieu kien l~p du pho ng no phai thu kho doi cua Thong tu 107/2001f.IT-BTC ngay 31/12/2001 va Thong tu 55/2000/TT-BTC ngay 2616/2002 huang dan ve ke toan cho cac doanh nghiep co von dau tu ruroc ngoai, trong do c6 de cap den nt)i dung l~p du phong ng phai thu kh6 doi thi rat khac nhau, nhung xet ve ban cha't va muc dich cua hai thong tu nay thi hoan toa n khac nhau ne n kh6ng the can cu thong tu nELO ban hanh sau se co gia tri hon thong tu ban hanh trudc.

66

Hien tai nQi dung bao cao Uti chinh cua che' dQ ke toan Vi~t Narn chua c6 nhung quy dinh phu hop vdi thuc tiEm phat tri~n cua doanh nghiep co v6n dau tu nude ngoai, H~ th6ng bao cao tai chinh chua cung ca'p thong tin day du va chinh xac cho ccng tac phan tich tinh hinh tai chinh va ket qua hoat dQng san xua't kinh doanh cua doanh nghiep,

Quan diem cua mroc ta Ia rnd cua d6n dau tu, nhung thuc te so' hrong d§.u tu vao nude ta con it, tharn chi c6 nguy co giam. Vi~c thu hut dau tu mroc ngoai kh6ng nhu mong dqi do cac nha d§.u tu nude

'. ngoai con nhieu di~u ba't cap trong chmh' sach kinh teo MQt so' yeu to' lam han che' tang tru'dng dau tu nuac ngoai:

- Hanh lang phap ly khong 6n dinh, kh6ng dong he?, chinh sach kinh te thay d6i thirong xuyen.

- Thue thu nhap ca nhan qua cao, thue thu nhap doanh nghiap han che' kha nang khau tru chi phi.

- Kh6ng dll bien phap htru hi~u ngan chan va trirng phat nan vi pharn ban quyen (hang gia tran Ian).

- Kh6 khan trong viec tiep c~n da't dai,

d hau het cac quec gia chu kh6ng phai rieng gi a Vi~t Nam, chirng tU ke' toan la can cli de ghi chep cac nghiep vu kinh te phat sinh, dg kiern tra ke toan, kiem tra va thanh tra hoat di)ng kinh doanh. Theo muc 7, di~u 4, Luat Ke toan Vi~t Nam "Chung ttl ke toan" la nhung giay to- va vat rnang tin phan anh nghiep vu kinh te, tai chinh phat sinh va da hoan thanh, lam can cu ghi 56 ke toan,

Chung tu ke toan kh6ng chi duqc d~ c~p trong quy dinh cua ke toan rna con duq'c tim thay trong quy dinh cua nhieu bi) luat co lien quan. Chang han nhu Iuat thuong mai va luat thue cua Phap c6 quy dinh: tat ca cac but toan ghi trong 56 ke toan, deu phai dua tren cac chirng W va phai duq'c luu giG' it nhat 10 narn. Theo di~u 40, Luat Ke toan, tai lieu ke toan phai luu tru theo thai han sau: Toi thieu flam nam doi vdi tai lieu ke toan dung cho quan Iy, dieu hanh ella don vi ke toan, gom ca. chUng tlt ke toan kh6ng su- dung true tiep de ghi 56 ke toan va lap bao cao tai chinh; Toi thieu mu'b'i flam doi vdi chung tU ke toan sl't dung true tiep de ghi 56 ke toan va l~p bao cao tai

67

chinh, s6 ke' toan va bao cao tai chinh nam, tru khi phap luat co quy dinh phai luu tra tren 10 nam.

Theo rnuc 1 va 2, 'lieu 23, L.l~t Ke' toan Vii,'!t Narn quy dinh, tai khoan ke' toan dung de phan loai v 1 h~ thong h6a cac nghiep vu kinh te, tai chinh theo nt)i dung kinh teo M6i dan vi ke toan phai Sll' dung mot h~ thong tai khoan ke' toano H~ thong tai khoan ke' toan la bang ke cac tai khoan ke' toan can Sll' dung. Voi muc dich phuc vu cho viec thu thap, Xll' ly , tinh toan va cung cap thong tin ve ket qua kinh doanh cua mot doanh nghiep - can Cll quan trong cho viec tinh thue' thu nhap doanh nghie p phai nop, h~ thong tai khoan ke toan thiet lap nhung tai khoan doanh thu, thu nhap va chi phi nharn de phuc VI,! cho viec thu thap, xU' ly cac nghiep VI,! kinh te phat sinh co lien quan den doanh thu, thu nhap va chi phi tai don vi, Ben canh do, cac tai khoan doanh thu, thu nhap chi phi con dtfqc rna chi tiet cho tung lmh vl!C hoat dong' nham tao dieu kien cho viec phan loai cac khoan doanh thu, thu nhap va chi phi phat sinh tai don vi theo tirng lmh vue hoat dQng. Day lit co sa de phan loai cac doi ttfqng chiu thue thu nhap doanh nghiep tuong ling vdi tung thue' sua't cu the cung nhu la co sd cho viec xac dinh, tinh toan va tong hop cac khoan thu nhap, doanh thu va chi phi phuc VI,! cho viec xac dinh thu nhap chiu thus.

Bao cao tai chinh diroc l~p theo chuan muc ke toan va che de? kg toan dung de tong hop va thuyet minh ve t'inh hinh kinh te, tai chinh cua don vi. theo muc 1, dieu 29 Luat Ke toan Vi~t Nam. Cung theo Lu~t Ke toan, muc 2, dieu 32 quy dinh noi dung ccng khai bao cao tai chinh cua don vi ke toan thuoc hoat dQng kinh doanh, gam: a) Tinh hinh tai san, no phai tra va vein chu sa huu: b) Ket qua hoat dong kinh doanh; c) Trich lap va sll' dung cac quy; d) Thu nhap cua nguni lao dQng. Nhu v~y, ben canh viec tong hop va trinh bay mQt each tong quat, toan die n tinh hinh tai san, ngudn von, cong no, tmh hinh va ket qua hoat dQng san xuat kinh doanh, bao cao tai chinh con cung ca'p cac thong tin c6 lien quan den tmh hinh thuc hien nghla vu ve thue' - trong d6 c6 thue thu nhap doanh nghiep. Moi quan h~ giira bao cao tai chinh va thue dtJqc the hien a cho lei nhuan ke toan trinh bay tren bao cao tai chinh (bao cao ket qua kinh doanh) con la can cli de tinh toan, xac dinh loi nhuan chiu thue thu nhap doanh nghiep.

68

Thuong d6i veri phan len cac qu6c gia tren the gidi (Phap, My, Canada .. ), loi nhuan rua thue chi duqc tinh toan sau khi dB. trai qua mQt so' buoc di~u chinh til loi nhuan ke toano Vi~c dieu chinh nay tluiang duqc ti~n hanh' theo mryt trinh tl! nhu sau: trudc tien, Ia ti11qi nhuan ke toan trudc thue, sau do cQng vao cac khoan chi phi ke toan khong duqc tinh trit vao khi xac dinh thu nhap chiu thue. Cac khoan giam trit (nhtrng khoan doanh thu, thu nhap khong Ia d6i tuong chiu thue thu nhap doanh nghiep, nhirng khoan chi phi ke toan khong ghi nhan), Tit day, se xac dinh duqc lei nhuan chiu thue' (thu nhap chill

" thue) ci)ng vdi lib, 10 nam trudc chuyen sang de tinh lai, 10 thue. Du rAng Thong tu 128, Thong tu 88 va cac van ban quyet toan thue thu nhap doanh nghiep da huang dan cac doanh nghiep thuc hien nhung hien chua CO quy dinh cu the nao ve viec xU' Ij chenh lech giua ke toan va thue.

Trong thuc te, neu dung dudi goc dQ quan Ij nha nude, tac gia Dao Thira (2005) d~t van de thu nhap chiu thue' va lei nhuan doanh nghiep bao gic'1 moi tiern can? each d~t van de nhu v4y cho thay tae gia mong mu6n thu hep d.1n bien dQ chenh lech giua thu nhap chiu thue' va Iqi nhuan doanh nghiep (hay thu nhap theo ke toan va thu nhap theo thue), va coi day la mQt xu huong tich cue. 'I'oi dong tmh veri tac gia khi xem xet den khoan chenh I~ch ve chi. phi thirong xuyen con chenh l~ch ve chi phi tarn thai, theo t6i, thi khong can thiet, bdi Ie ve m{it chinh sach d.n phai tao cho doanh nghiep quyen dQc I4p nhat dinh trong viec xU' Iy cac nghiep vu kinh te phat sinh tai dan vi, ea chuan muc ke toan va Luat Thue thu nhap doanh nghiep deu ton trong va ap dung nguyen tac phu hop giua doanh thu va chi phi, nhung trong thuc te san xuat kinh doanh, cac doanh nghiep thucng chu trong den chi phi thire te va xet den hieu qua kinh doanh de quyet dinh chi phi phat sinh. Trong khi do, Luat Thue' thu nhap doanh nghi~p dung d. hai tham so la tinh hop l~ ella chi phi qua hoa dan chang tU va kha nang khong che thuong mang tinh dinh tinh han la dinh lucng' (khong che dinh tinh doi vdi cac khoan ton that hao hut, vat nr, cac khoan nQp phat, lai tien vay de gop von, mot so khoan chi kh6ng co hca den chung tu hop I~, ... khcng che' dinh hrcng nhu mire khau hao co ban, dinh mire tieu hao vf}.t tu, mire chi khanh tie't giao dich, hoa h&ng moi gidi, Iai ti~n vay, cac khoan chi

69

"

cho lao dQng nu, chi bao h¢ lao d¢ng hoac trang phuc, chi an giua ca, ... ) de bao v~ loi ich Nha nude khi phan phdi thu nhap. Neu muc dich hach toan cua doanh nghiep la phai bu dAp duqc tift ca cac chi phi bi) ra va huang den lei Ich th~t (day la yeu cau chinh dang cua doanh nghiep) thl. Luat Thue thu nhap doanh nghiep diroc trao' nhiem vu "khai thac" va "fln dinh" ngudn thu cho ngan sach nha nude, do d6 se khong the nao c6 tieng n6i chung duoc, Tuy nhien, neu chi dung lai nhiem vu "khai thac va on dinh" nguon thu cho ngan sach nha nude rna khong tfnh den viec "nuoi duOng nguon thu" thi se huang den ehb t~n thu tai doanh nghiep, Dieu nay se lam cho san philm cua doanh nghiep khong con khd nang canh tranh, cling c6 nghta Ia doanh nghiep se khong c6 kha nang canh tranh va khi tham gia VaG To chirc Thucng mai the giai tht cac doanh nghiep Vi~t Nam se bi that bai ngay d. tren thi truong trong mroc, M~t khac, neu cac chfnh sach tai chinh va chinh thue chi quan tam den nhiern vu "khai thac va On dinh" nguon thu cho ngan sach nha nude thi hau qua la Vi~t Nam se khong co ducc kha nang canh tranh quo'c gia - vo'n can thiet cho S\f. phat trien kinh te cua mot qucc gia. Theo Dilin dan Kinh te the' gidi, nang luc canh tranh qucc gia da diroc hinh thanh dua tren mQt chum cac yeu to' khac nhau. C6 tam nh6m yeu to' chu yeu la: mire dQ md cua hay hQi nhap: su phat trien cua the che' kinh te thi tnrong: c6ng nghe; ket cl1u ha tang; lao dorig: quan ly doanh nghiep; chinh phu va the che. Trang cac yeu to' tren kho ng thay de cap d.en mot so' yeu to' quan trong nhu dQ len cua nen kinh te; sire mua thirc te; mire d¢ On dinh chinh tri kinh te; trat tl,l' an toan xa hoi; truyen thong, Iich sU, van hoa; tai nguyen thien nhisn. Song nhung yeu to' nay co h~ so tucng quan thap vdi tang trudng ne n kh6 dua VaG rna hinh. Nhu v~y, nang lire canh tranh qu6c gia la gt? NAng IVc canh tranh qu6c gia la nang IVc cua mQt nen kinh te dat duqc tang trudng' ben vung, thu hut duqc dau tu; baa dam duqc 3n dinh kinh te, xii hoi, nang cao dc'ti song cua nguoi dan. Muen co duoc nang luc canh tranh qu6c gia thi nang luc canh tranh cua doanh nghiep can phai duoc quan tam dung muc, va nang luc canh tranh cua doanh nghiep duqc do bang kha nang duy tri va md r¢ng thi phan, thu loi nhuan cua doanh nghiep trong moi truong canh tranh trong nude va ngoai nude, Dieu nay cling co nghia la cac doanh nghiep phai nang cao nang IVe canh tranh cua san pham va dich vu vi nang lire canh tranh cua san

70

pham va dich vu lai dl1qc do bang thi phan cua san pham hay dich VI,! do tren thi truong.

Khi nhung quy dinh khong xua't phat tU tinh hop ly, viec cac doanh nghiep bi vi pham luat phap se mang tinh phd bien hen, viec phat se tuy tien hen du rling moi day, ngay 4/11/2004, Chinh phu da ban hanh Nghi dinh so' 185/20041ND-CP quy dinh v~ xu phat vi pharn hanh chtnh trong ltnh vue ke' toan va Thong tu 120/2004fI'TBTC ngay 15/12/2004 cua BQ Tai chinh hucng dan thuc hien mot so' dieu cua Nghi dinh so' 185/20041ND-CP ngay 04 thang 11 narn 2004 cua Chinh phu VI? xli phat vi pham hanh chinh trong Iinh vue ke' toan thi van khong the l~p mQt hanh lang phap ly cong khai va minh bach, do nhung nQi dung quy dinh trong Luat Ke' toan qua chi tiet, khorig phu hop voi thuc ti~n hoat dong kinh doanh cua doanh nghiep, Chinh vi vay, viec quy dinh rmrc phat hanh chinh se lam gia tang ganh n~og cho doanh nghiep, v6n dl doanh nghisp kh6ng the' lam gl. t6t hon de han che den mire thap nhat cac vi pharn rna hien la tmh trang ph6 bien do cac bat cap va khong d6ng bQ VI? chinh sach.

Nang luc canh tranh quoc gia cao doi hoi co nhieu doanh nghiep co nang luc canh tranh; d6ng thai phai xay dung mo i trucng kinh doanh, chinh sach VI mo va ket cau ha t.§.og thich hop, Chinh phu phai chju trach nhiern VI? nang luc canh tranh quoc gia. Muon doanh nghiep canh tranh tot, thi dieu kien, tien de kinh doanh cua nen kinh te phai thuan lui, cac chinh sach kinh te VI me phai ro rang, co the' du bao duoc, moi trircng kinh tf' phai 6n dinh, ket cau ha t.§.ng, lao dQng, khoa h9C va cong nghe cling 18. nhung yeu to' quan trong quyet djnh nang hrc canh tranh quoc gia. Nang luc canh tranh cua doanh nghiep the hien qua nang luc canh tranh cua cac san pharn va dich VI,! rna doanh nghiep kinh doanh. MQt doanh nghiep co the' kinh doanh nhieu san pham dich VI,! co nang luc canh tranh khac nhau. Neu khong nang cao duoc nang hrc canh tranh quoc gia, it thu hut duoc d.§.u tu, doanh nghiep mAt thi phan tren thi trirong trong mroc va the' gidi. Moi rnQt quoc gia, moi mot doanh nghiep phai tien nhanh hon cac dai thu canh tranh de kh6ng hi tut hau hoac bi thua thiet trong kinh doanh. Vi vay, phai so sanh vdi d6i thu canh tranh chu khong chi so sanh voi chinh mtnh trong qua khir.

71

"

doi di~u kien phat sinh trong h01J,t dQng cua mmh de tr6n thue chu khong cho den khi co ket qua thuc te rai mdi tron thue.

Phuong phap tai khoan va ghi so kep cho phep can b9 thue hanh thu va co quan thue xem xet nghien CUu viec phan I01J,i va xli ly thong tiE ke toan co phu hop vdi lu(it dinh, co dam bao twin thu cac nguyen tilc ve ghi nhan doanh thu ve xac dinh lAi lo,v.v ... , qua do phuc VI,1 rot cho yeu cau hanh thu va kiem soat thue, Hen nua, phuong phap tai khoan va ghi 56 kep se giup cho can b9 thue va co quan thue' nhan biet dugc nhi1ng thu thu(it gian l(in ciia doanh nghiep khi 'xU' ly thong tin de tron thue, Tuy nhien, can bQ thue phai la nhung nguai co kien thuc khong chi v~ thue rna ca ve ke toan va tren het phai la nhirng nguci co trach nhiern va co cai tam cua ngiro! quan IY.

Phuong phap tinh gia cho thay dinh hirong ve mat gia tri cua cac doi tuqng ke toan, d<}c biet la cac doi tuqng lien quanden tai san, lien quan den dau vao cua qua trinh san xuat kinh doanh, co phu hop vdi quy dinh tinh gia cua Nha nude, co tuan thu voi cac nguyen tac gia phi, nguyen tc1c nhat quan nham phuc 'vu cho viec danh gia tlnh hinh tai san cung nhu ket qua h01J,t dQng cua doanh nghiep trong kf ke toan, cho phep thuc hien viec so sanh vdi cac ky khac. Han the nua, phuong phap tinh gia giup phat hien ra cac hi~n tirong che giau hoac thoi phong tmh hmh tai san, chi phi phat sinh vci muc dich tron thue' va Iua d6i cac d6i tucng ben ngoai co lien quan den h01J,t dong cua doanh nghiep,

Phuong phap t6ng hop can d6i, rna ket qua cua no Iii cac bao cao tai chinh, se giup cho can bl} thue va eo quan thue' co duqc nhtrng bao cao tai chinh giup cho can bQ thue va eo quan thue co dugc nhung thong tin tong hop quan trong de xem xet danh gia tmh htnh hoat dQng cua doanh nghiep trong ky kif toan va lam co sa de tinh thue cung nhu cac khoan nl}p khac d6i vci ngan sach nha mrdc. Chinh nhfrng thong tin dugc cung cap tlt bao cao tai chinh se cho thay thuc trang tai chinh cua doanh nghiep de co quan thue c6 bien phap thich tffig nham ki~m soat chat che hoat di}ng cda doanh nghiep cung nhu co nhung dieu chinh phu hop d6i vdi qua trinh hanh thu nham thu du'qc, thu du va kh6ng gay kho khan trong heat dQng cua doanh nghiep.

.. 73

3.1.2 M6i quan h~ gina Lu;)t Thue' va Lu;)t Ke' toan t~i doanh nghi~p

Hien nay viec to chtrc thuc hien k€ toan n6i chung va ke toan tai chinh ndi rieng du'qc d~t tren n~n bing phap ly HI. Luat K€ toan va hang loat cac van ban dirdi luat nhu cac nghi dinh, thong tu giai thich hirong diln, bo sung ve k€ toan duQ'C ban hanh sau do. Tuy nhien trong tht'1i gian tdi viec to chuc thuc hien ke toan se d~t nen tang tren Luat Ke toan va h~ thong chuan muc ke toan Vi~t Nam, Day la su phat tri~n phu hop vdi tinh hlnh chung cua the gici, tao ra du'<Jc hanh lang phap ly vung chdc cho cac doanh nghiep trong to chuc thuc hien cong tac ke toan d~ cung cap thong tin cho cac d6i tuong khac nhau,

Tuy nhien do ke toan Ia cong CI,I duoc sU' dung d~ cung cap thong tin va ki~m tra cac heat dQng kinh te tai chinh cua mot to chirc, mot doanh nghiep ne n con chju su chi ph6i true tiep va thuong xuyen cua cac chinh sach tai chinh do Nha nuac ban hanh, C6 the noi cac chinh sach tai chinh trong do chinh Bach thue va h~ thong phap Iuat du'<Jc Nha mrdc ban hanh hinh thanh nen n¢i dung kinh te phap ly rna ke toan thuc hien viec thu thap, phan loai, xU' ly , tong hop d~ cung cap thong tin cho cac d6i tuqng ben trong va ben ngoai doanh nghiep. _

Do co m6i quan h~ co tinh chat pho bien, mang tinh rang buoc nen giua Luat Thue va Luat Ke toan se co st,t giao thoa tren mot so' mat lien quan den cac d6i tuong ke toan - cac d6i tu'<Jng thuQc ve tai san, thu nhap, chi phi, v.v ... Chinh 51! giao thoa nay tao nen hanh lang phap ly an toan cho viec thuc hien to chirc ke toan tai doanh nghiep, Van de d~t ra la 51! giao thoa d6 nam trong gidi han nao de tranh khoi 51! trung lap chdng cheo gitra cac luat vdi nhau cung nhu bao dam dU<Jc tinh dQc l~p tuong deli va binh diing giaa Luat Ke toan va Luat Thue, tao nen 51! giao thoa gitra cac Luat Thue va Luat Ke toan phu hop vdi dieu kien nen kinh te van hanh theo co che thi trucng co su quan If va dieu tiet vi mo cua Nha nude theo dinh huang xa hQi chu nghia nhung viln dam bao duoc yeu cau hQi nhap la tien de quan trong cho 51/ on dinh cua ke toan, cho kha nang ap dung rong r;"ti he th6ng ke toan tai chinh cho cac loai hinh doanh nghiep thuoc cac loai thanh phan kinh t€ khac nhau,

74

"

Slf phfii hop trong viec xay dung cac lu~t thue va cac chuan rnuc ke toan can phai dbng b(l va kip thai nham phat huy duqc nhtrng mat tich cue cua ke toan de thanh toan cac loai thue d6ng thai Luat thue phai 6n dinh lau dai de khong dao li)n nhtrng nguyen tilc ke toan, chuan muc ke toan duoc thua nhan,

Tom Iai viec cu the hoa su giao thoa cua cac Luat Thue' va Luat Ke toan bang nhtrng van ban hurrng dan thirc hien co tinh chat dong bi) kip thai se tao nen sl,i an tam cho cac doanh nghiep khi thuc hien cac chinh sach va chu tnrong ve kinh t€ tai chinh do Nha mroc ban hanh.

3.2 MOT 56 GW PtfAp G6p PHAN HoAN THIeN H~ TH6NG KE ToAN VI~T NAM

Roan thieri h~ thong k€ toan rna tac gia trinh bay trong cudn sach dUQc xac Illp tren eo sa cac quan diem:

- Phu hop voi quy rno, d~c di~rn san xuat kinh doanh, yeu d.u va nang II,iC quan ly cua cac doanh nghisp.

- Bam bao tinh thong nhat trong viec to chuc £ong tac ke toan a cac doanh nghiep yi~t N am tren ea sa h~ thong ke' toan doanh nghiep,

Tin hoc hoa ctmg tac ke' toan la mi)t trong nhtrng dieu kien can thiet va co th~ thuc hien duqc a cac doanh nghiep nharn phat huy hieu qua. cua cong tae ke' toan . trong tmh hinh hien nay.

3.2.1 Hoan thi~n chUng til ke toan

Theo chuan mire kif toan quac te, h~ thong chirng tlt ke toan khong quy dinh rna chi huang dan eho cac doanh nghiep thirc hien, cac doanh nghiep c6 quyen chon Iva xay dung h~ thong chung W rieng cho doanh nghiep cua minh sao cho dam bao duqc nhung nQi dung co ban cua h~ th6ng bao cao tai chinh. Tuy nhien, vdi dQi ngO. can b(l quan ly hien tai va y thuc trach nhiem cua doanh nghiep con thap thi viec quy dinh h~ th6ng chirng W ke toan la can thie't nhu 18. m{)t thai ky qua dQ de tung buoc v~n dung mt)t each tirong d6ichuan muc ke toan quoc te vao chudn muc ke toan Vi~t Nam, trong d6 hoan thie nLhem m¢t budc h~ thong ke' toan Vi~t Nam, nhat la vi~c tao

75

"

dieu kien thuan loi cho cac doanh nghiep xay dung h~ th6ng chung til ke toan rieng cho doanh nghiep rna van dam bao duqc nhtrng nQi dung theo dung yeu cAu co ban ve quan ly. Ta't ca cac doanh nghiep t6 chirc ke toan bang may dien toan phai co trach nhiem cung ca'p phan mern ke toan va cac thong tin co lien quan cho co quan chuc nang khi d.n thiet. Chung til ke' toan la nhung minh chirng bang gia'y to' ve nghiep vu kinh te da phat sinh va thuc Sl! hoan thanh. D6i vci qua trinh thu thap nhCtng thong tin lien quan den viec xac dinh ket qua lai (10) tai doanh nghiep, chirng til ke toan dong vai tro het sue quan trong, n6 la bang chtrng de chung minh cac khoan chi phi da thuc te' phat sinh cung nhu la co sCi de doanh nghiep ghi nhan cac khoan doanh thu, chi phi. D6i vci co quan thue, chung tU ke toan la mQt can cu quan trong de xac dinh tinh hop If cua cac khoan chi phi.

Chung W ke toan la co sd phap ly quan trong hang dau trong viec kiem tra, kiem soat cua Nha mrdc d6i vdi cac doanh nghiep, d~c biet la trong cong tac kiem soat va hanh thu thue. Vi~c sit dung chung W ke' toan CI cac doanh nghiep can phai tuan thll nhung quy dinh thong nhat cua Nha nude (nhung nQi dung chu ye'u) nhung dang thai lai phai phu hop vdi d~c diem ve hoat dQng san xuat kinh doanh, ve d6i tirong cua doanh nghiep, Co the thay rang tinh da dang cua chirng tu ke toan phu thuoc van mot so ye'u to':

Llnh V1f.C kinh doanh cua doanh nghiep. - Hinh thirc sd htru cua doanh nghiep.

- Tinh da dang cua doi tuong kif toan trong doanh nghiep.

- Moi quan h~ kinh te giUa doanh nghiep v6'i cac de tam nhan.

- Cac luat thue lip dung cho doanh nghiep,

Nhin chung che dQ chung tU ke toan sl't dung trong cac doanh nghi~p ngay cang duqc quy dinh chat che va thuong xuyen duqc bo sung, hoan thien cho phu hop voi d~c diem hoat dQng san xuat kinh doanh cua doanh nghiep. Tuy nhien, de tao dieu kien thuan 19i han nira trong viec ghi nhan doanh thu, thu nhap va chi phi phat sinh tai dan vi nharn tao dieu kien de k€ toan cung ca'p thong tin chinh xac ve tmh hmh tai chinh; ket qua hoat dOng tai dan vi h~ th6ng chung tlt can phai duqc hoan thien han; cu the: tang cuong quye n chu dQng cua doanh nghiep trong viec van dung va xay dung h~ th6ng chirng W

76

ke toan; giam bot chung tU thong nhat bAt buoc: ban hanh hoa dan giam trit.

3.2.2 Hoan thi~n h~ th6ng tai khoan k~ toan

H~ thong ke toan Vi~t Nam hien nay chiu anh huang bdi nhieu quy dinhkhac nhau, trong do, noi b~t nhat la viec bat buoc cac doanh nghiep ap dung h~ thong tai khoan ke toan theo mau thong nhat, Vi~c chuan hoa h~ thong k€ toan quoc gis . ling h~ th6ng tai khoan

" va bao cao th6ng nhat da duec rat nhieu qU0C gia ap dung nhu nh6m Chau Au luc dia. 'I'ai cac qu6c gia nay, thong tin dttc;:sc Stl dung khong chi tlt co dong, chu no, ... rna chu yeu diroc Stl dung bdi nha mrdc de xay dung va ban hanh cac chinh sach VI mo. Nho h~ th6ng tai khoan va bao bi~u thong nhat, nguoi ta co the dli dang truy cap cac thong tin can thiet d~ quan ly VI mo. Do vay, viec tiep tuc chuan hoa h~ thong ke toan Vi~t Nam thong qua viec ban hanh h~ th6ng tai khoan ke toan thong nhat Iii mQt buoc di dung dAn.

D6ng thai, Vil$:t Nam nen cho phep v~n dung hI$: thong tai khoan ke toan th6ng nhat, linh heat han, nghia la, chi nen bat bUQC ap dung thong nhat d tai khoan cap I, con Uti khoan cap 2 nen cho phep dan vi t1! xay dung theo nhu c.1.u.

H~ thong tai khoan ke toan dang ap dung tai cac doanh nghiep Viet Nam hien nay dU'gc ban hanh theo Quyet dinh s6 1141 - TC/CDKT cua B(l Tai chinh ngay 1/11/1995 va dU'gc bo sung, loai b6 va sua d6i ten mot so tai khoan trong thong to' so' 89/20021TT - BTC ngay 9/10/2002 va b6 sung them hai tal khoan trong Thong ';0' 105/2003fI'T-BTC ngay 4/11/2003, va bo sung them hai tai khoan, sua doi bo sung sau tai khoan khac theo Thong tu 23 ngay 30/3/2005.

Do v~y. trong thoi gian ban hanh mot h~ th6ng chuan mire ke toan hoan chinh can slla doi, b6 sung mQt s6 tai khoan trong cac thong to' nhu sau.

u. Bo sung tai khoan thuung phie'u phai thu va thuang phie'u phai tra

De thuc Miy hoat dQng san xuat kinh doanh, giao luu thuong mai, rna rQng hoat d{lng tin dung, ngan hang, tao them cong cu thanh toan cho nen kinh te, tao dieu kien thuc thi thuan loi va co

77

"

hieu qua chinh sach tien t~ quoc gia, bao vi;! loi ich cua cac t6 chuc, ca nhan, Nha nude da: ban hanh Phap l~nh thirong phieu vao 4/1/2000. Theo Phap l~nh cua Uy ban thirong vu Quac hQi tlt ngity 1/7/2000, trong hoat dQng thirong mai cua Vi~t Nam bAt dau co them cong cu thanh toan mdi: thuong phieu. Thirong phieu la chung chi c6 gia yeu cau thanh toan hoac cam ket thanh toan kh6ng dieu kien met s6 tien xac dinh trong mot thai gian nhat dinh, Theo quy dinh thuong phieu bao g6m hOO loai: hoi phieu va l~nh phieu. The nhung, thea che dQ ke toan hien hanh kh6ng c6 tai khoan phan anh cac nQi dung nay. VI v~y ne n btl sung tai khoan phai thu thuong phieu va phai tra thirong phieu, 'I'ai khoan thirong phieu phai thu thuoc nh6m 13, thuong phieu phai trii thuoc nh6m 33.

Thirong phieu phai thu la mQt phuong ti~n thirong hrong (Negotiable Instrument) nghia la no co the chuyen nhuong tLt nguui nay sang ngiroi khac va ban di de la'y tien. De nhan tien sam hen nguoi thu huang co the ban thucng phisu phai thu cho mot nguoi khac trudc ngay den han cua thurrng phieu do v~y se sinh ra chiet khau thuong phieu phai thu.

Trong truong hop nay ciing can bo sung them tai khoan cac tai khoan chiat khau thirong phieu phai thu va phai tra (thirong phieu phai tra diti han va ngan han). Vi khi c6 thirong phieu phai tni phai c6 phat sinh tai khoan "Iai vay phai tra" va "chiet khau tien vay" rna h~ thong ke toan Vi~t Nam chua de c~p.

b. BiJ sung tai hhoan df! phong rui ro va chi phi, d(i phong 16 do chenh. lfch tj gici

DI,f phong rui ro va chi phi 13. s6 tien ghi vito chi phi cua mQt thai kh6a, de bu dAp cho cac khoan no c6 the phai tni trong tuong lai do cac nghiep vu dB. xay ra trong hien tai, Chang han nhu chi phi kien tung, nQp phat, boi thucng, ... d<1 phat sinh trong narn, nhung den cuoi thai kh6a van chua c6 quyet dinh cua toa an. Chinh vi the, neu c6 nhtrng bang' chUng dang tin c~y de chirng Minh viec phat sinh cac chi phi nay trong tinrng lai, nen cho phep cac doanh nghiep dmrc l~p them du phong rui ro va chi phi. Chang' han nhu VIlO 15/1 narn sau doanh nghie p bi truy thu thue cua nien de? trunc 13 1.000.000 dqng. Day lit mot bang chirng de l~p du phong cho nam hien hanh,

78

"

Cac loai du phong rui ro va chi phi c6 th~ bao gam: - DI,f phong tranh tung

- DI,f phong ve khoan bi phat

- DI,f phong truy thu thue ..

Loai tai khoan nguon v6n chu sa huu co 10 tai khoan va chia thanh 6 nh6m tai khoan: nh6m tai khoan 41, nh6m tai khoan 42, nh6m tai khoan 43, nh6m tai khoan 44, nh6m tai khoan 45, nh6m tai khoan 46. Trong thuc te, neu cho phep l~p hai loai dl,f phbng nay, h~ th6ng ke toan Vi~t Nam can bo sung them nh6m tai khoan du phong (co th~ la nh6m tai khoan 47) gam c6 tai khoan 471: du phong rui ro ve chi phi; tai khoan 472: du phbng ve 16 do chenh l~ch ty gia,

Nhin chung, lien quan den viec phan anh chi phi, h~ th6ng tai khoan ke toan hien nay quy dinh chat che viec sii dung ket ca'u cac tai khoan chi phi tao dieu kieri thuan lei cho qua trinh ghi nhan xii Ii, tong hop cac thong tin kinh te phat sinh c6 lien quan den chi phi nham xac dinh ket qua liii (10) tai don vi. Ben canh d6, cac tai khoan nay con duqc rna chi tiet theo tUng nQi dung kinh te (chi phi nguyen v~t lieu chi phi khau hao, chi phi tien luong, chi phi khac bang tien). Tu d6 c6 th~ tha'y rang h~ th6ng tai khoan ke toan sa dung trong cac doanh nghiep hien nay la can cu quan trong trong viec xac dinh loi nhuan ke toan va lei nhuan chiu thus. Tuy nhien, d~ phat huy hon nua vai tro cua h~ th6ng tai khoan ke toan trong viec phan loai t~p hop cung cap thong tin tao can cu xac dinh ket qua lai (16) ke toa n, la cong C1,l quan trong cua co quan thue khi xac dinh thu nhap chiu thue, dong thai phan anh m6i quan h~ dQC lsp giira ke toan va thue, h~ thong tai khoan ke toan can phai duoc hoan thien hen cu thg ne n cho phep cac don vi thiet lap tai khoan ca'p 2 mot each linh hoat hen dg t~p hop cac chi phi khong hop ly theo quy dinh cua co quan thus. Bdi vi, chi phi la mQt trong nhung can cu quan trorig d~ xac dinh lei nhuan ke toano

Nhirng chi phi phat sinh duoc ke toan ghi nhan trong ky nhung d6i voi thue' d6 la nhung chi phi khong hop 1~ hoac chi diroc chap nhan a mire kh6ng che, can duoc t~p hop vao tai khoan rie ng de theo doi. Chang han nhu, chi phi W!n hrong cua chu doanh nghie p tu nhan, chu hi? ca the san xuat kinh doanh dich vu; ti@n hrong tra cho

79

"

lao dQng thai vu, chi phi trang phuc; chi phi tra lsi yay; cac khoan chi khong co chung tit hoac chung tit khong hop phap, Phuong phap filly se giup ke toan kh6ng ma't thai gian de tach cac khoan chi phi khong hop ly ra kh6i cac khoan chi phi da ghi nhan trong ky tren so sach ke toano

Vi du, trong ky, doanh nghiep chi tien mat de nop tien phat ve vi pham hcp dong kinh t€ de. ky la 2.000.000dong va 1.000.000d6ng de thao doi tai san co dinh can thanh ly (co chUng tit hop phap), Nghiep vu nay diroc ghi nhan nhu sau: 'I'ai khoan chenh lech thue thu nhap doanh nghiep phai tra: tai khoan nay diroc dung de ghi nhan khoan chenh lech thue thu nhap doanh nghiep trong trirong hop thue thu nhap doanh nghiep theo each tinh cua k€ toan IOn han thue thu nhap doanh nghiep phai nop theo each tinh cua co quan thue.

c. Tai khoan thue' va cac khoiin phiii n(Jp Nhit nudc

Tai khoan nay phan anh quan h~ giU'a doanh nghiep voi Nha mrdc ve cac khoan thue, phi, l~ phi va cac khoan khac phai nQP, phan anh nghfa vu va tlnh hlnh hinh thire hien nghla vu thanh toan cua doanh nghiep voi Nha mrdc trong ky ke toano Tai khoan 333 co 9 tai khoan ca'p 2 bao g6m tai khoan 3331: thue tri gia gia tang; tai khoan 3332: thue tieu thu d~c biet; tai khoan 3333: thue xua't nhap khau; tai khoan 3334: thue loi tuc; tai khoan 3335: thu tren von; tai khoan 3336: thue tai nguyen; tai khoan 3337: thue' nha dat; tai khoan 3338: cac loai thue khac: tai khoan 3339: phi, l~ phi va cae khoan phai nop khac.

Chung toi de nghi b6 sung them hai tai khoan de phan anh khoan chenh l~ch du no va du c6 tren bang can d6i. Trong truong hop nay, theo thien Y cua tac gia, Vi~t Nam nell van dung theo chuan muc quae te ve ke toan 12 (doan 12), khoan chenh l~eh du no ducc trinh bay nhu la m9t tai san trong bang can doi ke toan (deferred tax assets}, con khoan chenh l~ch du co duqe trinh bay nhu mQt khoan no trong bang can doi (deferred tax liabilities).

d. Bd sung tai khoiin doanh. thu chua 'ilu(fc ghi nhq,n Doanh thu chua duqc ghi nhan: la nhang doanh thu lien quan den cac nghiep vu dB. phat sinh trong thci khoa nhttng vi m9t ly do nao d6 nen chua diroc hach toan VaG tai khoan doanh thu. M~c du,

80

"

hien tai cac ke' toan vien stt dung tai khoan loai 1 de phan anh song no chua phan anh mot each d&y dli n9i dung ciia tai khoan doanh thu.

Hai trong so nhiJng nguyen uic can ban chi phci viec hach toan la nguyen tac doi xung gilla doanh thu - chi phi va phu hop vdi nien 1Q ke toano The' nhung trong h~ thong tai khoan ke toan hien hanh, chi co tai khoan dung hach toan doanh thu tren co sa cac hoa don dB. lap. Cac doanh thu nay lien quan den khci lucng san pharn, hang hoa, dich VI,!, lao VI,! duoc xac dinh 18. da tieu thu trong ky hach toano Kh6ng hach toan vao cac tai khoan doanh thu nhung khoan doanh thu ban hang nhirng chua 14.p hoa don.

Trong thuc te, co nhirng truong hop doanh nghiep da. ban hang, da cung cap dich VI,! nhung chua l~p hoa don. Vi du cong ty nhan thuc hien hop dong quang cao cho khach hang trong 6 thang. Hop dong bat d~u tU thang 10 den cuoi nam, do chua thanh toan hop dong, cong ty chua l~p hoa don. Neu kh6ng cho phep ghi nhan doanh thu nay, viec tinh ket qua cua nien dQ se kh6ng chinh xac, Do do, c1in cho phep doanh nghiep ghi nhan them chi phi nay. Can su dung tai khoan doanh thu chua diroc ghi nhan. Trong nh6m 5, co the sl't dung ta i khoan 513 - doanh thu chua duqc ghi nhan, Tai khoan nay co the diroc chia thanh ba loai tai khoan cap 2 la: 5131 - doanh thu ban hang hoa; 5132 - doanh thu ban san pham: 5133 - doanh thu cung cap dich vu, Tai khoan doi ..mg vdi doanh thu chua duqc ghi nhan la tai khoan phai thucua khach hang doi vdi cac hoa don chua l~p. Tai khoan co the co s6 ky hi~lI bih dau bang 66 13.

Ngiroc lai vdi doanh thu chua diroc ghi nhan la chi phi chua duoc ghi nhan, Day la nhirng chi phi lien quan den cac nghiep VI,! dB. phat sinh trong thai kh6a nhimg den cuci nien dQ vAn chua nhan hoa don,

. de xac dinh dung ket qua kinh doanh, can cho phep ghi nhan khoan chi phi nay. Chang han trong thang 12 dii sli dung dien nhung den cu6i thang vAn chua nhan hoa don. Neu kh6ng ghi nhan chi phi, ket qua kinh doanh se kh6ng dU'qc xac dinh dung dan. Vi v~y, can dua vao cac nghiep VI,! xay ra sau ngay ket thuc nie n dQ de tinh chi phi phat sinh. Tai khoan sli dung de phan anh co the la tai khoan nha cung cap hoac hoaden chua den.

81

"

e. B{i sung Uti khoan hang mua bi tra l(ti va tai khoan giam gia hang mua

'I'ai khoan hang ton kho: 152, 153, 156, ... khi phan anh giarn gia hang mua duoc ghi ben c6. Nhu v~y se khong con day dli y nghta de phan anh toan b9 hang mua vao trong ky tren cac loai tai khoan nay, vi so du chi con la "gia v60 hang ban" chu khfmg con la gia mua rong rnra, cho nen, cluing t6i de nghi b5 sung them tai khoan "ehiet khau thuong mai", "Hang mua bi td. lai" va tai khoan "giam gia hang mua"

f. Bo sung nQi dung tai khoan chi phi ban hang

De g6p phan hoan thien ke toan nghiep vu ban hang nharn giiii quyet day du hon cac nghiep VI,! kinh te phat sinh tU thuc ti~? hoat d¢ng cua doanh nghiep, viec hOELO thien ke toan nghiep VI,! giam gia hang ban trong thai gian doanh nghiep thuc hien Quang cao, khuyen mai nen ducc thuc hien nhu sau:

- Ghi nhan doanh thu thea gia ban da trl! giam gia va do v~y khoan giam gia kh6ng du'qc the hien tren s6 sach ke toano Co sO' cua phuong an nay la doanh thu thuc te cua doanh nghiep (phan con hili cua gia ban tru di giam gia),

- Ghi nhan doanh thu theo gia ban dau va khoan giam gia phai du'qc the hien tren s5 sach ke toano Co sa cua phuong an nay la thong tin ve doanh thu va giam gia phai duqc the hien day du, trung thuc, dung thuc te trim s6 sach ke toan cua doanh nghiep,

Gia sli phuong an du'qc chon lua la phuong an 2: ke toan nen

(1) Khoan giam gia hang ban hach toan vao chiet khau thucng mai tren tai khoan 521 "Chiet khau thuong mai". Truong hop nay ghi nhan nhu v<jy la khong hop ly vi day khong phai chiet khau thuong mai, cung co nghla la vi~c ghi nhan nay se vi pham chuan muc ke toan sO' 14 "Doanh thu va thu nhap khac" va kh6ng phu hop gilla d6i tirong phari anh va oqi dung phan anh treri tai khoan 521. Hoac

(2) Khoan giarn gia hang ban hach toan vao chi phi ban hang tren tai khoan 641 "Chi phi ban hang". Xet tre n giac dQ nay thi khoan giam gia v~ ban chat chinh la chi phi phat sinh phuc Vl,l cho

82

"

qua trlnh tH~u thu, lam gia tang doanh s6 ban do d6 dliQ'c hach toan vao chi phi ban hang. Dong thai doi hoi doanh nghiep phai cong khai chinh sach giam gia, thbi gian ap dung chuong trinh quang cao khuye'n mai va khi l~p hoa dan phai ghi day du thong tin v~ gia ban ban dau va khoan giam gia tren hoa dan.

g. Khou trit thue GTGT doi vlJi hang nhq.p khti:u

Theo tac gia, vdi muc dich nharn giai toa nhung kh6 khan ta i chinh cho doanh nghiep khi doanh nghiep chiu thue' gia trj gia tang d6i vdi hang nhap khau thi ke' toan vAn phan anh thea dung nhung quy dinh hie n nay de phuc vu cho yeu cau t6ng hop, kiem tra cua co quan thue nhung doanh nghiep kh6ng phai nQp. Khi hoan thanh thu tuc nhap khau hoac vao cuoi ky ke toan thi ke toan se tien hanh lam but toan dao (but toan khau tru) de binh toano CI,l the nhir sau:

- 86 thue gia tri gia tang phai nQP nmmg dliqc khau tru van ghi:

Nq TK 133

Co TK 33312

- Khi hoan tat khau nhap hoac cuoi ky ke toan tien hanh thuc hi~n bu t toan khau trir

Nq TK 33312

C6 TK 133

h. Truung h(ip xu ly cae nghifP v~ khi doanh nghifp tham gia mua ban iJ thi truiJng hang hoa giao sau

Tir nhung nhan thuc ve ban chat cua giao dich ban hang d th] truong hang hca giao sau, co the dira ra phuong phap ke toan nghiep vu ban hang khi doanh nghiep tham gia mua ban d thi trliang nay nhu sau:

Ke toan doanh thu ban hang trong truung hop doanh nghiep sa dung hop dong ky han d~ W bao hiem xuong gia, doanh nghiep phai thuc hien hai loai giao dich, d6 Ie\ giao dich hang h6a huu hlnh va giao dich bu tru. Trong d6, giao dich hang h6a hiru hinh duoc thuc hien tren thi trirong mua ban thong thimng, con giao dich bu tru dliqc thuc hien tren thi truong hang hoa giao sau va dliqc ky kat d sa giao

83

"

dich thong qua hop dong ky han ban va mua lai hrcng hang h6a urcng duong vdi hrcng hang hoa giao dich thuc te', Trinh W thuc hien nghiep V\1 tl,l' bao hi~m gia xUo'ng nhu sau:

~ Ky ke't hop dong ky han ban hang vdi sa giao dich, gia ca duqc co'dinh a thoi di~m hien tai, loai hang, hrong ban va thai han giao hang diroc xac dinh vao ngay C\1 th~ trong Wang 100 (ric dinh phu hop voi giao dich hang boa thuc te' se thuc hien)

~ Be'n thai di~m doanh nghiep ban hang thirc te' tren thi trudng, gia ban duoc xac dinh theo gia ca thi tnrong tai thai di~m ban.

- Dong thai ky ke't hop dong ky han mua hang voi sa gia~ dich thea dung loai hang, hrong ban va i ~lai han giao hang cua hop dong ky han ban dB. dl1gc ky ke't nhung gia ca dugc xac dinh +heo gia cua thai di~m hien tai, Phdn chenh l~ch gia cua giao dich bu tnt nay doanh nghiep se thanh toan true tie'p voi Sa giao dich.

Nhu v~y neu gia ban cua hang h6a tang len thi doanh nghiep se c6 liii trong giao dich hang h6a thuc te'va bi 16 trong giao dich bu tru; Ngimc lai n€u gii ban cua hang hoa giam xuong thl doanh nghiep se bi 10 trong giao dich hang hoa thuc te' va co liii trong giao dich bu tru, Ke't qua la doanh nghiep c6 the dat duqc rmrc liii ky vong trong kinh doanh eho du gili ea hang hoa e6 bien dQng di Chb.l115" nua. Ket hop vdi phuong phap ke toan doanh thu ban hang trong trirong hop doanh nghiep ky ke't hop dong ky han va duqe ket thuc bang nghiep vu btl trir, phuong phap k€ toan doanh thu ban hang trong truong hop doanh nghiep su dung hop dong ky han d~ W bao hi~m gia xu6ng nhu sau:

Doanh thu ban hang cua giao dich hang hoa thuc te' ghi theo gia ban tai thdi diem:

1 Nq 111 112 C6 511

TIi gia von cua hang da ban: 2 Nq 632

C6 156 157

84

Doanh thu ghi theo gia ban duqe ky ke't trong hop d6ng ky han

ban:

3 Nq 131

C6 511

"

Gia von ghi theo gia duqe ky ke't trong hop d6ng ky han mua: 4 Nq 632

C6 131

Thu chenh l~eh gia voi sCI giao dich: 5a Nq 111 112

C6 131

Thanh toan chenh l~ch gia vei SCI giao dich: 5b Nq 131

C6 111 112

3.2.3 Hoan thi~n hinh thuc s& ki toan

N6i each khac, trong di~u ki~n ke toan thu cong thi can nhieu hmh thtic 56 ke toan nham thich hgp vdi quy rno hoat dong, trinh dQ cua nhan vien ke toan, eon trong dieu ki~n sa dung may dien toan nhu hi~n nay thi chi can c6 m<;.t hinh thuc 56 ke toan 180 duo Va'n d~ de} t ra 18. hinh thuc 56 ke' toan duy nhat duqc lua chon 18. hinh thirc nao? Nhat ky chung, nhat ky 56 cai, chimg tU ghi so hay nhat ky - chung tU ? Phuong an chon hinh thirc nhat ky chung dU<Jc xem 13. phu hop hen ca vi nhirng ly do sau day:

Trude het phai ke den ly do 18. hinh thuc .nhat ky chung vdi so nhat ky chung (General Journal), so cai tong hop (General ledger), so chi tiet (Subsidiary ledger accounts), 13. hlnh thuc diroc sa dung ph6 bien a cac mroc tren the gioi nhu My, Anh, Phap, Canada, Dc, Singapore ... , viec sa dung hinh thirc nh~t ky chung se t<;10 ra co sCI hoa nhap gitra ke toan Vi~t Nam vdi thong l~ ke toan the' gidi. Hen mra no ding tao ra tien de thuan loi cho viec yeu cau cac to' chirc c6 von d§.u tu nUDC ngoai thuc thi che dQ kif toan Vil$t Nam (Neu c6 thay doi di~u khoan ve che de> ke toan trong Luat Dau tu mroc ngoai).

85

"

Hai la, htnh thuc nhat ky chung la hmh thiic dan gian, de lam, de h9C. Trong xu the cac doanh nghiep vua va 16n c6 kha nang di truce mot buac trong viec vi tinh hoa cong tac ke toan, thi hinh thue nhat ky chung hoan toan thich hop voi cac doanh nghiep con lai va doanh nghiep nho chua co du dieu kien de vi tinh h6a ccng tac ke toan, nhat la trong dieu kien cua Vi~t Nam hien nay.

Tuy nhien, viec chon lira nay chi mang tinh hudng dan, cac doanh nghiep co quyen chon hra cac hinh thuc so ke toan nhung phai dam bao mot s6 chi tieu ke toan co ban rna Nha nude quan tam trong qua trinh hoat dQng kinh doanh cua doanh nghiep,

Viec van dung so ke toan trong doanh nghiep con tuy ti~n, sit dung Ian lQn giua cac hinh thuc. NhCi'ng t6n tai tren Ia do mot s6 nguyen nhan sau:

- Vi~c chap nhan su tOn tai cling met luc trong mot h~ thong ke toan, b6n hinh thirc so ke toan da gay kh6 khan cho doanh nghiep trong van dung va lira chon. Sy.' van dung do IJ;\i thieu thong nhat giira cac nganh san xuat kinh doanh trong cling mot nen kinh teo

- H~ th6ng ke toan hien nay co ml)t su thay doi ve chat, nhung h~ th6ng s6 ke toan chua duqc thay dCli kip thai, d6ng bQ va dap U'ng yeu cau mdi.

- Cac doanh nghiep chua quan tam dung rmrc tdi viec Iva chon h~ thong s6 ke toan, phu hop vdi dieu kien kinh doanh va yeu cau quan ly eua doanh nghiep minh.

- Trinh dl) chuyen men cua can hI) ke toan trong hI) may ke toan d nhieu doanh nghiep con yeu.

Thuc te khi sl't dung nhieu hinh thuc ke toan trong nen kinh te qu6c dan dA bQc lQ mQt sO' nhunc diem 16n nhu:

- Viec kH~m tra, kiem soat cua co quan cap tren, cua co quan thue, tai chinh ... doi voi doanh nghiep g~p nhidu kh6 khan.

- (j cap co sa, can bQ thue, titi chinh kh6 c6 the am Wang tat ca cac hlnh thirc ke toan dang duqc sa dung,

86

..

- Vi tinh hoa nhieu hmh thirc ke toan se gl\!.p nhieu tro ngai han so voi vi tinh hoa mi)t hinh thuc ke toano

D~ tranh cac nhuoc di~m tren va gop phan tang cuong quan If kinh te - tai chinh cua cac ca'p, cac nganh, thuc hien viec ki€m tra, ki~m soat cua Nha nuoc d6i vdi hoat de')ng san xuat kinh doanh cua moi thanh phan kinh te, k€ toan a cac doanh nghiep Vi~t Nam chi nen su dung duy nhat met hmh thuc k€ toan Nhat kf chung doi vci moi loai hinh doanh nghiep,

86 sach ke toan trong di~u kien sa dung may vi tinh va cac chuang trinh phan rnern k€ toan la h~ thong thong tin del duqc h~ th6ng hoa, phan loai co th~ hill trong dIa tlt va xem tren man hmh, khong nen hilt bucc phai in ra giay nhu quy dinh hien hanh vi gay lang phi va kh6ng can thiet cho doanh nghiep. Chi in ra gia'y trong truong' hop co yell Call cua co quan chuc nang Nha nude va cac ban in nay se duoc ke toan trttong va giam d6c doanh nghiep ky xac nhan tinh chinh xac va tinh phap If ,cua cac so' li~u. Vi~c 11,1a chon hinh thuc ke toan nao cho may vi tinh d~u phai dap U'ng dttqc yell cau co han trong qua trinh xu Iy va hach toan cua may nhu sau:

- K€t hop duc;tc viec ghi chep trong may theo thu tt,t thai gian va ghi thea h~ thong cac tai khoan cua nghiep vu kinh t€ phat sinh.

Phai dam bao viec ghi chep tren s5 ke toan t5ng hop va ke toan chi tiet duoc tien hanh dong thai.

- Dam bao quan h~ d6i chieu giG'a ke toan tong hop va ke toan chi tiet, giG'a s61i~u k€ toan t6ng hop lien quan voi nhau.

Trong tirong lai, a Viet Nam chi nen co me')t hinh thirc SO sach va quy trmh ke toano Hien tai d Vi~t Nam dac hi~t a cac doanh . nghisp co v6n d&u tu mrcc ngoai h&u nhu tat d. d~u vi tinh hoa cong tac ke toano VI dieu nay gAn lien voi nhu cau thong tin ngay cang doi hoi nhanh va chinh xac, k€ toan thu cong khong th@' dap ung nhu cau nay. Viec xay dung nhieu hinh thuc ke toan chi phil hop trong dieu kie n ke toan thu cong, nharn giup doanh nghie p lua chon duoc hinh thuc ke toan phil hop v~ mat quy mf hoat dong, trinh de') nhan vieri

87

kif toan cua doanh nghiep, Tlurc chat chi can mQt hinh thirc ke toan dan gian, d~ thuc hanh va d~ l~p trmh la hlnh thuc Nhat ky chung.

Khi Stl dung ke toan bang may tinh va duqc cai d~t mQt chuang trinh dinh sAn thong qua cac thong tin ban dau h~ thong se chuy~n d6i thanh nhtrng thong tin hiru Ich. Chuang trinh co th~ tinh toan, slip xep, phan loai, t6ng hop thong tin ban dau thanh thong tin htru ich la co duQ'c toan bQ h~ thong thong tin tuong' tt! trong so sach ke

'. toan thu cong nhirng chinh xac han, ro rang han va dac biet Iii nhanh ch6ng han va ngiroi Stl dung thong tin c6 th~ Stl dung thong tin nay bat Cll' luc nao dira VaG File co sa du lieu, Cho nen khai niern So ke toan trong dieu kien vi tinh hoa chi' c6 y nghia tUQ'ng trung cho mQt h~ thong thong tin da: duoc phan loai va h~ thong hoa nharn phuc vu cho nhu cau quan ly doanh nghiep.

SU dung may vi tinh va cac chuang trinh ke toan lam thay doi phan 16"n nhung cau true cua quy trinh kEf toan.thd congo Truac het, tr~t tl/ ghi chep bi pha va, sau d6 la cac moi quan h~ so sach von co, dac biet 18. quan h~ doi chieu cung bi pha va thea, bai vi h~ thong da tl,i dQng doi chieu, Trong dieu kien moi nay dB. hinh thanh nen mot trinh tl/ ghi chep, xu ly thong tin cue nhanh, hoan toan thuan IQ'i cho viec truy xua:-t su dung thong tin vao bat Cll luc nao mQt each chinh xac, Thea quan diem cua tac gia, cac quy dinh ve chEf dQ ke toan, can quy dinh thea huang rna va phu hop vdi dieu kieri tin h9C hoa cong tac ke toano Trong dieu kien tin hoc hoa cong tac ke toan, so ke toan khorig con dong vai tro la noi xtlly va cung cap thong tin kif toan rna chi dong vai tro la noi luu tru du lieu va thong tin kif toano Do do, cac rang buoc ve hinh thirc, trinh tl,i va phuong phap ghi s6 ke toan khong con y nghia. Hoan thien h~ thong s6 ke toan trong dieu ki~n tin h9C hoa cong tac ke toan can ton trong nguyen tac " xem trong nQi dung han htnh thirc" va che de. s6 kif toari' can quy dinh lai nhtrng nQi dung sau:

- NQi dung va hinh thuc mang tinh huang dan cua 56 cai cac tai khoan dung de phan anh cac dO' li~u ke toan thea nQi dung kinh teo

- NQi dung va hinh thuc mang tinh hming dAn cua so Wng hop dung d~ phan anh cac dO' lieu kif toan thea thu W thai gian.

88

"

- NQi dung va hinh thuc mang tinh hudng dan cua 56 chi tie't nharn giup cho doanh nghiep W quyet dinh cac thong tin ke' toan chi tie't can du'qc luu tru,

- Quy dinh ve viec in va luu tra 56 ke' toan: can cho phep doanh nghiep Ittu tra tren cac thie't bi luu tru va chi in khi co yeu cau kiern tra, kiem soat, Thuc chat, viec kiem tra quyet toan khong nhat thiet phai dira tren so bang giay rna co the thirc hien true tie'p tren phan memo

De dam bao cho viec xli Iy 56 lieu ke toan tre n may cung cilp du'qc cac dau vet kiem toan, che d9 ke toan can rang bUQC phan mern phai hi) tro cho chuc nang tao ra dau vet kiern toan, vi du tv dong luu tra dau vet cua qua trinh cap nhat dQ' lieu, chinh sua s6 lieu, hay quy dinh rang buoc kh6ng cho chinh sua 56 lieu true tiep sau khi da c~p nhat, viec chinh sua phai du'Q'c thuc hien bang cae but toan ghi dao, ghi b6 sung hay ghi s6 am, phai l~p chung tLr sua so va phai duce nhap lieu vao h~ th6ng. Dieu can quy dinh d day la quy dinh ve tinh kiem soat cua phan mern ke toan,

3.2.4 Hoan thi~n h~ th6ng bao cao ke toan a. Bang can diii hi toan

Nhu dB. trinh bay d phan hoan thien h~ th6ng tai khoan ke toan, de doanh nghiep co the pha n anh du'qc ro rang, gon gang, day du cac nghiep vu ke' toan phat sinh cung nhu dap ung du'qc nhu cau quan ly va hop nhat bao cao cua doanh nghiep, d6i vdi cac doanh nghi(·p co von d,-iu to' mnic ngoai ne n rna them tai khoan 132 va 332. Do y;)y, trong bang can d6i ke toan can sua doi, bo sung mQt so chi t ie u s.iu:

Bj') ,>';UI1;.(" muc thuong phieu phai thu VaG muc III cac khoan Vi! lit hu ph.i n A Uti san luu dong va dau tu ngan han.

Bo sung muc thuung phieu phai tra VaG muc I No ngan han ph.in A N(l phai tra.

- Bo sung chi tieu "Loi nhuan da phan phoi trong nien dQ" (TK 422) vao ben nguon von va ghi but tcan do do chi tieu nay dung de dieu chinh giarn cho chi tieu lai 18 de the hien loi nhuan con chua phan phoi.

89

- D~ phu hop voi noi dung phan anh thi tai khoan 421 nen doi ten thanh tai khoan "Lai 10"

- Dira chi tieu chi "St! nghiep" van ben ngudn von, phia duoi chi tieu "Ngu6n kinh phi" va ghi do d~ thg hien dung dAn tinh trang tai san cua doanh nghiep, do cac khoan chi nay lam giarn tai san nen cung lam giam nguon kinh phi da dLiqc cap. Thuc chat khoan chi nay kh6ng tao nen tai san rna da di ra khoi trong qua trinh van d9ng cua tai san trong doanh nghiep,

Neu dLiqc Nha nude kh6ng can quy dinh chi tieu nay, thea tac gia, trong trucng' hop d$.c biet se co quy dinh rieng cho phu hop,

- Thay rnuc gia tri hao mon Iuy k€ thanh gia tri khau hao Iuy k€ (theo Quyet dinh 206 ngay 12/12/2003 thi hao mon luy k€ khac v6i khau hao lfiy ke)

b. Bao cao ket qua kinh doanh

Viec quan 1y thue' thu nhap doanh nghiep cua cac doanh nghiep CO von dau tu mroc ngoai a nude ta thuong duoc co quan thu€" quan tam den chi phi quang cao, khuyen mai, tiep thi. Theo quy dinh tai Thong tu 128 ngay 22/12/2003 va Thong tu 88 ngay 119/2004 sua dCii, b6 sung Thong tu 128 cac khoan chi phi bi khong ch€ a rmrc 10%. Hien tai khoan chi phi nay duoc hach toan van tai khoan 641 ~ chi phi ban hang va duoc trinh tre n bao cao ket qua kinh doanh i1 chi tieu "chi phi ban hang". Nharn thuan lqi cho co quan thu€" khi quyet toan va co quan chuc nang co the danh gia chi phi quang cao, khuyen mai, tiep thi la bao nhieu trong tOng chi phi ban hang, chung t6i de nghi b6 sung van chi W~U chi phi ban hang nhu sau:

- Bo sung vao muc 6 chi phi ban hang trong do co chi phi quang cao, khuyen mai, tiep thj;

- Thay chI tieu tong kri nhuan tnroc thue thanh chi' tieu lai 10 cac hoat d9ng triroc thue.

- Thay chi tieu lqi nhuan sau thue tha~h chi tieu lai 10 sau thu€"

- Can phan biet ket qua kinh doanh theo hai each phan loai: lai,

10 thong thuong' va lai 10 khac (bilt thirong). lsi 10 thong

90

"

thuong bao gom cac loai: Vii, 16 hoat dl,lng san xUllt kinh doanh; lai, 16 eua hoat dQng tai chinh; lai, 16 khac: lai 16 cua hoat d{>ng khong thuong xuyen,

- B6 sung chi tieu thu nhap trt'm m6i c6 phieu

Thu nhap m6i c6 phieu thuong

T6ng lai duqc chia - Co tdc co phieu u'u da.i

=

se luqng co phieu thirong dang luu hanh

Nhu chung ta d~u biet hien tai gitra lei nhuan ke' toan va lei

- nhuan chiu thue co 51! khac biet, tharn chi co nhung truong' hop co slf khac bi~t ra't Mo. sa di co hien tuong nay la do ke toan tfnh toan lai 10 tren cc sa chi phi thuc t€ can phai bu dAp trong ky ke' toano Thong thuong lqi nhuan chiu thue Ian han" Iqi nhuan ke toan, dac biet co nhung doanh nghiep b! 10 nhung van phai chiu thu€" thu nhap, Chinh vi co 51! khac biet nhu vay ne n bao cao ket qua kinh doanh duoc thiet ke nhu hien nay chua phan anh dung ket qua hoat dqng cua doanh nghiep, bai chi tieu rat quan trong rna nhieu d6i tuong ben ngoai quan tam la Ioi nhuan sau thue' (Iai, 16 cac hoat dQng sau thue), Chinh chi tieu nay se cho thay kha nang tang tnrcng cua doanh nghiap cling nhu kha nang sinh Ioi khi dau tu vao doanh nghiep. Do vay de thong tin tre n bao cao ket qua hoat dQng kinh doanh phan anh duqc thuc te ve ket qua hoat dQng cua doanh nghiep, cluing t6i thiet nghI treri baa cao ket qua kinh doanh can thiet k€" them cQt phan anh thea 56 duqc duyet cua cd quan thue. Sau khi co quan thue' duyet quy€"t toan thi ke toan cua doanh nghiep phai dien nhung thong tin da duoc duyet vao cet nay eung vdi C9t phan anh thea so lieu ke toan de cung cap b6 sung cho doi tirong c6 lien quan nham giup nhung d6i tttqng nay nam biit va danh gia dung dAn tinh hinh k€t qua hoat d<)ng cua doanh nghiep.

c. Btio cao luu chuyen ti~n tf

Theo quan diem cua tac gia khi b6 sung cac tai khoan de hach toan thuong phieu phai thu, phai tra tht hE} thfing chi tieu tre n baa cao luu chuyeri tieri tE} theo ca phuong phap true tiep va gian tiep deu giu nguyen. Tuy nhien, phuong phap l~p chi tieu rna so' 01 va 02 tren bao cao luu chuyen tien t~ thea phuong phap true tiep thi can phai lay sO' lieu tren cac 56 k€ toan tai khoan "thuong phieu phai thu" va

91

"thuong phieu phai tra" ben canh cac nguon s6 Iieu khac thea quy dinh cua che dQ tucng W d6i vdi chi tieu rna so 09 va 11 tren baa cao luu chuye n tien t~ thea phuong phap gian tiep,

Ngoa i hai phuong 'Phap 11}p baa cao luu chuyen tien t~ thea phuong phap true tiep va phuong phap gian tiep, co the su dung phirong phap true tiep dieu chinh. Ban chat cua each lam nay la dua VaG viec bien d6i cac khoan doanh thu, gia v6n va chi phi tren co sa don tich tha nh eo sci tien. Kg thuat tinh toan cac luang tien duoc thuc hie n nhu sau:

D6i vrii cac luang tien VaG:

Lu()ngtie n vao

=

Doanh thu han hang thuan

+

Phai thu dau ky

Phaithu cu6i ky

Cac khoan nq kh6 doi da xli ly

B6i vrii cac luang tien ra:
Tien Gia Phai Phai
tra von tra tra Hang Hang KhAu
nha = + dau .'. + tOn kho - ton kho - hao
hAng eUOl euoi ky dAu ky
eung ban ky ky
cap
Tien tra cho cac khoan chi phi
Tien Cae Chi Chi Chi Chi Chi
tra khoan phi phi phi phi phi
cae chi tnt tra Khau
khoan = phi + tni tra + trudc nq hao
d§.u euoi trudc kh6
chi phat ky ky euoi d~u dbi
phi sinh ky ky Dua vao cong thuc tren co the xac dinh cac luang tien VaG va ra cua tirng hoat dong phu hop. each lam nay phu hop vdi yeu cau bao cao cac luang tien tren co so gQP tren bao cao hilt chuyen tien U$ va tao dieu kien giam bot kh6i hic;1ng cong viec cho nhtrng ngiroi l~p bao cao,

d. Thuyet minh btio coo tai chinh

H~ th6ng bao cao tai chinh doanh nghiep Vi~t Nam dt1c;1c quy dinh co b6n baa cao: bang can doi ke' toan, baa cao ket qua hoat dQng kinh doanh, bao cao luu chuyen tien ~, thuyet minh bil sung. Day la he thO"ng bao cao co tinh lien ket dg cho thay buc tranh toan canh ve

92

"

thuc trang tai san, nguon von cung nhu tinh hinh v~ ke't qua hoat dQng cua doanh nghiep nham qua do c6 can eu de phan tich danh gia tinh trang tai chinh cua doanh nghiep trong ky ke' toano Cac baa cao nay d~u can thie't cho cac d6i tu'qng co quyen lei true tie'p hoac gian tiep d6i voi hoat dl)ng cua doanh nghiep, d~c biet la d6i vdi cac co quan chirc nang cua nha nude. Thuc hien viec quan ly hoat dt)ng cua doanh nghiep trong d6 co co quan thue.

Da so' cac doanh nghiep co von dau tu mrcc ngoai hoat dt)ng tai Vit?t Nam thirong la cong ty con ctia cac t~p doan kinh doanh a ruroc ngoai, va cong ty tai Vi~t Nam thuorig mua nguyen lieu vat tu til cong ty me hoac cac cong ty lien quan, tuong W cho phan ban hang cling vay. Treri quan diem thiet ke mot thuyet minh bao cao tai chfnh tuan thu theo che d9 ke toan Viet Nam dong thoi co the dap ung duoc nhu du giup cong ty de dang hop nhat baa cao tai chlnh tai mrcc sa tai dua van bao cao tai chinh cua cong ty tai Vi~t Nam, tac gia de nghi chi' quy dinh nhirng nQi dung chu yeu rna ca quan quan ly nha nuoc can bie't, con lai nhung thong tin khac de cho doanh nghiep tl,f giai trinh tren thuye t minh bao cao tai chinh.

- Khoan phai thu khach hang: Day la khoan no eua khach hang d6i vrii doanh nghiep khi doanh nghiep ban hang hoa, thanh pham theo phuong thuc ban hang tra gop hoac tra cham. Chi nhirng khoan no nao thanh toan dudi mot narn moi dua van tai san luu dt)ng dung de thanh toan no ngan han, cho nen can phai thuyet minh tren bao cao tai chinh.

- Trong trucng hop thA chap bang giay to' nhu gia'y chirng nhan quyen sa huu nha dat, tai san thi kh6ng phan anh van tai khoan 144 rna ghi vao so chi tiet, nghia la khong ghi giam tai san tren bang can d6i ke toano Nhung theo quy dinh, doanh nghiep khong dugc phep ban nhung tai san da the chap trong thoi gian the chap, Do do, can cong b6 cac tai san da dem the chap de yay hay dam bao no yay cho don V! khac bAng giay to' cling nhu chi tieu doanh thu nhan triroc cho nhieu nien dl) ke toan tren bao cao thuyet minh tai chinh.

- M~c du cac bao cao tai chinh duqc l~p tren co sa nguyen tiic gia g6c, tuy nhien tinh tin cay cua cac thong tin rna baa cao

93

"

tai chinh eung dip con phu thuoc vao nhieu nhan t6 chu quan. Nguyen nhan la do cac s6 lieu rna bao cao tai chinh cung cap c6 mot phan khong nho la ke't qua cua cac uac tinh va gill dinh ke toan chu khong phai la con s6 xua't phat tU cac su kien thuc teo Do vay, de giup cho ngutri sa dung cac thong tin tren bao cao tai chinh, ke toan phai xac dinh duqc mire di) tin c~y cua cac thong tin nay CI,I th~ trong thuye't minh bao cao tai chinh, ke toan phai thong tin v~ ty l~ giua phan so lieu la ket qua cua cac Liac tinh ke toan va phan so lieu da duqc thl1m dinh thuc te va trmh bay chenh l~ch neu c6 vua c6 tac dung d6i voi ngLiai sU' dung thong tin va ban than doanh nghiep trong viec danh gia lai xem cac uac tinh cua minh c6 xac thuc so vdi thuc te hay khong?

3.3 MOT SO GW plfAp GOP PuAN HoAN THI~N CHiNH SACH

~ ~

THUE TN VI~T NAM

3.3.1 Thue' thu nh~p doanh nghiep

a. Hullng ddn th6ng nh6t cac van ban v~ thue'

Cac van ban hudng ddn v~ thue thu nhap doanh nghiep hien tai ne n thong nhat lai trong mQt van ban phap ly giup cho nguoi lam cong tac ke' toan de theo doi. Roan thien vi~c phan loai tap hop va phan bo cac loai chi phi san xuat kinh doanh c6 anh huang de'n viec xac dinh 19i nhuan chiu thue.

b. NQi dung cac van ban thue'

NQi dung cac van ban khong trungIdp, tranh nguoi d9C hi~u sai l~ch v~ nQi dung, ro rang de hieu, tranh ap dung trong tung truong' hop cu the khac nhau. Han mra, cac nQi dung khorig nen quy dinh qua chi tie't, rna chi quy dinh nhtfng noi dung nao se dan de'n cac sai s6t trong yeu tren bao cao tai chinh. Cac van ban huang dan cu the nen hop ly hrrn vdi cac quy dinh v~ ke toan, vi du lai do ban ngoai t~, lai do chenh lech ty gia dira vao thu nhap chiu thue' con 16 do ban ngoai t~, 16 do chenh l~ch ty gia khong dLiqc xem la chi phi hop lY.

c. C6c van ban ve thue phdi du(/c x6c l(lp tren ea sil h!fp ly Cac nQi dung hurrng dan theo Luat Thue TNDN phai dLiqc xac l~p tren co sa hop Iy , dam bao tao di~u kieri thuan lei cho cac doanh

94

"

nghiep hoat dQng. Vi~c xac dinh ty 1~ tirong dO'i hoac tuyet dO'i a mire khong che cho phep phai t)ung treri phuong dien la doanh nghiep Vi~t Nam dang tung budc xac 1~I? va phat trien thirong hieu cua minh.

Chang han, xet mot each t6ng quat thl yeu to chi phi sao xuat kinh doanh cua doanh nghiep san xuat kinh doanh bao gia cling g6m cac yeu to':

- V~t tu ~ hang hoa mua ngoai (bao g6m cac khoan ve nguyen vat lieu va cong cu lao d{lng nho mua ngoai);

Dich VI,l mua ngoai;

- Chi phi ve nhan cong (bao g6m ca cac khoan trich ve bao hiem xa h9i, bao hiern y te va kinh phi cong doan);

- Khau hao tai san co djnh;

- Chi phi du phong cho tnrong hop rui ro (ducc phep cua co quan

chirc nang);

- Cac khoan chi phi khac bang tien.

Viec phan loai chi phi de phuc vu cho yeu cau kiem tra cua Nha nude tai cac doanh nghiep nham dam bao cho viec xac dinh dung dAn loi nhuan tinh thue 18 van de co tinh chat phap ly rna cac doanh nghiep phai thuc hien theo quy dinh chung, nhung phai xern xet tre n phirong dien hop ly.

Moi chi phi phat sinh can phai clurng minh duc;tc mQt each -:1ay du co sd phap ly cua no de phu hop va thuan lei cho vi~c kiem tra cua cac co quan chirc nang cua Nha nude, can xem xet nguyen tAc trong yeu, cling nhu nguyen Hic loi ich va chi phi cua doanh nghiep vdi cai nhio khach quan hon. Viec xac l?p h~ thfing cac yeu to chi phi mQt each thich ung vdi dieu kien hach toan cua cac doanh nghiep co tac dung quan trong de tien hanh cong tac kiem tra chi phi; ve phia Nha nUDC nen tao dieu kien cho doanh nghiep tranh sai sot chu khong phai chu yeu la phat doanh nghiep vi vi pham,

Cac can cli de kiern thue ra cac yeu to' chi phi:

(1) Doi VDi cac loai v~t lieu noi chung (bao gam ca phan cong cu lao d{lng). Trong co cau cua chi phi phat sinh tai doanh nghiep thi chi phi v~t li~u chiem ty trong ra't cao va anh huang true tiep den ket

95

"

qua kinh doanh cua dan vi, lG€m tra chi phi v~t li~u chi ph6i rat Ion den viec xae dinh dung dan 19i nhuan rna doanh nghiep dat dugc trong mot thai ky. Chi phi v~t lieu phu thuoc van cac yeu to: khoi hrong vat lieu thuc te' 811 dung, phuong phap danh gia v~t Iieu xuat dung va vat lieu nhap trong ky, ton dau ky va cuoi kyo

Khoi luong v~t li~u thuc te Stl dung phu thuoc vao hai nhan to:

khoi hrcng san pharn du'qe san xuat va dinh mire sil dung v~t li~u.

Khoi luong san pham du'qc san xuat lien quan de'n san pham da dang dau ky, san pharn dO' dang cuoi ky, san pham xuat ra trong ky, san pham hien eon dau ky va euoi kyo Vi~c xac dinh dung tren co sd nhung tai lieu thuc t€ eo lien quan den khoi luong san pham san xuat quyet dinh tinh dung dan ella khoi luong vat lieu su dung.

- Dinh mile vat Iieu S11 dung d~ san xuat dan vi san pham, mac du co nhung quy dinh chung ella nganh, song trong thirc te, thi do dac diem san xuat ella tUng doanh nghiep nen eo nhung thay doi rat da dang. De kiern tra tmh hinh dinh mire su' dung can xern xet thirc t€ su dung trong ky, so sanh voi tinh hinn thuc hien dinh mire ella cac ky truce, tham khao va doi chieu vci dinh muc sl't dung cua nlurng dan vi tuong dong ve mat dieu kien va dac diem san xuat, Khi so sanh, doi chieu can phai lien h~ v6i nhirng thay doi trong ky, neu c6, ve quy trinh cong nghe, doi mdi may moe thiet bi, trinh dQ lanh nghe ella cong nhan, ...

(2) Dich VI,I mua ngoai bao gom cae loa i cong viec hoac lao VI,I duqc cac cc quan, dan vi ben ngoai cung dip cho doanh nghiep de phue VI,I true tiep va gian tie'p cho qua trmh san xuat va tieu thy nhu viec van chuyen, cac dang nang lirong mua ngoai, baa hiem ... Kiern tra yeu to dich VI,I mua ngoai can chu trong vao cac loai chirng W phap ly do cac dan vi eung cap dich VI,I chuyen de"n eho doanh nghiep. Do tinh chat da dang cua cac loai dich VI,I nen can xem xet muc chi phi ella tung loai dich vu trong moi tucng quan vdi cac loai cfmg viec sil' dung dich VI,I de xac dinh hop ly va dung dan yeu to chi phi dich vu mua ngoai,

96

"

(3) Do'i vdi yeu to' khau hao tai san c6 dinh, viec dua ra mot chuan muc khau hao nhu the nao la mQt vAn de kh6, do tai san trong cac doanh nghiep dugc hlnh thanh tu nhieu ngudn khac nhau, nen yeu cau ve thoi gian thu hoi von cung khac nhau. Trong khi d6 hieu qua kinh doanh dat duqc CJ cac doanh nghiep Iai rat khac nhau, mat khac tuy chi phi khau hao khong phai la khoan chi phai tra true tiep bang' tien mat tai thai diem phat sinh chi phi nhung no lai duqc tru VaG tong loi tuc chiu thue cua doanh nghiep.

Trong thai gian qua Be} Tai ehinh da co' gllng tim mQt phuong phap khau hao de vua dam bao thong nhat chung cho toan bQ nen kinh te vua giai quyet duifc cung mot hie cac mau thwln n6i tren, nhttng cho den nay su c6 g~ng trim chua thu duqc ket qua la bao nhieu, Dieu nay the hien qua su ra doi nhieu van ban khac nhau co nQi dung mau thuan nhau, Nhin chung.cac van ban nay d~u muon dat duqc cling mot luc hai muc dich trai ngiroc nhau, do 13.:

Che dQ khau hao tai san cO' dinh vira mu6n dam baa ttnh thong nhat chung cho moi loai hinh doanh nghiep, du cac doanh nghiep d6 co cac dieu kien va nang IL!c kinh daanh rat khae nhau, vira mu6n dam bao thea man moi tnrong hop xay ra trong thuc te a cac doanh nghiep.

Dieu nay da gay ra mQt tl.nh trang IQn xQn trong vi~c thuc hien rrurc kha'u hao a cac doanh nghiep, khi rna cac doanh nghiep d6 dat duqc mire lai khac nhau, cac eo quan thue va tai chinh chi con mQt each Ia phai "linh hoat" cho doanh nghiep thuc hien mot muc khau hao nao do phu hop nha] vdi thirc te kinh doanh cua don vi. Muc khau hao nay c6 the sai vdi quy dinh cua mot s6 diem, hoac ffiQt s6 van ban nay nhttng lai dung vdi mot s6 diem, hoac mot s6 van ban khac. De khac phuc duqe tmh trang tren chung toi xin de.xua't mQt co che trich khau hao tai san theo nguyen t~c nhu sau:

- Muc trich khau hao tai san co dinh phai dam bao de doanh nghiep khong chi tieu VaG vo'n co dinh cua minh,

- Van dam bao d§.y du Ioi ich cua Nha nude, We 18 dam bao viec nQP thue thu nhap doanh nghiep cua cac doanh nghiep tren co so' hop 19" - phai xem day 18 trach nhiem thuc hien cua doanh nghiep, xay dung eo ca sa khoa hoc, phu hop vci dieu kien

97

thuc tf; cua tung doanh nghiep, co giing darn bao de) chinh X(tC cao nh.It.

"

(·1) You t6 tien lucng cung chiern ty tro ng kh.i cao trong cAu tha nh chi phi. Tit'n luang ph.i i (tuqc xric dinh mot each tuong irng vrii linh chat nganh ngh8, nil.ng su,"it lao dong va hieu qua kinh te' cua tUng dounh nghie p. Vi~ c t.i nh tori n chi phi ve tie n luang can phai dun va o hao phi t.huc tt: vb s6 luo ng. chat hrorig lao dong va dan gif1. luang dLi()c quy dinh trong nhung di6u k io n CI,l the·:

Si'i luong lao (10ng thuc tt.: rna dan vi d,1 su dung de' thuc hie n trong qua trinh sun xui'lt kinh doanh gam ca lao dQng thunng xuyen va lao dOng co tinh chat tarn thai.

- Cue hmh thuc tnt lucng rna dan vi ap dung va nhung can cu d(~· danh gill. tmh hlnh sli' dung thai gian lao d(mg va ket qua lao dOng,

- Don gift luong va can cu xay dung theo Wng loai nganh, nghe phu hop,

Trang di6u ki(> n doi song cua cong nha n co n tha p, vice xern xet .vp·u t6 tien luong cung ph.i i {1<~t trong rnoi quart h¢ voi rrurc tien lLiang t6i thieu co the chap nha n a Lung khu vue CI,l the· trong nhung giai doari nhat dinh. Ngoai ra kiern tra yeu to t.ie n hrcng cung can co su (toi chiou, so sa nh voi nhung dan vi cung nga nh nghe trong cung thanh ph/in ki nh ti: hoac gura eric thanh phan kinh Le khac nhau nharn X,lC di nh t.inh hrrp I)'. can thict cua chi phi tien luong. Tuy nhio n nguyen uk chung 1,\ nhip dO tang truong cua quy tie n luong ph.i i luo n Juan th.ip han nhip dO tang truung cua nang suat lao dQng, pha i lAy hieu qua kinh doanh la m chuan.

if'») Cue chi phi kh.ic hilng ti6n: n,lY cung la yeu to chi phi phat si nh hi nh tha nh trong qua t1"1 nh sa n xutit kinh doanh cua doanh nghi('p nhung kh6ng thuoc bon yeu to nhu da neu tre n. Cac khoa n chi phi kh.i c kll1g tie n ph.ii (lti(jc kiem tra mot each chi tie t cu tht~ theo lling kho.i n chi tiou boi dav b nhurig khoan chi d~ phat sinh nhirng t ivu cue huac sai muc dich, lung phi. Can eu de kiern tra la cac chung ur tl111, chi g,)n lie n vrii nhung cluing tu khac co tinh chat me nh le nh ho.«: 1',', tinh ("h,lt nguyen nhan.

"

(G) Cric kho.in <Ill pho ng cung la mot .vi: u to' d n (hi<le kiem tra nhung trc n tinh than darn bao eho doanh nghiep ph.in u nh tinh hinh tal chinh cua minh.

fl. Ciln duo tao lai cae oien. chile thui

'I'rong thuc teo cac vie n chirc thue chi co kieri thuc vi_, thue' va tai chinh van chua <hi, nhat la nhung vie n chuc qua n thue pha i co kien thu'c ve ki': toa n. Theo tac girl. eric vie n chirc thue vy dinh ky 3 h oac 5 na m ph.ii t.hi kiern tra t.rmh dQ. n(:u vie n chuc thue vy 11<10 kh6ng dap ling duuc yeu cau chuye n mon se khong £lugc true tiep qua n thue ta i cac doanh nghie p, cung nhu kho ng dircc kiorn t.ra k6 to.in cho doanh nghie p.

3.3.2 Thue gi:i tri gia Umg

Hie n nay elfl co N ghi <li n h 100 og.ly 25/2/2001 va Tho ng tu 41 ngay 18/4/2004 hunng da n vA viec xu I)' vi pha m hanh chinh trong lmh vue thuo ne n trach nhie m cua nguoi lamcong tac ke to.in kha nu ng nt> trong C,-lC doanh nghiep noi chung Vl1 doanh nghie p co von <1/IU tu mroc ngoai no i rie ng. Do do, viec brio vi; quyen lo i elm nhung (lui urorig nay h6'i Sue can thiet khi hang ngay ho phai c6ng tac trong rno i trirong chiu su chi phui toa n die n cua don vi kinh doanh. Nhirng no i dung quy dirih chi tie't tre n hoa don nhu khung co mil so thue thi phai gach bo, pha i co clur ky cua ngliCti mua hang, kh6ng duyc viet Lit, tr{'l1 h(J<I don ph.ii c6 du chu ky.. .. , lam cho ap ILfC cong vice deli V<l'i ki': toa n vir-n cllog nhieu. Tuy nhie n, quy di nh nay t.re n hoa don thuc HI IiI kh6ng quan trong hoi It> nhung noi dung quy dinh nhu vay khtJ ng co ngh i a b han chi': nh ling ginn Ii) n co the' x.iy ra. Thuc U; cho thay, nhung quy dinh qu.i chi tift t.re n W khni hria don thue GTGT chi la m kho eric dnanh nghie p lam fin trung thuc nhung chua co hieu qua can ne n khong th(; thui' muon ke toa n (hi <tL-: (Lip Ling y<"u du C{lOg vi('l' vii thuc hie n ti1C'O dung quy c1jnh cua phap lu;)t hie n hanh vi qua chi tieL

u. Theing nhiit mile th.ue suiit thue' GTGT

Thue' suat thuf GTGT ne n quy di nh <I hui muc 1<'1 Wit vii It)flr, nham giup cho doanh nghi('p th'; dang t.huc hie n. V(ii muc nil)" mo t la u'u da i, hai Ia do.rnh nghiep hoat do ng kinh doanh binh t.huung; Xe t v6 khia ca nh nha qu.i n I)' doanh nghi('p thi vrii muc thui: suAt thung

"

nhat va den gian nhu v~y se giup cho doanh nghiep thuan tien hon trong qua trmh van dung luat thu€' va cac van ban duai lu~t thue gia tri gia tang. Tranh trunng hop can hq thue' tuy ti~n ap dung thue gia tri gia tang VaG mat hang kinh doanh cua doanh nghiep,

b. Quy dinh. h'/P lj nhiing n(li dung v~ thue' GTGT

Trong thuc tien, khong phai luc nao doanh nghiep cling c6 day du thong tin de ghi nhan vao h6a don thue GTGT. Cho nen, co quan thu€' khcng ne n yeu c.1u phai ghi d.1y du cac thong tin mdi duc;tc xern la chang tU hop phap, Ngay trong Nghi dinh 89/20021ND-CP do Chinh phu ban hanh ngay 7/11/2002, quy dinh ve viec in, phat hanh, sl't dung, quan 19 h6a don, Nghi dinh 129/20041ND-CP do Chinh phu ban hanh ngay 3115/2004, quy dinh chi tiet va huang dan thi hanh mot so dieu cua Luat Ke toan ap dung trong hoat dQng kinh doanh chi quy dinh nhung noi dung can thiet tren h6a don,

c. Tao hanh lang phap lj

K€' toan dang la mQt nghe nghiep c6 s6 lucng lao dQng het sue len va khong ngirng tang len cung vdi Sl,l phat trien cua nen kinh te - xa hoi, n6 tharn nhap vao moi ltnh vl,lc hoat dQng a cac quy mo khac nhau, thuoc cac thanh phan kinh te khac nhau. D~c diem hanh nghe cua ngub'i lam cong tac k€' toan la vua phai tuan thu quy dinh cua Nha marc ve mat nghiep VI,I chuyen mon lai vua chiu su chi phoi true tiep cua cac nha quan 19 doanh nghiap - nhung deli tuqng rna co the vi 19i ich ca nhan hoac lqi Ich CI,lC hi} se co nhO'ng chi dao sai trai ve mat ke toan, chu yeu la phuc VI,I cho muc tieu tr6n lc}u thue. Tuy nhien, khong phai doanh nghisp nao cling mu6n vi pharn phap luc}t neu nhu phap luat hop 19. Do do, theo tac gia, nen tao lap mot hanh lang phap Ii chu khong nen quy dinh chi tiet se dan de'n tr6i buoc doanh nghiep ve mat phap IY.

100

"

Ngay nay, ke toan la ngudn cung cap thong tin chu yeu cho cac tac nhan kinh te de' ra quyet dinh. D6i h1qng su dung bao cao tai chinh vci nhung rnuc dich khac nhau se can den nhtrng thong tin khae nhau, nhung thong tin tren bao cao tai chinh phai de hieu, thich hop, dang tin cay va co the so sanh dugc la yeu cau chung cho cac bao cao tai chinh, Cac doanh nghiap co v6n dau tu nuoc ngoai ding khong ngoai l~, ho cung can nhung thong tin dam bao yell. cau cua mot bao cao tai chinh chat luong. VI vay, h~ th6ng ke' toan Viet Nam da khorig ngirng hoan thien va phat trien theo huang hi?i nhap vao neri kinh te' the gici.

Vai xu huang toan cau hoa hian nay, Vi~t Nam chac chan se phai hi?i nhap vao ne n kinh te the' gidi, cho nen, nhung kinh nghiern thuc tien trong quan Iy kinh te tai chinh doi hoi cac nha quan tri Vit$t Nam phai ngay cang W hoan thien mrnh trong mQt khuon kh6 phap ly nhat dinh phu hop vdi thong 11$ quoc teo Chmh vi Ie do, cac chuan muc ke toan Vi~t Nam ra doi la nham dap ung mi?t phan nhu cau cap bach do, de viec van dung chuan muc ke toan qu6c te'vao Vi~t Nam dem lai lei ich t6i uu, de quan Iy hieu qua han heat dQng kinh doanh cua doanh nghiep ding nhu thuc hien t6t nhat vai tro quan ly Nha nircc.

Theo dieu 8, Luat Ke toan Vi~t Nam quy dinh: Chuan mire ke' toan Vit$t Nam duqc xay dung tren co sa chuan muc ke toan qu6c te', do do, nhung vinrng mac phat sinh phai so .sanh vdi chuan muc ke toan qu6c te de biet duoc dieu gi chuan, mire ke toan Vi~t Nam quy dinh chua phu hop, d6ng thai can Cll vao di~u ki~n phat trien nen kinh te Vit$t Nam rna co nhung giai phap hoan thien nhung theo xu huang giarn bot sV can thiep sau cua Nha nude vao hoat dQng kinh doanh cua cac doanh nghiep.

101

,~ ?

DANH Ml)C TAl LII;:U THAM KHAO

"

r Ch;ll']t':i T_ IllJl"l1gn'n: (;;1)"\ L Sund!'m; .Inhn A. Elliott.

III I nJdlll'l i (Ill t \) F i n: llll' i. rl .-\Cl"I iuu t i ng (2(JO;J I

2. J)0I:1ll \";-111 .\nlt 12uO,t I. 1\"/· toa» IIgllii'}1 /'/1 lut u luillg hili fnAmg hop doan], IIgllI{'jl 1111,-(, Ii /1'/1 ,~lijl/l , .. ~/(i troui; tliu! g/rIJl IdJllyt;1I 111(11, 1{1I(fI/,~ ('rio, T':\Ji l']ll !,i('l11 t o.in .s{; S 1:')1) t h.i ng ]Oi2U(j,1.

:{. i)O:'1I1 \':'111 Anl i I:ZOOt), F/; 1:1-; t oa n IIgIIII"Jl I'll brill Illing ri' t h i (ni"(flIg /1(11 I f.':' I/(Ju ,.':1111) ;-;(1//. 1':1 p ch i lZi" t o.i n .-;() f,O th:\ ng j 0/'200-1.

I. .'\gu,Yt'll V;'lll !hu \':\ ;-';gll_y(\n ),Iinh Due (200;)), /{ulill flll(;11 plll/!ll/g jiluij) lturl: IUIIII I:i' {"<III (rulI,!.; dU(/1I1I 1I,~"i(">J) .HIy Ii I/lly , 'I'n p chi Ki· to:i II - lIl)i K(: lu;] n \,i('l N .un , ,.;6 ·U, t.h.i ng 8!20U:~.

5. D;lng Xu:ln (\lnh, Tr/ln ILii Ch:lu (20U:3), X(ic (IiI/II chi ph ! hap Ii' ctiu d ou n h I/ghit'fJ, B:in tin 11(:li K( t o.i n Thanh phi; J It~ ('hi Minh, Sl; :s, th ,ing ,1 /2()():~.

G. f):~ng XU:11l Cn nh, Li' quang Phi I~U(l:~J, 'J'I'{/- san ('0 din]: th u« hii ('Ii II/II . ('U(' 1'(//1 .t: 1'1-' 11111'-; 1'(i 1 .. (, 10UII, Ha n tin IIt)i Ki" to.in Thn nh pho IIi) Ch: ),1 i 11 h. ,.;()' l , th<lllg 1/~()();3.

t. Hui \'i111 ])l((ing (:!()O:J I, nUll ,.t": I(Ji til 1-' tluusm; 11/(1/ 6111, Tu p chi Ph:lt t rio n k inh 1(' :-;(; j:,"'d. t h.mj: li:WlJ:L

H. l lu i \' ,-tIl ])lJ'ling i :21l0 II, /I. IJ II/Ii (I t h ill II t/I!(III h ('(i (f /I II II/idll P: cu a II U

«l cn {';'-'(' hop nluit bo o ('(Hi (!II ch iuh . 'I':.lP chi I<i; to.in JI(Ji K{';

It/all \'11 i,ii'lll t.o.m Viot :\';1111, .->(i :")1, th:ing 12/~OO,1.

\J. Ph.m Ikit' !)llllg r:!flll l.t ). \'<_in dllllg III("'/lig 1111(11 cdc c//I/{;'I/ 11//((' !~(:,'

tcui n III!!il' ... ~/({ Irlill.!~ (ll/UII /y hoof i/r)lIg su n xlld{ lrin h doanh Clio

cu : dllull/' II,~/I/"j) \'Id Nutn. Ill'· t a i NCKH crlp co so, na m 200,1.

,1U. Phan lkic Dung (:!()Othl, J'liulIg II( 128/:2003/TT-HTC I'U (,(/'11 iii: 1,'<"; toa u ("1/('1111 It,,·1i tv .!__,'IU, T.lP chi Ki: t.o.i n :';0 ,17, th.i ng ·1 n:"1l11 2(J(), I.

11. Phan DLi'c Dung 1:!IHlkJ, /I(JII IIIJllg !lUI {.\" tlu-o TIII)lIg t u'

881:200·1/7'7'-131'(' 1I,u,uy J'!)_:.!()(Jl tlur« fnllig I'U ,u,lIil pha », Tu p

chi J\b' t.o.i n, St; i) 1 I 1 :!,'~()( 1 I I 1 ;;' ]:! :!()ll ) .

102