

ΠΕΡΙ  ΦΩΤΟΣΤΕΦΑΝΟΥ 
Ψηφιακὴ συζήτησι μεταξὺ συμμαθητῶν Ἁγιογράφων, μὲ τὴν 
συμμετοχὴ τοῦ Διδασκάλου κ. Φιλίππου Μαρκοπούλου. 
Συντονισμὸς: «ΑΓΙΜΑΚ» 

--- On Mon, 1/11/10, athina pappa <pappa.athina@gmail.com> wrote:

From: athina pappa <pappa.athina@gmail.com>

Subject: Re: ΑΠΟ "ΑΓΙΜΑΚ" Fw: Re: Re: περι εικονων2
To: "Elpidios Anelpistos" <agioallil@yahoo.com>
Date: Monday, January 11, 2010, 1:35 PM

ΕΥΛΟΓΕΙΤΕ!

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΙ ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΗΣ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΚΑΙ

ΣΥΜΜΑΘΗΤΡΙΑΣ ΜΑΣ ΑΘΗΝΑΣ "ΑΝΟΙΞΕ" ΑΛΛΟ ΕΝΑ ΣΠΟΥΔΑΙΟ
ΕΙΚΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΘΕΜΑ.
ΑΦΟΥ ΜΕΛΕΤΗΘΗ ΚΑΛΑ, ΘΑ ΧΑΡΟΥΜΕ ΝΑ ΥΠΟΒΛΗΘΟΥΝ

1 
 
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ, ΑΠΟΡΙΕΣ, ΣΧΟΛΙΑ, ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ, ΚΛΠ., ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΘΑ
ΔΩΣΟΥΝ ΑΦΟΡΜΕΣ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΜΒΑΘΥΝΣΙ.

ΕΥΧ.
Μ.γ.Γ.

--- On Sat, 1/9/10, athina pappa <pappa.athina@gmail.com> wrote:

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Ευλογειτε

Ο ΚΥΡΙΟΣ!

βλέπω ορισμένες εικόνες , σαν τις επισυναπτόμενες, που δίνουν μία μορφή
αντανάκλασης πάνω στο φωτοστέφανο. Ξέρετε πώς επιτυγχάνεται αυτό το
αποτέλεσμα;

ΝΑ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΠΡΩΤΑ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΟ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ;

Αθηνά Αλεξοπούλου Παππά Μ.γ.Γ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

2 
 
Θα μπορούσε να γίνει για να διαφοροποιήσει τον χρυσό κάμπο του υπερφυσικού,
του άκτιστου, του θεϊκού φωτός από το φωτοστέφανο της θείας χάρης του Αγ.
Πνεύματος;
Εξ άλλου φωτοστέφανα γίνονται και με πλουμίδια και άλλα στοιχεία που τα
"φορτώνουν" λιγώτερο διακριτικά από αυτά.

Α. Π.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ΕΥΛΟΓΕΙΤΕ!

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΑ ΕΙΧΑΜΕ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΕΥΣΕΒΗ ΤΑΣΙ, ΔΗΛ. ΝΑ

ΣΤΟΛΙΖΟΥΜΕ ΤΑ ΦΩΤΟΣΤΕΦΑΝΑ Ή ΝΑ ΤΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΟΥΜΕ ΜΕ
ΔΙΑΦΟΡΑ "ΕΦΕ" ΟΠΩΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΠΟΥ
ΣΤΕΙΛΑΤΕ.
ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΙ ΠΟΥ ΕΙΧΑΜΕ ΚΑΝΕΙ ΤΟΤΕ ΣΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟ ΤΟΤΕ,
ΕΙΧΑΜΕ ΛΑΒΕΙ ΤΗΝ ΕΞΗΣ ΠΕΡΙΠΟΥ (ΕΧΟΥΝ ΠΕΡΑΣΕΙ ΑΡΚΕΤΑ
ΧΡΟΝΙΑ) ΑΠΑΝΤΗΣΙ:

-ΤΟ ΦΩΤΟΣΤΕΦΑΝΟ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΤΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ;

-...
-ΩΡΑΙΑ ΛΟΙΠΟΝ. ΑΣ ΑΡΧΙΣΟΥΜΕ ΑΠΟ ΕΚΕΙ. ΘΑ ΣΑΣ ΤΟ ΠΩ ΜΕ ΕΝΑ
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΤΕ. ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΧΟΥΝ
ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΥΝ. ΕΙΝΑΙ Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΤΟΥΣ, Η "ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥΣ", ΤΡΟΠΟΝ ΤΙΝΑ.
ΑΝ ΜΠΟΡΟΥΣΑΜΕ ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΤΑ ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΩΝ
ΜΑΣ Ή ΚΑΙ ΤΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΦΑΝΤΑΣΤΗΤΕ ΤΙ ΘΑ ΕΙΧΑΝ ΜΕΣΑ. Ο,ΤΙ Ο
ΚΑΘΕΝΑΣ ΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΟΥ... ΣΠΙΤΙΑ, ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ, ΠΛΟΥΤΗ,
ΗΔΟΝΕΣ, ΔΟΞΑ, ΚΛΠ., ΚΛΠ.
ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΟΜΩΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΟΥΝ ΑΥΤΟ ΑΚΡΙΒΩΣ ΠΟΥ ΤΟΥΣ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΕΙ: ΤΗΝ ΧΑΡΙ ΚΑΙ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ...
ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΟΓΟ ΑΥΤΟ, ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΤΕ ΠΟΣΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ
ΥΠΑΡΧΗ ΑΠΟΛΥΤΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥ, Ο ΟΠΟΙΟΣ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΕΙ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣΤΕΦΑΝΟΥ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ
ΕΚΦΡΑΖΕΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΟ Ο,ΤΙ Ο ΑΓΙΟΣ ΑΠΕΚΤΗΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΧΑΡΙ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΕΙ ΧΩΡΙΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ.

ΘΑ ΠΡΟΩΘΗΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΠΑΝΤΗΣΙ ΜΑΣ ΑΥΤΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟ,

Ο ΟΠΟΙΟΣ ΘΑ ΜΑΣ ΒΟΗΘΗΣΗ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΣΤΟ ΝΑ ΕΜΒΑΘΥΝΟΥΜΕ
ΑΚΟΜΗ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ...

ΕΥΧ.
Μ.γ.Γ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Ευλογείτε
Εχω και παλαιότερα εκφράσει τον θαυμασμό μου για την ποιότητα των
εικόνων αυτών. Επίσης τα κεντητά φωτοστέφανα των εικόνων της

3 
 
Κέρκυρας κ.α. έχουν να επιδείξουν χάρη και υπομονή στην υψηλότατη
τεχνική των κατασκευων αυτών.. Υπάρχουν εικόνες που στολίστηκαν με
ασημένια και χρυσά καλύματα, πολύτιμες πέτρες κλπ. Ολα αυτά είναι
εντυπωσιακά και φανερώνουν την μεγάλη ικανότητα των αγιογράφων.
Εν τούτοις η αποστολή της Εικόνας δεν είναι ο εντυπωσιασμός ή ο
θαυμασμός του πλούτου της κατασκευής της αλλά πρωτίστως η
μαρτυρία της Εκκλησίας στον κόσμο, πού είναι το κάλεσμα σε διαρκή
μετάνοια.
Στην απάντησή σας , ακριβώς, οριοθετείται ο τρόπος με τον οποίο
δίνεται η μαρτυρία αυτή, σχετικά με τα φωτοστέφανα και τον χρυσό
κάμπο. Η απάντηση είναι πλήρης και δεν έχω κάτι να προσθέσω, μα δεν
θα αποφύγω να συνδέσω το θέμα αυτό με την τελευταία μας συζήτηση.

ΔΕΝ ΥΠΆΡΧΟΥΝ, επομένως, δογματικοί περιορισμοί, ούτε μυστικά που

πρέπει να καταλάβουμε. Η πραγματικότητα πού μας καλεί με όλα τα
μέσα, δεν έχει γρίφους ,ούτε είναι κρυμμένη. Είναι ολόφωτη, διάχυτη
γύρω μας,, ήταν πάντα εδώ, και πάντοτε θα ζούμε απ Αυτήν.

Για τους αγίους το φωτοστέφανο δηλώνει ότι είναι ήδη πολίτες της
Βασιλείας των Ουρανών. Αυτή είναι η Πραγματικότητα που είναι
διάχυτη γύρω μας και δηλώνεται με το χρυσό φως στην Εικόνα.
Προσέξτε ότι Άγιοι και μή, όλοι ζουν μες το Φως, αλλά συνδέονται με
αυτό μόνο οι άγιοι. Αυτή η σύνδεση εκφράζεται με το φωτοστέφανο και
αυτό δεν είναι απλά ένα σύμβολο.
ΕΙΝΑΙ ΜΕΓΙΣΤΟ ΖΗΤΗΜΑ της ΠΙΣΤΗΣ των χριστιανών..
Αυτή η σύνδεση είναι το πολύτιμο ζητούμενο και ο όρος είναι η ΤΕΛΕΙΑ
ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΘΕΛΗΜΑΤΟΣ ΜΑΣ. Δέν ζούν πλέον οι Άγιοι, Ζεί μεσα
τους ο Χριστός! Το Άγιο Πνέυμα πλέον φωτίζει δια των Αγίων εμάς του
υπόλοιπους που στη Εικόνα δεν έχουμε φωτοστέφανο.
Το φωτοστέφανο λοιπόν δηλώνει ότι οι Άγιοι είναι φορείς της Χάριτος
στους ανθρώπους.

Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι καθε διαφοροποίηση μεταξύ του

χρυσου κάμπου και του φωτοστέφανου των Αγίων, αλλοιώνει αυτή την
μαρτυρία..Αυτή όμως η μαρτυρία είναι ότι συνιστά την ένοια της Εικόνας
και χωρίς αυτην έχουμε απλώς Θρησκευτική ζωγραφική.
Τα αλλοιωμένα φωτοστέφανα,και κυρίως αυτά των δειγμάτων,
υποβαθμίζουν την Κυρίαρχη παρουσία του χρυσού σε δευτερέυοντα
ρόλο. Πράγματι, έχουμε την μορφή, το φωτοστέφανο, και το χρυσο
φόντο να υπάρχει ασθενέστερο από το φωτοστέφανο και χωρίς
ενέργεια. Προσωπικά με ενοχλούν περισσότερο από τα στολισμένα
αλλά αυτό δεν έχει και τόσο σημασία.
Εκείνο που οπωσδήποτε μας αφορά είναι ότι ο αγιογράφος θα πρεπει
να υπηρετεί τα νοήματα που μεταφέρει η Εικόνα και όχι να υποκύπτει
σε λύσεις καλλιτεχνικές που ίσως εντυπωσιάζουν αλλα ταυτόχρονα
δημιουργούν σύγχυση.

Καλή συνέχεια
Φ.Μ.

4 
 
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Ο ΚΥΡΙΟΣ!

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΔΙΑΨΕΥΣΑΤΕ

ΤΗΝ ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ ΜΑΣ...

Μ.γ.Γ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Eυλογειτε και πάλιν,

συνεχίζοντας (χωρίς να θέλω να σας κουράσω) και επειδή παλαιώτερα είχα

προβληματιστεί επί του προκειμένου αντίστροφα, θα ήθελα να ρωτήσω:
μπορεί να ισχύσει και το αντίστροφο; Δηλαδή σε έναν Αγιο να μη γραμμωθεί
φωτοστέφανο εφόσον περιβάλλεται από χρυσό κάμπο;

ΑΘ. Π.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Η εννοια του Προσώπου στην Ορθοδοξία, όπως γνωρίζουμε, προϋποθέ-

τει την Σχέση, και στην Εκκλησία ο άνθρωπος αναδικνύεται σε Πρόσω-
πο στην Σχέση του με τον Θεό. Εκτός των άλλων, ο κύκλος του
φωτοστέφανου δηλώνει την έννοια του Προσώπου, δηλαδή, την
Προσωπική σχέση των Αγίων με τον Θεό. Σε αντίθεση με μερικές,
κυρίως ανατολικές, θρησκείες όπου η τελείωση σημαίνει την Διάλυση
της συνείδησης στην απειροσύνη του Όλου (όπως η σταγόνα χάνεται
στον Ωκεανό), εμείς καλούμαστε από τον Κύριό μας σε επίγνωση του
Θεού, σε αιώνια αποκάλυψη.
Ο Άγιος χωρίς φωτοστέφανο θα σήμαινε μια μορφή χωρίς πνευματικό-
τητα.
Πάντως, έχει επίσης ενδιαφέρον η ελάχιστη γράμμωση του φωτοστέ-
φανου σε μερικές Εικόνες με απλό χάραγμα στο στιλβωτό χρυσό.
Ενισχύονται όλα όσα υποστηρίχθηκαν παραπάνω και το μόνο αρνητικό
είναι ίσως ο μερικώς δυσδιάκριτος χαρακτήρας. Επίσης νομίζω ότι θα
πρέπει να αποδεχτούμε και τα απλά διάστικτα στεφάνια.

Φ.Μ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ.

ΘΑ ΜΑΣ ΕΠΙΤΡΕΨΕΤΕ ΟΜΩΣ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΟΥΜΕ ΤΙΣ ΕΞΗΣ ΔΥΟ ΕΡΩ-

ΤΗΣΕΙΣ:

1. ΓΙΑΤΙ ΕΧΕΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ Η ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΓΡΑΜΜΩΣΙ ΚΑΙ ΟΧΙ Η

5 
 
ΠΑΧΕΙΑ ΠΟΥ ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΕ, ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΕ
ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ;

2. ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΣΕ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ ΦΩΤΟ-

ΣΤΕΦΑΝΩΝ. Π.Χ. ΠΟΛΥΧΡΩΜΑ Ή ΤΕΤΡΑΓΩΝΑ ΚΛΠ. ΜΗΠΩΣ
ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΜΑΣ ΒΟΗΘΗΣΕΤΕ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΙ ΤΟΥ ΤΙ ΣΗ-
ΜΑΙΝΟΥΝ;

Μ.γ.Γ.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Ευλογείτε,

1. Δεν το αντιπαραθέτω στην κλασσική επιλογή που είναι αναντίρρητα

σταθερώτερη, απλώς αναφέρω το ενδιαφέρον που έχει η παρατή-
ρηση, ότι ελαχιστοποιεί το όριο - χάσμα μεταξύ των περιοχών.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
Θα ήθελα να επισημάνω ότι με όλα όσα μέχρι τώρα έχουμε πεί δεν
εννοώ την αμετακίνητη χρήση των παλαιών προτύπων.
ΚΑΘΕ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΥΠΡΟΣΔΕΚΤΗ, εφ' όσον προάγει και περι-
γράφει με αρτιότερο τρόπο το εσώτερο περιεχόμενο των Εικόνων.

2. Το φωτοστέφανο υπάρχει και πρίν την χρήση του στην Εικόνα, και
έχει ειδωλολατρική καταγωγή.Το χρησιμοποιούσαν στην Ρώμη,
Αίγυπτο Ινδία,και αλλού. Το τετράγωνο σχήμα δινόταν σε επίσημα
πρόσωπα και συνδεόταν συμβολικά με τα 4 σημεία του ορίζοντα ή τα 4
φυσικά στοιχεία νερό, φωτιά, γη,αέρας. Αυτό που ,νομίζω, δήλωνε ήταν
η ανθρώπινη σοφία του φέροντος. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι στον
αρχαίο κόσμο, ο συμβολισμός- αποκρυφισμός ήταν διάχυτος μέσω των
θρησκειών σε κάθε γεγονός της ζωής.και η σοφία - γνώση του αρχαίου
κόσμου ήταν σκοτεινή και δαιδαλώδης.

Για τα χρωματισμένα φωτοστέφανα δεν γνωρίζω άν σημαίνουν κάτι

περισσότερο από την απλή εικαστική επιλογή.

Φ.Μ.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ.

Μ.γ.Γ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ΣΥΓΧΩΡΕΣΤΕ ΜΑΣ, ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΥΤΟ ΕΧΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΤΑΘΕΣΟΥΜΕ

ΔΥΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

1. ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟ ΤΟ "ΕΣΩΤΕΡΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ";

ΚΑΙ

6 
 
2. ΑΡΑ ΓΕ ΓΙΑΤΙ "ΚΑΘΕ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟΤΕ ΜΟΝΟΝ ΕΥΠΡΟ-
ΣΔΕΚΤΗ, ΟΤΑΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΜΕ ΑΡΤΙΟΤΕΡΟ ΤΡΟΠΟ; ΑΝ Ο ΤΡΟΠΟΣ
ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΔΕΕΣΤΕΡΟΣ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΤΑΙ;

Μ.γ.Γ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Δυστυχώς στην αντίληψή μου δεν έχει υποπέσει καμιά τέτοια αλλαγή,
από τα πρότυπα του 14ου 15ου και μισού του 16ου αιώνα μέχρι σήμερα.
Με μεγάλη χαρά θα επιθυμούσα να μου υποδείξετε την διαφορετική σας
άποψη .

Φ.Μ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΝ ΑΠΟΨΗ ΣΕ ΑΥΤΑ ΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΘΕΜΑΤΑ. ΟΜΩΣ ΘΑ

ΜΑΣ ΕΠΙΤΡΕΨΕΤΕ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΣΗΜΕΙΩΣΙ:

ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΜΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΜΕΣΑ ΑΝΤΙΛΗΠΤΗ ΑΠΟ

ΟΛΟΥΣ. ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΩΣ ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΕΛΕΣΙΟΥΡ-
ΓΟΥΝΤΑΙ ΚΑΠΟΤΕ ΣΕ ΜΕΓΑΛΟ ΒΑΘΟΣ ΚΑΙ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΜΟΛΙΣ ΑΝΤΙ-
ΛΗΠΤΕΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΝ ΑΠΟ ΟΣΟΥΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΙΣ ΑΠΟΚΩΔΙΚΟ-
ΠΟΙΗΣΟΥΝ...
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΩΣΤΟΣΟ ΚΑΙ ΕΜΦΑΝΕΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ, ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΕΧΟΥΝ
ΚΑΤΑΤΕΘΕΙ ΑΠΟ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟΥΣ (ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ ΚΛΠ) Ή ΚΑΙ
ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΣ ΣΥΝΑΔΕΛΦΟΥΣ (ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΝΑ ΜΗΝ ΑΝΑΦΕΡΘΟΥΜΕ
ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΩΣ). ΜΕ ΠΟΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΡΑ ΓΕ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΕΣ ΥΠΟΔΕ-
ΕΣΤΕΡΕΣ ΕΚΕΙΝΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΕ; ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΜΑΣ ΒΟΗΘΗ-
ΣΕΤΕ ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΣΕ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΙ;

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ...

Μ.γ.Γ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Ευλογείτε,

Τελικά καταλήγουμε να συζητάμε για το επίκαιρο ζήτημα που απα-

σχολεί τους αγιογράφους , σχετικά με την στείρα αντιγραφή η την ανα-
νέωση-εξέλιξη της ορθόδοξης ζωγραφικής, Έχουν κατατεθεί πολλές
γνώμες, έχουν γίνει συνέδρια, μεγάλοι αγιογράφοι έχουν πάρει θέση και
οπωσδήποτε τα επιχειρήματα όλων των πλευρών είναι πάρα πολύ
ενδιαφέροντα και ο κάθε αγιογράφος πρέπει σε κάποιο βαθμό να έχει
γνώση για το ζήτημα αυτό. Παρ' όλη την διαμάχη δεν μπήκαν κανόνες
που θα περιόριζαν την εκφραστική δυνατότητα των καλλιτεχνών (όπως
π.χ. συνέβει στην Κύπρο). Έτσι ο καθένας μπορεί να έχει άποψη και να

7 
 
είναι από αρτηριοσκληρωτικός (όπως φαίνομαι εγώ), μετριοπαθής, έως
νεωτεριστής και φορέας εξέλιξης. Έχουμε λοιπόν 2 άκρα, αυτούς που
δεν εννοούν να κάνουν βήμα από τα γνωστά, και αυτούς πού θέλουν να
εκφραστούν με στοιχεία και της εποχής μας.

Ο πόλεμος αυτός υπήρχε πάντοτε σε όλα τα κοσμικά ζητήματα και είναι

λάθος να τον μεταφέρουμε στην Εκκλησία. Έχω δηλώσει ότι δεν ανήκω
σε κανένα ρεύμα συντηρητικό η ανανεωτικό γιατί απλούστατα το πρό-
βλημα αυτό δεν υφίσταται. Η θέση μου αυτή δεν υποστηρίζεται από την
ιδιότητά μου σαν αγιογράφος- πού είναι απόλυτα ασήμαντη- αλλά σαν
μέλος της Εκκλησίας όπου η ευθύνη μου είναι απόλυτη. Η Εκκλησία και
κάθε τι που συνδέεται με Αυτή όπως οι Εικόνες, δέν χρειάζεται ανα-
νέωση γιατί δεν φθείρεται και δεν χρειάζεται να εξελιχθεί γιατί το Σωμα
της είναι το ΑΛΦΑ και το ΩΜΕΓΑ.

Προσέξατε, παρακαλώ, ότι η Ιερά Παράδοση στό σύνολό της δημι-

ουργήθηκε για να προστατέψει την Ζωντανή εμπειρία του Σώματος από
τις αιρέσεις και τις κακοδοξίες. Και η Τέχνη παράλληλα βόηθησε σ' αυτό
και εξέφρασε στον χρόνο με πληρότητα την εμπειρία της Εκκλησίας..
Καμιά άλλη ανάγκη η σκοπιμότητα δεν εξυπηρετεί η Εικόνα απ΄ το να
περιφρουρήσει την εμπειρία της Νέας εν Χριστώ Ζωής. Δέν προσφέ-
ρεται ως Τέχνη - καλλιτεχνικό έργο, που προβάλει τον δημιουργό του,
αλλά σαν αντίδωρο στους πιστούς για να στηρίζεται η Πίστη τους.

Ότι αφορά την Εικόνα, αναλογικά ισχύει για τους ύμνους και την θεία
Λειτουργία. Ας εξελιχτούν και αυτά σε μιά σύγχρονη μορφή να είναι πιό
κατανοητά και ευχάριστα.
Ξέρετε ότι υπάρχουν τέτοιες απόψεις. Και ίσως καταφέρουν να διαφο-
ροποιήσουν κάποια στοιχεία και να φέρουν πιό κοντά στην εποχή μας.
Ποιά μαρτυρία όμως προσφέρουμε με τον τρόπο αυτό; Τι άλλο είναι η
εκκοσμίκευση ;

8 
 
Η Εικόνα είναι Χριστοκεντρική. Περιγράφει Πνευματικά και ιστορικά
μεγέθη. Τα ιστορικά αναφέρονται σε συγκεκριμένο χώρο και εποχή.
Αυτό είναι δεδομένο και δεν μπορεί να πάρει άλλο χαρακτήρα (για να
καταγραφεί, λόγου χάρη, το πάντοτε παρόν των Μυστηρίων όπως
αφελώς επιχειρεί η πρώτη εικόνα). Για τις άλλες είμαι εντελώς ανίκανος
να έχω οποιαδήποτε πνευματική συγγένεια.

Τίποτε δεν απορρίπτεται καθώς βλέπετε....και βέβαια τίποτα δεν είναι

υποδεέστερο. Χωρίς εμπάθεια ομολογώ πως όλα επιτρέπονται πλήν
όμως όλα δεν συμφέρουν. ΑΝ Η ΑΛΛΑΓΗ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΤΕ
ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΧΩ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΕΙΟ. Εδώ όμως θα γεννηθούν νέες εν-
στάσεις, πάντοτε ευπρόσδεκτες.:

Το Ζήτημα είναι μεγάλο και χρειάζεται περισσότερη ανάλυση. Οι παρα-

τηρήσεις των συναδέλφων θα βοηθήσουν να προχωρήσουμε.
Πολλές Ευχές σε όλους που έχουν ακόμη την υπομονή να παρακο-
λουθούν.

Φ.Μ

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ΕΥΛΟΓΕΙΤΕ!

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΠΟΥ ΜΑΣ ΔΙΝΕΤΕ ΝΑ

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΟΥΜΕ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΙ ΔΥΣΕΠΙΛΥΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
"ΑΝΑΝΕΩΣΗ-ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ".

ΑΦΟΥ ΚΑΤΑΘΕΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ, ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΜΑΣ,

ΕΙΚΟΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΜΑΣ, ΘΑ ΖΗΤΗΣΟΥΜΕ ΛΙΓΟ
ΧΡΟΝΟ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΕΛΕΤΗΣΟΥΜΕ ΚΑΛΥΤΕΡΑ, ΟΠΩΣ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ, ΤΗΝ
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΑΣ ΑΝΩΤΕΡΩ ΕΙΣΗΓΗΣΙ ΚΑΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΟΥΜΕ ΤΙΣ
ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΑΠΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΜΑΣ.

ΘΑ ΧΑΡΟΥΜΕ, ΝΑ ΥΠΟΒΛΗΘΟΥΝ, ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΥ, ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΣΑΣ

ΟΠΟΙΕΣΔΗΠΟΤΕ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ, ΣΧΟΛΙΑ, ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ, ΚΛΠ., ΣΤΟ
ΚΑΤΩΤΕΡΩ ΚΕΙΜΕΝΟ.

"...ΚΑΤ' ΑΡΧΗΝ, ἡ ἀπόπειρά μας ἀντιπαρέρχεται τὸ ψευδο-δίλημμα:

«Δημιουργία ἢ Μίμηση;», τὸ ὁποῖο τίθεται συνεχῶς καὶ ἀφορᾶ τὶς
᾿Εκκλησιαστικὲς Τέχνες ἐν γένει, ἀλλὰ καὶ τὸ θεμέλιό τους, δηλαδὴ τὴν
᾿Ορθόδοξη Θεολογία.

α. ῾Η νέα μας προσέγγισις προϋποθέτει τὴν πεποίθησι τῆς ζώσης

Παραδόσεως, βάσει τῆς ὁποίας στὰ χαρισματικὰ «ὅρια» τῆς
᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας ὑφίστατο ἀνέκαθεν ἡ Δημιουργικὴ Συνέχεια, ὡς
ἀνακαινιστικὴ καὶ μεταμορφωτικὴ παρέμβασις καὶ ἐπίδρασις στὴν
῾Ιστορία.

9 
 
 β. Τοῦτο σημαίνει, ὅτι ἡ ᾿Εκκλησία, ὡς «χῶρος» ἐντὸς τοῦ ὁποίου
βιώνεται δυναμικὰ τὸ διαρκὲς παρὸν τοῦ Θεοῦ, «χωρίον τοῦ ἀπείρου
Πλαστουργοῦ», δὲν ὑποκύπτει ποτὲ στὸν πειρασμὸ νὰ προσκολλᾶται
δουλικὰ στὸ παρελθόν· ἄν τοῦτο συνέβαινε, τότε ὁ χαρακτήρας Της θὰ
ἦταν βεβαίως στατικός, δηλαδὴ ἀν-ιστορικὸς καὶ κατὰ συνέπειαν
μονοφυσιτικὸς καὶ μὴ σωτηριολογικός.

γ. ῾Η ζῶσα παρουσία καὶ μαρτυρία τῆς ᾿Εκκλησίας, διὰ μέσου ἐν

προκειμένῳ τῶν Λειτουργικῶν Τεχνῶν Της, σημαίνει κατ᾿ οὐσίαν μίαν
διαρκῆ διαδικασία, μέσῳ τῆς ὁποίας ἐπαναπροσλαμβάνονται
δημιουργικὰ τὰ γνήσια καὶ δόκιμα στοιχεῖα τῆς Παραδόσεώς Της,
προκειμένου νὰ «σαρκωθοῦν» αὐτὰ στὸ νέο ἱστορικὸ περιβάλλον της
καὶ τοιουτοτρόπως νὰ ἀντιμετωπισθοῦν λυσιτελῶς οἱ προκλήσεις τοῦ
ἑκάστοτε ἱστορικοῦ παρόντος.

δ. Τὸ ζητούμενον ἀνέκαθεν ἦταν ἡ μεταμορφωτική, ἐν Πνεύματι ῾Αγίῳ,

πρόσληψις τοῦ Παρόντος, ὡς συνέχεια καὶ «αὒξησις» τοῦ ἀεὶ ζῶντος
Παρελθόντος, ὑπὸ τὴν ἀνακαινιστικὴν προοπτικὴν τοῦ Μέλλοντος,
δηλαδὴ τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ἡ ῾Οποία εἶναι ἤδη παροῦσα.

ε. ῾Ομιλοῦντες ἐκκλησιαστικὰ γιὰ Παρελθὸν-Παρὸν-Μέλλον, ἐννοοῦμε

τὸν ἄτμητο καὶ ἑνιαῖο «χῶρο» τῆς ῾Ιερᾶς ῾Ιστορίας, ὅπου ὑφίσταται
δυναμικὰ τὸ διαρκὲς παρὸν τοῦ Θεοῦ, «χῶρος θεοφανίας», ὅπως
ἀκριβῶς ἡ ζωὴ εἶναι δυναμικὰ παροῦσα καὶ ἑνιαία στὴν ρίζα, τὸν κορμὸ
καὶ τούς κλάδους ἑνὸς δένδρου.

στ. ῾Ως ἐκ τούτου, μακρὰν τοῦ παραπαίοντος ψευδο-προβληματισμοῦ

μεταξὺ συντηρητισμοῦ καὶ φιλελευθερισμοῦ, ἤτοι ἀν-ιστορικότητος καὶ
ἐκ-κοσμικεύσεως, τὰ ὁποῖα εἶναι «στοιχεῖα τοῦ κόσμου τούτου», ἡ
εἰκαστικὴ πρότασις τῆς ᾿Ορθοδοξίας, ὡς χαρισματικὸ γεγονός, εἶναι
πάντοτε «καινὴ»/ νέα, ἀείποτε «ἀνακαινιζομένη» καὶ «ἀνακαινίζουσα»,
δηλαδὴ πάντοτε «σύγχρονος», ὡς διαρκὴς φανέρωσις τῆς «Καινῆς
Κτίσεως»: «ὥστε εἴ τις ἐν Χριστῷ καινὴ κτίσις· τὰ ἀρχαῖα παρῆλθεν,
ἰδοὺ γέγονε καινὰ τὰ πάντα» (Β΄ Κορινθ. ε´ 17)...".

ΕΠΙΣΥΝΑΠΤΟΥΜΕ ΚΑΙ ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ.

ΤΟ ΘΕΩΡΗΣΑΜΕ ΠΟΛΥ ΧΡΗΣΙΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΒΑΘΥΝΣΙ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ
ΜΑΣ...

ΕΥΧ.

Μ.γ.Γ.

10 
 
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ΕΥΛΟΓΕΙΤΕ Γ. ΓΑΒΡΙΗΛ!

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ, ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟ ΜΕ ΤΟΝ Κο ΜΑΡ-

ΚΟΠΟΥΛΟ. ΘΑ ΜΑΣ ΒΟΗΘΗΣΗ ΠΟΛΥ ΕΜΑΣ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ...

ΑΔ. ΘΕΟΔΩΡΑ

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

11 
 
Ο ΚΥΡΙΟΣ ΑΔ. ΘΕΟΔΩΡΑ.

ΕΠΙΣΗΣ, ΚΑΛΗ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ.

ΤΟΝ ΘΕΟ ΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ, ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟΝ κ.

ΦΙΛΙΠΠΟ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΚΑΛΩΣΥΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΟΜΟΝΗ ΝΑ ΜΑΣ
ΠΑΡΑΧΩΡΗ ΤΟΣΟ ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΟΛΟΓΙΚΗ "ΤΡΟΦΗ"...

ΑΣ ΦΑΝΟΥΜΕ ΕΥΓΝΩΜΟΝΕΣ ΛΟΙΠΟΝ, ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΣΥΖΗΤΗΣΙ

ΜΕ ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑΣ ΕΚΦΡΑΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΑΠΛΟΤΗΤΑ
ΚΑΙ ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΑ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΑΠΟΡΙΕΣ ΜΑΣ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΠΡΟΚΥΨΗ Η
ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΔΥΝΑΤΗ ΑΝΑΛΥΣΙ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ, ΠΡΟΣ ΩΦΕΛΕΙΑΝ
ΟΛΩΝ ΜΑΣ...

ΕΥΧ.
Μ.γ.Γ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Ευλογείτε,

Ευχαριστούμε για την ευκαιρία που μας δίνετε, να εμβαθύνουμε στην

θεωρία της Αγιογραφίας.

Λόγω "πίεσης" χρόνου αυτές τις ημέρες δεν μπορώ να συμμετάσχω

κανονικά στην συζήτησι, όπως επιθυμώ. Ελπίζω όμως πολύ σύντομα
να γίνη εφικτό.

Θα μου επιτρέψετε όμως να καταθέσω την άποψι φίλου μου

Αγιογράφου, ο οποίος προ ολίγου καιρού, όταν μιλούσαμε για τα
σοβαρά αυτά θέματα, απεφάνθη ο,τι όλα αυτά είναι απλώς απόψεις, οι
οποίες δεν μπορούν να έχουν σε καμμία περίπτωσι δεσμευτικό
χαρακτήρα.

Τι θα λέγατε επάνω σ' αυτό;

Εμμανουήλ

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Ευλογείτε,

Νομίζω ότι άν συνεχίσω να σχολιάζω θεολογικά το ζήτημα των Εικόνων

θα προκαλέσω, δικαίως, τους φίλους που συμμετέχουν. Ευτυχώς ο
Εμμανουήλ μού έδειξε το μονοπάτι απ΄ το οποίο θα μπορούσα να
συνεχίσω την συζήτηση αυτή.

"όλα αυτά είναι απλώς απόψεις, οι οποίες δεν μπορούν να έχουν σε

καμμία περίπτωσι δεσμευτικό χαρακτήρα....."

12 
 
Αυτό είναι αυτονόητο. Ας μην φανταστούμε πως θα μπορούσαμε να καταλήξουμε
σε κάποιο πόρισμα - συμπέρασμα για την Εικόνα, γιατί τότε θα επιβάλαμε την
περιορισμένη οπωσδήποτε αντίληψή μας πάνω στην Εκκλησιαστική έκφραση
αιώνων. Αυτό δεν σημαίνει πως η συζήτηση είναι ανώφελη και προσωπικά
πιστεύω πως στο τέλος θα βρεθούμε όλοι κερδισμένοι. Θα μου επιτρέψετε να
ανακεφαλαιώσω επιγραμματικά τα σημεία της προσωπικής μου κατάθεσης

1. Καμιά άλλη ανάγκη η σκοπιμότητα δεν εξυπηρετεί η Εικόνα απ΄ το να

περιφρουρήσει την εμπειρία της Νέας εν Χριστώ Ζωής. Δέν προσφέρεται ως
Τέχνη - καλλιτεχνικό έργο, που προβάλει τον δημιουργό του, αλλά σαν αντίδωρο
στους πιστόυς για να στηρίζεται η Πίστι τους

2. Δεν εννοώ την αμετακίνητη χρήση των παλαιών προτύπων. ΚΆΘΕ

ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑ ΕΊΝΑΙ ΕΥΠΡΟΣΔΕΚΤΗ,εφ' όσον προάγει και περιγράφει με
αρτιότερο τρόπο το εσώτερο περιεχόμενο των Εικόνων, δηλαδή, την εμπειρία
της εν Χριστώ Ζωής.

3. Ο αγιογράφος θα πρέπει να υπηρετεί τα νοήματα που μεταφέρει η Εικόνα και

όχι να υποκύπτει σε λύσεις καλλιτεχνικές που ίσως εντυπωσιάζουν αλλα
ταυτόχρονα δημιουργούν σύγχυση.

4. Η αποστολή της Εικόνας δεν είναι ο εντυπωσιασμός ή ο θαυμασμός του

πλούτου της κατασκευής της αλλά πρωτίστως η μαρτυρία της Εκκλησίας στον
κόσμο

5. Η Εικόνα είναι Χριστοκεντρική. Περιγράφει Πνευματικά και ιστορικά μεγέθη.

Τα ιστορικά αναφέρονται σε συγκεκριμένο χώρο και εποχή. Αυτό είναι δεδομένο
και δεν μπορεί να πάρει άλλο χαρακτήρα

6. Τίποτε όμως δεν απορρίπτεται και βέβαια τίποτα δεν είναι υπο-
δεέστερο....................

Αυτό το τελευταίο σημείο είναι μάλλον αντίθετο με τα προηγούμενα και θα

πρέπει να το εξηγήσω ........

Οι παραπάνω θέσεις αποτελούν μαρτυρία της προσωπικής μου εμπειρίας και

αισθάνομαι τιμή που καλούμαι να τις καταθέσω.. Ταυτόχρονα γνωρίζω πώς κάθε
άλλη μαρτυρία είναι εξ' ίσου σημαντική . Σε μια αδελφότητα οι διαφορετικές,
ακόμη και αντίθετες θέσεις ΔΕΝ είναι ανταγωνιστικές. Η διαφορά τους συνθέτει
την μέση οδό που αποτελεί μέτρο για τους χριστιανούς. Η δύναμη που συνοδεύει
την κάθε ομολογία, θα επηρεάσει στον ανάλογο βαθμό τον καθένα μας.

Έτσι λοιπόν όταν ομολογώ για ορισμένες εικόνες μηδενική πνευματική

συγγένεια, περιγράφω την σχέση μου με το έργο και όχι κάποιο είδος
περιφρόνησης ή απουσίας σεβασμού για τον δημιουργό του. Η ομολογία μου
αυτή έχει ως μόνο σκοπό να περιφρουρήσει αυτό που βιώνω ως πολύτιμο, στην
σχέση μου με την Εκκλησία.

Δεν θεωρώ λοιπόν τίποτε υποδεέστερο, ή μάλλον θεωρώ οπωσδήποτε υπο-

δεέστερο το δικό μου έργο. Αν τα παραπάνω αποτελούσαν απλώς ατομικές

13 
 
απόψεις, τότε η κατάθεσή τους δεν θα ήταν παρά μόνον αυτοπροβολή και θα
φανέρωναν ματαιοδοξία. Όμως η ΑΠΟΨΗ στο εκκλησιαστικό Σώμα αποτελεί
πρωτίστως ΕΥΘΥΝΗ προς τους αδελφούς.

7. Στην αντίληψή μου δεν έχει υποπέσει καμιά αλλαγή, προς το καλύτερο, από τα
πρότυπα του 14ου 15ου και μισού του 16ου αιώνα μέχρι σήμερα. Με μεγάλη
χαρά θα επιθυμούσα να μου υποδείξετε την διαφορετική σας άποψη

Πράγματι, θα ήταν πολύ σπουδαίο όλοι μας να κοινοποιήσουμε τις Εικόνες πού
μας "μίλησαν" περισσότερο, που κατά την γνώμη μας ξεχωρίζουν για την
πνευματικότητά τους και αποτελούν πρότυπα Ορδοδόξου Τέχνης.

Φ.Μ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Ηταν απαραίτητη η σύνοψη αυτή που μας κάνατε.

Πέραν αυτών πιστεύω ότι τέτοιου είδους διάλογος μπορεί εν μέρει και πάντα
υποκειμενικά να καλύψει για μας κάποια κενά. Τέτοια κενά δημιουργούνται από
το γεγονός και μόνο ότι βιώνουμε την πίστη μας "κοσμικά", μέσα στα πλαίσια
της καθημερινότητας μας και δεν έχουμε τις ευκαιρίες της προσευχής, του
στοχασμού, της ταπείνωσης ,της εγκράτειας, ακόμα και της απρόσκοπτης
άσκησης μας στην αγάπη μας προς τον Ανθρωπο.

Ούτε ζούμε πολλές ώρες με φωτισμένους "γέροντες", "καθοδηγητές" ή

πνευματικούς, όπου θα μπορούσαμε ίσως να στηριχθούμε και να φωτίσουμε την
αντίληψή μας για τα περί Θεού.

Διψάμε, λοιπόν μερικές φορές για "κουβέντα". Οχι μόνο για τα χρώματα, για το
σχέδιο, τις τεχνικές, αλλά για το κάτι άλλο. Γι αυτό που μεσολαβεί ανάμεσα στον
εικονογράφο, τον προσκυνητή, την εικόνα και το Φως.

Ενα παιδί που ζει μέσα σε μία μουσική οικογένεια δεν μπορεί παρά να αναπτύξει
το μουσικό του ένστικτο ή και ταλέντο. Εγώ δεν νιώθω να έχω τόση
θρησκευτική ζωή, που από μόνη της θα με μπολιάσει με τέτοιες καταβολές ώστε
να προσδώσουν στην όποια εικόνα καταπιαστώ αυτό που νιώθω ότι λείπει.
Δεν ξέρω τι είναι αυτό. Το ξανάπα: μπορεί να βρεθώ μπροστα σε μία εικόνα
χωρίς ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία και να με κάνει να σκεφτώ τον Θεό μου. Να
με κάνει να θέλω να Του πω κάτι. Μπορεί πάλι μπροστά από μία άλλη εικόνα,
καλλιτεχνικά αρτιώτερη να παρασυρθώ από τα ζωγραφικά της μέρη και να
σκεφτώ σαν καλλιτέχνης κάνοντας με το νου αναδρομές στο πώς έγινε αυτό, τι
ωραία που αποδώθηκε εκείνο, πώς επετεύχθη το αποτέλεσμα το άλλο...
Σε τέτοιες περιπτώσεις, θα προτιμούσα να είχα επιχειρήσει μία εικόνα σαν την
πρώτη, παρά τη δεύτερη.

Σας επισυνάπτω εικόνες όπως ζητήσατε

14 
 
Αθηνά Αλεξοπούλου Παππά

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΑΔ. ΑΘΗΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΙ ΣΑΣ.

ΙΣΩΣ ΟΙ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΑΣ ΜΟΝΑΧΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ

ΕΜΑΣ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΣΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΙΛΙΚΡΙΝΕΙΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΑΣ.

ΕΜΕΙΣ ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΜΟΝΟΝ ΝΑ ΥΠΕΝΘΥΜΙ-

ΣΟΥΜΕ ΚΑΤΙ ΓΝΩΣΤΟ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΙΔΑΣΚΕ Ο ΟΣΙΟΣ
ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΤΟΥ ΣΑΡΩΦ (ΚΑΙ ΣΕ ΛΑΪΚΟΥΣ, ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΣΕ ΜΟΝΑ-
ΧΟΥΣ), ΚΑΙ ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΣΧΕΤΟ ΜΕ ΤΑ ΟΣΑ ΑΝΑ-
ΦΕΡΕΤΕ ΚΑΙ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΦΑΝΕΡΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΚΟΙΝΗ ΔΙΨΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ
ΑΝΘΡΩΠΩΝ, ΠΟΣΟ ΜΑΛΛΟΝ ΑΥΤΩΝ ΠΟΥ ΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΝΑ ΖΩΓΡΑ-
ΦΙΖΟΥΝ ΤΑ ΘΕΙΑ ΜΕ ΠΙΣΤΗ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ:

"ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΟΚΤΗΣΙΣ ΤΟΥ

ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ"...

ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Μ.γ.Γ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

15 
 
ΕΥΛΟΓΕΙΤΕ!

ΑΝΑΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΙ ΕΙΚΟΝΩΝ, ΠΑΡΑΘΕΤΟΥΜΕ ΠΑΛΙ

ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΥΤΟ ΤΗΝ ΕΙΣΗΓΗΣΙ ΤΟΥ κ. ΦΙΛΙΠΠΟΥ, ΜΕ
ΕΝΣΩΜΑΤΩΜΕΝΕΣ ΚΑΠΟΙΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΡΙΕΣ ΜΑΣ.

ΑΥΤΗ Η ΕΠΑΝΑΛΗΨΙΣ ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΑΣ ΜΗ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗ ΤΟΥΣ

ΑΓΑΠΗΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΘΗΤΕΣ, ΠΟΥ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΤΗΝ
ΣΥΖΗΤΗΣΙ. ΤΗΝ ΚΡΙΝΟΥΜΕ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ, ΩΣΤΕ ΝΑ
ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΗ Η ΑΜΕΣΗ ΑΝΑΓΝΩΣΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ ΤΗΣ
ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΣ, ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΦΟΡΑ Η ΕΡΩΤΗΣΙ Ή ΑΠΟΡΙΑ ΜΑΣ.
ΓΙΝΕΤΑΙ ΔΗΛΑΔΗ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΗ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΙ ΤΗΣ
ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΣ.

ΑΛΛΩΣΤΕ, ΟΠΩΣ ΕΧΟΥΜΕ ΔΙΔΑΧΘΕΙ, ΙΣΧΥΕΙ ΠΑΝΤΟΤΕ, -ΚΑΙ

ΙΔΙΑΙΤΕΡΩΣ ΣΤΑ ΔΥΣΝΟΗΤΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ ΑΥΤΑ ΘΕΜΑΤΑ-, ΤΟ
ΣΟΦΟ ΡΗΤΟ: «ΕΠΑΝΑΛΗΨΙΣ ΜΗΤΗΡ ΜΑΘΗΣΕΩΣ»…

ΕΥΧ.

Μ.γ.Γ.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Ευλογείτε! Τελικά καταλήγουμε να συζητάμε για το επίκαιρο ζήτημα που

απασχολεί τους αγιογράφους , σχετικα με την στείρα αντιγραφή η την ανανέωση
-εξέλιξη της ορθόδοξης ζωγραφικής, Έχουν κατατεθεί πολλές γνώμες, έχουν
γίνει συνέδρια, μεγάλοι αγιογράφοι έχουν πάρει θέση και οπωσδήποτε τα
επιχειρήματα όλων των πλευρών είναι πάρα πολύ ενδιαφέροντα και ο κάθε
αγιογράφος πρέπει σε κάποιο βαθμό να έχει γνώση για το ζήτημα αυτό. Παρ' όλη
την διαμάχη δεν μπήκαν κανόνες που θα περιόριζαν την εκφραστική δυνατότητα
των καλλιτεχνών (όπως πχ συνέβει στην Κύπρο).

ΣΥΓΧΩΡΕΣΤΕ ΜΑΣ, ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΙ ΣΥΝΕΒΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ.

ΜΗΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΜΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΤΕ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ;

Έτσι ο καθένας μπορεί να έχει άποψη και να είναι από αρτηριοσκληρωτικός

(όπως φαίνομαι εγώ) , μετριοπαθής, έως νεωτεριστής και φορέας εξέλιξης.
Έχουμε λοιπόν 2 άκρα: αυτούς που δεν εννοούν να κάνουν βήμα από τα γνωστά,
και αυτούς πού θέλουν να εκφραστούν με στοιχεία και της εποχής μας.

Ο πόλεμος αυτός υπήρχε πάντοτε σε όλα τα κοσμικά ζητήματα και είναι λάθος
να τον μεταφέρουμε στην Εκκλησία. Έχω δηλώσει ότι δεν ανήκω σε κανένα
ρεύμα συντηρητικό η ανανεωτικό γιατί απλούστατα το πρόβλημα αυτό δεν
υφίσταται. Η θέση μου αυτή δεν υποστηρίζεται από την ιδιότητά μου σαν
αγιογράφος- πού είναι απόλυτα ασήμαντη- αλλά σαν μέλος της Εκκλησίας, όπου

16 
 
η ευθύνη μου είναι απόλυτη.

Η Εκκλησία και κάθε τι που συνδέεται με Αυτή, όπως οι Εικόνες, δέν χρειάζεται
ανανέωση γιατί δεν φθείρεται και δεν χρειάζεται να εξελιχθεί, γιατί το Σωμα της
είναι το ΑΛΦΑ και το ΩΜΕΓΑ. Προσέξατε, παρακαλώ, ότι η Ιερά Παράδοση
στό σύνολό της δημιουργήθηκε…

ΣΥΓΧΩΡΕΣΤΕ ΜΑΣ ΚΑΙ ΠΑΛΙ, ΑΛΛΑ Η ΧΡΗΣΙ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥ

ΧΡΟΝΟΥ (δημιουργήθηκε, βόηθησε, εξέφρασε), ΔΕΝ ΝΟΜΙΖΕΤΕ ΠΩΣ
ΠΕΡΙΟΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΖΩΣΑ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΙΚΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ,
ΜΑΖΙ ΜΕ Ο,ΤΙ ΑΥΤΗ ΕΚΦΡΑΖΕΙ (ΘΕΟΛΟΓΙΑ, ΠΙΣΤΗ, ΕΝ ΧΡΙΣΤΩ ΖΩΗ),
ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΜΟΝΟΝ;

…για να προστατέψει την Ζωντανή εμπειρία του Σώματος από τις αιρέσεις και
τις κακοδοξίες. Και η Τέχνη παράλληλα βόηθησε σ' αυτό και εξέφρασε στον
χρόνο με πληρότητα την εμπειρία της Εκκλησίας.. Καμιά άλλη ανάγκη η
σκοπιμότητα δεν εξυπηρετεί η Εικόνα απ΄ το να περιφρουρήσει την εμπειρία της
Νέας εν Χριστώ Ζωής. Δέν προσφέρεται ως Τέχνη - καλλιτεχνικό έργο, που
προβάλει τον δημιουργό του, αλλά σαν αντίδωρο στους πιστούς για να
στηρίζεται η Πίστι τους.

Ότι αφορά την Εικόνα, αναλογικά ισχύει για τους ύμνους και την θεία
Λειτουργία. Ας εξελιχτούν και αυτά σε μιά σύγχρονη μορφή να είναι πιό
κατανοητά και ευχάριστα.

Ξέρετε ότι υπάρχουν τέτοιες απόψεις. Και ίσως καταφέρουν να διαφοροποιήσουν

κάποια στοιχεία και να φέρουν πιό κοντά στην εποχή μας. Ποιά μαρτυρία όμως
προσφέρουμε με τον τρόπο αυτό; Τι άλλο είναι η εκκοσμίκευση ;

ΕΔΩ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΣΗΜΕΙΟ «ΚΛΕΙΔΙ», ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ

ΠΡΑΓΜΑΤΙ ΠΟΛΥ ΣΥΖΗΤΗΣΙ. ΘΑ ΕΠΑΝΕΛΘΟΥΜΕ …

ΘΑ ΜΑΣ ΕΠΙΤΡΕΨΕΤΕ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΥΤΟ ΔΥΟ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

1. ΠΩΣ ΠΕΡΙΦΡΟΥΡΕΙ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΝ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΝ

ΧΡΙΣΤΩ ΖΩΗΣ; ΚΑΙ

2. ΤΙ ΕΝΝΟΕΙΤΕ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΟ «ΜΑΡΤΥΡΙΑ»;

Η Εικόνα είναι Χριστοκεντρική. Περιγράφει Πνευματικά και ιστορικά μεγέθη.

Τα ιστορικά αναφέρονται σε συγκεκριμένο χώρο και εποχή. Αυτό είναι δεδομένο
και δεν μπορεί να πάρει άλλο χαρακτήρα, (για να καταγραφεί, λόγου χάρη, το
πάντοτε παρόν των Μυστηρίων όπως αφελώς επιχειρεί η πρώτη εικόνα).

ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ ΕΔΩ ΝΑ ΕΝΝΟΗΣΟΥΜΕ ΠΩΣ Η ΕΙΚΟΝΑ Η ΟΠΟΙΑ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ Ή ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ
ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΟΣ
(ΕΝΔΥΜΑΤΑ, ΚΤΙΡΙΑ, ΜΟΡΦΕΣ ΚΛΠ);

17 
 
Για τις άλλες είμαι εντελώς ανίκανος να έχω οποιαδήποτε πνευματική
συγγένεια.

Τίποτε δεν απορρίπτεται καθώς βλέπετε....και βέβαια τίποτα δεν είναι

υποδεέστερο. Χωρίς εμπάθεια ομολογώ πως όλα επιτρέπονται, πλήν όμως όλα
δεν συμφέρουν. ΑΝ Η ΑΛΛΑΓΗ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΤΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ
ΕΧΩ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΕΙΟ.

ΑΡΑ ΓΕ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΕΙΟ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ; (…«ΙΝΑ ΜΗ ΧΩΡΙΣ ΗΜΩΝ

ΤΕΛΕΙΩΘΩΣΙ», ΑΝΑΦΕΡΕΙ, ΟΠΩΣ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ, Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ
ΠΑΥΛΟΣ…).

ΚΑΙ ΑΝ ΟΧΙ ΠΩΣ ΘΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΟΥΜΕ ΠΡΟΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ

ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ, ΕΦ’ ΟΣΟΝ ΕΧΟΥΜΕ ΛΑΒΕΙ ΤΗΝ ΔΕΣΠΟΤΙΚΗ ΕΝΤΟΛΗ
«ΤΕΛΕΙΟΙ ΓΙΝΕΣΘΕ»…;

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΜΟΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΣΑΣ.

Εδώ όμως θα γεννηθούν νέες ενστάσεις, πάντοτε ευπρόσδεκτες:

Το Ζήτημα είναι μεγάλο και χρειάζεται περισσότερη ανάλυση. Οι παρατηρήσεις

των συναδέλφων θα βοηθήσουν να προχωρήσουμε.

Πολλές Ευχές σε όλους που έχουν ακόμη την υπομονή να παρακολουθούν.

Φ.Μ
 

18