Επιστολή του κ.

Τάσου Λύτρα
Η πλούσια χλωρίδα του Αιγάλεω – Ποικίλου Όρους/
Το νομικό καθεστώς προστασίας/ Θέσεις για τις δενδροφυτεύσεις.

Αγαπητέ Κώστα,
Όπως γνωρίζεις εδώ και μερικά χρόνια ασχολούμαι με την έρευνα και μελέτη των
οικότοπων και της χλωρίδας του Ποικίλου, επίκειται δε η δημοσίευση καταλόγου με την
χλωρίδα του Αιγάλεω – Ποικίλου, σε συνεργασία με την κ. Βαλλιανάτου διδάκτορα
συστηματικής βοτανικής και υπεύθυνη του Διομήδειου Βοτανικού Κήπου. Ο κατάλογος
αυτός θα γνωστοποιηθεί και σε όλους τους αρμόδιους πολιτειακούς και αυτοδιοικητικούς
φορείς. Με την ιδιότητά μου αυτή επίτρεψέ μου να διατυπώσω κι εγώ τις απόψεις μου για τα
θέματα των δενδροφυτεύσεων και άλλων διαχειριστικών παρεμβάσεων που γίνονται στο
Αιγάλεω – Ποικίλο, από αρμόδιους και μη φορείς, στο όνομα του «πρασινίσματος» ή και της
«οικολογικής ανασυγκρότησης», με αφορμή τα επιγενόμενα και επιλεγόμενα της
πολυδιαφημισμένης δενδροφύτευσης του Φεβρουαρίου.
Το Αιγάλεω – Ποικίλο δεν είναι ένα γυμνό βουνό. Η εικόνα αυτή που προβάλλεται και
αναπαράγεται, ακόμη και από «αρμόδιους» φορείς, δεν ανταποκρίνεται στην
πραγματικότητα. Παρά τις έντονες υποβαθμιστικές ανθρώπινες επενέργειες που έχει υποστεί
και υφίσταται, καθώς και τη δραστική μείωση της ελεύθερης έκτασής του, αποτελεί ένα
σημαντικό οικοσύστημα, με πλούσια χλωρίδα και πανίδα, τόπο ενδιάμεσης στάθμευσης
μεταναστευτικών πουλιών. Ο υγροβιότοπος της λίμνης Κουμουνδούρου αποτελεί συστατικό
στοιχείο του οικοσυστήματος αυτού. Το Αιγάλεω – Ποικίλο καλύπτεται από μεσογειακή
βλάστηση Oleo – Ceratonion (κωδικός 9320) που περιλαμβάνεται στην οδηγία 92/43 της Ε.Ε.
«για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας».
Περιλαμβάνει τέσσερεις αλληλοεπιδρούμενους τύπους οικοτόπων (Δάση με αυτοφυή
χαλέπιο πεύκη (κωδικός 9540), δάση με αείφυλλα σκληρόφυλλα δενδροειδή
(περιλαμβανομένων Juniperus spp – κωδικός 5210), φρύγανα (κωδικοί 5420 & 5430),
ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση (κωδικός 8210). Στους
οικότοπους αυτούς ενδιαιτούν πάνω από 650 είδη αυτοφυούς χλωρίδας πολλά από τα οποία
είναι σπάνια, ενδημικά και προστατευόμενα (με τους βιοτόπους τους) από την εθνική και
ευρωπαϊκή νομοθεσία καθώς και από διεθνείς συμβάσεις που έχει κυρώσει και η Ελλάδα
(μεταξύ αυτών και τα Centaurea attica ssp attica, Helianthemum hymettium, Merendera
attica, Scorzonera crocifolia, Stachys spruneri, που περιλαμβάνονται στο πρ. διάταγμα 67/81).
Στο Αιγάλεω – Ποικίλο υπάρχουν τουλάχιστον 20 προστατευόμενα είδη ορχιδεών. Οι
πληθυσμοί πολλών από τα είδη χλωρίδας είναι μικροί και βρίσκονται σε περιορισμένη
έκταση. Καθώς πρόκειται κυρίως για πόες, δηλαδή για είδη που φυτρώνουν, ανθίζουν και
αφού κάνουν τον κύκλο της ζωής τους μαραίνονται και χάνονται από το οπτικό μας πεδίο,
ενώ κάτω από την επιφάνεια του εδάφους παραμένουν οι σπόροι τους ή οι βολβοί τους,
οποιαδήποτε επέμβαση π.χ. δενδροφύτευσης, με τη χρήση μάλιστα και βαρειών εκσκαπτικών
μηχανημάτων, μπορεί να καταστρέψει αυτά και το μικροπεριβάλλον τους. Σε στενή
αλληλεξάρτηση με τα είδη χλωρίδας, στο Αιγάλεω – Ποικίλο υπάρχουν και πολλά έντομα –
επικονιαστές τους. Από τα 100 περίπου είδη που έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα τα 34 είδη
είναι πεταλούδες από τα οποία τέσσερα σπάνια και προστατευόμενα (Colias hyale
PIERIDAE, Gonepteryx rhamni PIERIDAE, Zerynthia polyxena PAPILIONIDAE,
Melanargia russiae SATYRIDAE). Το Αιγάλεω - Ποικίλο αποτελεί ακόμη βιότοπο της
σπάνιας, ενδημικής και προστατευόμενης κρασπεδωτής χελώνας (Testudo marginata).
Με όλα τα χαρακτηριστικά που έχει το Αιγάλεω – Ποικίλο είναι σοβαρή παράλειψη της
Πολιτείας που δεν το έχει ακόμη υπάγει σε νομικό καθεστώς απόλυτης προστασίας, σύμφωνα
με τις διατάξεις του ν. 1650/1986. Η υποχρέωση της Πολιτείας γι’ αυτό πηγάζει και από το
γεγονός ότι η έκταση του βουνού έχει χαρακτηριστεί ως δημόσια δασική, αναδασωτέα από
το 1936, τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους με τις 25638/23-11-68 και 25638/27-3-1969
Υπουργικές αποφάσεις, μόνιμο καταφύγιο θηραμάτων με την 34649/1753/6-5-1976
απόφαση του Υπουργού Γεωργίας. Σύμφωνα δε με ρητή διάταξη του άρθρου 31 παρ. 9 του ν.
1650/86, πρέπει το όρος Ποικίλο – Αιγάλεω, να ενταχθεί με Προεδρικό Διάταγμα στις
κατηγορίες του άρθρου 18 παρ. 3 του ίδιου νόμου για τις προστατευόμενες περιοχές. Στις
περιοχές τέλος αυτές, στις οποίες πρέπει να υπαχθεί το Αιγάλεω-Ποικίλο, καμία επέμβαση
δεν επιτρέπεται (ούτε δενδροφύτευση) χωρίς προηγούμενη ειδική περιβαλλοντική μελέτη.
Υπό τα δεδομένα αυτά και η δενδροφύτευση που έγινε στο Αιγάλεω – Ποικίλο τον
Φεβρουάριο 2010, είναι διαχειριστική πράξη σε προστατευόμενη δασική έκταση και
οικοσύστημα που χρήζει απόλυτη προστασία. Έγινε μάλιστα, χωρίς προηγούμενη ειδική
περιβαλλοντική μελέτη με την «θεσμική» κάλυψη και συμμετοχή του ΑΣΔΑ, ο οποίος ασκεί
διαχειριστικές δράσεις στο Αιγάλεω – Ποικίλο.
Το οικοσύστημα όμως του Αιγάλεω – Ποικίλου, όσο και ανθεκτικό να έχει αποδειχθεί στο
παρελθόν στις ανθρώπινες επεμβάσεις, βρίσκεται πλέον σε μία λεπτή και εύθραυστη
ισορροπία και πολλά είδη χλωρίδας έχουν τόσο μειωμένους πληθυσμούς ώστε κινδυνεύουν
να εξαφανιστούν. Οι δενδροφυτεύσεις συνεπώς που γίνονται με τον τρόπο που έγινε αυτή του
Φεβρουαρίου δεν είναι μόνο τυπικά παράνομες αλλά και ουσιαστικά επικίνδυνες αφού
συνοδεύονται με καταστροφές στην αυτοφυή χλωρίδα και εισάγουν στο οικοσύστημα με
τεχνητό τρόπο νέα είδη που μπορεί να επικρατήσουν και να εξαφανίσουν τα αυτοφυή και
ενδημικά.
Τέτοιο παράδειγμα υπάρχει σε συγκεκριμένη περιοχή του Ποικίλου, μεταξύ Πετρούπολης
και Καματερού, όπου έκταση πολλών στρεμμάτων επιχωματώθηκε και δενδροφυτεύτηκε, με
συνέπεια αντί της αυτοφυούς χλωρίδας να υπάρχει σήμερα θαμνότοπος με σπάρτα,
αλμυρίκια, λυγαριές και το ασιατικό καλλιεργούμενο είδος Albizia julibrissin. Στην κεφαλή
δε της έκτασης αυτής υπάρχει ισοπεδωμένη επιφάνεια με δύο δεξαμενές νερού που φέρουν
την επιγραφή «ΑΣΔΑ».
Θέλω να υπογραμμίσω ότι δεν ευθύνεται μόνο η ιδιωτική εταιρεία που οργάνωσε και
κάλυψε δημοσιογραφικά την συγκεκριμένη δενδροφύτευση, για τους δικούς της λόγους,
αλλά κυρίως ευθύνεται ο φορέας διαχείρισης ΑΣΔΑ που εμφανίσθηκε και ως
συνδιοργανωτής της δενδροφύτευσης αλλά ευθύνονται και όσοι τη νομιμοποίησαν με την
παρουσία τους, χωρίς να εξαιρούνται οι περιβαλλοντικοί σύλλογοι που συμμετείχαν.
Ας μου επιτραπεί να εκθέσω ένα ακόμη παράδειγμα «καταστροφικής διαχείρισης» στο
Αιγάλεω – Ποικίλο. Πριν δύο χρόνια είχα εντοπίσει έναν μικρό πληθυσμό ατόμων του
σπάνιου, ενδημικού και προστατευόμενου είδους χλωρίδας που λέγεται κενταύρια της
Αττικής (Centaurea attica) στο πλάι δασικού δρόμου πάνω από την Πετρούπολη. Τον
Σεπτέμβριο 2009 όλοι οι δασικοί δρόμοι του Ποικίλου «συντηρήθηκαν» και διανοίχθηκαν με
τη χρήση μπουλντόζας, η οποία, εκτός των άλλων καταστροφών που προκάλεσε, κατέστρεψε
και τις αττικές κενταύριες που φέτος μάταια τις αναζήτησα. Είναι βαρύς ο χαρακτηρισμός της
πράξης ως εγκλήματος κατά της φύσης με την επιβαρυντική περίσταση ότι τελέσθηκε στο
όνομα της προστασίας της; Ο κ. Μπιτούνης βέβαια, πρώην πρόεδρος του ΑΣΔΑ, σε
προφορική μας συζήτηση αρνήθηκε ότι ο ΑΣΔΑ έχει οποιαδήποτε σχέση με την
καταστρεπτική για τη χλωρίδα του Ποικίλου αυτή ενέργεια. Τότε όμως ποιος έστειλε τη
μπουλντόζα να καθαρίσει, διαπλατύνει και συντηρήσει τους δασικούς δρόμους του Ποικίλου;
Ο ΟΙΚΟΠΟΛΙΣ;
Η διαχείριση και προστασία του Αιγάλεω – Ποικίλου είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να
γίνεται για λόγους δημοσιότητας και απορρόφησης κονδυλίων.
Προσωπικά δεν κατανοώ γιατί οι περιβαλλοντικοί σύλλογοι και οργανώσεις που
συγκροτούνται και δρούν σε εθελοντική βάση, έχουν δε αναδείξει με τις δράσεις τους την
ανάγκη προστασίας του Ποικίλου από κάθε είδους βλέψεις, επεμβάσεις, πράξεις και
παραλείψεις, όχι μόνο εμπλέχτηκαν σε μία διαχειριστική παρέμβαση αρνητική για το
Ποικίλο, αλλά, απαντώντας στις ανόητες κατηγορίες που τους απευθύνονται, απολογούνται
κιόλας με το επιχείρημα ότι συμμετείχαν στην δενδροφύτευση, στην οποία έπρεπε να
αντιταχθούν. Όσον αφορά τα πρόβατα, φαίνεται ότι τελικά προκαλούν μικρότερες
καταστροφές απ’ όσες κάποιοι που ισχυρίζονται ότι «πρασινίζουν» και «ανασυγκροτούν» το
Αιγάλεω – Ποικίλο.
Περιστέρι 21-4-2010
Με φιλικούς χαιρετισμούς
Τάσος Λύτρας
δικηγόρος, ορειβάτης, τακτικός περιπατητής του Ποικίλου, ερευνητής χλωρίδας, μέλος του ΠΦΣΠ.