ȱ

ȱ
ȱ
ALGȱTʞHSGLȱSGSTEMGNDʞȱÜMUMGȱKEYFGYYʞTGNȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
GDARʞȱEDGLMʞSGȱ

kahinȱDURMAZȱ
QafqazȱUniversitetiȱ
ÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsiȱȱ
Komissiyasıȱüzvüȱ
Bakıȱ/ȱAZʞRBAYCANȱ
sdurmaz@qafqaz.edu.azȱ

QürbˬtȱMʞMMʞDOVȱ
QafqazȱUniversitetiȱ
ÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsiȱȱ
Komissiyasıȱkatibiȱ
Bakıȱ/ȱAZʞRBAYCANȱ
gurbet_abadi@hotmail.comȱ

XÜLASʞȱ

ElmiȱvˬȱtexnikiȱinkióafınȱçoxȱyüksˬkȱsürˬtȱqazandıÂıȱvˬȱˬlȱçatmazȱsˬviyyˬlˬrˬȱyüksˬldiyiȱgünümüzdˬȱbiliyinȱ
ˬhˬmiyyˬtiȱdˬȱartmıódır.ȱBunaȱparalelȱolaraqȱbiliyinȱverildiyiȱyerlˬrdˬn,ȱxüsusilˬȱdˬȱaliȱmˬktˬblˬrdˬnȱtˬlˬblˬrȱdˬȱ
artmıódır.ȱ Tˬhsilȱ müˬssisˬlˬriȱ artanȱ tˬlˬblˬrˬȱ cavabȱ verˬȱ bilmˬkȱ üçünȱ vˬȱ eyniȱ zamandaȱ sürˬtlˬȱ dˬyióˬnȱ bazarȱ
óˬrtlˬrinˬȱ uyÂunlaóaȱ bilmˬkȱ üçünȱ yeniȱ idarˬetmˬȱ modellˬriȱ axtarmaqȱ mˬcburiyyˬtindˬȱ qalırlar.ȱ Müasirȱ dövrdˬȱ
belˬȱmodellˬrdˬnȱˬnȱçoxȱtˬtbiqȱolunanȱvˬȱqˬbulȱolunanıȱ“ÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsi”ȱmodelidir.ȱBuȱmövȬ
zununȱtˬdqiqindˬȱˬsasȱmˬqsˬd,ȱilkȱˬvvˬllˬrȱemalatȱsektorundaȱtˬtbiqȱedilˬnȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsiȱ
anlayıóının,ȱABk,ȱAvropaȱvˬȱTürkiyˬdˬȱtˬhsilȱsektorundaȱdaȱmüvˬffˬqiyyˬtlˬȱtˬtbiqȱedildiyiniȱnˬzˬrˬȱçatdıraraq,ȱ
Bolonyaȱ Prosesinˬȱ qoóulanȱ vˬȱ tˬhsilinȱ keyfiyyˬtininȱ artırılmasıȱ istiqamˬtindˬȱ mühümȱ iólˬrȱ görmˬyˬȱ çalıóanȱ
Azˬrbaycandaȱdaȱbuȱidarˬetmˬȱfˬlsˬfˬsininȱaliȱtˬhsildˬȱeffektivȱvˬȱfaydalıȱnˬticˬlˬrȱverˬȱbilˬcˬyiniȱˬsaslıȱóˬkildˬȱ
göstˬrmˬkdir.ȱ
Açarȱsözlˬr:ȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsi,ȱaliȱtˬhsil,ȱtˬhsilȱsistemiȱ

TOTALȱQUALITYȱMANAGEMENTȱINȱSERVICESȱOFFEREDȱȱ
INȱHIGHERȱEDUCATIONALȱINSTITUTIONSȱ

ABSTRACTȱ

Theȱimportanceȱofȱ‘information’ȱhasȱsignificantlyȱboostedȱtodayȱinȱwhichȱscientificȱandȱtechnicalȱdevelopmentȱ
hasȱgainedȱanȱeverȬincreasingȱspeed.ȱAccordingly,ȱtheȱdemandsȱfromȱeducationalȱinstitutions,ȱespeciallyȱfromȱtheȱ
onesȱ atȱ tertiaryȱ level,ȱ haveȱ swollenȱ toȱ aȱ greatȱ extent.ȱ Educationalȱ institutionsȱ areȱ desperateȱ toȱ findȱ newȱ
administrativeȱ modelsȱ inȱ orderȱ toȱ adaptȱ themselvesȱ toȱ theȱ changingȱ marketȱ conditionsȱ andȱ toȱ meetȱ theȱ newȱ
demands.ȱ Amongȱ theȱ mostȱ widelyȱ acceptedȱ andȱ appliedȱ modernȱ modelsȱ isȱ theȱ modelȱ ofȱ ‘Totalȱ Qualityȱ
Management.’ȱȱ
ConsideringȱtheȱfactȱthatȱTotalȱQualityȱManagementȱwasȱfirstȱappliedȱinȱtheȱfieldȱofȱproduction,ȱtheȱpurposeȱ
ofȱ thisȱ studyȱ isȱ toȱ proveȱ thatȱ basedȱ onȱ European,ȱ American,ȱ andȱ Turkishȱ experience,ȱ TQMȱ canȱ obviouslyȱ beȱ
appliedȱsuccessfullyȱtoȱtertiaryȱeducationȱinȱAzerbaijanȱwhichȱhasȱjoinedȱtheȱBolognaȱprocess.ȱ
Keyȱwords:ȱTotalȱQualityȱManagement,ȱHigherȱEducationalȱInstitutions,ȱEducationȱSystem

Numberȱ22,ȱ2008ȱȱȱ 93
kahinȱDurmaz,ȱQürbˬtȱMˬmmˬdovȱ
Girióȱ
Elminȱ vˬȱ texnologiyanınȱ sürˬtlˬȱ inkióafȱ etȬ
diyiȱ müasirȱ cˬmiyyˬtimizdˬȱ biliyinȱ ˬhˬȬ
miyyˬtiȱ dˬȱ artmıódır.ȱ Bunaȱ paralelȱ olaraqȱ
biliyinȱistehsalȱedildiyiȱyerlˬrin,ȱxüsusilˬȱaliȱ
tˬhsilȱ müˬssisˬlˬrininȱ dˬȱ ˬhˬmiyyˬtiȱ vˬȱ
mˬsuliyyˬtlˬriȱartmıódır.ȱȱ
YüksˬkȱmiqdardaȱvˬsaitlˬrinȱsˬrfȱolunduÂuȱ
aliȱtˬhsilȱmüˬssisˬlˬrindˬnȱartıqȱtˬlˬbˬlˬrinȱ
ehtiyaclarınıȱ qaróılayaȱ bilˬn,ȱ mütˬmadiȱ vˬȱ
sürˬtliȱ birȱ óˬkildˬȱ dˬyióˬnȱ ˬmˬkȱ cˬmiyyˬtiȱ
tˬlˬblˬrinˬȱ ayaqȱ uyduraȱ bilˬn,ȱ vˬȱ cˬmiyyˬȬ
tinȱ tˬlˬblˬrinˬȱ cavabȱ verˬȱ bilˬnȱ keyfiyyˬtdˬȱ
proqramlarȱtˬqdimȱetmˬlˬriȱarzulanır.ȱ1ȱȱ
Rˬqabˬtinȱ artmasıȱ vˬȱ müótˬrilˬrinȱ dahaȱ
keyfiyyˬtliȱ malȱ vˬȱ xidmˬtȱ tˬlˬblˬriȱ xüsusiȱ
özˬlliklˬrˬȱ (keyfiyyˬtlˬrˬ)ȱ sahibȱ ióȱ gücünˬȱ
olanȱ ehtiyacıȱ artırır.ȱ Eyniȱ zamandaȱ inkióafȱ
edˬnȱ cˬmiyyˬtlˬrdˬ,ȱ Aliȱ tˬhsilȱ müˬssisˬlˬȬ
rindˬnȱ ictimaiȱ keyfiyyˬtinȱ artırılmasındaȱ
aktivȱ rolȱ oynamalarıȱ vˬȱ cˬmiyyˬtȱ qaróısınȬ
daȱöhdˬlikȱgötürmˬlˬriȱvˬȱmˬsuliyyˬtlˬriniȱ
dˬrkȱetmˬlˬriȱtˬlˬbȱedilir.ȱ
Gstehsalȱ sektorlarıȱ ilˬȱ eyniȱ óˬraitdˬȱ xidmˬtȱ
istehsalȱedˬnȱqurumlarda,ȱyˬniȱkonkretlˬóȬ
dirsˬkȱ universitetlˬrȱ dˬȱ bazarınȱ tˬlˬblˬrinˬȱ
uyÂunȱyeniȱmodellˬrȱaxtarıóındaȱolmalıdırȬ
larȱ vˬȱ olurlar.ȱ Müasirȱ dövrümüzdˬȱ ˬnȱ geȬ
nióȱ istifadˬȱ olunanȱ modelȱ Ümumiȱ KeyfiyȬ
yˬtinȱ Gdarˬȱ edilmˬsiȱ sistemidir.2,3ȱ Ümumiȱ
Keyfiyyˬtinȱ Gdarˬȱ edilmˬsiȱ anlayıóınınȱ sisȬ
1ȱ ȱȱTÜBAȬTÜBGTAKȬTTGVȬBilimȬTeknolojiȬSanayiȱ
Tartıómalarıȱ Platformu,ȱ Avrupaȱ BirliÂininȱ BilimȬ
TeknolojiȱveȱMühendislikȱAlanlarınaȱGliókinȱAkreȬ
ditasyonȱ Kuralȱ veȱ Kurumlarıȱ Çalıómaȱ Grubu,ȱ
YükseköÂretimdeȱ Kaliteȱ Yönetimiȱ Altȱ Grubuȱ
Raporu,ȱkubatȱ1996,ȱAnkara,ȱs.ȱ9ȱ
2ȱ ȱ AKTAN,ȱCoókunȱCan,ȱYüksekȱÖÂretimdeȱToplamȱ
KaliteȱYönetimi’ninȱUygulanmasi,ȱ
http://www.canaktan.org/egitim/universiteȬreformȱ
/toplamȬkalite.htm#_edn1#_edn1,ȱ24.04.2006ȱ
3ȱ ȱȱDEMGRKIRAN,ȱMahmut,ȱToplamȱKaliteȱYönetimiȱ
veȱ Türkȱ Endüstriȱ Gliókileriȱ Sistemineȱ Etkileri,ȱ
DeÂióimȱYayınları,ȱSakarya,ȱ1997,ȱs.18ȱ
94ȱ
teminȱtamamınıȱˬhatˬȱedˬnȱbirȱtˬrzȱȱolması,ȱ
özˬlȱsektorlaȱbirlikdˬȱdövlˬtȱiqtisadiyyatınȬ
daȱdaȱuÂurlaȱtˬtbiqȱedilmˬsinˬȱimkanȱverir.4ȱ
ÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsiȱ
Ümumiȱ Keyfiyyˬtinȱ Gdarˬȱ edilmˬsi;ȱ mütˬȬ
madiȱ inkióafaȱ ˬsaslananȱ müótˬriȱ mˬmnuȬ
niyyˬtiniȱˬsasȱalanȱyaóamȱtˬrzidir.ȱMükˬmȬ
mˬlliyˬȱ doÂruȱ aparanȱ birȱ yoldur.ȱ Ümumiȱ
Keyfiyyˬtinȱ Gdarˬȱ edilmˬsiȱ sisteminiȱ tˬtbiqȱ
edˬnȱmüˬssisˬlˬrdˬȱmütˬmadiȱöyrˬnmˬȱóˬȬ
raitiȱtˬminȱedˬrˬkȱmüótˬrilˬrinȱrazıȱqalmaȬ
larınıȱtˬminȱetmˬkȱvˬȱümumiyyˬtlˬȱmüótˬȬ
riȱ mˬrkˬzliȱ fˬaliyyˬtȱ göstˬrmˬkȱ ˬsasȱ mˬqȬ
sˬddir5.ȱȱ
Ümumiȱ Keyfiyyˬtȱ dedikdˬȱ ióçilˬrdˬnȱ vˬȱ
idarˬçilˬrdˬnȱ fˬrqliȱ rollarȱ tˬlˬbȱ edilir.ȱ
Buradaȱˬmˬkdaólarınȱöhdˬsinˬȱdüóˬnȱiólˬriȱ
ˬnȱ yüksˬkȱ sˬviyyˬdˬȱ yerinˬȱ yetirmˬyˬȱ çaȬ
lıómasıylaȱ birlikdˬ,ȱ ióȱ proseslˬrininȱ müˬyȬ
yˬnlˬódirilmˬsinˬȱçalıóanȱvˬȱmüˬyyˬnȱüsulȬ
larlaȱ bunuȱ sistemˬȱ uyÂunlaódıranȱ idarˬçiȬ
lˬrinȱdˬȱ ióçilˬrinȱproseslˬrdˬȱ yaxındanȱiótiȬ
rakȱetmˬlˬriniȱtˬminȱetmˬkȱüçünȱmüˬyyˬnȱ
tˬóviqediciȱ vasitˬlˬrdˬnȱ istifadˬȱ etmˬlˬriȱ
lazımdır.ȱȱ
KeyfiyyˬtȱAnlayıóıȱvˬȱTˬhsilinȱ
Keyfiyyˬtiȱȱ
KeyfiyyˬtȱkˬlmˬsiȱmüasirȱdövrümüzdˬȱtezȬ
tezȱiólˬdilˬnȱvˬȱˬhatˬsiȱbaxımındanȱmüxtˬȬ
lifȱolmasıȱsˬbˬbiȱilˬȱfˬrqliȱbaóaȱdüóülˬȱbilˬnȱ
vˬȱfˬrqliȱtˬrifȱedilˬnȱbirȱhadisˬdir.ȱDünyadaȱ
buȱ sahˬdˬȱ tˬdqiqatlarıylaȱ tanınanȱ müxtˬlifȱ
elmȱ xadimlˬriȱ keyfiyyˬtȱ anlayıóınaȱ aóaÂıȬ
dakıȱkimiȱfˬrqliȱtˬriflˬrȱgˬtirmiólˬr:6ȱ
ȱ ȱȱGENCEL,ȱ Ufuk,ȱ Türkiye’deȱ YükseköÂretimȱ HizȬ
4
metlerininȱSunumundaȱToplamȱKaliteȱYönetimiȱ
veȱ Akreditasyon,ȱ DEÜȱ Sosyalȱ Bilimlerȱ Enstitüsüȱ
Dergisi,ȱcilt:3,ȱSayı:3,ȱ2001,ȱs.164ȱ
ȱ ȱȱÇETGNȱCanan,ȱAKINȱBesim,ȱEROLȱVedat,ȱToplamȱ
5
Kaliteȱ Yönetimiȱ veȱ Kaliteȱ Güvenceȱ Sistemi,ȱ Betaȱ
Basım,ȱGstanbulȱ2001,ȱs.3ȱ
ȱ ȱȱBOZKURT,ȱRıdvan,ȱHizmetȱEndüstrilerindeȱKalite,ȱ
6
VerimlilikȱDergisi,ȱMPMȱYayını,ȱAnkaraȱ1996,ȱs.ȱ172ȱ
JournalȱofȱQafqazȱUniversityȱ

Keyfiyyˬtȱbirȱmalȱvˬȱyaȱxidmˬtinȱmüˬyyˬnȱ
birȱ ehtiyacıȱ ödˬmˬȱ qabiliyyˬtlˬriniȱ ortayaȱ
qoyanȱ xarakteristikanınȱ tamamıdır.ȱ (AmeȬ
rikaȱKeyfiyyˬtˬȱNˬzarˬtȱDˬrnˬyiȱȬȱASQC)ȱȱ
Keyfiyyˬtȱ birȱ mˬhsulunȱ vˬȱ yaȱ xidmˬtinȱ isȬ
tehlakçınınȱ tˬlˬblˬrinˬȱ uyÂunluqȱ dˬrˬcˬsiȬ
dir.ȱ(AvropaȱKeyfiyyˬtˬȱNˬzarˬtȱTˬókilatıȱȬ
EOQC)ȱȱ
Keyfiyyˬtȱ birȱ mˬhsulunȱ ehtiyaclaraȱ uyÂunȬluqȱ
dˬrˬcˬsidir.ȱȱ
(P.Crosby)ȱȱ
KeyfiyyˬtȱistifadˬyˬȱuyÂunluqdur.ȱȱ
(J.M.ȱJuran)ȱȱ
Yuxarıdaȱ verilˬnȱ bütünȱ tˬriflˬrȱ keyfiyyˬtȱ
anlayıóıȱ baxımındanȱ mˬqbulȱ tˬriflˬrdir.ȱ
Aralarındaȱcüziȱfˬrqlˬrȱvardır.ȱOrtaqȱmeyarȱ
“müótˬriȱ mˬmnunluÂu”dur.ȱ Bunlarıȱ ISOȱ
(Internationalȱ Organizationȱ forȱ StandardiȬ
zation)ȱ 9000Ȭninȱ verdiyiȱ tˬriflˬȱ yıÂcamlaóȬ
dıraȱ bilˬrik:ȱ Keyfiyyˬt,ȱ birȱ mˬhsulȱ vˬȱ yaȱ
xidmˬtinȱmüˬyyˬnlˬódirilˬnȱehtiyaclaraȱcaȬ
vabȱvermˬȱqabiliyyˬtinˬȱˬsaslananȱxüsusiyȬ
yˬtlˬrinȱ tamamıdır.7ȱ ISOȱ 9000ȱ standartlarȱ
sistemiȱtipindˬnȱvˬȱböyüklüyündˬnȱasılıȱolȬ
mayaraqȱhˬrȱbirȱquruluóunȱeffektivȱbirȱkeyȬ
fiyyˬtliȱ idarˬetmˬȱ sistemiȱ quraȱ bilmˬsiȱ vˬȱ
bunuȱuÂurlaȱtˬtbiqȱedˬȱbilmˬsiȱmˬqsˬdiylˬȱ
yaradılmıódır.ȱ Adıȱ çˬkilˬnȱ standartȱ keyfiyȬ
yˬtiȱ idarˬȱ etmˬȱ sistemlˬrininȱ ˬsaslarınıȱ
müˬyyˬnlˬódirirȱ vˬȱ keyfiyyˬtinȱ idarˬȱ edilȬ
mˬsiȱsistemiȱilˬȱbaÂlıȱanlayıólarıȱizahȱedir.8ȱ
Keyfiyyˬtȱ anlayıóıylaȱ baÂlıȱ hˬlˬȱ eramızdanȱ
ˬvvˬlkiȱ tarixlˬrˬȱ qˬdˬrȱ qeydlˬrˬȱ rastȱ gˬlȬ
mˬkȱ mümkündür.ȱ Mˬsˬlˬnȱ Misirȱ ehramlaȬ
rınınȱ tikintisindˬȱ istifadˬȱ edilˬnȱ daóȱ blokȬ
larınaȱ nˬzˬrȱ saldıqdaȱ oradakıȱ ölçülˬrinȱ dˬȬ
qiqliyiȱvˬȱhˬssaslıÂıȱustalarınȱiólˬrinˬȱmˬsuȬ
liyyˬtlˬȱyanaódıqlarından,ȱhˬminȱdaóȱblokȬ
larınınȱ sˬthininȱ vˬȱ kˬnarlarınınȱ ölçülˬrininȱ
dˬqiqliyininȱ yoxlanmasınınȱ yontulabilmˬsiȱ
ȱ ȱȱDEMGRKIRAN,ȱMahmut,ȱa.g.eȱs.45ȱ
7 10 ȱȱȱBUDAK,ȱGönülȱ;ȱBUDAK,ȱGülay,ȱAKAT,ȱGlter,ȱGóȬ
ȱ ȱȱTSȱENȱISOȱ9004,ȱKaliteȱYönetimȱSistemleriȬkartlar,ȱ
8 letmeȱYönetimi,ȱFakültelerȱKitapevi,ȱBarıóȱYayınȬ
TürkȱStandartlarıȱEnstitüsü,ȱAnkara,ȱMartȱ2004,ȱs.1ȱ
Numberȱ22,ȱ2008ȱ
AliȱTˬhsilȱSistemindˬȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱEdilmˬsiȱȱ
üçünȱ çoxȱ güclüȱ riyaziȱ ölçmˬlˬrinȱ aparıldıȬ
Âınınȱˬyaniȱsübutudur.ȱQˬdimȱMisirdˬȱmüȬ
ayinˬȱ mütˬxˬssislˬriȱ daóȱ bloklarınȱ çevrˬȬ
lˬrininȱ dikliyiniȱ ipȱ vasitˬsilˬȱ yoxlayırdılar.ȱ
Bundanȱ baóqaȱ Yunanȱ vˬȱ Romaȱ mˬdˬniyȬ
yˬtlˬrinˬȱaidȱˬntiqˬȱˬsˬrlˬrȱdˬȱkeyfiyyˬtȱanȬ
layıóınınȱ tarixiȱ köklˬriȱ haqqındaȱ mˬlumatȱ
verˬnȱbirȱbaóqaȱmˬnbˬȱolaraqȱdiqqˬtˬȱalınȬ
malıdır.ȱEyniȱzamandaȱJ.ȱGutenberqinȱmˬtȬ
bˬˬniȱkˬófȱetmˬsiȱdˬyiódirilˬȱbilˬnȱstandartȱ
hissˬlˬrinȱ istehsalıȱ vˬȱ bununȱ istifadˬsininȱ
ilkȱ nümunˬsiȱ olaraqȱ qˬbulȱ edilir.ȱ Eyniȱ óˬȬ
kildˬȱtarixinȱbilinˬnȱvˬȱilkȱyazılıȱkeyfiyyˬtˬȱ
tˬminatȱ sertifikatıȱ xarakterindˬȱ olanȱ HamȬ
murabiȱ Qanunlarınınȱ 229Ȭcuȱ maddˬsindˬȱ
“ˬgˬrȱ birȱ ustaȱ evȱ tikˬrsˬȱ vˬȱ eviȱ keyfiyyˬtliȱ
tikmˬdiyinˬȱ görˬȱ oȱ evȱ sahibininȱ baóınaȱ yıȬ
xılarsaȱ hˬminȱ inóaatȱ sahibininȱ boynuȱ vuȬ
rulur”ȱ ifadˬsiȱ yerȱ almıódır.ȱ Buȱ daȱ keyfiyȬ
yˬtˬȱdiqqˬtȱetmˬmˬyinȱçoxȱaÂırȱóˬkildˬȱcˬȬ
zalandırıldıÂınıȱgöstˬrir.ȱAncaqȱ“keyfiyyˬt”ȱ
anlayıóıȱ buȱ günȱ istifadˬȱ edildiyiȱ mˬnadaȱ
elmiȱanlayıóȱolaraqȱXIXȱˬsrdˬnȱetibarˬnȱelȬ
miȱˬdˬbiyyatdaȱistifadˬȱedilmˬyˬȱbaólamıóȬ
dır.9ȱȱ
Keyfiyyˬtȱ sistemininȱ inkióafȱ prosesiȱ dördȱ
ayrıȱ mˬrhˬlˬdˬȱ tˬdqiqȱ edilˬȱ bilˬr.ȱ Buȱ mˬrȬ
hˬlˬlˬrȱkˬkil:ȱ1Ȭdˬȱgöstˬrilmiódir.10ȱ
ȱ
9 ȱ ȱDEVEBAKAN,ȱ Nevzat,ȱ SaÂlıkȱ Góletmelerindeȱ
Kaliteȱ veȱ Algılananȱ Hizmetȱ Kalitesininȱ ÖlçülȬ
mesi,ȱ DEÜȱ Sosyalȱ Bilimlerȱ Enstitüsüȱ YayınlanȬ
mamıóȱYüksekȱLisansȱTezi,ȱ2001,ȱGzmir,ȱs.22Ȭ23ȱ
ları,ȱ3.Baskı,ȱGzmir,1999,ȱsh.391ȱ
95
kahinȱDurmaz,ȱQürbˬtȱMˬmmˬdovȱ
ȱ ÜMUMGȱ
KEYFGYYʞTGNȱ
YOXLANMASIȱ
KEYFGYYʞTGNȱȱ
*ȱȱQaróısınıȱ
MUAYGNʞSGȱ
almaqȱȱ
*ȱȱGstatistikȱ
yoxlamaȱ
kˬkilȱ1.ȱKeyfiyyˬtȱanlayıóınınȱinkióafȱprosesiȱ
kˬkilȱ1ȬdˬȱgörüldüyüȱkimiȱmüayinˬȱilˬȱbaóȬ
layanȱ keyfiyyˬtȱ anlayıóınınȱ inkióafȱ prosesi,ȱ
qaróısınıȱ almaȱ vˬȱ statistikȱ dˬyˬrlˬndirmˬȬ
lˬrˬȱˬsaslananȱkeyfiyyˬtˬȱnˬzarˬtȱprosesinˬȱ
çevrilmiódir.ȱ Keyfiyyˬtˬȱ nˬzarˬtȱ mˬrhˬlˬȬ
sindˬnȱsonrakıȱmˬrhˬlˬȱolanȱqaróısınıȱalmaȱ
prosesi,ȱ ISOȱ 9000ȱ Keyfiyyˬtˬȱ Tˬminatȱ SisȬ
temlˬriȱ vˬȱ bununȱ nˬticˬsindˬȱ verilˬnȱ sertiȬ
fikatȱ tˬqdimȱ etmˬȱ fˬaliyyˬtlˬrininȱ ˬhˬmiyȬ
yˬtȱ qazandıÂıȱ ȱ görülür.ȱ Keyfiyyˬtȱ anlayıóıȬ
nınȱ sonȱ mˬrhˬlˬsiȱ isˬȱ Ümumiȱ Keyfiyyˬtinȱ
Gdarˬȱedilmˬsidir.ȱȱ
Tˬhsilȱ vˬȱ keyfiyyˬtȱ anlayıólarıȱ ˬslindˬȱ birȬ
birindˬnȱ ayrılmayan,ȱ birȬbiriniȱ tamamlaȬ
yanȱ anlayıólardır.ȱ Tˬhsildˬȱ keyfiyyˬtiȱ yaxȬ
óılaódırmaȱ fˬaliyyˬtlˬriniȱ düzȱ birȱ yoldanȱ
dahaȱ çoxȱ dolayıȱ birȱ yolȱ kimiȱ xarakterizˬȱ
etmˬkȱ mümkündür.ȱ Belˬȱ ki,ȱ tˬhsildˬȱ keyȬ
fiyyˬtȱ yoluȱ planlamaqdan,ȱ tˬtbiqȱ etmˬkȬ
dˬn,ȱ analizȱ etmˬkdˬnȱ vˬȱ inkióafȱ etdirmˬkȬ
dˬnȱ keçir.ȱ Birinciȱ mˬrhˬlˬȱ mütˬmadiȱ vˬȱ
düzgünȱ planlamaȱ fˬaliyyˬtlˬrininȱ hˬyataȱ
keçirilmˬsiȱ mˬrhˬlˬsidir.ȱ Bundanȱ sonraȱ
planınȱdüzgünȱtˬtbiqiȱmˬrhˬlˬsiȱgˬlir.ȱSonȬ
rakıȱmˬrhˬlˬdˬȱ inkióafȱ proqramınınȱmüˬyȬ
yˬnlˬódirilmˬsiȱüçünȱmüótˬriȱehtiyaclarınınȱ
düzgünȱtˬsbitȱedilmˬsi,ȱyˬniȱˬvvˬlkiȱfˬaliyȬ
yˬtlˬrinȱ analiziȱ aparılır.ȱ Hˬyatınȱ dinamikȱ
birȱ sürˬtlˬȱ inkióafȱ etdiyiȱ birȱ óˬraitdˬȱ tˬhsilȱ
96ȱ
KEYFGYYʞTGNȱ
ȱ
GDARʞEDGLMʞSGȱ
ȱ *ȱ YaóamȱTˬrziȱȱ
KEYFGYYʞTȱ
ȱ *ȱ Gótirakçılıqȱ
TʞMGNATIȱ
ȱ *ȱ MüótˬriȱMˬrkˬzlilikȱ
*ȱQaróısınıȱalmaqȱ
ȱ
*ȱ DavamlıȱGnkióafȱ
*ȱISOȱ9000ȱ *ȱ ProblemȱHˬlletmˬȱ
ȱ
*ȱSertifikatȱȱ *ȱ Prosseslˬriȱ
ȱ Müˬyyˬnlˬódirmˬȱ
ȱ *ȱ Sˬlahiyyˬtlˬrinȱ
Paylaódırılmasıȱ
ȱ
*ȱ GdarˬetmˬȱSistemiȱ
ȱ Yaratmaȱ
ȱ
sahˬsindˬȱ iólˬyˬnȱ ióçilˬrinȱ baóȱ verˬnȱ proȬ
seslˬriȱ daimȱ izlˬmˬlˬri,ȱ bildiklˬriniȱ baóqaȬ
larıylaȱ paylaómalarıȱ vˬȱ qrupȱ óˬklindˬȱ birȱ
ailˬȱ olaraqȱ iólˬmˬlˬrinˬȱ maneȱ olanȱhallarınȱ
aradanȱ qaldırılmasınaȱ çalıómalarıȱ vacibȱ
óˬrtlˬrdˬnȱbiridir11.ȱȱ
ÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsininȱ
ʞsasȱPrinsiplˬriȱȱ
MüótˬriȱMˬrkˬzlilikȱȱ
ÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsiȱeyniȱzaȬ
mandaȱ “müótˬriȱ mˬrkˬzliȱ idarˬetmˬ”ȱ anȬ
layıóıȱ kimiȱ dˬȱ qˬbulȱ edilir.ȱ Müˬssisˬlˬrinȱ
mˬqsˬdiȱmüótˬrilˬrinȱarzularınaȱvˬȱtˬlˬblˬȬ
rinˬȱ uyÂunȱ malȱ vˬȱ xidmˬtȱ tˬqdimȱ etmˬkȬ
dir.ȱ Müótˬrilˬrinȱ mˬmnunluÂunuȱ mˬhsulȱ
vˬȱ xidmˬtlˬrinȱ keyfiyyˬtiȱ müˬyyˬnlˬódirir.ȱ
Müótˬrilˬrinȱ tˬlˬblˬriȱ istiqamˬtindˬȱ müˬsȬ
sisˬninȱbütünȱóöbˬlˬrininȱistiqamˬtlˬndirilȬ
mˬsi,ȱ lazımiȱ dˬstˬkȱ verilmˬsiȱ vˬȱ müótˬriȱ
tˬlˬblˬrinˬȱcavabȱverˬrˬkȱonlarınȱmˬmnunȬ
luÂununȱ tˬminȱ edilmˬsiȱ ˬsasȱ hˬdˬfdir.ȱ
Müˬssisˬlˬrȱ müótˬrilˬrinˬȱ baÂlıdırlarȱ vˬȱ
bunaȱ görˬȱ dˬȱ müótˬrininȱ buȱ günkiȱ vˬȱ gˬȬ
lˬcˬkdˬkiȱ ehtiyaclarınıȱ düzgünȱ müˬyyˬnȬ
lˬódirmˬli,ȱmüótˬrilˬrinȱóˬrtlˬriniȱyerinˬȱyeȬ
ȱȱYENEN,ȱV.ȱZeki,ȱGÖZLÜ,ȱSıtkı,ȱ“YüksekȱÖÂretimȬ
11
deȱ Müóteriȱ Beklentileri:ȱ Türkiye’denȱ Örnekler”,ȱ
GTÜȱDergisi,ȱcilt:2ȱSayı:2,ȱNisanȱ2003,ȱs.ȱ32ȱ
JournalȱofȱQafqazȱUniversityȱȱ

tirmˬliȱ vˬȱ hˬttaȱ müótˬrilˬrinȱ arzuladıqlarıȱ
keyfiyyˬtȱstandartınıȱdaȱaómalıdırlar12.ȱȱ
MüˬssisˬȱRˬhbˬrliyininȱLiderliyiȱvˬȱ
Mˬsuliyyˬtiȱȱ
Keyfiyyˬtiȱartırmaȱfˬaliyyˬtlˬrininȱizlˬndiyiȱ
müˬssisˬlˬrdˬȱ rˬhbˬrliyinȱ liderliyiȱ çoxȱ vaȬ
cibdir.ȱ Keyfiyyˬtlˬȱ baÂlıȱ nˬzˬriyyˬçilˬrdˬnȱ
biriȱ olanȱ Ishıkaˬanınȱ dediyiȱ kimiȱ “ʞgˬrȱ
rˬhbˬrlikȱ buȱ fˬaliyyˬtlˬrdˬȱ öndˬrlikȱ etmirȬ
sˬȱ keyfiyyˬtˬȱ nˬzarˬtȱ fˬaliyyˬtlˬrindˬnȱ ˬlȱ
çˬkin”.ȱ Çünkiȱ hˬrȱ birȱ müˬssisˬninȱ ˬnˬȬ
nˬsiniȱ liderlˬrȱ tˬókilȱ edirȱ vˬȱ inkióafȱ etdirȬ
mˬkȱ dˬȱ birinciȱ dˬrˬcˬdˬȱ onlarınȱ ióidir.ȱ
Ümumiȱ Keyfiyyˬtinȱ Gdarˬȱ edilmˬsiȱ praktiȬ
kasındaȱ xüsusilˬȱ rˬhbˬrliyinȱ ˬmˬkdaólaraȱ
münasibˬtiȱ mühümȱ ˬhˬmiyyˬtȱ kˬsbȱ edir.ȱ
Góçilˬrinȱ özlˬriniȱ ailˬninȱ birȱ üzvüȱ olaraqȱ
hissetmˬlˬrininȱ tˬminȱ edilmˬsi,ȱ ióçilˬrinȱ
fˬrqliȱ fikirlˬrˬȱ vˬȱ xarakterlˬrˬȱ düzgünȱ qiyȬ
mˬtȱ verilmˬsiȱ vˬȱ düzgünȱ istifadˬȱ edilmˬsiȱ
sisteminȱˬsasınıȱtˬókilȱedir13.ȱȱ
Liderliyinȱ mˬqsˬdiȱ insanlarınȱ xˬtalarınıȱ
tapmaqȱ deyil,ȱ ˬksinˬȱ meydanaȱ gˬlˬnȱ xˬtaȬ
larınȱ sˬbˬblˬriniȱ ortadanȱ qaldırmaqȱ vˬȱ inȬ
sanlarınȱ dahaȱ azȱ ˬziyyˬtlˬȱ dahaȱ yaxóıȱ iólˬrȱ
görˬȱ bilˬcˬklˬriȱ óˬraitinȱ tˬminȱ edilmˬsidir.ȱ
Ümumiȱ Keyfiyyˬtinȱ Gdarˬȱ edilmˬsiȱ sisteȬ
mininȱ birȱ müˬssisˬdˬȱ uÂurluȱ birȱ óˬkildˬȱ
tˬtbiqȱ edilˬȱ bilmˬsiȱ üçünȱ rˬhbˬrliyinȱ yolȱ
göstˬrici,ȱmaksimumȱiótirakıȱtˬminȱediciȱvˬȱ
effektivȱ liderliyˬȱ ˬsaslananȱ strategiyaȱ izlˬȬ
mˬsiȱóˬrtdir.ȱVˬzifˬȱvˬȱsˬlahiyyˬtlˬr,ȱmˬsuȬ
liyyˬtlˬrȱ óˬffafȱ birȱ proqramȱ vˬȱ planȱ daxiȬ
lindˬȱ müˬyyˬnlˬódirilmˬlidir14.ȱ MüˬssisˬȬ
ȱȱTSȱIWAȱ2,ȱKaliteȱYönetimȱSistemleriȬISOȱ9001:2000ȱ
12
Standardınınȱ EÂitimdeȱ Uygulanmasıȱ Gçinȱ KılaȬ
vuz,ȱ Türkȱ Standartlarıȱ Enstitüsü,ȱ Ankara,ȱ Nisanȱ
2006,ȱs.ȱ10ȱ
ȱȱȱkGMkEK,ȱMuhittin,ȱKaliteȱYönetimi,ȱMarmaraȱÜnv.ȱ
13
Yayınları,ȱGstanbulȱ1998,ȱs.ȱ135ȱ
ȱȱȱTEKGN,ȱ Mehmet;ȱ GÜL,ȱ Hasan,ȱ EÂitimȱ KurumlaȬ
14
rındaȱToplamȱKaliteȱYönetimiȱAnlayıóıȱveȱUyguȬ
lamalarıȱ Üzerineȱ Gaziȱ Osmanȱ Paóaȱ ÜniversiteȬ
sindeȱ Birȱ Araótırma,ȱ XII.ȱ Ulusalȱ Kaliteȱ Kongresi,ȱ
2003,ȱs.ȱ5ȱ
Numberȱ22,ȱ2008ȱȱȱ
AliȱTˬhsilȱSistemindˬȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱEdilmˬsiȱ
ninȱ strategiyasıȱ vˬȱ fˬaliyyˬtȱ siyasˬtiȱ müˬsȬ
sisˬȱ daxilindˬȱ yayılmalıȱ vˬȱ bütünȱ fˬaliyȬ
yˬtlˬrˬȱuyÂunlaódırılmalıdır.ȱȱ
QrupȱkˬklindˬȱGólˬmˬȱvˬȱyaȱHˬrȱkˬsinȱ
FˬaliyyˬtlˬrdˬȱGótirakıȱȱ
ÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsindˬȱqrupȱ
óˬklindˬȱ fˬaliyyˬtinȱ mˬqsˬdi,ȱ rˬhbˬrliyinȱ
düóünmˬsi,ȱ ˬmˬkdaólarınȱ isˬȱ buȱ düóüncˬȬ
lˬriȱicraȱetmˬlˬriȱdeyildir.ȱ“Birȱióiȱˬnȱyaxóıȱoȱ
ióiȱ icraȱ edˬnȱ bilˬr”ȱ prinsipinˬȱ ˬsaslanaraqȱ
hˬrȱbirȱióçiȱözȱsˬlahiyyˬtlˬriȱçˬrçivˬsindˬȱözȱ
vˬzifˬsiniȱ icraȱ etmˬli,ȱ ióȱ proseslˬrininȱ yaxȬ
óılaódırılmasıȱistiqamˬtindˬȱtˬkliflˬriniȱverȬ
mˬliȱ vˬȱ buȱ yollaȱ sisteminȱ iólˬyióindˬȱ aktivȱ
iótirakȱ etmˬsiȱ çoxȱ vacibdir.ȱ Góçilˬrinȱ aktivȱ
iótirakınınȱ tˬminȱ edilmˬsiylˬȱ “müˬssisˬȱ
ˬnˬnˬsi”ȱ ninȱ formalaómasıȱ vˬȱ hˬrȱ birȱ ióçiȬ
ninȱ müˬssisˬyˬȱ dahaȱ çoxȱ sahibȱ çıxmasınıȱ
tˬminȱedˬcˬkdir.ȱkˬffafȱqaróılıqlıȱˬlaqˬlˬrinȱ
qurulmasıȱ vˬȱ ióçilˬrˬȱ tˬlimȱ kurslarınınȱ keȬ
çirilmˬsiȱ buȱ prosesiȱ sürˬtlˬndirˬcˬkdir.ȱ
Müˬssisˬlˬrinȱ hˬdˬflˬriniȱ mˬnimsˬyˬnȱ vˬȱ
etimadȱ göstˬrilˬrˬkȱ müˬyyˬnȱ sˬlahiyyˬtlˬrȱ
verilˬnȱ ióçilˬrȱ uÂurȱ qazanmanınȱ ˬsasȱ amilȬ
lˬriȱolacaqdır.ȱʞslindˬȱ ÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱ
Gdarˬȱ edilmˬsiȱ sistemininȱ uÂurluȱ tˬtbiqi,ȱ
qrupȱóˬklindˬȱbirlikdˬȱiólˬyˬȱbilmˬȱqabiliyȬ
yˬti,ȱ hˬrȱ kˬsinȱ iólˬrˬȱ mˬsuliyyˬtlˬȱ yanaóȬ
masıȱvˬȱmütˬmadiȱyaxóılaódırmaȱfˬaliyyˬtȬ
lˬrininȱicraȱedilˬȱbilmˬsiȱayrıȬayrıȱfˬrdlˬrinȱ
keyfiyyˬtindˬnȱasılıdır.ȱÜmumiȱKeyfiyyˬtˬȱ
Gdarˬȱ edilmˬsiȱ sistemininȱ ˬnȱ mühümȱ mˬqȬ
sˬdiȱinsanlaraȱhörmˬtlˬȱyanaóılanȱbirȱióȱóˬȬ
raitininȱtˬminȱedilmˬsidir.ȱȱȱȱȱȱȱȱ
MütˬmadiȱYaxóılaódırmaȱȱ
Mütˬmadiȱ yaxóılaódırmaȱ istiqamˬtindˬȱ ióȬ
lˬrinȱ görülmˬsiȱ Ümumiȱ Keyfiyyˬtinȱ Gdarˬȱ
edilmˬsininȱ ˬsasȱ fˬaliyyˬtȱ sahˬlˬrindˬndir.ȱ
Buȱanlayıódaȱˬnȱmühümȱdˬyˬrȱ“yeniliklˬrˬȱ
(dˬyióim)ȱaçıqlıq”dır.ȱBunaȱgörˬȱióȱicraçılaȬ
rınaȱ problemlˬrinȱ ˬsasȱ sˬbˬblˬriniȱ müˬyȬ
yˬnȱ etmˬlˬriȱ vˬȱ mˬntiqliȱ qˬrarlarȱ verˬȱ bilȬ
mˬlˬriȱ üçünȱ faydalıȱ vˬȱ lazımlıȱ mˬlumatlarȱ
97
kahinȱDurmaz,ȱQürbˬtȱMˬmmˬdovȱ
ˬldˬȱ etmˬȱ üsullarıȱ öyrˬdilir.ȱ Mütˬmadiȱ
yaxóılaódırmanınȱ ˬsasȱ amiliȱ olanȱ PUKOȱ
(Planla,ȱ UyÂulaȱ (tˬtbiqȱ et),ȱ Kontrolȱ et,ȱ ÖnȬ
lˬmȱalȱ(tˬdbirȱgör))ȱsistemiȱyaxóıȱiólˬdilmˬȬ
lidir.ȱ Buȱ eyniȱ zamandaȱ “Demingȱ Sistemi”ȱ
kimiȱ dˬȱ tanınır.ȱ Buȱ sisteminȱ tˬkrarıȱ mütˬȬ
madiȱ olaraqȱ mükˬmmˬliȱ axtardıÂıȱ üçünȱ
heçȱvaxtȱbitmir.ȱStandartlaóma,ȱsˬnˬdlˬómˬȱ
vˬȱ mütˬmadiȱ öyrˬnmˬklˬȱ istehsaldaȱ uÂurȬ
luȱpraktikaȱmˬnimsˬnir15.ȱȱ
Mütˬmadiȱ yaxóılaódırma,ȱ müˬyyˬnȱ birȱ
müddˬtȱ ˬrzindˬȱ müótˬrilˬrinȱ mˬmnunluȬ
Âunuȱ vˬȱ müˬssisˬninȱ rˬqabˬtˬȱ davamlılıȬ
Âınıȱartırmaqȱmˬqsˬdilˬȱistehsalȱprosesindˬȱ
iótirakȱ edˬnȱ ióçilˬrin,ȱ ˬmˬliyyatȱ proseslˬriȬ
nin,ȱ texnikiȱ imkanlarınȱ azȬazȱ ancaqȱ çoxȱ
saydaȱinkióafınıȱtˬminȱetmˬyi,ȱbununȱparaȬ
lelindˬȱdˬȱistehsalȱˬmˬliyyatlarınaȱsˬrfȱoluȬ
nanȱ vˬsaitȱ miqdarınınȱ eyniȱ nisbˬtdˬȱ azalȬ
dılmasınıȱ ifadˬȱ edˬnȱ anlayıódır.ȱ Mütˬmadiȱ
yaxóılaódırmaȱ nˬticˬdˬnȱ ziyadˬȱ nˬticˬyˬȱ
aparanȱproseslˬrlˬȱbaÂlıȱbirȱhadisˬdir.ȱYˬni,ȱ
ˬgˬrȱ nˬticˬninȱ yaxóılaódırılmasıȱ istˬnirsˬ,ȱ
birinciȱ dˬrˬcˬdˬȱ nˬticˬyˬȱ aparanȱ proseslˬrȱ
yaxóılaódırılmalıdır16.ȱȱ
AliȱTˬhsilȱSistemindˬȱKeyfiyyˬtˬȱ
Nˬzarˬtȱ
MilliȱvˬȱbeynˬlxalqȱalˬmdˬȱrˬqabˬtinȱgedˬȬ
rˬkȱ artmasıȱ nˬticˬsindˬȱ idarˬetmˬȱ sistemȬ
lˬrininȱ yeganˬȱ mˬqsˬdi,ȱ qısaȱ müddˬtdˬȱ
mˬmulatlarınȱ istehsalındaȱ vˬȱ yaȱ xidmˬtȱ
göstˬrilmˬsindˬȱisrafınȱqaróısınıȱmaksimumȱ
alaraqȱ rˬqabˬtȱ gücünüȱ artırmaq,ȱ uzunȱ
müddˬtdˬȱisˬȱmüˬssisˬninȱfˬaliyyˬtȱgöstˬrȬ
diyiȱ sektordaȱ liderȱ olmasınıȱ tˬminȱ etmˬkȬ
dir.ȱBuȱmˬqsˬdˬȱçatmaqȱüçünȱˬnȱvacibȱvaȬ
sitˬȱkeyfiyyˬtliȱióçiȱqüvvˬsinˬȱsahibȱolmaqȬ
dır.ȱ Keyfiyyˬtliȱ ióçiȱ qüvvˬsininȱ yetiódirilȬ
diyiȱˬnȱmühümȱmüˬssisˬlˬrdˬnȱbiriȱolanȱaliȱ
tˬhsilȱ müˬssisˬlˬrininȱ vˬȱ universitetlˬrinȱ
ȱȱȱTEKGN,ȱȱGÜL,ȱa.g.e.,ȱs.ȱ4ȱ
15
ȱȱȱAKIN,ȱ Besim;ȱ ÇETGN,ȱ Canan,ȱ EROL,ȱ Vedat,ȱ TopȬ
16
lamȱKaliteȱYönetimiȱveȱISOȱ9000ȱKaliteȱGüvenceȱ
Sistemi,ȱBetaȱBasım,1.Baskı,ȱGstanbulȱ1998,ȱs.ȱ84ȱ
98ȱ
göstˬrdiyiȱxidmˬtlˬrinȱkeyfiyyˬtininȱartırılȬ
masıȱ daȱ bütünȱ sektorlarınȱ keyfiyyˬtinˬȱ tˬȬ
sirȱedˬnȱˬsasȱamillˬrdˬnȱbiridir.ȱȱ
AliȱtˬhsildˬȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilȬ
mˬsiȱ tˬhsilȱ proseslˬrininȱ düzgünȱ Gdarˬȱ
edilmˬsiylˬȱ birlikdˬȱ tˬhsilinȱ keyfiyyˬtiniȱ
müótˬriȱ ehtiyaclarınaȱ uyÂunȱ birȱ sˬviyyˬdˬȱ
qaróılanmasıȱ istiqamˬtindˬȱ mˬhsuldarlıÂınȱ
artırılmasınaȱ xidmˬtȱ edir.ȱ Sˬrbˬstliyinȱ artȬ
masıȱilˬȱkeyfiyyˬtinȱartırılmasıȱarasındaȱdüzȱ
mütˬnasibȱ ˬlaqˬȱ mövcuddur.ȱ Ancaqȱ tˬbiiȱ
ki,ȱbuȱsˬrbˬstlikȱdˬȱmüˬssisˬninȱetimadıylaȱ
tarazlaódırılmalıdır.ȱȱ
UniversitetȱrˬhbˬrliyiȱvˬȱprofessorȬmüˬllimȱ
heyˬtiȱ isˬȱ buȱ prosesȱ içˬrisindˬȱ fˬaliyyˬtȱ
göstˬrˬnȱ óˬxslˬrȱ olaraqȱ tˬlˬbˬlˬrinȱ ehtiyacȬ
larınaȱcavabȱvermˬkȱvˬȱdünyadaȱbaóȱverˬnȱ
elmiȱnailiyyˬtlˬriȱizlˬmˬkȱistiqamˬtindˬȱöhȬ
dˬlˬrinˬȱ düóˬnȱ vˬzifˬlˬriȱ layiqincˬȱ yerinˬȱ
yetirmˬlidirlˬr.ȱȱ
Universitetȱ rˬhbˬrliklˬriȱ tˬhsilȱ prosesininȱ
yalnızȱ aliȱ tˬhsilȱ müˬssisˬsindˬȱ dˬrsȱ proqȬ
ramlarınaȱuyÂunȱdˬrslˬrinȱkeçirilmˬsindˬnȱ
ibarˬtȱ olduÂunuȱ düóünmˬmˬlidirlˬr.ȱ Eyniȱ
zamandaȱ sosialȱ fˬaliyyˬtlˬrˬȱ dˬȱ yerȱ ayırȬ
malı,ȱmˬdˬniyyˬtȱgünlˬriȱkeçirmˬli,ȱtˬlˬbˬȬ
lˬrinȱ sosialȱ baxımdanȱ daȱ inkióafınaȱ óˬraitȱ
yaratmalıdırlar.ȱ Universitetȱ rˬhbˬrliyiȱ vˬȱ
ióçilˬriȱ keyfiyyˬtliȱ tˬhsilȱ prosesiȱ hˬyataȱ keȬ
çirˬȱbilmˬkȱüçünȱdemokratik,ȱhˬrȱkˬsinȱiótiȬ
rakınınȱdüzgünȱqiymˬtlˬndirildiyiȱvˬȱqaróıȬ
lıqlıȱ hörmˬtˬ,ȱ sevgiyˬȱ ˬsaslananȱ idarˬetmˬȱ
sistemiȱ formalaódırmaqȱ mˬcburiyyˬtindˬȬ
dirlˬr.ȱ Eyniȱ zamandaȱ qeydȱ etmˬkȱ lazımdırȱ
ki,ȱ Universitetȱ rˬhbˬrliklˬriȱ vˬȱ müˬllimȬ
professorȱ heyˬtlˬriȱ ˬslindˬȱ cˬmiyyˬtȱ üçünȱ
vacibȱvˬzifˬlˬrdˬnȱbiriȱolanȱinsanlarınȱbilikȱ
sˬviyyˬsininȱ artırılmasıȱ vˬȱ dolayıȱ olaraqȱ
rifahȱ sˬviyyˬsininȱ yüksˬldilmˬsiȱ kimiȱ ülviȱ
birȱvˬzifˬniȱicraȱedirlˬr17.ȱTˬhsilȱxidmˬtlˬriȬ
ninȱ birȱ ölkˬninȱ inkióafındaȱ mühümȱ rolȱ oyȬ
17 ȱȱYENEN,ȱV.Zeki,ȱGÖZLÜ,ȱSıtkı,ȱ“YüksekȱÖÂretimȬ
deȱ Müóteriȱ Beklentileri:ȱ Türkiye’denȱ Örnekler”,ȱ
GTÜȱDergisi,ȱcilt:2ȱSayı:2,ȱNisanȱ2003,ȱs.ȱ29ȱ
JournalȱofȱQafqazȱUniversityȱȱȱ
 AliȱTˬhsilȱSistemindˬȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱEdilmˬsiȱ

namasıȱvˬȱbuȱxidmˬtlˬrinȱhˬmȱdˬȱdaxiliȱvˬȱ dur19.ȱ Birȱ universitetlˬȱ klassikȱ mˬnadaȱ birȱ

xariciȱ iqtisadiȱ potensialıȱ artırmasıȱ buȱ xidȬ emalatȱfirmasıȱarasındakıȱoxóarlıqlarȱaóaÂıȬ
mˬtlˬrinȱ böyükȱ birȱ qismininȱ dövlˬtȱ tˬrˬȬ dakıȱcˬdvˬldˬȱ(cˬdvˬlȱ1)ȱgöstˬrilmiódir.20ȱ
findˬnȱ tˬqdimȱ edilmˬsiniȱ vˬȱ dˬstˬklˬnmˬȬ
siniȱ labüdȱ edir.18ȱ Özˬlȱ sektorunȱ buȱ sahˬyˬȱ UNGVERSGTETȱ EMALATȱFGRMASIȱ
girmˬsiȱ vˬȱ özünˬȱ yerȱ edˬȱ bilmˬsiȱ cˬmiyȬ Liseyȱvˬȱeyniȱsˬviyyˬliȱ Tˬdarükçüȱ
yˬtinȱ tˬlˬblˬrinˬȱ uyÂunȱ keyfiyyˬtliȱ tˬhsilȱ mˬktˬblˬrȱ

verˬȱbilmˬlˬriylˬȱmümkündür.ȱȱ Liseyȱvˬȱeyniȱsˬviyyˬliȱ Xammalȱ

mˬktˬblˬrdˬnȱmˬzunȱ
UÂurluȱbirȱtˬhsilȱprosesininȱhˬyataȱkeçirilˬȱ olanȱtˬlˬbˬȱ
bilmˬsiȱüçünȱbirinciȱdˬrˬcˬdˬȱ müasirȱstanȬ Universitetdˬȱtˬhsilȱalanȱ Prosesȱˬrzindˬȱüzˬrindˬȱ
dartlaraȱ cavabȱ verˬnȱ tˬsisatlara,ȱ avadanȬ tˬlˬbˬȱ iólˬnˬnȱmˬhsulȱ

lıqlaraȱ(tˬdrisȱbinalarıȱvˬȱs.)ȱehtiyacȱvardır.ȱ Tˬdrisȱedilˬnȱdˬrslˬrȱ Prosesȱmˬrhˬlˬlˬriȱ

Birȱ müˬssisˬninȱ keyfiyyˬtiniȱ göstˬrˬnȱ ˬnȱ Mˬzunȱolanȱtˬlˬbˬȱ Sonȱmˬhsulȱ

Góverˬnȱ Müótˬriȱ
vacibȱmˬsˬlˬlˬrdˬnȱbiriȱdˬȱmüˬssisˬdˬȱdüzȬ
Góȱtapanȱmˬzunȱsayıȱ Satıóȱmiqdarıȱ
günȱ mˬlumatȱ ötürülmˬsiniȱ vˬȱ informasiyaȱ
Góȱtapmayanȱmˬzunȱsayı Satılaȱbilmˬyˬnȱmˬhsulȱ
ˬlaqˬsiniȱ tˬminȱ edˬnȱ sisteminȱ varlıÂıdır.ȱ
Góˬȱbaólayarkˬnȱödˬnˬnȱ Mˬhsulunȱqiymˬtiȱ
Bilikȱcˬmiyyˬtiȱolaraqȱdaȱxarakterizˬȱedilˬnȱ
mˬvacibȱmiqdarıȱ
müasirȱ dövrdˬ,ȱ internet,ȱ internetȱ kimiȱ inȬ
formasiyaȱ vasitˬlˬrindˬnȱ istˬrȱ müˬllimȬ Cˬdvˬlȱ1.ȱȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsiȱProsesiȱ
professorȱ heyˬtininȱ istˬrsˬȱ dˬȱ tˬlˬbˬlˬrinȱ Baxımındanȱ Universitetlˬȱ Emalatȱ Firmasıȱ
hansıȱ sˬviyyˬdˬȱ istifadˬȱ etdiklˬriȱ yaxóılaóȬ arasındakıȱoxóarlıqlarȱȱ

dırmaȱ istiqamˬtindˬȱ aparılanȱ analizlˬrlˬȱ TˬhsildˬȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬȬ

müˬyyˬnlˬódirilmˬliȱ vˬȱ müasirȱ cˬmiyyˬtinȱ
ˬvˬzolunmazȱvasitˬlˬrindˬnȱolanȱbuȱvasitˬȬ
lˬrdˬnȱ dahaȱ çoxȱ vˬȱ düzgünȱ istifadˬninȱ tˬȬ
minȱ edilmˬsiȱ aliȱ tˬhsilȱ müˬssisˬlˬriȱ qaróıȬ
sındaȱ duranȱ vacibȱ mˬsˬlˬlˬrdˬnȱ biridir.ȱ
Bundanȱ baóqaȱ kitabxana,ȱ yataqxana,ȱ yeȬ
mˬkxana,ȱ laboratoriya,ȱ tˬlˬbˬȱ qeydiyyatȱ
sistemiȱvˬȱtˬdrisȱiólˬriȱfˬaliyyˬtlˬrininȱdüzȬ
günȱ qurulmasıȱ daȱ Ümumiȱ Keyfiyyˬtinȱ
Gdarˬȱ edilmˬsiȱ sistemininȱ tˬtbiqȱ edilˬȱ bilȬ
mˬsiȱ baxımındanȱ ˬhˬmiyyˬtȱ kˬsbȱ edˬnȱ
amillˬrdˬndir.ȱ ʞslindˬȱ birȱ universitetlˬȱ
emalatȱ firmasıȱ arasındaȱ görülmˬliȱ iólˬrȱ
baxımındanȱçoxȱdaȱˬhˬmiyyˬtliȱfˬrqlˬrȱyoxȬ
ȱȱȱSÖZER,ȱAliȱNazım;ȱTÜTÜNCÜ,ȱÖzkan,ȱDO<AN,ȱ
18
Özlemȱ Gpekgil,ȱ GENCEL,ȱ Ufuk,ȱ GÜL,ȱ Hüseyin,ȱ
TENGKLER,ȱ Gökhan,ȱ TARLAN,ȱ Deniz,ȱ AKSAȬ
RAYLI,ȱ Mehmet,ȱ ESER,ȱ Dilek,ȱ SEÇER,ȱ Barıó,ȱ
YA<CI,ȱ Kamil,ȱ TOPOYAN,ȱ Mert,ȱ DEVEBAKAN,ȱ
Nevzat,ȱ Dokuzȱ Eylülȱ Üniversitesiȱ Sosyalȱ BilimȬ
lerȱ Enstitüsündeȱ Lisansüstüȱ EÂitimȱ Kalitesininȱ
Arttırılmasınaȱ Yönelikȱ Birȱ Alanȱ Çalıóması,ȱ DEÜȱ
Sosyalȱ Bilimlerȱ Enstitüsüȱ Dergisi,ȱ cilt:4,ȱ Sayı:2,ȱ
2002,ȱs.ȱ41–42ȱ
sininȱ mˬqsˬdiȱ keyfiyyˬtliȱ ióçiȱ qüvvˬsininȱ
yetiódirilmˬsindˬȱ davamlılıÂınȱ tˬminȱ edilȬ
mˬsidir.ȱTˬhsildˬȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱ
edilmˬsi,ȱ cˬmiyyˬtinȱ ehtiyacıȱ olanȱ kadrȬ
larınȱ yetiódirilmˬsini,ȱ belˬȱ kadrlarınȱ vaxȬ
tındaȱ yetiódirilmˬsini,ȱ xüsusilˬȱ dˬȱ tˬhsildˬȱ
elastikliyiȱ tˬminȱ edˬrˬkȱ israfınȱ qaróısınınȱ
alınmasını,ȱ keyfiyyˬtinȱ artırılmasını,ȱ tˬhȬ
silinȱ yüksˬkȱ sˬviyyˬdˬȱ vˬȱ münasibȱ vaxtdaȱ
minimumȱ vˬsaitlˬȱ hˬyataȱ keçirilmˬsini,ȱ
mˬhsuldarlıÂınȱ artırılması,ȱ qısacasıȱ mütˬȬ
madiȱ yaxóılaódırmanıȱ vˬȱ inkióafıȱ tˬminȱ
edir.21ȱȱ
19 ȱȱTEKGN,ȱ Mehmet;ȱ GÜL,ȱ Hasan,ȱ EÂitimȱ KurumȬ
larındaȱToplamȱKaliteȱYönetimiȱAnlayıóıȱveȱUyȬ
gulamalarıȱ Üzerineȱ Gaziȱ Osmanȱ Paóaȱ ÜniversiȬ
tesindeȱBirȱAraótırma,ȱXII.ȱUlusalȱKaliteȱKongresi,ȱ
2003,ȱs.ȱ6ȱ
20
ȱGENÇYILMAZ,ȱGüneóȱveȱZAGM,ȱSelim,ȱEÂitimdeȱ
Toplamȱ Kaliteȱ Yönetimi,ȱ Gstanbulȱ Üniversitesiȱ
Góletmeȱ Fakültesiȱ Dergisi,ȱ C:28,ȱ S:2,ȱ KasımȬ1999,ȱ
ss.9Ȭ35.ȱ
21
ȱTÜBAȬTÜBGTAKȬTTGVȬȱ1996,ȱa.g.e,ȱs.ȱ63ȱ ȱ

Numberȱ22,ȱ2008ȱȱȱ 99
kahinȱDurmaz,ȱQürbˬtȱMˬmmˬdovȱ

ȱ
ȱ
ȱ TˬdqiqatȱGólˬriȱvˬȱNˬórlˬrȱ
ȱ
Proqramȱȱȱȱȱȱȱȱȱ
ȱ
Keyfiyyˬtiȱ
ȱ UniversitetȱSˬnayeȱ
Stratejikȱ Fizikiȱvˬȱ Gmtahanȱvˬȱ vˬȱCˬmiyyˬtȱ
Tˬlimȱ
ȱ Planlamaȱ Akademikȱ Qiymˬtlˬndirmˬȱ ˬlaqˬlˬriȱ
Tˬdrisȱ
Tˬsisatlarȱ ˬlaqˬlˬriȱ
ȱ
GnsanȱgücüȱAkademikȱ
ȱ PersonalȱYetiódirmˬȱ
ȱ
GóçiȱQüvvˬsiȱtˬminiȱ
ȱ
QˬbulȱvˬȱTˬyinȱProsedurasıȱ
ȱ
ȱ

kˬkilȱ2.ȱAliȱTˬhsilȱmüˬssisˬsindˬȱTˬhsilinȱKeyfiyyˬtinˬȱtˬsirȱedˬnȱFˬaliyyˬtlˬrȱMˬnbˬ:ȱ(Raport.1996;64ȱ)

Aliȱtˬhsildˬȱkeyfiyyˬtˬȱnˬzarˬt,ȱtˬhsilinȱhˬrȱ tˬhsildˬȱ keyfiyyˬtiȱ artırmaqȱ mˬqsˬdilˬȱ haȬ

mˬrhˬlˬsinˬȱvˬȱtˬhsilˬȱtˬsirȱedˬnȱbütünȱsaȬ
hˬlˬrˬȱ óamilȱ edilˬȱ bilˬrsˬȱ yüksˬkȱ keyfiyȬ
yˬtliȱinsanȱgücüȱyetiódirilˬȱbilˬrȱ(kˬkilȱ2):22ȱȱ
x Fizikiȱ tˬsisatlarȱ (tˬdrisȱ binaları,ȱ idmanȱ
tˬsisatları,ȱistirahˬtȱyerlˬriȱvˬȱs.)ȱȱ
x Akademikȱ tˬsisatlarȱ (laboratoriyalar,ȱ kiȬ
tabxana,ȱ sˬnˬdlˬr,ȱ informasiyaȱ vasitˬlˬȬ
ri,ȱmˬlumatȱbazasıȱvˬȱs.),ȱȱ
x Dˬrsȱ proqramları,ȱ imtahanȱ vˬȱ qiymˬtȬ
lˬndirmˬȱsistemi,ȱȱ
x Akademik/inzibatiȱ kadrȱ tˬminiȱ vˬȱ inkiȬ
óafȱetdirmˬȱsistemi,ȱȱ
x Tˬdqiqatȱiólˬriȱvˬȱnˬórlˬr,ȱȱ
x Müˬssisˬninȱ inkióafȱ planıȱ (stratejiȱ planȬ
lama),ȱȱ
UniversitetȬsˬnayeȱ müˬssisˬlˬriȬcˬmiyyˬtȱ
ˬlaqˬlˬri.ȱ
Avropaȱaliȱtˬhsilȱsahˬsindˬȱtˬlˬbˬlˬrin,ȱtˬdȬ
qiqatçıların,ȱ akademikȱ vˬȱ inzibatiȱ personaȬ
lınȱ fˬaliyyˬtȱ óˬraitiniȱ yaxóılaódırmaqȱ vˬȱ aliȱ
22
ȱTÜBAȬTÜBGTAKȬTTGV,ȱ1996,ȱa.g.e,ȱs.ȱ64–65ȱ
zırlananȱ Bolonyaȱ Prosesiȱ ˬsasındaȱ KeyfiyȬ
yˬtȱ anlayıóıȱ yüksˬkȱ sˬviyyˬdˬȱ nˬzˬrˬȱ alınȬ
mıóȱvˬȱbuȱprosesȱiçˬrisindˬȱaliȱtˬhsildˬȱdaȬ
xiliȱvˬȱxariciȱkeyfiyyˬtinȱtˬminatıȱüçünȱˬsasȱ
prinsiplˬrȱ aóaÂıdakıȱ óˬkildˬȱ müˬyyˬnlˬóȬ
dirilmiódir:ȱȱ
1. AliȱtˬhsilȱfˬaliyyˬtindˬȱiótirakȱedˬnȱóˬxsȬ
lˬr,ȱgördüklˬriȱiólˬrinȱetibarlılıÂındanȱvˬȱ
tˬhlükˬsizliyindˬnȱ birinciȱ dˬrˬcˬdˬȱ mˬȬ
suliyyˬtȱdaóıyırlarȱ
2. CˬmiyyˬtinȱaliȱtˬhsildˬȱkeyfiyyˬtȱvˬȱstanȬ
dartlaraȱolanȱmaraqlarıȱqorunmalıdır.ȱȱ
3. Tˬlˬbˬlˬrȱ vˬȱ EHEAȱ (Europeanȱ Hıgherȱ
EducationȱArea:ȱAvropaȱAliȱTˬhsilȱSahˬȬ
si)ȱ içˬrisindˬȱ aliȱ tˬhsildˬnȱ istifadˬȱ edˬnȱ
digˬrȱ óˬxslˬrȱ üçünȱ akademikȱ proqramȬ
larınȱ keyfiyyˬtiȱ artırılmalıȱ vˬȱ düzˬldilȬ
mˬlidir.ȱ
4. Gçˬrisindˬȱ buȱ akademikȱ proqramlarınȱ
yerȱ aldıÂıȱ vˬȱ dˬstˬklˬnˬȱ bildiyiȱ sürˬtli,ȱ
mˬhsuldarȱ vˬȱ effektivȱ iólˬyˬnȱ tˬókilatiȱ
tˬsisatlarȱolmalıdır.ȱ

100ȱ JournalȱofȱQafqazȱUniversityȱȱ

5. Keyfiyyˬtinȱ tˬminatıȱ proseslˬrindˬȱ óˬfȬ
faflıqȱ vˬȱ xaricdˬnȱ mütˬxˬssislˬrdˬnȱ istiȬ
fadˬȱedilmˬsiȱvacibdir.ȱ
6. AliȱtˬhsilȱmüˬssisˬlˬrindˬȱkeyfiyyˬtȱˬnˬȬ
nˬsiȱtˬóviqȱedilmˬliȱvˬȱdˬstˬklˬnmˬlidir.ȱ
7. AliȱtˬhsilȱmüˬssisˬlˬrininȱtanındıÂınıȱsüȬ
butȱ edˬȱ bilˬcˬklˬriȱ vˬȱ dövlˬtȱ müˬssiȬ
sˬlˬriȱ ilˬȱ özˬlȱ müˬssisˬlˬrinȱ tanınmasınıȱ
daȱˬhatˬȱedˬnȱproseslˬrȱhazırlanmalıdır.ȱ
8. Dˬnklikȱ mˬqsˬdilˬȱ keyfiyyˬtȱ tˬminatı,ȱ
qiymˬtiniȱartırmaȱmˬqsˬdliȱkeyfiyyˬtȱtˬȬ
minatıylaȱtamamilˬȱuyÂundur.ȱ
9. MüˬssisˬlˬrȱkeyfiyyˬtlˬriniȱözȱölkˬlˬrinȬ
dˬȱ vˬȱ beynˬlxalqȱ arenadaȱ sübutȱ edˬȱ
bilmˬlidirlˬr.ȱ
10.ȱGstifadˬȱ edilˬnȱ proseslˬrȱ dˬyióikliklˬrinȱ
vˬȱ yeniliklˬrinȱ inkióafınıȱ ˬngˬllˬnmˬȬ
mˬlidir23.ȱȱ
AliȱtˬhsildˬȱhˬqiqiȱmˬnadaȱkeyfiyyˬtinȱartıȬ
rılmasıȱ istˬnilirsˬ,ȱ xammalıȱ dˬyˬrlˬndirˬnȱ
akkreditasiyaȱsistemini,ȱmˬhsuluȱdˬyˬrlˬnȬ
dirˬnȱ qiymˬtlˬndirmˬȱ sistemini,ȱ tˬlimȬ
tˬdrisȱ proseslˬrininȱ hazırlanmasını,ȱ tˬtbiqȱ
edilmˬsiniȱ vˬȱ nˬzarˬtiniȱ tˬminȱ edˬnȱ sisȬ
temlˬriȱ birlikdˬȱ inteqrasiyaȱ edˬrˬkȱ keyfiyȬ
yˬtinȱ tˬminatıȱ olanȱ “Aliȱ Tˬhsildˬȱ Ümumiȱ
KeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsiȱSistemi”ȱüsulȱvˬȱ
texnikasınınȱistifadˬsinˬȱbaólanılmalıdır24.ȱȱ
BuȱprosesȱxüsusilˬȱAmerikaȱBirlˬómióȱktatȬ
larıylaȱ müqayisˬdˬȱ aliȱ tˬhsilȱ vˬȱ elmiȱ tˬdȬ
qiqatlarȱ sahˬsindˬȱ rˬqabˬtȱ gücünüȱ itirˬnȱ
Avropaȱ ölkˬlˬrininȱ Lissabonȱ Prosesiȱ ilˬȱ
baólayanȱ vˬȱ 2010Ȭcuȱ ilˬȱ qˬdˬrȱ dinamikȱ vˬȱ
effektivȱ birȱ elmȱ cˬmiyyˬtiȱ vˬȱ elmˬȱ ˬsaslaȬ
nanȱ iqtisadiyyatȱ sistemiȱ yaratmaÂıȱ hˬdˬfȱ
alanȱ ölkˬlˬrdˬȱ kˬskinȱ birȱ sürˬtlˬȱ inkióafȱ
edir.ȱ Avropaȱ ölkˬlˬrininȱ buȱ istiqamˬtdˬȱ
effektivȱ ortaqȱ birȱ Avropaȱ Aliȱ Tˬhsilȱ Bazasıȱ
23
ȱTürkiyeȱBolonyaȱRehberleriȱUlusalȱTakımı,ȱBolonȬ
yaȱ Süreci’ninȱ Türkiye’deȱ Uygulanmasıȱ Projesiȱ
2004–2005ȱ Sonuçȱ Raporu,ȱ Ulusalȱ Ajans,ȱ Ankara,ȱ
2005,ȱs.ȱ29ȱ
24
ȱTÜBAȬTÜBGTAKȬTTGVȱ1996,ȱa.g.e,ȱs.67ȱ
Numberȱ22,ȱ2008ȱȱȱ
AliȱTˬhsilȱSistemindˬȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱEdilmˬsiȱ
vˬȱ Avropaȱ Tˬdqiqatlarȱ Bazasıȱ yaradılmasıȱ
sahˬsindˬȱ fˬaliyyˬtlˬriȱ Bolonyaȱ prosesiȱ ilˬȱ
formalaómıóȱ vˬȱ davamındaȱ birȱ sıraȱ fˬaliyȬ
yˬtlˬrlˬȱdˬstˬklˬnmiódir.ȱBuȱgünȱdˬȱbuȱistiȬ
qamˬtdˬȱfˬaliyyˬtlˬrȱyüksˬkȱsürˬtlˬȱdavamȱ
etdirilir.ȱ Avropadaȱ Aliȱ tˬhsilȱ sistemininȱ
güclˬndirilmˬsiȱ vˬȱ ortaqȱ qˬbulȱ edilˬnȱ müȬ
ˬyyˬnȱ prinsiplˬrˬȱ ˬsaslananȱ aliȱ tˬhsildˬȱ
keyfiyyˬtˬȱ tˬminatȱ sistemlˬrininȱ yaradılȬ
masıȱ mˬsˬlˬlˬriȱ buȱ istiqamˬtdˬȱ görülˬnȱ ióȬ
lˬrȱ içˬrisindˬȱ nˬȱ mühümȱ vˬȱ aktualȱ mˬsˬȬ
lˬlˬrdˬndir.ȱ Bolonyaȱ prosesiȱ çˬrçivˬsindˬȱ
buȱistiqamˬtdˬȱgörülˬnȱiólˬrȱvˬȱtˬkliflˬrȱAliȱ
Tˬhsildˬȱ Avropaȱ Keyfiyyˬtˬȱ Tˬminatȱ BirliȬ
yininȱ (ENQA)ȱ 2005Ȭciȱ ildˬȱ nˬórȱ etdirdiyiȱ
“AvropadaȱAliȱTˬhsildˬȱKeyfiyyˬtȱTˬminatȱ
vˬȱ Standartları”ȱ raportundaȱ yerȱ almıódır.ȱ
BununȱnˬticˬsindˬȱdˬȱAvropadaȱAliȱTˬhsilȱ
sahˬsindˬȱ aliȱ tˬhsilȱ müˬssisˬlˬrininȱ birȬbiȬ
rilˬriȱilˬȱˬmˬkdaólıqȱiçˬrisindˬȱvˬȱmüqayisˬȱ
edilˬȱ bilˬcˬkȱ dˬrˬcˬdˬȱ fˬrqliȱ keyfiyyˬtȱ sˬȬ
viyyˬsindˬȱ xidmˬtȱ vermˬlˬriȱ hˬdˬfȱ alınır.ȱ
Belˬȱolanȱhaldaȱhˬrȱölkˬȱözȱtˬhsilȱsisteminˬȱ
müvafiqȱ keyfiyyˬtˬȱ tˬminatȱ standartlarınıȱ
ortayaȱqoyurȱvˬȱbuȱstandartlarȱçˬrçivˬsindˬȱ
özȱtˬhsilȱsistemlˬriniȱdˬyˬrlˬndirir.ȱBuȱçˬrȬ
çivˬdˬȱ ölkˬlˬrȱ aliȱ tˬhsilȱ müˬssisˬlˬrininȱ
keyfiyyˬtiȱ artırmaȱ fˬaliyyˬtlˬrininȱ dˬyˬrȬ
lˬndirilmˬsiȱ üçünȱ Keyfiyyˬtȱ Agentliklˬriȱ
yaradırȱ vˬȱ kˬnarȱ (xarici)ȱ dˬyˬrlˬndiricilˬrȬ
dˬnȱ istifadˬȱ edˬrˬkȱ aliȱ tˬhsilȱ müˬssisˬlˬȬ
rininȱ keyfiyyˬtȱ sˬviyyˬlˬrininȱ müˬyyˬnȱ
edilmˬsiniȱtˬminȱedirlˬr.ȱȱ
Türkiyˬdˬȱ dˬȱ buȱ istiqamˬtdˬȱ aliȱ tˬhsildˬȱ
keyfiyyˬtȱstandartlarınınȱyaradılmasıȱvˬȱbuȱ
sahˬdˬȱ beynˬlxalqȱ alˬmlˬȱ uyÂunluÂunȱ tˬȬ
minȱ edilˬȱ bilmˬsiȱ mˬqsˬdilˬȱ “Aliȱ Tˬhsilȱ
Müˬssisˬlˬrindˬȱ Akademikȱ Dˬyˬrlˬndirmˬȱ
vˬȱKeyfiyyˬtinȱArtırılmasıȱHaqqında”ȱˬsasȬ
namˬȱ qˬbulȱ edilmióȱ vˬȱ buȱ ˬsasnamˬȱ çˬrçiȬ
vˬsindˬȱfˬaliyyˬtlˬriȱidarˬȱetmˬkȱmˬqsˬdilˬȱ
Aliȱ Tˬhsilȱ Müˬssisˬlˬriȱ Akademikȱ DˬyˬrȬ
lˬndirmˬȱ vˬȱ Keyfiyyˬtiȱ Artırmaȱ KomisȬ
siyasıȱ (YükseköÂretimȱ Kurumlarıȱ AkadeȬ
mikȱ DeÂerlendirmeȱ veȱ Kaliteȱ Geliótirmeȱ
KomisyonuȬYÖDEK)ȱqurulmuódur.ȱAdıȱçˬȬ
101
kahinȱDurmaz,ȱQürbˬtȱMˬmmˬdovȱ
kilˬnȱ komissiyaȱ müvafiqȱ ˬsasnamˬninȱ
müddˬalarınınȱtˬlˬblˬrinˬȱuyÂunȱolaraqȱaliȱ
tˬhsilȱ müˬssisˬlˬrindˬȱ akademikȱ dˬyˬrlˬnȬ
dirmˬȱ vˬȱ keyfiyyˬtinȱ artırılmasıȱ fˬaliyyˬtȬ
lˬriniȱ idarˬȱ edˬcˬkȱ proseslˬriȱ müˬyyˬnlˬóȬ
dirmiódir.25ȱ
Nˬticˬȱȱ
Ölkˬlˬrȱ dahaȱ çoxȱ gˬncˬȱ yüksˬkȱ standartȬ
laraȱcavabȱverˬnȱtˬhsilȱimkanıȱtˬminȱetmˬkȱ
mˬcburiyyˬtindˬdirlˬr,ȱ çünkiȱ xüsusiȱ bacaȬ
rıqȱtˬlˬbȱedˬnȱbirȱçoxȱióȱüçünȱdiplomȱtˬlˬbȱ
olunanȱ birinciȱ dˬrˬcˬliȱ amilˬȱ çevrilmiódir.ȱȱ
Aliȱ tˬhsilȱ müˬssisˬlˬrindˬȱ verilˬnȱ tˬhsilinȱ
keyfiyyˬtiȱ vˬȱ iqtisadiȱ praktikȱ ˬhˬmiyyˬti,ȱ
milliȱvˬȱbeynˬlxalqȱrˬqabˬtȱbaxımındanȱhˬrȱ
keçˬnȱgünȱdahaȱdaȱȱˬhˬmiyyˬtȱqazanır.ȱȱ
Aliȱ tˬhsilȱ xidmˬtlˬrininȱ tˬqdimȱ edilmˬsinȬ
dˬȱkeyfiyyˬtˬȱˬsaslananȱidarˬetmˬȱanlayıóıȬ
nınȱ mˬnimsˬnmˬsi,ȱ buȱ xidmˬtlˬrinȱ mˬhȬ
suldarlıÂındaȱ mühümȱ rolȱ oynayacaqdır.ȱ
Aliȱ Tˬhsilȱ xidmˬtlˬrininȱ keyfiyyˬtininȱ artıȬ
rılmasıȱ vˬȱ buȱ xidmˬtlˬriȱ verˬnȱ müˬssisˬȬ
lˬrdˬȱ keyfiyyˬtliȱ birȱ idarˬetmˬȱ sistemininȱ
yaradılmasıȱmˬqsˬdilˬ,ȱsonȱdövrlˬrdˬȱuÂurȬ
luȱ birȱ óˬkildˬȱ tˬtbiqȱ edilmˬsiȱ ilˬȱ önȱ planaȱ
çıxanȱ“ÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱedilmˬsi”ȱ
sistemiȱtˬklifȱolaraqȱirˬliȱsürülmüódür26.ȱȱ
Fikrimizcˬ,ȱ Universitetlˬrȱ birinciȱ dˬrˬcˬdˬȱ
tˬdrisȱ etdiklˬriȱ tˬhsilinȱ xarakterini,ȱ mˬqsˬȬ
dini,ȱ missiyasınıȱ çoxȱ yaxóıȱ müˬyyˬnlˬóȬ
dirmˬlidirlˬr.ȱ Necˬȱ birȱ tˬhsilȱ vermˬkȱ istˬȬ
diklˬriniȱ vˬȱ necˬȱ birȱ tˬlˬbˬȱ mˬzunȱ etmˬkȱ
istˬdiklˬriniȱ göstˬrmˬlidirlˬr.ȱ ProqramlarıȬ
nı,ȱdˬrsliklˬriniȱvˬȱakademikȱkadrȱtˬmininiȱ
dˬȱbunaȱˬsasˬnȱplanlamalıdırlar27.ȱȱ
25
ȱYÖDEK,ȱ YükseköÂretimȱ Kurumlarındaȱ AkadeȬ
mikȱ DeÂerlendirmeȱ veȱ Kaliteȱ Geliótirmeȱ RehȬ
beri,ȱMayısȱ2006,ȱs.6ȱ
26
ȱȱGENCEL,ȱ Ufuk,ȱ Türkiye’deȱ YükseköÂretimȱ HizȬ
metlerininȱ Sunumundaȱ Toplamȱ Kaliteȱ Yönetimiȱ
veȱ Akreditasyon,ȱ DEÜȱ Sosyalȱ Bilimlerȱ Enstitüsüȱ
Dergisi,ȱcilt:3,ȱSayı:3,ȱ2001,ȱs.ȱ165ȱ
27
ȱȱYENEN,V.Zeki,ȱGÖZLÜ,ȱSıtkı,ȱa.g.e,ȱs.ȱ35ȱ
102ȱ
Mˬsˬlˬyˬȱ Azˬrbaycanȱ baxımındanȱ nˬzˬrȱ
yetirdikdˬ,ȱ17Ȭ18ȱMayȱ2004ȬcüȱildˬȱBolonyaȱ
prosesinˬȱqoóulan28ȱAzˬrbaycandaȱaliȱtˬhsilȱ
sistemininȱ 2010Ȭcuȱ ilˬȱ qˬdˬrȱ Avropaȱ Aliȱ
tˬhsilȱ sahˬsinˬȱ inteqrasiyaȱ olacaÂıȱ nˬzˬrdˬȱ
tutulursaȱbütünȱdünyadaȱtˬhsilinȱkeyfiyyˬȬ
tininȱ artırılmasıȱ istiqamˬtindˬȱ görülˬnȱ ióȬ
lˬrdˬȱ ˬldˬȱ edilˬnȱ tˬcrübˬlˬrinȱ öyrˬnilmˬsiȱ
vˬȱtˬtbiqȱedilmˬsiȱˬhˬmiyyˬtȱkˬsbȱedir.ȱ
ʞDʞBGYYATȱ
1. AKIN,ȱBesim,ȱÇETGN,ȱCanan,ȱEROL,ȱVedat,ȱTopȬ
lamȱKaliteȱYönetimiȱveȱISOȱ9000ȱKaliteȱGüvenȬ
ceȱSistemi,ȱBetaȱBasım,1.Baskı,ȱGstanbulȱ1998ȱ
2. AKTAN,ȱCoókunȱCan,ȱYüksekȱÖÂretimdeȱTopȬ
lamȱKaliteȱYönetimi’ninȱUygulanmasi,ȱ
http://www.canaktan.org/egitim/universiteȬreformȱ
/toplamȬkalite.htm#_edn1#_edn1,ȱ24.04.2006ȱ
3. BOZKURT,ȱRıdvan,ȱHizmetȱEndüstrilerindeȱKaȬ
lite,ȱVerimlilikȱDergisi,ȱMPMȱYayını,ȱAnkaraȱ1996ȱ
4. ÇETGNȱ Canan,ȱ AKINȱ Besim,ȱ EROLȱ Vedat,ȱ TopȬ
lamȱKaliteȱYönetimiȱveȱKaliteȱGüvenceȱSistemi,ȱ
BetaȱBasım,ȱGstanbulȱ2001ȱ
5. BUDAK,ȱGönülȱ;ȱBUDAK,ȱGülay,ȱAKAT,ȱGlterȱGóȬ
letmeȱYönetimi,ȱFakültelerȱKitapevi,ȱBarıóȱYayınȬ
ları,ȱ3.Baskı,ȱGzmir,1999,ȱsh.391ȱ
6. GENCEL,ȱUfuk,ȱTürkiye’deȱYükseköÂretimȱHizȬ
metlerininȱSunumundaȱToplamȱKaliteȱYönetimiȱ
veȱ Akreditasyon,ȱ DEÜȱ Sosyalȱ Bilimlerȱ Enstitüsüȱ
Dergisi,ȱcilt:3,ȱSayı:3,ȱ2001ȱ
7. GENÇYILMAZ,ȱ Güneóȱ veȱ ZAGM,ȱ Selim,ȱ EÂitimȬ
deȱToplamȱKaliteȱYönetimi,ȱGstanbulȱÜniversitesiȱ
GóletmeȱFakültesiȱDergisi,ȱC:28,ȱS:2,ȱKasımȬ1999ȱ
8. DEMGRKIRAN,ȱMahmut,ȱToplamȱKaliteȱYönetiȬ
miȱveȱTürkȱEndüstriȱGliókileriȱSistemineȱEtkileȬ
ri,ȱDeÂióimȱYayınları,ȱSakarya,ȱ1997ȱ
9. DEVEBAKAN,ȱ Nevzat,ȱ SaÂlıkȱ Góletmelerindeȱ
Kaliteȱ veȱ Algılananȱ Hizmetȱ Kalitesininȱ ÖlçülȬ
mesi,ȱ DEÜȱ Sosyalȱ Bilimlerȱ Enstitüsüȱ YayınlanȬ
mamıóȱYüksekȱLisansȱTezi,ȱ2001,ȱGzmirȱ
10. PGRMEMMEDOVȱ Glham,ȱ A<AMALIYEVȱ Rehim,ȱ
“Boloniyaȱ Prosesiȱ veȱ Azerbaycanȱ Konteksti”ȱ
ÇaóıoÂlu,ȱBakı,ȱ2004ȱ
11. kGMkEK,ȱ Muhittin,ȱ Kaliteȱ Yönetimi,ȱ Marmaraȱ
Ünv.ȱYayınları,ȱGstanbulȱ1998ȱ
28
ȱPGRMEMMEDOVȱ Glham,ȱ A<AMALIYEVȱ Rehim,ȱ
“Boloniyaȱ Prosesiȱ veȱ Azerbaycanȱ Konteksti”ȱ
ÇaóıoÂlu,ȱBakı,ȱ2004,ȱs.ȱ8
JournalȱofȱQafqazȱUniversityȱȱȱ
 AliȱTˬhsilȱSistemindˬȱÜmumiȱKeyfiyyˬtinȱGdarˬȱEdilmˬsiȱ

12. SÖZER,ȱAliȱNazım,ȱTÜTÜNCÜ,ȱÖzkan,ȱDO<AN,ȱ 15. TSȱENȱISOȱ9004,ȱKaliteȱYönetimȱSistemleriȬkartȬ

Özlemȱ Gpekgil,ȱ GENCEL,ȱ Ufuk,ȱ GÜL,ȱ Hüseyin,ȱ lar,ȱTürkȱStandartlarıȱEnstitüsü,ȱAnkara,ȱMartȱ2004ȱ
TENGKLER,ȱ Gökhan,ȱ TARLAN,ȱ Deniz,ȱ AKSAȬ 16. TÜBAȬTÜBGTAKȬTTGVȬBilimȬTeknolojiȬSanayiȱ
RAYLI,ȱ Mehmet,ȱ ESER,ȱ Dilek,ȱ SEÇER,ȱ Barıó,ȱ Tartıómalarıȱ Platformu,ȱ Avrupaȱ BirliÂininȱ BilimȬ
YA<CI,ȱKamil,ȱTOPOYAN,ȱMert,ȱDEVEBAKAN,ȱ Teknolojiȱ veȱ Mühendislikȱ Alanlarınaȱ Gliókinȱ AkȬ
Nevzat,ȱDokuzȱEylülȱÜniversitesiȱSosyalȱBilimȬ reditasyonȱ Kuralȱ veȱ Kurumlarıȱ Çalıómaȱ Grubu,ȱ
lerȱ Enstitüsündeȱ Lisansüstüȱ EÂitimȱ Kalitesininȱ YükseköÂretimdeȱ Kaliteȱ Yönetimiȱ Altȱ Grubuȱ
ArttırılmasınaȱYönelikȱBirȱAlanȱÇalıóması,ȱDEÜȱ Raporu,ȱkubatȱ1996ȱAnkaraȱ
Sosyalȱ Bilimlerȱ Enstitüsüȱ Dergisi,ȱ cilt:4,ȱ Sayı:2,ȱ
2002ȱ 17. TÜRKGYEȱ BOLONYAȱ REHBERLERGȱ ULUSALȱ
TAKIMI,ȱ Bolonyaȱ Süreci’ninȱ Türkiye’deȱ UyguȬ
13. TEKGN,ȱ Mehmet;ȱ GÜL,ȱ Hasan,ȱ EÂitimȱ KurumȬ
lanmasıȱProjesiȱ2004–2005ȱSonuçȱRaporu,ȱUlusalȱ
larındaȱToplamȱKaliteȱYönetimiȱAnlayıóıȱveȱUyȬ
Ajans,ȱAnkara,ȱ2005ȱ
gulamalarıȱÜzerineȱGaziȱOsmanȱPaóaȱÜniversiȬ
tesindeȱ Birȱ Araótırma,ȱ XII.ȱ Ulusalȱ Kaliteȱ KongȬ 18. YENEN,ȱ V.Zeki,ȱ GÖZLÜ,ȱ Sıtkı,ȱ “Yüksekȱ ÖÂreȬ
resi,ȱ2003ȱ timdeȱMüóteriȱBeklentileri:ȱTürkiye’denȱÖrnekȬ
ler”,ȱGTÜȱDergisi,ȱcilt:2ȱSayı:2,ȱNisanȱ2003ȱ
14. TSȱ IWAȱ 2,ȱ Kaliteȱ Yönetimȱ SistemleriȬISOȱ 9001:ȱ
2000ȱ Standardınınȱ EÂitimdeȱ Uygulanmasıȱ Gçinȱ 19. YÖDEK,ȱ YükseköÂretimȱ Kurumlarındaȱ AkadeȬ
Kılavuz,ȱ Türkȱ Standartlarıȱ Enstitüsü,ȱ Ankara,ȱ mikȱ DeÂerlendirmeȱ veȱ Kaliteȱ Geliótirmeȱ RehȬ
Nisanȱ2006ȱ beri,ȱMayısȱ2006ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ

Numberȱ22,ȱ2008ȱȱȱ 103