Professional Documents
Culture Documents
0gvfydkvm &m[kvm
History of Buddhism in Ceylon
by
Walpola Rahula
3
Manual of Indian Buddhism by Kern, p 9. udk r[m0Housrf;ü xnfhoGif;cJhovm; qdkonfudkrl uREkfyfwdkY rod&ay/
*dkif*g\ r[m0Hot*Fvdyfbmomjyefed'gef;? pm – 9/ þusrf;ü tcef; 1 rS tcef; 101 txd r[m&mZ0ifwpfckvkH;udk
4
tao;pdwfrsm;udk Geiger \ 'Dy0HoESihf r[m0Ho? B.C. Law \ On the ,if;\usrf;jyKq&mwdkY rSnfhac:cJhonfhtwdkif; r[m0Ho[kyifac:a0:
Chronicles of Ceylon usrf;rsm;udk ½Iyg/ xm;onf/ udkvHbdkNrdKUu ykHESdyfonhf pmtkyfüvnf; wpftyk fvkH;udk r[m
5
r[m0Ho#Dum ed'gef;? pm- 109/ 0Ho[kyif rSnhfac:onf/
1
r[m0Ho#Dum ac: 0How¬yÜumoeD? pm – 687/
14 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 15
r[m0Husrf;um; &if;jrpfusrf; rsm;pGmudk tajccHonf/ usrf; r[m0Housrf;onf uAsmAE¨ESihf pdwful;rsm;jzihf rGrf;rH csJU
\tpqkH; (tcef; 1? *gxm2) wGif t&Sifr[memrrax&fu um; xm;aomfvnf; usrf;jyKyk*¾Kdvfrsm;onf &Edkifonhf udk;um;
a&S;q&m (ayg&mP)wdkY a&;om;NyD; xyfcgxyfcg jyqdkrIrsm; rvdk usrf;rsm;twdkif; tvGefopöm&SdpGm a&;om;xm;onf/ rl&if;usrf;
tyfbJ tus,fcsJUum;csufrsm;uJhodkYaom rSm;,Gif;rIrsm; yg&Sdonhf wdkYü azmfjyonhf tao;pdwf tcsuftvufrsm;udk r[m0Hoü
1
tvm;wl usrf;wpfapmif&SdaMumif; azmfjyonf/ ,if;usrf;rSm tvGef *½kwpdkuf xnhfoGif;azmfjyonf / &if;jrpfusrf;rsm;wGif
2
vuf&Sd 'Dy0Husrf;jzpfap tjcm;usrf; wpfckjzpfap 'Dy0Hoonf rygonfh tcsuftcsKdUudkyif azmfjyonfrSm aocsmonf /
r[m0Housrf;jyKq&m\ rSDjirf;usrf; wpfcktjzpf oHo, rjzpf r[m0Ho yxrydkif;usrf;jyKyk*¾Kdvf\ bufrvdkuf rQwrIum;
oihfacs/ wpfzef t&Sifr[memronf tpOftvmajymqdkonfwdkY pHwifavmufonf/ usrf;jyKyk*¾Kdvfonf EdkifiHjcm;om; wrDvfvlrsKd;
(okwdawm p tm*wH)udkvnf; xnfhoGif;cJhonf/ tkyfcsKyfolrsm;udkyif EdkifiHjcm;om;rsm; jzpfvihfupm; tu,fí
ta&;ygonhf ukodkvftrsKd;rsKd; taMumif;udk a&;om;xm; ¤if;wdkYtaejzihf trSefwu,f aumif;rGefolrsm;jzpfvQif rQw
1
onf h ]ukodkvfpmtkyf} (yknaygw¬u)[k ac:onhf bk&ihfrdom;pk aumif;rGefaMumif; jyqdkcJhonf/ wrDvf tmPmodrf;olrsm; jzpf
rsm;ESihf <u,f0olrsm;\tdrfü odrf;qnf;xm;aom tjcm;rSwf Muonfh aoeESihf *kwådu yk*¾KdvfESpfa,mufudk "r®ESifhtnD tkyf
3
wrf;rsm;vnf; &Sdao;onf/ ,if;rSwfwrf;rsm;ü trsm;pkrSm csKyfolrsm;jzpfaMumif; azmfjyonf / oD&dvuFmxD;eef;udk vuf
ausmif;wdkuf? apwD? a&uefESihf wl;ajrmif;rsm; ponfESihf tjcm; eufjzihf tEdkifodrf;,lcJhonfh apmVwdkif;om; {Vm&rif;om;rSmrl
rsm;pGmaom bk&ifESihf rª;rwfrsm;\ tvª'gea&;&m aqmif½GufrI vlBudKuf rrsm;cJhacs/ odkY&mwGif r[memrax&fu xdkrif;om;
2
rsm;udk tajcjyKMuonf / 'kwd, 'yÜKv [kvnf;ac:aom yxr onf rQwNyD; pDrHcefYcGrJ IwGif bufrvdkufaMumif;ESihf jzpf&yfrsm;udk
4
O',bk&if (793-797 at'D)onf ¤if;\ qkH;jzwfcsufrsm;udk axmufjyNyD; erlemrsm; xkwfjyonf /
pmtkyfwGif a&;rSwfxm;apNyD; eef;awmfü vkHNcKHpGm odrf;qnf;xm; tcsKdUae&mrsm;wGif r[m0Hotm; ordkif;rSwfwrf;tjzpf,lq
3
aMumif; qdkonf / bk&iftcsKdU\ trdefYt& jyKpkxm;aom tpdk;& &efcJ,Of;onf/ r[m0Housrf;onf oD&dvuFmordkif;usrf;r[kwf
4
aqmif½Gufcsuf rSwfwrf;rsm;vnf; &SdMuonf / xdkYjyif 'gXm"mwk vQif ,if;onf oD&dvuFm Ak'¨0g'ordkif;usrf;tjzpf aocsmayguf
5 6
0Ho ? auo"mwk0Ho ESihf tvm;wl usrf;rsm;pGm uJhodkYaom qdkEkdifNyD; þoD&dvuFmAk'¨0g'ordkif;usrf;onf oD&dvuFmordkif;\
7
ordkif;qdkif&m a&S;OD; a&;om;csufrsm;vnf; &SdMuao;onf/ t"du tpdwftydkif;wpfcktjzpf ae&m,lonf/ 'Dy0Hoa&m r[m
0Hoyg ESpfusrf;vkH; Ak'¨0g'ordkif;rsm; jzpfMuonf/ ¤if;usrf;rsm;ü
1
þusrf; pmrsufESm 444 udk ½Iyg/ 1
2
Oyrm r[m0Ho? tcef; 32? 26 *gxm/ tcef; 38? 46 *gxm/ tcef; Oyrm r[m0Ho? tcef; 14? 17? 21? 24? 30/ tcef; 38? 59 *gxm/
79? 62 *gxm/ tcef; xlix ? 66-67 *gxmwdkYudk ½Iyg/
2
3
r[m0Ho? tcef; 59?20 *gxm/ r[m0Ho? tcef; 19? 44 *gxm/ *Pem, y&dapäa'g? ayg&maP[d e
4
,if;usrf;? tcef; 59? 7 *gxm/ bmodawm (ta&twGuf tydkif;tjcm;udk a&S;q&mwdkY azmjy rxm;yg)/
3
5
,if;usrf;? tcef; 37? 93 *gxm/ ,if; tcef; 21? 11 *gxm/
4
6
,if;usrf;? tcef; 39? 49 ESifh 56 *gxm/ ,if; tcef; 21? 14 *gxm/
7
þusrf;? pmrsufESm – 81? 85 udkvnf;½I/
20 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 17
1 1
'wGm taEÅ cD&,m*kH vbdwGm *wbdu©K0w¬Kapw¬ uaxwAÁH} csKyf &Sif;jycsufjzpfaMumif; xif&Sm;onf /
þae&mü tpwGif &&SdorQ tpm;tpmudk uav;rsm;tm;
ay;pGefYNyD; EdkY,m*kqGrf;udk &zdkYtwGuf xGufcGmoGm;aom &[ef; 5/ ygVdbmom t|uxmusrf;rsm;
0w¬Kudkvnf; azmfjyoihf\}/ at'D ig;&mpk tEk&m"yk&NrdKU r[m0d[m&ausmif;wkdufwGif a&;
,if;0w¬Kjzpf&yfrsm;udk azmfjyrxm;ojzihf ,cktcg ,if;wdkY om;onhf t&Sifr[mAk'¨aCmo\ ygVdawmftzGifhusrf;rsm;onf
udk ajc&mcHvdkuf&ef rvG,fulawmhacs/ odkYwap ,if;jzpf&yf bDpD 3 &mpkrS at'D 5 &mpktxd oD&dvuFm Ak'¨bmomordkif;udk
rsm;rSm t|uxmusrf;rsm;udk a&;om;pOfu ,aeYacwfwGif jyefvnf qef;ppfrItwGuf tm;xm;EdkifNyD; tqDtESpfjynfh0onhf
ajracG;ESihf pyspfoD;ykHjyifudk vltrsm; em;vnfouJhodkY xdkacwf tcsuftvuf &if;jrpfrsm;jzpfonf/ t&Sifr[mAk'¨aCm\ vkyf
2
u vltrsm; odvG,fonfrSm xif&Sm;onf / ief;rSm wnf;jzwfol bmomjyefyk*K¾ dvfjzpfaomfvnf; rdrdwm0efudk
jynhfpkHpGm aqmif½GufcJhykH&NyD; t&Sifjrwf\ wwfuRrf;rIESihf ta&;
6/ tpOftvm Zmwf0w¬Krsm; ygrIaMumihf t&Sifjrwftm; ,ckacwfwGif t|uxmusrf; tm;
3
o[ó0w¬Kt|uxm odkYr[kwf o[ó0w¬Kyu&P usrf; vkH; eD;yg;udk a&;om;cJholtjzpf ,lqcH&onf/ yd#uwfokH;ykH\
onf oD[dkVfwuúodkvfpmMunhfwdkufü "mwfykHrdwåL ESpftkyfESihf tzGifh t|uxmusrf;rsm;udk t&Sifr[dE´ oD&dvuFmodkY aqmif,l
vufa&;rlwpftkyf &Sdonf/ cJhaMumif;ESihf oD[dkVfuRef;ol uRef;om;wdkY\ tusKd;twGuf ,if;
(1) o[ó0w¬Kyu&Pusrf;? NAdwdoQjywdkuf&Sd ay½Gufrl oD[dkVf t|uxmusrf;rsm;udk rlvu oD[dkVfbmomjzihf a&;om;cJh
2
tu©&ma&; rdwåL t½Guf 40? ay½Gufa& 154 csyf &Sdonf/ aMumif; t&Sifr[mAk'¨aCmorax&fu qdkonf /
pmvkH;yg pmrsufESmwpfck\ t&SnfrSm 16 vufrjzpfonf/ ay rlv odkYr[kwf r[mt|uxm? r[mypö&dt|uxmESihf
wpf½GufvQif udk;aMumif;&Sdonf/ t*Fvdyfbmomjzifh ]þo[ó uk½kE´dt|uxmusrf;rSm ta&;ygonfh wdyd#uusrf;pm tm;vkH;
0w¬Kyu&Pusrf;udk 1894 ckESpfwGif tEk&m"yk&NrdKU tpdk;&Xme eD;yg;rQ\ tzGifhusrf;rsm;udk txnfudk,fjyKcJhonhf oD[dkVfbmom
udk,fpm;vS,f tdyfcsf aeaAvD tDpfauG;vsm; (H. Neville Esquire) tajccH tzGifhusrf;rsm; jzpfMuonf/ ,if;usrf;rsm;tjyif tvGef
xHodkY a*gavNrdKU? *ifawmw&yf? wdblrdum&mrausmif; wdkufae ta&;rygonhf oD[dkVfbmomtzGifhusrf; trsm;tjym;vnf; &Sd
tufpf ynmeE´ qxm0d& yk*¾Kdvfu vufaqmifay;onf}/ onf/ ,if; (oD[dkVfbmom) yd#uwfokH;ykH tzGihfusrf;rsm;udk a&S;
tusqkH;aom pmayvuf&mrsm;tjzpf ,lqEdkifonf/ ,aeYacwf
1
,if; pm? 29/ aemufxyf erlemrsm;udk 0dok'¨d 1? 120/ tH-| 1? 395 wGif ,if; (oD[dkVf) t|uxmusrf;rsm;tm;vkH; rwnf&SdMuawmh
wdkYü ½Iyg/ acs/ tqdkyg oD[dkVfbmom rl&if;usrf;rsm;rS aumufEkwfcsuf
2
rl&if;usrf;rsm;? obm0ESihf ygVdt|uxmusrf;rsm;ü yg0ifrIrsm;udk tao;
pdwfavhvmvdkygu t'du&rf (E. W. Adikaram)\ Early History of 1
Buddhisn in Ceylone usrf;pm tydkif; 1 udk ½Iyg/ &Sif;vif;pGm avhvm&ef rmvmvmaqau&\ &Sif;vif;aumif;rGefonhf
3
aemufxyf okawoetwGuf tvif;a&mifay;a&;twGuf jiif;ckHrI t r[m0Ho#Dumed'gef;udk ½Iyg/
2
enf;rS wpfyg; þtaMumif;t&mudk Unversty of Ceylon Review twGJ 2? t&Sifr[mAk'¨aCmo\ 'D-| 1? r-| 1? tH-| 1 odkYr[kwf oH-| 1
pm-86-91 wGif awGU&onf/ usrf;rsm;\tp yPmr*gxmrsm;udk ½Iyg/
18 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 19
1
twdktxGmrsm;udk "rÜd,mt#K0g*g#my', (oD[dkVfusrf;)ü awGU 0ifygvdrfhrnf1/ xdktcsdefu vlxktwGuf tvGefxif&Sm;aom
Edkifao;onf/ aMumihf csefxm;jcif;vnf; jzpfEdkifonf/
oD[dkVf t|uxmusrf;rsm;onf ykHpHwpfrsKd;wnf;jzihf wnf t|uxm usrf;jyKq&mrsm;a&m tjcm;yk*¾Kdvfrsm;yg tcsuf
NidrfrI r&SdcJhacs/ ,if;usrf;rsm;onf bDpD okH;&mpkwGif pwifcJh tvufwpfckudk o½kyfazmf&ef? jiif;qdkrIwpf&yfudk vufcHap&ef?
aomfvnf; &mpkESpfrsm; Mumjrifhvmojzihf wjznf;jznf; wdk;yGm; odkYr[kwf MunfndKolrsm;tm; bmoma&; pdwf"mwf jyif;jyvm
vmNyD; tcsuftvufopfrsm; pkaygif;vmcJhonf/ ,if;usrf;wdkY rItwGuf qGJaqmif&ef jzpf&yf0w¬Kwpfck vdktyfonhf tcgwdkif;
\ wdk;yGm;vmrIoauFwudk tenf;qkH; at'D 2 &mpktxd awGU vkHvkHavmufavmuf &,lEdkifonfh a&S;acwf oD[dkVfjzpf&yfxl;rsm;
2
&SdEdkifonf/ taMumif;rl t|uxmusrf;wpfapmif ü at'D 127- udk &vG,fonhf ae&mwpfck&SdaMumif; ,kHMunf&ef taMumif;&Sd
2
171 twGif; tkyfcsKyfcJhaom 0obrif;tm; &nfñTef;xm; onf / ,if;jzpf&yfrsm;rSm w&m;a[m yk*¾KdvftwGufa&m em,lol
onfudk awGU&aomaMumihf jzpfonf/ topfxnhfoGif;aom t y&dowftwGufyg tvGefodvG,faMumif; t&Sifr[mAk'¨aCmo
csuftvufrsm;rSm tvGefobm0usonhf a'oqdkif&m wdkufqdkif taejzifh ae&mrsm;pGmwdkYü ,if;wdkYudk ñTef;½kHom ñTef;NyD; tao;
jzpf&yfrsm;ESihf uRef;aevlxk\ vlrIa&;ESihf bmoma&;b0rsm; pdwfazmfjyjcif; rjyKonfudk axmufí xif&Sm;ygonf/ Oyrmjy&rl
jzpfMuonf/ ,if;jzpf&yfopfrsm;udk xnfh&jcif;\ &nf½G,fcsufrSm 0dok'¨dr*fü ]awvuE´&du0w¬K apw¬ uaxwAÁH}3 ]þae&mü
ordkif; odkYr[kwf a'oqdkif&m tajctaersm;udk oifcef;pm awvuE´&du0w¬Kudkvnf; qdktyf\}/ ]pD0&*krÁ0godutrÁcg'u
4
ay;&ef r[kwfacs/ ,aeYacwfwGif ,if;azmfjycsufrsm;udk ordkif; r[mwdóaw¬&0w¬Kyd {w¬ uaxwAÁH } þae&mü o&ufoD;udk
okdYr[kwf vlrIa&;&nf½G,fcsufjzihf tokH;jyKMuaomfvnf; trSef bkOf;ay;onhf pD0&*krÁt&yfae t&Sifr[mwdórax&f\ qdkoihf
aomf xda&muf ½kd;pif;onhf[efjzihf w&m;"r®ESihf ukd,fusihfw&m; \}/ ]tm'dawm y|m, v'¨H v'¨H bdu©H wMw wMw 'g&umeH
OD;wnfcsufrsm;jzihf o½kyfazmf &Sif;jy&efom &nf½G,fonf/
t&Sifr[mAk'¨aCmoonf ¤if;\ t|uxmed'gef; (yPm 1
r[m0Ho#Dum? pm 193 ü rZÑdredum,f plVoD[em'okwftzGifh oD[dkVf
r)rsm;ü rdrdtaejzihf oD[dkVfbmom t|uxmusrf;rsm;udk ygVd t|umü ZeomeESihf taomu("r®maomu)wdkY\ r,fawmf taMumif;
bmomodkY jyefqdk½kHomjzpfNyD; ,if;odkYjyefqdk&müvnf; rvdktyfbJ azmfjycsuf yg&SdaMumif; qdkonf/ odkYwap ,if;tcsuftvufrSm ,aeY
tus,fcsJUjcif;? xyfcgxyfcg jyqdkjcif;rsm;ESifh roufqdkifaom acwf t&Sifr[mAk'¨aCmo\ plVoD[em'okwft|uxmü rawGU&acs/
taMumif;t&mrsm;udk csefxm;rnfjzpfaomfvnf; r[m0d[m& ,if;onf t&Sifr[mAk'¨aCmotaejzifh oD[dkVfbmom t|uxmudk t
0goDwdkY\ ydkYcsrItpOftvmudk aoGznfrnfr[kwfaMumif; qdk jynhftpkH bmomrjyefqdkaMumif; xif&Sm;aom om"u jzpfonf/ wpfcg
wpf&Hürl uk#uPÖ\jrif; *kV0PÖuJhodkYaom taMumif;udkyif tvGefpdwf
onf/ t&Sifjrwf\ &nf½G,fcsufü tokH;rusí csefcJhaom t 0ifpm;zG,f tao;pdwftcsufudkyif azmfjyonf (r-| 3? 112)/
csuftvuftcsKdUrSm oufqdkifrI r&Sdjcif;aMumihfyif jzpfvifhupm; 2
tH-| 1? 395 ü vmaom 'g½kb@ur[mwdó rax&f\ jzpf&yfudk
,if;wdkYudk xdef;odrf;xm;EdkifchJrl ,aeYacwfwGif tvGef tokH;0if &o0g[deD twGJ 2? pm- 33 ESihf 43 wdkYüvmaom wdóm,0w¬K ESifh
eukvó0w¬Krsm;udk NcKHikH Edkif;,SOf Munhfyg/
3
1 0dok'¨d 1? 27/
,if;usrf;? pm – 79? 80? 105? 136? 148? 149/ 4
,if; 1? 44/
2
0d-| 2? 68/
24 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 21
onhf ygVdbmomusrf; wpfapmifudk tajccHaMumif; yPmrü (2) o[ó0w¬Kyu&Pusrf;? NAdwdoQjywdkuf&Sd ayrl/ oD[dkVf
qdkonf/ o[ó0w¬Kusrf;onf þü ñTef;qdkonfh tqdkyg ygVd tu©&ma&;/ rdwåL½Gufa& 50/ ay½Gufa& 298/ pmyg ay½Guf
bmomusrf; jzpfEdkifygoavm/ t&Snf 10 vufr&Sdonf/ pmwpfrsufESmwGif 7 aMumif; odkY
uG,fvGefol [mh*f aeAD;vf (Hugh Nevill)u ¤if;pkaqmif; r[kwf 8 aMumif; &Sdonf/
xm;onhf ykHrESdyf&ao;onhf pmrlpm&if; (,ck NAdwdoQjywdkuf (3) o[ó0w¬Kt|uxm? vufa&;rl? bm;e'fpmMunfhwdkuf?
trSwfpOf 115)wGif o[ó0w¬K yu&Ponf ygVdbmoma&; &efukef? jrefrm? jrefrmtu©&ma&;/
&o0g[deDusrf;\ tajccH jzpfaMumif;ESihf ,if;usrf;onf "r®½kpd usrf;jyKyk*¾Kdvf trnfrod&/ yPmrwGif Ak'¨? "r®? oHCmtm;
*dkPf;\usrf;pm jzpfaMumif; rSwfcsufay;onf/ odkYwap rmvm &Sdckd;NyD;aemuf usrf;jyKyk*¾Kdvfu oD[Vmp&d, (oD[dkVfq&m)rsm;udk
vmaqau&tvdkrl ,if;usrf;tm; tb,*d&d*dkPf;xGuf usrf; tav;*½kjyKaMumif;ESihf usrf;pmygtcsufrsm;udk oD[V|uxm
jzpfaMumif; rSwfcsufjyK&ef taMumif;r&Sd[k ,lqonf /
1 (oD[dkVfbmom tzGifhusrf;rsm;)ESihf q&mtpOftqufrS &&Sd
1
a*gX£rÁ&0w¬Kü awGU&onhf ]Owå&0d[m&0godaem ye {0H aMumif; qdkonf /
2
0'EÅd = Owå&0d[m&ausmif;ae yk*¾Kdvfrsm;u þodkY qdkMu\} [l usrf;jyKESpfESihf ywfoufí raocsmacs/ odkYwap o[ó
aom pmaMumif;t& o[ó0w¬Kusrf;onf "r®½kpd*dkPf;om;rsm; 0w¬Kt|uxm[laomtrnfESihf ,if;usrf;udk r[m0Ho#Dumü
[kqdkvdkonfh Owå&0d[m&0goD&[ef;wdkY\ usrf;pm r[kwfonf udk;um;jcif;aMumifh ,if;usrf;udk at'D 9 pkxuf apmaom acwf
rSm aocsmonf/ wpfckwGif a&;om;aMumif; xif&Sm;onf/ t|uxm[laom a0g
&o0g[deDusrf;ed'gef;ü t&Sif&|ygv\usrf;onf a&S;acwf [m&onf tEk&m"yk&acwf tapmydkif;umvwGif rsufarSmuff
&[EÅmrax&fwdkY rdefYawmfrlcJhMuNyD; a&S;q&mwdkY oD[dkVfbmom acwfrSmxuf ydkrdkus,fjyefY cHhnm;onhf t"dyÜm,fudk aqmifonf/
jzihf rSwfwrf;wifxm;onhf 0w¬Kjzpf&yfrsm;udk ygVdbmomodkY jyef ,aeYacwfwGif ,if;a0g[m&onf wdyd#uygVdawmftzGifh t|
qdkjcif;jzpfaMumif; qdkonf/ &o0g[deDusrf;yPmrü usrf;jyK uxmusrf;udkom qdkvkdonf/ odkY&mwGif tEk&m"yk&acwfwGif
yk*¾Kdvfu oD[Vt|uxmenf;udk rSDjirf;jyKaMumif; qdkonf/ ,if;a0g[m&onf wdyd#uygVdawmfrSwpfyg; tjcm;pmaytrsKd;
o[ó0w¬Kudk zwf½Iygu ,if;usrf;onf oD[dkVfrl&if;\ wkduf tpm;tm;vkH;udk t"dyÜm,f oufa&mufonf/ odkYjzpfí o[ó
½dkuf wpfcgwav cyfMurf;Murf; ygVdbmomjyef jzpfaMumif; t 0w¬KuJhodkYaom trsm;ajymykH0w¬Kusrf;pmwpfckudkyif t|uxm[k
awmftwef &Sif;vif;pGm azmfjyonf/ o[ó0w¬Kü wpfcgwpf&H ac:a0:xm;jcif;jzpfonf/ xdkacwfü wdyd#uygVdawmfudk txl;
o'´ga&; rrSef? racsmrGwf? <uyfqyfNyD; rnfonhf pmayawmuf &nf½G,fonhf ygVdawmfrsm;ESihf ,if;wdkY\tzGifh t|uxmusrf;
ajymifrI [efyefrQ r&Sdacs/ ,if;usrf;ü ]oD[dkVfygVd}[kyif ac:Edkif rsm;tygt0if r[maAm"d0Hot|uxm (r[maAm"dyif ordkif;
avmufonhf oD[dkVfbmom wGJvkH;rsm;? tokH;tEIef;rsm;udk wdkuf usrf;)? apwd,0Hot|uxm (apwDawmfrsm; ordkif;usrf;)?
r[mapwd,0Hot|uxm (r[mapwDordkif;usrf;)? 'Dy0Hot|
1
Pali Literature of Ceylon, pp. 128-129. uxm (oD[dkVfuRef;ordkif;)? r[m0Hot|uxm (rif;qufrsm;
2
&o0g[dusrf;üvnf; ,if;pmaMumif;udk awGU&onf/
3 1
Rasavahini I, Intro. vv. 5-7. o[ó0w¬KH bmodóH? oD[V|uxme,H? *PSdwGm p&d,0g'ð p/
22 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 23
ordkif;)uJhodkYaom tjcm;pmayusrf;*eftm;vkH; t|uxmusrf; rawGU&aomaMumihfjzpfonf/ o[ó0w¬Kt|uxmudk a&;om;
rsm;jzpfMuonf/ ,if;azmfjyNyD; usrf;tm;vkH;rSm oD[dkVfbmom onhfcsdefwGif avhvmolrsm; r[m0Hot|uxmudk zwf½Iaom
usrf;rsm;jzpfMuonf/ oD[Vt|uxm [laomtrnfonf a, tcsufonf o[ó0w¬Kusrf;jyKq&mu ¤if;\ pmzwfy&dowf
bk,stm;jzihf oD[dkVfbmomjzihfa&;aom usrf;tm;vkH;udk ac: tm; aemufxyf tao;pdwfrsm;twGuf r[m0Hot|uxmusrff;
1
a0:okH;pGJjcif;jzpfonf/ xdktcsdefu #Dum[kac:onhf pmayykHpH udk ñTef;qdkcsufaMumifhjzpfaMumif; xif&Sm;onf /
r&Sdao;ay/ #Dum[laom a0g[m&onf ouúwMoZm vTrf;rdk; txufwGif jyqdkcJhtwdkif; at'D 9 &mpkcefY[k ,lq&onfh
onhf at'D 10 &mpk ESihf 11 &mpk aygvkEé½k0acwf twGif; r[m0Ho#DumwGif o[ó0w¬Kt|xumrS udk;um;csuf okH;ckyg
2
usrSom a&yef;pm;vmjcif; jzpfonf/ uREkfyfwdkYod&orQ t&Sif onf / yxrESpfck (ok&medr®v0w¬KESihf a*gX,drÁ&0w¬K)udk vuf
tmeE´m\ rlv#Dumonf yxrqkH;aom #Dumusrf;jzpfonf/ a&;rlü awGU&onf/ wwd,0w¬K (omvDrif;om;0w¬K)udkrl rawGU
rlv#Dumudk at'D 10 odkYr[kwf 11 &mpkcefYwGif a&;om;onf/ &/ trSefaomf vufa&;rlü omvDrif;om;0w¬K wpfckvkH;udk `rIyf
t&SiftmeE´monf ½lyod'¨d ygVdo'´gusrf;jyK t&SifAk'¨yÜd,\ q&m xm;onf/ ,if;ü omvdrif;om;ESihf ywfoufí ]omvd&mZ
jzpfonf/ at'D 12 &mpk tv,fcefYwGif a&;onhf arm*¾vm’ ef ukrm&0w¬KH r[m0Hao 0kwåea,e a0'dwAÁH/ omvd&mZukrm&
usrf;jyKyk*¾Kdvfonf t&SifAk'¨yÜd,\ ½lyod'¨dusrf;udk odonf/ xdkY 0w¬K 'kwd,H} [laom 0guswpfaMumif;rQom ygonf/ þonfrSm
aMumifh tu,fí t&SiftmeE´mudk at'D 10 odkYr[kwf 11 &mpk omvdrif;om;taMumif; awGU&orQjzpfonf/ rl&if;usrf;pmrS
wpfcsdefcsdefwGif owfrSwfygu tvGef rSm;zG,f&m r&SdEdkifacs/ odkY a&;ul;olonf &Snfvsm;onhf 0w¬Kudk ul;,lrItwGuf 0efav;í
jzpfí #Dumusrf; pmaytpydkif;udk tMurf;jzif;tm;jzihf at'D 10 oufom&m&ap&ef pmzwfoltm; r[m0Houdk udk;um;vsuf
&mpkESihf 11 &mpktwGif;[k owfrSwfEdkifonf/ ,if;acwfrwdkifrD ,if;0w¬Kudk `rSKyfxm;cJhovm; odkYr[kwf vufa&;rlonf o[ó
usrf;pmtm;vkH;udk a,bk,stm;jzihf t|uxm[laom trnf 0w¬Krl&if;\ twdkcsKyfykHpHwpfckudk &cJhovm;[lonfudk vufa&;rl
atmufwGif todrsm;ykH&onf/ azmfjyyg tcsufrsm;t& o[ó aemufxyfwpfcsKdUudk rawGUrcsif; twdtus rqdkEkdifacs/ odkYwap
0w¬Kt|uxmudk tenf;qkH; at'D 9 &mpk xufapmaom acwf o[ó0w¬Kudk tajccHonf[k a,bk,stm;jzihf ,kHMunfxm;
[k owfrSwfEdkifonf/ onfh &o0g[deDusrf;wGif omvdrif;om;taMumif; azmfjycsufudk
3
o[ó0w¬Kt|uxmü r[m0HoESihf r[m0Hot|uxm r[m0Ho#DumwGif azmfjyonhftwdkif; awGU&onf /
ESpfusrf;vkH;udk udk;um;xm;NyD; ]Owå&0d[m&0g'D}wdkY azmfjyonhf &o0g[eDusrf;jyK t&Sifa0a'[rax&fu ¤if;\usrf;onf
,lqcsufwpf&yfudkvnf; &nfñTef;xm;onf/ r[m0Housrf;udk tEk&m"yk&NrdKU r[m0d[m&ausmif;wdkuftwGif; *kwå0uFy&da0P
udk;um;aomaMumifh ,if;usrf;onf at'D 5 &mpkxuf aemuf ausmif;ü oDwif;okH;onhf t&Sif&|ygv[kac:onhf rax&f a&;
usonf/ oD[Vt|uxm (ed'geuxm) ESihf r[m0Hot|uxm
1
(usrf;pmudk,f)wdkYudk udk;um;aomaMumihf o[ó0w¬Kt|uxm t,H ye oacFayg? 0dw¬ma&m ye r[m0Ho|uxm,H 0kawåm/ tw¬d
taejzihf a&S;usaom usrf;wpfapmifjzpfaMumif; azmfjyonf/ au[d wawm *a[waAÁm ("r®maomur[m&mZó 0w¬K)/
2
Mahavamsa Tika, pp 451, 452, 607.
taMumif;rl oD[Vt|xmusrff;tm; udk;um;rIudk 10 &mpk rwdkif 3
Rasavahini II, p. 116.
rDcefY a&;om;cJhonhf ygVdbmomESihf oD[dkVfbmom usrf;rsm;ü
28 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 25
a,muf\ trnfrsm;udk azmfjyonf/ odkYwap eE´drdwå ('kwd, ½dkufbmomjyefrI rsm;pGm awGU &onf/ ykHpHtm;jzihf –
0*f? 0w¬KtrSwf 6)ESihf a0VKokre0w¬K (pwkw¬0*f? 0w¬KtrSwf 9 umvod*gvH ydrÁa&m t*¾a[od (umvod*gvó 0w¬K)
üygNyD;)wdkYrSm qdkNyD;0w¬Krsm; jzpfMuonf/ odkYjzpfí 0w¬Krsm;udk w0 o[m,uH ok0aygwuH rm&dwapma&mwd tm[
ol&edr®vjzifh pwifNyD; 0w¬Kav;ckNyD;aemuf qkH;oGm;onf/ wpfzef (As*¾ó 0w¬K)
q|r0*f\ yxrqkH; 0w¬Kü ]oacFaye 'k|*grPd&anm 0w¬KH {wó rEkóó a*['dEé rEkaóm
yXrH} [laom pum;&yf 0gusrQomygonf/ 'kwd,0w¬K omvd (apm&a*a[ 0godwrEkóó 0w¬K)
rif;om;taMumif;udkvnf; azmfjyrxm;bJ pmzwfoltm; ,if; r,SH tm[m&H cg'dwGm tm*r'gvuH rH £awm rkÍöEkyg,H
0w¬Kudk r[m0HorS &,l&ef wdkufwGef;xm;onf - ]omvd&mZ ua&m[Dwd (apm&a*a[ 0godw rEkóó 0w¬K)
ukrm&0w¬KH r[m0Hao 0kwåea,e a0'dwAÁH/ omvd&mZukrm& w0 uxeyapöuAka'¨g emr uD'daomwd
0w¬KH 'kwd,H/ odkYwap ,if;0w¬Kudkvnf; trSefwu,f azmfjy ("r®maomu r[m&mZó 0w¬K)
ouJhodkY a&wGufxm;onf/ oD[V'Day Owå&ypäd,H ('EÅuk#KrÁduó 0w¬K)
]tedpöm 0w ocFg&m} ("r®aom@u0w¬K? yxr0*f yxr wH ylZH u&Pora, (uÍöea'0d,m 0w¬K)
0w¬K) jzihf tpjyKonfh *gxmtzGifhonf tvGef tao;pdwfjzpfNyD; ponfwdkY jzpfonf/
ESpfoufzG,f aumif;onf/ xkdYjyif ,if;tzGifhü ]umv0drkwåH ,if;odkYaom 0gusrsm; usrf;pmwpfckvkH; jynhfESufaeojzihf
edó&PH edAÁmeH} uJhodkYaom eufeJonhf 'óeqdkif&m t"dyÜm,f ,if;usrf;udk aumif;pGm zwf½Iem;rvnfEdkifbJ oD[dkVfbmom
zGifhqdkcsufrsm; yg&Sdonf/ usrf;pmwpfckvkH;wGif ,if;*gxm wpfyk'f pum;udk vkHavmufatmif rwwfuRrf;ygu rESpfoufEdkifacs/
wnf;üom ,if;odkY tao;pdwf zGifhqdkonf/ wpfcgwpf&H ]ayg'H uDVdwkH} ]wdkufcdkuf odkYr[kwf eyef;vkH;&ef}
tjcm; &nfñTef;usrf;rsm;ü rawGU&onfh ordkif;qdkif&m t (a*gV£rÁ&0w¬K)uJhodkYaom tokH;tEIef;rsm;udk awGU&onf/ odkY
csuftvuf trsm;tjym;udk o[ó0w¬Kusrf;ü azmfjyonf/ wap ,if;tokH;rsKd;udk ygVdbmomü awGU&rnfr[kwfacs/ ayg'
ykHpHtm;jzihf &o0g[deDusrf;ü awGU&onhf ]'kAÁd|dr[m&mZ}\ Zpf [laoma0g[m&onf wdkufckdufjcif; t"dyÜm,f&Sdonhf ygVdouf
jrpfESihf ywfoufonhf oJvGefptcsKdUudk ,if;usrf;ü jyqdkonf/ oD[dkVfa0g[m& jzpfzG,f&Sdonf/ Oyrm pyg;BuD;a>rteufa[m
]jAm[®Pwd,H apm&b,H}onf t|uxmusrf;rsm;ESihf ordkif; ydrÁa&m (okH;½dk;okH;pOf ygVda0g[m& tZ*&? oD[dkVf ydrÁK&m)? t&yf
usrf;rsm;üawGU&NrJ 0gusjywff jzpfaomfvnf; ]wd,H} [laom odkYr[kwf e,fy,f a'o eHab; teufa[m ypäd,H (oD[dkVf yo?
a0g[m&udkrl &Sif;jy&ef cufcJonf/ o[ó0w¬Küum; ]jAm[®P ygVdrSef yó) paom a0g[m&rsm; jzpfonf/
wdóaapm&b,H}[k (av;Budrf) twdtus qdkonf/ zkó o'´genf; a&;xkH;rrSefonhf 0gusrsm;udkvnf; awGU&onf/
a'0aw¬&0w¬Konf &o0g[deDü rawGU&onhf tcsuftvuf ykHpHtm;jzihf -
opf vkH;0jzpfonf/ &o0g[deDü zkóa'00w¬K ygaomfvnf; MoavmauwGm twåaem *aw (apm&Cmwuó 0w¬K)
'k|*grPdrif;BuD;\ xif&Sm;onhf ppfolBuD; jzpfonf/ o[ó tx em0g owå'd0oH *wumav ork'´raZÑ bdZÆd
0w¬Kyg zkóa'0aw¬&fum; o'¨gwdórif;BuD;\ ESrawmf\om; ('EÅuk#KrÁduó 0w¬K)
(u#uem&0goD zkóa'0aw¬a&m emr o'¨gwdór[m&anm
26 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 27
&anm ykawåm 0dZm,d a&;om;&ef tvGefvdktyfonf[k cHpm;&onf/ o[ó0w¬Kusrf;
(apm&a*a[ 0godwrEkóó 0w¬K) ponf/ pDpOfykHü pnf;urf;a&m enf;vrf;yg r&Sdacs/
,if;odkY o'´ga&;xkH;ESihf tokH;tEIef; rrSefonfwdkYudk awGU& ykHrSeftm;jzihf wpf0*f (tcef;wpfck)pDü 0w¬K 10 ckpD &SdNrJjzpf
ouJhodkY aumif;rGefonhf wGJvkH;rsm;udkvnf; awGU&ao;onf/ aomfvnf; (o[ó0w¬Kü) wpf0*fü 0w¬K 5 ck? tjcm;wpf0*fü
ykHpHtm;jzihf – 9 ck? aemufwpfckürl 11 ck &Sdonf/ 0w¬Ktpü 0w¬K\trnf
,xm a"mawe yawåe (wdó'[&omraP&ó 0w¬K) onf tqkH;üazmfjyonhf trnfESihfrwlonfudk rMumcPawGU&
1
'ku©maywGm (apm&Cmwu0w¬K) onf/ 0w¬Kacgif;pOfrsm;rSm zGifhq&dk Sif;jyNyD; &Snv
f sm;vsuf rmwd
,if;usrf;ü Zmwu|uxmwGif yg&Sdaom 0gusrsm; vTrf;rdk; um oabmjzifh azmfjy&ef &nf½G,fonf/ ykHpHtm;jzihf plv
aeonfudkvnf; awGU&onf/ *v’&a| tmoeomvH Z*¢EÅó Oygouó 0w¬K? r[m*gar
&o0g[deDyPmrü a&S;acwf&[EÅmt&SifjrwfwdkY oD[dkVfbm wdór[m0d[ma& "r®okwaeom'ó 0w¬K – ponf/ ,if;
omjzihf rdefYMum;onhf 0w¬Kjzpf&yfrsm;onf ae&mXme trsKd;rsKd;ü zGifhqdk&Sif;jy 0w¬Kacgif;pOfykHpHrSm oD[dkVfaus;vufae yk*¾Kdvfrsm;
(ww¬w¬LyyEémed 0kwåmed) pwifcJhaMumif; azmfjyonf/ o[ó twGif; 0w¬Kjzpf&yfrsm;ü ,aeYwkdifyif awGU&qJjzpfonf/
0w¬Kusrf;vm ykHpHrsm;pGmwdkYonf ae&mXmetrsKd;rsKd;rS EIwfajym av;ckajrmuf0*f\ pmay[efrSm tjcm;tm;vkH;ESihf vkH;0
taMumif;t&mrsm;udk tajccHaMumif; xif&Sm;pGm azmfjyonf/ jcm;em;onf/ 0w¬Kwpfckonf ,if;0w¬K\vkd&if;udk tusOf; azmf
0w¬Kjzpf&yfwpfck odkYr[kwf wkdufqdkifrIwpf&yfESihf ywfoufí jyonhf *gxmwpfyk'fjzihf tpysKd;onf/ tqkH;wGif ]awe 0kwåH} [l
wpfcgwpf&H ]£wd 0kwåmed} ]þodkY qdkukef\} [k tqkH;owfxm; aom pum;ESpfvkH;tNyD; ,if;*gxmudk jyefqdkonf/ wpfcgwpf&H
onf/ ykHpHtm;jzihf – tpysKd;*gxmNyD;aemuf 0w¬Kudk ]wH ,xmEkok,saw} jzihf zGifh
wm0wðoba0 edAÁwåðokEÅd 0'EÅd (umuó 0w¬K) onf/ av;ckajrmuf0*fonf ouúw MoZmvTrf;rdk;rI &SdykH&onf/
pwl[d rmao[d *awmwd 0'EÅd (plVem*aw¬&ó 0w¬K) 0w¬Krsm;udk pDpOf&müvnf; pepfwusr&Sdacs/ 0w¬Ktm;vkH;
tv'¨|meH emr e|mwd 0'EÅd a&maxG;aeMuonf/ ZrÁK'Dy0w¬Krsm;udk oD[dkVf0w¬Krsm; tMum;ü
(yl0yAÁw0goD wdóaw¬&ó 0w¬K) [dkwpfck'Dwpfck awGU&onf/ umu0PÖwdó0w¬K (9 ckajrmuf
&o0g[deDusrf;jyKyk*¾Kdvfu rdrd\usrf;pmrSm yke½kwåd (qdkNyD; 0*f? 0w¬KtrSwf 5)onf trSefpifppf umu0PÖwdó? 'k|*grPD
onfudk xyfqdkjcif;) uJhodkYaom trSm;rsm;jzihf jynhfaeonhf t&Sif ESihf a0VKokre trnf&onfh yk*¾KdvfokH;a,muftaMumif; jzpf
&|ygv\ ygVdbmomjyefudk jyefvnf rGrf;rH a&;om;jcif;rQom onf/ odkYwap ,if;0*ftqkH;ü ,if;udk azmfjyjcif;r&SdbJ q,fck
1
jzpfaMumif; 0efcHxm;onf / ajrmuf0w¬Ktjzpf 'k|*grPd0w¬K[k trnfay;xm;onf/ ,if;ü
o[ó0w¬Kusrf;udk xkwfcsif;ayguf zwfrdol rnfolrqdk ]'k|*grPdtb,r[m&anm 0w¬K r[m0Hao 0dw¬m&dwar0/
,if;usrf;rSm bmompum;t&a&m pDpOfrIt&yg jyefvnf rGrf;rH wH wawm *a[wAÁH} [kom qdkonf/ odkYwap 0w¬KwpfckvkH;udk
1
azmfjyrSom aumif;rGefrnf[k ,lq&onf/ ig;ckajrmuf0*fü
oku©maywGm? Ze0obokwf? 'D 2? 182/ usrf;jyKyk*¾Kdvfonf tpOftwkdif; wpfa,mufNyD; wpfa,muf
2
yke½kwåm'da'gao[d wrmod? oAÁH tmukvH temukvH u&dómrd/ &o-
0g[deD? yPmr*gxm? trSwf 7/ azmfjy&ef &nf½G,fonhftwdkif; 'k|*grPdrif;\ ppfolBuD; q,f
32 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 29
avmufonfh oD[dkVf rSwfwrf;a[mif;tcsKdUudk rSDjirf;jyKcJhonf[l b*ded,m ykawåm) jzpfonf/ xdkYaMumihf ,if;rax&fonf 'k|
aom tcsufudkrl oHo,jzpfzG,f rvdkacs/ *grPdrif;BuD;\ wlawmfjzpfonf/ 'k|*grPd odkYr[kwf o'¨g
1
&o0g[deDonf *gxmñSyf ygVdpum;ajyjzifh a&;om;xm; wdórif;wdkYü ESr&Sdonf[laomtcsufudk tjcm; rnfonhfusrf;
aom 0w¬K 103 yk'fudk pkpnf;xm;onhf usrf;jzpfonf/ ,if; ürQ rawGU&acs/
usrf;udk u@ESpfck cGJxm;onf/ yxru@ü ZrÁK'Dy (tdE´d,)ESifh zkóa'0 rax&ftaMumif;udk tjcm;usrf;*ef rsm;pGmwdkYü
1
oufqdkifonhf 0w¬K 40 yg0ifNyD; 'kwd,u@ü vuFm (oD[dkVf) awGU&onf/ orEÅygom'dum (0de,|uxm) ü ,if;rax&f
ESihf oufqdkifonhf 0w¬K 63 yk'fyg0ifonf/ taMumif;udk wHjrufvSnf;jcif;\ tusKd;udk o½kyfazmf&mü jyqdk
yPmr*gxmt& &o0g[deDusrf;jyKyk*¾Kdvfonf 0e0goD*dkPf; onf/ tjcm;tao;pdwf rsm;pGmudk `rIyfxm;cJhonf/ wHjruf
0if t&Sifa0a'[rax&fjzpfNyD; ,if;rax&fonf oD[dkVfuRef;&Sd vSnf;jcif;ESihf ywfoufonhftaMumif;ESihf rm&fewf udk,fxifjy
oD&dyg'taMumif; zGJUqdkonhf ygVduAsmausmf orEÅul#0PÖem onhf taMumif;rsm;udkom azmfjyonf/ o[ó0w¬Kü rm&fewf
usrf;ESihf oD[Vo'´vu©Pmac: oD[dkVfo'´gusrf;rsm;udkvnf; wpf&ufom vmonf/ orEÅygom'dumü rm&fewfonf wpfaeY
a&;om;cJhonf/ xdkrax&f\ q&mrax&ftm; tmeE´0e&we wnf;ü arsmuftoGif? EGm;toGif? ajcqmaeaom a,musfm;
tjzpf azmfjyxm;onf/ ,if;usrf;udk a,bk,stm;jzihf at'D 14 toGifjzihf okH;Budrf vmonf/ ,if;rax&fudk u#tE¨um&0goD
2
&mpk tapmydkif;wGif a&;om;aMumif; ,lqxm;Muonf/ odkYwap zkóa'0rax&f[k ac:wGifonf/ om&o*F[usrf; ü xdkrax&f
xdkusrf;u rSDjirf;jyKcJhonhf EIwfajymESihf usrf;xGuf &if;jrpfrsm;rSm udk umvE¨umv0goD zkóa'0rax&f[k ac:wGifNyD; &nf½G,f
,if;acwfxuf rsm;pGm apmykH&onf/ csufwlnDonf/ tao;pdwftcsuf trsm;tjym; csefvSyfxm;cJhNyD;
&o0g[deDusrf;udk rdwfquf&mü usrf;jyKyk*¾Kdvfu usrf;pm\ rm&fewf udk,fxifjyjcif;vnf; wlnDonf/ o'¨r®&wemu& (15
3
ordkif;udk azmfjyonf/ a&S;acwf &[EÅmrax&fjrwfwdkYonf txl; &mpk tapmydkif;a&; oD[dkVfbmomusrf;pm) ü ,if;rax&fudk
xl;aom t&yfa'oü jzpfysufcJhonhf 0w¬KaMumif;rsm;udk oD[dkVf umvuE´ zkóa'0rax&f ac:onf/ (,if; oD[dkVfusrf;t&
bmompum;jzihf ajymjycJhMuonf/ ,if;wdkYudk a&S;q&mwdkYu tqdkyg umvuE´ausmif;wkdufonf ½k[kPt&yfü&Sdonf)/ ,if;
pkaqmif;xm;cJhMuonf/ r[m0d[m&ausmif;wdkuf&Sd *kwå0uFy&d usrf;ü rm&fewfonf ykHpHwpfrsKd;wnf;jzihf wpfaeYwGif okH;Budrf
qufwdkuf vmaMumif; qdkonf/ þusrf;üvnf; rlv0w¬K\
1
at'D 14 &mpk *'vma'Pd0d[m&ü oDwif;okH;aexkdifcJhaom "r®udwåd tao;pdwf trsm;tjym;udk csefxm;cJhNyD; wHjrufvSnf;jcif;ESihf
trnf&Sdrax&f a&;om;cJhonhf ]o'¨r®mvuFm&,} trnf&Sd oD[dkVfbm ywfoufonfESihf rm&fewf vmaESmihf,SufonfwdkYudkom azmfjy
omjzihf a&;om;xm;onhf usrf;wpfapmif&Sdonf/ ,if;usrf;onf &o onf/ ,if;0w¬Kudk wHjrufvSnf;jcif;\ tusKd;udk csD;rGrf;&ef azmf
0g[deDusrf; bmomjyefjzpfonfrSm aocsmaomfvnf; &o0g[deDusrf; 4
wGif rygonhf arawå,s0w¬KESihf y'krm0wD0w¬KESpfck yg0ifonf/ ,if;
jyjcif;jzpfonf/ 0dok'¨dr*fusrf;ü ,if;rax&ftm; u#uE´&0goD
(oD[dkVf)usrf;onf wdkuf½u
dk fbmomjyef usrf;r[kwfbJ pum;tvuFm 1 2
qifí Oyrmrsm;jzihf jyefvnfa&;om;aom 0w¬Krsm;jzpfMuonf/ o'¨r®m 0d-| 4? 174/ Sārasangaha, p. 33.
3
vuFm&, usrf;jyKyk*¾Kdvfonf &o0g[deDusrf;jyK yk*¾KdvfuJhodkYyif 0e0goD Saddharmartnākara, p. 334.
4
*kdPf;0ifjzpfonf/ 0dok'¨dr*¾ 1? 221/ (jrefrmrlü u#tE¨um&0goD [k&Sdonf)/
30 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 31
zkóa'0rax&ftjzpf qdkonf/ xdkrax&fonf rm&fewf zef odkYr[kwf ]o[ó0w¬Kyum&P} [lonf ]Munf½TifzG,f 0w¬K
qif;jyonhf Ak'¨ykHawmfudk Munfh½I&if; &[EÅmtjzpfudk &onf/ rsm;usrf;}[k t"dyÜm,fxGufrnfjzpfNyD; tawmftwef ESpfouf
tjcm; tao;pddwfrsm;udk azmfjyrxm;ay/ apwD,ifjyifudk wH zG,faumif;onf/ oó0w¬Kusrf;udk ]t&om&Sdaomjrpf} odkYr
jrufvSnf;aMumif;ESihf ykHpHtrsKd;rsKd;jzihf rm&ewf vma&muf aESmihf [kwf ]&owdkYpD;qif;&m} odkYr[kwf ]MunfEl;zG,f zefwD;&Sif}[k
,SufaMumif;vnf; rjyqdkay/ &nfñTef;NyD; usrf;*efwdkYü azmfjy t"dyÜm,f&onhf ]&o0g[deDusrf;}ESihf EIdif;,SOfMunhfygu txuf
onhf taMumif;t&mrsm;wGif o'¨gwdórif; ESrawmf\om; jzpf yg t"dyÜm,f zGifhqdkcsufrSmydkí aMumif;usKd;qDavsmfonfudk awGU&
aMumif; razmfjyMuaomfvnf; usrf;tm;vkH;ü zkóa'0 rax&f onf/ odkYjzpfrl ]o[ó} ESihf ]&o0g[deD} acgif;pOfESpfckvkH;rSm
onf rm&fewfzefqif;jyonhf Ak'¨ykHawmfudk zl;ajrmf&if; &[EÅmjzpf t"dyÜm,f wlnD&awmhrnf jzpfonf/ ,if;onf ]&o0g[deDusrf;}
1
oGm;aMumif; wlnDpGm azmfjyMuonf / onf ]oD[V0w¬Kusrf;}udk rDSjirf;jyKonf[laom tcsufudk
o[ó0w¬K[laom trnft& ,if;usrf;ü 0w¬Kjzpf&yf axmufcHjcif;jzpfonf/
aygif; wpfaxmifyg&SdaMumif; qdkvdkonf/ trSefaomf 0w¬Ka& 94 &o0g[deDusrf;ü oD[V0w¬Kusrf;ESihf pum;vkH;rsm; wlnD
yk'frQom yg&Sdonf/ wpfaxmifESihf ig;&muJhodkYaom cefYrSef; a& onhf 0gustrsm;tjym; yg&Sdonf/ &o0g[deDusrf;vm udÍöd
wGufrIrsm;udk a,bk,stm;jzihf a&S;acwf ygVdpmayü ta&t o*F[0w¬Kü bk&ifhxD;apmihfewf ½Gwfqdkaom *gxmonf pum;
wGufrsm;rIudk azmfjy&ef okH;avh&Sdonf/ ,if;odkY okH;onfqdkaomf vkH; wpfvkH;ESpfvkH;uvGJí o[ó0w¬Kü awGU&onhf *gxm
vnf; 94 [laomta&twGufrSm o[ó[laom a0g[m&udk twdkif; jzpfonf/ a*g|£rÁ&rax&f &[EÅmjzpfNyD;aemuf ½Gwfqdk
okH;Edkif&ef enf;vGef;vSonf/ aom*gxmonf &o0g[deDü ydkrdkaumif;rGefNyD; o'´ga&;rSefatmif
,if;ESihf ywfoufí rmvmvmaqau&u tvGefpdwf0if jyKjyifxm;onfuvGJí ESpfusrf;vkH;ü twlwljzpfonf/
pm;zG,faumif;aom azmfjycsufwpfckay;cJhonf/ ¤if;u o[ó txufyg ,lqcsufrsm;u ]tEk&m"yk&NrdKU? r[m0d[m&
[laom a0g[m&onf ESpfoufz, G faumif;aom? thHMozG,f ausmif;wdkuf? *kwå0*Fy&da0Pausmif;ae t&Sif&|ygvrax&f
aumif;aom? 0rf;ajrmufzG,f aumif;aom[k t"dyÜm,f&onfh a&;cJhaom o[ó0w¬Kusrf;onf at'D 14 &mpk t&Sifa0a'[
ouúwa0g[m& ]o[&S}ESihf nDaom ygVda0g[m& jzpfEdkifaMumif; rax&fu &o0g[deDusrf;tjzpf jyefvnfjyKjyif rGrf;rHa&;om;cJh
2
MuHqcJhonf / odkYjzpfygu usrf;acgif;pOf ]o[ó0w¬Kt|uxm aomusrf; rjzpfEdkifbl;vm;}[laomtar;udk jzpfay:vmaponf/
1
o[ó0w¬Kusrf;onf bmompum;rnufanm o'´ga&;
Zmwu|uxmü ,if;rax&ftm; u#uE¨um&0goD zkóa'0rax&f[k nHhaomfvnf; ordkif;wefzdk; rsm;pGm&Sdygonf/ ,if;usrf;onf xdk
om azmfjyNyD; xdkrax&ftaMumif; rnfonfhtcsufudkrQ azmfjy rxm;ay acwftcsdefu usrf;jyKyk*¾Kdvf vufvSrf;rD &&SdEdkifaom rDScdktm;xm;
(Zm-| 4? 394)/
2
a0g[m&Zpfjrpf avhvmrIt& ]OwMu&S}udk OuúHo odkYr[kwf ]jy[&S}udk
]y[Ho}[k ygVda0g[m& ajymif;&ouJhodkY ]o[&S}udk ]o[Ho}[kom qdkEdkif twef;rSqkH;jzwfvsuf a0g[m&Zpfjrpfwpfck taejzihfvnf; ,lqEdkifonf/
NyD; ]o[ó}[k rjzpfEdkifaMumif; jiif;qdkEkdif&monf/ odkYaomf ]0&f&S}ESihf ][ó}onf ][&f&S} rSjzpfap? ][m,S} rSjzpfap qif;oufvmEdkifonf/
]0ó}? ]MuóQu} ]uóu} ykHpHrsm;rSm ]o[&S}rS ]o[ó} qif;oufvm vef'ef ygVdawmftoif; tbd"mefudkvnf; ½Iyg/ xdkYjyif ]awoH £'H
aMumif; tqdkudk jzpfEdkifajc ay;ygonf/ o[ó0w¬Kusrf;\ pmaytqihf bmodwH [óuH a,0 orÜZÆwd (r 2? 234) udkvnf; ½Iyg/
36 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 33
1
onfrSm aocsmygonf/ ygVdt|uxm usrf;rsm;acwf at'D 5 a0P ü oDwif;okH;aexdkifaom &|ygvtrnf&Sdrax&fu ,if;
&mpkxufyif a&S;usEdkifzG,f&Sdonf/ &o0g[deDusrf;vm 0w¬Krsm; oD[dkVfbmom 0w¬Krsm;udk ygVdbmomodkY jyefqdkcJhaomfvnf; ,if;
pGmonf Zmwfedygwfawmf tpOftvmü awGU&onhf Ak'¨&Sif usrf;onf trSm;rsm;ESihf xyfcgwvJvJ jyqdkrIrsm; jynfhESufae
awmfjrwf\ twdwfb0 jzpf&yfrsm;ESihf ywfoufonf/ odkYwap onf/ odkYjzpfí ]uREkfyf ,if;usrf;udk jyefvnfjyKjyif rGrf;rH a&;
&o0g[deDESihf Zmwfawmfrsm;tMum;ü t"duESihf tajccH jcm;em; om;ygtHh/ ,if;usrf;udk tm½kHpl;pdkufí em,lyg/ ,if;0w¬Krsm;udk
csufrsm; &Sdonf/ Zmwfawmfrsm;ü wd&pämefrsm; pum;ajymonhf a&S;acwf &[EÅmyk*¾Kdvfrsm; ajym;jycJhonf jzpfaomaMumihf ,if;
0w¬K rsm;pGmygaomfvnf; &o0g[deDü usD;uef;iSuf wpfrsKd;om ajymjycsufrsm;udk olawmfaumif;rsm; av;pm;&rnf}[k usrf;jyK
1
¤if;\EIwfjzifh pum;ajymonfudk awGU&onf / Zmwu0w¬Krsm;ü yk*¾Kdvfu qdkcJhonf/
awGU&ouJhodkY vlom;bmompum;udk ajymqdkojzihf iSufrsm;udk 14 &mpkwGif 0wf½kHopf qifjref;NyD; &o0g[deD emrnfopf
csD;rGrf;qdkjcif; r[kwfbJ iSufwdkY\ bmompum;udk em;vnfjcif; udk ay;cJhaomfvnf; ,if;usrf;yg taMumif;t&mrsm;onf a&S;
twGuf vlom;tm; rGrf;qdkjcif; jzpfonf/ tjcm;aom wd&pämef t&d,myk*¾Kdvfrsm;\ acwfqDodkY a&mufaeonf/ &o0g[deD usrf;
rsm;rSm ¤if;wdkY\ EIwfjzihfyif pum;rajymMuay/ 'k|*grPdrif; jyKq&m\ azmfjycsufrsm;tjyif ,if;usrfü vTrf;NcKHaeonhf tpOf
BuD;\ jrif;ronf rdrd\tpm;tpmudk bdu©KoHCmtm; rQa0vkd tvmrsm;\ a&S;usrIudk oufaojy&efvdkonhf pOf;pm;zG,f t
ojzihf rdrd\qE´udk yg;pyfrSrqdkbJ ajrBuD;cwfNyD; t&dyfedrdwfjyí csufvuf rsm;pGm yg&Sdonf/
2
qdkonf / 'k|*grPd\qifonf BuD;jrwfonhf todynmESihf jynfh &o0g[deDusrf;onf o[ó0w¬Kusrf;udk rSDjirf;jyKaMumif;
pkHonf/ ¤if;tm; atmifajrudk &SmazGcGifhjyKaomfvnf; ¤if;tae a,bk,stm;jzihf okawoDynm&Sifrsm; oabmwlMuonf/ &o
jzihf rdrd\r[mAsL[m tpDtpOfrsm;udk EIwfrS>ruf[í qdkEdkifpGrf; 0g[deDusrf; yPmrü &nfñTef;onhf t&Sif&|ygv\ usrf;onf
3 4
r&Sday / avwGifysH0Jonhf Aka'¨eD\jrif;onfyif pum;rajymacs / o[ó0w¬KjzpfEdkifaMumif; rSwfcsufay;xm;NyD; jzpfonf/ t&Sif
tpOftvm a&S;usrIudk oufaojyKonhf &o0g[deDusrf;ü a0a'[rax&fu t&Sif&|ygonf a&S;acwf &[EÅmBuD;rsm;
awGU&onhf aemufwpfcsufrSm 0w¬Krsm;pGmwdkYü wefcdk;jym#d[mrsm; oD[dkVfbmomjzihf ajymjycJhonfh 0w¬Kjzpf&yfrsm;udk ygVdbmomodYk
5
udk awGU&jcif;jzpfonf / ewfa'0gwdkY vlom;a&SUwGif ay:vmNyD; jyefqdk½kHrQom jzpfaMumif; jyqdkonf/ o[ó0w¬Kusrf;jyK yk*¾Kdvf
¤if;wdkYESihf wlnDonhf a0g[m&rsm;jzihf vGwfvyfpGm ajymqdkrIrsm; u ¤if;\usrf;onf oD[V|uxmusrf;ESihf q&mpOfajym½kd;
6 2
yg0ifonfh tcsKdU0w¬Krsm;rSm 0drme0w¬Kudk owd&aponf / pum;udk tajccHaMumif; twnfjyKonf/ ,cktcgwGif oD[V
|uxm[lonfudk &[EÅmyk*¾Kdvfrsm; oD[dkVfbmomjzihf a&;om;
1
2
&o0g[deD 2? 52-64/ xm;cJhonhf usrf;tjzpf a,bk,stm;jzihf ,lqMuonf/ odkYjzpfí
,if;? 67/ t&Sif&|ygvonf a&S;acwf &[EÅmyk*¾Kdvfrsm; oD[dkVfbmomjzihf
3
,if;? 75 ajymjycJhaom 0w¬Krsm;udk ygVdbmomodkY jyefqdkonf[laom &o
4
&o0g[deD 1? 11/
5
ykHpHtm;jzihf &o0g[deD 2? 22?26? 41 wdkYudk ½Iyg/ 1
6
ykHpHtm;jzihf &o0g[deD 2? 125? 169 wdkYudk½Iyg/ (trnfem rxif&Sm;bJ aemufusEdkifzG,f&Sdonhf) a&S;q&mwpfyg; a&;onhf &o
0g[deD#Dumusrf;ü 0uFy&da0P[k azmfjyonf (,if;? pm-3)/
2
o[ó0w¬KH bmodóH? oD[V|uxme,H *PSdwGm p&d,0g'Íö/
34 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 35
0g[deDusrf; azmfjycsuftm; þo[ó0w¬Kusrf;udk &nfñTef;rI t0dZÆmoDoH p t[H 0demo,H} *gxmjzihf ,SOfMunhfyg/
tjzpf ,lqEdkifonf/ odkYwap usrf;*efESpfckü txl;ojzihf trnfemrrsm;ESihfywf
usrf;pmESpfapmifvkH;udk aocsmpGm *½kpdkufzwf½I avhvmygu oufí uGJjym;onhftcsufrsm;vnf; rsm;pGmyg&Sdonf/ ykHpHtm;jzihf
,if;,lqcsufudk axmufcHygvdrfhrnf/ taMumif;t&mwGif om &o0g[deDusrf;vm r[m0gyd0d[m& trnfudk o[ó0w¬Kü
ru 0gusrsm; wGJvkH;rsm; pmydk'fwpfckvkH;yif usrf;ESpfapmifvkH; wl r[m0go0d[m&[k ac:xm;onf/ &o0g[deDü rif;BuD; uk¥&ZÆ
nDrI&SdMuonf/ &o0g[deD ta&;tom;onf o[ó0w¬Kxuf ESihf ckd;om;BuD; [m&Owdu trnfrsm;udk o[ó0w¬Kü uk@
ydkrdkpepfus acsmrGwfNyD; uspfvpfonfrSm oHo,jzpfzG,f rvdkacs/ &ZÆ? t&wd trnfrsm;jzifh awGU&onf/ ,if;odkYaom uGJjym;csuf
1
odkYwkdifatmif &o0g[deDusrf;ü ]oD[dkVf-ygVd} tokH;tEIef;rsm; ESihf rsm;udk rsm;pGmawGUEdkifonf/ ,if;wdkYteuf tcsKdUrSm wpfqihf ul;
2
ygVdysuf oD[dkVfa0g[m&rsm; yg0if aeqJjzpfonf/ ,lolrsm;\ trSm;rsm;jzpfEdkifonfrSm aocsmonf/
usrf;pmESpfckvkH;ü pmvkH; wpfvkH;ESpfvkH;rSvGJí pmaMumif;csif; tcsuftvuf awmfawmfrsm;rsm;udk o[ó0w¬Kxuf &o
xyfwlnDonhf *gxmrsm; yg&Sdonf/ ykHpHtm;jzihf &o0geDusrf; 0g[deDusrf;u ydkrdk tao;pdwf azmffjyxm;NyD; ,if;udk aemufydkif;
udÍödo*F[0w¬Kvm – wdk;wufrI\ oauFwtjzpf ,lqEdkifonf/ o[ó0w¬Kusrf;u
]om"k om"k ukrm&dau? o'¨g, "r®ZD0deD/ ]{aum bkZa*g} a>rwpfaumif[k omrefqdkxm;ygu &o0g[deD
wGH [d 'geH ''rmem? om"k ylZm o'g b0} *gxmESihf usrf;u ,if;udk ]a*geooayÜg} a>rayG; odkYr[kwf a>ra[muf[k
o[ó0w¬K uk@doCFm0w¬Kvm – twdtus qdkonf/ o[ó0w¬Kü ]a*gvd,*gar p@mv
]om"k om"k ukrm&dau? o'¨god "r®ZD0deD/ ykawåm}[k qdkonfudk &o0g[deDü ]a[av’mvd *gar A[kavm
om"k 'geH t'god wGH? om"k ylZm o'g b0} *gxmwdkYudk emr p@mvykawåm}[k twdtus qdkonf/ o[ó0w¬Kü
,SOfMunhfyg/ &o0g[deDusrf; a*gX,drÁ& 0w¬KwGif awGU&onhf ]owm&[*gxH 0wGm}[kqdkaomfvnf; &o0g[deDü ,if;*gxmudk
]o*Fgraoma@m y&owåKr'´aem? ]uóy'oAave a'oem eE´jAm[®aPe p trSmuH okw
ola&m p 0Da&m Av0g y&mbdbl/ aomraAm"dowåó uxdwm y&rwK¬0EÅda,m owm&[ *gxm
½k'´ó ,u©óod&H 0demo,H? a,m y&d0awåwGm} [k azmfjyonf/
udavooDoH p wawm 0demo,H} [laom *gxmESihf wpfzefrl wpfcgwpf&H o[ó0w¬Kü jyqdkonfh xif&Sm;
o[ó0w¬Kvm ,if;0w¬Kü awGU&onfh onhf tcsufrsm;rSm &o0g[deDü aysmufaeonf/ odkYwap ,if;
]o*Fgraoma@m y&owåK r'´aem? jzpf&yfrsKd;rSm &Sm;&Sm;yg;yg; jzpfonf/
ola&m p 0Da&m p Av0g y&mbdbl/ txufyg tcsuftvufrsm;t& tu,fí &o0g[deDusrf;
'kVK'´ó ,u©ó oDoH o,H 0demo,d? onf o[ó0w¬Kusrf;udk rDSjirf;rjyKvQif tenf;qkH; ,if;ESpf
usrf;vkH; wpfckwnf;aom rSDjirf;usrf;rS tcsuftvufrsm;udk &
1
ykHpHtm;jzihf ]&mZyk&daom oyÜð wkarS cg'dómrDwd waZÆaEÅm bm,m ,lonf[k qdkEdkifzG,f&Sdonf/ ,if;rDSjirf;usrf;rSm rnfodkYaom
ayod (&o0g[deD ? pm-33)/ usrf;jzpfrnfudk uREkfyfwdkY rajymEdkifacs/
2
Oyrm ]r[laev} (oD[dkVf rmaevf) &o0g[deD? pm- 62? ]aygaome}
(oD[dkVf aygaome) &o0g[deD? pm-11/ &o0g[deDusrf;ü azmfjyonfhtpOftvmonf tvGefa&S;us
40 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 37
&o0g[deD0w¬Krsm;onf a&S;acwf tdE´d,ESihf oD[dkVfwdkY\ oGifjyif &o0g[deDüygonhf *gxmtrsm;pkrSm t&Sifa0a'[rax&f
"avhESifh vlrIa&;tajctaersm;ESihf ywfoufí opfvGifNyD; pdwf \ a&;om;csufrsm; jzpfonf/ ]awem[k ayg&mPm? 0kwåH a[wH
0ifpm;zG,f tvif;a&mifwpfck ay;ojzihf ,aeYacwf uREfkyfwdkY ayg&maP[d? b0aEÅw¬? awe 0kwåH}ponhf ykHrSef pum;qufrsm;
tzdkY tusKd;rsm;onf[k rSefuefpGm ½Ijrif,lqEdkifonf/ tcsKdU0w¬K jzihf usrf;pmwpfckvkH; ae&mtESHYtjym;wGif usrf;a[mif;rsm;rS *g
1
rsm;ü pdwful;,Of '@m&D wpf0ufavmufwGif ta&;ygonhf xmrsm;udk xnfhoGif;xm;onf / *gxmyk'frsm;udk &,lonhf usrf;
1 2
ordkif;qdkif&m tcsuftvufrsm; yg0ifEdkif&monf / pmrsm;teuf r[m0Housrf;udkomvQif jyqkdonf /
&o0g[deDusrf;vm oD[dkVfuRef;jzpf 0w¬Krsm;teuf ig;q,f
7/ ygVd oD[dkVf taxGaxG usrf;rsm; &mEIef;rSm a&m[et&yfrSjzpfNyD; q,fhig;&mEIef;rSm tEk&m"yk&
bDpDokH;&mpku Ak'¨*,m r[maAm"dyifrBuD;rS ,laqmifvmcJhonhf NrdKUrS jzpfonf/ usef0w¬Ktrsm;pkrSm em*'Dy? Owå&yó? 'u©dP
tEk&m"yk&NrdKU&Sd aAm"dyifordkif;udk azmfjyaom r[maAm"d0H o yóESihf ypädryó ponfjzihf jyefYusJaeonfh a'orsm;rS jzpf
usrf;onf ,cktcg Oywdótrnf&Sdrax&f a&;cJhonf[k a, onf/ 0w¬Kjzpf&yfrsm;\ jzpfay:&ma'oudk azmfjy&ef cufcJonhf
bk,stm;jzihf vufcHxm;onhf ygVdpum;ajyusrf;jzpfonf/ usrf; jzpf&yfrsm;vnf; yg&Sdonf/ txufü azmfjycJhonhf ae&ma'o
pma&;onhf acwfumvudkrl twdtus rowfrSwfEdkfifao;acs/ tm;vkH;rSm aemufqkH; bDpo D kH;pkESihf at'Dyxr &mpkESpfrsm;twGif;
r[m0Ho#Dum (at'D 9 &mpkcefY)usrf;ü r[maAm"d0Houxm Ak'¨omoemawmfxGef;um;cJhonhf ta&;ygonhf A[dkXmersm; jzpf
2
[kac:aom usrf;wpfapmifudk &nfñTef;cJhonf / *dkif*g (Geiger) cJhonf/ txl;ojzihf a&m[PZeyk'ft&yf jzpfonf/ aemufay:
onf ],aeYwdkif wnf&SdqJjzpfonfh r[maAm"d0Housrf;} tjzpf NrdKUawmfrsm; odkYr[kwf ae&ma'orsm; jzpfonfh ykvw¬dyk& (ayg
3
,lqcJhonf / odkYwap rmvmvmaqau&url ,if; r[maAm"d vkEé½k0) odkYr[kwf ZrÁKa'´gPd ('rÁa'Pd,)uJhodkYaom a'orsm;
0Housrf;udk r[m0Ho#Dumxuf aemufusaMumif; ,lqonf /
4 udk &o0g[deDusrf;ü razmfjyacs/ þonfrSm pmaypkaqmif;rI
od&d"r®m&mrum; ,if;usrf;udk t&Sifr[mAk'¨aCmoESihf aygVKEé wpfckrSvmonfh 0w¬Kjzpf&yfrsm;onf tqdkygAk'¨omoemESihf ywf
5
½k0acwf t&Sifom&dykwå&mwdkY tMum;wGif xm;onf / acwft oufonhf tcsuftjcm ae&ma'orsm; rxif&Sm;vmrDuyif NyD;
ydkif;tjcm; rnfodkY&Sdap r[maAm"d0Housrf;onf a&S;acwf q&mh pD;aeNyDjzpfaMumif; axmufjyEdkifzG,f&Sdonf/
q&mrsm; (ykAÁmp&d,auo&D[d) a&;om;cJhaom aAm"dyifordkif; &o0g[deDusrf;ü azmfjyonhf aemufqkH;bk&ifrSm tEk&m"
qdkif&m ydkrdka&S;usonhf usrf;pmwpfckudk tajccHcJhonf/ tqdkyg yk&NrdKUü at'D 249 rS 268 txd tkyfcsKyfcJhonhf od&dem*rif;
rl&if;usrf;rSm ,cktcg aysmufqkH;oGm;NyD[k ,lq&onf/ jzpfonf/ &o0g[deDusrf;vm c&pfay:NyD;aemuf tkyfcsKyfcJhonfh
aemufbk&if wpfyg;rSm 'kAÁd|d (r[m'gXdu r[mem*) at'D 67-
1
Pali Leterature of Ceylon, p. 226.
70 jzpfonf/ odkYwap xlyg&mr&Sd tod*¾g[uy&da0Pudk &nf
2
r[m0Ho#Dum? pm-412/
3
'Dy0Ho ESihf r[m0Ho? pm-49/ 1
,if;? pm-116? 141? 143? 186/
4
r[m0Ho#Dum? ed'gef;? pm- 107/ 2
,if;? pm-98? 101? 103? 122/
5
Mahabodhivamsa-ganthipadavivaranaya, Preface, p.1
38 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 39
1
ñTef;xm;onf / tod*¾g[u ]oefvsufudkifaqmifol} [laom qdkNyD; vltaygif;tm; 'geponfü arGUavsmfapMuNyD}/ ]bdu©L
bJGUrSm tdE´d,rS jrwfAk'¨\ auo"mwk qHawmf"mwfudk o,f wó uxH okwGm *w*w|mae a'0 ykawåe uwur®H yum
1
aqmifcJhonhf odvmumvudk *kPfjyK&ef yxr arm*¾vm’ erif; aowGm A[kZae 'gem'Dok 'oukov uar®ok eda,maZokH }/
2
(at'D 496-513)u *kPfjyKay;tyfonhf bGJUjzpfzG,f&Sdonf / odkY ]&[ef;awmfrsm;onf xkdyk*¾Kdvf\pum;udk Mum;NyD;aemuf a&muf
jzpfí tod*¾g[uy&da0Pudk ,if;acwfrwdkifrD odkYr[kwf ,if; &mt&yfü ewfom; jyKvkyfonfhtrIudk azmfjyí vltaygif;tm;
acwfNyD;aemuf wnfaqmufcJhzG,f&Sdonf/ &o0g[deDusrf;ü azmf 'gepaom ukovur®yx 10 yg;ü arGUavsmfapMuNyD}/
jycJhonhf tjcm;rif;tm;vkH;rSm c&pfESpfrwkdifrDu rif;rsm; jzpfMu tqdkyg Oyrmrsm;u ,if;0w¬Kjzpf&yfrsm;onf ae&ma'o
onf/ umu0PÖwdó? 'k|*grPd? o'¨gwdóESihf vZÆdwdórif; trsKd;rsKd;ü jzpfysufcJh(ww¬w¬LyyEémed)NyD; a&S;acwf &[EÅmt&Sif
rsm;udk rMumcP azmfjyonf/ jrwfwdkY oD[dkVfbmomjzihf ajymjycJhaMumif; (t&[m yka&
rmvmvmaqau&onf 0w¬Ktrsm;tjym;udk oD[dkVfwGif tbmokH 'Dybmom,) azmfjyonf/ tqdkyg0w¬Krsm;taejzihf
yd#uwfokH;ykHudk ayxuftu©&mwifonhf 0¥*grPdrif; (bDpD oD[dkVfvlxktMum; arG;zGm;&SifoefcJhonf [laomtcsufrSm rPd
29-17) vufxufcefYtwGif; jzpfaMumif; rSwfcsufjyKcJhonf/ ¤if; ol&d,? ol&edr®vpaom tokH;rsm;onhf a0g[m&rsm;t& xif
2
(rmvmvmaqau&)u rl&if;usrf;wpfckwGif xyfrH jznfhpGufjcif; &Sm;pGm od&onf / yk*¾Kdvfa&;trnfemrrsm;udk &Sif;jy&ef BudK;yrf;
rsm;avm? odkYwnf;r[kwf xdk(0¥*grPdrif;)acwfNyD;aemuf rsm; rIrsm;rSm ,aeYacwf aus;vufae yk*¾Kdvfrsm;tm; tvGef vG,ful
rMumrD rl&if;0w¬Kjzpf&yfrsm;udk pkpnf;cJhaMumif; azmfjyoavm[k onf/ &o0g[deDusrf;onf oD&dvuFm&Sd Ak'¨bmom bkef;BuD;
3
ar;cGef;xkwfcJhonf / ausmif;rsm;ü ygVdoifausmif;om;rsm;\ yxrqkH;zwfpmtkyf
&o0g[deDusrf;vm 0w¬Kjzpf&yfrsm;onf acwftqufquf tjzpf ,aeYwkdifyif a&yef;pm;qJjzpfonf/
wGif oD[dkVfuRef;oluRef;om;rsm;twGif; tvGefYtvGef xif&Sm;cJhykH wpfcgwpf&H &o0g[deDusrf;onf r[m0HoESihf tjcm;wpf
&onf/ a&S;acwfrsm;ü &[ef;awmfrsm;onf rdrdwdkY<ua&muf&m ae&m&mü awGU&onfudk jznfhpGufNyD; tcsuftvufopfrsm;udk
t&yfwdkif;wGif vl0wfaMumifrsm;tm; pm&dwå`rSifhwifa&;twGuf ay;onf/ ykHpHtm;jzifh bk&ifod&em*udk tiftm;okH;í rif;jyKvm
a[majymñTefjycJhzG,f&Sdonf/ ]wó uxH okwGm bdu©L oEÅK|m onhf pGefYpm;olwpfa,muftjzpf r[m0Hoa&m &o0g[deDusrf;
3
wawm y|m, *gred*r&mZ"meDok pm&duH p&rmem rEkómeH yg oabmwlMuonf / r[m0Hoü od&dem*ukd uk@em*\
4
wH orÜwåð 0aPÖwGm rEkaó 'gem'Dok a,m aZokH} ]xdkol\ a,mufz[kqdkonf/ &o0g[deDt& od&dem*tm; ykPÖm;rsKd; vl
jzpf&yfudk Mum;&NyD;aemuf &[ef;awmfrsm;onf ESpfoufyDwd jzpf i,f[kod&ojzihf ¤if;taMumif; pdwf0ifpm;zG,ftcsuf jzpfonf/
NyD; xdktcsdefrSpí NrdKU½GmZeyk'f rif;aejynfawmfwdkYü c&D;a'opm tu,fí &o0g[deDtqdkudk vufcHrl uk@em*\ rdcif bk&ifr
&D<uMuaomtcg vltaygif;tm; ,if;0w¬Kjzpf&yfudk csD;rGrf;pum; onf ykPÖm; trsKd;orD;jzpfaMumif; xif&Sm;onf/
1 1
,if;? pm-123? 124/ ,if;? pm-26? 71? 84/
2 2
r[m0Ho? tcef; 39? 49-56 *gxm/ ,if;? pm- 26? 71? 84/
3 3
4
Pali Literature of Ceylon, p. 225. r[m0Ho? tcef; 36? 21-23 *gxm/ &o0g[deD 2? pm-7/
&o0g[deD 2? pm-13/
usrf;udk;&if;jrpfrsm; 41
r[maAm"d0Housrf;um; tEkynmusrf;tjzpfa&m r[maAm
"dyif ordkif;usrf;tjzpfyg tNrJav;pm;jcif; cH&onf/ r[maAm"d
0Ho#Dum? r[maAm"d0Hoy&duxm ("r®jy'Dydumusrf;)? r[maAm
"d0Ho*E¦dy'0d0&P? r[maAm"d0o H y'w¬0PÖemuJhodkYaom acwf
toD;oD;wGif a&;om;cJhonhf #Dumusrf;rsm;pGmu a&S;q&mwdkY
taejzihf r[maAm"d0Housrf;udk rnfrQ ta&;ygonf[k,lq
aMumif; azmfjyonf/ ,if;usrf;udk at'D 14 &mpk pwkw¬
y&uúrAm[krif;vufxufü 0dv*r®KvoHC&mZrax&fu oD[V
r[maAm"d0Housrf;trnfjzihf oD[dkVfbmomodkY jyefqdkcJhonf/
Ak'¨pG,fawmf"mwf ordkif;usrf;jzpfonhf 'gXm0Ho usrf;udk
at'D 12 &mpk (at'D 1197 ckESpfNyD;aemuf rsm;rMumrD jzpfEdkif
onf) wGif ppfolBuD; y&uúr\ awmif;yefrIaMumifh ykvw¬dy&k
(aygVKEé½k0)NrdKU t&Sifom&dykwå&m\ wynhfjzpfol t&Sif&mZ*k½k
"r®udwådrax&fu ygVdbmomjzihf a&;om;cJhonf/ usrf;jyKyk*¾Kdvf
u ¤if;\usrf;udk a&S;a&S;u oD[dkVfbmomjzihf a&;om;cJhonhf
Ak'¨pG,fawmf"mwfordkif;usrf;udk tajccHaMumif; azmfjyonf (*g
xmtrSwf 10)/ oD[dkVfbmomjzihf a&;om;xm;onhf 'gXm0Ho
oEé, ('gXm0Hoedó,)usrf;ü ,if;a&S;OD; oD[dkVfusrf;udk udwåd
od&darC0PÖrif; (at'D 362-389) vufxuf Ak'¨pG,fawmfudk
oD[dkVfodkY o,f,lvmpOf a&;om;cJhaMumif; qdkonf/ (,if;oD[dkVf
1
rl&if;usrf;udk r&Edkifawmhacs/) r[m0Housrf; ü udwådod&darC
0PÖrif;onf pG,fawmf"mwfordkif;usrf;rsm;ü azmfjyonhftwdkif;
Ak'¨pG,fawmfjrwftm; ylaZmfcJhaMumif; qdkonf/ ,if;üazmfjyonfh
ordkif;usrf;[lonf t&Sif"r®udwåd rSDjirf;jyKcJhonfh oD[dkVfa&S;usrf;
jzpfzG,f&Sdonf/ *dkif*gurl r[m0Ho ñTef;qdkusrf;onf "r®udwåd\
2
'gXm"mwk0Housrf;jzpfaMumif; azmfjyonf / odkY&mwGif "r®udwåd
udk,fwkdifyif udwådod&darC0PÖrif;onf pG,fawmf"mwfudk yl
1
r[m0Ho? tcef; 37? 93 *gxm/
2
plV0Ho t*Fvdyfbmomjyef? twGJ 1? pm-7 atmufajcrSwfcsuf 4/
42 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 43
aZmf apmihfa&SmifhrIqdkif&m rSwfwrf;wpfapmifudk a&;om;apNyD; þ(taxGaxG)usrf;pm acgif;pOfatmufwGif ylZm0vd,?
aESmif;acwf rif;rsm;onf ,if;rSwfwrf;yg ñTefMum;csufrsm;udk &mZm0vd,? &mZ&wemu&,? xly0HoESihf "mwk0HouJhodkY
1
vkdufemMuaMumif; azmfjycJhonf / t&Sif"r®udwåd ,if;usrf;udk aom tjcm; rsm;pGmaom usrf;rsm;vnf; tzdk;wef orkdif;tcsuf
ygVdbmomjzihf a&;om;&jcif;\ &nf½G,fcsufrSm oD[dkVf bmom tvufrsm; yg&SdMuonf/
pum;udk rzwfwwfonhf tjcm;EdkifiHrsm;rS yk*¾Kdvfrsm;\ tusKd;
2
twGufjzpfonf / 00000000
vG,fyif rSm;,Gif;Edkifonf/
bk&iftaomu\ &[ef;oHCmawmfrsm;ESihf eD;uyfpGmqufqHrIonf ynma&;b0onf bk&m;ausmif;rsm;ü t"dutm;jzihf A[dk
oHCmawmfrsm;ESihf &if;ESD;uRrf;0ifrI odkYr[kwf eufeJonhf "r®tvif;udk jyKonf/ odkYwap ynmoifMum;jcif;ESihf ,Ofaus;rIonf vlxk
&&Sd&eftwGuf wpfckwpfckaom tcsdefydkif;xd oHCmawmfrsm;ESihf twl tMum;rSmyif cGJjcm;rI &SdykH&onf/ vlxktrsm; zwf½Iem;vnfvdrfh
bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfckü twlwuGaexdkifjcif;rsm; &SdEdkifonf/ edum rnf[k ,lqNyD; taomuausmufpmrsm;udk ouúwbmomjzifh
,o*F[usrf; (oD[dkVfbmomusrf;? pm-7) ü taomurif;BuD;onf ra&;bJ t&yfokH;bmompum;jzihf a&;om;xm;jcif;onf omref
t&Sifarm*¾vdykwåwdórax&f\ ausmif;wkdufü bmom0g'trsKd;rsKd;udk vlwef;pm; vlxktwGif; pmayzwf½IEdkifol OD;a&rsm;jym;aMumif;
avhvm&ef ckepf&uf aexdkifcJhaMumif; azmfjyonf/ þü bk&iftaomu
udk twl,l&ef BudK;pm;cJhNyD; xdakY Mumifhyif w½kwftaomurif;[k a,bk ñTefjyonf/ Aifqif at qrpf (Vincent A. Smith)u ]taomu
,stm;jzihf owfrSwfcH&vsuf ausmif;wdkufwpfckü &[ef;awmfrsm;ESifh acwf Ak'¨bmom0if vlxktMum; pmayzwf½IwwfrI &mEIef;rSm
twl aexdkifcJhol at'D 5 &mpk w½kwf {u&Zf vD,ef ODxnf (Lian-u- vuf&Sd NAdwdoQtkyfcsKyfcH tdE´d,EdkifiHa'otrsm;&Sd vlOD;a&xuf
th 2
1
thi, 5 century A.D.) taMumif;rSm pdwf0ifpm;zG,f jzpfonf/ ydkrsm;Edkifrnf[k uREfkyfxif\}[k qdkcJhonf /
r[m0Ho 5? 189 *gxm/ taomuacwfu tdE´d,wGif yg#vdykwåESifh a0'domuJhodkY
2
rlum*sD(Mookerji)u ,if;'@m&D azmfjycsufrsm;rSm owåKMurf;udk a½T aom NrdKUBuD;rsm;pGm&Sdonf/ pE´*w k åbk&ifhw&m;½kH;odkY a&mufvmol
tjzpfodkY ajymif;vJypfonhf bmomw&m;udk trTrf;wifjcif; jzpfaMumif;
,lqonf (Asoka, p. 5)/ trSefaomf ausmufpmtrSwf 13 ü uvd*F AkdvfcsKyf qJvsLuyfpf (Seleucus)\ *&doHwref ar*gpoif;eufpf
ppfyGJtwGif; rif;BuD;\ &ufpufMurf;MuKwfrItwGuf aemifwylyefrI pdwf (Megasthenes)u yg#vdykwfNrdKUawmfudk arQmfpif 570 ESihf *dwf
rcsrf;ajrUrIESifh ywfoufonhf ckdifvkHonhfrSwfcsuf yg&SdNyD;jzpfonf/ ,if; aygif;rsm;pGm&Sdonhf NrdKU½dk;wHwdkif;jzihf um&Hxm;aMumif; azmfjycJh
ausmufpmü rif;BuD;onf xdktcsdefu p@ ]Murf;wrf;ol} wpfa,muf onf/ NrdKUawmfwpfavQmufwGif ay 600 us,fNyD; vufvH 30
jzpfaMumif; azmfjyonf/ rlum*sD\ ]taomu} pmtkyf pmrsufESm 165
atmufajcrSwfcsuf trSwf 6 udkvnf; ½Iyg/ 1
taomu ausmufpmtrSwf 11/
2
Mookerji's Asoka, p. 35.
50 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 51
1
eufaom usKH;&Sdonf / uuf&SfrD;,m;&Sd &S&Dem*gNrdKUESihf eDayg&Sd NrdKU *dkPf;0if *sdef;bkef;BuD;jzpfaMumif; em;vnf&onf/ r[m0Ho#Dum
1
awmfrsm;rSm taomuudk,fwdkif wnfaqmufcJhonf[k ,lq& usrf; ü Zeometrnfudkyif aemufazmfjycsufwpf&yf awGU&
onf/ EdkifiHawmf wpfvTm;ü yg#vdykwf&Sd taomum½kH ausmif; ao;onf/ ,if;azmfjycsufü Zeomeonf AdE´Kom&bk&ifh rdzk&m;
wdkufuJhodkYaom bkef;BuD;ausmif;wdkufBuD;rsm;ESihf qefcsDESihf bm& \ rdwfaqGESifh twdkifyifcHyk*¾KdvfjzpfaMumif; qdkonf/ orEÅygom
2 3
[kw t&yfrsm;rSmuJhodkY apwDykxdk;rsm;jzihf jynhfaeonf/ ]Ak'¨0g' 'dum ESihf r[m0Ho ESpfusrf;vkH;ü AdE´Kom&onf jAm[®P0g'D jzpf
ESihfywfouforQteuf "mwfawmfapwDtm; ylaZmfrIudk trSefyif aMumif;? jAm[®P0g'D *dkPf;trsKd;rsKd;rS &[ef;rsm;udk qnf;uyf
2
taomurif;u tpjyKcJhonf} / aMumif;? bk&iftaomuonf okH;ESpfywfvkH; ¤if;zcif\ t,l
taomurif;onf Ak'¨0g'Dtjzpf arG;cJholr[kwfay/ ¤if;\ 0g'udk vkdufemusihfokH;cJhNyD; tbdodufcHNyD;aemuf av;ESpfajrmuf
zcifESihf bdk;awmfwdkY\ bmomw&m;ESihf ywfoufí tawmf wGif Ak'¨0g'DjzpfvmaMumif; wlnDpGm qdkMuonf/ taomutae
twef aocsmrI r&Sdaomfvnf; ¤if;wdkY Ak'¨0g'D r[kwfMuonfrSm jzihf *ltcsKdUudk tmZD0ursm;tm; vª'gef;cJhonfudk axmufí ¤if;
aocsmonf/ tjcm;rnfonhf ae&mwGifrS axmufcHjcif;? qefY taejzihf rdrdudk,fwkdif tcsdefumv wpfcktxd udk;uG,fcJhNyD; rsKd;
usifjcif;r&Sdaom *sdef;0g'tpOftvm wpfckt& taomu\ bdk; ½dk;pOfquf udk;uG,fcJhonhf tmZD0u &[ef;rsm;tm; ylaZmfrIjyKcJh
4
awmf pE´*kwårif;onf *sdef;0g'D jzpfaMumif;ESihf b0oufwrf; aMumif; ñTefjyonf /
ukefqkH;onfxd b0aemufqkH; aeY&ufrsm;udk &[ef;0wfjzihf ae bk&iftaomuonf bdodufcHNyD;aemuf ESpftenf;i,f t
3
xkdif&ef xD;eef;udk pGefYcJhaMumif;qdkonf / 'dAsm0'geusrf;wGif MumwGif Ak'¨0g'D Oyoumjzpfvmonf/ odkYwap ESpfESpf okH;ESpf
crnf;awmf AdE´Kom&rif;onf taomurif; xD;eef;udkqufcH cefYxd rdrd\ bmomw&m;topfESihf ywfoufNyD; uGJuGJjym;jym;
5
rIESihfywfoufí ar;jref;vdkojzihf yd*Fv0ó (Pingalavatsa) t r&Sdao;acs/ Ak'¨0g'D &[ef;oHCmawmfrsm; ESihf eD;uyfpGm qufqH
rnf&onhf tmZD0uudk xD;eef;odkY yihfzdwfcJhaMumif; rSwfwrf;
4 5 1 2
wifxm;onf / r[m0Ho#Dumusrf; ü oD[dkVfbmom rZÑdredum 3
r[m0Ho#D? 190/ 0d-| 1? 44/
,t|uxmusrf;udk udk;um;vsuf Zeometrnf&onhf tmZD r[m0Ho 5? 34/
4
0u &[ef;onf bk&ifAdE´Kom&rdom;pk udk;uG,fcH yk*¾KdvfjzpfNyD; Am&mAm& awmifukef;&Sd edaj*m"ESihf cgvwdu ausmufxGif;*lrsm;/
5
jA[®*d&dt&yf&Sd ausmufpmtrSwf 1 wGif ]oHaC Oy,Daw} [laom pm
¤if;onf t0wfrpnf;onfh bkef;BuD;jzpfaMumif; azmfjyonf/ þ wpfaMumif; yg&Sdonf/ ]&[efoHCmawmfrsm;xH tzl;ajrmf oGm;onf} [k
azmfjycsufrS Zeome tmZD0u &[ef;onf 'd*rÁ& (Digambara) a,bk,stm;jzifh bmomjyefqdkEdkifonf/ ynm&SiftcsKdUu taomurif;
BuD;onf trSefyif Ak'¨0g'D&[ef;jyKoGm;aMumif; qdkvdkonf[k ,if;0gusudk
1 t"dyÜm,f aumuf,lMuonf/ ynm&Sif rlum*sD(Mookerji)url bdu©K*wdu
Cambridge Shorter History of India, I. p. 21.
2 tqihfudk ñTefjyjcif; jzpfEdkifonf[k BuHcJhonf/ ynm&Sif A½l;0g (Barua)\
Sir John Marshall: The Moauments of Sanchi, I. p. 21.
3 (Inscriptions of Asoka, II, p. 334)yg rSwfcsufudkvnf; ½Iyg/ trSwfpifppf
Cambridge Shorter History of India, I. p. 34.
4 bdu©K*wdu r[kwfbJ bdu©Kbwdu ]&[ef;oHCmudk qnf;uyfol} ('D 2?
Mookerji; op. cit, p. 3, 5.
5 176/ 'D-| 4? 717 udk ½Iyg)[k jzpfonf/ t&Sifr[mAk'¨aCmo tvdkt&
r[m0Ho#Dum? 192-3/ (odkYaomf þtaMumif;t&mudk t&Sifr[mAk'¨
bdu©Kbwdu[lonf ]bkef;BuD;ausmif; wpfckü &[ef;awmfrsm;ESihftwl
aCmo\ rZÑdredum,t|xmü razmfjyay/ bmomjyefol)
aexdkifol}[k qdkvdkonf (bdu©Kbwdaumwd {uo®ð 0d[ma& bdu©L[d
56 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 53
rsm;udk em,l&rnf? em,l&ef qE´&Sdae&rnf[k em;vnfjcif;jzihf uvd*FppfyGJtwGif; xdwf½GHUzG,f vlYtoufaygif;rsm;pGm qkH;
oihfjrwf nDñGwfjcif;onf csD;rGrf;xkduf\} [k aMunmcJhonf/ ½IH;jcif;ESihf vltajrmuftjrm; qif;&J 'ku©a&muf&rIudk udk,fwkdif
1
jcm;em;jcif;r&SdbJ orP jAm[®PwdkY\ vGwfvyfrIudk ygVd awGUjrif&ojzihf bdufodufcHNyD;aemuf &SpfESpfajrmuffwGif oHCm
awmfusrf;*efrsm;ü tav;xm; azmfjyouJhodkY rif;BuD;\ ausmuf awmfrsm;\ aumif;aom vrf;ñTerf IrSwpfqifh taomurif;BuD;
pmrsm;üvnf; jynfolY 0wå&m;tjzpf txl;jyK azmfjycJhonf/ onf ajymif;vJoGm;onf/ ,if;onf rif;BuD;\ b0wpfcsKdUauGU
bmomt,l0g' ajrmufjrm;pGm wnf&Sdaeonhf tifyg,m jzpfonf/ ]rif;BuD;\ "r®udk apmifhxdef;rI? "r®udk cspfjrwfEdk;rIESihf
2
BuD;udk tkyfcsKyfNyD; ESvkH;pdwf0rf; BuD;jrwfol bk&iftaomuonf "r®udk a[mMum;rIrsm;onf us,fjyefYvmcJh\} / rif;BuD;onf
bmomw&m;rsKd;pkHudk udk;uG,fMuonhf rdrd\ wkdif;oljynfom; aemufxyf atmifjrifrIrsm;twGuf oefvsuf"m;udk qGJrxkwf
tm;vkH;udk ajymqdk awmif;yef&rnhf udk,fusifhw&m; pepfwpfck awmhbJ odrf;qnf;cJhNyD; xdktcsdefrSpNyD; "r®0dZ, [kac:onhf
udk ajymif;vJa&;ESihf ywfoufí pdwfrcsrf;ajrU jzpfcJhonf/ odkYjzpf udk,fusihfw&m;ESihf pdwfydkif;b0 atmifjrifrItwGuf wpdkufrwf
í rif;BuD;onf ¤if;\ ausmufpmrsm;wGif rMumrcP okH;EIef;cJh rwf aqmif½GufcJh\/ ,if;onf rif;BuD;tm; BuD;jrwfaom
3
onhf ]"r®}[laom pum;vkH;udk ]vlBuD;rdb q&morm;wdkYtm; atmifjrifoltjzpf ,lqjcif; cH&ap\} /
av;pm;jcif;? &aoh&[ef; orPjAm[®P aqGrsKd;rdwfaqG oli,f bmjAKausmufpm (Bhābru Edict) ESihf rd*'g0kef? aumorÁDESihf
csif; taygif;toif; aus;uRef rDSckdol qif;&J'ku©a&mufaeol qefcsDt&yfwdkYü awGU&onhf ausmufpmwdkifwdkYü azmfjycsuft&
rsm;tm; oihfwifhpGm auR;arG; apmihfa&Smufjcif;? ouf&Sdrsm;tm; ,cktcsdefwGif Ak'¨0g'onf bk&iftaomu\ t"duudpö jzpf
owfjzwfrIrS a&SmifMuOfjcif;? Muifemjcif;? opömapmihfodjcif;? vmonf/ taomuonf Ak'¨0g'udk tdE´d,\ EdkifiHawmfbmom
twGif;tjyif pifMu,fjcif;? odrfarGUjcif;? olawmfaumif;yDojcif;? jzpfaponhf yxrqkH;aom bk&ifjzpfonf/ taomuxHrS Ak'¨
rdrdudk,fudk xdef;odrf;jcif;? aus;Zl;odwwfjcif;? udk,fusihfoDv pif 0g'udk &&SdcJhonhf oD&dvuFmEdkifiHonf ,if; Ak'¨0g'tpOftvmudk
Mu,frItay: cdkifrmonhf pdwfqE´ESihf tusKd;rJh rjzKef;wD;bJ pk oD[dkVf aemufqkH;bk&ifrsm; vufxufwkdif vdkufem usihfokH;cJh
aqmif; acRwmjcif;}txd t"dyÜm,frsm;jzihf udk,fpm;jyK zGihfqdkcJh onf/ &[ef;oHCmawmfrsm;udk &nfñTef;onhf bmjAK ausmufpm
onf/ "r®[laom pum;vkH;atmufü taomurif;BuD; t ü bk&iftaomuonf bdu©Krsm;? bdu©KeDrsm;ESihf Oyoum Oyg
"dyÜm,fzGifhqdkcJhonhf ,if;ukd,fusihfw&m;a&;&m pnf;rsOf;rsm;tm; odumrsm;tm; yd#uwfygVdawmfrsm;rS xkwfEkwfxm;onhf okwåef
*dkPf;*P tkyfpktrsKd;rsKd;udk vkdufemusihfokH;olrsm;? &aoh&[ef; ckepfckudk rMumcP Mum;emqifjcif&ef wdkufwGef;xm;onf/ rd*
rsm;ESihf tdrfaevlrsm;? rif;BuD;\ tifyg,m twGif;tjyifrS vlxk? 'g0kef? aumorÁDESihf qefcsD ausmufpmwdkifrsm;ü oHCmoif;uGJrIudk
vl½dkif;rsm;ESihf ,Ofaus;NyD; EdkifiHrsm;? tdE´d,EkdifiHom;ESihf tdE´d, jzpfay:aponhf rnfonhf bdu©K bdu©KeD rqdkudk vl0wfvJ&
EdkifiHom; r[kwfolrsm; tm;vkH;u vufcHEdkifonf/ ,if;odkYjzihf rnfjzpfNyD; bkef;BuD;ausmif;rsm;ü aexkdifcGifh rjyK&ef trdefYxkwf
bk&iftaomuonf trsm;qdkif bmomw&m; wpfckudk wnf 1
axmif&ef BudK;yrf;cJhNyD; ,if;\ BudK;yrf;csufonf ordkif;wGif ausmufpmtrSwf 13/
2
yxrqkH; jzpfzG,f&Sdonf/ ausmufpmtrSwf 13/
3
ausmufpmtrSwf 13/
54 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 55
jyefxm;onf/ ,if;odkYjzihf rif;BuD;onf Ak'¨0g'\ avmuDa&; edum,f? OygvdokwfwGif emvE´mNrdKUae txifu&vlcsrf;om
OD;aqmifrIudk vufcHvsuf Ak'¨0g' aumif;usKd;twGuf ouf0if ed*P²em#ykwå (Zder[m0D&)\ wynhfjzpfol Oygvdonf Ak'¨\
vIyf&Sm;onhf pdwf0ifpm;rIudk &,lcJhonf/ wynhfom0u jzpfvdkaMumif; jrwfAk'¨tm; avQmufxm;onfudk
taomurif;w&m;\ ,kHMunfrItopfonf ¤if;\b0wpf rSwfwrf;wifxm;onf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfu Oygvdtm; Ak'¨0g'D
ckvkH;ESihf tusihfp½kdufudkyg ajymif;vJypfykH&onf/ ¤if;\ pdwfydkif; Oygoum jzpfvmNyD;aemufrSyif ed*P²wdkYtm; vdktyfonfrsm;jzihf
b0 ,kHMunfrItopfESihf qefYusifonhf xdktcsdefu vdkufemqJ axmufyhHrIudk qufvufjyKvkyf&ef wdkufwGef;awmfrlonf/ bk&if
xkH;pHESihf bk&ifrif;wdkYqdkif&m ñTefMum;csuf trsm;pkudk zsufypfNyD; taomuonf bmoma&;ESihf ywfoufonhf tvm;wl onf;cH
tjcm;wpfyg;ESihf tpm;xdk;cJhonf/ rif;BuD;\ ,kHMunfrI topfu em;vnfrIrsKd;udk euf½dIif;pGm cH,lxm;onfrSm aocsmonf/
jyKjyifvdkufonhf ESvkH;om; tajymif;tvJonf rif;BuD;\ yk*¾Kdvf ausmufpmwdkiftrSwf 6 wGif rif;BuD;u þodkYqdkonf ]ig
a&;b0udkomru jynfolYa&;&m ay:vpDESihf tkyfcsKyfa&;u@udk onf *kdPf;*PtoD;oD;rS &[ef;awmfrsm;tm; ylaZmfzG,f trsKd;
yg oufa&mufapcJhonf/ rif;BuD;\ aemufqkH; EdkifiHa&;pGefYpm;rI rsKd;jzihf ylaZmf\}/ wpfzefvnf; ]bk&ifrif;jrwfonf a'otm;
jzpfonhf uvd*FppfyGJNyD;aemuf rif;BuD;onf ppfyGJudk vkH;0pGefYvkduf vkH;wGif rsKd;EG,ftoD;oD;rS vlom;tm;vkH; twlwuG aexdkifrIudk
1
onf/ ausmufpmtrSwf 13 ü ]tu,fí wpfpkHwpfa,mufonf vdkvm;awmfrl\} / rif;BuD;onf ]bmomw&m; tm;vkH;\ tqkH;
2
rif;BuD;tm; tjyKoabmaqmifonfh emusifaprIwpfckudk jyKbdrl traumif;rsm; wkd;wufrIü pdwf0ifpm;awmfrl\} / bk&if taom
rif;BuD;onf xdkyk*¾Kdvftm; jzpfEdkiforQ cGifhvTwfrIudk xkdufwefol uonf bmoma&;*dkPf;wpfcku tjcm;wpfckudk apmfum;rIudk
tjzpf ,lqvdrfhrnf}[k qdkonf/ rdrd\ EkdifiHe,fy,fESihf qufpyf tvdkr&Sdacs/ ausmufpmtrSwf 12 wGif rif;BuD;u ]rdrdbmom
aeonhf wdkif;EdkifiHrsm;ESihfywfoufí rif;BuD;u uvd*Fausmufpm w&m;udkom csD;rGrf;pum;qdkNyD; tjcm;bmomw&m;rsm;udk ykwf
trSwf 2 wGif ]rif;BuD;onf vltaygif;u rif;BuD;udk raMumuf cwfuJh&JUjcif; rvkyf&/ ...,if;odkY rvkyfbJ tjcm;bmom
½GHUMuap&ef? ,kHMunfMuap&ef? rif;BuD;xHrS aysmf½TifrIudk &&SdMuNyD; w&m;rsm;udkvnf; taMumif;wpfckckjzihf csD;rGrf;pum; qdk&rnf/
aomuylyefrIudk r&&SdMuap&ef tvdk&Sd\}[k qdkonf/ rif;BuD; ,if;odkYjyKjcif;jzihf bmomw&m;wpfckonf ,if;\ wdk;wufjyefY
onf ausmufpmtrSwf 9 ü ]rif;jrwfr[m\ udk,fusihfoDvudk yGm;rIudka&m tjcm;bmomw&m;\ jyefYyGm;rIudkyg taxmuftul
usihfokH;rI &vm'ftjzpf ppfpnf½Grf;oHonf (ppfonfrsm;udk r jyK\/ ,if;odkYr[kwfvQif rdrdbmomw&m;udka&m tjcm;bmom
[kwfbJ) "r®udk zdwfac:jcif; jzpfvm\} [k qdkonf/ w&m;udkyg epfemap\/ taMumif;rl rdrdbmomw&m;tay: ESpf
bk&iftaomu\ Ak'¨0g'tay: wuf<upGm pdwf0ifpm;rIESifh oufrIudkom taMumif;jyKí rdrdbmomw&m;udkom csD;rGrf;qdkNyD;
euf½Idif;pGm MunfñdkrIonf tjcm;bmomw&m;rsm;tm; ao;odrf tjcm;bmomw&m;udk uJh&JU½Iwfcsolonf ajymif;jyeftm;jzihf rdrd
oGm;atmif rjzpfapcJhay/ xdkESihf qefYusifvsuf rif;BuD;taejzihf bmomw&m;tm; ydkrdk xdcdkufepfemapaomaMumihf jzpf\/ odkYjzpf
bmomw&m; tm;vkH;tay: ylaZmfoumjyKcJhNyD; ypönf;0w¬Krsm; í vltm;vkH;onf tjcm;yk*¾Kdvfrsm; a[mMum;onfh w&m;"r®udk
jzihf axmufyHhrIrsm;udkom jyKvkyfcJhonf/
1
bmomw&m;ESihf ywfoufonhf onf;cHrIpdwf"mwfudk Ak'¨ 2
ausmufpmtrSwf 7/
udk,fwdkif wynhfom0ursm;tm; a[mMum;cJhNyD;jzpfonf/ rZÑdr ausmufpmtrSwf 12/
60 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 57
csLpf (Antiochus)ESihf ,if;\ tdrfeD;csif;rsm; tygt0if ae&mwdkif; bk&iftaomuonf rdrdjynfolrsm; udk,fusihfw&m;aumif;
ü vlom;wdkYtm; aq;ukoa&;XmeESihf awm½dkif;wd&dpämefwdkYtm; rGefwdk;wufa&;twGuf enf;rsKd;pkHudk tokH;jyKcJhonf/ ausmufpm
aq;ukoa&;Xme [laom aq;ukoa&;Xm ESpfrsKd;wdkYudk wnf wdkif trSwf 7 t& bmomw&m; tqkH;trrsm;udk oifMum;NyD;
aqmufay;\/ vla&mwd&dpämefrsm;yg tokH;0ifonhf aq;zuf0if vufawGU tokH;csrIrsm;udk jyKvkyfcJhonf/ rif;BuD;onf Ak'¨0g'D?
opfyifrsm;udk r&Sdao;onhf ae&mwkdif;ü ta&;wBuD; pdkufysKd;ap *sdef;0g'D? tmZD0uESihf tjcm;bmom0g'Drsm; jzpfMuonhf &[ef;
\/ aq;zuf0if opfjrpf opfoD;rsm; r&Sdao;onhf ae&mwkdif;ü &Sifvl jynfoltMum; rdrd\ arwåma&SUoGm;jyKonhf oifMum;csuf
rSm,l pdkufysKd;ap\/ vrf;ab;rsm;ü a&wGif; a&uefrsm; wl;azmf rsm;udk jyefYESHYap&ef "r®r[mrwå("r®a&;&m0efBuD;)rsm;ESihf &mxl;
ap\/ vlom;rsm;a&m awm½dkif;wd&dpämefrsm;yg csrf;om aysmf½Tif tqifh trsKd;rsKd;&Sdonhf t&m&Sdrsm;udk cefYxm;onf/ jynfol t
a&;twGuf opfyifrsm; pdkufysKd;ap\}[k qdkonf/ rsm;\ udk,fusihfw&m;ESihf pm&dwåa&;&m aumif;rGefrItwGuf &nf
odkY&mwGif jynfwGif;jynfy ,if;odkYaom BuD;rm;us,fjyefY ½G,fonfh ,if;"r®r[mrwåXmeonf taomurif;BuD;\ udk,f
onfh vlrIa&;aumif;usKd;aqmif½GufrI tm;vkH;onf bmomw&m; ydkifqef;opfwDxGifrI vkH;0jzpfonf/ rif;BuD;onf a&S;acwfbk&if
av;pm;NyD; pm&dwåeuf&dIif;ol taomu\pdwfudk tm;&auseyfrI rif;rsm; vkyfavhvkyfx&Sdonhf awmvkdufjcif;ESihf tyef;ajzc&D;
rjzpfapEdkifao;ay/ jyKNyD;orQ aumif;usKd; aqmif½GufrItm;vkH; xGufjcif;rsm;tpm; wdkif;oljynfom;rsm;tm; tBuHÓPfay;&efESihf
onf rwnfNrJbJ ½kyfydkif;qdkif&m ulnDaxmufyHhrIom jzpfNyD; ,if; Ak'¨0ifae&mawmfrsm;udk zl;ajrmf&ef bk&m;zl;c&D;xGufjcif; ("r® ,m
1
vª'gef;ay;urf;rIrsm;rSm rqdkpavmufomjzpfonf/ rif;BuD; tae Mwm)rsm; jyKcJhonf / udk,fwdkif bk&m;zl;c&D;xGufonfomru t
jzihf "r®'geESihfwlaom 'ger&Sd[k jyif;jypGm cHpm;rdcJhonf (em qihfjrihft&m&Sdrsm;tm;vnf; wm0efwpf&yftaejzihf rdrd\ pHerl
1 2
owd {wm&doH 'geH ,m&doH "r®'geH) / udk ,lMu (bk&m;zl;c&D;xGuf)&ef ñTefMum;cJhonf / wdkif;ol jynf
odkYjzpfí rif;BuD;onf "r®jyefYyGm;a&; &nf½G,fcsufjzihf ,cif om;rsm;\ bmomw&m; todpdwf"mwfrsm; jynhf0vm&efESifh
u rwnf&Sdzl;ao;onhf (e blwjyKAÁ) ]"r® r[mrMw}[kac:onhf udk,fusihfaumif;rGefonhfb0odkY Edk;<uvmap&ef bk&iftaomu
2
omoemjyK Xmeopfwpfck zGifhvSpfonf / ausmufpmtrSwf 5 ü onf bdk;ab;pOfqufrsm;uJhodkY ppfrufa&;&mtiftm;jzihf aqmif
,if; r[mrMwrsm;udk "r®wnfwhH jyefYyGm;a&;ESihf bmomw&m;udk ½Gufjcif;tpm; qifajymifuonhf ewf&xm;rsm;ü ewfom; ewf
cspfjrwfEdk;olrsm;\ aumif;usKd;csrf;oma&;wdkYtwGuf bmoma&; orD;½kyfykH cif;usif;jyorIrsm;? o½kyfazmfrIrsm; yg0ifonhf ESpfouf
*dkPf;*PtoD;oD;ü cefYxm;aMumif; jyqdkonf/ tqdkyg "r®r[m zG,f ewfavmu oGifjyifrsm;jzihf jynfoltaygif;tm; qGJaqmif
3
rMwrsm;udk a,me? uarÁmZ? *E¨m&ESifh rif;BuD;\ taemufzuf vsuf pnf;½kH;vIHYaqmfcJhonf / bmjAKausmufpmü azmfjycsuft&
Ak'¨usrf;pmrsm;udk a[mMum;jcif;udkyif bmoma&;qdkif&m yGJvrf;
usKd;jyKvkyfief; jzpfonfh ]"r®jzihf atmifEdkifjcif;}\ &nf½G,fcsuftjzpf obifrsm;jzihf aqmif½GufcJhykH&onf/
obm0tm;jzifh xif&Sm;pGm ay:vm&rnfjzpfonf} (rlum*sD? pm-132?
atmufajcrSwfcsuf 2)/ 1
1
ausmufpmtrSwf 11/ ]oAÁ'geH "r®'geH Zdemwd = tvªtm;vkH;wGif "r® ausmufpmtrSwf 8/
2
'geonf tjrwfqkH; jzpf\} ("r®y'? tcef; 25? 21 *gxm)/ ausmufpmtrSwf 3/
3
2
ausmufpmtrSwf 5/ ausmufpmtrSwf 4/
58 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 59
bk&iftaomu\ ]"r®EdkifiHawmf}onf vlom;rsm;twGuf tkyfcsKyfonhf e,fedrdwftwGif;ESihf tpGeftzsm;&Sd apmV (Cholas)?
om uefYowfxm;cJhonf r[kwfacs/ ausmufpmtrSwf 2 wGif yef"sm (Pāndyas)? owd,ykMw (Satiyaputras)? au&mvykMw
2
rif;BuD;onf ]vlom;twGuf aq;ukorIXme? awm½dkif;wd&dpämef (Keralaputras)ESihf wrÁyPÖD (Ta½bapa½º¿)? *&dbk&if tefwD,kd
rsm;twGuf aq;ukorIXme? &Sm;yg;onhfae&mrsm;ü vlom;rsm;
twGufa&m awm½dkif;wd&dpämefrsm;twGufyg aumif;Edk;&m&m aq; 1
taomu ausmufpmyg wrÁyPÖdonf oD[dkVfuRef;udk qdkvkdovm; odkY
buf0ifopfyifrsm; rSm,lpdkufysKd;apaMumif;} azmfjyonf/ ausmuf wnf;r[kwf tdE´d,awmifydkif; wdEéD (Tinnevelly) jrpf0Srf;&Sd wmr&myg&feD
pm trSwf 1 ü ]rnfonhf ouf&Sdowå0gudkrQ rowfjzwf& ,Zf (Tāmraparº¿) jrpf0Srf;a'ovm; qdkonhftcsuEf Sihf ywfoufí t,ltq
rylaZmf&}[k trdefYxkwfjyefcJhonf/ rif;{u&mZfonf wpfcsdef uGJjym;vsuf&Sdonf/ A½l;0g; (Barua) a&;om;onfh ]taomuausmufpm
wnf;wGif bk&ihfrD;zdkaqmif tokH;jyK&ef owå0grsm;tm; owfjzwf rsm;} (Inscriptions of Asoka) usrf;? tydkif; 2? pm- 235-6 ü Ta½bapa½º¿
(wrÁyPÖD)[laom a0g[m&ESihf ywfoufí &Snfvsm;onfh aqG;aEG;csuf
jcif;udkvnf; &yfqdkif;cJhonf/ tifyg,m wpf0ef;vkH;ü ouf&Sd wpf&yfyg&Sdonf/ Aifqif at qrpf (Vincent A. Smith)url xdkpum;vkH;udk
wd&dpämeftaygif;\ toufudk umuG,f&ef trdefYxkwfjyefcJhonf/ oD[dkVfudk &nf½G,fonf[k r,lqbJ wdEéD(Tinnevelly) jrpf0Srf;&Sd wmr&m
ausmufpmwdkiftrSwf 5 t& rif;BuD;onf tcsKdUaom wd&dpämef yg&feD (Tāmraparº¿) jrpfudk ,lqonf/ a&;acsmif"l&D (Raychaudhuri)um;
rsm;tm; owfjzwfjcif;? oif;uGyfjcif;? oHyluyfí wHqdyfcwfESdyf ,if;pum;vkH;tm; oD[dkVfuRef;udk &nf½G,fonf[k ,lqonf/ *&doHwref
jcif;ESihf ig;rQm;jcif;rsm;udk txl;aeY&ufrsm;ESihf Ak'¨bmom Oykof ar*gpoif;epfpf (Megasthenes)u oD[dkVfuRef;tm; wmy½dkAmeD (Taprobane
aeYrsm;ü wm;jrpfcJhonf/ ]txJwGif ouff&Sdrsm;&Sdaeonhf opfoD; = wrÁyPÖdudk qdkvkdonf)[k &nfñTef;cJhonf/ ,if;azmfjycsufonf tdE´d,
EdkifiHwGif;rSma&m tjyifrSmyg taomuacwf rwdkifrDuyif oD[dkVfuRef;
tcsKdUudkyif rD;r½IdU&/ taMumif;rJhjzpfap? tMurf;jyKrlvdkí jzpfap tm; ,if;(wrÁyPÖd) trnfjzihf trsm;odMuNyDjzpfaMumif; azmfjyonf/
(ouf&Sdowå0grsm; twGuf) opfawmrsm;udk rD;r½IdU&/ ouf&Sdrsm; A½l;0g;onf ,if;a0g[m& rnfonfudk &nfñTef;onf[laom tcsufudk
onf tjcm;ouf&Sdrsm;\ tpm;tpm rjzpfap&}[kvnf; trdefY azmfrjycJhay/ aqG;aEG;rI tNyD;wGif olu ]ygVdESifh oD[dkVf bmomrsm;jzihf
xkwfjyefcJhonf/ ausmufpmwdkiftrSwf 7 wGif rif;BuD;u ]vrf; a&;om;onhf Ak'¨bmomordkif;usrf;rsm;ü a'0geHyd,wdórif; vufxuf
jrifhrsm;ay:üvnf; vlom;rsm;ESihf uRJEGm;wd&dpämefrsm; t&dyfcdkem; Ak'¨omoem jyefYyGm;a&;twGuf oD[dkVfuRef;odkY taomurif;BuD; apvTwf
aeEdkif&ef yanmifyifrsm; pdkufysKd;&rnf? ¤if;wdkY oufaomihf ouf vdkufaom Ak'¨omoemjyK tzGJUtaMumif;udk twdtus azmfjyxm;onf/
xdkYjyif tpOftvmt& at'D yxr&mpk tapmydkif;wGif a&;om;cJhonhf
omjzpfa&;twGuf o&ufO,smOfrsm; pdkufysKd;jcif;? wpfaumo ]y&d0g&ygVd} y&d0gygVdawmfüyif xdkemrnfudk rSwfwrf;wifxm;onf/ odkY&m
0uf tuGmta0;wkdif;ü a&wGif;a&uefrsm; wl;jcif;? em;ae wGif udk,fydkif (ordkif;) cGeftm;&Sdonhf taomuausmufpmrsm;udk aqG;
aqmif p&yfwefaqmif; aqmufvkyfjcif;? ae&mtESHYwGif a&jzefY aEG;aejcif;jzpfí uREfkyfwdkYtaejzihf ,if;odkYaom pmaytpOftvm tqdk
jzL;a&;Xmersm;zGifhxm;jcif;rsm; jyK&rnf} [k qdkonf/ udk tajccHtjzpf oD[dkVfudk rsufESmomay;onfhtaejzihf r,lqoihfacs}
taomurif;BuD;onf rdrd wkdif;oljynfom;rsm;\ aumif; [k qdkonf/ odkYwap rlum*sDurl taomuausmufpmyg wrÁyPÖdudk
usKd;udkom aqmif½Gufjcif;jzihf tm;&auseyfjcif; r&Sday/ rdrd oD[dkVfuRef;tjzpf tcdkiftrm ,lqonf/ ¤if;;u ]xdkYjyif tifyg,mBuD;
wpfckudk tkyfcsKyfolwpfa,muftm; wdEéDjrpf0Srf;a'ouJhodkYaom ae&mi,f
tifyg,m\ tjyifzuf txl;ojzihf rdrdtkyfcsKyfonhf e,fy,fESihf udk ¤if;\EdkifiHawmftjyifzuf a'orsm;tjzpf ñTefjyaMumif; pOf;pm;&ef
uyfaeonhf EdkifiHrsm;odkY tm½kHpdkufcJhonf/ oD[dkVfodkY &nfñTef; rarQmfvihfEdkifygacs/ aemufqkH;wGif rif;BuD;\om;awmfu ,if;tifyg,m
zG,f&Sdaom tcsufrsm;ygonhf ausmufpmtrSwf 2 wGif ]rif;BuD; \ bmomw&m;udk ay;tyfcJhonfh oD[dkVfonf rif;BuD;\ vlom; aumif;
64 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 61
usKd;aqmif vkyfief;ESihf vlrIa&; aumif;usKd;aqmif½GufrIrsm; yg0if e,fjcm;a'o&Sd tjcm;vlrsKd;rsm;tMum; cefYtyfxm;onf/ "r®udk
onhf taomurif;BuD;\ Ak'¨omoemjyKvIyf&Sm;rI e,fy,f t vdkufem usihfokH;olrsm;\ aumif;usKd;csrf;omESihf qif;&JrSvGwf
wGif;ü &SdaeNyDjzpfonf/ t&Sifr[dE´\ oD[dkVfuRef;ü vkyfaqmifrI ajrmufjcif;wdkYtwGuf ,if;trwfrsm;udk ppfom;rsm;? ppfAdkvfcsKyf
tcsdefumv(bDpD 252)onf rsm;pGmaemufusojzihf ,if;vkyfief; rsm;? jAm[®Pbmom *dkPf;uGJrsm;? *[ywdrsm;? cdkudk;&mrJholrsm;?
tm; taomuausmufpmrsm;ü azmfjy&ef rjzpfEdkifacs/ odkYwap tdkrif;rpGrf;ol oufBuD;½G,ftdkrsm;ü cefYtyfxm;onf/ xdktrwf
t&Sifr[dE´\ vkyfief; tajccHtwGuf rsm;pGm jyifqifxm;NyD; rsm;onf tusOf;om; jzpfrIqefYusifa&; vkyfaqmif&ef? arG;uif;
jzpfonhf oD[dkVfESihf taomurif;w&m;BuD;wdkY\ qufqHrIrsm; puav; rsm;pGm&Sdolrsm; odkYr[kwf touft½G,faMumifh uH
1
taMumif;udk jyqdkxm;onf / raumif; taMumif;rvSbJ qif;&J'ku©a&mufaeolrsm;tm; vGwf
vyfcGifhay;jcif;wdkYtwGufvnf; vkyfydkifcGifh tmPm&Sdonf/
1
Mookerji : p. 36. ausmufpmtrSwf 13 wGif ]t"du atmifjrifrI[k rif;w&m;
BuD;,lqNyD; tifyg,m twGif;tjyif&Sd vltaygif;tm; Budrfzef
rsm;pGm atmifjrifNyD; jzpfonhf} a"r®0dZ,ac: w&m;jzihf atmifrI
00000000 BuD; taMumif;udk azmfjyonf/ rif;BuD;\ "r®0dZ,onf qD;,m;
bk&if tefwD ,kdcsyfpf (Antiochus)? tD*spfbk&if ywdkavrD (Ptol-
emy)? rufqD'ef bk&if tefwD*dkeyfp (Antigonus of Macedon)?
qdkif&DeD bk&if r*ghpf (Magas of Eyrene)? tDyD&yfpf bk&if tvuf
pE´m (Alexander of Epirus) bk&ihfEdkifiHrsm;ESihf apmV? yef'sm (Pan-
dyas = yef*syf)rS onf wrÁyPÖd(oD[dkVf) EdkifiHrsm;txdyif us,f
jyefYcJhonf/ rif;BuD;u qufvufazmfjyonf ]ae&mwdkif;ü vl
trsm;onf rif;w&m;BuD;\ bmomw&m; oGefoifqkH;rrIudk
vdkufem usihfokH;vsuf&SdMu\/ rif;w&m;BuD;\ oHwrefrsm; oGm;
a&mufjcif;r&Sdonhf EdkifiHrsm;ü aexdkifolrsm;yif rif;BuD; avhusihf
tm;xkwfrI? pl;prf;rIESihf "r®vkdufemusihfokH;rIrsm;udk Mum;&jcif;ü
¤if;wdkYudk,fwkdif vkdufemusihfokH;NyD; aeMuvdrfhrnf/ "r®jzihf atmif
Edkifjcif;onf t&yfa'o tm;vkH;udk atmifEdkifjcif;rnf\/ wpfzef
t&yfa'otm;vkH;udk atmifEdkifjcif;onf arwåmcHpm;rI\ &vm'f
jzpf\/ w&m;aom atmifEdkifjcif;rsm;wGif arwåmudk &&Sd\}/
1
oD[dkVf ygVdbmom tpOftvmrsm;ü t&Sifr[marm*¾vd
1
0d-| 1? 37/ r[m0Ho 5? 191 *gxm/
62 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 63
ykwåwdórax&f\ oifMum;csufrsm;aMumifh taomurif;w&m; rnf[k xkwfjyefxm;onftxd tvGef pdk;&drfonf/ ]a,bk,s ,l
BuD;onf xdkrQavmuf (vlrIaumif;usKd;? Ak'¨omoemhtusKd;aqmif qcsuft& taomu\ taxmuftyHhjzifh jzpfay:vmonfh yd#
½GufrI) twdkif;twmjzihf Ak'¨omoemawmfESihf aqGrsKd; awmfpyfol uwfawmfonf wwd, yg#vdykwå oH*g,emudk jzpfay:aponhf
1
tjzpfqdkEdkifcGifh r&Sdao;[kqdkvkdonfh ypönf;av;yg; axmufyHhol ygVdtpOftvm\ ppfreS frIudk twnfjyKonf} /
]ypö,'g,um}omvQif jzpfao;aomaMumihf Ak'¨omoemawmf wwd,oH*g,emNyD;aemuf ,if;oH*g,em\ oHCmhOaoQmif
ESihf aqGrsKd;awmfpyfol Ak'¨omoemhtarGcH ]omoe'g,m'} jzpf jzpfNyD; tajrmftjrif BuD;rm;awmfrlonhf t&Sifr[marm*¾vdykwå
vmEdkif&ef om;awmf r[dE´ESihf orD;awmf oCFrdwåmwdkYtm; om wdórax&f\ vrf;ñTefrIjzihf Ak'¨omoemawmf t&SnfcHh wnf
oemhabmifodkY 0ifa&mufapcJhaMumif; rSwfwrf;wifxm;onf/ whHa&;twGuf oD[dkVftygt0if udk;EdkifiHodkY omoemjyKyk*¾Kdvfrsm;
2
rif;BuD;\ oHCmawmfrsm;tay: jrihfrm;pGm av;pm;rIESihf tm; udk apvTwfcJhonf / taomurif;BuD;\om;awmf t&Sifr[m
ay;rIwdkYaMumihf oHCmrsm;twGif; rvdkvm;tyfonhf tusifhysuf r[dE´onf oD[dkVu f Ref;ü Ak'¨omoemawmf wnfwHha&;twGuf
rIrsm; ay:vmaomaMumihf nDñGwfrEI Sihf Nidrf;csrf;rIudk taESmihf wm0efay;jcif; cH&onf/ oD[dkVfbk&if a'0geHyd,wdórif;BuD;
t,Suf jzpfaponf/ ax&0g'u vufcHxm;onhf ,lqcsufrsm; onf tdE´d,bk&ifxH tzdk;wef vufaqmifyPÖmrsm;ESihftwl oH
usifhpOfrsm;ESifh qefYusifonfh *dkPf;uGJtrsKd;rsKd; ay:aygufcJhonf/ wrefrsm;udk tdE´d,odkY apvTwfNyD; rdwfaqGjzpfvdkrIudk azmfjyNyD;jzpf
,if; tajctaeonf taomubk&iftm; yg#vdykwåNrdKUawmfü onhftwdkif; taomutaejzihf rdrd\vkyfaqmifcsufrSm oD[dkVf
1
wwd, oH*g,emwif&ef wGef;tm;ay;cJhonf / &nf½G,fcsufrSm uRef;ü tvGefYtvGef tusKd;jzpfxGef;rnf jzpfaMumif; awG;rdcJhykH&
]yd#uwfokH;ykHudk p,fMu,fap&efESihf t"r®0g'Drsm;udk okwfoif&ef onf/ tdE´d, Ak'¨omoemjyKtzGJUrsm; oGm;av&m a'owdkif;ü
jzpfNyD; taomu\ t"dupdk;&drfrIrSm rnfonhf awG;ac:ajrmfjrif atmifjrifcJhonf/ a,meu"r®&u©dw rax&fuJhodkYaom *&dvlrsKd;
rI odkYr[kwf bmom0g'a&;&m w&m;"r®xufrqdk EdkifiHawmfu rsm;yif Ak'¨0g'D&[ef;awmfrsm; jzpfomG ;Muonf/ odkYwap taom
wnfaqmufxm;onhf bmoma&; taqmufttkHu ydkNyD;t"du urif;BuD;\ Ak'¨0g'a&;&m aqmif½GufrI a'otm;vkH;teuf
2
jzpfonf} / ax&0g'todkuftNrKHudk jiif;qdkolrsm;onf &mZN*dK[f oD[dkVfonf tusKd;tjzpfxGef;qkH; jzpfonf/ ]ausmufpmrsm;wGif
NrdKUteD; emvE´mNrdKUü oD;jcm; oH*g,emwpfck wifMuonf/ ,if; azmfjyoa½GU oD[dkVfuRef;tm; ausmufpmtrSwf 2 ESihf 13 wdkYü
tkyfpktopfrS ,if;wdkY\ udk,fydkifusrf;*efrsm;udk a&;om;vsuf wrÁyPÖdtjzpf azmfjyNyD; ¤if;\ "r®0dZ,EdkifiHawmf tpDtrHudk
3
*dkPf;udk;*dkPf; jzpfay:cJhonf / taomurif;BuD;onf oHCm wdk;csJU&ef "r®'lwrsm; apvTwfcJhaom edkifiHrsm;pm&if;ü taomu
pnf;vkH; nDñGwfrIESihf ywfoufí ausmufpmwdkifrsm;jzihf wdus rif;BuD;udk,fwkdif xnhfoGif;xm;NyD;jzpfonhf EkdifiHwpfcktjzpfvnf;
4
onhf trdefYtmPmrsm; ? oHCmoif;uGJrIudk jzpfay:apol rnfol azmfjyonf/ odkYjzpfí ,if;ausmufpmrsm;udk a&;om;csdef (bDpD
rqdkonf vlxGuf&rnfjzpfNyD; bkef;BuD;ausmif;rS xGufcGmoGm;& 258-257)wGif ausmufpmtrSwf 2 t& oD[dkVfonf awm½dkif;
wd&pämefrsm;ESihf vlom;rsm;\ qif;&JrI oufoma&;uJhodkYaom t
1
0d-| 1? 45/ r[m0Ho 5? 228 *gxm/
2 1
Sir John Marahall: The Monuments of Sanchi, I,p. 22. Barua: Inscriptions of Asoka, II,p. 379.
3 4 2
edum,o*F[? pm? 7-8/ rd*'g0kef? aumorÁDESihf qefcsD ausmufpmrsm;/ 0d-| 1? 47/ r[m0Ho 7? 1 *gxm/
68 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
rsm;tjzpf wrÁyPÖd? 0dZdwyk&ESihf Oywdó*gruJhodkYaom tjcm;
a'orsm; &SdcJhonf/ odkYwap y@Kumb,rif;u bDpDav;&mpk\
aemufqkH;ESpfrsm;wGif tEk&m"yk&NrdKUudk xif&Sm;onhf NrdKUawmft
jzpf `rSifhwifvkdufcsdefrSpí tEk&m"yk&onf vuFmuRef;EdkifiH\
NrdKUawmftjzpf &mpkESpfaygif; q,fhESpfck cefYrQ Mumanmif;cJhonf/
bDpDokH;&mpk ukefqkH;csdefwGif tEk&m"yk&NrdKU\ Adokumynm
wdk;wufrIrSm tqihfjrifh tajctaeodkY a&muf&SdNyD; jzpfykH&onf/
tEk&m"*grudk yxrOD;pGm wnfaqmufcJhNyD; rdrdemrnfjzihf ac:
wGifapcJhol y@Kumb,\ OD;av;awmf tEk&m"onf rdrdae
1
xdkif&ef &mZa*[ac:onhf tdrfwpfaqmif aqmufvkyfcJhonf /
y@Kumb,onf &efolrsm;udk ESdrfeif;NyD; tEk&m"yk&NrdKUodkY 0if
a&mufaomtcg OD;av;awmftEk&m"onf atmifjrifol wlawmf
armiftm; rdrd\tdrfudk ay;tyfNyD; tjcm;tdrfwpfaqmif oGm;
2
a&mufaexkdifonf / tEk&m"yk&rwdkifrD eef;pdkufNrdKUawmfjzpfonfh
00000000
100 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
pdwåESihf umVa0v bDvl;ESpfa,mufyif jzpfonf/
þjzpf&yfu pdwåESihf umVa0v bDvl;ESpfa,mufrSm Xmae
odkYr[kwf 0g'´gvlrsKd; acgif;aqmif ESpfa,mufvnf; r[kwf? trSef
aomf y@Kumb,udk,fwdkif odolrsm;yifr[kwfbJ tpGJtvrf;
aMumihf ,aeYwdkif wnf&Sdaeonhf bDv;l ESihf 0dnmOfowå0grsm;
uJhodkY vltrsm;\ pdwftm½kHwGif wnf&Sdaeonhf aoolrsm;\ tcef; 3
0dnmOfowå0grsm; jzpfMuonf/
,u©(bDvl;)owå0g tpGJtvrf;ESihftwl a&S;OD;aexdkifolwdkY Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEkdifiH
\ tjcm;,Ofaus;rIrsm;uJhodkY Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfü xif&Sm;cJh (2) bmoma&;tajctae
cJhaom bdk;bGm;bDbifwdkYudk udk;uG,frI odkYr[kwf aooGm;olwdkY\ 1
bDpD okH;&mpk Ak'¨0g' oD[dkVfuRef;odkY Ak'¨ra&mufvmrD uRef;oD
0dnmOfrsm;udk t½dktaoay;rI taMumif;udk aqG;aEG;&ef vdktyf [dkVfü pepfwus zGJUpnf;xm;onhf trsKd;om; odkYr[kwf EdkifiHawmf
1
onf / y@Kumb,ESihf xdkacwf jynfolwdkYonf opömwnfwHhNyD; bmomw&m; r&Sdao;onfrSm xif&Sm;onf/ w½kwfbk&m;zl;c&D;
rdrdwdkY cspfjrwfEdk;olrsm; aovGefNyD;aemuf ,u©rsm;tjzpf jyef onf [l,ifqef (Hiuen Tsiang)\ tvdkt&aomf ]a&S;acwf
vnfarG;zGm;NyD; b0a[mif;rS rdwfaqGrsm;ESihf acgif;aqmifrsm; oD[dkVfEdkifiHonf ukd,fusifhoDvraumif;onfh bmomw&m;udk pGJ
tm; qufvuf apmihfa&Smufonf[laom ,kHMunfrI &SdcJhykH&onf/ 2
vef;cJh\} [kjzpfonf/ &mZ0ifusrf;udk taotcsm avhvmygu
pdwåESihf umVa0vwdkYESpfa,mufrSm ,if;odkYaom yk*¾Kdvfrsm;jzpfMu ,if;udk;uG,frIrsm;rSm a&S;OD;vlwdkY\ obm0w&m;ESihf wd&pämef
onf/ xdkYtwl y@Kumb,rdom;pk\ opömapmihfodaom aus; udk;uG,frIqdkif&m t,lonf;rIrsm;jzpfaMumif; awGU&rnfjzpfonf/
uReftrsKd;orD;jzpfcJhol pdwåmonf ,u©deD(bDvl;r)tjzpf jyefvnf 0dZ,rif;taMumif;ü ,u©(bDvl;) ,u©deD(bDvl;r)rsm;uJhodYk
arG;zGm;onf/ y@Kumb,onf b0a[mif;(vljzpfpOf)u aus; aom 0dnmOfavmuom;rsm;taMumif; azmfjycsufrsm;awGU&aomf
Zl;&SdcJhzl;aomaMumihf NrdKUawmfawmifzuf*dwfwGif ,if; bDvl;r vnf; bDpDav;&mpk y@Kumb,rif;acwfodkY a&mufonfhwdkif
2
twGuf aexkdifp&mtdrf aqmufvkyfay;aMumif; od&onf / rnfonhfudk;uG,frI odkYr[kwf tpGef;a&mufrIykHpHudkrQ azmfjyxm;
jcif;r&Sdacs/ &mZ0ifusrf;rsm;wGif awGU&onhf y@Kumb,\
1
Encyclopaedia of Religion and Ethics rS Ancestor Worship and Cult of the vkyfaqmifcsufrsm;pGmwGif xdktcsdefu acwfpm;aeonhf udk;uG,f
Dead udkvnf; ½Iyg/ rIykHpHrsm;ESihfywfoufonhf ,lqcsuftcsKdU &Edkifonf/ y@Kumb
2
r[m0Ho 10;85/ ,u©[laom a0g[m&\ t"dyÜm,frSm av;pm;xdkuf
1
NyD; a'0 (ewf)wdkYavmuf tqifhrjrihfonhf vlom;vGef (ur®Zd'¨dwefcdk;&Sd þtcef;ü &nfñTef;xm;onhf JRAS (CB) wGif tufpf y&e0dwe (S.
onfh) owå0gjzpfonf/ apmapmydkif; ygVdpmaywGif ,u©[laom a0g[m& Paranavitana) a&;om;onhf tzdk;wefonhf Pre-Buddhist Religious
onf Ak'¨[laomt"dyÜm,f (r 2? 49)? ewfwdkYbk&if ouú(odMum;)rif; (r Beliefs in Ceylon [laom pmwrf;udk Munhfyg/
2
1? 256/ 'D 2? 208)ESihf tjcm;ewfa'0gwdu kY dkvnf; ('D 2? 205) &nfñTef; Hiuen Tsiang : Bk. XI, p. 246. (odkY&mwGif rSwfwrf;a&;ol [l,ifqef
onf/ Ak'¨tm; Munfñdkol bk&if AdrÁdom&onf Ze0ob,u©trnfjzihf onf oD[dkVfuRef;odkY a&mufzl;cJhjcif; r&Sdacs/)
arG;zGm;cJhonf('D 2? 166)/ t"dyÜm,f qGJokH;onhftaejzihf Ak'¨0g'rwdkifrD
98 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 99
,onf a&S;acwf tdE´d,ESihf oD[dkVfbk&ifrsm;\ xkH;wrf;pOfvm (Henry Parker)u ,if;bDvl;ESpfa,mufrSm 0g'´g (vāddā) vlrsKd;
rsm;udk vdkufemNyD; rdrdacwfwGif xif&Sm;onfh tpGef;a&muf *dkPf; wdkY\ xif&Sm;onhf acgif;aqmifrsm;jzpfNyD; ]EdkifiHa&;em;vnfonhf
rsm;ESihf bmomw&m;rsm;udk wef;wl vGwfvyfrIESifh pdk;rdk;tkyfcsKyf bk&if (y@Kumb,)onf ,if;bDvl;ESpfa,mufwdkY\ t&Sdeft0g
jcif;rsm;jzihf OD;aqmifcJh&zG,f&Sdonf/ odkY&mwGif ¤if;\udk,fydkif ,kH MoZmaMumifh rdrd\atmifEdkifrIudk rvTJraoG todtrSwfjyK&rnf
MunfrI bmjzpfonf[laomtcsufrSm rod&bJ&Sdonf/ ¤if;tae udk od&SdcJhaMumif;} ,lqcJhonf/ ]þudpöESihfywfoufí ¤if;
jzihf rnfonhfudk;uG,frI ykHpHudkrQ pdwfwdrf;ñGwfjcif;r&SdbJ þ,kH (y@Kumb,)\ EdkifiHa&; tajrmftjrif&SdrIonf EdkifiHawmftm;
Munfcsufwpfck aumif;ouJhodkY tjcm;wpfckvnf; aumif;onf ESpfaygif;rsm;pGm Mumonfxd aoG;acsmif;pD;rI rvkHNcKHrIwdkYrS u,f
[kyif ,lqcJhzG,f&Sdonf/ wifcJhonfrSm ,kHrSm;zG,fr&SdbJ 0g'´gvlrsKd;wdkYtm; rdrd\vkyfaqmif
bDvl;rsm;udk udk;uG,frIrSm xif&Sm;NyD; xdktcsdefu vTrf;rdk;ae rIrsm;udk ESpfoufonhf Nidrf;csrf;onfh Xmaersm;tjzpf ajymif;
1
onhf ,kHMunfpGJvrf;rIwpfck jzpfaeykH&onf/ eef;wufNyD;aemuf vJypfEdkifcJh\} [k ¤if; ([ife&Dygum)u wifjycJhonf/ þonfrSm
rsm;rMumrDwGif y@Kumb,onf NrdKUawmfta&SUzufü umVa0 oD[dkVfuRef;odkY tm&d,efvlrsKd;wdkY 0ifa&mufrvmrD aexdkifcJhMu
1
v bDvl;ESihf tb,a&uef tedrhfydkif; axmihfpGef;&Sd pdwå&mZ aom a&S;OD;vlrsKd;rsm;tjzpf &mZ0ifusrf;rsm;ü &nfñTef;cJhonhf
1
bDvl;udk ESdrfeif;atmifjrifcJh&aMumif; qdkxm;onf / [ife&Dygum ,u©(bDvl;)rsm;tm; y@Kumb,\ vdr®myg;eyfpGm ajz&Sif;wwf
ykH taMumif;,kwådtwGuf erlemwpfck jzpfonf/
1
umVa0v ewfuGef;onf tenf;qkH; at'Dav;&mpktxd wnf&SdcJhonf/ odkYwap azmfjyyg tcsuftvufrsm;ESihf ywfoufí a&Smif
r[maoerif;onf ,if;umVa0vewfuGef;ae&mü apwDwpf qlwnfcJh z,fz,fvkyf&ef taMumif; r&Sdacs/ Or®m'pdwåm rif;orD;tm;
aMumif; tqdk&Sdonf/ umVa0va*[ó Xmae xlyH p uma&od opömazmufvkyfBuHowfjzwfrnfh tBuHtpnfudk oabmwlvuf
(r[m0Ho 37;44)/ cHrnf r[kwfaomaMumihf rif;orD;\ vl,kHaus;uRefrsm; jzpfMu
a0omvDNrdKU&Sd Oa'e? a*gwru? owårÁ? A[kykwå? om&E´'ESihf onfh pdwåESihf umVa0vwdkYudk armifawmf rif;om;rsm;u owf
pmygv ('D 2? 98)apwDrsm;uJhodkY abm**gr &Sd tmeE´apwD ('D 2? 78)ESihf
tmV0D&Sd t*¾gV0apwD (okwåed-|2? 78)rsm;rSm rlvu ,u© (bDvl;)trsKd; ypfcJhaMumif;ESihf ,if;uRefrsm;onf ,u©rsm;tjzpf jyefvnf arG;
rsKd;\ ewfuGef;rsm;jzpfNyD; aemiftcg ,if;wdkY\ trnfjzihf ,if;ewfuGef; zGm;NyD; y@Kumb, rif;om;jzpfvmrnfh oli,fudk rdcif0rf;ü
rsm;udk trnfrSnfhac:Muonf/ odkYwap Ak'¨yGifhawmfrlNyD;aemufwGif ,if; &SdpOfuyif apmihfa&SmufcJhaMumif; r[m0Housrf;ü twdtus
1
ewfuGef;rsm;ae&mrsm;ü Ak'¨ESihf Ak'¨om0ursm; oDwif;okH;rnfh 0d[m& qdkonf / 0HykavG½dkif; toGifudkjyNyD; OD;av;awmfrsm;\ tm½kH pl;
(ausmif;wdkuf)rsm; wnfaqmufcJhMuNyD; rlvemrnfrsm;twdkif;yif ac:a0: pdkufrIudk ajymif;ypfjcif;jzihf uRefrdef;ri,ftm; rif;om;ol i,fudk
cJhMuonf (okwåed-| 2? 78/ tH-| 2/ 151/ 'D-| 2? 111)/ Ak'¨&Sif xnhfxm;onhf awmif;jzihf xGufajy;cGihf&atmif zefwD;ay;vsuf
awmfjrwf udk,fwdkifyif tdE´d,EdkifiHwpfvTm; ysHUBuJaeonhf apwDrsm;udk
a,bk,stm;jzihf &nfñTef;awmfrlcJhonf (r 1? 25/ "r®y'? tcef; 14? OD;av;awmfrsm;\ &ufpufonhfvufrS u,fwifcJhonfrSmvnf;
2
10 *gxm)/ xkH;pHtm;jzihf apwD, (apwD)rsm;rSm ewfrsm;ESihf ,u©rsm; pdwåESihf umVa0v bDvl;ESpfa,mufyif jzpfonf /
aexdkifonhf ae&mrsm;tjzpf,lqMuNyD; vltrsm;onf rdrdwdkY\ tcuftcJ
rsm;twGuf ulnDrpap&ef ,if;ewfueG f;rsm;ü ylaZmfyocJhMuonf/ 1
r[m0Ho 9;22-23/ 2
r[m0Ho 10;1-5/
2
Ancient Ceylon, p. 26.
104 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 101
¤if;\ ,kHMunfcsuft& ¤if;tay: aus;Zl;&SdNyD; ulnDchJMuaom azmfjyyg tcsufrsm;onf aoolrsm;taejzihf &Hzef&Hcg ,u©
,u©ESihf ,u©deDrsm;twGuf ewfuGef; odkYr[kwf apwd,rsm; odkYr[kwf ,u©deDrsm;tjzpf jyefvnf arG;zGm;NyD; ¤if;wdkYonf rdrd
aqmufvkyfay;onf[kom qdkvdkonf/ cspfESpfoufolrsm; vdktyfcsdefwGif tultnDay;&ef vma&mufMu
1
r[m0Housrf;ü ]yGJawmf aeYrsm;ü y@Kumb,onf pdwå onf[laom ,kHMunfrIwpf&yf&SdcJhaMumif; azmfjyonf/ ,if;,kH
&mZESihftwl xdkifckHwpfckHwnf;wGif xdkifNyD; vlrsm;udka&m ewfrsm; MunfrIrsKd;onf a&S;acwftdE´d,wGif Ak'¨rwdkifrDua&m Ak'¨yGifhay:
1
udkyg rdrda&SUü uckefapvsuf aysmf½Tif cHpm;\}[k qdkonf/ xdkYjyif NyD;aemufrSyg xif&Sm;&SdcJhonf / t&Sifr[dE´onf oD[dkVfodkYa&muf
2
r[m0Housrf;ü yif yuwdrsufpdjzihf jrif&onfh umVa0vESihf NyD;aemuf 'kwd,aeYwGif aoolrsm;\ 0dnmOfavmuESifh ywf
pdwå&mZwdkYESihf (umVa0v pdawå[d 'dórmae[d) twl rif;BuD; oufonhf Ak'¨pmayusrf;*ef ESpfckjzpfonhf ayw0w¬KESihf 0drme
2
onf ,u© blwwdkYESihf (,u©blw o[m, 0g) rdwfaqG jzpf 0w¬KygVdawmfrsm;udk a[mMum;aMumif; od&onf / ,if;onf
vsuf pnf;pdrfudk rQa0cHpm;aMumif;vnf; jyqdkonf/ t&Sifr[dE´taejzihf oD[dkVfuRef; omoemjyKvkyfief;\ yPmr
txufyg uAsmqefqef azmfjycsufrsm;rS ,u©wdkYonf vl tqifhwGif a'ocHrsm;taejzihf t&Sifjrwf\w&m;udk vG,fvG,f
wdkYjrifEdkifonhf ykHpHjzihfay:vmjcif;ESihf y@Kumb,onf vlxka&SU ulul em;vnfNyD; ESpfoufaprnfh w&m;a'oemwpfckrS wpfqifh
arSmufü ¤if;wdkYESihf twlxdkifonf[laom tcsufudk em;vnf&ef ¤if;wdkY\ pdwftm½kHudk tokH;csjcif;jzihf a'ocHwdkY\ ESvkH;om;udk
rvdkawmhacs/ ygum(Parker)u yuwdrsufpdjzihf jrifEdkifonhf &,lEdkif&ef jcifqifrdcJhzG,f&SdaMumif; ,lqEdkifonf/
umVa0vESifhpdwå[laom pum;vkH;rsm;jzihf ]av;pm;xdkufonhf
at'Dig;&mpk orkdif;ynm&Sif\ vufudk xkwfazmfjyo\}[k ,lq oD[dkVfü a&S;OD; aexkdifcJhMuonhf vlrsK;d pk tcsKdUudkvnf; ,u©[k okH;pGJcJh
2
onf / aemufjzpfEdkifzG,f&Sdonhf &Sif;jyrIwpfckrSm rdrd\ BuD;us,f onfrSm jzpfEdkifzG,f&Sdonf/ odkYjzpfrl ,if;oD[dkVf XmaevlrsKd;rsm;tm; ¤if;
crf;em;rIudk txl;jyKazmfjy&ef y@Kumb,onf ,if;,u©wdkY\ wdkYaovGefNyD;aemuf vlom;r[kwo f nhf ,u©(bDvl;)rsm;tjzpf jyefvnf
½kyfwkrsm;udk rdrdESihftqihfwl xdkifckHab;ü csxm;zG,f&Sd\[k jzpf arG;zGm;aom qif;ouf vlrsKd;rsm;tjzpf rSwf,lEdkif&monf/ ,u©rsm;udk
onf/ tu,fí uREkfyfwdkY taejzihf ]twkcdk; rsufvSnfh (Imitative udk;uG,fcJhMuNyD; ,u©wdkYtm; ,ZfylaZmfrI rsm;vnf; jyKvkyfcJhMuzG,f&Sdonf/
,if;odkYjzihf ,u©udk udk;uG,folrsm;tm;vnf; udk;uG,fcH,u©wdkY\ trnf
magic)}tjzpf xif&Sm;onhf a&S;OD;vlom;wdkY\ tawG;tjrif wpf
udk,lí ,u©vlrsKd;[k ac:a0:vmcJhykH&onf/ umva½GUaomtcg trnf
&yfudk xnfhoGif; pOf;pm;cJhvQif y@Kumb,\ ,if;tjyKtrludk emronfomru ¤if;wdkY\ wefcdk; £'¨dyg'fvnf; ajymif;vJoGm;onf([k
vG,fulpGm ESpfoufvufcEH dkifonf/ ],if;odkY jyKvkyfcsuf\ aemuf rSef;qEdkif&monf)/ &d*fa0' (Ŗgve-da) usrf;vm 'go [laoma0g[m&
uG,fwGif wdrfjrKyfaeNyD; us,fjyefYonfh tqifhtwef;wpfckudk jzpf onf tm&d,efvlrsKd; r[kwfol Xmaersm;? ewfqdk;rsm;? &u©orsm; [laom
ay:apaomt"dyÜm,frSm tu,fí uREfkyfwdkYonf uREkfyfwdkY\qE´ t"dyÜm,frsm;jzihf okH;EIef;rIrsm; ESihf EIdif;,SOfMunhfyg (History of Indian
Literature by M. Winternix, I, p. 78)/ University of Ceylon Review Vol. I,
No. 2 (November, 1943) wGif O.H. de A. Wijeaekera a&;om;onhf The
1
r[m0Ho 10;87-88 *gxm/ Philosophical Impart of Vedic Yaksa and Pali Yakkha (p. 23-24) udkvnf;
2
,if; 10;104/ ½Iyg/
3 1
Anchent Ceylon p. 26 n. 1. ZmwfawmftrSwf 512? 544 ESihf 545 wdkYudk ½Iyg/
2
r[m0Ho 14;58/ 0d-| 1? 47/
102 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 103
uG,fvGefolrsm;udk udk;uG,frIonf ]vlom;wdkY udk;uG,fonhf aqmifr[kwfbJ uG,fvGefolewfrsm;udk t½dktaojyKjcif;jzihf xdk
bmomw&m; rsKd;uGJBuD;rsm;teuf wpfckjzpf\/ udk;uG,folrsm; tcsdefu xif&Sm;onhf ,kHMunfrIaemufodkY vkdufcJhjcif;om jzpf
onf ouf&Sdvlom;wdkY\ vlrIa&;qufqrH Irsm;udk ½dk;&Sif;pGm odrf; aMumif; ,lqygu rSefuefzG,f&Sdonf/
qnf;xm;aMumifh ,if;udk;uG,frI\ tajccHrsm;udk em;vnf&ef r txufwGif awGU&onfhtwdkif; y@Kumb,onf pdwå&mZ?
cufcJay/ uG,fvGefol aqGrsKd;onf ewfa'0g jzpfoGm;NyD; rdrd\ rd umVa0v ,u©ESpfa,mufESihf ,cifb0u ¤if;rdcif\ tvkyf
om;pkudk qufvufapmihfa&Smuf½kHjzpfNyD; b0a[mif;uuJhodkY aqG tauR;jzpfcJhol pdwåm,u©deDtm;vnf; aexdkdifp&mrsm;ay;cJhonf/
rsKd;rsm;xHrS pm;0wfaea&;rIudk &&Sdjcif;ü uG,fvGefol acgif;aqmif xdk,u©rsm;tjyif y@Kumb,onf 0v0grkcD (Valavā-mukh²)
onf ¤if;\trsKd;udk apmihfa&SmufqJjzpfvsuf rdwfaqGrsm;udk ul ,u©deDtm;vnf; eef;awmfy&d0kPftwGif; ewfuGef; aqmufvkyf
nDjcif; &efolrsm;udk ESdrfeif;jcif;rsm;jzihf rdrd\t&Sdeft0gudk &,l ay;NyD; ,if;,u©wdkYtm; ESpfpOf ylaZmfyorIrsm;jyKcJhaMumif; t&dyf
1
xm;qJjzpfonfomru trSefukd ay;tyfNyD; trSm;udk jypf'Pf ta,mifvnf; awGU&onf / 0v0grkcD [lonf jrif;rykHtoGifjzihf
1
cwfqJjzpf\} / ,if;,kHMunfrIonf oD[dkVfü A@m& tpGJtvrf; ,lqxm;onhf apwd,m trnf&Sdaom ,u©deD\ bGJUtrnfjzpf
(Baº¹āra-cult)[k ,aeYacwfwdkif wnf&Sdjzpfonf/ ,if;pGJvrf;rI onf/ y@Kumb,onf ,if;jrif;rudk zrf;,l&&SdcJhNyD; xdef;
rSm ,aeYwdkif oD[dkVfuRef; tcsKdUa'orsm;ü jyKvkyfqJjzpfonfh odrf;xm;cJhonf/ jrif;ronf y@Kumb,\ OD;av;awmfrsm;udk
2
uG,fvGefNyD; acgif;aqmifrsm;ESihf xif&Sm;onhf aqGrsKd;rsm;udk ½dk wdkufckdufonhf ppfyGJrsm;wGif tvGef tultnDay;cJhonf / odkYjzpf
aoudk;uG,fjcif; jzpfonf/ rdaEé&d, t&yf&Sd {&mruefBuD;udk ívnf; y@Kumb,onf jrif;rukd txl;aus;Zl;wifav;pm;NyD;
3
wnfaqmufcJhol r[maoe(at'D 4 &mpk)rif;ewftm; ukd;uG,f eef;awmf0if;twGif; aexdkifp&m aqmufvkyfay;jcif;jzpfonf /
onhf rdaEé&d,a'a,sm (Minněriya-Deyyo) udk;uG,frIudk erlem odkYjzihf y@Kumb,onf ae&ma'otoD;oD;ü ,u©rsm;
tjzpf azmfjyEdkif&monf/ aus;vufvlwdkYonf aooltcsKdUrSm ESihf ,u©deDrsm;udk twnfwusjzpfaponf[laom r[m0Hoazmf
a*0v,u© (gevala-yakās = tdrfaeewf)rsm;tjzpf jyefvnfarG; jycsufrSm ,aeYacwf oD[dkVfvlrsKd;wdkY a'0gv, odkYr[kwf ewf
zGm;onf[k ,kHMunfMuNyD; ¤if;ewfwdkYonf ¤if;wdkY\ pdwfaepdwf uGef;rsm; aqmufvkyfNyD; ewfrsKd;pkHtm; ylaZmfyorI jyKMuouJhodkY
xm;tvdkuf apwemaumif; odkYr[kwf qdk;EdkifMuonf/ ,u© 1
(yakkha) rS qif;oufvmonhf oD[dkVfa0g[m& ,um (yakā)udk r[m0Ho 10;86/
2
0g'´g (Vāddās) vlrsKd;rsm; twGif;rSmyif tusKd;jyKoljzpfap rjyKol ,if; 10;53/
3
2 uk½k"r®Zmwfawmf (ZmwfawmftrSwf 276)vm pdwå&mZESihf r[m0Hovm
jzpfap yk&doewfrsm;tm;vkH;udk &nfñTef;onf / ,aeYwkdifyif pdwå&mZwdkYudk EIdif;,SOfavhvmygu pdwf0ifpm;zG,faumif;onf/ pdwå&mZ
aus;vuf½Gmom;tcsKdU wJi,frsm;aqmufNyD; xdkae&mwGif aool ,u©onf a&S;acwf tdE´d,&Sd xif&mS ;aom ,kHMunfpGJvrf;onhf t&m0w¬K
rsm;(0ifpm;onhf)ewfrsm;tm; ylaZmfyorIrSm xif&Sm;qJ jzpfonf/ (ZmwutrSwf? 276) jzpfonf/ xdkYjyif y'rmP0 Zmwfawmf (Zmwfawmf
odkYjzpfí pdwå&mZESihf umVa0vwdkYrSm Xmae0g'´gvlrsKd;acgif; trSwf? 432)vm tórkcD ,u©deDESihf r[m0Hovm 0v0grkcD ,u©deD
wdkYudkvnf; EdIif;,SOfyg/ xdkYtwlyif ,if;Zmwfawmfukd r[m0Hovm
1
Encyclopaedia of Religion and Ethics, Vol I, p. 425. oD[Am[kjzpf&yfESihfvnf; EdIif;,SOfMunhfyg/ (G.C. Mendis \ The vijaya
2
Parker : op. cit. p. 134. Legend, Paranvitana Felicitation Volume, p. 263 udkvnf; ½Iyg/
108 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 105
odkYwap tenf;qkH; at'D 10 &mpk Ak'¨0g'Drsm;u t&Sifr[dE´ udk ,if;odkYaom qifwljzpf&yfrsKd;wGif ESpfoufapEdkifvQif rlvjzpf
onf wdóa&uefwGif aexdkifonhf &u©owpfa,mufudk Ak'¨ &yfonf ,if;qifwljzpf&yfodkY vdkuf&rnfjzpf\}/ ,if;onf ]½kyf
0g'odkY oGwfoGif;cJhaMumif; ,kHMunfMuonf/ þ&u©oonf Ak'¨ wkqif;wkwGif&Sdaom wefcdk;u wpfpkHwpfa,muftm; xdkt&m
1
0g'D jzpfoGm;NyD;aemuf Ak'¨0g'ESihf avmuaumif;usKd;twGuf 0w¬Ktay: wefcdk;udkay;onfqdkaom ,kHMunfrIwpfrsKd; jzpf\} /
aqmif½GufcJhaMumif; qdkxm;aomfvnf; ,if;&u©o\ b0t y@Kumb,wGif rdwfaqGtjzpfjzihf ,u©rsm; blwrsm;ESihf ujy
1
aMumif; bmrQrod&acs / azsmfajzrnfh ewfa'0grsm;ESihf vltrsm; &Sd\[laom azmfjycsuf
orEÅul# (Adam's Peak)wGifaeonhf ewfonfvnf; Ak'¨ onf þjzpf&yfü tHhMozG,f r[kwfacs/ y@Kumb,onf
0g'rwdkifrD ewfwpfa,muf jzpfonf/ þewfonf rlvblwtm; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef;ü tBu;D us,fqkH;ESihf tpGrf;EdkifqkH;
jzihf ,u©jzpfzG,f&SdNyD; Ak'¨&Sifawmfjrwf oD[dkVfodkY yxrtBudrf <u bk&ifwpfyg;jzpfonfrSm aocsmonf/ odkYjzpfí y@Kumb,\
a&mufawmfrlpOftwGif; Ak'¨&Sifawmfjrwfu ¤if;tm; Ak'¨tjzpfodYk b0onf twdwfu BuD;us,fNyD; pGrf;tm;&Sdol tm;vkH;eD;yg;\
oGwfoGif;NyD;aemuf ¤if;\tqifhtwef; ewfa'0g tjzpfodkY `rSihf jzpf&yfrsm;uJhodkYyif vlom;vGef yk*¾Kdvfrsm;\ pdwful;,Of jzpf&yf
wifcJhykH&onf/ tm#mem#d,okwfü okre[kac:onhf ,u©wpf rsm;jzihf 0ef;&Hxm;onf/ Ak'¨&SifawmfjrwfESihf wynhfom0ursm;
a,muf &SdonfrSmvnf; rSwfom;zG,faumif;onf/ aESmif;acwf onf a'0grsm;? ,u©rsm;ESihf blwrsm;udk rMumcP awGUqkHMu
rsm;wdkifatmif okreewfudk r[m,me bk&m;avmif; okreb`'´ onf? 0dZ,rif;onf ,u©rsm;udk atmifEdkifonf? taomu
2
tjzpf awGU&onf / rif;wGif tvdk&SdcsdefwGif ac:,lí&onhf aus;uRefrsm;tjzpf ,u©
oD[dkVfuRef;om;wdkY Ak'¨0g'udk vufcH,kHMunfvmonhfaemuf ESihf em*rsm;&Sdonf? od&doHCaAm"drif;onf tEÅ&m,fBuD;rm;
ydkif;üyif oD[dkVfuRef;om;wdkYonf ¤if;wdkY\ ½dk;&mewfa'0gwdkYudk onhf ,u©wpfa,mufudk atmifEdkifcJhonf? r[maoerif;onf
qufvufí t½dktaojyKvdkcJhMuonf/ odkYwap Ak'¨0g'Drsm; jzpf ewfwdkYtm; pdefac:cJhonf? at'D 15 &mpk uAsmq&m ynm&Sif
vmjcif;ü ¤if;wdkYtaejzihf Ak'¨0g'Dr[kwfonfh ewfrsm;udk ½dkao BuD;jzpfol awm#*rk 0 od&d &m[kvonfyif ¤if;ydkifEdkifonfh
2
udk;uG,fvdkpdwf r&SdMuacs/ odkYjzpfí ¤if;wdkYonf ,if; ewfrsm;udk ,u©rsm; &Sd&rnf[k ,kHMunfcH&jcif;twGuf vlodrsm;onf /
Ak'¨0g'DtjzpfodkY oGwfoGif;ay;MuNyD; okreewfuJhodkYyif jrifhjrwf y@Kumb,onf rdrdü wefcdk;&Sifrsm;\ ulnDrI&Sdonf[k
onhf ae&mü xm;Muonf/ a'oqdkif&m ewftrsm;pkESihf ywf ½dk;om;pGm ,kHMunfcJhEdkifzG,f&SdNyD; ,if;odkY,kHMunfojzifh ewfuGef;
oufí xdkenf;ESifESifyif jzpfMuonf/ Ak'0¨ g'D r[kwfol ta&; trsm;tjym; aqmufvkyfvsuf ¤if;wdkYulnDrItwGuf aus;Zl;qyf
rygonfh ewftcsKdUvnf; &SdEdkifao;onf/ odkYwap Ak'¨0g'udk onhftaejzihf ¤if;wdkYtm; wkHYjyefaxmufyhHrIrsm; jyKcJhykH&onf/ xdkY
jzefYa0ay;Muol ta&;ygonhf ewftrsm;pkrSm rMumrD Ak'¨0g'D jyif ¤if;taejzihf rdrdrSm axmufyhHulnDonfh ,u©wdkY\ cGeftm;
1
1 R.R. Marrett \ Man in the Making pmtkyfyg tcef; 2 ESihf 3 udk ½Iyg/
E.Z. I, p.23ff.; JRAS(CB), Vol. XXXI, No. 82, p. 305. 2
2
CJSe. Section G. Vol. II, Pt, I, p. 64. (S. Paranavitana \ The God of tvufpE´o*&dwfonf ¤if;\ b0wpfqifhwGif rufqD'kef (Macedon)
Adam's Peak, an Artibus Asise Supplementum.udkvnf; ½Iyg/) NrdKUom; zdvpf (Philip)\om; r[kwfbJ ewfbk&m;wpfql\ om;jzpfNyD;
¤if;onf vlom;vGef wefckd;rsm;udk ydkifqdkifxm;aMumif; tqdk&Sdonf/
106 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 107
&SdaMumif; jynfolrsm;udk jyovsuf rdrd\ pdk;ydkifjcif;ESihf BuD;us,f 'k|*grPdrif;vufxufü yk&a'0trnf&Sd ewfwpfa,muf t
1
jcif;rsm;jzihf jynfolrsm;tm; ESpfoufaprnfh EdkifiHa&;y&d,m,f aMumif; azmfjyonf / tqdkyg ]NrdKUudkapmihfaeonhfewf}onf bDpD
wpfck tjzpfvnf; ,lqcJhzG,f&Sdonf/ ESpf&mpkwGif yxrtBudrf &nffñTef;cJhaomfvnf; ,if;rwdkifrDuyif
tqdkyg ,u©rsm;tjyif tvGefta&;rygonhf ,u©trsm; wnf&SdaecJhzG,f&dSonf/ xdkYjyif t&d|awmif (&dXd*vawmif)wGif
tjym;vnf; &Sdao;onf/ Owå&0d[m&t|uxmusrf;udk udk;um; aexdkifonfh Z,aoetrnf&Sdonhf ,u©wpfa,muf &Sdonf/ pD;
1
onhf r[m0Ho#Dumusrf; t& ZkwdE¨&ac:onfh ,u©wpfOD;&SdNyD; csif;wdkufyJGwpfckwGif ¤if;udk 'k|*grPdrif;BuD;\ AkdvfcsKyfjzpfol
2
¤if;onf apwd,m odkYr[kwf 0v0grkcD,u©deD\ cifyGef;jzpfvsuf a*gX£rÁ&u ESdrfeif;cJhonf / NrdKUawmftaemufzuf *dwfteD;
olonf od&Do0w¬KNrdKU wdkufyGJwGif usqkH;cJhonf/ þ,u©onf y@Kumb,rif; ae&mcsxm;ay;cJhonhf ypädr&mZdeD ]taemuf
3
oD[dkVfuRef; ta&SUzsm;&Sd "kr&|awmif(O'krÁ&awmif[kvnf; ac: rdzk&m;}trnf&Sd ewforD;wpfa,mufvnf; &Sdonf / þewforD;
4
onf? ,aeYacwf 'drÁKvm*vawmif)wGif aexdkifonf/ y@Kum \ vkyfaqmifrIESihf ywfoufNyD; bmrQ rod&acs /
b,taMumif;ü ta&;ygonhfae&mwGif&Sdol 0v0grkcD ,u©deD\ t&Sifr[dE´ <ua&mufcJhNyD; oD[dkVf&Sd vlom;vGef wefckd;&Sif
cifyGef;ESihfywfoufNyD; tjcm; bmrSrod&acs/ ewfwdkYtcsKdUudk Ak'¨0g'DtjzpfodkY ajymif;vJcJhaMumif; arQmfvihfjcif;
y@Kumb,onf ra[o,u©twGuf ewfuGef;wpfck rSm obm0omvQif jzpfonf/ tjcm;urÇmh tpdwftydkif;odkY oGm;
2
aqmufvkyfay;aMumif; od&onf / ,if;ewfESihf ywfoufonfh cJhMuonhf t&Sifjrwf\ rdwfaqGESpfyg;onf ,u©ESihf em*rsm;udk
aemufxyf bmrS rod&acs/ odkYwap ,if;ewfaexdkifonfh ewf atmifEdkifNyD; Ak'¨0g'DjzpfapcJhaMumif;qdkonf/ uo®d&a'oodk oGm;
uGef;onf a'0geHyd,wdórif;vufxufwdkif wnf&SdcJhykH&onf/ a&mufcJhonfh rZÑEÅdu(Majjhantika)rax&fonf ,u©rsm; em*rsm;
5
taMumif;rl xlyg&mrapwDawmfwGif Xmyemrnfh Ak'¨"mwfawmf *E¨AÁrsm;ESihf ukrÇ@rsm;udk atmifEdkifcJhaMumif; qdkonf / ok0PÖ
rsm;udk o,f,lvmonhf qifonf ra[ZewfuGef;odkY a&muf blrdodkY oGm;cJhonhf t&SifaomPrax&fonf ,u©deDwpfa,muf
3 6
onfxd qufoGm;cJhaMumif; qdkxm;aomaMumihfjzpfonf / aemuf udk ESdrfeif;cJhonf / t&Sifr[dE´onf ,u©ESifh em*wdkYjzihf pkNyKHae
ydkif;ü ,if;ewfuGef;taMumif; azmfjycsuf wpfpkHwpf&m r&Sdawmh onhf EdkifiHwpfckodkY vmcJh&aomfvnf; t&Sifjrwftaejzihf rnf
acs/ þonfrSm xlyg&mapwDawmf ywfvnfü jzpfay:vmonfh onhf ,u©wdkYudkrQ Ak'¨0g'odkY ul;ajymif;apcJhaMumif; qdkrxm;acs/
Ak'¨bmomtaqmufttkHrsm;tMum; aysmufuG,foGm;ykH&onf/
a'0geHyd,wdórif;vufxuf ur®m&a'0[k ac:onhf 1
r[m0Ho 25?;87/
4
aqmufvkyfa&;qdkif&mewf wpfrsKd;taMumif;udk azmfjyxm;onf / 2
&o0g[deD 2? pm-89/
,if;ewftaMumif;udk NyD;cJhonhf tcef;wGif aqG;aEG;cJhNyDjzpfonf/ 3
r[m0Ho 10;89/
4
y&0dweyk*¾Kdvfu ,if;taemufrdz&k m;onf [l,ifqef azmfjyonhf t
1
r[m0Ho#D? 289/ aemufzuf trsKd;orD;rsm;\ rdzk&m;jzpfykH&aMumif; ,lqcJhonf/ (JRAS.
2 CB. Vol. XXXI, No. 82, p. 309)/
r[m0Ho 10;90/ 5
3
,if; 17;30/ r[m0Ho#D? pm-378/ r[m0Ho 9;11-28/ 0d-| 1? 49/
6
4
r[maAm"d0Ho? pm-84/ r[m0Ho 9;44-45/ 0d-| 1? 52/
112 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 109
1
vufcHvQif ,if; (aomw¬domv)onf tapmqkH; bDpDav;&mpk rsm; jzpfvmMuonf /
tcsdefu tEk&m&m"yk&NrdKU&Sd jAm[®PwdkY aomw¬d0peudk ½Gwfqdk ,u©,kHMunfrIrsm;tjyif Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfü opfyifudk;
onhf ae&mcef;raqmif wpfckjzpfvdrfhrnf/ uG,frI&SdaMumif; &mZ0ifusrf;rsm;ü taxmuftxm;rsm; awGU&
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfü ed*P² (t0wfrpnf;ol)wdkY wnf&SdcJh onf/ a&S;OD;Ak'¨0g' ygVdawmfusrf;rsm;ü opfyifudk;uG,frIudk
onhf taxmuftxm;vnf; awGU&onf/ a&S;OD; ygVdpmayü xif&Sm;onhf ,kHMunfrIwpfcktjzpf azmfjyNyD; tcsKdUopfyifrsm;udk
2
ed*P²[laom a0g[m&onf Zdeudk &nfñTef;NyD; *sdef;0g'udk wnf ]apwd, = apwD}[k ac:a0:xm;onf / aESmif;acwf yef;ykvuf
1
axmifol r[m0D&udk ed*P²em#ykwå [kac:onf / at'D ig;&mpk &mrsm;üyif tcsKdUopfyifrsm;udk ]apwd,}rsm; pm&if;ü azmfjy
3
t|uxmusrf;rsm;ESihf ygVdordkif;usrf;rsm;üyif ed*P²[laomyk'f onf / rdk[if*sKd'½dk (Mohenjodaro)ESihf [m&yÜ (Harappa)NrdKUrsm;&Sd
2
tm; Zdeudk&nfñTef;cJhonf / tdE´KNrdKUjy,Ofaus;rIwGif opfyifudk;uG,frIudk xif&Sm;pGm awGU&
y@Kumb,acwfwGif tEk&m"yk&NrdKUü aZmwd,? *d&dESihf onf/ rdk[if*sKd'½dkwGifvnf; aAm"dyifudk &Sdckd;udk;uG,fMuaMumif;
4
ukrÇ@[k xif&Sm;onhf ed*P² okH;a,muf&Sdonf/ y@Kumb, ,lqMuonf /
onf ed*P²aZmwd,twGuf Zmwferd fhwdkY okomef\ ta&SUpl;pl; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfü ½dkaop&mtjzpf,lqcH&onfh opf
wGif ocFrf;ausmif;wpfck aqmufvkyfay;cJhonf/ *d&dtrnf&Sd yifESpfyif&SdaMumif; aocsmonhf taxmuftxm;&Sdonf/ wpfyif
ed*P²vnf; xdktae&müyif aeoGm;cJhonf/ y@Kumb,onf rSm ,aeYacwfwdkifatmifyif a,bk,stm;jzihf ½dkaop&mtjzpf
ukbrÇ@ ed*P²twGuf a'0ukv (0wfausmif;)wpfck wnf ESihf ewfwdkYaexdkifonhfae&mtjzpf ,lqcH&onfh yanmifyif jzpf
aqmufay;aMumif; od&NyD; ,if;0wfausmif;udk ,if;ed*P²\ onf/ y@Kumb,onf NrdKUawmf taemufzuf*dwf&Sd yanmif
3
trnfjzihf ac:a0:Muonf / tqdkyg ed*P² okH;a,mufwdkY\ yifwGif ,u©wdkY\bk&if a0ó&0Ptm; ae&may;aMumif; od&
onf / aemuft½dktaocH opfyifrSm xef;yif (Palmyrah) jzpf
5
MunhfrIESihfqdkifonhf tpDt&ifwpfrsKd; odkYr[kwf (usufNyD;xrif;udk ajrBuD; onf/ y@Kumb,rif;onf Asm"a'0ewf ]rkqdk;ewf}tm; NrdKU
ay:wGif BuJjzef;jcif;? rEÅ&m;wpfrsKd;udk xyfcgxyfcg ½Gwfqdkí qkawmif;
jcif;? ,if;odkYjyKpOf 0efaqmifc ay;tyfjcif; odkYr[kwf yef;eHYom tom;csKd awmf taemufzuf *dwfteD; xef;yifwGif ae&mcsxm;ay;
ponfh tydkvufaqmifrsm;jzihf jAm[®PwdkYudk ylaZmfyojcif;rsm;jzihf) t
av;teufvkyf&onhf tpDt&ifrsKd; jzpfonf/ Monier Willians \ Skt. 1
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef;ü ,kMH unfrI trsKd;rsKd;&Sdaeonhfteuf em*,kH
Eng. Dict. S.v. Svasti. udkvnf; ½Iyg/
1 MunfrItaMumif; azmfjyrxm;onfrSm tHhMozG,faumif;onf/ odkYwap
r 2? 35 (Oygvdokwå)/ xkH;pHr[kwfbJ ,aeYwdkif oD[dkVfaus;½Gmrsm;ü a>ra[mufrsm;ukd t½dkt
2
ed*P²[laom a0g[m&udk Ak'¨0g'Dr[kwfonhf t,l0g'tm;vkH;udk &nf aoay;aejcif;u a&S;acwfoD[dkVf&Sd ,kHMunfrIrsm;teuf a>ra[mufrsm;
ñTef;cJhonfrSm aESmif;acwf ygVdpmaywGifom jzpfonf/ Oyrm at'D 12 twGuf ae&m&SdaMumif; azmfjyonf/
&mpk a&;om;onhf 'gXm0HowGif ,if;a0g[m&\ t"dyÜm,frSm aocsmrI 2
r 1? 25/ 'Dy0Ho 14;10/
r&SdaMumif; awGU&onf/ ,if;onf a0PÖ0 (209-210 *gxm)udk qdkonf 3
Ananda K. Coomaraswamy : History of Indian and Indonesian Art, p. 47.
rSm aocsmonf/ odkY&mwGif *gxmtrSwf 155 ürl ed*P²wdkYonf &SD0ESihf 4
Sir John Marshall : Mohendaro and the Indus Civilization, Vol. I, p. 63 ff.
jA[®mudk ,kHMunfonf[k qdkxm;onf/ 5
r[m0Ho 10;89/
3
r[m0Ho 97;99/
110 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 111
1
onf / [ife&Dygumu tqdkyg rkqdk;rsm;ewfonf tdE´d,awmif txufwGif azmfjyNyD;onfh ,kHMunfpGJvrf;rIrsm;tjyif tjcm;
ydkif;rS Xmae (a&S;OD;vl)rsm;\ awmifukef;ewf (Hill God)ESihf wl bmomw&m;rsm;vnf; &Sdao;onf/ y&e0dweyk*¾Kdvfu a&S;t
aMumif;ESihf tvGefa&S;usonhf tcsdefu oD[dkVfü yxrqkH;vm usqkH; ausmufpmrsm;ü Ak'¨0g'a&muf&SdNyD;aemuf rsm;rMumrDwGif
2
a&muf aexdkifolrsm;vnf; xdkodkYyif jzpfaMumif; ,lqcJhonf / oD[dkVfuRef;ü jAm[®Prsm; wnf&SdrItwGuf taxmufrsm;&Sd
odkYwap azmfjyyg wpfoD;wpfjcm;jzpfonhf erlemrSwpfyg; ½dkao aMumif;ESihf odkYjzpfí jAm[®PwdkYonf Ak'¨0g'ra&mufrDüvnf;
1
p&m opfyifrsm;ü xef;yifudk xnfhoGif;cJhonf[laomtcsuf? wnf&SdcJh&rnf[k qdkonf / NyD;cJhaom tcef;ü vlYtzGJUtpnf;
,if;(xef;yif)udk ,aeY aus;vufaeolwdkYtwGif; t½dktaojyK twGif; jAm[®PwdkY\ tcef;u@taMumif;udk aqG;aEG;cJhNyD;jzpf
&m opfyiftjzpf ,lqMuonf[laom tcsufrsm;udk azmfjy&ef onf/ xdktcsdefu tEk&m"yk&NrdKUwGif jAm[®P0g'qdkif&m pmoif
3
oihfavsmfonhf taxmuftxm; r&Sdacs / ausmif; trsm;tjym;&SdcJhonf/
r[maAm"d0Housrf;wGif 'd ,0gotrnf&Sd jAm[®P ydkifqdkif
1
Asm"a'0ó wmvuH/ r[m0Ho 10;89/ 0DvsH*dkif*gu Asm"da'0ó [k (aexdkif)onhf a'0a*[ (ewfuGe;f ) tm; r[modrfe,fedrdwfudk
zwfonf/ rmvmvmaqau&vnf; ,if;odkYyif zwfonf/ odkYwap xdk rSwfom;vsuf a'0geHyd,wdórif; vufxufwkdif xdef;odrf;xm;
tcsdefwGif trJvdkufjcif;rSm ta&;ygonhf oufarG;0rf;ausmif;wpfck jzpf 2
aMumif; qdkonf / tjzpfEdkifqkH;rSm ,if;onf jAm[®P,kHMunfrI
onf[laomtcsufESihf y@Kumb,onf rkqdk;rsm; aexdkifrnfh tdrfwef; qdkif&m a'0gv, odkYr[kwf ewfuGef;jzpfonf/ tEk&m"yk&NrdKU&Sd
rsm; aqmufvkyfay;onf (tm0goygvd Asm"meH? r[m0Ho 10;95) [l
aomtcsufwdkYudk xnfhoGif;pOfpm;ygu okr*FvESifh Awk0EÅK'a0 (Batu- y@Kumb,\ taqmufttkHrsm;wGif jAm[®Pbk&m;ausmif;
wantudave)wdkY wnf;jzwfonhf r[m0Housrf;ü azmfjyaom ]Asm"a'0} jzpfzG,f&Sdonhf jAm[®PwdkY aexdkifp&mae&m (jAm[®P0w¬K)ukd
3
trnfonf ydkí aMumif;usKd; qDavsmfonf/ vnf; xnhfoGif;cJhonf / y@Kumb,onf aomw¬ domv [k
2
3
Ancient Ceylon, p. 177. ac:onhf taqmufttkHwpfckudkvnf; aqmufvkyfapaMumif;
y&e0dweurl Ak'¨vufxufu a&S;acwftEd ´d,wGif xef;yifudk t½dkt 4
qdkonf / r[m0Ho#Dumusrf;wGif ,if; (aomw¬domv) a0g
aojyKp&m opfyiftjzpf ,lqcJhzG,f&Sdonf[k ,lqonf/ ,if;,lqcsuf [m&twGuf t"dyÜm,f ESpfrsKd;zGifh&mwGif wpfrsKd;rSm jAmPwdkY
udk axmufcH&eftwGuf xdkyk*¾Kdvfu Oyrmwpfck xkwfjyonf/ ,if;rSm
qAÁ*¾D&[ef;rsm; zdeyfcsKyf&ef xef;½GuftwGuf xef;yifudk ckwfjcif;tm; aomw¬d0peudk a[mMum;onhf cef;r[kjzpfonf? aemufwpfrsKd;
5
(Ak'¨&Sifawmfjrwfu) wm;jrpfcJhonf/ y&e0dweu vltrsm;onf xef;yif rSm aq;½kH[k jzpfonf / tu,fí yxrt"dyÜm,f zGifhqdkcsufudk
ü {ud`E´d, (½kyfZD0dwda`E´) &Sdonf[k ,kHMunfMuonf[k qdkonf (JRAS.
CB., Vol. XXXI, No. 82, p. 318.)/ odkYwap ,if;azmfjycsufrSm xef;yifESihf
1
ZD0ondaem [d rEkóm ½ku©o®ð (0d 1? 237)}/ awGUjrifaeus jrufyif
ywfoufí &Sif;vif;jywfom;onhf ,lqcsufudk ray;acs/ taMumif;rl rsm;udkyif ½kyfZD0dwda`E´&Sdonf[k ,kHMunfMuonf/
a&S;acwf tdE´d,ü xef;yifudkomr[kwf jrufyifrsm;tygt0if tyiftm; 2
JRAS. (CB), Vol. XXXI, No. 82, p. 322.
vkH;wGif {ud`E´d, (ZD0dwda`E´)&Sdonf[laom t,ltrSm xif&Sm;aMumihfjzpf r[maAm"d0Ho? pm- 85/
3
onf/ tmV0DNrdKU? t*¾gV0apwDü oDwif;okH;Muaom &[ef;awmfrsm;onf r[m0Ho 10;102/
4
ausmif;ocFrf;rsm; aqmufvkyf&ef opfyifrsm;udk ckwfvSJMuonf/ (opfyif ,if; 10;102/
5
\ trnfudk azmfjyrxm;ay/) þjzpf&yfü okH;EIef;azmfjycsufrSm twlwl r[m0Ho#D? pm 296/ aomw¬domvm emr jAm[®PmeH 0peomvm
jzpfonf ]{ud`E´d,H orPm ousykwåd,m ZD0H 0da[aXóEÅd? ZD0ondaem *dvmeomvm 0g/ aomw¬d0pe[lonf ,Zfyal Zmf&ef jyifqifonhf ,kH
116 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 113
rnfrsm;udkvnf; awGU&onf/ tcsKdU eu©wftrnfrsm; aemufodkY 0wfausmif;rsm;onf a'0geHy, d wdórif;vufxufwkdif wnf&Sd
vdkufírSnhfac:xm;onfh uoQPBuD#m (kşaºakr²¹ā)uJhodkYaom aecJhNyD; ,if;wdkYrSm r[modrfawmfBuD; e,fedrdwftwGif; yg0ifcJh
1
jynfolYyGJawmfrsm;udk usif;yMuonf/ r[m0Husrf;ü y@Kumb, onf / ,if; (ed*P²0wfausmif;) okH;ckteuf *d&d\ ausmif;onf
onf qP(saºa)tcsdeftcgtwGif; pdwå&mZewfESihftwl xdkif ta&;tygqkH;ESihf tcsrf;omqkH; jzpfzG,f&Sdonf/ r[m0Ho#Dum
1
aMumif; jyqdkonf / þü qP(ouúw kşaºa )[laom a0g usrf;wGif bk&ifudk qefYusif vkyfMuHcJhMuonfh wdó? tb,ESifh
[m&onf r*Fvm&Sdaom tcsdet f cg tcdkuftwefYü usif;yonhf Owå& trnf&Sd cv’m#em* (Khallāµanāga)\ wlawmfarmif okH;
yGJawmf[k t"dyÜm,f&onf/ r[m0Ho#Dumusrf;ü a'0geHyd, a,mufonf ,if;(*d&d\0wfausmif;)twGif;&Sd rD;vQHxJodkY ckefcs
2
wdórif;vufxufüvnf; a&obifyGJawmfudk eu©wfwm&mwpf NyD; udk,hfudk,fudk tqkH;pD&ifoGm;cJhMuaMumif; qdkonf / aemuf
2
ckudk taMumif;jyKí usif;yaMumif;zGifhqdkonf / edrdwfzwfolrsm; wufbk&if 0¥*grPdtb,rif;onf ,if;0wfausmif;udk zsuf
aA'ifq&mrsm;ESihf ywfoufonhf &nfñTef;csuf rsm;pGm awGU& qD;ypfNyD; xdkae&mwGif tb,*d&dausmif;udk wnfaqmufcJhonf/
onf/ y@K0goka'0 a&mufvmrIudk aA'ifq&mwdkY BudKwifa[m aESmif;acwfrsm;wGif ed*P²wdkY\ 0wfausmif; r&SdawmhaMumif;ESihf
3
Mum;cJhonf / xdktwl b'´upömem a&mufvmrIudkvnf; aA'if tEk&m"yk&NrdKU odkYr[kwf oD[dkVfuRef; rnfonhfae&mwGifrS *sdef;
4
q&mwdkY BudKa[mcJhonf / rEÅ&m; uRrf;usifMuonfh jAm[®Prsm; bk&m;ausmif; t<uif;tusef&SdaMumif; ñTefjy&ef a&S;a[mif; t
3
u pdwåm\om;onf xD;eef;udk taMumif;jyKí ¤if;\OD;av; axmuftxm; r&SdawmhaMumif; od&onf / tEk&m"yk&NrdKU&Sd *d&d
5
awmfrsm;udk owfjzwfrnfjzpfaMumif; BudKwifa[mMum;cJhonf / ed*P²ausmif;jzpfykH odkYr[kwf a&S;acwftdE´d,&Sd ,u©(ewfbDvl;)
y@Kumb,onf tEk&m"yk&NrdKUwnf udpöESihfywfoufí aA'if ewfuGef;a[mif;rsm;\ jzpfykHuJhodkYyif *sdef;bk&m;ausmif;rsm;udk Ak'¨
6 4
q&m [l;&m;q&mrsm;ESihf wdkifyifcJhonf / [l;&m;q&mrsm;onf bmomausmif;rsm;tjzpf ajymif;ypfjcif;rSm xif&Sm;onf /
t&Sifr[dE´ESihf tjcm;rax&frsm;twGuf ae&mxdkifcif;rsm; jzefY xdktcsdefu oD[dkVfwGif oQD00g'wnf&SdcJhaMumif; ,kHMunf&
cif;onfudk jrifaomtcg ¤if;wdkYu EdkifiHawmfudk xdkrax&fwdYk onhf taxmuftxm;&Sdonf/ ,if;odkYjzpfí r[m0Housrf;ü
atmifEdkifNyDjzpfaMumif;ESihf xdkrax&frsm;taejzihf EdkifiHawmf\ y@Kumb,onf od0duomvmwpfck wnfaqmufcJhaMumif;
7 5
t&Sifocifrsm;jzpfvdrfhrnf[k a[mudef;xkwfcJhMuonf / qdk onf / r[m0Ho#Dumü aomw¬domvm[laom a0g[m&ESihf
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfwGif ae&mXme toDoD;ü ,kHMunfol ywfoufí t"dyÜm,fESpfrsKd; zGihfqdkonf/ yxr t"dyÜm,frSm od0
tkyfpk tenf;i,fESihftwl ,kHMunfrIESihf pGJvrf;rItaxGaxG &SdcJh
1
r[maAm"d0Ho? pm - 84/
2
1
r[m0Ho 10;87/ r[m0Ho#Dum? pmrsufESm 612 wGif ¤if;wdkY rD;xJckefcsonhfae&mrSm ,ck
2
r[m0Ho#D? pm - 329/ awGU&onhf tb,*d&dbk&m;wnf&Sdonhf ae&mjzpfaMumif; azmfjyonf/
3 3
r[maAm"d0Ho 8;14/ JRAS. (CB), Vol. XXXI, No. 82, p. 326.
4
4
r[m0Ho#D? pm -272/ tvGefa&S;usonhf tcsdefu oD[dkVfuRef;odkY *sdef;bkef;BuD;rsm; vma&muf
5
r[m0Ho 9;2 / cJhrI jzpfEdkifacsESihf ywfoufNyD; JRAS. (CB), Vol. XXXI, No. 82, p. 324, ESihf
6
r[m0Ho 10;76/ 7
r[m0Ho 10;75/ Lewis Rice, Mysores and Coorg, p. 3 ff. wdkYudkvnf; ½Iyg/
5
r[m0Ho 10;102/
114 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 115
1
jA[®m\ t*FgZmwf (oD0vd*F)wnf&Sdonhf taqmifjzpfaMumif; oDrm\ b,fzufwGif &Sdonf / y&dAÁmZursm;ESihf yAÁZdwrsm;onf
1
ESihf 'kwd, zGifhqdkcsufrSm arG;zGm;&mtdrf[k jzpfonf / y&e0dwe Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef;ü rsm;pGm&SdNyD; xif&Sm;aMumif; ordkif;
yk*¾Kdvfu od0dumESihf aomw¬domvm[laom a0g[m&rsm;udk bm usrf;rsm;ü ,if;wdkYudk &nfñTef;csuftcsKdUrS jrifawGUEdkifonf/
oma&;oabmygonhf tjcm;taqmufttkHrsm;ESifh twl azmfjy OyÜv0PÖmtrnf&Sd ewforD;onf 0dZ,rif;ESihf ¤if;\toif; t
xm;ojzihf yxr,lqcsufrSm vufcHEdkifzG,f&SdaMumif; ,lq yif;rsm;udkulnD&ef y&dAÁmZutoGifjzihf oD[dkVfuRef; odkYa&mufvm
2 2
onf / ,if;odkYjzpfonfqdkvQif þae&mü a&S;acwf oD[dkVfwGif cJhonf / y@K0goka'0vnf; y&dAÁmZutoGifjzihf oD[dkVfuRef;
3
vdift*Fgudk udk;uG,frItwGuf erlemwpfck&Sdonf/ r[m0Ho#Dum odkY a&mufvmonf / b'´upömemESihf trsKd;orD; 32 a,muf
usrf;wGif r[memrrif; (at'D 334-362)onf oD[dkVfuRef; ae onf y&dAÁmZdum (y&dAdkZfrrsm;)toGif 0wfqifNyD; oD[dkVfuRef;odkY
4
&m tm;vkH;ü&Sdonfh oD0vd*Frsm;udk zsufqD;ypfaMumif; qdkojzihf a&mufvmcJhMuonf / ,if;jzpf&yfu yAÁZdwESihf y&dAÁmZursm;udk
at'Dav;&mpkü oD0vdift*Fgudk udk;uG,frI us,fus,fjyefYjyefY &Sd oD[dkVfuRef;om;wdkY odMuNyD; vlodrsm;vsuf vkHNcKHrItwGuf ESpf
3
EdkifaMumif; ,lq&onf / oufjcif; &SdMuonfudk azmfjyonf/
oD[dkVfuRef;ü orPrsm;tjzpf vlodrsm;onhf y&dAÁZuESihf wmyo[kac:onhf bmoma&;tkyfpkwpfck taMumif;udk
tmZD0ursm;? ygo@rsm;? yAÁZdwrsm;ESihf tjcm;&aoh&[ef;rsm; vnf; azmfjyonf/ y@Kumb,onf rkqdk;&yfuGufwef;vsm;
\ ta&twGufudk wlnDpGm awGU&Sd&onf/ r[m0Housrf;ü y@K tvGef ajrmufzufwGif tqdkyg wmyorsm;twGufvnf; ausmif;
5
umb,onf y&dAÁmZursm;twGuf bkef;BuD;ausmif;wpfckESihf wdkufwpfck wnfaqmuf ay;aMumif;qdkonf / wmyo[laom
tmZD0ursm;twGuf tdrfwpfaqmif wnfaqmufay;aMumif; qdk a0g[m&jzihf rnfonfudkqdkvdkaMumif; uGJjym;pGm rod&acs/ ,if;
4
onf / *d&ded*P²ESihf aZmwd,ed*P²wdkYaexdkifonhf ywf0ef;usif bmoma&; tkyfpkrsm;pGmtjyif rdpäm'd|dt,l&Sdol rdom;pkig;&m
5 6
wGif ygo@ESihf orPtrsm;tjym; aexdkifMuonf / r[m vnf; rkqdk;wef;vsm;vdkif;\ ta&SUzufwGif aexdkifcJhonf / y@K
aAm"d0Housrf;t& a'0geHy, d wdórif;vufxuf y&dAÁmZu umb,acwf oD[dkVfom;wdkYtjrifü rdpäm'd|d[lonf ,aeYacwf
rsm;pGmtwGuf tm&mr(ausmif;wdkuf)rsm;&SdNyD; ,if;wdkYonf r[m uREfkyfwdkYtzdkY pdwf0ifpm;zG,f wdrfjrKyfonfht&m wpfckjzpfonf/
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef;ü bmoma&;,kHMunfrI acgif;pOf
1
od0dumomvm emr od0vd*Fywd|mydwm omvm? 0dZm,eC&H 0g/ jzihf wdkuf½dkuf oGif;,lEdkifzG,fr&Sdonhf tjcm;,kHMunfrIrsm;vnf;
r[m0Ho#D? 296/ &SdcJhao;onf/ ,if;rSm aA'ifudk ,kHMunfrIjzpfonf/ vlom;wdkY\
2
JRAS. (CB), Vol. XXXI, No. 82, p. 326.
3 eu©wfwm&mtrnfudk t"dyÜm,fzGifhqdkrIonf a0'acwfrS tavh
rarQmfvihfbJ y@Kumb,\ OD;av;rsm;teuf wpfa,muf\ trnf
emronf *d&du@od0? qdkvdkonfrSm *d&du@c½dkife,f\ oD0 jzpfonf
tusihf jzpfonf/ a&S;acwf a&m[PESihf tEk&m"uJhodkYaom t
(r[m0Ho 10;29)/ ,if;onf xdkacwf oD[dkVfü od0vd*F wnf&SdrIudk 1
azmfjyEdkifonfh oG,f0dkufonhf taxmuftxm; wpfcktjzpf ,lqEdkifyg r[maAm"d0Ho? pm- 84-95/
2 3
rnfavm/ r[m0Ho 7;6/ ,if; 8;11/
4 4 5
r[m0Ho 10;101-102/ r[m0Ho 8;24/ ,if; 10;90/
5 6
,if; 10;98/ ,if; 10;100/
120 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 117
ns)vlrsKd;rsm;onf rlvtm;jzifh jrwfAk'¨\ wpfb0wm vkyfaqmif onf/ odkYwap uREkfyfwdkYawGU&rnf jzpfonhftwdkif; ,if;wdkYwGif
csufrsm;ü awGU&onhf r"sma'o (Madhyadeŝe)rS tajccsaexdkif oD[dkVfü t&Sdeft0g&SdrIESifh ywfoufí Ak'¨0g' pnf;½kH;ouJhodkY
1
cJhMuonfh tm&d,eftEG,f cwåd,rsm;jzpfMuonf / apmapmydkif; pepfwus zGJUpnf;cJhonhf rnfonhf ,kHMunfrItkyfpk taMumif;rQ
u oD[dkVfuRef;odkY a&mufvmMuonhf yef*syfrdom;pkrsm;onf o taxmuftxm; rawGU&acs/
bm0tm;jzihf Ak'¨ESihf"r®taMumif; A[kokwtcsKdUudk ,laqmifcJh
rnfjzpfNyD; ,if;wdkYtxJrStcsKdUrSm Ak'¨0g'Drsm; jzpfEdkifonf/ 00000000
1
r[m0Ho? 44? 148/ ygarmu©*dkif*gonf ]oAÁm*grd,bdu©L[d}[laom
pum;vkH;rsm;udk ]wdkif;wpfyg;om; &[ef;awmftm;vkH;}[k (t*Fvdyf) bm
omjyefqdkcJhonf/ t,fpD 0da'od[ (L.C. Wijesinha)url ]vltrsm;aexkdif
onhfae&mwGif raexdkifMuonhf &[ef;jrwfrsm;}[k bmomjyefonf/
uREfkyf (0gvfydkvm &m[kvm)taejzihf ]oAÁm*grd,bdu©L[d}[k ygXfrSef,l
onhf ,if;azmfjyyg (t*Fvdyf)bmomjyef ESpfckvkH;udk b0ifrusyg/ t
u,fí ]oAÁ*grd,}[k ygXfrSef,v l Qif ]vSnfhvnfoGm;vmonhf &[ef;
awmfrsm;tm;vkH; }bmomjyefqdkEdkifrnfjzpfNyD; taMumif;t&mESihf ydkrdkqD
avsmfzG,f&Sdonf/ ]*grd,][lonf oGm;jcif;? vSnfhvnfjcif;? c&D;oGm;jcif;
[k t"dyÜm,f&onf/
2
JRAS. (CB), Vol. XXIV, No. 88, I (1917), p. 83.
168 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
1
onf / Ak'¨omoemawmfESihf EdkifiHawmftwGuf &[ef;awmfrsm;
onf vl0wfvJNyD; ppfwyftwGif; 0ifa&mufonftxdyif wuf
<ucJhMuonf/ ykHpHtm;jzihf 'k|*grPd\ AdkvfcsKyfq,fa,muf tcef; 6
teuf wpfa,mufjzpfNyD; ,cifu &[ef;awmfwpfyg;jzpfcJhonfh
wdk;wufrIESpfumvrsm; 1
ax&ykwåtb,onf &[ef;b0rS vlxGufNyD; wyfrawmfxJ 0if
&ef qkH;jzwfcJhonf/ atmifyJG&NyD;aemuf ,if;AkdvfcsKyfonf omo NyD;cJhaom tcef;wGif t&Sifr[dE´ aqmif½GufcJhonfh av;q,fh&Spf
2
emhabmifxJ jyef0ifNyD; &[EÅmjzpfoGm;onf / bk&if*grPd\ vSH ESpftwGif; Ak'¨omoemonf oD[dkVfü tcdkiftrmwnfwHhcJhNyD;
3
zsm;wGif Ak'¨"mwfawmfwpfckudk xnfhoGif;xm;onf / 'k|*grPd EdkifiHwpf0ef;vkH;odkY ysHUESHYoGm;cJhonf/ aemuf&mpkESpfwGif jynfol
onf vlxkudk pnf;½kH;&efESihf trdajrrS EdkifiHjcm;om; tkyfpdk;ol rsm;tMum; ,kHMunfrItopf wdkwufrI tvGefjrefqefonfudk
rsm;udk ESifxkwf&ef vlxk\ bmoma&;ESihf trsKd;om;a&; pdwf 1
awGU&onf/ r[m0Housrf; t& BuD;i,fr[l &maygif;rsm;pGm
4
"mwftm;vkH;udk tpGrf;ukef tokH;cscJhykH&onf / aom bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;udk ,if;&mpkESpfwGif wnfaqmuf
'k|*grPd (101-77 bDpD)onf r[mxly (Ruvanvālisāya)? Muonf/ a'0geHyd,wdórif; uG,fvGefNyD;aemuf tEk&m"yk&
r&dp0¥d (Mirisavāµiya) ESihf r[m0d[m& ausmif;wdkuf\ Oykof NrdKUü tpOftwdkif; tkyfcsKyfcJhMuonfh rif;BuD;\nDawmf av;
aqmif (odrf) jzpfaom bkHudk;xyfjrihfonhf avm[ygom'uJhodkY a,mufwdkYonf Xmetopfrsm; zGifhvSpfjcif; &[ef;awmfrsm;tm;
aom bmoma&;taqmufttkH rsm;pGmudk wnfaqmufcJhonf/ aumif;pGm axmufyhHjcif;rsm;jzihf Ak'¨omoemawmf jyefYyGm;a&;
'k|*grPdonf Ak'¨omoemawmftm; rdrdjynfov l lxk\ *kPf,l 2
twGuf taumifqkH; aqmif½GufcJhMuonf / awmifydkif;a'o&Sd
5
p&mtjzpf aqmif½GufcJhNyD; r[m0Housrf; tvdk EdkifiHrsm;pGmrS vl a&m[eNrdKUrS umv0PÖwdóESihf tjcm;tkyfcsKyfolrsm;onf 0d
trsm; r[mxlyapwD bk&m;yGJawmfudk Munhf½I&ef vma&mufMu [m& (ausmif;wdkuf) trsm;tjym; wnfaqmufcJhMuonf/ ,if;
onf/ ,aeYacwf a0omcyGJawmf (uqkefvjynhfAk'¨aeY) \ a&SU wdkYteuf wdór[m&mr? pdwåvyAÁ (emrnfausmf ur®|mef; w
ajy;ykHpHudk þacwftwGif; tOD;qkH; awGU&onf/ 'k|*grPdonf w&m; tm;xkwfonhfae&m)ESihf uw&*gr (t&yf)&Sd ud&da0a[&
6
a0omcylZm ESpfq,fhav;rsKd;udk usif;ycJhaMumif; od&onf / 3
ausmif;wdkufrsm;udk azmfjy&rnf jzpfonf / uvsmPD (,ck t
1
1 r[m0Ho 21? 7/
r[m0Ho 25;2-4/ 2
&dXd*v (t&d|yAÁw) ü awGU&onhf c&pfESpfrwdkifrD oHCmawmfrsm;tm;
2
&o0g[deD 2? pm-93/ *lrsm;vª'gef;rIudk azmfjyonhf ausmufpmrsm;ü ,if;awmifudk tapmqkH;
3
r[m0Ho 25;1/ bDpDokH;&mpkuyif w&m;tm;xkwf&m Xmetjzpf tokH;jyKcJhaMumif;
4
'k|*grPdtm; oD[dkVfordkif;pOfwpfckvkH;rS ,aeYacwfwdkifatmifyif wpf azmfjyonf (E.Z. p. 136.)/ ol&wdórif; (bDpD 187-177)onf ,if;
pdkufrwfrwf wnf&SdcJhaom bmoma&;tajcjyK trsKd;om;a&;0g'\ ae&mudk wdk;wufatmif aqmif½GufcJhonf (r[m0Ho? 21? 6)
tm'dur®du (a&S;OD;yk*¾Kdv)f tjzpf rQwpGm ,lqEdkifygonf/ 3
r[m0Ho? 22? 23/ E.Z. III, p. 214. "mwk0Ho? pm- 22 wdkYü a&m
5
r[m0Ho? 29? 29/ [et&yf&Sd ausmif;wdkuf rsm;pGmwdkYudk r[mem*ESihf ,|mv, wdó
6
,if;? 27? 35/ ,*drif&;wd
oHkYvCª'mES
gef;i hftwl
onf [k qdkoOyk
nf/oftwljyK&ef awmif;yefaomtcg
r[m0d[m&oHCmonf bk&ihf awmif;yefrIudk vdkufavsm&ef
166 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 167
ac: auvPd,) t&yfrS wdórif;onf taemufzsm;a'oü onf rif;om;i,f *grPd\ tvHatmufwGif nDñGwfpGm wnf&Sd
Ak'¨omoemawmf jyefYyGm;a&;twGuf tav;ay; aqmif½GufcJh cJhMuonf/ ,if;onf oD[dkVfvlrsKd;rsm;twGif; trsKd;om;a&;0g'
1
onf / auu0PÖrif;\ om;i,f wdóonf oD[dkVfuRef; t tpyifjzpfcJhonf/ ,if;onf Ak'¨0g'vrf;pOfopf atmufwGif
a&SUzsm;a'o&Sd 'DC0gydt&yfü (Ak'¨omoemjyefYyGm;a&;twGuf) pnf;½kH;cJhonfh &SifoefysKdrspfonhf aoG;ESihf rsLd;qufopf jzpfonf/
2
wm0ef,lonf / bmoma&; t,lonf;rIqD a&mufvkeD;yg;jzpfcJhonfh bmoma&;
bmomw&m;topf\ MoZmvTrf;rdk;rIatmufwGif oD[dkVfvl tajcjyK trsKd;om;a&;0g' wpf&yfonf oD[dkVfvlrsKd; wpfckvkH;udk
rsKd;rsm;onf Nidrf;csrf;rQwpGm aexkdifcJhMuNyD; EdkifiHawmf wdk;wufzGHU jrifhwufapcJhonf/ Ak'¨0g'Dr[kwfolwpfa,mufudk vlom;owå0g
NzdK;vmcJhonf/ odkYwap tdE´d,awmifydkif;rS EdkifiHawmf\ Nidrf;csrf; tjzpfyif r,lqcJhacs/ odkYjzpfí oD[dkVfvlrsKd; tm;vkH; >cif;csufr&Sd
rIESihf wdk;wufrIudk aESmihf,SufcJhMuonfh pGefYpm;oltcsKdU rMumrD Ak'¨0g'Drsm; jzpfoGm;Muonf/
a&mufvmcJhMuonf/ ,if;wdkYteuf wpfa,mufrSm apmVrif; {Vm&udk ESdrfeif;NyD;aemuf atmifjrifol 'k|*grPdonf vl
om; {Vm&onf bDpDESpf&mpk tv,favmufwGif oD[dkVfudk om;owå0g axmifaygif;rsm;pGmwdkYudk owfjzwfrItwGuf aemifw
usL;ausmf wdkufcdkufcJhNyD; tEk&m"yk&NrdKU&Sd tpdk;&udk zrf;qD;vsuf &cJhonf/ yd,*Fk'DyrS &[EÅm&Spfyg;onf bk&ifrif;tm; aemifw
av;q,fhig;ESpfcefY tkyfcsKyfcJhMuonf/ oD[dkVfuRef;\ ajrmufydkif; jzpfzG,f rvdkaMumif;? vlwpfa,mufESifh wpf0ufudkom owfjzwf
a'orSm EdkifiHjcm;om; tkyfcsKyfolrsm;vufatmufwGif a&mufae aMumif;? wpfa,mufrSm Ak'¨"r®oHC[laom o&P*kHokH;yg;udk
aomfvnf; a&m[eNrdKUrSm vGwfvyfpGm wnf&SdaecJhonf/ aqmufwnfol tjcm;wpfa,mufrSm ig;yg;oDv aqmufwnfol
,if;&Snfvsm;onhf EdkifiHjcm;om;wdkY tkyfcsKyfpOfumvwGif rsm;jzpfNyD; t<uif;rSm rdpäm'd|d (,kHMunfrIrSm;olrsm;) ESihf 'kóDv
oD[dkVfordkif;wGif EdkifiHa&;t&a&m bmoma&;t&yg ta&;yg (oDvr&Sd) olrsm;rSm wd&pämefESihf tvm;wlolrsm; jzpfaMumif; rdeYf
onhf wdk;wufrI trsm;tjym;jzpfay:cJhonf/ Ak'¨0g'tapmydkif; Mum;Muonf[k od&onf/ ]rif;BuD;taejzihf Ak'¨omoemawmf
umv\ tBuD;us,fqkH;aom trsKd;om;tmZmenf {uefjzpf xGef;um;atmif trsKd;rsKd; aqmif½Gufojzihf rif;BuD;\ pdwfxJrS
1
onhf a&m[eNrdKUbk&if umu0PÖwdórif;\ om;awmf 'k|*gr xdkudpöudk z,fxkwfvdkufyg} /
Pdonf Ak'¨0g'tm; EkdifiHjcm;om;wdkY tkyfcsKyfaejcif;rS vGwf ,if;odkYjzihf 0g'a&;&mjyif;xefonhf bmoma&;tawG;tjrif
ajrmufap&ef ppfqifa&;BuD;wpf&yf aqmif½Guf&ef pnf;½kH;cJh onf Ak'¨0g'tajcjyK trsKd;om;a&;0g'udk jzpfay:apcJhonf/ xdk
onf/ ¤if;ppfcsD a<u;aMumfoHrSm ]xD;eef;twGuf r[kwf? Ak'¨om tcsdefü Ak'¨0g'ordkif;wGif yxrqkH;tBudrftjzpf &[ef;awmfrsm;
3
oemawmftwGuf jzpfonf} [kjzpfonf / oD[dkVfvlrsKd; tm;vkH; onf EdkifiHa&;ESihf avmuDa&;&mudpörsm;wGif w&m;0if 0ifa&muf
vmMuonf/ ]&[ef;awmfrsm;udk zl;ajrmf&jcif;rSm r*FvmjzpfNyD; t
1
r[m0Ho? 25? 2/ yg&**ø *rdómrd? aZmawwkH omoeH t[H/
umtuG,fvnf; jzpfojzifh} 'k|*grPd\ awmif;yefrIt& &[ef;
,if; 25? 17/ &ZÆokcg, 0g,marm? em[H rr u'gyd p/ awmfrsm;onf vGwfajrmufa&; wyfrawmfESihftwl vdkufygcJhMu
orÁK'¨omoeaó0? Xyem, t,H rr/
2
r[m0Ho? 22? 13/ 1
3 ,if; 25? 103-111/
,if; 24? 14? 15? 58/
172 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 169
onf wkdif;wpfyg;om;wdkY\ tkyfcsKyfrIaMumihf ysufpD;ae&NyD; 'k|*grPdudk qufcHaom nDawmf o'¨gwdórif; (bDpD77-
bk&ifESihf ppfolBuD;wdkY tjiif;yGm;aeMuonf/ ynm&Sd&[ef;awmf 59)onf Ak'¨omoemawmftwGuf rsm;pGm aqmif½GufcJhNyD; t
onf ppfolBuD;rsm;tm; ]Ak'¨omoemawmfudk qufvufwnfwHh aqmufttkH;rsm; aqmufvkyfcJhonhf 0d[m&trsm;tjym;wGif
ap&ef rnfolu pGrf;aqmifEdkifrnfenf;? wrD;vfrsm;avm odkYr aESmif;acwf oD[dkVfAk'¨omoemordkif;wGif ta&;ygcJhonfh tEk
1
[kwf bk&ifrif;w&m;avm}[k ar;jref;onf/ ppfolBuD;rsm;onf &m"yk&NrdKUawmfrS 'u©dPm*d&d0d[m& vnf; yg0ifonf/
rdrdwdkY\ oabmxm;rSm udk,fhudk,fudk owfao&rnfh taersKd; bDpDwpf&mpk apmapmydkif;uyif bdu©Krsm;onf EdkifiHawmf
jzpfaMumif; oabmaygufoGm;Muonf/ odkYjzpfí wdóESihfr[m ta&;udpörsm;wGif ydkrdk pdwf0ifpm;rI&SdcJhonf/ xkH;pHtwdkif; xD;eef;
wdórax&fwdkYonf ppfolBuD;rsm;udk bk&ifxH ,laqmifoGm;Mu qufcHrItpOftvmudk qefYusifvsuf o'¨gwdó\ om;BuD; vZÆD
NyD; ,if;wdkYtMum; t&SnfwnfwHhonfh zsefajzjcif;udk aqmif½Guf wdóxuf ydkrdkESpfoufonhf om;i,f xlvxe (bDpD 59) tm;
1
ay;vdkufMuonf / xD;eef;udk &&Sdatmif yl;aygif;BuHpnfrIwGif &[ef;awmfrsm; yg0ifcJh
xdktcsdefu tu,fí tajrmftjrif BuD;rm;awmfrlMuonhf Muonf/ vZÆDwdó (bDpD 59-50) onf nDawmf xlvxetm;
rax&fBuD;rsm;u Mum;0ifaqmif½GufrIr&SdcJhvQif Ak'¨0g'ESihf oD[dkVf jzKwfcsNyD; oHCmtm; vkH;0MunfñdkrI r&Sdjcif;ü okH;ESpfwdkifwkdif
2
vlrsKd;wdkY\ uHMur®m rnfodkYjzpfvmrnfudk rnfolrQ rajymEdkifacs/ oHCmawmftm; vspfvsL½Ixm;cJhonf /
bk&ifESihf ppfolBuD;rsm;om ynm&Sdrax&fBuD;rsm;\ aus;Zl;udk od bDpD 1 &mpk aESmif;ydkdif;wGif oD[dkVfAk'¨0g'ordkif;ü tvGef t
cJhMuonf/ odkYjzpfí aus;Zl;wifonhftaejzihf bk&ifESifh ppfolBuD; a&;ygonhf tjzpftysuftcsKdUudk awGU&onf/ a&m[eZeyk'frS
rsm;u rax&fBuD;rsm;udk cHpm;rItjynhfjzihf þodkY avQmufxm;Mu wdó (T²ya) jAm[®Ponf 0¥*grPd (bDpD 43) tm; ppfaMu
onf ]tu,fí wynhfawmf&JU wkdif;jynfta&; aqmif½GufrI nmvdkufonf/ wpfcsdefwnf;wGif tdEd́,awmifydkif;rS wrDvf ol
atmifjrifcJhygvQif wynhfawmfwdkY owif;pum;ydkYvdkufonfESihf ykef ckepfOD;onf tiftm;BuD;rm;onfh ppfom;rsm;ESifh r[mwdw¬
t&Sifbk&m;wdkYrjzpfrae <uawmfrlMuygbk&m;}[k avQmufxm;Mu (Mannare) t&yfodkY usL;ausmfNyD; tEk&m"yk&odkY csDwufvmMu
2
onf / þonfrSm tb,*d&dESihf tjcm;ausmif;wdkufrsm;udk bk onf/ wpfEdkifiHvkH; awmifrS ajrmufxd ppfyGJrsm; tESHYtjym;wGif
&ifESifh ppfolBuD;rsm;u r[mwdóESihf wdórax&fwdkYtm; vª jzpfyGm;aeonf/ bDpD 43 rSpí q,fav;ESpf wkdifwdkif wrDvfvl
'gef;&jcif;\ taMumif;w&m;jzpfonf/ rsKd; ig;a,muf tEk&m"yk&NrdKUü tpOftquf tkyfcsKyfMuonf/
,if;onf &[ef;yk*¾Kdvfwpfyg;tm; 0d[m&wpfckudk yk*¾vdu ,if;tcsdeftwGif; 0¥*grPdrif;onf awmpGef Zeyk'ft&yfrsm;
3
vª'gef;onhf yxrqkH;aom rSwfwrf; jzpfonf/ ,if;onf bk&if wGif ykef;atmif;NyD;aexdkifcJh&onf /
ESihf ppfAdkvfcsKyfrsm;tzdkY yk*¾Kdvfa&; aus;Zl;&SdrIaMumihf vkyfaqmif ,if;olykefab;BuD;tjyif jAm[®Pwdóolykefab;[k vlod
csuf oufoufjzpfonf/ r[mwdórax&fonf ,cifu e,f rsm;onfh wpfEdkifiHvkH; rBuKHpzl; iwfrGwf acgif;yg;onhfab;ESihf
pGef e,fzsm;a'ü rxifr&Sm; aexdkifcJhNyD; aemiftcg bk&if\ t BuKHawGU&onf/ vltrsm; tpm;tpmvkH;0r&Sd? vlom;udkyif pm;&
1 1
r[m0Ho? 28? 67-76/ ,if;? 28? 7/ {Vm&\ tkwf*l[kvnf; ac:onf/
2 2 3
r[m0Ho? 28? 76-77/ r[m0Ho? 28? 17-20/ ,if;? 28? 37-42/
170 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 171
onftxd? ¤if;wdkY av;pm;Munfñdkonhf &[ef;awmfrsm;\ rsm;udk ESdrfeif;NyD; tEk&m"yk&NrdKUudk jyefvnfodrf;ydkufcJhonf/ þ
tom;udkyif pm;onftxd jzpfcJhonf/ axmifaygif; rsm;pGmaom rif;onf ed*P²(*sdef;)wdkY\ *d&dausmif;wdkufudk zsufqD;NyD; ¤if;\
&[ef;awmfrsm;a&m vlOygoumrsm;yg aoqkH;Mu&onf? ausmif; trnfudk a&SUrSxnhfNyD; tb,*d&dausmif;wdkufudk wnfaqmuf
1
wkdufaygif;rsm;pGmudk pGefYypfcJhMu&onf? tEk&m"yk&NrdKUawmf&Sd r cJhonf /
[m0d[m& ausmif;wdkufBuD;rSm vkH;0pGefYypfcH jzpfoGm;onf? rif;BuD;onf xdkausmif;wdkufudk ¤if;uHqdk;aepOfu tBuD;
ausmif;wdkuf0if;twGif; opfyifyw d faygif;rsm; BuD;xGm;ukefonf? tus,fulnDcJhonfh r[mwdó[kac:aom rax&fwpfyg;tm;
r[mxlyapwDawmfvnf; vkH;0vspfvsL&Ixm;&onf/ &[ef;awmf vª'gef;cJhonf/ 0¥*grPd\ ppfoBl uD; ig;a,mufwdkYonfvnf;
rsm;pGmwdkY oD[dkVfrS tdE´d,odkY xGufcGmoGm;Mu&onf/ wpfEdkifiHvkH; ausmif;wdkufig;ck wnfaqmufcJhMuNyD; ,if;ausmif;wdkufwdkYudk
1
uaomif;ueif;jzpfcJhonf / rdrdwdkY tcuftcJ&SdpOfu cifrif&if;ESD;cJhNyD; ulnDcJhonfh aus;Zl;
rax&fBuD;rsm;ESihf oD[dkVfacgif;aqmifrsm;onf tem*wfAk'¨ w&m;aMumihf wdótrnf&Sd rax&ftm; vª'gef;cJhMuonf/
omoemawmfonf tEÅ&m,f&SdaMumif;odjrifawmfrlMuonf/ Ak'¨ 0¥*grPdrif;BuD;onf wrD;vfrsm;udk wkdufcdkuf&ef jyifqif
omoemawmf vuf&Sdtajctae wnfwHhrIudkyif rsm;pGmNcdrf; aepOf rif;BuD;\ url;½I;xdk;vkyfwwfonfh obm0aMumihf rif;
ajcmufvsuf&Sdonf/ Ak'¨omoemawmfudk csD;a`rSmufaxmufyHh&ef BuD;udk pdwfysufoGm;Muonhf ppfolBuD;tcsKdUrSm rif;BuD;udk pdwfqdk;
oD[dkVfbk&ifr&Sd/ xdktcsdefxd q&mrsm;xHrS wynhfrsm;odkY EIwf& NyD; pGefYypfcJhvsuf wrD;vfrsm;ESihf yl;aygif;&ef qE´&SdcJhMuaMumif;
tm*kHqif;oufcJhonfh yd#uwfokH;ykHudk tpOfrjywf EIwf&tm*kH (tvGef jzpfEdkifonf) qdkonf/ ,if;Oya'rJh iwfrGwfacgif;yg;
aqmifonfh tpOftvmonf ,if;qdk;½Gm;onhftajctae jzpf aepOftwGif; wpfEdkifiHvkH; cdk;om;"m;jyrsm; aomif;usef;vsuf&Sd
ay:aepOf rjzpfEdkifawmhaom tajctaejzpfvmonf/ ,if;0rf; ojzifh xdkppfolBuD;rsm;onf vrf;c&D;wGif cdk;om;"m;jyrsm; wdkuf
enf;zG,f umvtwGif; oHCmawmf\ t"dupdk;&drfrIrSm ¤if;wdkY cdkufcH&ojzihf ynmwwf &[ef;awmfjzpfonfh [rÁK*v’0d[m&
taejzihf t&mtm;vkH;xuf wefzdk;xm;aom Ak'¨\w&m;awmf ausmif;wdkufae wdórax&fxH cdkvIHaecJhMuNyD; xdkae&mwGif
rsm;udk umuG,f&efjzpfonf/ odkYjzpfí tajrmftjrif BuD;rm;awmf MuifemrIESihf tumtuG,fudk &&SdcJhMuonf/ xdkrax&fonf xdk
rlMuaom rax&fBuD;rsm;onf a'oqdkif&m acgif;aqmifwpf ppfolBuD;wdkY\ taMumif;udk od&aomtcg rax&frSm tBuD;t
a,muf\ OD;aqmifrIjzifh rmwav (Mātale) t&yf&Sd tvk0d[m& us,f tcufBuKH&awmhonf/ EdkifiHawmfESihf Ak'¨omoemawmf
(Aluvihāra) ü pnf;a0;MuNyD; ordkif;wGif yxrqkH;tjzpf ]opöm"r® 1
t&SnfwnfwHha&; (pd&|dww¬H "r®ó)}twGuf t|uxmESifhwuG r[m0Ho? 28? 78-81/ edum,o*F[? pm-10/ 0¥*grPd tEk&m"
aom yd#uwfokH;ykHudk ayxuftu©&mwifcJhMuonf /
2 yk&NrdKUrS ESdrfeif;cH&NyD; xGufajy;&aomtcg y@Kumb,rif; wnf
aqmufcJhonhf *d&dausmif;rS ed*P²wpfa,mufu ]oD[dkVf irnf;BuD;
aemufqkH;wGif 0¥*grPdtb,rif; (bDpD 29-17) onf xGufajy;NyD (yvm,wd r[mumVoD[aVm)}[k us,favmifpGm
q,fhav;ESpfMum r[mawmfvSefwkdufckdufrIrsm; NyD;aemuf wrDvf atmfcJhonf/ ,if;ed*P²rSm wrD;vfujym; tjzpfEdkifqkH; jzpfonf/
xdktcsdefu rif;BuD;onf ]tu,fí igtvdkjynfhcJhvQif þae&m wGif
1
tbd-| 2? 427? 318/ tH-| 3? 93/ ig 0d[m& (Ak'¨bmombkef;BuD;ausmif;) wpfckwnfaqmufrnf[k
2
r[m0Ho? 28? 100-101/ 'Dy0Ho? 20? 45/ edum,o*F[? pm-9/ pdwful;&SdcJhonf (r[m0Ho? 28? 42-44)
176 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 173
*kPf&nfESihf t&Sdeft0gudk tvGef½dkaopGm apmihfxdef;cJhMuonf/ xl;yifhzdwfcsuft& tEk&m"yk&NrdKUawmfwGif aexdkif&ef <uvmcJh
1
r[m0d[m&oHCmawmfrsm;onf uGJjym;jcif;r&SdbJ EdkifiHawmfESihf onf / odkYjzpfí t&Sifjrwfonf tkyfcsKyfa&;vlwef;pm; tay:
jynfolwdkY\ av;pm;rI? opöm&SdrIESihf axmufyHhrIwdkYudk &&SdcJhNyD; xl;xl;jcm;jcm; MoZmvTrf;rdk;rIudk rjzpfrae tokH;jyKcJhonf/ ,if;
(vlxk)tm½kHñGwfrIudk cGJjcrf;vsuf rdrdwdkYt,ltqudk rQa0&ef xdk odkYjzpfjcif;onf r[m0d[m&ausmif;wdkuf oHCmawmfrsm;\ *kPf
e,fy,ftwGif;odkY 0ifvmonhf tkyfpkopfrsm;udk rESpfoufMuacs/ odu©mESihf t&Sdeft0gudk t[efYtwm; jyKcJhonfrSm aocsmonf/
odkYwap vlrIa&;? EdkifiHa&;? pD;yGm;a&;ESifh ajymif;vJrItaxGaxG\ odkYjzpfí r[m0d[m&oHCmonf r[mwdórax&ftm; vltdrf
ykHrSef tusKd;qufjzpfonfh wdk;wufajymif;vJrItopfrsm;udk zdESdyf rsm;odkY cPcP oGm;a&mufa&maESmrI (ukvoHo|) jzihf jypfwif
xm;&ef rjzpfEdkifacs/ oHCmxktwGif; uGJjym;rIonf ysufpD; qkwf NyD; yAÁmZed,uH (oHCmhtodkif;t0ef;rS MuOfz,frI) jzifh ESifxkwf
2
,kwfjcif;\ vu©Pmwpf&yf jzpfonfrSm aocsmaomfvnf; vIyf onhf jypf'Pf csrSwfMuonf / ,if;onf bk&ifESihf ppfolBuD;rsm;
&Sm;rIESihf wdk;wufrI\ vu©Pmjzpfonf/ \ vkyfaqmifcsuftay: oG,f0dkufí qefYusifrIvnf; jzpfonf/
aemufxyf &mpkESpfokH;ckcefYumvrSm ykHrSefordkif;\ tajymif; odkYwap r[mwdó\wynhf A[vrókwdó (rkwfqdwf
3
tvJrsm;udk awGU&onf/ 0¥*grPd\ om;awmf apm&em* (bDpD &Snf wdó) onf ,if;odkY jypf'Pf csrSwfrItay: rQwonf[k
3-at'D 9)onf oHCmrsm;tm; &efNidK;zGJUNyD; ¤if;\nDtpfudk 0rf; oabmrwlbJ jiif;qdkrIudk wdk;`rSihfcJhonf/ odkYjzpfí ,if; (A[v
uGJawmfol r[mplvdu r[mwdó (bDpD 17-3)tm; ykefuefqefY rók)udkvnf; r[m0d[m&oHCmu rpifMu,fonhfbufodkY
4
usifpOfu cdkvIHcGifhray;cJhaom ausmif;wdkuf q,hf&Spfckudk zsufqD; bufvdkufrIjzihf Oau©yed, 0denf;uHjyKMujyefonf / A[vrók
1
ypfonf / Ak'¨0g'udk ¤if;\ apmfum;zsufqD;rIrSm r[m0Ho usrf; wdóonf tvGefpdwfqdk;NyD; wynhf&[ef; rsm;pGmESihftwl t
jyKq&mtaejzihf ]raumif;rIjyKonhf rif;onf avmuEÅ&du i&J b,*dausmif;odkY oGm;aeNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufodkY jyefr
2 5
odkY usa&mufoGm;onf}[k ,kHMunfoGm;onftxd BuD;rm;onf / oGm;bJaeonf /
&[ef;awmfrsm;\ ykHrSefvkyfief;tjzpf usrf;pmoifMum;rI t ,if;onf xdktcsdefxd r[m0d[m&ausmif;wdkuf t&Sdeft0g
awG;tjrifudk bmwdumb,rif; (at'D 38-66) vufxufwGif 1
r[m0Housrf;ü yxrqkH;tBudrf azmfjyxm;onf/ rif;BuD;onf r[m0Ho? 28? 82/
2
*E¦"k& (pmayoifMum;ydkYcsonhf) wm0efudk xrf;aqmifaeMuaom r[m0Ho? 28? 95/ edum,o*F[? pm 10/ yAÁmZed,uHESihf ywfoufí
0d 4? 23 udk ½Iyg/ ,if;ykHpHjzihf r[mwdótay: qefYusifonhf vkyf&yf
oHCmawmfrsm;\ tokH;taqmifrsm;udk axmufyHhcJhaMumif;txl; twGuf tcuftcJr&SdonfrSm aocsmonf/ taMumif;rl r[mwdó
jyKazmfjyonf/ þae&mü pmayydckY sonhf pmcsoHCmrsm;ESifh pm onf vlrIa&;uRrf;usifNyD; vlOyoumrsm;ESihf &if;ESD;uRrf;0ifonhf Oy"d
oifoHCmrsm;udk txl;&nfñTef;zG,f&Sdonf/ bmwdumb,onf ½kyf&SdNyD; ¤if;wdkYESihf cspfcifeD;pyfrI &SdykH&onf/ r[mwdóonf tawG;
'k|*grPdpwifcJhonhf tpOftvmudkvdkufNyD; ESpfusdyf&Spfqlbk&m; 3
tjrif us,fjyefYNyD; avmuDa&; todynmrsm;pGm &Sdonf/
3
wdkY\ a0omcyGJawmfrsm;udk usif;ycJhaMumif; od&onf / edum,o*F[? pm-10 ü r['gVd,mwdó (Mahadāļiyā-Tissa) [k
azmfjyonf/
4
1 2 Oau©yeD,uHtaMumif;udk 0d 4? 49 wGif ½Iyg/
r[m0Ho? 34? 11-13/ ,if;? 34? 14/ 5
r[m0Ho? 28? 96/ edum,o*F[? 10/
3
r[m0Ho? 34? 69? 66/
174 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 175
atmufwGif nDñGwfpGm wnf&SdcJhonhf oHCmtwGif; oabmxm; wdóESihf ¤if;\wynhfrsm;onf a&mufopfp &[ef;rsm;ESihf
uGJvGJ\ tpyifjzpfonf/ tb,*d&d&[ef;awmfrsm;onf r[m ¤if;wdkY\ oifMum;csufrsm;udk ESpfoufMuNyD; ,if;udktaMumif;jyK
0d[m& ausmif;wdkufESihf oD;jcm;tkyfpktaejzihf aexdkifcJhMuaomf í aemiftcg tdE´d,&Sd ¤if;wdkY\q&mBuD; trnfudk,lNyD; tb,
1
vnf; tpydkif;wGif ,if;tkyfpEk SpfcktMum; r[mwdórax&ftm; *d&d &[ef;rsm;udkvnf; "r®½pk d*dkPf;[k ac:a0:vmMuonf / bk
csrSwfonhfjypf'PfrSm 0denf;ESifhtnD csrSwfonf[laomtcsuf &ifu ,if;tb,*d&doHCmzufwGif &SdaomaMumihf Ak'¨0g'*dkPf;
udk oabmrwlonfrSwpfyg; tawG;tac:ydkif;rSma&m avhusihf opf odkYr[kwf ,if;wdkY\ 0g'tay: w&m;0if wm;jrpfrI r&Sdonf
tm;xkwfrIydkif;rSmyg jcm;em;rIr&Sdacs/ rSm xif&Sm;onf/
odkY&mwGif rMumrDtcsdeftwGif;ü tdE´d,&Sd 0ZÆDykwå*dkPf;rS "r® xdktcsdefrSpí tb,*d&d&[ef;awmfrsm;onf tdE´d,&Sd Ak'¨
½kpdtrnf&Sd rax&f\ wynhfrsm; jzpfMuonhf &[ef;awmftcsKdU 0g'*dkPf;uGJrsKd;pkHESihf vIyf&Sm;rItopfESihf tpOfrjywf qufoG,frI&Sd
oD[dkVfodkY a&mufvmMuNyD; ¤if;wdkYudk tb,*d&dausmif;wdkufü cJhNyD; ,if;wdkYrSwpfqihf pdwf"mwfwuf<urIESihf cGeftm;udk &&SdcJhykH&
1
vufcHxm;onf / t&Sdeft0gBuD;rm;onhf r[m0d[m&ausmif; onf/ ¤if;wdkYonf ¤if;wdkY\ t,ltqü rjyif;xefbJ jynfyrS
wdkufrS uGJxGufvmonfh tb,*d&dausmif;wdkufonf ¤if;wdkY\ tawG;tjrifopfrsm;udk tNrJwrf;BudKqdkNyD; wdk;wufatmif BudK;
tajctae awmifhwif;ap&ef r[mrdwftcsKdUudk &&SdvdkaMumif; pm;cJhMuonf/ ¤if;wdkYonf ax&0g'udka&m r[m,meudkyg avh
2
rSef;qEdkifonf/ 0ZÆDykwå*dkPf;om;wdkY\ oifMum;csufESihf t"dyÜm,f vmNyD; ]yd#uwfokH;ykHtm; us,fjyefYpGm jyefYESHYaponf} / a&S;rl r
aumuf,lrItcsKdUudk ax&d,*dkPf;jzpfonhf r[m0d[m&ausmif; ysuf qufvufxdef;odrf;NyD; ax&0g'udkomvQif oiftHydkYcsaom
wdkuft,ltqu vufrcHacs/ t&Sifr[mAk'¨aCmo\ azmfjy r[m0d[m&ausmif;wdkufum; r[m,me0g'udk qefYusifNyD; t
csuft& 0ZÆDykwå&[ef;wdkYonf rwlonhf t,l0g'rsm;teuf ax jcm;rnfonhf qef;opfwDxGifrIudkrqdk tm;ray;acs/ r[m0d[m&
&0g'u vufcHxm;aom tewåw&m;awmfESihf vkH;0 qefYusif onf ax&0g'DwdkY vufcHonhf wdusaomoifMum;csufrsm;ESihf
aom xm0&wnf&Sdonhf wpfudk,fa& 0dnmOfaumif &Sdonf[l tpOftvmudkom opöm&SdpGm apmihfxdef;cJhonf/ odkYjzpfí r[m
aom t,ltqudk ,lxm;aMumif; od&onf/ &[EÅmyk*¾Kdvfwpf 0d[m&ausmif;wdkuf&Sd oHCmawmfrsm;\ tjrifwGif tb,*d&d
a,mufonf (&[EÅmtjzpfrS) jyefvnf avQmusEdkifonf/ ,if; &[ef;awmfrsm;rSm ax&0g'r[kwfbJ rSm;,Gif;onhf t,ltq
qefYusifzuf t,ltqrsm;tpm; t&Sifr[mAk'¨aCmou 0ZÆD rsm;omjzpfonf/
2
ykwåuwdkYrSm Ak'¨0g'*dkPf;uGJwpfck jzpfaMumif; vufcHonf / r[m0d[m&ausmif;wdkufonf t&Sifr[dE´udk,fwdkif txGwf
tjrwfjyKcJhonfh Ak'¨0g'\ rlvblwESihf yxrOD;qkH; aoOf ajr
1
edum,o*F[? pm-10/ jzpfonf/ r[m0d[m&&[ef;awmfrsm;onf ¤if;wdkY\ BuD;jrwf
2
au ye yk*¾v0g'daem? omoae 0ZÆDykwåum ap0 ordwåd,m p A[d'¨g onhf tpOftvmtwGuf *kPf,lMuNyD; ¤if;wdkY ausmif;wdkuf\
A[l tnwdw¬d,m (tbd-| 3? 112)/ ordwåd,m 0ZÆdykwåum oAÁw¬d
0g'daem {uapö p r[moHCdum t&[aEÅmyd y&d[með £päEÅd (,if;? 1
edum,o*F[usrf;? pmrsufESm 10 t& ,if;*dkPf;opfonf at'D 15
147)/ tb,*d&dausmif;wdkufü vufcHxm;aom "r®½kpdrax&f\ w &mpkwGif ]0¥*grPdrif; eef;pH 5 ESpfajrmuf}wGif ay:aygufvmonf/
ynhfrsm;vnf; ,if;0g'udk cH,lxm;Muoavm [lonfudk uREfkyfwdkY t 2
Hiuen Tsiang, II, p. 247.
aotcsm rod&acs/
180 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 177
rSmyif aexdkifonf? vlYavmuudk vkH;0qif;rvm? edr®dw½kyf bmwdumb,udkqufcHol bmomw&m; udkif;½Idif;NyD; rSm;
1
oP²mefrQom awGU&jcif;jzpfNyD; vlom;wdkYtMum; Ak'¨bk&m;&Sif yGihf ,Gif;rIwpfckjzihf MunfñdkcJhNyD; "r®ESihf Ak'¨0g'a&;&mrsm; jyefYyGm;a&;
ay:rvm? ,if; edr®dwAk'¨a&m edr®dwAk'¨ "r®udkoif,lxm;ol t twGuf rsm;pGm BudK;yrf;aqmif½GufcJhol r[m'gXdur[mem*
2
&SiftmeE´wdkYyg "r®udk a[mMum;Muonf? Ak'¨tppfrSm "r®udk (at'D 67-69) wGif ausmfMum;vSonhf *d&db@ylZmyGJawmf udk
1
vkH;0ra[mMum;}[laom 0dnmP0g'udk ,lpGJxm;Muonf / xdkY pwifusif;ycJhonf/ ¤if;\om;awmf tmr@ *grPd (at'D 79-
tjyif ,if;t,ltqt& Ak'¨onf ,if;odkYjzpfojzifh rnfonhf 89)onf taomu\pHerludk vdkufemzG,f&Sdonhf oD[dkVfwpf
3
t&mudkrQ rokH;aqmifbJ (e b*0g udÍöd y&dbkÍÆwd) avmuESifh uRef;vkH; rmCmw wd&pämefrsm;udk rowf&ef yxrqkH;xkwfjyef
vdkufavsmnDaxG&Sdap&ef vª'gef;onfrsm;udk vufcHouJhodkY jyKrl cJhol jzpfonf/
onf (avmumEk0wåew¬H)/ odkYjzpfí Ak'¨tm; jyKvkyfaomt&m ¤if;udkqufcHol nDawmf uPd&ZmEkwdó (at'D 89-92)
onf taxmuftyHhrjyKojzihf (ed½kyum&wåm) rnfonhftusKd; onf &[ef;qdk; ajcmufq,fcefYudk apwd,yAÁw (r[dE¦avh)&Sd
2
udkrQ rjzpfapEdkif / ausmufaqmif acsmufurf;yg;jywfrS atmufodkYypfcs&ef trdefY
xdkenf;twdkif;yif a0wkv’0g'DwdkYonf a0g[m&\ t"dyÜm,f ay;cJhonf/ xdk&[ef;awmfrsm;onf omoema&;tjiif;yGm;rIESihf
tppftrSeft& oHCm[lonf w&m;ukd,ftm;jzihf r*fw&m;zdkvf ywfoufí rif;BuD;\ qkH;jzwfcsufudk vufrcHbJ Oykofaqmif
4
w&m;udkom qdkvdkonf (y&rw¬awm r*¾zvmae0 oHaCm)? r*f (odrf)twGif; rif;BuD;tm;owfjzwf&ef BuHpnfcJhMuonf / tqdkyg
zdkvfrS wpfyg; oHCm[lonfr&Sd? r*fzdkvfwdkYonf rnfonhft&m
1
udkrQ vufcHjcif;r&Sd? odkYjzpfí oHCmonf tvªypönf;rsm;udk rif;BuD;onf rdrdudk,fwdkifudka&m? rdzk&m;? om;awmfESpfa,muf? EdkifiH
vuf cHonf ('u©dPH y#d*PSmwd) odkYr[kwf tvªypönf;rsm;udk awmfqifESihf EdkifiHawmftdrfwdkYudk oHCmawmfu vufrcHaomfvnf;
oHCmawmftm; vª'gef;cJhonf (r[m0Ho? 34? 6/
pif Mu,fatmifvkyfonf ('u©dPH 0daoma"wd) odkYr[kwf oHCm 2
r[m0Ho? 34? 81/ 3
r[m0Ho? 35? 6/
onf pm;zG,f aomufzG,fudk okH;aqmifonf[kqdkygu rSm;,Gif; 4
r[m0Ho? 35? 10-11/ r[m0Ho#Dum? pm-640/ t'du&rf trnf&Sd
onf/ odkYjzpfojzihf oHCmtm; rnfonhft&mudkrQ vª'gef;í r yk*¾Kdvfu ,if;odkY jypf'Pfay;rIonf ]&[ef;awmftcsKdUudk EdkifiHa&;vIyf
jzpfEdkifbJ oHCmtm; vª'gef;orQonf rnfonhftusKd;udkrQ &&Sd &Sm;rIwGif yg0ifvmaponf}[k qdkonf (EHBC. p. 89.)/ ,if;onf
3
rnfr[kwf / ¤if;wdkYonf tjyeftvSef ,kHMunfcsufjzihf rnfonhf EdkifiHa&;vIyf&Sm;rIwpf&yf r[kwfbJ OykofaqmiftwGif; odkYr[kwf Oykof
vlom;pkHwGJrqdk arxkefrSD0Jaumif;onf[kvnf; ,kHMunfMuonf /
4 aqmifESifhywfoufonfh oHCmtwGif; tjiif;yGm;rIomjzpfonf (Oayg
oxC&¥H)/ r[m0Ho#Dumü apwd,*d&d0d[ma& Oaygoxm *ga&
1 2 bdu©Lok OyÜEéH t¥H ]apwd,*d&d ausmif;wdkuftwGif;&Sd Oykoftdrfü
,if;? pm-193/ ,if;? pm-192/ &[ef;awmfrsm;twGif; jzpfyGm;onhf tjiif;yGm;rI}[k &Sif;vif;pGm azmfjy
3
,if;? pm-190-192/ onf/ bk&ifrif;u ,if;tjiif;yGm;rIwGif Mum;0if aqmif½GufNyD; ,if;
4
,if;? 209/ {um"dyÜma,m arxkaem "ar®m y#dao0dwaAÁm/ {um tjiif;yGm;rIudk Nidrf;aponf/ odkYwap &[ef;tcsKdU rif;BuD;\ qkH;jzwf
"dyÜm, odkYr[kwf wpfckaom &nf½G,fcsuf[lonf u½kPm odkYr[kwf csufudk rESpfoufMuojzihf ,if;Oykofaqmif twGif;rSmyif rif;BuD;udk
rk'dwmaMumihf odkYr[kwf trsKd;orD;wpfa,mufESihf bk&m;ausmif;wpfck owfjzwf&ef BuHpnfMuonf/ bk&iftm; owfjzwf&ef vkyfMuHrI (&mZm
wGif &Sdcdk;0wfjyKNyD;aemuf twlwuG arG;zGm;&efjyKonhf av;eufonhf y&m"ur®) twGuf xdkoHCmrsm;tm; jypf'Pfay;rIudk jzpfay:aponf/
t"d|mefudk qdkvdkaMumif; t|uxmü &Sif;jyonf/
178 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 179
&ufpufonhf vkyf&yfonf xdkacwf &[ef;awmftcsKdU\ b0wGif aqmif½GufcJhonf/ þrif;tkyfcsKyfpOftwGif; ajrmufydkif;&Sd em*'Dy
rawGUBuKHzl;aom tjzpftysufrsm;tjzpf azmfjyonf/ ,if;odkY (,aeY tac: *smzemuRef;qG,f) uRef;rSmyif 0d[m&rsm; wnf
1
aom a&Smifwcif jzpf&yfrsm;onf oHCmawmf\ *kPfodu©mudk aqmufcJhonf / a0omcyGJawmf av;q,fhav;ckudk þrif; usif;
xdcdkufapcJhonfrSm oHo,jzpfzG,rf vdkacs/ ,if;odkY jzpfjcif;rSm ycJhonf [kqdkonf/ þrif;onf EdkifiHawmf\ NrdKUjy? pD;yGm;a&;ESihf
uREfkyfwdkY awGU&onhf bk&ifrsm;u rMumcP ausmif;wdkufwpf usef;rma&; tajctaersm; wdk;wufatmifvnf; aqmif½GufcJh
ckudk rsufESmomay; odkYr[kwf qefYusifonfh taMumif;w&m;rsm; onf/ 0obrif;ESihf a0g[m&duwdó (at'D 269-291) rif;
aMumifh jzpfzG,f&Sdonf/ jrifhjrwfonhf &[ef;awmf wpfyg;onf rsm; vufxuftwGif; &mpkESpfwpfckcefYumvwGif Ak'¨0g'ordkif;ü
ausmif;wdkufwpfcktwGuf bk&ifhtodkif;t0dkif;\ rsufESmomay;rI ta&;ygonhf jzpf&yfrsm; &SdcJhykHr&acs/ bk&iftm;vkH;eD;yg; 0d[m&
udk cyfMumMum &aepOfwGif raumif;rI jyKvkyfolvnf; xdktcsdef rsm;udk *dkPf;*Pra½G; axmufyHhcJhMuNyD; Ak'¨omoemwkd;wufa&;
ESihftrQyif ,if;tcGifhta&;udk qkH;½IH;aernfjzpfonf/ twGuf ¤if;wdkYwwfpGrf;orQ aqmif½GufcJhMuonf/
txufazmfjyjyyg uHqdk;onhfjzpf&yfNyD;aemuf q,fpkESpf okH; a0g[m&duwdórif; vufxufwGif oD[dkVfordkif;wGif yx
ckESifh wpf0ufcefYumvtwGif; 0obrif; (at'D 127-171) u rqkH; tBudrftjzpf a0wkv’0g' (Skt. Vaitulyavāda)[kac:aom
wdk;wufrItcsKdU aqmif½Gufay;onhf tcsdefwdkifatmif apwd,*d&d 0g'a&;&m *dkPf;uGJwpfcktaMumif;udk od&onf/ r[m0d[m&
1 2
ausmif;wdkuftm; rnfonhfrif;rS *½kpdkuf axmufyHhcJhykHr&acs / ausmif;wdkufudka&m tb,*d&dausmif;wdkuf udkyg ausmif;wdkuf
¤if;\ aqmif½GufrIrSmvnf; ¤if; (rif;) touf&Snf&ef oHCm ESpfckvkH;udk axmufyHhol 0obrif;onf Ak'¨0g'pnf;rsOf; pnf;
3
awmfrsm;\ tMuHay;rIaMumihfjzpfojzihf rdrdtusKd; twGufaMumihf urf;ESihf EdkifiHawmf\ Oya'udkyg uRrf;usifonhf uydvtrwf \
om jzpfonf/ 0obrif;onf rsufESmrvdkufbJ ausmif;wdkuf tultnDjzihf pkHprf;ppfaq;NyD;aemuf t,lrSm;rsm;yg&Sdonhf a0
tm;vkH;twGuf OD;aqmifvkyfay;ykH&NyD; rif;BuD;onf "r®uxdu wkv’0g'tm; ESdyfuGyfcJhaMumif; od&onf/
rsm;tm; axmufyHhjcif;? apwDawmftopfESif Ak'¨qif;wkawmf tb,*d&dausmif;wdkuf\ "r®½kpdursm;xufydkíyif t,lrSm;
topfrsm; wnfaqmufjcif;? bkef;BuD;ausmif;wkdufa[mif;rsm;udk ,Gif;onf[k ,lqcH&onhf ,if;a0wkv’0g'Drsm;rSm rnfolrsm;jzpf
jyefvnf jyKjyifjcif;rsm;jzihf Ak'¨omoemawmftwGuf rsm;pGm aMumif; &Sif;vif;rIr&Sdacs/ ygVdordkif;usrf;rsm;ü ,if;udpötwGuf
vkH;0 azmfjyjcif;r&Sd/ t&Sifr[mAk'¨aCmotvdkt&rl a0wkv’
4
*dkif*g (r[m0Hot*Fvdyfbmomjyef? pm-247? atmufajc rSwfcsuf? 1) 0g'Drsm;udk r[mokn0g'Drsm;[kvnf; ac:onf / a0wkv’0g'DwdYk
onf apwd,0Sa, [laompum;vkH; (r[m0Ho 35;10) udk xlyg&mr onf ]jrwfAk'¨onf wkodwmewfjynfwGif arG;zGm;NyD; wkodwm
(r[dEÅavh) udk &nfñTef;onf[k ,lqcJhonf/ odkYwap r[m0Ho#Dum
pmrsufESm 640 ü ,if;onf apwd,*d&0d d[m& (r[dEÅavh) [k &Sif; 1
vif;pGm jyqdkNyD;jzpfonf/ *dkif*gonf ]&[ef;awmfrsm;onf uPd&[k E.Z. IB. Vallipuram Gold Plate, p. 237. udk½Iyg/
2
ac:aom *lodkY xGufajy;vGwfajrmufoGm;onf}[kvnf; ,lqcJhao; r[m0Ho? 36? 31-33/ *dkif*g t*Fvdyfbmomjyef? pm-258? atmuf
onf/ xdk&[ef;awmfrsm;udk r[dEÅavh&Sd awmifurf;yg; apmufrS ypfcs ajcrSwfcsuf 4/
3
(NyD;uGyfrsuf) cJhonf/ ,if;? 36? 41/
2 4
r[m0Ho? 35? 80/ r[mokn0d'docFgwH a0wkv’umeH? tbd-| 3? 258/
184 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 181
qGrf;pm;aqmif r[mygVdwGif &[ef;awmfrsm;tm; apmifha&Smuf at'D okH;&mpkwGif oD[dkVfodkY a&mufvmMuonhf a0wkv’rsm;
1
xm;cJhaMumif;qdkonf / odkY&mwGif tjcm;&[ef;awmfrsm;um; rnf tjzpf r[m0Housrf;wGif &nfñTef;cJholrsm;rSm ,if;t,ltqrsm;
odkY&SdcJhoenf;/ ,if;&[ef;awmfrsm;onf rnfodkY oDwif;okH;awmf udk trSefwu,f,lqjcif;&Sd r&Sd taotcsm rod&acs/ rSwfwrf;
rlcJhMuoenf;/ yd@ygw (tvªqGrf;) udk trDSjyKí oDwif;okH;jcif; rsm;ü ¤if;wdkY\ oifMum;csufrsm;ESihfywfoufí vkH;0 azmfjyjcif;
rSm iwfrGwfacgif;yg;pOf umvtwGif; rvG,fulacs/ qGrf;udk r&Sd/ a&S;usonhf ygVdordkif;usrf;jzpfonfh 'Dy0Housrf;ü a0wkv’
1
r[mygVdrSjzpfap tjcm;ae&m&mrSjzpfap r&EdkifMuonhf &[ef; [laom a0g[m&tpm; 0dw@0g' [laom a0g[m&udk okH;EIef;
awmftcsKdUrSm a<u;wifoGm;onhfwdkifatmif udk,fhudk,fudk apmifh xm;onf/ odkYwap ,if;a0g[m&\ t"dyÜm,fudk &Sif;jyjcif;
pnf;cJhMu&onf [laomtcsufrSm jzpfEdkiftHhavm/ odkYwnf;r twGuf rjzpfEdkifacs/
2
[kwf iwfrGwfab;twGif; &[ef;awmftcsKdU ¤if;wdkY\ apmifh ygVdt|uxmusrf;rsm; ü txl;ojzihf tbd"r®ma&;&m euf
a&Smufol r&Sdjzpfaeonfh rdbrsm;udk odkYr[kwf eD;pyfonhf aqGrsKd; eJaom ,lqcsufrsm;ESihf ywfoufí ax&0g',lqcsuf r[kwf
rsm;udk apmihfa&SmufcJh&oavm/ a0g[m&duwdóonf oD[dkVf onfudk pGJudkifxm;Muonfh oabmxm;uGJvGJol Ak'¨0g'Drsm;udk
uRef;twGif;&Sd t&d,0Hookwfawmfudk a[mMum;onhfae&mwdkif; &nfñTef;vsuf 0dw@0g'D[laom a0g[m&udk &Hzef&Hcg azmfjy
2
wGif qGrf;vª'ef;rIudk wnfaqmufaMumif;vnf; od&onf / ,ck Muonf/ 0dw@0g'DESifh ax&0g'DESpfOD;vkH; wlnDaom usrf;pm
tcg t&d,0Hokwfudk a[mMum;jcif;onf Ak'¨0g'taejzihf rESpf rsm;udk udk;um;MuNyD; ¤if;wdkY\ zGifhqdkcsufudk axmufcH&ef wdyd#
oufzG,f tajctae[laom trSwfoauFw jzpfonf/ urS wlnDaomokwåefrsm;udk azmfjyMu&mwGif ¤if;wdkY\ t"dyÜm,f
a0g[m&duwdórif;onf udk,fcE¨mudk emusifatmif jypf aumuf,lrIykHpHom jcm;em;Muonf/
3 4
'Pfay;rIudk ½kyfodrf;cJhNyD; a0omcyGJawmfudk crf;em;pGm usif;y a0g[m&duwdórif;vufxuf oD[dkVfodkY a&muf&SdvmMu
3
NyD; Ak'¨omoemawmf tusKd;twGuf rsm;pGm aqmif½GufcJhonf/ onhf a0wkv’0g'Drsm;udk &nfñTef;&mü edum,o*F[usrf; wGif
a0g[m&duwdórif; tkyfcsKyfpOfumvonf ordkif;wGif r "r®½kpdu[kac:aom tb,*d&d0goD &[ef;awmfrsm;onf t
jzpfzl;avmufatmif ESpfaygif; av;q,fcefY Mumanmif;cJhonf/ aomuacwfu Ak'¨0g'udk ysufpD;ap&ef&nf½G,fí ouFef;0wfcJh
,if;aemuf uREkfyfwdkYonf oD[dkVfAk'¨bmom\ ordkif;rSwfrsm;wGif Muaom a0wkv’[kac:onhf rdpäm'd|d0g'D ykPÖm;rsm; a&;om;cJh
jyóem trsm;qkH;umvtydkif;tjcm;wpfck jzpfzG,f&Sdonhf at'D aom a0wkv’yd#uwfudk vufcHNyD; Ak'¨w&m;awmfrsm;tjzpf aMu
av;&mpk\ yxrESpf0ufodkY 0ifa&mufvmNyD jzpfonf/ nmvsuf? ax&d,edum,0if (ax&0g'D) &[ef;awmfrsm;onf
¤if;wdkY\ oifMum;csufudk "r®0de,ESihf ñSdEdIif;wdkufqdkifvsuf ,if;
yd#uwfudk rSm;,Gif;onhf oifMum;csuftjzpf jiif;y,fMuonf/
1
r[m0Ho? 36? 20/
2
r[m0Ho? 36? 38/ 1
3
r[m0Ho? 36? 28/ [ðomrkwåH a0g[m&H/ 'Dy0Ho 22;41-42/
2
4
,if;? 36? 40/ tbd-| 2? 4? 133? 285/ r-| 2? 282? 301/
3
edum,o*Fusrf;? pm-11/
00000000
182 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 183
þü jAm[®Prsm;udk &nfñTef;jcif;rSm oD[dkVfodkY ,laqmif í a0g[m&duwdórif; vufxuftwGif; oD[dkVfwGif yxrqkH;
vmonhf a0wkv’yd#uwfudk ouúwbmomjzihf a&;om;xm; tBudrftjzpf a0wkv’0g'Drsm;ay:vmjcif; at'DESpf&mpk\ 'kwd,
aMumif; qdkvdk&ma&mufNyD; r[m,meokwåef tm;vkH;rSmvnf; ESpf0ufwGifcefYwGif tdE´d,wpfae&mü ay:xGef;cJhaom r[m,me
ouúwbmomjzihfyif a&;om;xm;aMumif; uREkfyfwdkY od&onf/ ynm&Sif em*&ZÆKe\ t&Sdefjyif;onhf vIyf&Sm;rINyD;aemuf jzpfay:
1
wpfcgwpf&H a0wkv’okwåefrsm;[kvnf; ac:aom a0ykv’[l vmjcif; jzpfonf / tkyfpkwpfck\ txnfuk, d ftaejzihf a0wkv’
1
aom a0g[m&udk r[m,meokwåefrsm; udk azmfjy&ef wGifwGif rsm; odkYr[kwf r[m,mersm;rSm r[m0d[m&oHCmawmfrsm;\
tokH;jyKonf/ to*Fa&;onfh tbd"r®morkpö,usrf;tvdkt& oGefoifrI atmufüwnf&Sdonfh EdkifiHa&;tmPmydkifrsm;\ zdESdyf
a0ykv’? a0'v’? a0wkv’[laom a0g[m&rsm;rSm wpfckwnf; rIcH&aomfvnf; oD[dkVfwGif ,if;0g'opfrsm; vIyf&Sm;vmonfh
aomt&mudk &nfñTef;onf/ a0ykv’[laom a0g[m&udk aAm"d tcgwdkif; ax&0g'tawG;tjrifESihf oifMum;rIrsm;tay: ¤if;wdkY
owåyd#u[k ¤if;u t"dyÜm,fzGifhqdkonf (Santiniketan rS 1950 \ MoZmvTrf;rdk;rIonf pGJNrJaeNyD; csKd;ESdrfí r&EdkifbJ&SdcJhonf/ t
jynfhwGif Pradhan wnf;jzwfonfh tbd"r®morkpö,usrf;? pm- csdefumvvGefaomf r[m,met,ltqESihf usihfMuHtm;xkwfrI
79)/ Kern a&m Pranavitana yg ESpfOD;vkH; a0wkv’0g'D [laom rsm;onf ax&0g'pepftwGif;odkY wjznf;jznf; 0ifa&mufvmNyD;
a0g[m&udk r[m,me0g'DESihf xyfwljyK (twlwl[kqdk) jcif; ,if;wdkYudk vufcHvsuf ,if;wdkYrSm tppftrSef[kwfr[kwf ppf
2
twGuf apm'em&ef taMumif; r&Sd[k ,lqMuonf / aMumjcif;r&SdbJ ax&0g'tjzpf yl;aygif;vdkufMuonf/
r[m0Housrf;jyKq&monf a0wkv’[laom a0g[m&udk a0g[m&duwdórif;onf a0wkv’0g'Drsm;udk ESdrfeif;cJhonf
tokH;jyKaomtcg a,bk,stm;jzihf rnfonhf Ak'¨0g'*dkPf;uGJ omru a,bk,stm;jzihf oHCmudk pifMu,fatmif aqmif½Guf
wpfckrQ r&SdbJ r[m0d[m&0goDwdkY vufrcHEdkifonhf uGJvGJonhf cJhonf/ Ak'¨0g'onf qdk;0g;onhf tajctaewGif&SdNyD; oHCm
,lqcsufrsm;ESihf t"dyÜm,faumuf,lrI topfudkrqdk udk,fpm;jyK twGif; tusihfysufrIrsm; &SdykH&onf/ bk&ifonf oHCmtm; okH;
aom rnfonhf r[m,me*dkPf;uGJudkrqdk azmfjy&ef ,if; a0g[m odef;ay;NyD; ta<u;&Sdonhf &[ef;rsm;pGmwdkYtm; ta<u;rS vGwf
3 2
&udk tokH;jyKcJhjcif;jzpfonfrSm xif&Sm;onf / ajrmufaponf[k qdkonf / ,if;odkYaom jzpf&yfrsKd;udk a&S;acwf
a0wkv’rsm; oD[dkVfwGif vIyf&Sm;cJhaom tcsdefonf tdE´d,&Sd rsm;wGif rMum;zl;acs/ &[ef;rsm;onf bmaMumifh b,fvdk t
r[m,me0g'wGif ta&;ygonhf wdk;wufrItcsKdU&Sdonhf tcsdef a<u;wif&onf[lonfrSm ar;zG,fwpf&yf jzpfonf/ ,if;onf
umvESihf wdkufqdkifaeaMumif; rSwfom;xdkufonf/ ,if;odkY jzpf a0wkv’0g'DwdkY\ udk,fusihfw&m; ysufuGufrI MoZmvTrf;rdk;rI
1
aMumihf jzpfjcif;ayavm/ q,fpkESpf ESpfckcefY tvGefu uk@em*
Kern : MIB. p. 4. vufxuf (at'D 248-249)twGif; {uemvdu[k xif&Sm;
2
CJSe. G. Vol. II, p. 35-36.
3 aom iwfrGwfacgif;yg;ab;jzpfchJNyD; uk@em*onf uyfab;qdkuf
oD[dkVfwGif ,aeYwkdifatmifyif vufcHxm;NyD;jzpfaom ,kHMunfrIESihf
tm;xkwfrItopfrsm;udk qefYusifonfh tawG;tjrif opfudk pGJudkif
aepOftwGif; ausmfMum;vSonhf oHCmawmfrsm;\ trsm;okH;
xm;onhf rnfonhfAk'¨0g'Dudkrqdk a0wkv’rsm;[k uifyGef;wyfMuonf/ 1
HIL. II, p. 342.
a0wkv’ odkYr[kwf a0ykv’[laom a0g[m&onf pmayt& ]qefYusif 2
aom} ]jcm;em;aom}[k t"dyÜm,f&onf/ r[m0Ho? 36? 39/
188 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
a*gXdumb,rif;onf pkHprf;ppfaq;rIjyKvkyfNyD; a0wkv†0g'D
rsm;udk ESdrfeif;NyD; ¤if;wdkY\ usrf;pmrsm;udk rD;½IdUvsuf acgif;aqmif
yk*¾Kdvf ajcmufq,fudk oD[dkVfuRef;rS ESifxkwfcJhonf/ ESifxkwcf &H
onfhteuf tcsKdUrSm oD[dkVfrSxGufcGmNyD; tdE´d,awmifydkif; apmV
1
EdkifiH um0D&y¥eNrdKUü aexdkifMuonf /
xdkumvonf tdE´d,ü to*FEiS hf 0okAE¨KwdkY\ a,m*gpm&
0g'vIyf&Sm;rI tm;aumif;aecsdefjzpfNyD; Ak'¨0g'twGif;odkY *E¨m&DESihf
2
rsufvSnfhtwwfrsm; 0ifa&mufvmcsdefjzpfonf /
uma0wdkif;odkY xGufajy;cdkvIHMu&onhf oD[dkVf&[ef;awmfrsm;
onf t&Sdeft0g&SdNyD; pGr;f &nfESihf jynfhpkHNyD; aemiftcg oD[dkVfwGif
r[m,meAk'¨0g' acgif;aqmifjzpfvmrnfhf &[ef;i,f oHCrdMw
ESihf &if;EDS;cifrifoGm;Muonf/ r[m0Housrf;wGif þ&[ef;i,f
tm; xdktcsdefu tdEd́,wGif bmomw&m;wdk;wufrI ]arSmftwwf
ponfudk oifMum;ay;jcif;ü uRrf;usifol (blw0dZÆm'daum0d-
3
a'g) } tjzpf azmfjyonf/
wdkif;jynfrS xGufajy;vmMuonhf &[ef;awmfrsm;\ oem;
pzG,f yvdyfa&m*gtaMumif;udk oHCrdMwrax&f Mum;odaom
tcg tvGefYtvGef pdwfvIyf&Sm;oGm;NyD; oD[dkVfuRef;wGif r[m
,meAk'¨bmomudk ysHUESHYap&ef cdkifrmonhf &nf½G,fcsufjzihf oD[dkVf
odkY vmcJhonf/ a*gXmb,rif;onf ,if;wdkif;wpfyg;om; ynm
wwf&[ef;awmftm; MunfñdkoGm;NyD; rdrd\ om;ESpfa,mufudk
ynmoifay;&ef xdk&[ef;awmfxH tyfESHcJhonf/ oHCrdMwonf
rif;om;i,f r[maoeu rdrdtay: opöm&SdNyD; Munfñdkav;pm;
NyD; tBuD;jzpfol aZ|wdórSm ,if;odkY r[kwfaMumif; odvdkuf
onf/ zcifuG,fvGefNyD;aemuf aZ|wdó (at'D 323-333)
onf xD;eef;udk&aomtcg oHCrdMwonf aMumuf½HGUNyD; oD[dkVf
1
r[m0Ho? 36? 110-112/ edum,o*F[? pm- 11/
2
HIL. II, p. 352,354.
3
r[m0Ho? 36? 113/
tcef; 7
wkd;wufonhfESpfumvrsm; 2
a0wkv’0g'Drsm;onf a0g[m&duwdórif; ESdrfeif;vifhupm; xD;
eef;udk tMurf;enf;jzihf &&Sdvmol a*gXmb,rif; (at'D 309-
322)vufxufwGif wpfzef tb,*d&dausmif;wdkufü wpfzef
tm;xkwfMujyefonf/ a*gXmb,onf ¤if;rwkdifcif tkyfcsKyfcJh
aom? tkyfcsKyfa&;ydkif;wGif ratmifjrifaomfvnf; Ak'¨0g'Daumif;
wpfa,muftjzpf pHjyKxdkufaom od&doHCaAm"drif; (at'D
307-309)ESihf tvGef qefYusifpGm jyKrlaqmif½GufcJhonf/ a*gXm
b,onf tiftm;awmihfwif;vsuf &[ef;awmfrsm;tm; tokH;
taqmifypönf;rsm;udk aygrsm;pGm ay;urf;NyD; ausmif;wdkufrsm;udk
jyKjyifjcif;? ausmif;wdkuftopfrsm; wnfaqmufjcif;? a0omc
1
ylZmuJhodkYaom xif&Sm;onhfyJGawmfrsm;usif;yjcif;rsm; jyKcJhonf /
"r®½kpdu odkYr[kwf tb,*d&d0goD &[ef;awmfrsm;u a0
wkv†udk vufcHaomtcg Oóvd,m wdótrnf&Sdaom r
ax&fwpfyg;onf tb,*d&dausmif;wdkufü rdrdudk,fwdkif acgif;
aqmifjzpfvsuf a0g[m&duwdórif;vufxufü jzpfysufcJhouJh
aom rESpfNrdKUzG,f&m tajctaetusKd;qufrsm;udk a&Smif&Sm;vdkcJh
onf/ odkYjzpfí xdkrax&fonf aemufyg&[ef;awmf okH;&mcefYESihf
ESifhtwl ausmif;wkdufrS xGufcGmoGm;cJhNyD; "r®½kpd*dkPf;ESihf tquf
toG,frvkyfbJ 'u©dP*d&dt&yfwGif oDwif;okH;aexdkifcJhonf/
,if;tkyfpk0if om*vtrnf&onhf rax&fBuDwpfyg;onf xdk t
&yfü bmomw&m;udk a[mMum;csdefrS pí 'u©dP*d&dt&yfwGif
2
om*vd,trnf&Sd *kdPf;opfwpfck ay:vmcJhonf /
1
r[m0Ho? 36? 99-109/
2
edum,o*F[? pm-11/
192 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 189
qkH;jzwfcH&onf/ w&m;rQwrIjzihf vlxk\ av;pm;jcif; cH&onfh rS xGufcGmoGm;NyD; r[maoerif; (at'D 334-362) eef;wuf
1 1
w&m;olBuD;u bk&if\qE´udk qefYusifaomfvnf; wdó&[ef; onfESihf jyefvmonf / ,if;onf oHCrdMwtzdkY ESpfaygif; av;
2
tm; vl0wfvJypfonf / q,feD;yg;rQ ¤if;\pdwfxJü MumjrihfpGm wnf&SdaecJhonhf tpD
bmomw&m;a&;&m vl0wfaMumifrsm;\ acgif;aqmifjzpfol tpOfudk aqmif½Guf&ef tcGifhta&;jzpfonf/
r[maoerif;\ vkyfydkifcGifhtmPmonf ,if;rif;\ rqifrjcif oD[dkVfordkif;wGif r[maoeonf EdkifiHtwGuf rsm;pGm t
tvsifpvdk vkyfaqmifrIrsm;aMumihf usqif;oGm;onfrSm xif&Sm; vkyfvkyfcJhonhf pGrf;&nfowådESifhjynhfpkHonhf bk&iftaejzihfa&m
onf/ ,if;odkYjzpfí NyD;cJhaom jzpf&yfwGif ¤if;\trwfBuD;jzpfol ,cifrnfonhfrif;rS rpGrf;aqmifEdkifcJhonhf r[m0d[m&ausmif;
arC0PÖtb,tm; tavQmhay;vdkuf&NyD; ,cktcg trwf wdkuf\t&Sdeft0gudk qefYusifí rdrd\,kHMunfcsuftwdkif; aqmif
onf bk&if\tvdkqE´udk vspfvsL½I&Jvmvsuf bk&iftvGefMunf ½Guf&ef owåd&SdcJholvnf;jzpfonf/
tb,*d&dausmif;wdkufü aexdkifol oHCrdMwonf r[m0d
rsKd;jzihf qkH;jzwfcH&jcif;jzpfaMumif; owd&oifhonf/ r[m0d[m&ausmif; [m&ausmif;wdkuftm; r[m,meAk'¨bmomtjzpfodkY oGwfoGif;
wdkuf\qE´udk qefYusifNyD; ausmif;wdkufwpfckudk vufcHol rnfolrqdk &ef BudK;yrf;rI ratmifjrifacs/ xdkYaemuf olonf r[m0d[m&
onf &[ef;,kwfjzpfNyD; tjypfwpfckjzihf pGyfpGJcH&onfrSm pdwf0ifpm;zG,f ausmif;wdkufae oHCmawmfrsm;tm; iwfrGwfacgif;yg;apvdkojzihf
aumif;onf/ r[m0Housrf; 37?;32 wGif 'u©dPm&mrausmif;wdkufrS jynfolrsm;tm; qGrf;ravmif;vªa&; trdefYxkwfjyef&ef wynhfjzpf
wdórax&ftm; ]oDvaMumif? r½dk;om;ol? rdwfaqG,kwf? apmihfpnf;rI ol r[maoerif;udk azsmif;zsonf/ ax&d,*kdPf;0if oHCm
r&Sdol (uk[ae ZdrSrmeao? ygyrdawå tonaw)}[k azmfjyonf/
edum,o*F[usrf;? pm-13 wGif xdkrax&ftm; ]aum[kH wdó} oDv awmfrsm;onf tEk&m"yk&NrdKUrS xGufcGmNyD; r[m0d[m&ausmif;
aMumif wdó[k azmfjyonf/ odkY&mwGif tEk&m"yk&NrdKU&Sd aZw0e0d[m wdkufbufrS tNrJwrf; &yfwnfonhf a&m[eESihf rv,a'orsm;
& ta&SUzuf (*dwf) apwDteD; awGU&Sd&onhf 'kwd, r[dE´rif; (at'D odkY xGufcGmMuonf/ udk;ESpfwdkifwdkif r[m0d[m&ausmif;wkdufü
772-792) eef;pH ckepfESpfajrmufwiG f a&;xdk;cJhaom ausmufpmü þ oHCmawmfrsm; qdwfokH;cJhonf/ oHCrdMwonf bk&ifESihfaomP
rax&ftm; ]om*kvd r[[drd ,H erð ygV0k tydóawmp wdó r[ trwf\ axmufcHcsufjzihf ckepfxyfjrihfonhf avm[ygom'ESihf
ax&emxó} NcdK;NcHa&mifh&JNyD; om*vr[max&f[laom trnfjzihf r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ tjcm;rsm;pGmaom taqmufttkH
ausmfMum;aom r[mwdórax&ftm;} (E.Z. III, p. 227.)[k &nfñTef;
azmjfyxm;onf/ ,if;ausmufpmudk om*vd,*kdPf;udk axmufcHol rsm;udk zsufqD;NyD; xdkypön;f rsm;jzihf tb,*d&d ausmif;wdkufü
wpfa,mufu a&;xdk;cJhzG,f&Sdonf/ ausmif;aqmifopfrsm; aqmufvkyf&ef tokH;jyKcJhonf/ r[m0d
1
r[m0Ho 37;39/ 0dedpä, r[mrapöm? w'g "r®duor®awm/ þonfrSm [m&ausmif;wkduf\ ajrae&mwGif v,fxGefNyD; yJyifrsm; pdkufysKd;
arC0PÖtb,trwfudkyif &nfñTef;jcif; jzpf Edkifonf/ bk&ifhqE´udk cJhonf/ wpfcsdefwnf;wGif apwd,yAÁw(r[dE¦avh)udkvnf; t
2
qefYusifonhf ,if;odkYaom udpörsKd;udk aqmif½GufEdkifavmufatmif b,*d&dausmif;wdkufrS "r®½kpdu*dkPf;0ifwdkY odrf;,lxm;cJhonf /
t&Sdeft0g&Sdonhf tjcm;yk*¾Kdvf wpfa,muf r&SdEdkifonfrSm xif&Sm;onf/
edum,o*Fusrf;? pm- 14 ü ¤if;\ trnfudk "r®du[k azmfjyjcif;rSm 1
rrSefacs/ "r®daumwd o"kZae[dorÇm0dawm = olawmfaumif;rsm;u r[m0Ho? 36? 113-117/ 37? 1-2/ edum,o*F[? pm-11-12/
2
rQw\[k csD;rGrf;cH&ol (r[m0Ho-#D? 884)/ r[m0Ho 37;3-16/ 37;76/ edum,o*F[? pm-12-13/ *dkif*gonf
2
r[m0Ho 37;38-39/ r[m0Ho 37;75 *gxmudk atmufygtwkdif; bmomjyefxm;onf –
190 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 191
bk&ifrif;\ tMurf;zuf vkyfaqmifcsufaMumifh wpfEdkifiHvkH; rdrd\trSm;udk 0efcHNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufudk jyefvnfwnf
wkefvIyfacsmufjcm;cJhMuonf/ r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ xif aqmufay;&ef uwdjyKcJhonf/ tjyeftvSef awmif;yefrIrsm;
1
ay:ausmfMum;rIrSm jynfoltjrifonf ¤if;(rif;)udk qefYusifonfh zvS,fMuNyD;aemuf aysmf½TifzG,f ajyNidrf;rI jzpfay:cJhonf /
bufodkY ajymif;vJoGm;onftxd tvGefBuD;rm;cJhonf/ bk&ifrif; odkY&mwGif pdwfqdk;trsufxGufaeMuonfh vlxkonf ta&;
ESihf teD;uyftquftoG,f&SdcJholrsm;yif rauscsrf;rIrsm;jzihf jynfh ,l&ef awmif;qdkMuonf/ bk&ifhtcspfawmf rdzk&m;rsm;teuf
2
vsuf&SdMuonf/ r[maoeonf r[m0d[m& ausmif;wdkuf\ pma&;0efcsKyf\ orD;jzpfolonf pdwfwGif emusifcgoD;rIaMumihf
jynfvlxktay: MoZmoufa&mufrIudk rqdkpavmufom oabm vuform; wpfa,muftm; oHCrdBw&[ef;udk owfypfcdkif;
oabmaygufcJhonf/ ¤if;\ teD;pyfqkH; rdwfaqG arC0PÖ t onf/ oHCrdBw\ rdwfaqG aomPtrwfudkvnf; owfypf
3
b,trwfonf rv,Zeyk'fodkY xGufajy;NyD; ppfwyftiftm; vdkufonf/ arC0PÖtrwf\ aumif;rGefonhf pDrHtkyfcsKyfrIjzihf
pkaqmif;vsuf bk&iftm; ppfaMunmcJhonf/ ,if;odkYjzihf r[m r[m0d[m&ausmif;wdkufudk jyefvnf wnfaqmufcJhonf/
aoeonf owdjyKrdoGm;NyD; ,if;tajctae\ qGJaqmifrIudk o arC0PÖtb,trwf\ wdkufwGef;csufudk vufcHaomf
abmaygufoGm;cJhonf/ rdwfaqGa[mif;jzpfMuonfh bk&ifESihf vnf; bk&ifonf r[m0d[m&ausmif;wdkuftm; rESpfoufbJ &Sd
trwfwdkYonf wdwfwqdwf awGUqkH aqG;aEG;MuNyD; bk&ifonf onf/ odkYjzpfí bk&ifonf r[m0d[m&ausmif;wdkuf wm0efcH
yk*¾Kdvfrsm;\ tjyif;txefuefYuGufrIudk vspfvsL&INyD; xdkausmif;
r[m0d[ma& ygaye? r[maoaee emodaw/ wdkuf\ e,fedrdwftwGif; aZw0eausmif;wdkufudk wnfaqmuf
0oðok "r®½kpdum? bdu©L apwd,yAÁaw/ vsuf 'u©dPm&mr odkYr[kwf 'u©dP*d&dausmif;wdkufae om*vd
]"r®½kpdu &[ef;rsm;onf (xdt k csdefu) r[maoe rif;,kwf zsufqD; ,*dkPf;0if t&Sifwdórax&ftm; vª'gef;onf/ xdkudpöESihf ywf
ypfvdkufonfh r[m0d[m&ausmif;wdkufü aexdkifMu\}[k bmomjyefNyD;
aemuf ]apwd,yAÁaw}[laom pum;vkH;udk a&SU*gxmyg ]trÁ|vH}yk'f
oufí r[m0d[m&ausmif;wdkufonf aemufwpfzef udk;vMum
ESifh qufpyf&ef ,laqmifoGm;onf/ atmufajc rSwfcsufwpfck (plV oHCmawmfrsm; uif;qdwfoGm;jyefonf/ aZw0e0d[m&udk vuf
4
0Ho? t*Fvdyfbmomjyef? pm- 37? atmufajcrSwfcsuf 5) wGif *dkifum cHol wdórax&fonf &[ef;y&dowf tv,fü tEÅdr0w¬Kjzihf
u "r®½kpdu &[ef;rsm;onf r[m0d[m&ESihf trÁ|v 0d[m&rsm;udk
ydkifqdkifoGm;aMumif; azmfjyonf/ odkY&mwGif "r®½kpduwdkYonf r[m0d[m 1
r[m0Ho? 37? 17-35/
&udk vkH;0 odrf;,ljcif;rjyKcJhacs/ ¤if;wdkYonf r[m0d[m&udk zsufqD;ypf 2
r[m0Ho 37;28 ü avcu"Dwm[k qdkonf/ odkY&mwGif edum,
vkdufaomtcgwGifrS r[dE¦avhudk odrf;ydkufcJhMuonf/
o*F[? pm- 13 ü xdkrdzk&m;onf rdzk&m;acgifjzpfNyD; vrÁuPÖ\
,if;*gxm\ bmomjyeftrSefrSm þodkYjzpfoihfonf ]aumufuspf
orD;[kqdkonf/
,kwfrmol r[maoerif;u r[m0d[m&ausmif;wdkufudk zsufqD;vdkuf 3
r[m0Ho? 37? 26-30/ edum,o*F[? pm- 13/
aomtcg "r®½kpdu&[ef;wdkYonf apwd,yAÁw(r[dE¦avh)wGif aexdkif 4
r[m0Ho? 37;38/ tEÅdr0w¬K/ (1) arxkefrI (2) cdk;rI (3) vlowfrI (4)
cJhMuonf}/ ,if;jyefvQif ]0d[m&blrd, om0g OE´0yk& 0gyd,/ {uV
psmefr*fzdkvfudk r&bJ &onf[k vdrfnmajymqdkrI[laom yg&mZdu av;
b*d&da0a[& 0god "r®½kpD[k a*gpf om*d&da,[d 0dol[ = r[m0d[m
rsKd;teuf wpfckckudk usL;vGefoltm; tEÅd0w¬K usL;vGefol[k ac:onf/
&ausmif;wdkuf ajrae&mudk xGef,ufNyD; yJrsm;pdkufysKd;Mu\/ ,if;aemuf
tb,*d&dausmif;wdkufudk vufcHol r[mwdórax&fonf tmywf
tb,*d&dausmif;wdkufrS "r®½kpdu &[ef;rsm;onf apwd,*d&dodkY oGm;
wpfckjzihf qkH;jzwfcH&aomfvnf; (tEÅdr0w¬Kjzihf r[kwfbJ) tjcm;wpf
í aexdkifMu\} [kqdkaom edum,o*F[usrf;ESihf nDñGwfonf/
196 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 193
jyefqdkcJhonfrSm þrif;vufxufwGif jzpfonf1/ xdkrax&fonf ñdkav;pm;onfh &[ef;wpfyg;udk vl0wfvJypfcJhonf/ ,if;odkY jzpf
zm[D,ef ñTef;qdkcJhonf ]r[moDv} [kt"dyÜm,f&onhf ]wmrdk &onfrSm r[m0d[m&ausmif;wdkufESihf jynfolYtjrifonf bk&if
2
uDwd} (Ta-mo-kiu-ti)ESihf twlwl jzpfEdkifonf / xdktcsdefu t udk qefYusifaomaMumihf jzpfEdkifonf/
b,*d&dausmif;wdkufonf wdk;wufxGef;um;aeNyD; r[m0d[m& r[maoerif;onf acwfNydKif tdE´d,rSmyif xif&Sm;oljzpf
ausmif;wdkuf\ vIyf&Sm;rIrsm; aemufusefaeykH&onf/ zm[D,ef onf/ taMumif;rl r[m,meAk'¨0g'tay: pdwfñGwfaom
3 1
rSwfwrf;t& tb,*d&dausmif;wdkufü &[ef; 5000 &SdNyD; aMumihf jzpfzG,f&Sdonf/ 'gXm0Housrf; wGif jrwfAk'¨pG,fawmftm;
4
r[m0d[m&ausmif;wdkufwGif &[ef; 3000 om&Sdonf / umuG,fapmifh a&Smuf&eftwGuf tdE´d,rS ¤if;xHodkY ydkYay;vdkuf
Ak'¨'gorif;\om;awmf yxr Oywdórif;vufxuf at'D aMumif;? odkYwap pG,fawmf"mwf oD[dkVfodkY qdkufa&mufoGm;
ig;&mpk tpydkif;wGif jzpfay:cJhaom iwfrGwfacgif;yg;ab;udk aomtcg ¤if;uG,fvGefNyDjzpfaMumif; rSwfwrf;wifxm;onf/
ausmfvTm;&ef &[ef;awmfrsm;\ tBuHjyKcsufjzihf **Fga&m[P[k aAm"dowåqif;wktm; &nfñTef;azmfjycsufudk yxrqkH;tae
ac:aom yGJawmfwpfrsKd;udk crf;em;pGm usif;ycJhonf/ iwfrGwf jzihf þacwfumvtwGif; awGU&Sd&onf/ ,if;onf xdktcsdefu
acgif;yg;ab;BuKHwdkif; ,if;yGJawmfudk usif;y&rnf [kowfrSwfcJh r[m,meMoZmvTrf;rdk;rI\ oufaojzpfaMumif; xif&Sm;onf/
5
onf / Oywdórif;onf tvGefMuifemwwfNyD; tvGefbmom ,if; ]aAm"dowåudk,fpm;jyK oyÜm,fvSyNyD; qGJaqmiftm;aumif;
w&m;udkif;½Idif;onhfrif; jzpfNyD; ¤if;toufxif&Sm;&SdpOftwGif; aom qif;wk}udk qifpG,fyef;ykxGif;oltjzpf ausmfMum;aom
2
¤if;\ tpm;tpmudk oHCmawmfrsm;\ vlodrsm;onfh qGrf;pm; r[maoerif;\ om;i,f aZ|wdó u ¤if;\ crnf;awmf
6 3
aqmif r[mygVdrS &,lcJhaMumif; od&onf / (r[maoe) twGuf rSmMum;rIjzihf xGif;xkcJhonf/
&[ef;jyKaeol þrif;\nDawmf r[memrrif; (at'D 403- at'D 362 wGif r[maoerif;\ t½kduft&mudk om;BuD;
431)onf aemifawmfudk rdzk&m;u owfjzwfvdkufaomtcg vl jzpfol od&darC0PÖrif; qufcHonf/ od&darC0PÖrif;onf
xGufNyD; xD;eef;wufonf/ r[memrrif;onf tb,*d&dausmif; crnf;awmf\ rSm;,Gif;aom tjyKtrltm;vkH;udk r[m0d[m&
7 8
wdkufoHCm udk MunfñdkNyD; ¤if;\rdzk&m;rSm r[m0d[m&oHCm udk oHCmawmfrsm;xHwGif awmif;yef0efcsvsuf xdckdufysufpD;oGm;rI
Munfñdkonf/ t|uxmq&mBuD; t&Sifr[mAk'¨aCmo tEk&m tm;vkH;udk txl;jyKjyifNyD; rdrd\t&Sdeft0g tmPmjzihf r[m0d[m
"yk&NrdKUodkY a&mufvmNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufü oDwif;okH; &ausmif;wdkufESihf vlxk\arwåmudk jyefvnf&&Sdatmif t&mcyf
odrf;udk aqmif½Gufonf/ vdr®myg;eyfvSonfh bk&ifonf t&Sif
1
r[m0Ho? 37;276/ r[dE´\ a½Tqif;wkudk xkvkyfapNyD; t&Sifr[dE´ oD[dkVfodkY qdkuf
2
Fa Hien, p. 107; *dkif*g\ plV0Ho t*Fvdyfbmomjyef? yxrtkyf pm a&mufrIudk txdrf;trSwfjyK&ef crf;em;vSonf yGJvrf;obifudk
rsufESm 16 rS atmufajcrSwfcsuf 5 udk Munhfyg/
3
Fa Hien, p. 102.
&ufaygif;rsm;pGm Mumatmif ESpfpOf usif;yonf/ rif;BuD;onf
4
Fa Hien, p. 107.
5 6 1
r[m0Ho? 37? 189-198/ ,if;? 37? 203/ 'gXm0Ho? pm 301-302/
7 2 3
þrif;onf ,if;ausmif;wdkufü &[ef;jyKaecJhykH&onf/ 'kwd, aZ|wdórif; (at'D 389-398) r[m0Ho? 37? 102/
8
r[m0Ho 37;212-213/
194 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 195
oD[dkVfuRef; ae&mtESHYtjym;&Sd vlOyoumrsm;ESihf &[ef;awmf awmf"mwfudk yifhaqmifcJhMuonfh rif;om;ESihf rif;orD;rsm; udk,f
rsm;udk yGJawmfodkY zdwfMum;vsuf qufcHrnfhbk&ifrsm;onf xdkyGJ wdkif r[m,meAk'¨0g'Drsm; jzpfzG,f&SdNyD; ,if;odkYjzpfíyif tb,
1
awmfudk ESpfpOf OD;aqmifusif;yatmif `rSifhwifay;cJhonf/ xdkyGJ *d&d*dkPf;&[ef;awmfrsm;ESihf a&S;OD;pGm qufoG,frdykH&onf / xdk
awmfBuD;onf qdk;½Gm;aom twdwfaeY&ufrsm;\ cg;oD;onhf t tcsdefrSpí pG,fawmf"mwftm; xdef;odrf;apmihfrIrSm tb,*d&d
1
rSwf&rIrsm; aysmufoGm;atmif aqmif½GufonfrSm xif&Sm;onf / ausmif;wkduf\ wm0efjzpfvmNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufESihf r
þrif;eef;pH udk;ESpfajrmufwGif jrwfAk'¨\ vuf,mpG,fawmf ywfoufbJ&Sdvmonf/
2
"mwfudk uvd*Fwdkif; 'EÅyk&NrdKUrS oD[dkVfodkY o,faqmifcJhonf/ od&darC0PÖrif;onf tdE´d,bk&if ork`'´*kwårif;xH oH
,if;"mwfawmfudk NrdKUawmf\ txl;taqmufttkHtwGif; odrf; tzGJUwpfck apvTwfNyD; Ak'¨*,mwGif oD[dkVfbk&m;zll;rsm;twGuf
qnf;xm;NyD; jynfolrsm; zl;ajrmfEdkif&ef ESpfpOf tb,*d&dausmif; bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfck wnfaqmuf&ef cGifhawmif;cJhaMumif;
3 2
wdkufodkY yifhaqmifonf / vnf; od&onf /
oD[dkVfvlrsKd;wdkY\ trsKd;om;a&;vu©Pm wpf&yf jzpfvm aq;ynmwwfuRrf;onfh bk&iftjzpf vlodrsm;NyD; vlrsm;
onhf ,if;jrwfAk'¨pG,fawmf"mwftm; ylaZmfrIwGif r[m0d[m& twGufa&m wd&pämefrsm;twGufyg aq;buf0ifypönf;rsm; jzefY
ausmif;wdkuf\ yg0ifjcif;rjyKcJhonfrSm xl;jcm;onf/ tb,*d&d jzL;ay;cJol Ak'¨'gorif; (at'D ig;&mpk tpydkif;) vufxufü em
ausmif;wdkufonf txl;ojzihf r[maoerif;vufxuftwGif; rnfausmf w½kwfbk&m;zl;&[ef;awmf zm[D,efonf oD[dkVfodkY<u
3
oD[dkVf r[m,meA[dkXmetjzpf tdE´d,wGif vlodrsm;onf/ pG,f vmcJhonf / þrif;onf ynm&Sifyk*¾Kdvfrsm;tm; csD;a`rSmufjcif;?
w&m;a[m yk*¾Kdvfrsm;tm; qGrf;qefawmfrsm; axmufyHhjcif;rsm;
1 4
r[m0Ho? 37? 53090/ jzifh Ak'¨omoem jyefYyGm;a&;twGuf rsm;pGm aqmif½GufcJhonf /
2
r[m0Ho? 37? 92 *gxm/ 'gXm0Ho? pm- 340/ 5
r[m"r®uxD [k vlodxif&Sm;aom r[max&fu ordkif;
(Indian Architecture usrf;udk a&;om;jyKpkol) yga&;ba&mif; (Perey
Brown)u ]pG,fawmfNrdKU ([kt"dyÜm,f&onhf) wpfcsdefwpfcgu tzdk;
wGif yxrqkH;tBudrftjzpf ygVdokwåeftcsKdUudk oD[dkVfbmomodkY
rjzwfEdkifonhf ykdifqdkifrIudk tyfEHx
S m;&m þjrihfjrwfonfh 'EÅyk&NrdKUawmf 1
onf txdrf;trSwf oauFwrsm;tm;vkH; ,cktcg aysmufqkH;oGm;NyDjzpf 'gXm"mwk0HowGif rif;om;rif;orD;rsm;onf yxrwGif "mwfawmfudk t
aomfvnf; yl&D (Pūri) odkYr[kwf bk0aeoGm& (Bhubanesvar) NrdKUrsm;\ Ek&m"yk&NrdKU\ taemufajrmufbuf&Sd arC*d&dausmif;wdkufae &[ef;
teD;0ef;usif wpfae&m&mwGif wnf&Sdonf/ vufvSrf;rDonhf xdkae&m awmfwpfyg;tm; vQKdU0SufpGm ay;tyfcJhaMumif;? &[ef;awmfu bk&ifrif;
a'o\ a&S;a[mif;ypönf; txdrf;trSwfae&mrSm taomu rif;BuD;\ tm; owif;pum; ydkYcJhaMumif; qdkonf/
2
ausmufpmwpfck wnf&Sdonhf a'gvd, awmifukef; (Daulia Hill) jzpf *dkif*g? r[m0Ho t*Fvdyfbmomjyefed'gef;? pm-39/
3
onf (,if;? pm-35)/ ],if;jrifharmufaeonhf uZ*Eémx bk&m;ausmif; Ak'¨'gorif;onf aq;tESpfcsKyfusrf;wpfapmif a&;om;cJhonf/ oaAÁoH
ae&monf ydkrdka&S;usNyD; tzdk;rjzwfEdkifaom þAk'¨"mwfawmf oD[dkVfodkY a0ZÆow¬meH? uwGm om&w¬o*F[H (r[m 0Ho? 37? 146 *gxm)/
4
<uroGm;rD 'EÅyk&NrdKU&Sd Ak'¨pG,fawmf udef;0yfawmfrlcJhonhfae&m r[kwf[k "r®bmPu0wåH/ r[m0Ho? 37? 150 *gxm/
5
rqdkEdkifonhf ae&mjzpfaMumif; wdkufwGef;vsuf&Sdonf (pm-123)/ þrax&f\ emrnf&if; tjcm;wpfck jzpfzG,f&Sdonf/ r[m"r®uxD[l
3
r[m0Ho 37;95-97/ 'gXm? pm-405-408/ Fa Hien rSwfwrf;? pm- onf ]w&m;a[m yk*¾KdvfBuD;}[k t"dymÜ ,f&onf/ a&S;acwf tcgwkef;u
106-107/ vltrsm;udk ¤if;wdkY\ trnfemrxuf ¤if;wdkY vkyfaqmifonhf xif&Sm;
onfh ykHpHrsm;jzihf rMumcP todrsm;Muonf/
200 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 197
vsuf ausmif;wdkufxJudk 0ifoGm;onf/ oHCmawmfrsm;udk &Sdcdk; vsuf oD[dkVfbmomjzihf&Sdonhf yd#uwfokH;ykH\tzGifh t|uxm
ylaZmfNyD;aemuf ylaZmfonfh txdrf;trSwfESihf aus;Zl;wifonhf usrf;rsm;udk ygVdbmomodkY jyefqdkonfrSm þ rif;vufxufwGif
1
taejzihf EdkifiHawmfudk oHCmawmfrsm;tm; vª'gef;onfudk oHCm jzpfonf / r[memrif; uG,fvGefNyD;aemuf oD[dkVfEdkifiHonf ESpf
1
awmfrsm;u ¤if;tm; jyefvnfay;tyfonf / q,fhig;ESpfxufrenf; y&rf;ywmjzpfaecJhonf/ wrD;vf tmPm
arm*¾v†merif;vufxuf jzpfay:cJhonfh ta&;BuD;jzpf&yf odrf; ajcmufa,mufu tEk&m"yk&NrdKUwGif tpOftquf tkyfcsKyf
wpfckrSm tdE´d,rS Ak'¨qHawmf"mwf auo"mwkudk oD[dkVfodYk cJhMuonf/ oD[dkVfwpfuRef;vkH; zsufqD;cH&NyD; EdkifiHawmf\ bm
aqmif,lvmjcif;jzpfonf/ uóyrif;vufxuf qdk;½Gm;onhfaeY oma&; ,Ofaus;rIESifh pD;yGm;a&;tm;vkH; ydwfyif wm;qD;jcif;cH&
rsm;twGif; tdE´d,odkY xGufajy;oGm;onfh eef;awmfESifh eD;pyfol onf/ wrD;vfwdkY tvkyftauR;jyKaeaom t&Sdeft0g&Sdonhf
odvmumvtrnf&Sd vli,fonf Ak'¨*,mwGif &[ef;tjzpfcH,l oD[kdVfvlrsKd;rsm; &SdaepOftwGif; oD[dkVfrdom;pkrsm;pGmonf a&m
2
2
onf / jrwfAk'¨qHawmfudk oD[dkVfodkY yifhaqmifcJhonfrSm trÁ [PZeyk'fodkY xGufajy;Muonf /
omraP&[k cspfpEdk; ac:a0:cH&ol tqdkyg oDvmumvyifjzpf "mwkaoerif; (at'D 460-478) onf xdkacwfxdktcsdefu
onf/ odvmumvonf bk&if\ylaZmfcsD;a`rSmufrI rsm;pGmcH &NyD; ol&Jaumif;jzpfNyD; EdkifiHawmftm; wdkif;wpfyg;wdkY tkyfcsKyfrI
tcrf;tem;rsm;twGuf oefvsufudkifaqmifol[k t"dyÜm,f& atmufrS vGwfajrmufapcJhonf/ þbk&ifonf rlvu &[ef;
onfh tod*¾g[bJGUudk yxrqkH; vufcH&&Sdoljzpfonf/ ,if;bGJU wpfyg;jzpfcJhNyD; ¤if;\ OD;av;jzpfol ynm&Sd&[ef;awmfwpfyg;u
3
onf aemiftcg EdkifiHawmf\ xif&Sm;onfh bGJUxl;*kPfxl; wpf arG;jrLapmihfa&SmufNyD; ynmoifay;cJhonf / "mwkaoerif;onf
ckjzpfvmonf/ odvmumvtm; bk&ifhESrawmfESihf xdrf;jrm;ay; vlxGufNyD; wrD;vfrsm;udk owfjzwfvsuf oD[dkVfvlrsKd;wdkY\
vdkufonf/ qHawmf"mwftm; ½kyfyGm;awmfaqmifwGif &wem tkyfcsKyfrIudk jyefvnf wnfaqmufcJhonf/ þrif;onf Ak'¨om
MuKwfjzihfxm;NyD; tcgtm;avsmfpGm yGJawmfBuD; qif,ifusif;y oemawmf wdk;wufa&;twGufa&m EdkifiHawmf pnfyifa&; t
3
onf / arm*¾v†merif;onf aemifawmfvufxufu tEÅ&m,f wGufyg rsm;pGm aqmif½GufcJhonf/ ¤if;\ vkyfaqmifrIrsm;teuf
4
ESihfBuKH&pOftwGif; rnDrñGwjf zpfaeonhf Ak'¨omoemawmftm; uvm0g0 (Kalāvāva) a&avSmifuefBuD;udk azmfjy&rnfjzpfonf /
pifMu,foefY&Sif;atmif aqmif½Gufonf/ þrif;onf r[m0d[m&ausmif;wdkuftm; tvGefMunfñdkol
arm*¾v†merif;udk ¤if;\om;jzpfol ukrm&"mwkaoe (at jzpfNyD; ausmif;aqmifBuD; 18 aqmifESihf a&uefrsm; wnfaqmuf
'D 513-522)u qufcHonf/ þrif;onf "r®o*Ðwd (oH*g,em vsuf ax&d,*kdPf;0if oHCmawmfrsm;tm; vª'gef;onf/ ¤if;
wif) wpfck jyKvkyfNyD; omoemawmfudk oefYpifapaMumif; tqdk&Sd wnfaqmufonhf tvm;wl ausmif;wdkufESihf a&uefrsm;pGmudk
vnf; ,if;*kdPf;0if oHCmawmfrsm;tm; vTJajymif; vª'gef;cJh
1
,if;? 39? 41-43/ onf/ &[ef;tokH;taqmif ypönf;rsm; trsm;tjym;udk oHCm
2
ork'´&mZ*kwårif;\ cGifhjyKcsufjzihf od&darC0PÖrif; aqmufvkyfcJhonhf
1 2
ausmif;wdkufwGif (&[ef;jyKonfrSm tjzpfEdkifqkH;jzpfonf)/ ,if;? 37? 243-244/ r[m0Ho? 38? 12-38/
3 3
r[m0Ho? 39? 44-56/ r[m0Housrf;wGif qHawmf"mwftaMumif;udk ,if;? 38? 14-17/
4
,cktcg &SmazGrawGU&Sd&ao;onhf auo"mwk0Housrf;wGif tao;pdwf ,if;? 38? 42/
jyqdkxm;aMumif; azmfjyonf (r[m0Ho? 39? 49? 58)/
198 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 199
awmfrsm;tm; vª'gef;NyD; yd#uwfokH;ykHoifMum;rI jyefYyGm;a&; taqmif ypönf;topfrsm;jzihf jynhfpkHatmif jyKjyifxm;aom
1
twGuf tvGef tm;ay;ulnDcJhonf / £ó&d, orPm&mrausmif;wdkuftvªudk vufcH&ef jiif;qdkMu
rdrdonf r[m0d[m&ausmif;wkduf\ xD;eef;ESihf ywfoufol onf/ odkYwap aemiftcgwGif ax&d, oHCmawmfrsm;onf
rdwfaqGjzpfaomfvnf; tb,*d&dausmif;wkdufü vdktyfonhf wdk; tavQmhay;NyD; ,if;ausmif;wkdufudk Ak'¨½kyfyGm;awmftm; vª'gef;
2
wufrIudk aqmif½Guf&ef arhaysmufrxm;ay / þrif;onf ax&d 1
&efcGifhjyKvsuf oG,f0dkufí tvªcHvdkufMuonf / uóyrif;
,*dkPf;tm; vª'gef;rnf[laom tMuHjzihf apwd,yAÁw (r[dE¦ onf "r®½kpdu oHCmawmfrsm;tm;vnf; ausmif;wdkufwpfck
avh)&Sd trÁw¬v0d[m&udk jyefrGrf;rHcJhaomfvnf; r[maoerif; aqmufvkyf vª'gef;cJhonf /
2
3
,if;? 46? 5/ rme0r®rif; (676-711)vufxufwGif &[ef;awmfrsm;\
,if;? 46? 3/ tvGeftrif; oufaomihfoufomae&onhf b0udkqefYusify&kH
4
r[m0Ho? 46? 24/ *dkif*gonf rpäwdw¬[laom pum;vkH;udk bmomjyef onhf wkHYjyefrIwpf&yf taejzihfa&m a&S;a[mif; bmoma&;b0udk
jcif;rjyKbJ pmzwfoltm; (,if;a0g[m&udk) ]rpäwdw¬} trnfjzihf xif
&Sm;aom ausmif;wdkufrsm;tjzpf ,lqcJhol 0duúroHC (Wickrema-
jyefvnf &Sifoefaponhf taejzihfyg yHokulvdu (yHhoulaqmif)
singha)yk*¾Kdvftm; &nfñTef;cJhonf (E.Z. I, 216, 221, 227)/ ,if;
azmfjycsuf rSm;,Gif;onfrSm xif&Sm;onf/ oem;MuifemrI (u½kPm) jcif;onf &Gmol½Gmom;rsm;tm; tvGef pdwfrcsrf;ajrUzG,f jzpfaponf/
aMumihf ig;rsm;udk jrpfqdyfwdkYü arG;jrL auR;arG;xm;jcif;rSm oD[dkVf Oyrmtm;jzihf rMumrDu oD[dkVfawmifydkif;a'o? 0gvd*rf aum&mavh
aus;½Gmrsm;ü ,aeYwdkifatmifyif xif&Sm;aom tavhtusihfwpfck (Vāligam Kōralē) e,füyg0ifonhf ueefauh aus;½Gm&Sd ,if;odkYaom
jzpfNyD; ,if;onf a&S;a[mif; tpOftvmwpf&yfudk vkdufemaeMujcif; qdyfurf;wpfckü ig;wpfaumif;udk owfjzwfcJhol trsKd;om;wpfa,muf
jzpfzG,f&Sdonf/ Ak'¨0g'D aus;vufaeolrsm;onf txl;ojzihf Oykof onf aemufqufwGJ tusKd;qufrsm;rS vGwfuif;&ef aus;½Gm bkef;
aeYrsm;ü xrif; odkYr[kwf tjcm; tpm;tpmrsm;jzihf ig;rsm;udk auR; BuD;ausmif;odkY 'PfaiG ½lyD; 10 rjzpfrae ay;aqmifcJh&onf/
arG;avh&SdMuonf/ ,if;odkY arG;jrLxm;onhf ig;wpfaumifudk owfjzwf
216 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 213
&mpkESpf q,fhESpfckeD;yg;rQ ukefvGefcJhNyD;aemuf ,cktcsdefwGif 792)onf ]ae&mtESHY&Sd ysufpD;,dk,Gif;aeonhf ewfpif(a'0ukv)
tEk&m"yk&NrdKUonf bk&ifxD;eef;pdkuf NrdKUawmftqihfrS avQmus rsm;udk jyefvnfjyKjyifaponf? ewf½kyfrsm;udk wrifwum xkvkyf
oGm;cJhNyD;jzpfNyD; ,if;\ aemufqkH;bk&ifrSm 'kwd, O',rif; aponf? jA[®Prsm;tm;vnf; rdrdpm;onhf &omrGefrsm;udk ay;
(at'D 885-896) jzpfNyD; ¤if;tm; qufcHcJholrSm 'kwd, aoe urf;onf? ¤if;wdkYtm; a½TjzihfjyKaom 0dkifuvyfwGif xnfhí EGm;
1
rif; jzpfonf/ EdkYESihf oMum;udk ay;urf;vª'gef;onf} / þ&mpkESpf apmapmydkif;u
2
a&S;acwf tqufqufwGif Ak'¨0g' vIyf&Sm;rIrsm;\ t"du tjcm;aom rif;wpfyg; onf jA[®Prsm;tm; taxmuftyHhjyKcJh
A[dkae&m jzpfcJhaom avm[ygom'wGif 'kwd,aoerif; jyef aMumif; od&onf/
vnfjyKjyifNyD; tokH;taqmiftopfrsm; vSL'gef;NyD;aemuf tcsdef ,cktcsdefrSpí &mpkESpf wpfckeD;yg;rQ yxrO',rif; (at'D
1
umvrSmyif &[ef;awmf 32 yg;rQom &Sdawmhonf / EdkifiHa&; 792-797? 'kwd,'yÜKvrif;vnf;[l) \ rdzk&m;u bdu©KeDr
t&a&m bmoma&;t&yg pdwf0ifpm;rIESihf vIyf&Sm;rItm;vkH;onf ausmif;wkdufwpfck aqmufvkyfcJhonf[laom tcsufrSwpfyg;
3
,cktcg ta&;ygrIt&a&m t½G,ftpm;t&yg tvsiftjref xif&Sm; rSwfom;xdkufonhf azmfjycsufwpfpkHwpf&m rawGU&acs /
BuD;xGm;vmaeonhf NrdKUawmfopf aygvkEé½k0odkY tvQKdtvQKd a&S;a[mif; bmoma&;taqmufttkHrsm;udk jyefvnfjyKjyifxdef;
ajymif;a½TUaeNyD jzpfonf/ odrf;jcif;? bmoma&;yGJawmfrsm; usif;yjcif;ESifh &[ef;awmfrsm;
tm; y&du©&m&Spfyg; vª'gef;jcif;rsm;rSm bk&ifrif;wdkY\ ykHrSef vkyf
1
r[m0Ho? 50? 69-70/ ½dk;vkyfpOfrsm; jzpfMuonf/
4
yxr aoerif; (at'D 831-851) tkyfcsKyfpOftwGif;
ta&;ygaom acwfumvtydkif;tjcm; jzpfvmjyefonf/ þrif;
5
00000000 vufxufü tdE´d,rS 0Zd&jy0w*dkPf; 0ifyk*¾Kdvfwpfa,mufonf
oD[dkVfodkY a&mufvmNyD; tb,*d&dausmif;wdkuftwGif;&Sd 0D&uFk
6
&m&mrausmif;ü aexkdifvsuf 0Zd&,me"r®udk a[mMum;onf /
edum,o*F[usrf;ü rwGvaoerif;onf &weokwfuJhodkYaom
pGrf;tifxufjrufonfh okwåefrsm;udk ESpfoufNyD; 0Zd&,me0g'
1
r[m0Ho? 48? 43? 144/
2
wwd, uóyrif; (at'D 717-724)? r[m0Ho? 48? 23/
3
r[m0Ho? 49? 25/
4
þrif;udk edum,o*F[usrf;ü rwGvaoe (Matva-Sena )rif;[k t
rnfay;onf/
5
,aeYtcsdefxd rnfonhf *dkPf;jzpfaMumif; twdtus rod&acs/
6
r[m0Ho? 1? 68/ edum,o*F[? pm- 16/
214 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 215
1
oifMum;csufrsm;udk vufcHcJhaMumif; jyqdkonf / xdkxuf rwG vufatmufü oD[dkVfwpfuRef;vkH; jyefvnfnDñGwfNyD; csrf;om
1
vaoerif;vufxufrS pwifí ]0Zd&,me0g'onf ,if;0g'udk <u,f0onf /
umuG,fxm;NyD; vQKdU0Sufonhf"r®tjzpf vQKdU0SufpGm usihf&aom þrif;onf ausmif;wdkufa[mif;rsm; ausmif;aqmifa[mif;
aMumifh oD[dkVfEdkifiH&Sd ynmrwwfol vlrdkufwdkYtMum; xif&Sm; rsm;udk jyefvnfjyKjyifNyD; axmufyHha&; &HykHaiGrsm;udk vGwfvyfpGm
cJhonf} [k qufvuf azmfjyxm;onf/ jyKvsuf crf;em;vSonhf y&dwf½GwfyGJESihf uqkefvjynhf yGJawmfrsm;
xdktcsdefü yef*s (Pāº¹ya)EdkifiH bk&ifonf {&mrppfwyfBuD; usif;yonf/ þrif;onf Ak'¨qif;wkawmfrsm;udka&m aAm"dowå
jzihf oD[dkVfudk usL;ausmf 0ifa&mufNyD; bk&ifheef;awmf? NrdKUrsm;ESihf ½kyfwkrsm;udkyg jyKvkyfcJhonf/ &weokwfudk a½Tjym;ay:wGif a&;
bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;udk vk,ufvsuf a½Tom;Ak'¨qif;wkawmf ckdif;NyD; ,if;a½Tjym;udk ylaZmfrI jyKonf/ ,if;onf þrif;tm;
tygt0if ¤if;wdkY wefzdk;txm;qkH; t&mtm;vkH;udk ,laqmif qdkcJhNyD; 0Zd&,me0g' MoZmvTrf;rdk;rI&SdaMumif; azmfjyonf/ þ
2
oGm;Muvsuf ]vuFmwpfuRef;vkH;udk tzdk;wefypönf;rsm;udk vk rif;onf tbd"r®mudk ½GwfzwfrIrsm; jyKvkyfaponf /
,ufcHb0odkY a&mufapvsuf crf;em;vSonhf NrdKUawmfrSm bDvl; yHhoulaqmifrax&frsm; tb,*d&d*dkPf;rS cGJxGufNyD; oD;jcm;
2
rsm; vk,ufcH&onhf tajctaersKd;jzpfoGm;onf} / yxr aoe *dkPf;wpfcktjzpf wnfaxmifcJhMuonfrSm þrif;eef;pH ESpfq,fh
3
rif;onf tEk&m"yk&NrdKUrS xGucf GmNyD; ¤if;\ usef b0tpdwf ESpfajrmufwGif jzpfonf / usefonhf eef;pHESpfrsm;wGif *dkPf;BuD;
3
tydkif;udk aygvkEé½k0NrdKUwGif ukefvGefcJhonf / okH;*kdPf;twGif; rnDñGwfrIrsm; jzpfyGm;NyD;aemuf þrif;onfyif
4
þrif;udk qufcHNyD; aygvkEé½k0NrdKUü xD;eef;pdkufol 'kwd, pifMu,fatmif aqmif½Gufay;cJhaMumif;vnf; od&onf /
aoerif; (at'D 851-885)onf yef*s EdkifiHudk usL;ausmf&ef Ak'¨ESihf [dE´L tavhtusifhrsm; ydkrdk eD;pyfvmaecJhNyD; 'kwd,
oD[dkVfppfwyfudk apvTwfonf/ ,if;ppfwyfonf oD[dkVfudk aoerif;onf ]tdk;wdkif;\ xdyfwGif tzdk;wef &wemrsm;ESihf ykvJ
vk,ufcJhonfh bk&iftm; ESdrfeif;NyD; yef*s rif;om;wpfa,mufudk vkH;rsm; tjynhfxnhfxm;aom a½Ttdk;tvkH; wpfaxmifudk jA[®P
xD;eef;tyfNyD; oD[dkVfwdkY ydkifqdkifonhf &wemtm;vkH; udk jyefvnf ta,muf wpfaxmiftm; vª'gef;vsuf ¤if;wdkYtm; &wem pD
,laqmifvmcJhonf/ pGrf;tm;jynhf tkyfcsKyfol 'kwd,aoerif; jc,fonhf a½Tom;0dkifuvyfjzihf EdkYCemxrif; auR;arG;NyD;aemuf
,if; (jA[®P) wdkYtm; a½TBudK;rsm; ay;urf;onf/ þrif;onf
1
edum,o*F[usrf;? pm- 16/ 0Zd&,meonf wefcdk;pGrf;&nfrsm;udk azmf jA[®PwdkYtm; aumif;rI&Sif rdwfaqG wpfa,muftjzpfjzihf ¤if;
jycsufrsm;jynfhaeonhf usihfpOfpepfjzpfonf (History of India Literature, wdkY\ ESvkH;om; qE´twdkif; t0wftpm;opfrsm; 0wfqifapNyD;
5
II, p 387, 392 udk½Iyg)/ rm,mZmvr`EÅ ESihf om&0*k,S (edum,? pm- crf;em;aom yGJobifjzihf 0rf;ajrmuf 0rf;omjzpfapcJhonf} /
8)uJhodkYaom 0Zd&,musrf;pmrsm;\ acgif;pOfrsm;onfyif *E¨m&D0dZÆm
tawG;tjrifrsm;udk azmfjyvsuf &Sdonf/ 1
2
r[m0Ho? 1? 33-36/ r[m0Ho? 50? 50/
2
3
r[m0Ho? 1? 50/ edum,*F[? pm-16 wdkYü tqdkygrif; rwGvaoe r[m0Ho? 50? 52/
3
rif;onf rSm;,Gif;onfh t,l0g'udk vufcHaomaMumihf xDeef;udk pGefYcGm ,if;? 50? 52/
4
xGufajy;&NyD; NrdKUawmftm; wrD;vfrsm;xH t½IH;ay;vdkuf&vsuf aygvkEé ,if;? 50? 64/
½k0NrdKUrSm aoqkH;&onf}[k azmfjyMuonf/ ,if; 50? 65-67/
220 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
vlOygoumrsm;onf *lae&[ef;awmfrsm;tm; tjcm; &[ef;
awmfrsm;xuf ydkí pdwfydkif;avhusihfrIESihf bmomw&m; tm;xkwf
rIwdkYwGif ydkrdkomvGefonf[k ,lqMuonf/ xdkYaMumihf tbd"r®m
1
0db*Ft|xm ü wdótrnf&Sdaom bk&ifonf apwd,*d&d
awmif&Sd &[ef;awmfrsm;onf tEk&m"yk&NrdKUawmf&Sd &[ef;awmf
2
rsm;xuf omvGefonf[k t,l&SdaMumif; rSwfwrf;wifcJhonf /
zm[D,efonf at'Dig;&mpktcsdefu r[dE¦avhwGifae xdkifcJhonfh
]tvGefoDvESihf jynhfpkHol orPwpfql} taMumif;udk &nfñTef;
3
xm;onf / t|uxmq&mBuD; t&Sifr[mAk'¨aCmo rax&fu
vltrsm;onf 'u©dP*d&d? [w¬dukpäd? apwd,*d&dESihf pdwåyAÁw
wdkYudk &[EÅmt&SifjrwfwdkY oDwif;okH;onhf ae&mrsm;tjzpf ,lq
4
MuaMumif; rdefYqdkonf / wrÁyPÖd'Dyt&yf&Sd plVem*vdkPf*ludk
5
ur®|mef;xdkifrnfh pHjyae&mtjzpf ,lqMuonf / O'krÁ&*d&d ('drÁK
vm*v)rSm rsm;pGmaom &[ef;awmfwdkY ur®|mef;bm0em ½IrSwf
6
&ef oGm;a&mufonhf 'kwd, xif&Sm;onhf ae&mjzpfonf / a&S;OD;
&[ef;awmfrsm;onf tjrwfqkH;jzpfNyD; xdk&[ef;awmfrsm;rSm vdkPf
*lrsm;wGif aexdkifcJhMuonf[laom ykHrSef ,kHMunfcsufudk &nf
ñTef;jcif;jzihf vdkPf*lrsm;ESihfa&m vkdPf*lae &[ef;awmfrsm;ESihfyg
qufpyfaeonfh aemufxyf pifMu,fjrifhjrwfrIudk ESpfoufapEkdif
rnfjzpfonf/
2
r[m0Ho? 39;52-53/
3
t|uxmusrf;rsm;udk a&;om;csdefu bkef;BuD;ausmif;rsm;ü qif;
EZ.III, p. 264. tH-| 4? 246/ wkawmfaqmif &SdcJhykHr&jcif;ESihf xdktcsdefu wnf&SdqJ qif;wk
4
0dok'¨dr*¾ 1? 88/ 0d-| 3? 240/ r-| 4? 246/ awmfrsm;rSm tvGefenf;yg;NyD; ,if;(qif;wkawmfrsm;)rSm &Sdcdk;
5
0dok'¨dr*¾ 1? 92/ &o0g[deD 2? 3/ "r®omvm (w&m;a[m cef;r
aqmif)[laom a0g[m&onf at'D 12 &mpk yxr y&uúr Am[krif; ylaZmfrI pepfa[mif;\ qef;opfwDxGifrI wpf&yfjzpfaomaMumifh
vufxufwkdifatmif rawGU&acs (r[m0Ho 78;42)/ ta&;rygao;jcif;jzpfonf/ ,if;qif;wkawmfrsm;udk twGif;wGif
6
r-| 1? 92/ 1
Fa Hien, p. 102-103.
242 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 243
"mwfawmfrsm;&SdrSomvQif ylaZmfp&m t&m0w¬Ktjzpf ,lqonf/ Ak'¨pG,fawmf"mwftm; xm;&Sdonhf oabmxm;ESihf ywfouf
tcsKdUaom qif;wkawmfrsm;rSm ao;i,fNyD; ajymif;a½TUí &onf/ ívnf; azmfjyyg ,lqcsufudk taxmuftyHhjyKaponf/ Ak'¨pG,f
taMumif;rl txufwGif azmjfycJhonhftwdkif; oHCmawmftm; awmf"mwftm; at'Dav;&mpk udwådod&d arC0PÖrif;vufxuf
tvªay;tcrf;tem;rsm;ü wpfae&mrS wpfae&modkY ,laqmif& wGif oD[dkVfodkY aqmif,lcJhNyD; ,if;onf tvGefta&;ygonhf
aomaMumihf jzpfonf/ ,if;odkY ao;i,faom qif;wkawmfrsm; "mwfawmfjzpfaomfvnf; at'D 5 &mpk ygVdt|uxmusrf;rsm;ü
twGuf oD;jcm;qif;wkaqmifrvdkacs? bkef;BuD;ausmif;wkduf odkYr ,if;pG,fawmf"mwfudk azmfjyjcif; r&Sdacs/ zm[D,efonf pG,f
[kwf apwd,C& odkYr[kwf aAm"dC&wGif rnfonhfae&mürqdk awmf"mwf taMumif; azmfjycJhNyD; rsufjrifoufaotjzpfjzihf ESpf
xm;Edkifonf/ xdkqif;wkawmfrsm;twGuf txl;qif;wkawmf ywfvnf jynfolrsm;tm;jyyGJtwGuf pDwef;vSnfhvnfNyD; tb,
aqmif rvdkacs/ ,if;tajctaersm;aMumifh a&S;a[mif; oD[dkVf *d&dausmif;wdkufodkY pG,fawmf"mwfudk yifhaqmifonhf pG,fawmf
1
bmom t|uxmusrf;rsm;ü qif;wkawmfaqmifudk azmfjyrnfh vSnfhyJGtaMumif; tao;pdwfudk azmfjycJhonf / þta&;tBuD;
tcGifhtvrf;r&Sdojzihf ,if;a&S;a[mif; rl&if;oD[dkVft|uxm qkH; pG,fawmf"mwftm; ygVdt|uxmusrf;rsm;ü azmfjyjcif;r&Sd
usrf;rsm;udk opöm&SdpGm rSDjirf;jyK a&;om;cJhMuonhf ygVdbmom jcif;twGuf ay;Edkifonhf wpfckwnf;aom &Sif;vif;csufrSm ,if;
t|uxmusrf;jyKq&mrsm;onf ¤if;wdkYacwfwGif qif;wkaqmif pG,fawmf"mwfudk oD[dkVfodkY r[m,me0g'\ taxmuftyHhjzihf
rsm; wnf&SdNyD;jzpfaomfvnf; ,if;wdkYudk azmfjy&ef a&;om;pOfrS yihf,lcJhNyD; ,if;pG,fawmf"mwfonf tb,*d&dausmif;wkdufydkif
1
tjyifodkYxGufoifhonf[k r,lqcJhMuacs / taejzihf xif&Sm;cJhaomaMumihfjzpfonf/ Ak'¨qif;wkawmfrsm;ESihf
Ak'¨qif;wkawmfonf oD[dkVfü txl;ojzihf r[m,me0g'DwdkY ywfoufívnf; xdkenf;twlyif jzpfzG,f&Sdonf/
tMum; a&yef;pm; vlodrsm;cJhaomaMumifhvnf; jzpfEdkifonf/ a&S;OD; qif;wkawmfaqmif\ t½G,ftpm;ESihf ykHoP²mefrnf
ygVdt|uxmusrf;rsm;udk r[m,me0g'udk tjyif;txef qefY odkYyifjzpfap tenf;qkH; at'D 5 &mpk ukefcgeD;xdtcsdefwGif xk
usifcJhonhf r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ OD;aqmifrIjzihf a&;om; xnftawmftwef BuD;rm;onhf taqmufttkHtjzpfodkY wdk;
cJhNyD; ,kHMunfpdwfcs&onhf ax&0g'*dkPf;0ifESihf r[m0d[m&tpOf wufcJhNyD;jzpfaMumif; ,kHMunfEdkifonfh om"ursm;&Sdonf/ r[m0H
2
tvmrsm;udk pdwftm;xufoefpGm `rSifwifoljzpfonfh t&Sifr[m ousrf; ü yxrarm*¾v†merif; (at'D 496-513)vufxuf oD
Ak'¨aCmoonf r[m,meESihf ywfoufonhf rnfonhf tcsuf [dkVfodkY yifhaqmifcJhonhf qHawmf"mwf (auo"mwk)udk qif;wk
udkrS &nfñTef;vdkjcif;r&Sdacs/ Ak'¨qif;wkawmfudk ESpfBudrfrQ &nf awmfaqmifwGif ylaZmfxm;cJhonf/ þAk'¨qHawmf"mwfuJhodkYaom
ñTef;cJh&mrSmyif qif;wktm; ta&;ygrIudk rjybJ qif;wkawmf tzdk;wef&wemudk Ak'¨omoemudk Munfñdkonhf Ak'¨0g'DoD[dkVf
wGif&Sdonhf "mwfawmfudkomvQif ta&;ygaMumif; azmfjycJhonf/ bk&ifwpfyg;u ckdifcHhjcif; pnf;Muyfjcif;r&Sd "mwfawmf\ vkHjcKHrI
qif;wkaqmifudkvnf; rodusKd;uRH jyKcJhonf/ vnf; raumif;onhf taqmufttkHwpfckwGif xm;cJhjcif;rSm
qifjcifzG,f jzpfonf/ tqdkyg Ak'¨qif;wkawmfaqmifrSmyif
1
odkYwap aemufwpfzufwGif t|uxmusrf;rsm;onf acwfNydKif tjzpf arm*¾v†merif;u ¤if;rdcifbufu OD;av;ESihf¤if;\ZeD;½kyfykH? jrif;
tysufrsm;ESihf taMumif;t&mrsm;udk udk;um;azmfjycsufrsm; jynfhESufae
aMumif; uREkfyfwdkY od&onf/ 1 2
Fa Hien, p. 105-107. r[m0Ho 39? 50-51/
248 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 245
1
0!Kem (Sala-va¹unā)\ tvª'gejzpfonf/ ,if;ausmufpm t onhf azmfjycsufrsm;pGmawGU&onf / xdkjzpf&yfrsm;u a,bk,s
1
a&;tom;onf at'D 12 &mpk jzpfzG,f&Sdonf / bwåomvm tm;jzihf w&m;a[mcef;rrsm;onf rsm;jym;onhf y&dowftwGuf
[laom a0g[m&ESifh wpfqufwnf;wGif ]ovmu*¾}[kac:aom vkHavmufpGm us,f0ef;jcif;r&SdbJ ywf0ef;usifrSm ajr½dkif;jzpf
opfom;jzihf jyKvkyfonhf vufrSwf odkYr[kwf wkHuifrsm;jzpfzG,f&Sd aMumif; azmfjyonf/
onfudk qGrf;a0pkudk &,l&ef qGrf;pm;aqmifodkY r0ifrD &[ef; 0d[m&tm;vkH; eD;yg;rQwGif a,bk,stm;jzihf vjynhfvuG,f
2
awmfrsm;tm; xkwfay;onhf taqmif&Sdonf / aeYrsm;ü &[ef;awmfrsm; OykofjyKuH aqmif&ef pnf;a0;onhf
2
&[ef;oHCmawmfrsm; oDwif;okH;onhf ae&mrsm;udk a,bk Oaygoxaqmif wpfck &SdNrJjzpfonf / tEk&m"yk&NrdKU&Sd bkHudk;xyf
,stm;jzihf 0d[m&? tm0go odkYr[kwf y&da0P[laom t &Sdonhf emrnfausmf avm[ygom'onf r[m0d[m&ausmif;
3 3
rnfrsm;jzihf vlodrsm;onf / odkYwap a&S;acwfoD[dkVfwGif aemuf wdkuf\ Oykofaqmifjzpfonf / þcrf;em;vSonfh taqmuf
qkH;a0g[m& ( y&da0P) [laom a0g[m&rSm txif&Sm;qkH; jzpf ttkHodkY0if&ef 0ifaygufav;ckü 0ifaygufwHcg; ('Gg&aum|u)
4 4
onf / bkef;BuD;ausmif;wkdufwpfckwGif &[ef;awmfrsm; aexdkif rsm;&Sdonf / tEk&m"yk&NrdKUawmfrSmyif xlyg&mr? r&dp0¥d (Mari-
onhf taqmifrsm;tjzpf tokH;jyKonhf y&da0P rsm;pGm&Sdonf/ cavaììi)ESihf 'u©dP0d[m&uJhodkYaom tjcm; ausmif;wdkufrsm;ü
5
tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[m0d[m&ausmif;wdkufwGif ,if;odkYaom y&d vnf; oDjcm; Oykofaqmifrsm; &SdMuonf / a&m[P (t&yf&Sd)
5
a0PESihf jymom'aygif; 364 ck &Sdonf[k qdkonf / xlyg&mr
1
apwDwGif y&da0Pta&twGuf rsm;pGm&SdNyD; ,if;wdkYteuf plV *0&0gvt*FPt&yfwGif t&d,0Hookwu f dk em,laeonhf rax&f wpf
em*rax&f oDwif;okH;cJhonfh tod*¾g[uy&da0Pudk xdktrnf yg;onf a>rayG; udkufcH&onf (tH-| 2? 105)/ trsKd;orD; wpfa,muf
jzihf uREfkyfwdkY odMuonf/ a&m[P(t&yf)&Sd wdór[m0d[m& onf pdwåawmifwGif opfyifwpfyifatmufü rwfwwf&yfNyD; w&m;em&
onfrSm cef;rtwGif; vkHavmufonfh ae&mr&SdaomaMumifh jzpfEdkifonf/
wGif at'D 9 &mpkESifh 10 &mpk ESpfrsm;twGif; y&da0Paygif; xdktrsKd;orD;\ om;i,fonf xdkopfyifatmufrSmyif olrteD; tdyfaysmf
1 2
oGm;pOf a>ra[muf tudkufcH&onf (tH-| 2? 105)/ y"med,rax&f
E.Z. III, p. 133. r[m0Ho 15? 205/ 36? 74/ 49? 32/ onf cE¨apv0d[m&ü t&d,0Hookwfudk em,laepOf tqdyfjyif;onhf
3
0d 3? 61/ 96/ 0dok'¨dr*¾ 1? 87/ r[m0Ho 44? 31/ a>rtudkufcH&onf (r-| 1? 81)/ r[m*gr (t&yf)&Sd r[m0gyd0d[m&
4
ygVdpum;vkH; y&da0PrS qif;oufvmaom oD[dkVfpum;vkH; yd&da0e[l wGif t&d,0Hookwfudk em,l&ef oGm;onhf uk×&ZÆtrnf&Sd aemufxyf
aom a0g[m&udk ,cktcg oD[dkVfwGif Ak'¨0g'ESifh ta&SUwdkif; bmom rax&fwpfyg;rSm ae&m&vdkí 0if;tjyif&Sd jrufcif;wGif &yfaecJh&onf/
pum;rsm;udk oifMum;rI\ t"dubmom&yftjzpf ydkYcsay;onhf &[ef; þrax&fonf a>ra[muf (wpfrsKd;) tudkufcH&onf (&o0g[deD 2? 4)/
oHCmESihfqdkifaom aumvdyfudkomvQif em; vnfMuonf/ 0d[m&[laom tjcm; trsKd;orD;wpfa,mufonf r[m*gr(t&yf)&Sd rPdapwD*dwf
a0g[m&udk ½kyfwkawmfaqmifudkomvQif okH;EIef;onf/ tm0go[lonf teD;&Sd "r®r@wGif w&m;em&ef oGm;onf/ eH&HteD; oJjzihf aqmhupm;
&[ef;oHCmawmf tenf;i,fom oDwif;okH;NyD; bkef;BuD;ausmif;wkduf aeonhf olr\om; a>ra[muf tudkufcH&onf (&o0g[deD 2? 3)/
wpfck\ tjcm;oGifjyifrsm;r&Sdonhf ae&mjzpfonf/ 2
r[m0Ho 34;30/ 35;85/ 36;16-17? 107/
5
edu,mo*F[? 12/ ,if;jymom'rsm;rSm rnfodkYjzpfonfudk jyqdk&efcJ,Of; 3
,if; 27? 4/
onf/ avm[ygom'ykHpH&Sdonhf pnf;a0;nDrlonhf cef;rjzpfEdkifonf/ 4
,if; 27? 41/
6
&o0g[deD 2? pm-122-123/ 5
,if; 36? 107/
246 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 247
1
pdwåvyAÁw0d[m&ausmif;wkduf&Sd *dwfuJhodkYaom tcsKdU0ifayguf aqmufttkHwpfrsKd;vnf; &Sdonf / rnfonhf taqmufttkH
1
rsm;wGif 'Gg&ygvu½lyac: wHcg;apmihf½kyfrsm;&Sdonf / pdwåv trsKd;tpm; jzpfonf rnfonhf&nf½G,fcsufjzihf tokH;jyKcJhonf
yAÁw&Sd OykofaqmifwGif awGU&onhf ½kyfykHrsm;rSm bdu©KeDi,f wpf [lonfwdkYudk qkH;jzwfay;Edkifonfh tajctaer&Sdacs/ tu,fí
yg;onf ,if;wHcg;apmihf½kyfykHudk ai;Munhf&if; twGif;ü jzpfay: tm&fwef (Ayrton) \ &weygom'[lonfudk ]qifcHtaqmuf
vmonhf jyif;jyonhf &m*pdwfaMumihf aoqkH;oGm;aMumif; t| ttkH} (Elephant Stablee) tjzpf azmjfycsufudk oabmwlvQif
uxmusrf;rsm;ü azmfjycH&avmufatmif tvGeftrif; vSyNyD; ,if;onf y&dowftrsm; pka0;onhf tcrf;tem;rsm;twGuf
2
touf0ifMuonf / &nf½G,faom taqmufttkHBuD; jzpfonf/ pG,fawmf"mwfESihf
tcsKdUbkef;BuD;ausmif;rsm;ü aESmif;acwfrsm;wGif "mwkom tjcm;"mwfawmfrsm;udk trsm;jynfoltm; jyorItwGuf &nf½G,f
2
vm odkYr[kwf "mwka*[[kac:onhf Ak'¨"mwfawmfrsm;udk xdef; cJhovm;[lonfudk rqdkEdkifacs /
3
odrf;xm;&ef taqmufttkH &SdcJhonf / ,if; taqmufttkHrsm; bkef;BuD;ausmif;wdkufwkdif;wGif &[ef;awmfrsm;udk qGrf;pm;
rSm qHawmf"mwfESihf pG,fawmf"mwfuJhodkYaom txl;"mwfawmf aomufzG,fjzihf tvkyftauR;jyKonhf bwåomvm[kac:onhf
3
rsm;udk xdrf;odrf;&ef ,cifu aqmufvkyfcJhonhf taqmufttkH qGrf;pm;aqmifwpfck &Sdonf / rlvu a'0geHyd,wdó rif;BuD;
rsm;tm; twkjyKí aqmufvkyfcJhjcif; jzpfzG,f&Sdonf/ qHawmf aqmufvkyfcJhonhf r[m0d[m&ausmif;wdkuftwGif;&Sd bwåom
4
"mwf udef;0yf&m taqmufttkHudk azmfjyNyD;jzpfonf/ tEk&m" vmrSm r[mygvd[k xif&Sm;onfudk uREkfyfwdkY odMuonf /
yk&NrdKU&Sd 'gXm"mwkC&(pG,fawmfwkduf)onf bmoma&;t& t ,if;qGrf;pm;aqmifonf oHCm*dkPf;uGJrsm; jzpfay:NyD;aemuf
vGef ta&;ygaom vSyonhf taqmufttkHjzpfNyD; bkef;BuD; rSmyif *dkPf;*P rcGJjcm;bJ tEk&m"yk&NrdKU&Sd t"duausmif; wdkuf
ausmif;wkdufESihf qufxm;onf/ at'D 7 &mpkwGif w½kwf&[ef; BuD;rsm;&Sd oHCmawmftm;vkH;udk qGrf;vSL'gef;cJhonfh A[dkXme jzpf
5
awmf [l,ifqef azmfjyonfhtwkdif; tenf;qkH; bk&ihfeef;awmf cJhonf / r[mygvdaqmifwGif csufNyD;xrif;rsm;udk xnfhonfh
4 6
ESihf qufoG,fxm;onf / pG,fawmfbk&m;ausmif; taqmufttkH ausmufavS odkYr[kwf ausmufcGuf&Snf &Sdonf / ausmufcGuf
5
wGif t*Fawjzihf jyKvkyfonfh ESpfoufzG,f qif½kyfrsm;&Sdonf / &Snfrsm;teuf wpfckwGif awGU&onhf ausmufpmwpfckü *v
tenf;qkH; r[m0d[m&? aZw0eESihf tb,*d&duJhodkYaom em0g (galnāv) ausmufavS[laom trnfwpfckudk awGU&onf/
ausmif;wdkufBuD; tcsKdUwGif &weygom'[k xif&Sm;onhf t ,if;ausmufcGuf&Snfonf "mwfawmfrsm;udk apmihfxdef;&ol ov
1 1
ykHrSeftm;jzihf tEk&m"yk&NrdKUESihf tjcm;ae&m;rsm;&Sd a&S;a[mif;taqmuf r[m0Ho? 35;7/ qefcsDwGifvnf; &wej*[ [kac:aom taqmuf
ttkHysufrsm;rS od&orQ a&S;acwfrsm;wGif bmoma&; taqmufttkH ttkHwpfck&Sdonf (Corpus Inscriptionum Indicarm III, p. 202).
2
trsm;pk\ 0if0wGif tapmifhausmufwkH;rsm; &SdMuonf/ y&e0dweyk*¾Kdvfu &wemokH;yg;tm; &Sdckd;ylaZmf&ef oD;jcm;aqmufxm;
2
tbd-| 2? 480/ 'D-| 3? 170/ onhf taqmufttkHjzpfzG,f&Sdonf[k ,lqcJhonf (EZ. III, p. 226.n.4.)/
3 3
r[m0Ho 37;15 (at'D 4 &mpk)/ plV0Ho 46;29 (at'D 7 &mpk)/ r[m0Ho 15? 205/ 20? 23/ 36? 12/
4 4
5
Hiuen Tsiang, XI,, p. 429. 'Dy0Ho 17? 92/ r[m0Ho 15? 23/
5
r[m0Ho? 38;8/ &o0g[deD 2? 51/ Fa Hien, p. 105; Hiuen Tsian, p. 250.
6
r[m0Ho 41? 67/
252 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 249
1
odkYaom a&S;acwfrsm;ü pmMunfhwdkufrsm; r&SdcJhonfrSm jzpfEdkif 363 ck&Sdonf / ,if;ausmif;wdkufBuD;ü odvmyó,y&da0P
2
zG,f&Sdaomfvnf; bDpD wpf&mpkwGif yd#uwfokH;ykHudk ayxuf [l aomtrnfrSm pmayü xif&Sm;onf / bk&ifrif; rsm;pGmwdkY
tu©&mwifcJhaMumif;od&ojzihf tEk&m"yk&ESihf r[m*grNrdKUrsm;&Sd wnfaqmufcJhonfh 0d[m&rsm;pGmwdkYü y&da0Paygif;rsm;pGmtm;
ausmif;wdkufBuD;rsm;ü usrf;pmtkyfrsm; pkaqmif;xm;cJhonfrSm azmfjycsufrsm;udk ordkif;usrf; ae&mrsm;pGmwGif awGU&onf/ vuf
oHo,jzpfzG,f rvdkonhfjyif 'Dy0HoESihf r[m0Housrf;rsm;udk aq;&ef &nf½G,fcsufjzihf &[ef;awmfrsm; aexdkifonhf ae&m
at'D 4 &mpkESihf 5 &mpkESpfrsm;twGif; a&;om;cJhonf/ r[m a&SUwGif a&tdk;rsm; wnfxm;NyD; a&tdk;xJrSa&udk cyf,l&ef a&
3
0Housrf;ü t&Sifr[mAk'¨aCmoonf *E¦mu&0d[m&ü oDwif; rIwf (U¼uñka) udk tokH;jyKonf /
okH;aexdkifNyD; ¤if;\t|uxmusrf;rsm;udk a&; om;cJhaMumif;ESihf &[ef;awmfrsm; aexkdifonhf taqmifrsm;tMum;wGif y"me
,if;taqmufttkHudk yÍör uóyrif; (at'D 913-925)u C&[kac:onhf aemufxyf ta&;ygonhf taqmifwpfrsKd;&Sd
1
jyefvnfjyKjyif rGrf;rHcJhaMumif; rSwfwrf;wifcJhonf / ,if; (*E¦m onf/ ,if;trnfonf rlvtm;jzihf ur®|mef;bm0em tm;xkwf
u&0d[m&)onf r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ yd#uwfwdkufudk onhf taqmifjzpfonf/ odkYwap aemiftcgwGif,if;ausmif;
&nfñTef;cJhovm;[lonfudk rod&acs/ aqmif\ txl;&nf½G,fcsufudk arhaysmufvdkufNyD; ,if;trnf
emr usefaecJhonf/ aemiftcgwGif ,if;y"meC&onf bkef;BuD;
1
ausmif;wdkufwpfck\ y"meem,uq&mawmf oDwif;okH;onhf
,if; 37? 243/ 41? 67/ taqmif jzpfvmykH&onf/ odkYjzpfí t&Sifr[mAk'¨aCmoonf
y"meC&ausmif;aqmifwGif oDwif;okH;aexdkifonhf r[m0d[m&
ausmif;wkduf\ y"meem,ujzpfonhf oHCygvrax&fudk zl;
00000000 4
awGUcJhaMumif; od&onf / orEÅygom'dum 0denf;t|uxmwGif
vltrsm;onf yJGawmfaeYrsm;wGif y&da0P (oHCmawmfrsm; oD
wif;okH;onhf ausmif;aqmif) rsm;ESihf y"meC& (em,uq&m
awmfrsm; oDwif;okH;onhfausmif;aqmif) rsm;odkY 0ifa&mufMuNyD;
yd#uwfokH;ykH uRrf;usifonhf q&mawmfrsm;ESihf w&m;a[m "r®u
xdu q&mawmfrsm;tm; tjcm;&[ef;wpf&mESifhtwl yifhzdwfMu
5
aMumif;qdkonf / wpfcgwpf&HwGif w&m;a'oemrsm;udk y"me
6
C&rSmyif a[mMum;onf / y"meC&udk ur®|mef;tm;xkwfonhf
1
E.Z. III, p. 223.
2 3
&o0g[deD 2? pm-59/ r-| 2? 284/ 0dok'¨dr*¾ 1? 337/
4
r[m0Ho 37;232/
5 6
0d-| 3? 69/ r-| 1? 81/
250 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 251
1
taqmiftjzpf oD;oefYtokH;jyKcJhvQif tjyifrSvmolrsm;tm; 0if tcrf;tem;udk ykHrSef aqmif½Gufjcif;r&Sdacs / pBuFefaqmifwpfck
a&mufcGifhESihf awGUqkHar;jref;jcif; zdwfMum;jcif;rsm;jzihf aESmihf,Suf odkYr[kwf t&Sifr[dE´ tokH;jyKcJhonhf pBuFefvrf;wpfckudk r[m0d
2
rIudk cGifhjyKjcif;rSm roihfouJhodkY xif&onf/ [m&ausmif;wdkuf twGif; &nfñTef;aomfvnf; aESmif;acwfrsm;ü
at'D 5 &mpkcefYxd tapmydkif;umvuyif y"meC&onf pBuFefrsm;udk azmfjycsufrsm; ordkif;rSwfwrf;rsm;ü rawGU&ay/ odkY
rlv&nf½G,fcsuf trSefwu,f rwnf&Sdawmhaomfvnf; a&S; &mwGif pBuFefaqmifudk ur®|mef;xdkif&ef ta&;BuD;onhf t
a[mif; bkef;BuD;ausmif;ESihfqdkifaom tavhtusihf t<uif; aqmiftjzpf ,lqcJhonf/
tusef wpfcktaejzihf usefaecJhykH&onf/ odkYr[kwf y"meC& bkef;BuD;ausmif;wdkuf\ tjcm;oGifjyifrsm;teuf wpfckrSm
3
wGif oDwif;okH;onfh q&mawmfrsm;onf xkH;pHtaejzihf aeYpOf 0pöuk#d odkYr[kwf a&tdrfjzpfonf / bkef;BuD;ausmif; Oypm
em&DtwefMum w&m;xkdifcJhykH&onf? odkYr[kwf ur®|mef;xkdifjcif; twGif;&Sd oihfwifavsmufywfaom ae&mrsm;wGif wHjrufpnf;ESifh
tpm; *gxmrsm; okwåefrsm;udkyif ½GwfyGm;cJhykH&onf/ odkY&mwGif xif;rsm;udk odkavSmifxm;&eftwGuf oD;jcm;wJrsm;&Sdonf/ xdkYjyif
,if;y"meC&udk ,aeYacwf Oaygoxaqmifrsm;uJhodkY a&S; trsm;aomufokH;&eftwGuf a&tkd;rsm;xm;&dSonhfae&m yged,
1 4
acwfrsm;wGif ausmif;wdkufBuD;wpfck\ r&Sdrjzpfvdktyfaom t rmvuae&mvnf; &Sdonf /
pdwftydkif;wpfcktjzpf ,lqcJhonf/ ,aeYacwf oD[dkVfwGif Oayg ygVdt|uxmusrf;rsm;rSma&m ygVdordkif; rSwfwrf;rsm;rSmyg
oxaqmifudk a,bk,stm;jzihf aexdkifp&mtaqmuf ttkH tEk&m"yk&acwfü yd#uwfpmMunhfwdkuf wpfcktm; &nfñTef;
tjzpf tokH;jyKaomfvnf; bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfck\ r&Sdrjzpf xm;csuf rawGU&onfrSm thHMozG,fjzpfonf/ at'D 12 &mpk
5
vdktyfaom oGifjyifwpfcktjzpf,lqNyD; xdktaqmifwGif OykofjyK yxry&uúrAm[krif; vufxufa&mufrS yd#uwfpmMunhfwkduf
wpfckudk wkduf½kduf yxrqkH; &nfñTef;onfudk awGU&onf/ ,if;
1
y"meC&udk oD[dkVfbmomjzihf yd,*Fv (piyangala)[kac:onf/ r[dEÅ 1
avh (t&yf)wGif&Sdaom pwkw¬ r[dE´rif;\ urÜnf; ausmufjym;rsm;ü oD[dkVf&Sd acwfopf bkef;BuD;ausmif;rsm;wGif Oykofaqmifonf a,bk,s
yd,*Fv a0g[m&udk azmfjyrI yg&Sdonf (EZ. I, p. 95.)/ xdktwl yÍör tm;jzihf 0gwGif;umvtwGif;omvQif 0denf;uHaqmifrIrsm;twGuf tokH;
uóyrif;\ aZw0e ausmufzsma&;pm (EZ. I, p. 47)? yÍör uóy jyKonf/ tcsKdUausmif;wdkufrsm;wGif pBuFefaqmifudkyif ur®|mef;xdkifjcif;
rif; rm!dvd*d&d, (Mä¹iligiriya) ausmufpm (EZ. II, p. 25)? 0obrif;\ twGuf tokH;rjyKaomfvnf; ausmif;wdkufwpfck\ oGifjyiftaejzihf
ay½krm,uFkvrf (Perumäi-yaºkulam) ausmufxGif;pm (EZ. II, p. 28)? awGU&onf/
2
,ck udkvrfbdk jywdkufwGif&Sdonhf wdór[m&mr ausmufzsmxGif;pm r[m0Ho 78? 37/ 'ka0 p ayg|umva,/
3
(EZ. III, p. 106) ESihf rEémuapäa[&d (Mannar Kacheheri) ausmufpm þae&mü tEk&m"yk&NrdKU tjyifywfvrf;&Sd taemufzuf bkef;BuD;ausmif;
(EZ. III, p. 103)wdkYjzpfonf/ wdkufrsm;ESihf tjcm;a&S;a[mif;ae&mrsm;wGif awGU&onhf wefqmqifxm;
at'D 10 &mpkcefYwGif yd,*FP[laom a0g[m&udk tdrfjzpfap onhf usifi,ftdrf (tjzpf) ausmufwkH;rsm;udk tm½kHpdkufMunhfrnfqdkygu
awmjzpfap vlolreD; qdwfNidrfonhf ae&mtm;vkH;udk azmfjy&ef wlnDpGm pdwf0ifpm;zG,faumif;rnfjzpfonf/ ,if; usifi,ftdrf ausmufwkH;rsm;ESihf
okH; EIef;cJhonf/ "rÜd,mt#K0g*g#y' (usrf;) u ygVd tE¨0eudk t'F0e ywfoufí auseyfzG,f &Sif;vif;csufrsm; ray;Edkifao;bJ&Sdonf/ Archa-
(Añdavana) yd,*Fv[k &Sif;jyonf/ odkYwap rlvblwtm;jzifh yd,*Fv eological Survey of Ceylon, Vol. I, p. 56. udk½Iyg/
4
odkYr[kwf y"meC&[lonf taqmufttkHwpfjzpfonf/ 0d-| 3? 70? tH-| 1? 27/
5
r[m0Ho 78? 37/ 'ka0 p yd#umva,/
256 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
1
ESihfywfoufNyD; tpyxrwGif jypfwif a0zefcJhMuonf /
avmuDa&;ESifhqdkifonhf &mxl;rsm;r&Sdonhf a&S;acwfrsm;wGif
bkef;BuD;ausmif;tkyfcsKyfa&;rSm tawmf &Sif;vif;onf/ em,u
a½G;cs,frI pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;udk xdef;odrf;jcif;ESihf ae&mudk
oefY&Sif; oyf,yfpGm xm;&Sdjcif;rsm;uJhodkYaom wm0efrsm;om jzpf
onf/ odkYwap aemiftcgwGif &[ef;oHCm OD;a&wdk;wufvm
jcif;ESihf vloltrsm;tjym; vma&mufrIudk zdwfac:vsuf&Sdonhf
bmoma&; oauFwrsm; trsm;tjym;wnfaqmufrIrsm;ESihftwl
ausmif;wkdufwpfck\ pDrHcefYcGJa&;onfvnf; XmecGJrsm;pGm &Sdonhf
NyD;jynhfpkHonhf Xmewpfck\ tpdwftydkif; jzpfvmykH&onf/
ausmufpmrsm;u a&S;acwfoD[dkVf bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; tkyf
csKyfa&;pepf\ pdwf0ifpm;zG,f ykHoP²mef wpf&yfudk uREkfyfwdkYtm;
2
ay;xm;onf / ,if;ausmufpma&; rSwfwrf;trsm;pkrSm at'D 9
&mpkESihf 10 &mpkacwfyif jzpfaomfvnf; &nfñTef;xm;onhf tkyf
csKyfa&;pepfrSm ykHpHwl a&S;OD;pHepfrsm;ay:wGif tajccHxm;aMumif;
00000000
288 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
xm;&efESihf rdrdaexdkifonhfae&mü tpm;taomufrsm;udk csuf
jyKwf&ef wm;jrpfxm;onf/ &[ef;awmfrsm; udk,fwdkif csufjyKwf
&efvnf; wm;jrpfonf/ odkY&mwGif &mZN*dK[fNrdKUü iwfrGwfacgif;
yg;rIESihf BuKHBudKufpOf ,if;0denf;odu©myk'frsm;udk ajymif;vJ&ef
cGifhjyK awmfrlcJhonf/
iwfrGwfacgif;yg;pOftwGif; vltrsm;onf &[ef;awmfrsm; tcef; 10
tm; vkdtyfonhf tpm;tpmrsm;udk axmufyHhMuonf/ ,if;qGrf; &[ef;awmfrsm;\ vl rIb0 1
qefrsm;udk rdrdwdkY oDwif;okH;onhf ae&mrsm;ü odrf;qnf;xm;&ef wdk;wufrIrsm;
wm;jrpfaomaMumihf &[ef;awmfrsm;onf ,if;wdkYudk tjyifwGif
odrf;qnf;xm;&onf/ aMumif? <uufrsm;ESihf tjcm;aomwd&dpämef 0de,yd#uwGif uREkfyfwdkY avhvmod&Sd&onfhtwdkif; jrwfAk'¨ouf
rsm; ,if;wdkY pm;ypfMuNyD; olcdk;rsm;ESihf qmavmif rGwfodyfolrsm; awmfxif&Sm;&SdpOftxd apmpD;pGmuyif &[ef;awmfrsm;\ aexdkif
,if;wdkY cdk;,loGm;Muonf/ ,if;jzpf&yfudk Ak'¨&Sifawmfjrwftm; rIb0onf vlrIa&;ESihf pD;yGm;a&; ajymif;vJoGm;onfhtwdkif;
avQmufxm;aomtcg Ak'¨u tpm;taomufrsm;udk aexdkif&m tcsdeftcg ae&ma'otavsmuf pwifajymif;vJcJhaMumif; &Sif;
tcef;wGif;ü odrf;qnf;&ef cGihfjyKawmfrlonf/ odYw k ap csufjyKwf vif;pGm awGUjrifEdkifonf/
jcif;udk tjyifrSmyif jyKae&qJjzpfonf/ qmavmif rGwfodyfae &[ef;awmfrsm;onf rlvwGif okH;r&í vTifhypfxm;onfh
olrsm;onf csufjyKwfaeonhf ae&mwpf0dkufwGif pkjyKH a&mufvm ydwfp tydkif;tprsm;udk csKyfpyfxm;onhf yHhoulouFef;udk 0wf
Muonf/ ,if;odkYjzpfjcif;onf tBuD;tus,f taESmihft,Suf ½kHavh&SdcJhonf/ odkYwap aemiftcgwGif emrnfausmf aq;q&m
jzpfNyD; &[ef;awmfrsm;onf at;csrf;pGm rpm;aomufEdkifMuacs/ BuD; ZD0u\ awmif;yefrIaMumifh Ak'¨&Sifawmfjrwfu &[ef;awmf
Ak'¨odawmfrlaomtcg &[ef;awmfrsm;tm; tpm;tpmudk aexdkif rsm;tm; vlOygoumwdkY vª'gef;onhf ouFef;udk 0wf½kH&ef cGifhjyK
&mausmif;0if;twGif;rSmyif csufjyKwf&ef cGifhjyKawmfrlonf/ odkY awmfrlcJhonf/ ,if;odkYaom tcGifhtvrf;udk &&SdoGm;aomtcg
wap iwfrGwfacgif;yg;pOftwGif; &&Sdonhf tpm;tpmtrsm;pk vltrsm;onf &[ef;awmfrsm;tm; vª'gef;rnhf ouFef;rsm;udk
udk uyÜd,um&ursm;u ckd;,lMuojzihf &[ef;awmfrsm;tm; t tvQHy,fjzpfatmif jyKvkyfvmMuonf/ wpfcgwpf&HwGif vlrsm;
enf;i,frQom auR;arG;Edkifonf/ xdkudpöudk Ak'¨ odawmfrlaom onf bkef;BuD;ausmif;ü rdrdouFef;udk tvªcHvdkonfh &[ef;r&Sd
tcg &[ef;awmfrsm;tm; udk,fwdkifcsufjyKwfcGifh jyKawmfrlonf/ ojzihf ouFef;rsm;udkydkufNyD; tdrjf yefcJh&onf/ ,if;ta&;ay: jzpf
tpm;taomufESihf ywfoufonhf 0denf;odu©myk'f rsm;pGmwdkYudk &yfudk Ak'¨&Sifawmfjrwf owdjyKrdoGm;aomtcg Ak'¨&Sifawmfjrwf
,if; iwfrGwfacgif;yg;rI umvtwGif; jyKjyifajymif;vJawmfrl onf MunfndKolwdkY vª'gef;onhf ouFef;udk vufcH,lrnfh pD0&
onf/ odkYwap iwfrGwfacgif;yg;rI Nidrf;oGm;aomtcg ,if;jyif y#d*¾g[u &[ef;wpfyg; cefY&rnf[k odu©myk'f ynwfawmfrl
qifrItm;vkH;udk jyefí½kyfodrf;awmfrlvsuf odu©myk'fa[mif;rsm; onf/ odkYjzifh ouFef;vufcHol\ ae&mudk pDrHawmfrlonf/ odkY
1
udk usihf&rnfjzpfaMumif; ynwfawmfrlonf / wap ouFef;vufcHonfh &[ef;rsm;onf ouFef;udkvufcHNyD;
1
oifhawmfonfhae&mwGif odkrDS;odrf;qnf;jcif;rjyKbJ ae&mwum
0d 3? 305? 313/
286 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 287
wGif ouFef;udk ypfxm;ojzihf ouFef;rsm; aqG;ajrUukefonf/ vdkufemusihfokH;vsuf&SdpOf t&Sifr[mupöm,e\ wynhf t&Sif
1
,if;aemuf Ak'¨&Sifawmfjrwfu ouFef;udk odrf;qnf;onhf pD0& aomPonf t0EÅdwdkif; rS om0w¬dodkY Ak'¨&Sifawmfjrwftm; zl;
ed'[u &[ef;udk cefYtyfwm0efay;&ef ynwfawmfrlonf/ odkY ajrmf&ef oGm;a&mufcdkufwGif q&mjzpfol t&Sifr[mupöm,e
&mwGif ,if;&nf½G,fcsuftwGuf oifhawmfonhf ae&mr&Sdojzihf udk,fpm; Ak'¨&Sifawmfjrwftm; þodkY avQmufxm;onf ]&Sifawmf
ouFef;rsm;udk ae&mwumwGif pkykHxm;ojzifh ydk;½Gcsykef;wdkY udkuf jrwfbk&m;? t0EÅdwdkif;wGif &[ef;awmfrsm; tvGef&Sm;yg;ygonf/
pm;ukefjyefonf/ odkYjzpfí Ak'&¨ Sifawmfjrwfonf &[ef;awmfrsm; odkYjzpfí &[ef;ta&twGuf tenf;i,frQjzihf OyorÜ'uHaqmif
tm; odkavSmif½kH b@m*g&wpfck wnfaqmuf&ef ñTefMum;awmf &ef cGifhjyKawmfrlyg/ t0EÅdwdkif;ü vrf;rsm;rSm tvGef Murf;wrf;vS
rlonf/ ,if;aemuf ,if;odkavSmif½kHudk Munhf½Iapmihfa&Smufonhf ygonf/ odkYjzpfí xdkt&yfü wpfckxufydkaom om;a&pjzihf jyK
&[ef;wpfyg;udk pDrH&jyefonf/ ,if;odkY odkrSD;pkaqmif;xm;onhf vkyfonhfzdeyfudk pD;cGifhvnf; jyKawmfrlyg/ t0EÅd wdkif;om;wdkYonf
ouFef;rsm;udk cJGa0&mü &[ef;awmfrsm;tMum; tcuftcJrsm;ESihf rMumcP a&csKd;jcif;udk ESpfoufMuygonf/ odkYjzpfí rMumcP
jcm;em;csufrsm; jzpfay:vmonf/ ,if;rESpfNrdKUzG,f udpörsm;udk a&csKd;&ef cGifhjyKawmfrlyg/ EdkifiH tv,fydkif;rSm vltrsm; zsmMurf;
a&Smif&Sm;&ef Ak'¨&Sifawmfjrwfonf &[ef;awmfrsm;tm; oihfwihf udk tokH;jyKouJhodkY t0EÅdwdki;f rS vltrsm;onf om;a&rsm;udk
avsmufywfpGm ouFef;rsm;udk cGJa0ay;&ef ouFef;cGJa0ay;ol xdkifp&mtjzpf tokH;jyKMuygonf/ odkYjzpfí xdkNrKdUwGif om;a&
pD0&bmZu &[ef;awmfwpfyg;udk cefYtyf&jyefonf/ ,if;odkYjzifh e,fudk xdkifp&mtjzpf tokH;jyK&ef cGifhjyKawmfrlyg}/
ouFef; ESihfywfoufonhf 0denf;pnf;urf;rsm; ta&twGuf rsm; txufyg awmif;yefrIaMumifh Ak'¨&Sifawmfjrwfonf oHCm
1
jym;vmcJhjcif;jzpfonf / awmfrsm;tm; pk½kH;vdkufNyD; ,if;odu©myk'f tm;vkH;udk t0EÅdwdkif;
0de,pnf;rsOf;rsm;wGif erlem rsm;pGmrSm tajctaeopfrsm; wGifomru rZÑdra'otjyif&Sd EdkifiHtm;vkH;twGufyg ajymif;vJ
ESihf udkufnDap&ef aemufqufwGJ pnf;rsOf;rsm;jzihf rlvynwfNyD; ay;cJhonf/ xdktcsdefrSpí rZÑdra'o tjyifzuf&Sd &[ef;awmf
odu©myk'frsm;udk jyefvnfjznfhpGufxm;ykHudk azmfjyonf/ Oyrm rsm;onf 0denf;uRrf;usifonhf &[ef;awmf wpfyg;tygt0if
tm;jzihf *PabmZe (bkHqGrf;) ESihf ywfoufonhf pnf;rsOf;udk &[ef;ig;yg;jzihf OyorÜ'uHaqmifvmEdkifonf? om;a&p wpfp
2
ckepfBudrfxufrenf; jyefvnfjyKjyifxm;onfudk awGU&onf / xufydkí jyKvkyfxm;onfh zdeyfudk pD;vmEdkifonf? ESpfouforQ
wpfcgwpf&H 0de,pnf;rsOf;rsm;onf a'oqdkif&m tajc a&udk tBudrfBudrf csKd;vmEdkifonf? om;a&cif;udk xdkifp&m tjzpf
2
taersm;aMumifh ajymif;vJoGm;onf/ rlvynwfcsufrsm;t& Oy tokH;jyKvmEdkifonf /
orÜ' (&[ef;cH) uHaqmif&ef oHCmq,fyg;vdkonf? om;a&p wpfcgwpf&HwGif iwfrGwfacgif;yg;rIonf &[ef;awmfrsm;
wpfckxuf ydkí jyKvkyfxm;aom zdeyfudk tokH;rjyK&? ESpfywf oufaomihfoufom jzpfa&;twGuf tpm;taomufESihf ywf
wpfBudrfxuf ydkía&csKd;jcif;udk wm;jrpfonf? ta& odkYr[kwf oufonhf 0denf;odu©myk'fwpfcsKdUudk jyKjyifajymif;vJ&ef vdktyf
om;a&rsm;udk xkdifckHrsm;tjzpf tokH;rjyK&/ ,if;odu©myk'frsm;udk onf/ &[ef;awmfrsm;tm; tpm;taomufrsm;udk odrf;qnf;
1
1
0d 3? 397 ½Iyg/ OaZÆeDNrdKU? tdE´d, tv,fydkif; *Ggvd,m (Gwalior) jynfe,f/
2
2
0d 2? 98/ (*PabmZeodu©my')/ 0d 3? 288/
292 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 289
wdk;wufpjyKvmonfh tajctaersm;aMumifh b0\ obm0rSef azmfjyNyD; erlemtenf;i,frSm 0denf;odu©myk'frsm; ynwfrI
rsm;udk &ifqdkifvm&NyD; 0de,odu©myk'frsm;udk rlvykHpHtwdkif; ESihf ,if;odu©myk'frsm;udk jyefvnf jyKjyifjznfhpGufrIwdkYrSm tcsdef
vdkufemusihfokH;&ef cufcJaMumif; qifjcifrdvmMuonf/ &mZ tcgESihf ae&ma'orsm;udk taMumif;jyK&NyD; vlrIa&;ESihf pD;yGm;a&;
N*dK[foH*g,em qkH;jzwfcsufonf 0denf;odu©myk'frsm;udk wpfpkH tajctaersm;\ vTrf;rdk;rI cH&aMumif; azmfjyMuonf/
wpf&m ajymif;vJjyKjyifrIudk qefYusifcJhonf/ odkYjzpfí 0denf; Ak'¨&Sifawmfjrwf\ oHCmudk tkyfcsKyfrIonf ppfrSefonhf
odu©myk'f\ pmom;udk rajymif;vJ? t&Sifr[muóyrax&fBuD; 'Drdku&ufwpfpepf wpfckESihfwlonf/ trSefpifppf Ak'¨onf oHCm
xdkrQ tav;ay; csrSwfcJhonhf jynfolwdkY\ jypfwifa0zefrIudk awmfrsm;tm; trdefYay;Edkifaomfvnf; ,if;tmPmudk wpfBudrf
roihfa&mufapbJ &[ef;awmfrsm;onf ¤if;wdkYudk,fwdkif tcsif; wpfcg tokH;jyKcJhaMumif; rawGU&acs/
csif; oabmwlnDrIr&SdbJ 0denf;odu©myk'frsm;udk t"dyÜm,fzGifhqdk r[my&dedAÁmeokwfawmfü Ak'¨&Sifawmfjrwfu t&SiftmeE´m
jcif;jzihf tcuftcJrsm;udk ausmfvTm;rnfh enf;vrf;rsm;udk azmf tm; ]rdrdtaejzihf oHCmudk pDrHcefYcGJol} odkYr[kwf ]oHCmonf
xkwfcJhMuonf/ ,if;t"dyÜm,fzGifhqdkcsufrsm;ESihf aqG;aEG;csufrsm; rdrdtm; rSDckdaeonf}[k vkH;0 rawG;rdaMumif; rdefYMum;awmfrlonf
1
udk ygVdrkwåu0dedpä, (ygVdawmfrsm;ü rawGU&onfh tqkH;tjzwf) udk awGU&on / xdkYjyif Ak'¨onf &[ef;awmfrsm;tm; ]udk,fhudk,f
1
rsm;[kac:onf / xdkt&Sifjrwfrsm;onf ,if;odkY r,lqcJhaomf udkESihf"r®udkom trDSo[JjyKMu&ef? tjcm;rnfonhft&m odkYr[kwf
2
vnf; ,if;ygVdrkwåu0dedpä,rsm;onf jyifqifcsufrsm;ESihf pnf; rnfolwpfa,mufudkrQ rudk;uG,fMu&ef} ñTefMum;awmfrlonf /
rsOf;topfrsm;ESifh wlnDMuonf/ ygVdawmfrsm;ü awGU&Sd&onhf ]'Drdkua&pDenf;us wnfaqmufrIudk BudKufESpfoufonhf ousrsKd;
twdkif; rlva[mMum;csufrsm;\ tESpfom&ESihf nDñGwfrI r&Sd
1
aomfvnf; oHCmu vufcHxm;onhf ,lqcsuftopfrsm;ESihf wxm*wó acg tmeE´ e {0H a[mwd ]t[H bdu©KoHCH y&d[&d-
vdkufemusihfokH;rIrsm;vnf; &SdMuonf/ ómrDwd 0g rrka'´odaum bdu©KoHaCmwd 0g} ('D 2? 100)/
2
twå'Dyg 0d[&x twåo&Pm teno&Pm? "r®'Dyg "r®o&Pm
bDpD wpf&mpkonf oD[dkVfAk'¨bmomordkif;ü ta&;tBuD; teno&Pm (,if;? 100)/ tcsdKUaom Oa&mywdkufom; ynm&Sifrsm;
qkH;aom tcsdefumvjzpfonf/ &[ef;awmfrsm;\ b0aeenf;ESihf onf ,if;pmykd'fudk ]rdrdukd,fudk rD;tdrfrsm;uJhodkY (tvif;a&mifjzihf) ae
a&m Ak'¨"r®ESifhyg oufqdkifonhf tvGefwmoGm;onfh tusKd;rsm; xdkifMuavmh} (Rays Davids, D²gha Nikāya Translation, Vol. II,p. 108.) [k
ESihf tajccH ajymif;vJrItcsKdU ,if;&mpkESpf ukefcgeD;wGif jzpfay:cJh bmomjyefvdkMuonf/ odkY&mwGif þpmydk'fü ]'Dy}[laom a0g[m&onf
onf/ xdktcsdefu wpfEdkifiHvkH; wpfjcrf;udk jynfy usL;ausmf0if uRef;udk a[mNyD; rD;tdrfudk rqdkvdkacs/ 'D-| 2? pm 138 wGif ,if;yk'fudk
a&mufolrsm;\ zsufqD;jcif;udkcH&NyD; tjcm;wpfjcrf;rSm rBuKHpzl; ]r[mork'´*wH 'DyH 0d, twåmeH 'DyH ywd|H uwGm 0d[&x = udk,fh
udk,fudk r[mork'´&mxJü wnf&Sdonhf uRef;uJhodkY (aexdkif&m) jyKíae
aom iwfrGwfacgif;yg;rI ab;aMumihf tBuD;tus,f ysufpD;ae xdkifMuavmh}[k zGifhqdkonf/ oHo&mudk r[mork'´&m (oHom&om*&)
1
ESihf EIdif;,SOfNyD; ork'´&mtv,fü ab;uif;onhft&mrSm uRef;jzpfonf?
0d-| 2? 23/ at'D 13 &mpkwGif t&Sifom&dykMwm a&;om;onhf ygVd rD;tdrfr[kwfacs/ ]'DyH u,d&mx ar"m0D? ,H MoaCm embduD&wd =
rkwåu0dedpä,[konhf usrf;pmtkyfwpfck &Sdonf/ ,if;usrf;ü 0de, ynm&Sdonf a&tvsOf rvTrf;rdk;Edkifonfh uRef;udk zefwD;Muavmh} ("r®y'?
yd#url&if;usrf;pmrsm;ü rawGU&onhf aqG;aEG;csufrsm;ESihf qkH;jzwf 25 *gxm)/ rD;tdrf[laom tawG;udk c&pf,ef bdkifb,fvfusrf;rS &,l
csufrsm; yg0ifonf/ onfrSm aocsmonf/
290 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 291
0ifjzpfaomaMumihf Ak'¨onf 'Drdku&ufwpf tawG;tjrifrsm;udk ol t&Sifr[muóyrax&fBuD; wifjyonhftwdkif; oHCmonf
ESpfoufcJhjcif;jzpfzG,f&Sdonf/ Ak'¨onf rdrd\ oHCmhy&dowfudk odu©myk'ftopfrsm; rcsrSwf&ef? wnf&Sdodu©myk'fwdkYudk rxkwfy,f
'Drdkua&pDenf;us zGHUNzdK;apvdkojzihf 0de,pnf;rsOf;rsm;udk t &ef? Ak'¨ynwfNyD;odu©myk'frsm;udk vdkufemusihfokH;&ef wpfnDwpf
1
aMumif;wdkufqkdifrSom ynwfcJhonf} / ñGwfwnf; qkH;jzwfcJhMuonf/
0de,onf y&rw¬opömr[kwfbJ oHCmhtzGJUtpnf;wpfck\ ,if;odkY qkH;jzwfvdkufjcif;twGuf t&Sifr[muóy\ t"d
udk,fusihfw&m; aumif;rGefrItwGuf a0g[m&ynwfrQomjzpf uwifjycsufrSm rnfrQyif ck'´gEkck'´u odu©myk'frsm;jzpfapumrl
onf/ ae&ma'otrsKd;rsKd; tcsdeftcgoD;oD;wGif vdktyfvmwdkif; wpfpkHwpfckaom odu©myk'frsm;udk xkwfy,fcJhvQif jynfolYtjrif
0de,odu©m yk'frsm;udk jyKjyifajymif;vJcJh&onf/ ,if;udk odjrif onf rdrdwdkYudk qefYusifvdrfhrnf[líjzpfonf/ tcsKdUaom 0denf;
awmfrlaom Ak'¨&Sifawmfjrwfu t&SiftmeE´mtm; rdrd (Ak'¨) odu©myk'frsm;udk vlOygoumrsm; odESihfNyD;jzpfonf[k t&Sifjrwf
uG,fvGefNyD;aemuf vdktyfvQif oHCmonf ck'´uodu©myk'frsm;udk uqdkonf/ vlwdkYonf &[ef;awmfrsm;tzdkY tyfonf rtyfonf
2
½kwfodrf; odkYr[kwf jyKjyifEdkifaMumif; rdefYMum;awmfrlonf / wdkYudk odESihfNyD;jzpfaeonf/ tu,fí oHCmonf ck'´uodu©m
Ak'¨y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf vtenf;i,ftMumwGif &mZ yk'ftcsKdUudk xkwfy,fcJhvQif ]Munfhprf;? &[ef;a*gwr\ wynhf
N*dK[fNrdKUü usif;yonhf yxroH*g,emwGif ]ck'´gEkck'´u odu©myk'f rsm;twGuf csrSwfcJhaom pnf;rsOf;rsm;onf ol\tavmif;udk rD;
rsm;}ESihf ywfoufí ar;cGef;wpfck ay:aygufcJhonf/ ck'´gEkck'´u ½IdU&mrSxGufonhf rD;cdk;rsm; rNidrf;rDtxdyif MumcJhonf/ ¤if;wdkY\
odu©myk'frsm;[lonf rnfonfwkYdjzpfaMumif;ESihf ywfoufí ,l q&m toufxif&Sm;&SdpOf tcsdefwGifom ,if;pnf;rsOf;rsm;udk
qcsuftrsKd;rsKd; ay:xGufcJhonf/ Ak'¨taejzihf rnfonfudk ck'´g vdkufemcJhMuonf? ,cktcsdefwGif ¤if;wdkY\ q&mt&Sif uG,fvGef
Ekck'´uodu©myk'frsm;[k qdkvdkaMumif; &Sif;vif;atmif rar;vdkuf NyD? ¤if;wdkYonf ,if;odu©myk'frsm;udk rvdkufemMuawmhNyD}[k ajym
Edkifjcif;twGuf t&SiftmeE´monf tpnf;ta0;\ jypfwifrIudk qdkolrsm;&SdvmEdkifonf/ ,if;rSm t&Sifr[muóy\ qkH;jzwf
cH&onf/ azmfjyyg ar;cGef;ESifhywfoufí wlnDonhf twnf csufudk vufcHcJhonfh taMumif;jycsufjzpfonf/ t&Sifjrwftae
3
jyKcsuf&&ef rjzpfEdkifcJhacs / odkYjzpfí oH*g,em\ tBuD;tuJjzpf jzihf jynfolYjypfwifa0zefcH&jcif;[laom taMumif;jycsufrS wpf
yg; odu©myk'frsm;udk jyKjyifajymif;vJrItwGuf rnfonhf w&m;0if
1
1
Nalimaksh Dutt in The Cultural Heritage of India, Vol, I, p. 290. taMumif;jycsufudkrQ ray;cJhonfrSm tvGefta&;ygonf /
2
tmucFrmaem tmeE´ oHaCm rrpöa,e ck'´gEkck'´umed odu©my'ged xdkaeYrSpí rsufarSmufacwfwdkifatmif ax&0g'oHCm
orl[eEÅK ('D 2? 127)/ onf pkaqmif;xm;orQaom odu©myk'frsm;xJrS wpfckwavudkrQ
3
odkY&mwGif t*Fkwå&t|uxmü aemufwpfokwfwGif (tH-| 2? 216) yifjyKjyifajymif;vJrIvnf;rjyK? odu©myk'ftopfrsm;udkvnf; 0de,
awGU&onhf ck'´gEkck'´umed[laomyk'fudk zGifhqdk&mwGif ]ck'´gEkck'´umeDwd odu©myk'ftwGif;odkY xnfhoGif;jcif; vkH;0rjyKvkyfcJhacs/ odkYwap
pwåm&d yg&mZdumed XaywGm aooodu©my'ged = ck'´gEkck'´umed [lonf
yg&mZdu av;yg;rS wpfyg;aom odu©myk'frsm;udk qdkvdk\}[k zGifhqdkonf/ tcsdefumv Mumjrifhvmaomtcg ax&0g' oHCmawmfrsm;onf
t|uxmü ,if;t,ltqrSm t*Fkwå&edum,fudk tokH;jyKaomq&mwdkY\
t,ltqjzpfaMumif; azmfjyonf/ ]£rH ye t*Fkwå&edum,H 0vÍÆe wd 0'EÅd} (tH-| 2? 216)/
1
ump&d,m pwåm&d yg&mZdumed XaywGm aoomed oAÁmedyd ck'´gEkck'´umeD 0d 4? 480/ (yÍöowdu©E¨u)/
296 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 293
ESihf 0dyóem"k&[l aom a0g[m&rsm;udk rawGU&acs/ rlvblw onfudk awGUcJh&NyD/ oD[dkVfwpfuRef;vkH; z½dkz&Jjzpfaeonf/ yd#
,lqcsuft& "r®ESihfywfoufonfh A[kokwa&m ur®|mef; uwfokH;ykHudk EIwfwuftm*kHaqmifrI qufvufwnf&djS cif;udkyif
1
bm0em ½IrSwfrIyg &[ef;b0\ tpdwftydkif;jzpfonf/ ,if;odkY pdk;&drfzG,f Ncdrf;ajcmufcJhonf / ,if;odkYaom tajctaewGif t
cGJa0rIudk at'D ig;&mpkwGif a&;om;onhf t|uxmusrf;rsm;ESihf a0;udk BudKjrifawmfrlMuonhf rax&fBuD;rsm;onf aemufqkH;wGif
tjcm;ygVdawmfr[kwfonhf usrf;rsm;üom awGU&onf/ y&d,wåd Ak'¨"r®Mum&SnfpGm wnfwHhap&ef &nf½G,fí tvk0d[m&ausmif;
oifMum;rIonf Ak'¨omoemawmf\ &if;jrpfjzpfonf[laom t wdkufü yd#uwfokH;ykHudk ayxuftu©&m wifcJhjcif;jzpfonf/
awG;opfudk vufcHjcif;onf ,if; (*E¦"k& 0dyóem"k&) qef;opf ,if;pdk;&drfzG,f uyfab;umvwGif oHCmawmfrsm;\ o
wDxGifrIudk ay;cJhykH&onf/ abmxm;onf t"duajymif;vJoGm;cJhykH&onf/ iwfrGwfacgif;yg;
,if;vkyfief;wm0ef ESpfrsKd;teuf *E¦"k&udk 0dyóem"k& ab;BuD;NyD;aemuf uv’*grZey't&yf&Sd r@vm&mrausmif;
xuf ydkrdk ta&;BuD;onf[k ,lqcJhonf/ t|uxmwdkYü awGU& wdkufwGif usif;yonfh &maygif;rsm;pGmaom &[ef;awmfrsm;wuf
onfh erlemrsm;u Aswåy#dAvjzpf (pGrf;EdkifNyD; y&d,wådynm&Sd) a&mufonfh tpnf;ta0;wpfckwGif ,cifu wpfBudrfwpfcg
onfh &[ef;rsm;onf rdrdudk,fudk *E¦"k&wm0efudk xrf;aqmifNyD; ray:aygufzl;aom ar;cGef;opfwpfck ay:aygufvmjyefonf/
y&d,wådynm enf;yg;onhf oufBuD;½G,ftdk &[ef;rsm;? txl;o ,if;ar;cGef;rSm ]Ak'¨omoemawmf\ rlv&if;jrpfonf tb,f
2
jzihf t½G,fvGefrS &[ef;jyKvmolrsm;onf 0dyóem"k& wm0efudk enf;? y&d,wådavm odkYwnf;r[kwf y#dywådavm}[lí jzpfonf /
xrf;aqmifMuaMumif; awGU&onf/ jrwfAk'¨\ rlvw&m;awmft& "r®udk usihfokH;rI (y#dywåd)onf
odkYjzihf pu©Kygvrax&fu ]igonf toufBuD;NyD;rS &[ef; oif,ljcif;(y&d,wåd)xufydkí rsm;pGm ta&;BuD;aMumif; uREkfyfwdYk
abmifodkY 0ifa&mufcJh\? ightaejzihf *E¦"k&wm0efukd xrf;aqmif tm;vkH; odMuonf/ odkYwap ,if;tajccH ,lqcsufESifh ywf
&ef rpGrf;Edkifawmhyg? odkYjzpfí 0dyóem"k&wm0efudk xrf;NyD; oufonhf tawG;tjrif jcm;em;csufonf rax&fjrwfrsm;
1
w&m;tm; xkwfygrnf}[k rdefYqdkonfudk awGU&onf / oD[dkVf tMum; ay:aygufcJhykH&onf/
uRef; a&m[Pt&yfü rkqdk;jzpfol rdvu©wdóonf toufBuD; ,if; taMumif;t&mESihfywfoufí ,lqcsuf tkyfpkESpfck&Sd
aomf omoemhabmifodkY 0ifa&mufvsuf q&mtm; ]t&Sifjrwf onf/ yHhoulaqmif rax&frsm;u y#dywådonf omoemawmf\
bk&m;? pmayy&d,wåd oif,ljcif;rSm pGrf;Edkifol\ wm0efjzpfyg\/ &if;jrpfjzpf\[k qdkMuonf/ odkY&mwGif "r®uxdurax&frsm;url
wynhfawmf\ o'¨gw&m;onf 'ku©udk taMumif;jyKí jzpfcJhyg\/
1
1
ykHpHtm;jzihf ,if;acwfwGif &[ef;awmfwpfyg;onfom r[meda'´o
t[H r[v’uumav yAÁZdawm? *E¦"k&H yla&wkH e oud©ówd? 0dy- ygVdawmfudk tm*kHaqmifEdkifawmhonf/ xdk&[ef;rSm udk,fusihfw&m;
óem"k&H ye oud©ómrd ("r®y'-| 1? 4)/ "r®y't|uxm usrf;jyK ysufjym;rIjzihf ausmfMum;onf/ odkYjzpfvihfupm; oDv&SdMuonhf ynm
q&monf Ak'¨a&SUarSmufü ajymqdkbdouJhodkY ,if;pum;vkH;rsm;udk t&Sif wwfrax&fBuD;rsm;onf ,if;usrf;udk xdk&[ef;xHrS roifvdkaomf
pu©Kygvrax&fxHodkY ay;tyfcJhonf/ odkY&mwGif Ak'¨vufxuf awmf vnf; xdkrax&fuG,fvGefNyD;aemuf xdkusrf;*ef aysmufqkH;roGm;ap&ef
tcgu ,if;odkY wm0efcGJa0rIrsm; r&Sdacs/ ,if;cGJa0rIudk *E¦"k&ESifh 0dy- xdkrax&fxHrSyif oif,lcJhMu&onf (0d-| 2? 274)/
óem"k&[laom pum;vkH;rsm; wdk;wufvmNyD;aemufrS a&;om;cJh 2
y&d,wåd Ekacg omoeó rlvH O'g[k y#dywåDwd (tH-| 1? 71)/
onfrSm xif&Sm;onf/
294 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 295
1
y&d,wådt"dujzpf\[k qdkMuonf / tkyfpkESpfckvkH;onfh rdrdwdkY &Sdaomfvnf; "r®udkodjrifolonf y&d,wådudk rsm;pGmoifMum;rI&Sd
tqdkudk axmufcH&ef jiif;ckHrIrsm;ESihf taMumif;jycsufrsm;udk wif aomfvnf; "r®udk odjrifrIr&Sd olxuf ydkjrwfonf[laom rlv
1
jyMuonf/ aemufqkH;wGif y&d,wådonf omoemawmf\ &if;jrpf tawG;tjrifESihf nDñGwfrIr&SdaMumif; uREkfyfwdkY odMuonf / odkY
jzpfNyD; y#dywådonf omoemh&if;jrpf r[kwf[k qkH;jzwfMuonf/ wap tajctaersm;u &[ef;awmfrsm;tm; ,if;odkYaom o
yHoulaqmifrax&fwdkY EIwfqdwfoGm;MuNyD; "r®uxdu rax&fwdYk abmxm;udk cH,l&ef wGef;tm;ay;cJhykH&onf/
2
tEkdif&oGm;Muonf / y&d,wådoifMum;rIonf vlrIa&; ta&;wBuD; vdktyfcsufudk
txufyg qkH;jzwfcsufESihf ywfoufí t*Fkwå&t|uxmü &&SdapaomaMumihf ,if;\wefzdk;udk tvGefESpfoufcJhMuonf/
þodkY rSwfwrf;wifcJhonf ]0dyóem w&m;tm;xkwfol &[ef; qdwfNidrf&mü wpfudk,fwnf; ur®|mef;w&m; yGm;rsm;aeolonf
wpf&m odkYr[kwf wpfaxmifyif &Sdaomfvnf; y&d,wådudk oif,l vlYtodkif;t0dkif;ESihf jywfawmufoGm;onf/ xdkyk*¾Kdvf\ vlYtrsm;
3
rIr&SdvQif opömav;yg;udk xdk;xGif;í odjrifrI r&SdEdkif / xdkt,l twGuf tokH;usrIudk tvsiftjref em;vnfrI r&Sd/ ynmwwf
tqESihfwlpGmyif 'DCESihf rZÑdredum,ft|uxmusrf;rsm;üvnf; yk*¾Kdvfum; vlYtrsm;u tvGefvdktyfNyD; rsm;pGm ESpfoufonhf vdk
atmufygpum;vkH;rsm;jzihf azmfjyMuonf/ ]y#dywådESihf y#da0"&Sd tyfcsufudk ay;onf/ odkY&mwGif ,if;odkYjzpfjcif;rSm obm0jzpf
onfjzpfap r&Sdonfjzpfap y&d,wåd&SdvQif Ak'¨omoemawmf ojzihf y&d,wådoifMum;rIudk rsm;pGm ta&;ay;jcif; jzpfonf/ odkY
wnfwHhEdkif\/ ynm&Sdyk*¾Kdvfwpfa,mufonf wdyd#uudk Mum;em jzpfí owådxmr &SdMuonhf ynmwwf &[ef;awmfrsm;onf
&jcif;ü usefESpfrsKd;vkH;udk &&SdEdkif\/ odkYjzpfí y&d,wådwnf&SdvQif pmayoifMum;MuNyD; y&d,wåd (oifMum;rI)onf y#dywåd (tm;
4
Ak'¨omoemonf wnf&SdEdkif\} / 0db*Ft|uxmüvnf; y&d,wåd xkwfrI)ESihf y#da0" (xdk;xGif;odjrifrI)wdkYxuf rsm;pGm ta&;BuD;
oifMum;rI\ wefzdk;udk ao;odrfatmif jyKvkyfjcif;rSm r[m onf[laom ,lqcsufudk ydkí cdkifrmpGm wnfaqmufcJhMuonf/
5
trSm;wpfck jzpfaMumif; qdkonf / ,if;wdk;wuf ajymif;vJrItopfrS r&Sdrjzpf vdktyfonfhtae
odkY&mwGif t|uxmusrf;rsm;ü azmfjyonhf ,if;,lqcsuf jzihf *E¦"k&ESihf 0dyóem"k&[laom oufarG;0rf;ausmif;tvkyf
2
onf "r®y'wGifawGU&onhf tenf;i,frQom y&d,wådoifMum;rI ESpfrsKd;odkY qifhuJajymif;vJoGm;cJhykH&onf / *E¦"k& odkYr[kwf usrf;
1
pmrsm;jzihf toufarG;jcif;[lonf "r®udk oif,ljcif; ydkYcsjcif;[k
yHhoulaqmifrax&f[lonf zkeftvdrf;vdrf; ayusHaeonhf ouFef;udk qdkvdkNyD; 0dyóem"k& ur®|mef;jzihf toufarG;jcif;[lonf b0
om 0wff½kHolrsm;jzpfMuonf/ "r®uxdurax&f[lonf"r®udk uRrf;usif udk tedpö (tNrJr&Sdjcif;)? 'ku© (qif;&Jjcif;)ESihf tewå (xm0&
onhf w&m;a[myk*¾Kdvf odkYr[kwf q&mrsm;jzpfMuonf/
2
tH-| 1? 71/
wnfNrJonhf t&mr&Sd)[k qifjcifí aexdkifjcif;[k t"dyÜm,f&
3
3
tm&'¨0dyóumeH bdu©LeH owrÜd o[órÜd oH0dZÆmae y&d,wåd,m onf / rl&if;ygVdawmfusrf;*efrsm;ü ,if;odkYaom tvkyfcGJjcm;
towd t&d,r*¾yÜ#da0a"m emr ea[mwd (tH-| 1? 71)/ owfrSwfjcif;rsKd;udk rawGU&acs/ a&S;OD;Ak'¨0g'usrf;*efrsm;ü *E¦"k&
4
y#da0a"m p y#dywåd p a[mwdyd e a[mwdyd? omoe|dwd,m
y&d,wådyrmPH/ y@dawm [d awyd#uH okwGm a'Gyd yla&wd .. 1
wo®m y&d,wåd,m Xdwd,m omoeH XdwH a[mwd ('D-| 3? 82/ r-| 4? "r®y'? 19-20 *gxm/
2
81)/ 0dyóem"k&udk wpfcgwpf&H 0go"k&[kvnf;ac:onf (tbd-| 3? 77)/
3
5
tbd-| 2? 455/ "r®y'-| 1? 5/
300 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 297
1
rdrdtaejzihf ocFg&w&m;wdkY\ rwnfNrJrIudk oufaojy&ef r[m wynhfawmf 0dyóem"k&udk jznfhqnf;ygrnf}[k avQmufonf /
or®wrif;quf\ trnftm;vkH;udk ½GwfjycJhbdouJhodkY ]tedpöm ,if;odkYavQmufvsuf rdvu©wdóonf q&mxHrS ur®|mef;
1
0w ocFg&m} tpcsDonhf*gxmudk ½kwfw&uf xnfhoGif;vdkuf w&m; &,lNyD;aemuf bk&m;zl;oGm;&if; tjcm;0wfBuD;0wfi,frsm;
onf/ ,if;onfvnf; t|uxmusrf;rsm;ü azmfjyonhf tawG; udk jznhfusihf&if; pdwåvyAÁwwGif wpfaeY? *ar@0gv r[m
tjrifESihf udkufnDrIyif jzpfonf/ 0d[m&wGif wpfaeY? uw&*grESihf tjcm; bk&m;zl;ae&mrsm;wGif
t|uxmusrf;rsm;ESihf tjcm;usrf;rsm;rS aq;ynmrSmyif wpfaeY? oGm;a&mufaexdkifvsuf ur®|mef;w&m;[k ¤if;,lqonhf
2 2
txl;uRrf;usifonhf &[ef;awmfrsm;&SdaMumif; odMu&onf / rlv t&mü udk,fhudk,fudk `rIyfESHcJhonf /
ygVdawmfusrf;rsm;t& &[ef;awmfrsm;onf aq;ynmudk oif,l ,if;odkYaom wdk;wufrItopfrsm;t& &[ef;awmfrsm;onf
3
&ef rjzpfEdkifaomfvnf; t|uxmusrf;rsm;ü &[ef;awmfrsm; rdrdudk,fudk pmayoifMum;&eftwGuf t"du`rIyfESHMuNyD; ur®|mef;
tm; oDwif;okH;azmfrsm;? rdzuJhodkYaom tvGef eD;pyfolrsm;ESifh bm0em ½IrSwfrIudk 'kwd,tjzpf ,lqcJhMuonf/ yd#uwfokH;ykHudk
rdrdwdkYESihf qufpyfywfoufaeonhf tjcm;eD;pyfolrsm;tm; aq; oif,l&mrSmyif y#dywådtusihfudk oifMum;ay;onfh 0de,yd#u
4
0g; uko&ef cGifhjyKxm;onf / udk EIdif;,SOfrIt& aemufydkif; wdk;wufvmonhf yd#uwfwpfck
ajr,mOya'ESifhywfoufonhf A[kokwtygt0if tod jzpfaom ½kyfydkif; pdwfydkif;qdkif&m jyóemrsm;ESihf oufqdkifonhf
ynme,fy,fü &[ef;awmfrsm;\ atmifjrifNyD;ajrmufrIrSm r[m tbd"r®yd#uavmuf ta&;ryg[k ,lqvmMuonf/ odkYjzpfí
0d[m&ausmif;wdkufrS tmbd"r®du a*g'wå trnf&Sd rax&ftm; pwkw¬ r[dE´rif; a&;xdk;onhf emrnfausmf r[dE¦avh ausmufpm
bwd,rif; (at'D 36-66) u oD[dkVfEdkifiH\ w&m;½kH;csKyfeD;yg;rQ wGif 0de,yd#uudk oifMum;onhf q&mtm; ig;zdkY (oD[dkVfa0g
3
wlnDonhf &mxl;udk ay;tyfcJhonftxd tvGef txGwftxdyfodkY [m& vasag) ? okwåefyd#uudk oifMum;onhf q&mtm; ckepfzdkY
5
a&mufoGm;cJhykH&onf / a*g'wårax&fonf 0de,tbd"r®mESpfrsKd; ay;&rnfjzpfNyD; tbd"r®myd#uudk oifMum;olq&mtm;rl q,hf
vkH;wGif trSefwu,f uRrf;usifonfh uRrf;usifynm&Sifjzpfonf/ ESpfzdkY ay;&rnf[k csrSwfa&;xdk;xm;onf/ 0de,ESihf okwåyd#uudk
oifMum;ol q&mtm;ay;onhf ESpzf dkYvkH;udk tbd"r®myd#uudk oif
1
'Dy0Ho 5? 49/ Mum;onhf q&mwpfa,mufwnf;tm; ay;xm;onf/ ,if; qGrf;
2
yorkv (Pasmula) r[momrd rax&fa&;om;onhf aboZÆrÍÆLom qefawmf cGJa0rIEIef;onf 0denf;oifq&mtm; wwd,qifhwGif
usrf;? r,l&yg' y&da0Pausmif;wdkufae jyÍödyv (Principal) rax&f xm;NyD; tbd"r®moifq&mtm; yxrqifhwGif xm;aMumif; xif
(at'D 13 &mpk) a&;onhf a,m*&P0 (Yogarºava) usrf;ESihf jya,m* &Sm;pGm od&onf/ þonfrSm ynmodu©mudk oDvodu©mxuf t
&wem0vD (Prayogaratval²) usrf;rsm;rSm Ak'¨bmom &[ef;awmfrsm; a&;
om;onhf aESmif;acwf aq;usrf;rsm;teuf tcsKdUjzpfonf/ aboZÆ
rÍÆLomusrf;\ oD[dkVfbmomedó,udk a0vd0d# (Väliviµa) yd@ygwdu 1
baEÅ *aE¦m emr y#dAvó bma&m? r,SH ye 'ku©Lyedom o'¨g?
o&PuF& rax&f a&;om;cJhonf/
3 0go"k&H yla&ómrd (tH-| 1? 28)/
'D 1? 10? 58/ jA[®ZmvESihf omrnzvokwf/ 2
4 ,aeYacwfrSmyif ,if;odkYaom b0rsKd;udk vdkufemaeonhf &[ef;awmf
0d-| 2? 64/
5 rsm;&SdMuonf/
0d-| 1? 266/ 3
vasag [laom a0g[m&\ t"dyÜm,fESihfywfoufí raocsmao;acs/
298 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 299
qihf`rSifhxm;aMumif; qdkvdkonf/ onhf oD[dkVfvlrsKd;rsm;\ ordkif;udk a&;oihfonf[k ,lqonf/
rlvtm;jzihf *E¦"k&[lonf yd#uwfudk oif,lydkYcsjcif;udkom odkYwap ,if;okdYaom ordkif;taMumif;t&mrsm;ü epfjrKyfaejcif;
vQif qdkvdkonf/ odkY&mwGif umva½GU avsmaomtcg ,if;a0g rSm Ak'¨&Sifawmfjrwf\ rlvoifMum;csufESihf qefYusifonf/ odkY
[m&\ rlvt"dyÜm,f us,f0ef;oGm;NyD; ,if;onf bmompum;? jzpfí t&Sifjrwfonf ,if;tcuftcJudk ausmfvTm;&ef enf;vrf;
o'´g? ordkif;? ,kwådaA'? aq;ESifh tjcm;oifMum;rI e,fy,frsm; wpfckudk awGU&SdcJhonf/
1
udkyg ikHrdvmonf / bkef;awmfBuD;ausmif;wdkufrsm;onf oifMum; t|uxmusrf;rsm;ü bk&ifrif;rsm;? 0efBuD;rsm;ESihf ,if;odkY
ydkYcsjcif;ESihf ,Ofaus;rIwdkYtwGuf tcsuftjcmae&mrsm;jzpfvm aom yk*¾Kdvfrsm;taMumif;udk ajymqdkNyD;aemuf tu,fí wpfpkH
NyD; &[ef;awmfrsm;onf rif;nDrif;om;rSpí v,form;rsm;txd wpfa,mufonf xdkrQ wefckd;tmPmESifh jynhfpkHolonfyif aemuf
oifMum;ay;&rnfh bmom&yftm;vkH;wGif uRrf;usifMu&onf/ qkH;ü tdkjcif;emjcif;ESihf BuKHawGU&ao;\[k qifjcifrnfqdkvQif
1
tvGefpdwf0ifpm;&mESihf ta&;ygonhf *E¦"k&wdk;wufrI\ ,if;ajymjcif;onf ur®|mef;tm½kHjzpfvmEdkifaMumif; azmfjyonf /
tusKd;qufwpfckrSm at'D 6 &mpkü r[m0Housrf;udk a&;om; odkYjzpfí r[m0Housrf;ü u@wpfck qkH;wdkif; usrf;jyKq&monf
jcif;jzpfonf/ okwåefrsm;pGmwdkYü bk&ifrif;rsm;? 0efBuD;rsm;? ol b0\rwnfNrJrI tawG;tjrif odkYr[kwf pdwfydkif;b0 tqkH;tr
ykefrsm;? ckd;om;rsm;? ppfwyfrsm;? ppfjyKjcif;rsm;? wdkufyGJrsm;? aus; wpfckygonhf *gxmwpfyk'fudk xnfhoGif;xm;onf/ r[m0Ho
½Gmrsm;? NrdKUrsm;? NrdKUawmfrsm;? e,fy,frsm;ESifh ,if;odkYaom t usrf; pmudk,füvnf; oihfawmfonhf ae&mrsm;ü Mum;ñSyf xnhf
aMumif;t&mrsm;udk Ak'¨&Sifawmfjrwfu wd&dpämeuxm (wd&pämef xm;onhf pdwfydkif;qkdif&m qkH;rpum;rsm; yg&Sdonf/ xdkYjyif u@
pum;)[k a[m>rufNyD; &[ef;awmfrsm;tm; ,if;odkYaom edrfh wdkif;udkvnf; ]okZeyÜom'oHa0*w¬m, uaw r[m0Hao =
usNyD; ydefzsif;onhf pum;rsm;udk ajymqdkjcif;tay: ESpfoufjcif;rS MunfñdkolwdkY\ ESpfoufyDwd jzpfjcif;ESihf oHa0*yGm;rsm;&ef a&;
2
wm;jrpfxm;onf / om;tyfaom r[m0Housrf;} [kazmfjyonhf ykHpHuspmaMumif;
tm;vkH;odMuonhftwdkif;yif r[m0Housrf;onf bk&ifrif; jzihf tqkH;owfxm;onf/ usrf;jyKq&monf rdrdusrf;pmtm;
rsm;? 0efBuD;rsm;? olykefrsm;? ppfyGJrsm;? aus;½Gmrsm;ESihf NrdKUrsm;uJhodkY bk&ifrif;rsm;? 0efBuD;rsm;? olykefrsm;ESihf ppfyGJrsm; taMumif;ESihf
aom wd&dpämeuxm (wd&pämefpum;)rsm;udk rsm;pGmazmfjyonf/ ywfoufonhf ordkif;taejzihf r[kwfbJ avmu\ tedpöobm
&[ef;awmfwpfyg;tzdkY ,if;odkYaom avmuDpum;rsm;ESihf quf 0udk oifMum;&efESihf pmzwfol\ pdwfxJodkY wnfNidrfonhf aysmf
pyfaerIrSm ta&;ygonf/ r[m0Housrf;udk a&;om;ol t&Sif ½TifrIESihf oHa0*w&m; ysHESHYap&ef &nff½G,fonhf ur®|mef;tm½kHjzpf
r[memronf ,if;udk aumif;pGm odNyD;jzpfonf/ odkYwap t&Sif onhf bmoma&;qdkif&m usrf;pmtaejzihf todtrSwfjyK&ef
jrwfonf Ak'¨omoemawmfudk apmihfa&Smufrnhf uHygvmMuonhf BudK;pm;cJhykH&onf/ ,if;onf ynmwwf usrf;jyKt&Sifjrwf\
wd&dpämeuxm (wd&pämefpum;)rsm;udk a&Smif&Sm;cJhykHjzpfonf/
1
ausmufpmwGif ,kwådaA'ESihf o'´gusrf;rsm;udk uRrf;usif
Päpi¼iyāna 'Dy0Housrf;jyKq&monfvnf; r[mor®wrif;rSpí rif;
onhf q&mrsm;udk &Edkifaomtcg ¤if;q&mwdkYtm; ]vpmaiG}ay;NyD; om; od'¨w¬wdkifatmif bk&ifrif;wdkY\ pm&if;udk azmfjyNyD;aemuf
,if;bmom&yfrsm;udk oifMum;ay;&rnf[k qdkxm;onf/
2 1
'D 1? 62/ 'D-| 1? 85/
304 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 301
&[ef;oHCmawmfta&twGuf rsm;jym;vmNyD; ¤if;wdkY\ bkef;BuD;ausmif;ta&;ESihfqdkifonfh rIcif;wpfckwGif t&SifjrwfqkH;
vlOygoumrsm;tay: vkyfaqmifrIrsm;udk vdktyfonf[k ,lq jzwfcsuftay: tvGefYtvGef ESpfoufoGm;ojzihf bk&ifonf
vmaomtcg &[ef;oHCmawmfrsm;tm; apmifha&Smuf&ef bkef; aMunmarmif;cwfí ]ig touf&SifaeorQ &[ef;awmfrsm;?
BuD;ausmif;wdkufrsm;tm; BuD;rm; rsm;ajrmifonfh tvª'gersm; &[ef;rdef;rrsm; odkYr[kwf vlrsm;ESihfywfoufonhf rnfonhf trI
jyKvkyfvmMuaMumif; odcJhMuNyDjzpfonf/ ,if;odkYaom ,m,D t wGifrqdk tmbd"r®du a*g'wårax&f\ qkH;jzwfcsufonf aemuf
ajctaersm;onf &[ef;oHCmawmfrsm;\ b0wGif aemufxyf qkH; jzpf\/ t&Sifjrwf\ qkH;jzwfcsufudk rvdkufemoltm; ig t
1
ajymif;vJrIrsm;udk jzpfay:aponf/ tu,fí &[ef;awmfrsm; jypfay;rnf}[laom trdefYjyefwrf;udk xkwfjyefonf /
onf bkef;BuD;ausmif;ydkifajrudk okH;pGJ&ef vdyfjymoefYonfqdkvQif pmayomru tEkynmonfvnf; *E¦"k&0efaqmif &[ef;
,if;onf bmoma&;jzihf vTrf;jcif;jzpfayvdrfhrnf/ awmfrsm;\ pdwf0ifpm;rI e,fy,ftwGif; xnhfoGif;cJhonf/ tm
tajctaeopfudk ykHrSefjzpfoGm;ap&ef oHCmonf 0de, eE´ au ukrm&qGmrD (¾nanada K. Coomaraswamy) trnf
pnf;urf;topfrsm; wDxGifrItay: oabmwl&NyD; ]vmboDrm} &Sd(yk*¾Kdvf)u okH;oyfonfrSm ]Ak'¨0g'onf tdE´d,rS awmifzuf
[kac:onhf usifhpOfopfwpfckudk wDxGif&onf/ odkYjzpfí orEÅ wGif oD[dkVf? jrefrm? &Srf; (,dk;',m;)ESihf *smAm;ESihf ajrmufzuf
ygom'dumwGif ]]vmboDrm (0ifaiG tydkif;tjcm;)ESihf ywfouf wGif w½kwfESihf *syefEdifiHrsm;odkY jyefYESHUoGm;cJhonhf tEkynmNydKif
í ,if;udk Ak'¨&Sifawmfjrwfvnf; cGifhjyKawmfrrl (oH*g,emwGif) zufudk ausmfvGefNyD; trSefyif t"duae&modkY a&mufvmcJhonf/
"r®udk pkaqmif;cJhMuonfh rax&fBuD;rsm;vnf; rwnfaqmufcJh ,if;odkYjzifh &[ef;awmfrsm;onfyif tenf;qkH; vufrIynm t
Muacs/ odkYwap bk&ifrif;rsm;ESihf 0efBuD;rsm;onf ausmif;wkduf &nftaoG;\ oDtdk&Dydkif;qdkif&m A[kokwtcsKdU&Sd&ef ta&;w
wpfckudk wnfaqmufNyD;aemuf (xdak jrae&m) ywf0ef;usif&Sd wpf BuD;jzpfvmNyD; ,if;onf rMumcP ,if;odkYjzpfonf/ &[ef;awmf
*g0kwf? ,lZem0uf odkYr[kwf wpf,lZem (tuGmta0;twGif; 1
tydkif;tjcm;rsm;)udk owfrSwfNyD; ]þae&monf igwdkYausmif; r,d oaEÅ bdu©LerÜd bdu©LeDerÜd *d[DerÜd t"du&PH tmbd"r®du a*g-
wdkuf\ 0ifaiG&&Sdonfh tydkif;tjcm;jzpf\}[k trnfemrsm;udk 'wåaw¬a&e 0dedpädwH ok0dedpädwH/ wó 0dedpäa, twdw¬rmeH &mZm-
Pm, Xaywd (0d-| 1? 286)/ a*g'wårax&fonf avmuDa&;&m udpö
a&;xGif;xm;onhf ausmufwdkifrsm;udk pdkufxlvsuf ]þajr{&d,m rsm;wGif w&m;olBuD; wpfa,mufuJhodkY jyKrlcJhoavm[laom tcsuf
twGif; xGuf&SdorQtm;vkH;udk igwdkYausmif; wkdufudk vª'gef;&rnf} udk taotcsm rod&acs/ bk&ifrif;w&m;\ aMunmcsufudk rax&f
[k ausmif;wdkuf tydkif;tjcm;udk ydkif;jcm;onf}/ ,if;udk vmboD jrwf\ todynmESihf Oya'a&;&m wwfuRrf;rIESihf tqihfjrifh t&nf
taoG;rsm;udk todtrSwfjyKonfhtaejzihf azmfjyjcif;jzpfEdkifonf/ ,if;
onf rax&fjrwftay: jynfolwdkY xm;&Sdonhf tqihfjrifh ½kdaoav;
MuyfrIjzihf a&;qGJcJhonf (Coomaraswamy : Mediaeval Sinhalese Art, p. pm;rIudk ñTefjyjcif;vnf;jzpfonf/ tu,fí rax&fjrwftaejzihf rnf
47, 59, 168.)/ 0dZÆmvuFm& y&da0P ausmif;wdkufudk wnfaxmifol onhf avmuDa&;&m rIcif;rsm;wGifrqdk BuD;rª;aqmif½GufvQifjzpfap BuD;
&wermav od&d"r®mavmu rax&f (1828-1887) onf qwaum av;onhf jypf'PfpD&ifrI odkYr[kwf udk,fcE¨mudk ñSOf;yef;rIESihf quf
&av (Sat-Kōralē)&Sd ausmif;wdkufrsm;pGmudk yef;csDum;rsm; a&;qGJay;cJh pyfaeonfh rnfonfh pD&ifrIudkrqdk aqmif½Gufrnf r[kwfacs/ BuD;av;
onf[k od&onf (Koµahēnē Prajāñkirti : Sri Dharmāloka Charitaya, onhf jypf'PfpD&ifrIESihf udk,fcE¨mñOf;yef;rIudk wm;jrpfonhf bk&ifrif;
1937, p. 8.)/ rsm;yif &SdcJhonf/
302 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 303
rsm;onf todynmenf;yg;ol tEkynmonf wpfa,muf\ rsm;udk vª'gef;&ef tm;&SdvmMuonf/ wpfcsdefwnf;wGif &[ef;
om&dykMwmuJhodkYaom vuf&mrsm;udk ¤if;xHrSoif,l&efxuf &Sif; awmfrsm;onf vSyoyÜm,faom yef;csDrsm; qif;wkawmfrsm; &Sd
jy&ef ydkrdk arQmfhvifhcHMu&onf/ q,fh&Spf&mpkwGif &[ef;awmfrsm; onhf ausmif;wdkufrsm;u tzdk;wefypönf;rsm; vª'gef;Muonhf bk
1
tMum; vufrIynmonfrsm;yif &SdcJhonf} / &m;zl;rsm;pGmudk qGJaqmifonhf tppftrSefobm0udk rodbJ &SdcJh
plV0*¾ygVdawmfü emrnfqdk;jzihf ausmfMum;onhf qAÁ*¾D&[ef; Muonf/ þonfrSm &[ef;awmfrsm;tzdkY rdrdwdkYaexdkif&mausmif;
rsm;onf ¤if;wdkYaexdkif&m ausmif;rsm;wGif a,musfm; rdef;r wdkufudk tEkynmcHpm;rIESifh tEkynm vuf&majrmufrIwdkYjzifh qGJ
½kyfykHrsm; a&;qGJapaMumif; od&onf/ odkY&mwGif Ak'¨onf ,if; aqmif&ef rufvkH;wpfckvnf;jzpfonf/
udpöudk wm;jrpfcJhNyD; EG,frsm;? yef;rsm;uJhodkYaom ykHpHrsm;udkom at'D ig;&mpkcefYwGif oD[dkVf &[ef;awmfonf yef;yktEk
2 1
a&;qGJ&ef cGifhjyKawmfrlonf / t|uxmwGif ,if; ,lqcsufudk ynmwGif wkEdIif;rnhfolr&Sdatmif jzpfcJhykH&onf / w½kwfrSwfwrf;
tao;pdwfazmfjyNyD; &[ef;wpfyg;tzdkY tjcm;yk*¾Kdvf wpfa,muf wpfckt& eefaw (eE´)trnf&onhf oD[dkVf&[ef;awmf wpfyg;
tm; vla,musfm; vlrdef;rykHrsm;udkomru wd&dpämef txD;trykH onf at'D 456 ckESpfwGif w½kwf{u&mZfxHodkY oHwref
rsm; (atmufxpfqkH;) wDaumif\ trykHudkyif rqGJckdif;aumif; qufoG,frItwGuf apvTwfcH&ojzihf &[ef;awmfonf xdktcsdef
acs/ &[ef;awmfwpfyg;onf rnfolYudkrqdk *dwfapmihf ('Gg&ygv) u rdrdESihftwl rdrdudk,fwdkifjyKvkyfonhf qif;wkawmf okH;qludk
3
ykHudkyif jyKvkyf&ef rawmif;qdk aumif;acs / odkY&mwGif t|uxm w½kwf{&mZftm; vufaqmiftjzpfay;&ef ,laqmifcJhonf/
ü yom'(MunfnKdjcif;)ESihf oHa0*udk yGm;apEdkifaom Zmwfedygwf at'D 386-556 wGif xD;eef;pdkufcJhonhf a0wmwm (Wai Tartar)
awmfrsm;ESihf qGrf;cH<uaeonhfykHrsm;uJhodkYaom ½kyfykHrsm;udk ykHoGef; rif;quf ordkif;q&mtvdkt& tm&Stv,fydkif;EdkifiHrsm;rS vlrsm;
jcif; yef;csDqGJjcif;rsm;udk cGifhvTwfjcif;jzihf wpfpkHwpfckaom vGwf ESihf bk&ifrsm;onf qif;wkawmfykHwlrsm; &&Sd&ef tEkynmonf
4
vyfrItwdkif;twmudk cGifhjyKonf / rsm;udk apvTwfí tcsif;csif; twk,lMuaomfvnf; rnfolrQ
odkYjzifh &[ef;awmfrsm;onf MunfnKdolrsm;tm; yom'ESihf eefaw\ vuf&mrsm;udk r,SOfNydKifEdkifacs/ q,fvSrf;rQtuGmwGif
oHa0*udkjzpfyGm;ap&ef &nf½G,fvsuf Zmwfedygwfawmfrsm;ESifh Ak'¨ &yfjcif;ü ,if;wdkYonf trSefyif awmufajymifonf[k xif&
oufawmf xif&Sm;&SdpOfu jzpf&yfrsm;jzihf rdrdwdkY\ ausmif;wdkuf aomfvnf; ydkrdkeD;uyfpGm csOf;uyfoGm;ygu udk,fcE¨monf w
2
jznf;jznf; aysmufuG,f oGm;onf /
1
Mediaeval Sinhalese Art, p. 47.
2
0d 4? 252/ 1
urÇmausmf qd*d&d, (Sigiriya) yef;csDrsm;onfvnf; at'D 5 &mpk vuf
3
bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;twGif;odkY 0ifonhf *dwfapmifhykHrSm tvGefvlod &mrsm;jzpfMuonf/
rsm;onf/ 2
Ceylon by Tennent, Vol. I. p. 615-620.
4
a&;qGJxm;aom jzpf&yfrsm;ü trsKd;orD;trsKd;om; ½kyfykHrsm;ESihf wd&dpämef 'DaCmva'g½k0 (Degaldoruva) ESihf &d'd0d[m&&Sd yef;csDum;rsm;udk at'D
rsm;udk a&;qGJ odkYr[kwf ykHoGef;xm;onfrSm xif&Sm;onf/ odkYwap 18 &mpkaESmif;ydkif;wGif tausmfMum;qkH; yef;csD q&mjzpfonfh a'0&rayg
tu,fí ,if;½kyfykHrsm;onf yom'ESihf oHa0*udkjzpfyGm;apEdkifvQif v odv0awae trnf&Sd oD[dkVf&[ef;awmf a&;qGJcJhonf/ tEkynm
,if;wdkYudk cGifhvTwfEdkifonf/ odkYjzpfí r[m0Housrf;\ tcef;wdkif;udk a0zefa&; q&mrsm;pGmwdkY\ tm½kHpdkufrIudk &&Sdaponhf ,if;yef;csDrsm;udk
txufygtwdkif; tqkH;owfxm;jcif;jzpfonf/ rmvm0wåausmif;q&mawmf arm&awm# r[mem,urax&f\ BuD;
308 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 305
1
odkYwap wpfcsdefwnf;ü uyÜd,a0g[m&rygbJ vª'gef;aMumif; rm[k ac:\}} /
azmfjyonhf ausmufpmtcsKdUvnf; &SdMuonf/ tcsKdUaom ,if; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;udk vª'gef;rIrsm; ay;tyfonfudk
a&avSmifuefESihf wl;ajrmif; vª'gef;rIrsm;udk txl;&nf½G,fcsuf azmfjyonhf oD[dkVfa&S;acwf ausmufpmrsm;udk ,if;tavht
1
wpfpkHwpf&mudk azmfjyjcif;rjyKbJ xm;Muonf / vª'gef;pOfu usihfESihftnD wnfaqmufcJhMuykH&onf/ twåmPduPk (attāºi
EIwfjzihf uyÜd,a0g[m&rsm;udk tokH;jyKcJhNyD;jzpfí ausmufpmwGif kaºu)[kac:onhf ,if;odkYaom ausmufpmrsm;udk wnfaqmuf
,if;wdkYudk xyfrH xnhfoGif;rxm;jcif;vnf; jzpfEdkifonf/ onfh tcgor,wGif bk&ifrif;udk,fpm;jyK EdkifiHawmf\ tqihf
0wåuajrudk Ak'¨omoemawmf wnfwHha&;twGuf vdktyf jrihf t&m&Sdrsm;onf ,if;ay;tyfrIudk trdefYtmPmay;&ef ,if;
onhftaejzihf todtrSwfjyKNyD;onfESihf ,if;wdkYudk xdef;odrf; ae&modkY vludk,fwdkif vma&mufMuonf/ odkY&mwGif vmboDrm
apmihfa&Smuf&efrSm oHCm\ wm0efjzpfonfrSm xif&Sm;onf/ odkY [lonfudk bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;tm; ajrvª'gef;onhf a&S;
jzpfí ausmif;wdkufydkifypönf;udk umuG,f&ef vdktyfonf[k ,lq acwf ausmufpmrsm;pGmteuf wpfckwGifrQ ryg&Sdjcif;jzpfonfrSm
vQif oHCduypönf;jzihf olykefoluefrsm;? vk,ufolrsm;ESifh qlyl pl;prf;zG,fjzpfonf/ odkY&mwGif e,fedrdwfrsm;udkydkif;jcm;onhf oDrm
aomif;usef;olrsm;tm; {nhfcHauR;arG;&ef &[ef;tm; tBuHjyK tmwkVK aum# (s²mā äµulu koµ) [laom pum;vkH;rsm;udk ,if;
xm;onf/ wpfae&mwGif r[dE¦avhrS em,uq&mawmf tb, ausmufpma&; rSwfwrf;rsm;teuf tcsKdUwGif xnhfoGif;xm;NyD;
rax&f ausmif;wdkufudk vk,uf&efvmonhf olykefwpfa,muf ,if;pum;vkH;rsm;onf vmboDrm t,ltqudk aqmifonhf
2 2
tm; wnfcif;{nfhcHykHudk awGU&onf / tjcm; &[ef;rsm;onf taejzihf t"dyÜm,faumuf,lEdkifzG,f&Sdonf /
rax&f\vkyfaqmifcsufESifh ywfoufNyD; jypfwif a0zefMuonf/ ,cktcsdefwGif ydkif;jcm;xm;onhf ajrudk 0de,tpOftvm
odkY&mwGif rax&fu xdk&[ef;awmfrsm;tm; ,if;okdY jyKjcif;jzihf rsm;u todtrSwfjyKNyD; oabmwlvufcHojzihf &[ef;awmfrsm;
rdrdonf ausmif;wdkufypönf;rsm;udk olykefvufrS u,fwifxm; onf bkef;BuD;ausmif;wdkuf\ 0ifaiGESifh ukefusp&dwfudk pdwf0if
vdkufNyD; olykefudkjyKpk&ef tokH;jyKvdkufaom yrmPrSm apwd, pm;&ef tvGefaumif;aom taMumif;jycsufrsm; &SdcJhonf/ ,cif
C&wGif cif;onhf ajcokwfzkH\ wefzdk;xufyif enf;ao;aMumif; awGUcJhNyD;jzpfonfhtwkdif; ESpfywfvnf aiGpm&if; azmfjycsufudk t
3
&Sif;jyvdkufonf/ odkYjzihf a0zefolrsm; ,kHMunfoGm;Muonf/ ,if; wnfjyK&ef oHCmhtpnf;ta0;odkY wifjy&aMumif; awGU&onf /
azmfjyrItNyD;wGif orEÅygom'dumü xufjrufonfh &[ef;awmf
3
onf xdkodkYaom trlt,mjzihf jyKvkyfoifhaMumif; qdkonf / 1
0d-| 3? 418/ vmboDrm emr ae0 or®morÁKa'¨e tEknmwm? e
aq;ynmü uRrf;usifonhf &[ef;awmfrsm;&SdaMumif; uREfkyf "r®o*Fg[uaw¬a&[d Xydwm/ tyd p acg &mZ&mZr[mrwåm 0d[m&H
wdkY awGU&NyD;jzpfonf/ eD;pyfonhf vlrsm;rSm aq;0g;ukorIqdkif&m uma&wGm *g0kwH 0g t¹a,mZeH 0g a,mZeH 0g orEÅawm y&dpädE´dwGm
tBuHÓPftwGuf xdkodkYaom &[ef;rsm;xH oGm;a&mufMurnf t,H trSmuH 0d[m&ó vmboDrmwd emrvdcdwau xarÇ edcPdwGm
,H {w¬EÅa& OyÜZdwd oAÁH wH trSmuH 0d[m&ó a'rmwd oDrH Xaywd?
1 t,H vmboDrm emr/
e.g., EZ. III, p. 154. Ihscription of Bhātika Abhaya (38-67 A.D.) etc. 2
2 See EZ. I, p. 167-168, Iripinniyava pillar Inscription, p. 173, Rambava
þusrf;? pm – 255 wGif ½Iyg/ Pillar Inscriiption ; III, p. 103-105, Mannar Kaoceri Pillar Inscription.
3 3
0d-| 2? 68/ þusrf;? pm – 258 udk ½Iyg/
306 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 307
oHCmhpD;yGma&;b0 ajymif;vJrI\ ra&SmifvTJEdkifaom tusKd; &mwpfckudk wl;rSomvQif a&uef[kac:\/ odkYjzpfí ,if;onf
quftaejzihf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ rlvoifMum;csuf tESpfom& oifhavsmfaom tokH;tEIef;jzpf\/ a&wGif;udk wl;avmh? a&tdkif
ESihf qefYusifonhf ,if;odkYaom usihfBuHrIrsm;pGmudk ¤if;wdkY\ udk wl;avmh? acsmufudk wl;avmh[k qdk&müvnf; þpnf;urf;
oDvodu©mwGif vdkufemvmMuonf/ trsKd;orD; trsKd;om; ESpf twdkif;jzpf\/ odkY&mwGif þae&mudk wl;avmh? þae&mü a&uef
rsKd;vkH;udk bkef;BuD;ausmif;wdkuf tvkyform; tcdkif;taprsm; udk wl;avmh[kqdkvQif rtyf/ opfOudk wl;avmh? opfjrpfudk wl;
1
tjzpf vufcHcJhMuykHudk atmufu@rsm;ü awGUcJhMuNyD;jzpfonf / avmh[k ae&mrñTef;bJqdkvQif tyf\/ þEG,fyifudk wl;avmh?
tajctaeopfu awmif;qdkonhf ,if;odkYaom avhusihf þae&mü&Sdaom þopfO odkYr[kwf þopfjrpfudk wl;avmh[k
1
tm;xkwfrIrsm;pGmwdkYonf rlv 0de,pnf;rsOfrsm;ESihf qefYusifMu qdkvQif rtyf / þonfrSm tcuftcJudk ausmfvTm;&ef pum;vkH;
onf/ &[ef;awmfrsm;onf &mZN*dK[f yxroH*g,em qkH;jzwf rsm;udk vSnfhpm;vdkufjcif;omjzpfonf/
csufrsm;ESihf qefYusifonhf 0de,odu©myk'frsm;udk ajymif;vJ&ef a&avSmifuefrsm;onf bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;twGuf t
tcGifhtmPmESihf owådr&SdMuacs/ &[ef;awmfrsm;onf tajc t awmftwef aumif;rGefaom 0ifaiGtaejzihf axmufyHhrIwpf&yf
2
aeopfudk vspfvsL½Ixm;&efvnf; rpGrf;EdkifMuacs/ &[ef;awmf jzpfaMumif; awGU&onf/ odkY&mwGif t|uxm tvdkt& tvªY&Sif
rsm;onf tcuftcJESifh BuKHMu&onf/ atmufwGif xkwfjyxm; u uyÜd,a0g[m&jzihf vª'gef;rSom oHCmonf a&avSmifuefudk
onhf erlemtcsKdUrSm &[ef;awmfrsm;taejzihf trSefpifppf ¤if; vufcHaumif;onf/ tu,fí ]wynhfawmfonf a&avSmifuef
wdkY\ ajz&Sif;rIrSm Ak'¨"r®\ tESpfom&ESihf tawmftwef qefY udk vªyg\}[komqdkvQif ,if;a&avSmifuefudk tvªrcHaumif;
usifaomfvnf; 0de,pnf;rsOf; pmom;rsm;udk qefYusifjcif; r&SdbJ acs/ ypönf;av;yg;udk &&Sd&ef &nf½G,fcsufjzihf vª'gef;ygu oHCm
tcuftcJrsm;tm; vdr®myg;eyfpGm ausmfvTm;EdkifcJhMuykHudk azmfjy onf a&avSmifuefudk tvªcHEdkifonf/ a&avSmifuefrsm;udk
vdrfhrnfjzpfonf/ bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;odkY vª'gef;aMumif; azmfjyonfh ausmuf
0denf;awmft& &[ef;onf ajrBuD;udk udk,fwdkif rwl;& pmtcsdKUwGif ,if;tpOftvmESihftnD ypönf;av;yg;twGuf &nf
odkYr[kwf tjcm;wpfa,mufudk rwl;ckdif;aumif;acs/ tu,fí rSwfí oHCmawmftm; ,if;a&avSmifuefrsm;udk vª'gef;aMumif;
2 3
wl;vQif wl;ckdif;vQif ygpdwftmywfoifhonf / odkY&mwGif bkef; azmfjyonhf trSefwu,f vdktyfonhf pum;vkH;rsm; yg0ifonf /
BuD;ausmif;wdkufESihf qufpyfaeonhf ajr,mrsm;&Sdvmaomtcg
,if;odu©myk'fudk vdkufem&ef tvGefcufcJonf/ odkYjzpfí ,if; 1
0d-| 3? 21/ t,H ygVdrkwåu0dedpäa,m - aygu©&Pð cPmwd 0'wd?
odu©myk'fudk zGifhqdk&mwGif orEÅygom'dumusrf;u ygVdrkwåu 0¥wd/ cPma,0 [d aygu©&PD emr a[mwd/ wo®m t,H uyÜd,
0dedpä,taejzihf pdwf0ifpm;zG,f tqkH;tjzwf ay;xm;onf/ a0g[ma&m/ {ao0 ea,m 0gyð wVmuH tm0g#H cPmwd tm'Dokyd/
,if;0dedpä, tqdkrSm ]þonfrmS ygVdawmfü rawGU&aom tqkH; £rH MomoH cP? £ro®ð Moumao aygu©&Pð cPmwd 0wåKH ye e
tjzwfjzpf\/ tu,fí a&uefudk wl;avmhqdkvQif tyf\/ ae 0¥wd/ uE´H cP? rlvH cPmwd ted,arwGm 0wåKH 0¥wd/ £rH 0v’ð
cP? £ro®ð Moumao uE´H 0g rlvH 0g cPmwd 0wåKH e 0¥wd/
2
1 0d-| 3? 20/
þusrf;? pm – 273 udk ½Iyg/ 3
2 e.g., EZ. I, p. 211, Pālumäkiccāva Inscription of Gajabāhu I (174-196 A.D.).
0d 2? 49/ a,m ye bdu©K yx0ð caP,s 0g cPmay,s 0g ygpdwåd,H/
312 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 309
tm; udk;uG,f&mtjzpf cefYtyfxm;cJhovm;? Ak'¨y&dedAÁmefpHvGefNyD; rSm obm0yifjzpfonf/ odkYwap &[ef;awmfrsm;onf vlwdkif;udk
aemuf oHCmonf aemufqkH;tjzpf rnfolYudk pOf;pm;oenf;[k wpfa,mufcsif;pD aq;uko&ef rarQmfvihfMuacs/ odkYwkdifatmif
ar;jref;onf/ t&SiftmeE´m\ tajzrSm y#dao"yifjzpfonf/ &[ef;awmfrsm;onf rdrdwdkYtaejzihf aq;ynmudk rwwfajrmuf
xdkYaemuf 0efBuD;csKyfu þodkY rSwfcsufjyKonf ]t&Sifbk&m; aMumif; ajymMum;jcif;vnf;r&Sd? vltrsm;tm; vSnfhjyefoGm;&ef
tmeE´m? udk;uG,f&mr&SdcJhvQif (tyÜ#do&aP) oHCmnDñGwf a&; vnf; rjiif;qdkMuacs/ em;vnfrjI zihf vkyfaqmif&onhf tajc
twGuf tajccHum; tb,fygenf; (aum a[wk omr*¾d,m)}/ taeodkY qdkufvmonf/
t&SiftmeE´mu ]ykPÖm;? igwdkYrSm udk;uG,f&mr&Sdonf r tu,fí Oygoum wpfa,mufonf &[ef;awmfwpfyg;
1
[kwf/ igwdkYrSm udk;uG,f&m &Sd\/ ,if;rSm "r®jzpf\}[k ajzonf / tm; vlemudk uko&ef awmif;yefygu ,if;awmif;yefcsufudk
EdkifiHawmf 0efBuD;csKyfu tzGJUtpnf;ESihf ywfoufonfh ,if; todtrSwfjyKrnf r[kwfacs/ &[ef;awmfwpfyg;xH aq;zuf
jrifhjrwfonhf oabmvu©Pmudk ESpfouf&ef pGrf;&nfr&SdaMumif; tMuHjyKrI &,lvdkygu vlOygoumonf uyÜd,a0g[m&udk em;
>ruf[aomtcg t&SiftmeE´mu &Sif;vif;csufay;onf ]&[ef; vnf&rnf/ tu,fí Oygoumwpfa,mufonf a&m*gwpfck
awmfrsm;twGuf Ak'¨&Sifawmfjrwf csrSwfxm;onhf 0de,pnf; twGuf rnfonhfaq;0g;udk ay;&rnfqdkonfudk &[ef;wpfyg;xH
urf;rsm;&SdNyD; ygwdarmufudk jy|mef;xm;NyD;ygNyD (ygwdarmu©H pkHprf;ar;jrefvQif ,if;Oygoumtm; ajymjyaumif;onf/ Oyg
O'´d|H)/ wpfpkHwpfckaom yx0D{&d,mtwGif; aexdkifMuonhf oumu ]t&Sifbk&m;? wynhfawmf\ rdcifonf emrusef; jzpf
&[ef;awmfrsm;onf OaygoxaeYrsm;ü tm;vkH; pka0;MuNyD; aeygí aq;ñTef;ay;ygbk&m;}[kqdkvQif xkdyk*¾Kdvftm; wpfpkH
tvSnhfusol &[ef;awmfwpfyg;udk ,if;0de,udk ½Gwfqdk&ef wpf&m jyefrajymaumif;acs/ odkY&mwGif &[ef;u &[ef;wpfyg;
awmif;yef\/ xdk½GwfqdkrItwGuf rnfonhf&[ef;rqdk csKd;azmufrI oifhrdcif\ a&m*grsKd; cHpm;ae&pOf þrnfaomaq;udk ay;zl;
udk aMunmvQif tjcm;&[ef;awmfrsm;onf xdk&[ef;awmftm; aMumif; &[ef;upwifí 'umtm; ajymMum;aumif;onf/ Oyg
"r®ESihftnD aqmif½Guf\/ rnfolurQ xdk&[ef;tm; ,if;udk oumu &[ef;ajymjyonfudk em;axmif rSwfom;NyD; rdciftm;
1
jyKvkyf&ef rwdkufwGef;bJ ,if;udk jyKvkyf&ef "r®uom jyK\}/ xdkenf;twdkif; ukoygu tjypfr&Sd /
xdktcg 0efBuD;csKyfu aemufxyf ar;cGef;wpfck xyfar;onf orEÅygom'dumü azmfjyonhf pdwf0ifpm;zG,f jzpf&yfwpfck
]t&Sifbk&m; tmeE´m? ,cktcg t&Sifbk&m; ½dkaoaom? ylaZmf udk o½kyfazmfonhftaejzihf azmfjyEdkifzG,f&Sdonf/ 0obrif;
aom? MunfnKdaom? av;pm;aom? NyD;vQif t&Sifbk&m; rSDckd (at'D 127-171)\ rdzk&m; aexdkifraumif; jzpfaomtcg trsKd;
tm;xm; aom &[ef;awmfwpfyg; &Sdygovm;}/ orD;wpfa,mufonf r[my'krax&fxH oGm;a&mufNyD; uko
t&SiftmeE´mu ,if;ar;cGef;udk &SdygaMumif; ajzMum;aom rnfhaq;udk ñTefMum;ay;&ef awmif;yefonf/ odkYwap 0de,
tcg 0óum&onf a0cGJr&jzpfoGm;onf/ 0efBuD;csKyfu þodkY uRrf;usifol t&Sifjrwfonf aq;ynmudk rwwfuRrf;[k rqdkbJ
tHMopGmqdk\ ]t&Sifbk&m;udk wynhfawmfu Ak'¨ujzpfap odkY txufwGif azmfjyonhf enf;twdkif; tjcm;&[ef;awmfrsm;ESihf p
wnf;r[kwf oHCmujzpfap Ak'¨ y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf rnf um;pjrnf ajymonf/ trsKd;orD;onf xdkpum;pjrnf ajymqdkjcif;
1 1
þusrf;? pm- 311/ ,if;? 67/
310 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 311
rS aq;enf;udk odoGm;NyD; ,if;aq;udk vlemtm; pDrHay;cJhonf/ tkyfcsKyfa&;ydkif;ESihf ywfoufí oHCemu,q&mawmf odkY
rdzk&m;BuD; usef;rmoGm;aomtcg ¤if;wdkYonf u[myP 300 r[kwf oD[dkVfwpfuRef;vkH;&Sd oHCmawmfrsm;udk xdef;csKyfrnhf
ESihftwl ouFef;okH;pkHudk aqmif,lcJhMuNyD; ,if;wdkYudk rax&f\a&SU A[dkoHCmhtzGJUwpfck r&Sdacs/ Ak'y¨ &dedAÁmefpHNyD;aemuf oHCmawmf
wGif csxm;NyD; ]t&Sifbk&m;? þtvªaiGrsm;udk yef;tvªtwGuf tm; trdefY odkYr[kwf ñTefMum;csufrsm;udk xkwfjyefrnfh tqifh
tokH;jyKyg}[k avQmufxm;onf/ r[my'krax&fonf ,if;onf jrifh tmPmydkiftzGJU r&Sdacs/ oHCmhacgif;aqmif odkYr[kwf
1
q&mvkyfol\ tzdkYbm* (tmp&d,bm*) jzpff\ qifjcifvsuf oHCem,u xm;&Sdjcif;rSm Ak'w ¨ &m;awmf\ rlvtESpfom&udk
,if;0w¬KaiGudk vufcHapNyD; yef;ylaZmf&mü tokH;jyK&ef ñTefMum; qefYusifonf/ oHCmhtzGJUudk 'Drdkua&pDenf;us zGJUpnf;xm;
2
awmfrlonf / aMumif; awGUcJh&NyD;jzpfonf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf ysHvGefawmf r
tay:wGif xkwfazmfjycJhonhf ,if;odkYaom ykHpHrsm;onf rlrD tcsdefuav;wGif teD;uyfjyKpk apmihfa&Smufoltm; ]tmeE´m?
pD;yGm;a&; vlrIa&; ajymif;vJrI\ &vm'ftjzpf ykHpHopfjzihf bkef; oifwdkYonf þodkY pOfpm;vdrfhrnf/ "r®onf q&mr&Sdawmhacs/
BuD;ausmif;b0 wdk;wufcJhykHudk o½kyfazmfMuonf/ oD[dkVfEdkifiH\ igwdkYrSm q&m r&Sdawmhacs/ odkYwap tmeE´m? oifwdkYonf xdkodkY
EdkifiHawmf bmomjzpfvmonhf tusKd;qufaMumihf &[ef;awmf rpOf;pm;oifh/ igbk&m;a[mMum;onhf "r®ESihf 0de,onf igbk&m;
1
rsm;onf vlrIa&; EkdifiHa&;udpö&yfrsm;ü pdwf0ifpm;vmMuykHudk y&dedAÁmefpHNyD;aemuf oifwdkY\ q&mjzpfvdrfhrnf / ,if;odkYjzihf Ak'¨
azmfjyNyD; tcef;rsm;ü awGUcJh&NyD;jzpfonf/ y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf oHCmawmfonf "r®udk ,if;q&mtjzpf
1
owfrSwfNyD; wpfoD;yk*¾v taejzihf r&SdcJhacs/
tmp&d,bm* [lonfudk trIaqmifay;jcif;twGuf aus;Zl;txdrf; t Ak'¨y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf vtenf;i,ftMumwGif t&Sif
rSwf taejzihf ,lqEdkifonf/ tmeE´mESifh r*"EdkifiH 0efBuD;csKyf 0óum&wdkY ajymMum;cJhonhf
tcgwpfyg;ü ykPÖm;tdkwpfa,mufonf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ tBuHtpnf
twdkif; aqmif½Gufjcif;ü udk,fa&;udk,fwm udpöwpfckwGif atmifjrifrI&
ynmom;ygNyD; oHCmtzGJUtpnf;ESihf oHCmhtkyfcsKyfa&;ESihf ywf
oGm;NyD; &Sifawmfjrwf\ tBuHjyKrItwGuf tmp&d,bm*taejzihf Ak'¨ -==========
oufí t&Sdeft0g&Sdonhf Ak'¨0g'oabmxm;udk &Sif;vif;azmfjy
tm; ouFef;wpfpkH vª'gef;&mwGif Ak'¨&Sifawmfjrwfu ,if;ouFef;udk t onfh aqG;aEG;ajymqdkrIwpf&yfudk awGU&onf/
vªcHonf/ xdkudpöESifhywfoufí oH,kwåedum,fü tokH;jyKxm;aom 0óum&onf t&SiftmeE´mtm; Ak'¨onf rnfonhf &
a0g[m&rSm tmp&d,bm* jzpfjcif;rSm xl;jcm;onf (oH 1? 179)/ [ef;tm; udk;uG,f&m (y#do&P)tjzpf cefYtyfxm;cJhovm;? Ak'¨
2
r[my'krrax&f\ ,if;0w¬KaiGudk vufcHjcif;rSm 0denf; ½lyd,odu©myk'f y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf oHCmonf rnfolYtm; ,cktcg aemuf
ESihf qefYusifonf/ ,if;odu©myk'ft& &[ef;onf a½Tudkjzpf ap
aiGudkjzpfap tyfESHonfudk udk,fwdkifvnf; vufrcH&? olrsm;udkvnf;
qkH; taejzihf pOf;pm;oenf; ({w&[d y#d"ma0,smx)[k pkHprf;
vufrcHap&/ a,m ye bdu©K Zmw½ly&ZwH O*aPS,s 0g O*PSmay,s ar;jref;onf/ t&SiftmeE´mu ]xdkodkY vkyfjcif;r&Sdyg}[k ajzonf/
0g? Oyedu©dwåH 0g om'da,,s? ygpdwåd,H (0d 1? 345)/ ,if;xif&Sm;onhf xdktcg 0óum&trwfu oHCmawmfonf rnfonhf &[ef;
0denf;pnf;urf;udk azmufzsufrIudk r[my'kr rax&fonf Owå&&mZykwå
1
ay;ydkYvdkufonfh a½TapwD (ok0PÖapwd,) udk vufcH&ef roifhavsmf od,m acg yemeE´ wkrSmuH {0H tó ]twDwow¬KuH yg0peH? ew¬d
ojzihf jiif;qdkonhf t,ltqjzihf pOf;pm;oihfonf (0d-| 2? 130)/ aem ow¬m}wd/ e acg yaewH emeE´ {0H '|AÁH/ a,m acg tmeE´ r,m
rax&fjrwfonf 0denf;wGif tvGefuRrf;usifoltjzpf xif&Sm;onf/ "ar®m p 0dea,m a'odawm ynawåm? aom a0g rrpöa,e ow¬m ('D
2? 128)/
&[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 313
onhf &[ef;tm; udk;uG,f&m (y#do&P)tjzpf cefYtyfxm;cJh
oenf;} ar;jref;aomtcg t&Sifbk&m;u ]xdkodkY vkyfjcif;r&Sdyg}[k
ajzyg\/ ,ckwpfzef wynhfawmfu ]t&Sifbk&m; ½dkaoaom?
ylaZmfaom? MunfnKdaom? av;pm;aom? NyD;vQif t&Sifbk&m;
rSDckdtm;xm;aom &[ef;awmfwpfyg; &Sdygovm;}[k ar;jref;aom
tcg t&Sifbk&m;u ]&Sdygonf}[k ajz\/ wynhfawmf t&Sif
bk&m; ajzMum;onfudk rnfodkY em;vnf&ygrnfenf;/
t&SiftmeE´mu &SifyifAk'¨onf ,kHMunfrIudk &&Sdaponhf
1
t&nftaoG;q,frsKd; ('o yom'ed,m "r®m) udk a[mMum;
awmfrlcJhNyD; &[ef;awmfwpfyg;ü ,if;q,frsKd;udk awGU&Sdrl oHCm
awmfonf xdk&[ef;awmftm; ½dkao&rnf? ylaZmf&rnf? MunfnKd
&rnf? av;pm;&rnf? NyD;vQif xdk&[ef;awmftm; rSDckdtm;xm;
&rnf[k &Sif;jyawmfrlonf/
0óum&onf t&SiftmeE´m &Sif;jyonfudk ESpfoufyg
2
aMumif; >rufqdkonf /
0óum&ar;onfudk t&SiftmeE´m\ ajzMum;csufrsm;
onf oHCmzGJUpnf;tkyfcsKyfykHqdki&f m ckdifvkHaom &Sif;vif;csuf
jzpfonf/ eHygwfwpf? oHCm\ acgif;aqmif odkYr[kwf em,u
r&Sd/ odkYwap oHCmonf oDv ynmESihf Mum;jrifokwrsm;onhf
rnhfonhf &[ef;udkrqdk tNrJwrf; ½dkaovdkufemvdrfhrnf/ eHygwf
ESpf? vkyfydkifcGifhESifh tmPmudk A[dkrjyK/ &[ef;awmfrsm;onf
ae&ma'otoD;oD;ü tkyfpki,frsm;zGUJ í pnf;vkH;rIESihf pnf;rsOf;
pnf;urf;rsm;udk xdef;odrf;Muonf/ oHCm[lonf &[ef;awmf
1
t&nftaoG; q,frsKd;rSm 1/ oDv0g = oDvESihf jynfhpkHjcif; 2/ A[kók
awm = Mum;jrifokwrsm;jcif; 3/ oEÅK|dawm = a&mihf&J vG,fjcif; 4/
psmevmbD = psmefav;yg;udk &jcif; 5/ £'¨drm = wefckd;ESihf jynhfpkHjcif;
6/ 'dAÁaomwH = 'dAÁaomw tbdnmPf&jcif; 7/ y&pdwå0dZmeem =
olwpfyg;pdwfudk odjcif; 8/ ykaAÁed0gomEkówd = a&S;b0cE¨mudk owd
&jcif; 9/ 'dAÁpu©K = 'dAÁpu©K tbdnmPfudk &jcif; 10/ &[EÅm jzpfjcif;
2
r 3? 58 (a*gyu arm*¾v’meokwf)/
314 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 315
rsm;\ tpktaygif;[k t"dyÜm,f&NyD; tenf;qkH; &[ef;av;yg; 0d[m& ausmif;wdkuf jzpfonf/ r[m0gvd**Fg (Mahaväli-gañga)
tkyfpkwpfck zGJUrdvQif ,if;tkyfpkonf oHCmudk udk,fpm;jyK&ef jrpf\ ajrmufzufü oDwif;okH;Muaom &[ef;awmfrsm;onf
tcGifhtmPm&SdNyD; tjcm;tkyfpkrsm;udk trSDtcdkrjyKbJ tcsKdUaom r[m0d[m&ausmif;wdkufü pnf;a0;MuNyD; ,if;jrpf awmifzufü
0denf; udpörsm;udk aqmif½GufEdkifonf1/ oDwif;okH;Muaom &[ef;awmfrsm;onf wdór[m0d[m&
odkY&mwGif ,if;tkyfpkrsm;ü udk,fydkifoGifjyif rl0g'r&Sd/ ¤if; ausmif;wkdufü pnf;a0;Muonf/ ,if;tpnf;ta0;\ &nf½G,f
wdkYaexkdif&m a'owdkif;wGif &[ef;awmfrsm;tm; vkdufemusihfokH; csufrSm rsm;pGm&Sdonf/ 0grqdkrD pnf;a0;Mujcif;rSm apwDawmf
onfh wlnDaom 0de,pnf;rsOf;rsm;udk vdkufemMuonf/ ae&m tm; oefY&Sif;&efESihf xkH;okwf&eftjyif ur®|mef;w&m;&,l&ef
a'o toD;oD;ü tkyfpktrsKd;rsKd;onf 0denf;awmfrSm vm&Sd xif&Sm;onhf rax&fBuD;rsm;tm; awGUqkH&efjzpfonf/ oDwif;
onhftwdkif; ¤if;wdkY\ rIcif;rsm; tjiif;yGm;rIrsm;udk Mum;emMu uRwfNyD;aemuf awGUqkHMujcif;rSm 0gwGif;umvtwGif; rdrdwdkY\
onf/ Mum;jrifokw&Sd? oDvESihf jynhfpkHNyD; ynm&Sdonhf rax&f pdwfydkif;b0 avhusifhtm; xkwrf I tajctaeudk ajymqdk&eftjyif
BuD;udk xdktpnf;ta0; odkYr[kwf tkyfpk odkYr[kwf tcrf;tem;\ ¤if;wdkYoif,lxm;onfh "r®udk½Gwfqdk&efESihf jyefvnfwnf;jzwf
tBuD;trª;tjzpf cefYtyfonf/ tu,fí ae&ma'o toD;oD;rS ñSdEIdif;&efvnf; jzpfonf/ xdktcsdefumvrsm;ü rdrdwdkY\ oHo,
tkyfpkESpfck odkYr[kwf tkyfpktrsm;BuD; pnf;½kHMuvQifrl oHCmawmf rsm;udk uRrf;usifolrsm;ESihf cufcJonhf tpdwftydkif;rsm;udk aqG;
rsm;tm;vkH;onf xdktcrf;tem;twGuf tBuD;trª;wpfa,muf aEG;jcif;jzihf oHo,uif;&Sif;aponhf tcGifhtvrf;&&SdMujcif; jzpf
\ (OD;aqmifrI)atmufü tvdktavsmuf pkpnf;Muonf/ rnf onf/ wpfESpfvQif ESpfBudrf tpnf;ta0;BuD; ESpf&yfudk usif;y
onhf twif;tMuyfwkdufwGef;rIrSr&SdbJ tm;vkH;rSm rdrdqE´ onfhtavhrSm Ak'¨&Sifawmfjrwf oufawmfxif&Sm; &SdpOfuyif
tavsmufomjzpfonf/ Ak'¨"r®a&;&m tawG;tjrifESihf avhusihf pwifcJhonfrSm xif&Sm;onf1 /
tm;xkwfrIwdkYü oHCmawmfrsm;tMum; oabmxm;uGJvGJrI ay:
aygufvmrl tvGeftqifhjrifh wefzkd;xm;onhf oHCmawmfrsm;\ 1
'D-| 2? 172/
nDñGwfrIudk aESmihf,SufNyD; ,if;aemufwGif *dkPf;*P trsKd;rsKd;
edum,trsKd;rsKd; ay:aygufvmrIrsm; jzpfay:vmonf/
00000000
tEk&m"yk&acwftwGif; oD[dkVf&[ef;awmfrsm;onf wpfpkH
wpf&m t"duajymif;vJrIrsm;r&SdbJ wlnDonhf tpOftvm
usihfpOfudk vdkufemusihfokH;cJhMuonfrSm xif&Sm;onf/
a&S;acwfoD[dkVfwGif A[dkXmeESpfckpDwdkYü wpfESpfvQif ESpfBudrf
0grqdkrDESihf 0gqdkNyD;aemuf oHCmpka0;rIBuD; ESpfBudrf&SdcJhonf/ A[dk
Xme ESpfckteuf wpfckrSm tEk&m"yk&NrdKUawmf&Sd r[m0d[m&
ausmif;wkdufjzpfNyD; aemufwpfckrSm a&m[Pt&yf&Sd wdór[m
1
oAÁEÅdare y&dapäa'e pwåma&m bdu©L yu#wåm (ygwdarmuf)/
320 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
okH; (bkH) qGrf;pm;aqmifrsm; &SdMuonf/ axmifaygif; rsm;pGmaom
&[ef;awmfrsm;onf xdkae&modkYqGrf;&,l&ef oGm;a&mufMuonf/
zm[D,ef\ rsufjrifrSwfwrf;wGif þodkYazmfjyonf ]&[ef;
awmfrsm;onf ¤if;wdkY\ tpm;tpmudk trsm;okH;ae&mrsm;rS &&Sd
Mu\/ xdkYjyif bk&ifrif;w&m;onf NrdKUawmftwGif; tjcm;ae&m tcef; 11
rsm;wGif ig;axmifajcmufaxmifruaom &[ef;awmfrsm;twGuf
trsm;okH; qGrf;taxmuftyHhudk jyifqifxm;\/ qGrf; tvd&k Sd &[ef;awmfrsm;\ vl rIb0 2
aomtcg &[ef;awmfrsm;onf oydwfudk,lvsuf qGrf;avmif; vIyf&Sm;rIrsm;
vªonhfae&modkY oGm;NyD; o,f,lEdkifoavmuf &,lum tjyefwGif
oydwfrsm; tjynhfjzpf\}/ t&yfa'otrsKd;rsKd;wGif jyefYusJaeonhf &nfñTef;csuf tydkif;tp
&mpkESpf ESpfckvGefNyD;aemuf [l,ifqefu ¤if;Mum;cJh&onhf rsm;t& a&S;acwfoD[dkVfü &[ef;awmfrsm; aexdkifcJhonhf aumif;
tcsufudk atmufygtwdkif; a&;om;onf ]bk&ifheef;awmf rGefonhf b0½kyfykHvTmudk &Edkifonf/
ab;wGif csufjyKwfaqmifBuD;aqmufxm;NyD; ,if;taqmifrS & 1
[ef;&SpfaxmiftwGuf tpm;tpmudk a0iSavmif;vª\/ qGrf;pm; aeYpOf vkyfief;rsm;
csdefa&mufvmaomtcg &[ef;awmfrsm;onf oydwfrsm;jzihf rdrd &[ef;awmfrsm;onf rsm;aomtm;jzihf eHeufapmapm aerxGuf
\ qGrf;a0pkudk&,l&ef <ua&mufvmMu\/ a0pk&NyD; qGrf;bkOf; rDwGif tdyf&mrS xavh&SdMuonf/ ,if;aemuf pwk&m&u©[k
ay;NyD;aemuf ¤if;wdkYtm;vkH; rdrdwdkY\ ae&mtoD;oD;odkY jyefoGm; ac:onhf ur®|mef;av;rsKd;udk qifjcifMuonf/ ,if;wdkYrSm Ak'¨g
Mu\/ xdkEdkifiHodkY Ak'¨omoemawmf a&muf&SdcsdefrSpNyD; bk&ifrif; Ekówd? arwåmbm0em? tokbmEkyóemESihf r&PówdwdkYjzpf
onf ,if;odkY vª'gef;rIudkjyKNyD; aESmif;acwf bk&ifrif;rsm;onf onf/ ,if;tpOftvmonf tenf;qkH; at'D 10 &mpkxd
2
vnf; igwdkYacwfwdkifatmif qufvuf aqmif½GufcJhMuonf} / r[dE¦avhü vkdufemusihfokH;cJhaMumif; od&onf/ at'D 10 &mpk
&o0g[deDusrf;ü ausmif;wdkufBuD;ig;ckrS &[ef;rsm;ESihf rwdkifrDESihf ,if;aemufydkif; umvrsm;wGif tjcm;ae&mrsm;ü
&[ef;rdef;rrsm;onf qGrf;twGuf r[mygVd (qGrf;pm;aqmif)ü ,if;tpOftvmr&Sd[k rqdkEdkifacs/ taMumif;rl ,if;tpOftvm
pka0;MuaMumif;qdkojzifh w½kwfbk&m;zl;&[ef;awmfrsm;\ tqdk onf ,aeYacwfwdkif oHCmawmfrsm;tMum; qif;oufcJhaom
3
udk axmufcHonf / aMumifh jzpfonf/
&[ef;awmfrsm;taejzihf qGrf;pm;aqmifodkY vrf;avQmuf&ef xdkodkY cyfjrefjref ur®|mef;½IrSwfrINyD;aemuf &[ef;awmfrsm;
ESihf qGrf;pm;aqmifrSjyef&ef? qGrf;avmif;vªonhfae&mü rdrdwdkY onf oGm;wdkufrsufESmopfjcif;jyKí ¤if;wdkY\ omoema&;wm0ef
tvSnfhudk apmifhqdkif;&ef &[ef;awmfrsm; tokH;jyK&onfhtcsdefrSm rsm;udk aqmif½GufMuonf/ tcsKdUaom t|uxm rSwfwrf;rsm;
1 2
Fa Hien, p. 105. Hiuen Tsiang Bk, XI, p. 250. 1
r[dE¦avh&Sd pwkw¬r[dE´rif;\ ausmufpmrsm;/ tH-| 2? 86/ r-| 1?
3
&o0g[deD 2? 51/ 128/
318 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 319
t& eHeufapmapmwGif ausmif;wdkuf0if;ESifh ywf0ef;usifwGif qGrf;cHvSnfhcsdefuJhodkYaom ta&;ygonfh tcsdefpm&if;udk pnf
wHjrufvSnf;jcif; oefY&Sif;jcif;rsm;ESihf apwd,*FP aAm"d,*FP odkYr[kwf armif;wD;í aMunmonf/ odkYjzihf auvsmPd(Kälyāºi)
0wfrsm;jyKjcif;uJhodkYaom 0wå&m;rsm;udk jyKvkyfMuonf/ odkY&mwGif r[m0d[m&ausmif;wdkufü tcsdefudk pnfwD;í aMunmonf/ odkY
pwkw¬r[dE´rif;vufxuf r[dE¦avh ausmufpmwGif ,if;usihf &mwGif 0dZ*&*d&d (Vijagaragiri)0d[m&ürl armif;udk ½dkufcwfí
0wfrsm;udk azmfjyjcif;r&Sd/ ,if;\ azmfjycsufrSm bmoma&; aMunmonf/ aeYtcgwGif tcsdeu f dk owfrSwf&ef umvxrÇ[k
aqmif½GufrIrsm;NyD;aemuf &[ef;awmfrsm;onf ouFef;udk aocd ac:onhf wdkif (aeem&D ygonfhwdkif jzpfEdkifonf) wpfck&Sdonf/
,odu©myk'fESihftnD aumif;pGmjyif0wfí tcef;odkYoGm;NyD; arwåm odkY&mwGif tcsdefudk aumif;pGm wdkufxm;ygu ntcgrSmyif ajym
1
okwfudk ½Gwfonf / ,if;aemuf &[ef;awmfrsm;onf qGrf;pm; Edkifonfh ,mr,EÅ ]em&Dpuf} [kac:onfh Bud,mwefqmyvm
aqmifodkY qif;oGm;MuNyD; ¤if;wdkY\ eHeufpmudk &,lMuonf/ aemufwpfrsKd;&Sdao;onf/ ,if;pufudk em&DuJhodkY em&Dwdkif;wGif
tu,fí emrusef;jzpfí &[ef;awmf wpfyg;yg;onf qGrf;cH ½dkufcwf&zG,f&Sdonf (,mr,EÅH y#wd)/ tm&mrfapmifh (tm&m
onhf tcef;odkY roGm;EdkifcJhvQif q&m0efwdkY ñTefMum;onhftwdkif; rdu)rsm;udkjzpfap &[ef;awmftcsKdUudkjzpfap tcsdefpm&if;\ t
2
xdk&[ef;awmfrsm;\ tpm;tpm a0pkudk ydkYay;onf / csdeftrsKd;rsKd;udk aMunm&ef wm0efay;xm;onf/ auvPd,
3
t*Fkwå&t|uxm üvmonhf aemufrSwfwrf; wpfckt& ausmif;wdkufwGif tm&mrfapmifhrsm;u ,if;wm0efudk aqmif½Guf
t½kPfqGrf;taMumif;udk vkH;0 azmfjyjcif;r&Sd/ odkYwap ,if;rSm ykH&NyD; 0dZ*&*d&d0d[m&ürl umva'0[kac:onhf rax&fwpf
ur®|mef;½IrSwfrIüom b0udk `rIyfESHxm;onfh &[ef;awmfrsm;udk yg;u txl;ojzihf 0gwGif;umvrsm;ü armif;wD;&ef wm0ef,l
&nfñTef;onfrSm xif&Sm;onf/ xdk&[ef;awmfrsm;tm; qGrf;cH xm;ykH&onf/ umva'0rax&fonf tjcm;&[ef;awmfrsm;ESihf
xGuf&ef xonhftcsdefwdkifatmif ormywfESifhaexdkif&ef ñTef rwlbJ t&Sifjrwfonf em&DpufudkrMunhfbJ tNrJwrf; armif;wD;
Mum;onf/ qGrf;udpöNyD;aemuf naecsrf;tcsdef apwd,*FP0wf Edkifonftxd tcsdefrSefudkod&mü vdr®muRrf;usifawmfrlaMumif;
ESihf tmp&d,0wfrsm;udk aqmif½Guf&rnfhtcsdefxd ur®|mef;xdkif& od&onf/ t&Sifjrwfonf armif;udkwD;&ef wD;wHjzihf &yfvdkuf
onf/ xdkYaemuf aeY\yxr,Hudk ur®|mef;xdkifíukefvGef&onf/ aomtcg odkYr[kwf armif;udk wpfcsuf odkYr[kwf ESpfcsuf rwD;rD
wGif em&Dpufvnf; wlnDpGmyif toHjrnfonf/ t&Sifjrwfonf
1
1
0duúroaCF (yk*¾Kdvf)\ met pirit koµ [laom pum;vkH;rsm;ukd ]arwåm nOfhokH;,rfywfvkH; ,if;odkY tcsdefudk aMunmonf /
pdwf"mwfudk avhusihfjcif;ESihf y&dwfawmfrsm;udk ½Gwfzwfjcif;}[k bmom
jyefjcif;onf Ak'¨0g'qdkif a0g[m&rsm;ESihf &if;ESD;uRrf;0ifrI vdktyfaom tpm;tpm
aMumihfjzpfonfrSm xif&Sm;onf/ Met- Pirit rSm okwåedygwfvm arwå
okwå\ tjcm;trnfwpfrsKd;om jzpfonf/ ,if;okwfudk y&dwfBuD;üvnf; &[ef;awmfwpfyg;\ aerGef;rwnhfrD tcsdeftawmfrsm;rsm;udk
xnhfoGif;xm;onf/ Met-Pirit [laom a0g[m&udk ,if;okwfudk enf;trsKd;rsKd;jzihf &&SdEdkifonhf qGrf;uGrf;&SmazGrIjzihf ukefvGe&f
2
y&dwfBuD;ü xnhfoGif;aomtcg tokH;jyKonf/ onf/ r[m0d[m&ausmif;wdkuf? tb,*dausmif;wdkufESifh r[dE¦
þausmufpmü 'kwd,tBudrf odkYr[kwf aeYv,fpmESihf ywfoufí þ avhuJhodkYaom ausmif;wdkufBuD;rsm;ESihf qufEG,faeonhf trsm;
ausmufpmü azmfjyjcif;r&Sd/
3
tH-| 2? 86/ 1
r-| 1? 128/
324 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 321
0rf;Ekwfjcif;ESihf tjcm;aq;0g;rsm;okH;aqmifjcif;jzihf rdrd\ cE¨m NiD;aiGUzG,f Mumjrifhrnfjzpfonf/ odkYwap &[ef;awmfrsm;onf
udk,ftm; apmihfa&Smmuf&rnf jzpfonf/ t&ifpvdk jyKjcif;r&SdMuacs/
1
0dok'¨dr*f rS trSwfrxifawGU&onfh azmfjycsuft& tenf; trsm;okH; qGrf;pm;aqmif (bkHqGrf;) ae&modkYroGm;bJ wpf
qkH; at'D 5 ig;&mpkcefYwGif &[ef;awmftcsKdUaexkdifonhf ae&m tdrf0if wpftdrfxGuf qGrf;cH<uonfh &[ef;awmfrsm; &SdMuonf/
rsm;rSm wpfcgwpf&H tvGefnpfywfaMumif; od&onf/ aumfaZm ,if;odkY jyKjcif;rSm bkHqGrf;cH&modkY oGm;jcif;xufydkí tcsdefukef
rsm;rSm zkefrsm;jzihf jynhfESufaeNyD; ykwfoif uif;vdyfwdkY\ acs;rsm; zG,f&Sdonf/ &[ef;awmftcsKdUrSm qGrf;twGuf r[dE¦avhrS tEk
1
rusap&ef acgufxm;Muonf/ tcef;rsm;rSm vif;EdkYeHY <uufeHY &m"yk&odkY vrf;avQmufavh&SdMuonf / &[ef;wpfyg; qGrf;cH<u
2
rsm; eHonf/ Murf;cif;rSm cdkiSufacs;rsm;jzifh npfywfaeonf/ aomtcg vsifjrefjref r<ua&muf&ef ñTefMum;csuf&Sdonf /
jcH0if;xJwGif opf½Gufajcmufrsm; jrufajcmufrsm; avwdkufí jyefY trsm;pkjzpfEdkifonfh &[ef;tcsKdUrSm eHeufapmapm wpfBudrfESihf
3
usJaeonf/ wpfcgwpf&HwGif ausmif;0if;onf emrusef; jzpfNyD; aerGef;rapmif;rDwpfBudrf wpfaeYESpfBudrf qGrf;cHMuonf / rMum
tdrfoma&mufatmif roGm;Edkifonhf omraPi,frsm;\ usif cPyif &[ef;awmfrsm;tm; MunfnKdol Oygoumrsm;u qGrf;
BuD;usifi,frsm;ESihf wHawG;rsm;jzifh pdk½TJaeonf/ rdk;½Gmaom aeY twGuf &[ef;awmfrsm;udk rdrdwdkYtdrfodkY yifhzdwfMuonfudk trsm;
rsm;wGif ausmif;0if;ü ½THrsm; AGuftkdifrsm;jzihf jynfhaeonf/ odNyD;jzpfonf/ wpfcgwpf&H &[ef;awmfwpfyg;onf axmywf
ausmif;wdkufrsm; ausmif;aqmifrsm;udk wHjrufvSJjcif; oefY odkYr[kwf qDtwGuf qGrf;cHxGufavh&SdMuNyD; ,if;odkYaom tcg
&Sif;jcif;rsm;\ aus;Zl;udk a&S;a[mif; Ak'¨bmomusrf;pmrsm;ü rsm;wGif xmvu(cGufi,f)udk ,laqmifoGm;avh&SdNyD; ykHrSef qGrf;cH
4
txl;jyK a&;om;cJhonfrSm bkef;BuD;ausmif;wdkuftcsKdUü awGU& oydwfudk ,laqmifoGm;avhr&Sday /
onhf ,if;odkYaom pdwfrcsrf;ajrUzG,f tajctaeaMumihf jzpf qGrf;ESpfxyftMum;wGif wpfcgwpf&Hü tEÅ&cZÆu[kac:
zG,f&Sdonf/ Ak'¨&Siaf wmfjrwf udk,fwdkifvnf; wHjrufvSnf;jcif; onhf oa&pmrsm;jzihf tqmajy pm;aomufrIrsm;&Sdonf/ ,if;
tusKd;ig;rsKd;udk a[mawmfrlNyD;jzpfonf/ orEÅygom'dumusrf;ü tqmajycJzG,frsm;wGif ysm;(r"k)ESihf wifvJ MuHoum (ou©&)uJh
,if;udkaxmufcHNyD; 0w¬Kjzpf&yfrsm;pGmudk azmfjyonf/ tcsKdU&[ef; odkYaom tpm;tpmrsm; yg0ifonf/ wpfcgwpf&H trJom;udk
awmfrsm;rSm rdrdwdkY oefY&Sif;oyf&yfpGm vSnf;usif;xm;onhf jcH0if; jyifqifxm;jcif;yif yg0ifonf/ &o0g[deDusrf;vm 0w¬Kjzpf&yf
udk Munhfí&&Sdonhf aysmf½TifrIjzihf edAÁmefukdyif rsufarSmufjyKEdkif wpfckrSm olaX;wpfa,mufonf oHCmawmfrsm;tm; eHeufydkif;
2
aMumif; qdkonf / wGif ,kefom;tygt0if t&om&Sdonhftpm;tpmrsm;jzihf aerGrf;
1
onfyif rdrdaexdkifonhf tcef;udk oefY&Sif;a&; aqmif½Gufonfudk awGU& 0dok'¨dr*¾ 1? 20/ r[mwdó[k ac:onhf rax&fwpfyg;onf apwd,
onf/ &[ef;wpfyg;onf þt&Sifr[moHC&u©dw rax&fxH ur®|mef; yAÁw (r[dE¦avh)rS tEk&m"yk&NrdKUodkY qGrf;cH<uavh&Sdonf/ tEk&m"yk&
w&m; &,l&ef oGm;aomtcg rax&fBuD;tm; rdrdaexdkif&m ausmif;udk jyK NrdKUawmfonf r[dE¦avhrS tvGefra0;uGmEdkifacs/ odkYwnf;r[kwf tEk
jyifNyD; oefY&Sif;a&;vkyfí tvkyf½Iyfaeonfudk awGU& onf (tH-| 1? 29)/ &m"yk&NrdKUawmfonf r[dE¦avh teD; odkYwkdif us,f0ef;cJhavoavm/
2
1
0dok'¨dr*¾ 1? 337/ 'D-| 1? 165/ r-| 1? 259/
3
2
0d-| 4? 174/ 0dok'¨dr*¾ 1? 87/
4
o[ó0w¬K? oCFmrpöó 0w¬K/ &o0g[deD 2? 176/
322 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 323
rwnfhrD okH;Budrfwdkifwdkif tvkyftauR;jyKaMumif; azmfjyonf/ awmf? aAm"dyifESihf Oykoftdrfrsm;odkY wufa&mufMu&onf/ wpfcg
,kefom;jzihf txl;jyKjyif pDrHrIonf tEÅ&cZÆrSma&m tjcm;qGrf; wpf&H 0ufrSifbD;rsm;(aumpä)ESihf avSum;rsm;jzihf apwDawmftm;
1 1
ESpfBudrfwGifyg yg0ifonf / awmPd*v (Tōºigala) ausmufpm xkH;okwfjcif;rsm;udkyif jyKvkyfMuonf / odkYwap &[ef;awmfrsm;
t& at'D 4 &mpk oD[dkVf&[ef;awmfrsm;\ "mwfpmrsm;wGif onf trIvkyfjcif;ü aysmfydkufjcif; (ur®m&mrwm) twGuf tjypf
'defcJ? ayPd? ysm;&nf? ESrf;? axmywf? qm;ESihf opfjrpfpdrf;rsm; &SdrnfjzpfaomaMumifh tcsdet f m;vkH;udk ,if;tvkyfrsm;wGifom
2
yg0ifonf / `rIyfESHxm;Murnf r[kwfacs/ odkYjzpfí rdrdwdkY\tcsdefudk pmayavh
&[ef;awmfrsm;onf rlvu wpfaeYvQif wpfBudrfom pm; vm oifMum;jcif;? ½Gwfzwfo&ZÑm,fjcif;? ur®|mef;bm0em tm;
aomufEdkifaMumif; odMuonf/ odkYjzpfí &[ef;udk {ubwådu = xkwfjcif;ESifh ap,*FP0wfESifh tjcm;wm0efrsm;udk oihfwifh
2
wpfxyfwnf;pm;ol[k ac:jcif;jzpfonf/ odkY&mwGif {ubwådu avsmufywfpGm tokH;jyK&ef ñTefMum;onf /
[laom yk'f\ t|uxmtzGifhrsm;ü avsmhayghNyD; rsm;pGm &ufa&m twGif;tjyif ESpfckvkH; oef&Y Sif;p,fMu,frIonf Ak'¨0g'pmay
onf/ ,if;tzGifht& ygw&mobwå (eHeufpm)ESihf om,rm ü rsm;pGmcsD;rGrf;aom udk,fusihfw&m;jzpfonf/ okr*Fv0dvmodeD
bwå (aeYv,fpm)[k ESpfrsKd;&Sdonf/ eHeufpm[lonf aerGrf; t|uxmü aAmZÑifckepfyg;udk zGifhjy&mwGif 0w¬K0do'ud&d,m
rwnfhrDtcsdefjzpfonf/ aemufqGrf;wpfrsKd;rSm aexGufcsdefESihf (ypönf;ypö,rsm; oefY&Sif;rIudk aqmif½Gufjcif;) onf "r®0dp,
aerGef;wnhftMum;umvwGif jzpfonf/ odkYjzpfojzihf tu,fí oarÁmZÑif ("r®udk&SmazGjcif;) udk jznhfusihf&mü vdktyfaom tajc
3
&[ef;wpfyg;onf aerGef;rwnhfrD tcsdefwGif q,fBudrfru pm; tae ckepfrsKd;teuf wpfckjzpfaMumif; qdkonf / ,if;azmfjycsuf
aomufaomfvnf; xdk&[ef;tm; {ubwådu wpfxyfwnf;pm; t& &[ef;wpfyg;onf rdrd\qHyifESifh ajconf;vufonf;rsm;udk
3 4
ol[komqdkEdkifonf / aESmif;acwfrsm;wdkifatmifyif wpfaeY wpf tvGef&Snfatmif rxm;& / &[ef;awmfonf rdrd\ udk,fcE¨mudk
Budrfom pm;&rnf[laom odu©myk'fudk twdtus vdkufem usihf vspfvsL½Irxm;&bJ cE¨mudk,fudk acR;ESihf jrLtnpftaMu;rsm;
okH;aeMuaom &[ef;awmftcsKdU &SdEdkifaomfvnf; &[ef;awmf t rvdrf;usHaeap&ef ykHrSef a&csKd;&rnfjzpfNyD; cE¨mudk,fudk oefY&Sif;
rsm;pkrSm eHeufrwdkifrDtwGif; wpfBudrfru pm;okH;MuzG,f&Sdonf/ aeap&rnf/ &[ef;onf rdrd0wf½ko H nhfouFef;udk aumif;pGm csKyf
naecif;wGif &[ef;awmfrsm;onf azsmf&nf odkYr[kwf axmywf pyf? zGwfavQmf? aq;qdk;jcif;jzihf oefY&Sif;ap&rnf/ tdyf&m ae&m
4 5
odkYr[kwf xef;vsufrsm;udk tqmajy pm;aomufMuonf / rsm;udk oefY&Sif;oyf&yfpGm xm;&rnf / &[ef;onf vdktyfygu
1
wm0ef0wå&m;trsKd;rsKd; tH-| 4? 246/ r-| 2? 300/
2
tH-| 3? 160/ ynma&;vkyfaqmifrIrsm;taMumif;udk ynma&; u@
aeYw"l0 vkyf&yfrsm;wGif &[ef;awmfrsm;onf tcrf;tem; (þusrf;? pm - 498)wGif ½Iyg/
trsKd;rsKd;odkY wufa&mufavh&SdMuonf/ &[ef;awmfrsm;onf udk,f 3
'D-| 2? 377/
4
ydkif ouFef;rsm; csKyfvkyf? avQmfzGwfNyD; aq;qdk;Mu&onf/ apwD 0denf;t& &[ef;onf rdrdqHyif ESpfvufrxuf ydkr&Snfcif odkYr[kwf
ESpfv rausmfvGefrDwGif &dwfjzwf&onf (0d-| 3? 70)/
5
1
&o0g[deD 2? 128/ y&rw¬aZmwdum 1? 301/ 2
EZ. III, p. 178. þñTefMum;csufrsm;ESihf tnD ur®|mef;xdkifolrsm;tm; ur®|mef;w&m;
3
'D-| 1? 75/ 4
0dok'd̈r*¾ 1? 87/ ay;onhf rv,0goD r[moHC&u©dw rax&fuJhodkYaom rax&fBud;rsm;
328 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 325
onf/ &[ef;rsm;onf rax&frsm;tm; xdcdkufrnfh oGm;vmae oJjzLcif;NyD; aumif;pGm vSnf;usif;xm;onhf apwDawmfwpf
xdkifrIrsm;udk rvkyf&acs/ rax&fBuD;rsm;u edrfhaomae&mü xdkif ql\ y&d0kPfavmuf rnfonhft&mrQ pdwfMunfEl;onhf ae&m
aerl rax&fi,frsm;u jrifhaomae&mü rxdkif&acs/ rax&fBuD; r&Sdacs/ Ak'¨bmom bkef;BuD;ausmif;onf aus;½GmwGif toefY&Sif;
rsm; zdeyfpD;rxm;bJaepOf rdrdu zdeyfudk pD;rxm;&/ rax&fBuD; qkH;ae&mjzpfNyD; aumif;rGefvSyonhf ae&mtm;vkH;\ A[dktcsuf
rsm;tm; vufñId;xdk;í pum;ajymqdkjcif;rjyK&acs/ rax&fBuD;rsm; tcsmae&mjzpfonf/ odkYjzpfí &[ef;awmfrsm; udk,fwkdif rdrdwdkY\
\cGifhjyKcsufr&SdbJ rax&fBuD;rsm;\ a&SUarSmufwGif w&m;a[m bkef;BuD;ausmif;rsm;udk ykHpH opfaeap&efESihf vma&mufolrsm;tm;
jcif;? ar;cGef;udk ajzMum;jcif; rvkyf&/ bkef;BuD;ausmif;wkduf t MunfndKo'¨gyGm;ap&ef jyKvkyfMuonf/ aumif;pGm xdef;odrf;
wGif;? a&csKd;onhfae&m? vlola&SUarSmufponfwdkYü oihfavsmf apmihfa&Smufxm;onhf ausmif;0if;onf tZÑwåNidrf;csrf;a&;ESihf
onhf trlt&mtjyKtrl tao;pdwfudk &Snfvsm;pGm azmfjyxm; ausmif;wdkuf\ wnfNidrfrItwGuf oauFwuJhodkY jzpfonf/
onf/ &[ef;wpfyg;onf q&mbkef;BuD;wpfyg;xHodkY ur®|mef;
w&m;&,l&ef oGm;a&mufaomtcg tvGef½dkusKd;onhf trlt&m naecif; wm0efrsm;
jzihf oGm;&onf/ xdk&[ef;onff uyÜd, odkYr[kwf wynhfwpf apwD&ifjyifawmftm; aeYpOfwHjrufvSnf;jcif;rSm &[ef;awmfrsm;
a,mufudk rdrdESihftwl ac:aqmifroGm;&/ zdeyfpD;roGm;&/ xD; \ usihf0wfwpfckjzpfNyD; apwDawmftm; ylaZmf0wfjyKNyD;aemuf
1
udkyif ,laqmifroGm;& / &[ef;i,fonf rax&fBuD;cyfonhf apwD&ifjyifawmfwGif twlwuG Nidrf;csrf;pGm xdkifMuNyD; jrwfAk'¨
a&udk tokH;rjyK&/ rax&fi,fonf ajcudk a&aq;aom tcsdef tm; MunfnKdvsuf o'¨gw&m;xkHrTrf;aeonhf ESvkH;om;jzihf
rSmyif q&mrax&f rjrifonhfae&modkY oGm;í aq;aMum&onf/ okwåefrsm;udk ½Gwfzwfo&ZÑm,fMuonf/ bdu©KeDrsm;ESihf tjcm;
xdk&[ef;onf ur®|mef; w&m;r&rDwGif rax&f\ tvGefESdrhfcs yk*¾Kdvfrsm;vnf; &[ef;awmfrsm; okwåefrsm;udk ½Gwfqdkcdkuf xdk
2
usKd;EGHaom tvkyftauR; wpfa,mufuJhodkY jyKrl&onf / ae&mwGif MunfnKdzG,f ½GwfzwfoHudk em,lvsuf xdkifMuonf /
1
6
'D-| 2? 125/ r-| 2? 295/ tH-| 3? 92/ tH-| 1? 396/ a,mufrSm toufajcmufq,f &SdNyDjzpfonf/
&o0g[deD 2? 17/ tbd-| 2? 338/ azmfjyNyD;jzpf&yfrsm;uJhodkYaom >cif;csufjzpf&yfrsm;rSm &[ef;
7
&o0g[deD 2? 17/ tcsKdU ouFef;0wfjzihf&SdpOf udk,fusihfw&m; acgif;yg;rItwGuf
342 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 343
trSwfrxifawGU&onhf om"ursm; jzpfMuonf/ "r®jy'Dydum edAÁmefpHawmfrlonfh ae&m[lí ,if;Xmeav;ckudk oGm;a&muf zl;
(oD[dkVfbmom) usrf;ü1 bDpD 2 &mpkwGif wpfckwnf;aom ykHpH ajrmfNyD; ,if;odkY apwDawmfrsm;tm; vSnfhvnf zl;ajrmfoGm;&if;
tjzpf tEk&m"yk&NrdKU yef;jcHwpfckü udk,fvufESD;aESmrI jyKMuonhf pkwdjywfa<u aovGefbdrl xdkolonf ewfjynfavmu ok*wd
2 1
]ouFef;0wf½kHxm;onhf trsKd;orD;ESihf trsKd;om;wpfa,muf} t b0odkY a&muf&onf[k a[mMum;awmfrlonf /
aMumif;udk azmfjyonf/ tu,fí &[ef;wpfyg;onf trsKd;orD; ,if;ygVdawmfudk zGifh&mü t&Sifr[mAk'¨aCmot&Sifjrwfu
wpfa,mufESihf cspfBudKufNyD; ,if;qGJaqmifrIudk ausmfvTm; EdkifpGrf; bk&m;zl;oGm;&if; pifMu,faom pdwfxm;jzihf aoaomolrsm;yif
r&SdawmhvQif ykHrSeftm;jzihf xdk&[ef;onf ½dk;om;pGm vlxGufNyD; ewfjynfavmuü arG;zGm;EdkifonfqdkvQif apwDawmf&ifjyifudk wH
xdktrsKd;orD;udk vufxyfjcif;rSm vkH;0 jynhfpkHrQwNyD; cGifhjyKonf/ jrufvSnf;jcif;? yef;wifckHudk aq;aMumjcif;ESihf aAm"danmifyif
udk a&oGef;avmif;jcif; jyKolrsm;tzdkYrl tb,fqdkzG,f&m &SdtHh
2
bk&m;zl;c&D;rsm; enf;[k jyqdkonf /
xiff&Sm;onfh ae&mrsm;tm; &Sdckd;0wfjyK&ef bk&m;zl;c&D;oGm;jcif;rSm oD[dkVf&Sd Ak'¨bmom &[ef;awmfrsm;onf tqdkyg ,lqcsuf
&[ef;awmfrsm;\ xif&Sm;onhf b0ykHoGifwpfck jzpfonf/ ,if; ESihf tpOftvmudk vdkufemMuvsuf oD[dkVfuRef;wGif omru
udk jrwfAk'¨udk,fwdkifvnf; tm;ay;onf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf tdE´d,wGifyg bk&m;ylaZmf&ef &nf½G,fNyD; bk&m;zl; vSnfhvnfavh
oufawmfxif&Sm;&SdpOfu 0gwGi;f okH;v odkYr[kwf av;vtwGif; &SdcJhMuonf/ xdkc&D;pOfrsm;wGif &[ef;awmfrsm;onf ydkNyD;ESpfouf
wpfae&mwnf;wGif oDwif;okH;NyD; ESpfumv\ usefonhf vydkif; zG,fESihf tEÅ&m,fuif;ap&ef tkyfpkzGJUí oGm;Muonf/ wv*F&
tcsdefrsm;udk aumif;rGefonhf b0aeenf;wpfckudk oifMum;vsuf yAÁwteD;&Sd wdóm&mr0d[m& ausmif;wdkufrS t&Sif"r®'dEé
wpf½GmNyD;wpf½Gm? wpfe,fNyD;wpfe,f? wpfEdkifiHNyD;wpfEdkifiH vSnfh rax&fESihf wdyd#uplVmb, rax&fuJhodkYaom rax&fBuD;rsm;
vnfoDwif;okH;onf/ ,if;odkY c&D;xGufjcif;udk pm&dum[k ac:NyD; bk&m;zl;c&D; vSnfhvnfaomtcg aemufyg &[ef;awmfrSm 500
3
pm&dumwGif Ak'¨&SifawmfjrwfESihftwl &[ef;awmf &maygif; rsm; avmuftxd rsm;jym;vSonf / 7? 12? 30? 50 odkYr[kwf 60
pGmwdkY yg0ifMuonf/ avmuf&Sdonhf &[ef;awmfrsm;\ tkyfpki,frsm;rSm tvGef xif
4
r[my&dedAÁme okwfawmfwGif Ak'¨&Sifawmfjrwfu t&Sif &Sm;onf / rsm;aomtm;jzihf ,if;tkyfpkrsm;rSm pmcsbkef;BuD;ESihf
tmeE´mtm; MunfndKol Oygoum wpfa,mufonf Ak'¨&Sif pmoifom; &[ef;rsm; odkYr[kwf teD;&Sdausmif;rsm;rS twl yl;
awmfjrwf arG;zGm;awmfrlonfhae&m? oAÁnKwÓPfudk &awmfrl aygif;yg0if vdkufvmolrsm; jzpfMuonf/ odkYwap yHokulvdu
onfhae&m? w&m;OD;a'oem a[mMum;awmfrlonfh ae&m? y&d rax&frsm;ESihf yd@ygwdu rax&frsm;uJhodkYaom jyif;jyif;xefxef
1
1
,if;usrf;? pm – 322/ 'D 2? 216/
2
2
*k½kVKa*grd (yk*¾Kdvf)onf xdkyk*¾KdvfESpfa,muftm; bdu©K bdu©KeD[k ac: 'd-| 2? 173/
3
&ef rESpfoufaomfvnf; ]ouFef;0wf½kHxm;onhf trsKd;orD;ESihf trsKd; &o0g[deD 2? 128/ tbd-| 2? 423/ ,if;*Pef;ta&twGufudk twd
om;wpfa,muf}[k &nfñTef;cJhonf/ tus r,lloihfacs/
4
&o0g[deD 2? 150/ tbd-| 2? 338/ 'D-| 2? 124/ tH-| 3? 92/
348 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 345
odkYjzpfapumrl trsm;pkrSmrl plVyd@ygwdu wdórax&f\ o t&mrsm;udk awGU&NyD; vltopfrsm;ESihf awGUqkH&vsuf NiD;aiGUzG,f
abmudk rESpfoufbJ vlrItusKd; aqmif½Gufonhf &[ef;rsm;udk bkefBuD;ausmif; aexkdifrIb0\ tajymif;tvJwpf&yf jzpfonf/
ydkí ESpfoufMuonf/ ynm&Sif q&mwpfyg;ESihf twlc&D;oGm;&jcif;onf tNrJwrf;yif
tpOftvmESihf xif&Sm;onhf Oygoum Oygodumrsm; t tusKd;&Sdonf/ taMumif;rl &[ef;awmfrsm;onf c&D;wpfavQmuf
ay:xm;&Sdonhf oHCmhoabmxm;rSm atmufyg*gxmygVdjzihf vl wGif ta&;ygonfh tcsufrsm;udk xdkynm&Sifrax&fESifh aqG;aEG;
trsm;tm; ay;xm;onhf tMuHÓPfjzihf &Sif;vif;NyD; vdk&if;udk EdkifaomaMumihf jzpfonf/ ,if;onf c&D;oGm;&if; ausmif;wuf
a&mufonf – ouJhodkY jzpfonf/ bk&m;zl;c&D;oGm;jcif;onf &[ef;awmfrsm;tm;
*d[DeH Oyua&mEÅmeH? edpöH tmrdo'geawm/ ¤if;wdkY\ aexdkif&mausmif;udk wG,fwm wyfrufrItm; y,f&Sm;
1
ua&mx "r®'gaee? awoH ypö,um&uH / &efvnf; taxmuftyHhjyKonf/
tmrdo'gejzihf oifwdkYudk axmufyHhMuonhf Oygoum Oyg ,if;wdkY tm;vkH;xuf ydkonfrSm bk&m;zl; yk*¾Kdvfrsm;tm;
odumrsm;tm; "r®'gejzihf wkHYjyefíaxmufyHhMuavmh/ &[ef;awmfrsm;u tvGwfwm0efauspGm apmihfa&Smufay;Mujcif;
'DCedum,f od*FgvokwfwGif ,if;,lqcsufudk ydkrdk tao; jzpfonf/ Ak'¨&SifawmfjrwfESihf wynhf&[ef;oHCmawmfrsm; a'o
2
pdwf azmfjyxm;onf / pm&D <ucsDouJhodkYyif bk&m;zl; &[ef;awmfrsm;onf ¤if;wdkY jzwf
txufwGif azmfjyonhf *gxmü "r®'ge[laom a0g[m&ü oef;oGm;&onfh NrdKU½GmwpfavQmuf vltrsm;tm; w&m;a'oem
pdwfydkif;avhusifhrI? ynma&;b0? ,Ofaus;rIqdkif&m ulnDaqmif a[mMum; oGm;Muonf/ &[ef;awmfrsm;onf (wpfae&mrS wpf
½GufrItm;vkH;udk xnhfoGif;Edkifonf/ odkYjzpfí &[ef;awmfrsm; ae&modkY) tvsifpvdk (cGJcGm) roGm;Muacs/ vkdtyfvQif &uf
taejzihf rdrdwdkYtay: ypönf;av;yg;jzihf axmufyHhí apmihf twefMum aexdkifMuonf/ odkYjzpfí bk&m;zl;&[ef;awmfrsm;
a&SmufMuolrsm;tm; pdwfydkif;avhusifhrI? ,Ofaus;rIESihf ynma&; onf vdktyfonhf t&yfa'orsm;ü &yfem;NyD; w&m;a'oem
qdkif&m ay;urf;rIrsm;jzihf aqmif½Gufay;&efrSm rdrdwdkY\ BuD;av; a[mMum;Muonf/
onhf wm0efjzpfonf[k cH,lMuonf/ ouFef;okH;xnf? oydwfESihf a&ppfwdkYtjyif c&D;oGm;&[ef;
tcsKdUaom jzpf&yf0w¬KaMumif;rsm;rS &[ef;awmfrsm;\ a, onf rsm;aomtm;jzihf qDbl; (ajcudk okwfvdrfhonfh qD = ajc
bk,stawG;tjrifrSm rdrdwdkYudk,fwkdif jrifhjrwfonhfb0udk cH,l e,fqDudk xnhfonhfbl;)? ñSyfzdeyfwpf&H? tokH;rjyKonhftcg
vsuf twwfEdkifqkH; trsm;aumif;usKd; aqmif½GufEdkif&efjzpf\[k ,if;zdeyfudk xnfh&ef jcif;wpfck? ,yfawmifESihf wpfcgw&H xD;ESihf
1
em;vnf&onf/ &[ef;awmfrsm;\b0onf bmomw&m; tqkH; awmifa0S;wdkYudkyg aqmif,lonf / xdkYjyif rD;arT;onhf ypönf;
trudk vdkufemusihfokH;&mü vltrsm;\ pdwf"mwfudk `rSifhwif ud&d,m (rD;cwfausmuf)? odyg#dum (bl; ?)? tm&uP³u (yif
ay;jcif;twGuf pHerlrsm;jzpfonf/ &[ef;rsm;onf oufaomihf tyf ?)? ydyævu (uwfaMu; ?)? ecapä'e (vufonf;ñSyf)ESihf
oufom twdkif;twmjzihf vlrsm;u vª'gef;onhf tzdk;wef tvª olpd (tyf)rsm;udkxnhfonhf x0dum (tdwf) wpfckudkvnf; o,f
1
aqmifoGm;Muonf/ ,if;tdwfxJwGif tcgtm;avsmfpGm &nfñTef;
o'¨r®mvuFm&,? 523/
2
'D 3? 145/ 1
0dok'¨dr*¾ 1? 88/ tH-| 3? 160/
346 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 347
udk;um;Edkif&ef Ak'¨"r®*kPfawmfrsm;udk a&;om;xm;onhf rSwfpkpm qGrf;udpöNyD;aemuf rax&fjyef<uoGm;aomtcg ½Gmom;rsm;
1
tkyf (rk|daygw¬u) wpftkyfvnf; ygonf / u xdk&[ef;\ oabmxm;ESihfywfoufí OygodumrBuD;\ rdwf
aqG&[ef;onf qGrf;cHcsdeftwdtuswGifom <uvmcJhaMumif;ajym
vlrIa&; vkyfaqmifcsuf qdkvsuf avSmifajymif oa&mfjyKMuonf/ tjypfrJh&Smol Oygodum
ynma&;ESihf ,Ofaus;rIvIyf&Sm;rIrsm;rS wpfyg; &[ef;awmfrsm; rBuD;u ½kd;om;pGmyif ]oifwdkYESihf tuRrf;0ifonhf &[ef;(ukvl
vlrIa&;udpöudk pdwf0ifpm;rIESihf ywfoufonhf azmfjycsuf tenf; yu)rsm;rSm oifwdkY tay:aumif;NyD; uRefrudk;uG,fonhf rax&f
2
i,frQom &&Sdonf / &[ef;awmfrsm;onf vlrItusKd; aqmif½Guf rSm uRefrtwGuf aumif;ygonf}[k jyefvnf ajymqdkonf/
rIESihf avmuDa&;vIyf&Sm;rIrsm;udk pdwf0ifpm;oihfoavm[lonf þjzpf&yfonf ½Iaxmifhrsm;pGmudk rD;armif;xdk;jyonf/ &
ESihf ywfoufí ,lqcsufwpf&yf csrSwfoihfonf/ rZÑdredum,f [ef;awmfrsm;wGif; tqifhtwef; ESpfrsKd;&Sdonf/ wpfckrSm rdrd
t|uxmü azmfjyonhf jzpf&yftydkif;tp wpfckonf þudpöESihf udk,fudk b0oHo&mrS vGwfajrmuf&ef[laom wpfckwnf;aom
ywfoufonhf tawG;tjrifwpf&yfudk ay;onf /
3 &nf½G,fcsufjzihf rnfonhf vlrIaumif;usKd;aqmif½GufrIwGifrS pdwf
aus;½Gmwpf½GmrS trsKd;orD; Oygodum wpfa,mufonf plV 0ifpm;rIr&SdbJ ur®|mef;bm0em ½IrSwfrIwGifom `rIyfESHxm;onfh
1
yd@ygwdu wdórax&ftm; ESpfaygif;rsm;pGm udk;uG,fqnf; &[ef;rsKd;jzpfonf / tjcm;&[ef;wpfrsKd;rSm rdrdwdkY\ b0oHo&m
vsuf&Sdonf/ wpfaeYwGif aus;½Gmudk rD;avmifuRrf;ojzihf tdrf vGwfajrmufrItjyif pdwfydkif; ½kyyf dkif;ESpfrsKd;vkH;wGif; vltrsm;\
trsm;tjym; rD;avmif&mwGif xdkOygodumr\ tdrfvnf; rD;xJ aumif; usKd;aqmif½GufrIudk pdwf0ifpm;ykH&onf/ ,if;oabmxm;
ygoGm;onf/ xdktcsdefwGif ,if;aus;½GmodkY tvnftywfa&muf onf yxrtrsKd;tpm;xuf ydkrdktusKd;rsm;ykH&NyD; Ak'¨&Sifawmfjrwf
&SdaeMuonfh &[ef;awmftcsKdUonf xdkOygodumrBuD;tm; u½k \ pdwfxm;ESihfvnf; nDñGwfykH&onf/ Ak'¨onf tcgwpfyg;ü
PmoufpGmjzihf wpfpkHwpf&m pkaqmif;xm;onhf ypönf;&Sdovm; ajymif;cif; wpfckvkH; a&vTrf;rdk;í ysufpD;oGm;ojzihf pdwfrcsrf;
[k pkHprf;ar;jref;Muonf/ odkY&mwGif plVyd@ygwdu wdórax&f romjzpfaeonfh ykPÖm;rdwfaqGwpfa,mufxH <ua&mufNyD; tm;
2
onf xdkOygodumr\ uHqdk;rdk;arSmifusaeonhf tcsdefwGif <u ay;pum; qdkzl;aMumif;od&onf /
a&muf vnfywfjcif;r&Sd/ ½Gmom;rsm;u xdkrax&fonf qGrf;cH ,if;ar;cGef;ESihfywfoufí trsm;\ ,lqcsufvnf; uGJjym;
csdefusrS <uvmvdrfhrnfjzpfaMumif; rSwfcsufjyKMuonf/ rax&f ykH&onf/ OygodumrBuD;uJhodkYaom vltcsKdUonf txufwGif
vnf; aemufaeY qGrf;pm;csdef twdtus avmufwGif xdkae&modkY azmfjyonhf jzpf&yfüuJhodkY plVyd@ygwdu wdórax&f\ o
oGm;NyD; ykHrSeftwdkif; qGrf;udkcH,lonf/ OygodumrBuD;onf tkwf abmxm;rsKd;udk ESpfoufMuonf/ t|umusrf;udk,fwkdifu plV
eH&Hwpfck\ t&dyfatmufü qGrf;jyifNyD; rax&ftm; qGrf;vªonf/ yd@ygwdu wdórax&ftm; rnfolYudkrQ rrDcdkvGef;ol? rnf
onfh aus;Zl;wifcH,ljcif;rS r&SdbJ qGrf;udk &&,loltjzpf csD;rGrf;
1
r-| 1? 394/
xm;aomaMuihf ,if;odkYaom oabmxm;udk ESpfoufcJhykH&onf/
2
&[ef;awmfrsm;\ ynma&;ESihf ,Ofaus;rI vIyf&Sm;rIrsm; taMumif;udk 1
ynma&;u@wGif ½Iyg/ ]&[ef;awmfrsm;\ NcdK;jcHpGmusifhrI}wGif ½Iyg/
2
3
r-| 1? 288/ okwåed-| 2? 9/
352 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 349
vufwnf&SdcJhoavm qdkonfudk twdtus rqdkEdkifacs/ yHokul tvªypönf;rsm;udkyif xdkufwefoljzpf&rnf[k xufoefpGm cH,lMu
vdu*dkPf;0if &[ef;rsm;onf xlyg&mrausmif;wdkuf uJhodkYaom onf/ odkYwap vdktyfcsdefürl rdbrsm;udk tmrdo'ge (ypönf;0w¬K
NrdKUjyESihf eD;pyfonhf ausmif;wdkufrsm;wGif aexdkifMuouJhodkY w vª'gef;rI) jzihf ulnDNyD; jyKpkapmihfa&Smihf&ef &[ef;awmfrsm;tm;
1
ayg0euJhodkYaom awmausmif;rsm;ESihf &d#d*vuJhodkYaom *l ñTefMum;onf /
1
ausmif;rsm;üvnf; oDwif;okH;Muonf /
*gr0goD NrdKUjyaus;½Gmrsm;ü aexkdifonfh&[ef;rsm;udk qefY *kdPf;uGJ odkYr[kwf edum,rsm;
usifonhf awmawmif {&d,mü aexkdifonhf t&n0goD odkYr
oHCmawmfrsm;twGif; oabmxm;uGJvGJrIrsm; jzpfay:cJhykHESihf oD
[kwf 0e0goD[kac:onfh aemufxyf &[ef; tkyfpkwpfck&Sdonf/
[dkVfü edum,rsm; odkYr[kwf *dkPf;uGJrsm; pwifcJhykHudk a&S;tcef;
at'D 6 &mpkcefYrSpí ,if;wdkYtm; *dkPf;uGJwpfck tjzpfr[kwfbJ
2 rsm;ü azmfjyNyD;jzpfonf/ ordkif;usrf;rsm;ü edum,okH;rsKd; (edum
jcm;em;onhf tkyfpktjzpf &nfñTef;onf / yHokulvdursm;uJhodYk 2
,wå,)udk rMumcP &nfñTef;Muonf / r[mem*bk&if (at'D
yif edum,tm;vkH;ü tm&nursm;&Sd&ef aocsmoavmuf jzpf
556-568)onf apwDBuD;okH;ql (r[mapwd,wå,)udk jyKjyifcJh
onf/ r[m0d[m&*dkPf;0if tm&nurax&fwpfyg; taMumif;
3 aMumif;ESifh edum,okH;ckrS &[ef;awmfrsm;tm; ouFef;rsm; vª
azmfjycsuf&Sdonf / at'D 6 &mpkcefYrSpí awmae&[ef;rsm;tm; 3
'gef;cJhaMumif;od&onf / þae&mü azmfjyonfh apwDBuD;okH;ql
wpfcgwpf&HwGif bdu©Krsm;udkykHrSef tokH;jyK½dk;r[kwfonhf ]wyóD}
4 [lonf tEk&m"yk&NrdKU&Sd ok0PÖrmvD (Ruvanväli-säya)? tb,
]usihfBuHaeol} [laom a0g[m&jzifh azmfjyonf / at'D 10 &mpk
*d&dESihf aZw0eapwDwdkYjzpfonfrSm aocsmNyD; ,if;apwDBuD;
&nfñTef;csufwpfckwGif awmae&[ef;rsm; aexdkif&m jzpfonhf
okH;qlwdkYonf t"duausmif;wdkufBuD;okH;ckudk toD;toD; udk,f
tEk&m"yk&NrdKU teD;&Sd ]&aohawm} wayg0e ac:onhf bkef;BuD;
pm;jyKonf/ a,bk,stm;jzihf edum,wpfckonf ausmif;wdkuf
ausmif;wdkufwpfckudk &nfñTef;xm;onf/ xdkausmif;wkdufwGif yHh
5 BuD;wpfck\ trnfemrjzihf xif&Sm;onf/ odkYjzpfí r[m0HoygVd
oulaqmif rax&frsm;vnf; oDwif;okH;Muonf /
ordkif;ü azmfjyonfh edum,okH;ck[lonf r[m0d[m&? tb,
1
tH-| 2? 279/ r[m0Ho 47? 66/ 48? 4/ *d&dESihf aZw0ewdkYjzpfaMumif; oHo,jzpf&ef taMumif;r&Sdacs/
2
r[m0Ho 41? 99/ 52? 22/ 53? 14/ 54? 20/ "r®½kpdESihf om*vd,[kac:onhf tjcm;*kdPf;uGJESpfck &Sdao;
3
r[m0d[ma& bdu©LeH? 0ae ed0owH t'g/ r[m0Ho 52? 22/ onf/ odkY&mwGif txufwGif awGU&NyD;onfhtwdkif; wpfcgwpf&H
4
,if; 51? 99/ 54? 20/ ,if;wdkYudk ,cifemrnfa[mif;rsm;jzihf &nfñTef;aomfvnf; ,if;
5
r[m0Ho 53? 14/ ,if;onf tEk&m"yk&mNrdKUtaemufzuf&Sd awmpyf wdkYudk tb,*d&dESifh aZw0ewdkYü toD;oD; xnhfoGif;onf /
4
bdu©KeDrsm;
bdu©KeDrsm;\ vIyf&Sm;rItaMumif;udk tenf;i,frQom od&onf/
at'D 10 &mpkwGif a&;xdk;onhf ukuk½kr[E´reausmufpmwGif
(tEk&m"yk&) NrdKUawmf twGif;&Sd Hight Street ay:&Sd r[dE´m&mr
[kxif&Sm;onhf bdu©KeDausmif;wdkuf\ a&SUwGif aq;½kHwpfck&SdcJh
1
aMumif; jyqdkonf / bdu©KeDrsm;onf aq;½kHrsm;wGif olemjyKrsm;
uJhodkY tvkyftauR;jyKEdkifoavm [lonfudk ar;jref;vdkayonf/
onf/ aESmif;acwfrsm;wGif tm&nursm;vnf; *gr0goDrsm;uJhodkY tod
ynmqdkif&m &,lvdkrIwGif rsm;pGmpdwf0ifpm;NyD; bmomw&m;ESihf rywf
oufavmufaom usrf;pmrsm;a&;om;rIudkyif aqmif½GufMuonf/ tm
&nu0goD 'drÁKvm*v r[muóyrax&f a&;om;onhf Amvm0
aAm"e ouúwo'´gusrf;rSm erlemaumif;wpfck jzpfonf/ xdktcsdefrSpí
t&n0goDESihf *gr0goDwdkYtMum; jcm;em;csufrSm trnfemrrQom &SdykH
&NyD; avhusihftm;xkwfrItaejzihf jcm;em;csuf &SdykHr&acs/ t&nursm;
vnf; *gr0goDrsm;\ b0aeenf;udk ESpfoufykH&onf/ ,if;ESpfrsKd;vkH;udk
aemifwGif *gr0goD t&n0goDESpfrsKd;vkH;aeonhf Ob,0goDrsm;[k ac:
Muonf (edum,o*F[? pm – 20? 22? 24)/ uE´dNrdKU&Sd ,aeYacwf rv
0wåESihf tó*d&d,[laom t"duausmif;wdkufESpfckrSm ,cifu *gr
0goDESihf t&n0goD jzpfcJhonhf Ob,0goDrsm;rS qif;oufcJhykH&onf/
vmb0goD[k xif&Sm;aom aemuf&[ef;tkyfpkwpfpkudk at'D 10
&mpkESihf aESmif;ydkif;wGif jzpfonf (r[m0Ho 54? 27/ 60? 68? 72)/
odkY&mwGif ,if;taMumif; tenf;i,frQom od&onf/
1
EZ. II, p. 22.
354 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
om"ursm;pGmonf jynhfpkH<u,f0onhf bdu©KeDausmif;wdkufrsm;udk
1
bk&ifrif;rsm;ESihf rdzk&m;rsm;u wnfaqmufcJhMuonf / 'Dy0Ho
usrf;ü xif&Sm;onhf bdu©KeDrsm;pm&if;udk azmfjyaomfvnf;
0denf;udk oifMum;ay;Muonf[laom tcsufrSwpfyg; ¤if;wdkY\
tvkyftudkif taMumif;udk wpfpGef;wpfprQ rod&acs/ bdu©KeDr
rsm;vnf; &[ef;awmfrsm;uJhodkY wlnDaom b0wpfckudkyif ae
xdkifcJhrnfrSm oHo,jzpfzG,f taMumif;r&Sdacs/
1
r[m0Ho 39? 43/ 66? 27/
00000000
360 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
1
pm;csufrsKd; &rdonf /
bDpD 1 &mpk 'k|*grPdrif;ESihf ¤if;\nDawmf o'¨gwdórif;
2
vufxufwGif &[EÅmrax&frsm;pGmwdkY &SdcJhaMumif;qdkonf / odkY&m
wGif tvGefxl;jcm;pGmyif o'¨gwdórif;u &[ef;awmfrsm;tm; tcef; 12
rdrd\ av;pm;rIudk xdkufwefonhf yk*¾Kdvfrsm;udkomvQif t,s
(t&Sif)[k ac:rnfjzpfaMumif; awmif;yefrIudk awGU&onf / ,if;
3 &[ef;awmfrsm;\ vl rIb0 3
awmif;yefrIonf bDpDwpf&mpk oHCmawmfrsm;tay: a&mifjyef NcKd;NcHpGm usihfokH;jcif;
[yfcsufwpf&yf jzpfonfrSm oHo,jzpfzG,frvdkacs/ o'¨gwdó txufrSm azmfjycJhonhf ,ciftcef;ESpfckwGif &[ef;awmfrsm;
rif;onf rdrdvufxufü &[ef;ta&twGuf rsm;jcif;udk ESpfouf onf ,if;wdkY\ xdef;csKyfrI tvGef&Sd tajctae rsm;pGmwdkYaMumihf
ykHr&bJ rdrdtaejzihf rwkefvIyfaom o'¨gw&m;jzifh MunfndKEdkif wjznf;jznf; b0aeenf; ajymif;vJoGm;&ef zdtm;ay;cJhykHudk awGU
4
rnfholudk rawGUEdkifbJ jzpfaeykH&onf / cJh&NyD;jzpfonf/ ,if;tajymif;tvJudk a&S;½kd;pGJoHCmrsm;u owd
azmfjyyg rsufarSmufypöu© vlYtzGJUtpnf;tay: a,bk,s jyKrdaomfvnf; a&SmifvTJr&onhf wdk;wufrI? jzpfNrJobm0ESihf
tm;jzihf rESpfoufbJ twdwfudk csD;rGrf;jcif;rsKd;udk Ak'¨&Sifawmfjrwf ykHrSeftjzpf todtrSwf rjyKcJhacs/ xdkoHCmawmfrsm;onf ,if;
vufxufawmftxd jyefí ajc&mcHEdkifonf/ tajymif;tvJudk ysufpD;,kd,Gif;rIwpf&yftjzpf pdk;&drfBuD;pGm ½Ijrif
wpfaeYwGif t&Sifr[muóyonf &mZN*dK[fNrdKU a0VK0ef cJhMuonf/ &[ef;awmfrsm;\ omoemawmf oefY&Sif; pifMu,f&ef
ausmif;awmfü oDwif;okH;aeaom Ak'¨&Sifjrwftm; <ua&mufzl; pdwftm;txufoefqkH;ESihf xyfjyefwvJvJ BudK;yrf;rItpm; ,if;
ajrmfonf/ wpfudk,fwpfum,wnf; oDwif;okH;&mwGif NydKifzuf ajymif;vJwdk;wufrI 'Da&vTrf;rdk;rIudk qefYusif&ef rjzpfEdkifaMumif;
uif;atmif ausmfapmvSonhf t&Sifjrwfonf vloluif;qdwf em;vnfcJhMuonfrSm xif&Sm;onf/ odkYjzpfí acwfNydKif udpö&yf
&mü taersm;NyD; tcgtm;avsmfpGmomvQif Ak'¨xHodkY tzl;tajrmf rsm;\ tajctaeudk pdwfroufrom jzpfMuojzifh xdkoHCm
<ua&mufonf/ Ak'¨udk,fwkdif t&Sifjrwftm; rsm;pGm av;pm; awmfrsm;onf jynhfpkHaumif;rGefNyD; pHjytjzpf ,lqcJhonhf twdwf
awmfrlNyD; &[ef;awmfrsm;tm; tav;teuf wdkufwGef;vsuf udk vrf;ñTef ajymjyp&mtjzpf jyefvnf ½IjrifcJhMuonf/
t&Sifjrwftm; rdrdudk,fwdkifESihf xyfwljyKawmfrlonf/ odkYjzpfí twdwfjzpf&yfrsm;u tm;vkH;wGif taumif;qkH;jzpfNyD; ypöu©
1
rdrdwdkYwynfhrsm;udk pGJvrf;NyD; tjcm;yk*¾Kdvfrsm;tm; tvkyftauR; jyKcGifh
jzpf&yfrsm;rSm qdk;½Gm;vsuf tem*wfjzpf&yfrsm;um; ydkrdkqdk;vdrfh
ray;onhf &[ef;rsm;taMumif; ,cifu azmfjycJhonfudk owd&oifh rnf[k tNrJvdkvdkyif vlom;wdkY ,kHMunfjcif;rSm qifjcifzG,f jzpf
onf (þusrf;? pm – 333)/ ouJhodkY trsm;jzpfcsifonhf oabmxm;vnf; jzpfonf/ &[EÅm
2
3
oD[dkVf &[EÅmrsm;taMumif;udk a&SUtcef;wGif ½Iyg/ olawmfpifrsm;tjzpf ,lqxm;onhf aumif;rGef jrifhjrwfaom
baEÅ r,H 0E´dwAÁ,kwåuH {uH t,sH tmpdu©dóx (tH-| 2/ 132)/ yk*¾Kdvftm;vkH;onf twdwfumvwGif &SdcJhonf/ ,aeYacwf
4
o'¨gwdórif;onf rdrd\eef;wGif;ol trsKd;orD;wpfa,mufESihf arwåmrQ yk*¾Kdvfrsm;um; pm&dwåysufjym;NyD; edrfYusonf/ uREkfyfwdkY NyD;aemuf
onhf avm[ygom'ausmif;wdkufrS &[ef;ysKd wpfyg;aMumifh ,if;odkY BudK
wifqkH;jzwfcJhjcif;jzpfzG,f&Sdoavm/ þusrf;? pm – 338 udk½Iyg/
tem*wfonf ydkrdk qdk;½Gm;oGm;rnf/ trSefpifppf wpfcsdefu vkH;0
r&SdcJhaom ,if;pHjy twdwfumvonf teD;odkY a&mufoGm;aom
358 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 359
tcg a0;ía0;í vGifharsmoGm;aom wHvQyfuJhodkY jzpfonf/ wGif q&monf rdrdwynhf\ t,ltqudk yGifhvif;pGm vufcH
tu,fí pHjytwdwfumvudk eufeuf½Idif;½Idif; oGm;MunhfNyD; aMumif; od&onf/ þae&mwGif wpfzef t|uxmü plVokre
,if;umvwGif &SdcJhonhf yk*¾Kdvfrsm;\ tawGUtBuKHrsm;udk avh rax&f\ pdwfxm;BuD;jrwfrIudk csD;usL;vsuf ]a&S;acwf rax&f
vmppfaq;MunhfvQif ypöKyÜeftajctaersm;uJhodkYyif ESpfoufzG,f rsm;onf remvdk0efwdkjcif; r&SdMu/ xdkt&SifwdkYonf MuHyif\
r&SdEdkifonfudk awGU&rnfjzpfvsuf twdwfuyk*¾Kdvfrsm; udk,fwdkif tpnf;uJhodkY rdrdESpfoufonfudkom r,lMu/ xdkt&SifwdkYonf
vnf; pHjytwdwfumv wpf&yftay: jyefvnfpOf;pm;rIudk tNrJ aMumif;usKd; qDavsmfonfudkom vufcHNyD; rnDñGwfonfudk
1
wrf; tm½kHpdkufxm;Muonf/ vufrcHMu}[k azmfjyonf / þazmfjycsufonf a,bk,stm;jzihf
odkYjzpfí ygVdt|uxmusrf;rsm;ü twdwfwGif &SdcJhMuonhf xdkacwfu &[ef;rsm;onf taMumif;,kwådudk vufcHvdkpdwf r&Sd
rax&fausmfrsm;udk csD;rGrf;NyD; ypöu© &[ef;avmu tenf;qkH; MubJ rSm;onfjzpfap rSefonfjzpfap rdrdwdkY\ ,lqcsufrsm;udk
2
at'D 5 &mpkacwftcsdef\ rESpfoufzG,f obm0tay: oG,f wif;Muyf acgif;rmpGm pGJudkifcJhMuaMumif; vSpfjyjcif;jzpfonf /
1
0dkufNyD; rSwfcsufjyKMuonfudk awGU&onf / rax&fBuD;rsm;tm; jyKpkvkyfauR;jcif;ESihf ywfoufí azmfjy
ykHpHtm;jzihf rdrd\ wynhfjzpfol wdyd#uplVem*rax&f\ &mwGif t|uxmusrf;rsm;ü ],cktcgwGif a&S;acwf &[ef;
w&m;yGJodkY wufa&mufonhf wdyd#u plVmb,rax&ftaMumif; awmfrsm;onf þum; ig\OyZÑm,fq&mwnf;? "r®mp&d,q&m
jzpf&yfwGif t|uxmusrf;rsm;ü a&S;acwfax&frsm;onf "r®udk wnf;[k pOf;pm; qifjcifvsuf rsufESmvdkufNyD; ½dkaorIudk rjyMu/
Mum;emjcif;udk ESpfoufMuaMumif;ESihf (w&m;yGJudk) aMunmarmif; xdk&[ef;rsm;onf a&mufvmonhf ({nfhonfrsm;) uJhodkY jyKpkMu
3
cwfonfudk Mum;od&onfESihf tNydKiftqdkif w&m;emoGm;a&muf \}[k qdkonf / þpmydk'fudk zwf&aomtcg ,if;udk a&;om;
2
MuaMumif; azmfjyonf / ,if;t|uxmpum;&yftm; tqdkyg pOfu &[ef;awmfrsm;onf rdrw d dkY\ q&m? OyZÑm,fq&mESihf
azmfjycsufudk a&;om;csdefu &[ef;tcsKdUonf "r®Mum;emrIudk ,if;odkYaom yk*¾Kdvfrsm;udkom 0wfBuD;0wfi,fjyKNyD; rdrdwdkY&if;ESD;
aumif;pGm *½kpdkufrIr&SdaMumif; oG,f0dkufazmfjyonhf t&dyft>ruf uRrf;0ifjcif; r&Sdonhf tjcm; rax&frsm;tay: rjyKMu[laom cH
tjzpf ,lqEdkifonf/ 1
euf½Idif;onhf "r®a&;&m t"dutcsufrsm;ESihf ywfoufí ayg&mPduaw¬&m [d tEkok,sum a[mEÅd/ e twåaem ½kpð {0 OpäK
q&mESihfwynhftMum; jcm;em;onhf ,lqcsufrsm;&SdNyD; aemufqkH; bm&H 0d, Ou©dydwGm 0dp&EÅd/ um&PH {0 *PSEÅd? tum&PH 0dóaZÆEÅd
('D-| 2? 337/ r-| 1? 236)/
2
1 odkY&mwGif a&S;acwf&[ef;vnf; ydkrdk aumif;rGefMuonfr[kwfacs/ aum
þae&mü ,aeYacwf t|uxmusrf;rsm;ü awGU&onhf azmfjycsufrsm;
orÁDrS tjiif;oefonhf &[ef;rsm;onf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ qkH;r Mo0g'
rSm ,cif &mpkESpfaygif;rsm;pGm uwnf;u a&;om;xm;cJhonhf rl&if; oD
udkyif vufrcHbJ rajymyavmufonfh udpötay: rdrdwdkY\ tkyfpkuGJ
[dkVfbmom t|uxmusrf;rsm;udk ygVdbmomjyefqdkxm;jcif;jzpfaMumif;
tjrifrsm;udk acgif;rmcH,lNyD; aMumif;usKd;rJhpGm pGJudkifcJhMuojzihf Ak'¨&Sif
owd&oihfonf/ odkYjzpfí ,if;azmfjycsufrsm;onf at'D 5 &mpkrwdkif
awmfjrwfudk,fwdkif ausmif;wdkufrS xGufcGmNyD; awmxJwGif oDwif;okH;cJh
rDuyif wnf&SdcJhonhf &[ef;oHCmrsm;udk &nfñTef;onf/
2 &ykHudk uREkfyfwdkY odMuonf/
ayg&mPuaw¬&m ud& yd,"r®ó0em a[mEÅd/ o'´H okwGm0 t[H 3
ayg&mPubdu©L ud& e trSmuH OyZÑma,m trSm tmp&da,mwd rkcH
yXrH t[H yXrEÅd {uyÜ[ma&ae0 Moo&EÅd ('D-| 2? 337/ r-| 1?
MoavmauwGm 0wåH ua&mEÅd/ orÜwåy&dapäa'ae0 ua&mEÅd ('D-| 1?
236/
168/ oH-| 3? 220/ r-| 1? 260/ tbd-| 2? 334)/
364 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 361
azmfjyNyD;om"ursm;onf Ak'¨&Sifawmfjrwf vufxufawmf Ak'¨&Sifawmfjrwfonf t&Sifr[muóytm; &[ef;awmf
ESihf Ak'¨y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf rsm;rMumrDtcsdefuyif vlaumif; rsm;udk tMuHÓPf ay;&efESihf xdkudpöESihf ywfoufí w&m;a[m
rsm;onf twdwfwGif&SdNyD; ypöu©vltrsm;rSm ESpfoufavmuf Mum;&ef wdkufwGef;awmfrlonf/
zG,fr&SdbJ tem*wfrsKd;qufrsm;rSm arQmfvihfzG,f vkH;0raumif; odkYwap t&Sifr[muóyonf ,if;odkYjyK&ef rsm;pGm pdwf
avmufatmif tusihfodu©m ysuf,Gif;rnf[laom tawG;tjrif xufoefjcif;r&Sdojzihf Ak'¨tm; þodkY jyefavQmuf\ ]t&Sifjrwf
\ jyif;jyonhf tajccHwpfck&SdcJhaMumif; &Sif;vif;pGm azmfjyonf/ bk&m;? ,cktcgü &[ef;awmfrsm;onf ajymvG,fqdkvG,f r&Sdyg
Ak'¨udk,fwdkifvnf; rsufarSmufacwfxd qif;oufcJhaom ,if; ukef/ emcHvdkpdwf r&Sdygukef/ tMuH ÓPfay;onfudk vufcHvdk
tawG;tjrifudk ay;cJhaMumif; od&onf/ jcif; r&Sdygukef/ tmeE´m\ teD;aewynhf b@KESihf tEk½k'¨g\
,if;t,ltq vTrf;rdk;cH&onhf a&S;acwf oD[dkVf&[ef;awmf teD;aewynhf tmbdÍÆduwdkYonf ]]vmprf;? rnfol ydk½GwfEdkifrnf
rsm;onfvnf; obm0tm;jzihf ypöu©tajctaersm;udk rauseyf enf;? rnfol ydkNyD;aumif;aumif; ½GwfEdkifrnfenf;? rnfol ydkNyD;
rESpfoufbJ &SdMuonf/ xdk&[ef;awmfrsm; taejzihf ajymif;vJrI MumMum ½GwfEdkifrnfenf;}}[k rdrd\todynmESihf ywfoufí
1
rsm;[lonf ra&SmifvTJEdkifbJ ordkif; jzpf&yfrSefrsm; jzpfaMumif; tcsif;csif; ESdrfhcs ajymqdkaeMuonfudk wynhfawmf awGUrdyg\} /
oabmrwlMuacs/ ,if;wdkY\ tjrift& ajymif;vJrIrsm;onf xdktwl om0w¬dNrdKU&Sd aemufjzpf&yfESpfckwGif Ak'¨&Sifawmfjrwf
qkwf,kwfrI\ vu©Pmrsm; jzpfonf/ u t&Sifr[muóytm; &[ef;awmfrsm;tm; Mo0g'ay;&ef
odkYjzpfí ydkrdkí avmukwå&m w&m;zufudk pdwfoefonhf rdefYMum;aomtcg t&Sifjrwfu &[ef;awmfrsm;onf qdk;½Gm;onf
&[ef;awmfrsm;onf xkH;pHtwdkif; pHjyjrifhjrwfonfh b0ESifh ywf [laom taMumif;jycsufjzihf aemufqHwif;aeNyD; jA[®p&d,udk
oufí twdwfudk jyefajymif; ajymjyMuonf/ ,if;odkYjyKjcif;jzihf usihfokH;olwpfa,muftzdkY vdktyfonhf t&nftcsif;r&SdaMumif;
2
&[ef;awmfrsm;onf Ak'¨"r®\ tESpfom&udk em;vnfjcif;r&SdbJ oG,f0dkufí avQmufxm;onf /
pmom;rQudk twdtus vdkufemcJhykH&vsuf tusKd;rSm arQmfvihf
1
xm;onhf twdkif;yif jzpfonf/ oH 2? 204/
2
cdkifvkHonhf om"ursm;t& Ak'¨vufxufawmfu &[ef; oH 2? 204/ tcgwpfyg;ü t&Sifr[muóy\ wynhfwpfyg;u
&mZN*dK[fteD;u t&SifjrwfoDwif;okH;onhf ausmif;ocFrf;udk rD;½IdUcJhonf
awmfrsm;onf a,bk,stm;jzihf aysmf½TifNyD; a&mifh&JMuaMumif; udk tu,fí owd&cJhygu t&Sifjrwf\ pdwfraumif;jzpfrIudk ydkí ESpf
od&onf/ wpfaeYwGif aumovbk&if yaoe'Donf ousEdkifiH oufEdkifrnfjzpfonf/ xdktcsdefu t&Sijf rwfESihftwl wynhfESpfyg; oDwif;
twGif;&Sd NrdKUwpfNrdKUü oDwif;okH;aeaom Ak'¨udk oGm;a&mufzl; okH;vsuf&SdNyD; wpfyg;rSm pdwfxm;aumif;rGefNyD; usefwpfyg;rSm qdk;onf/
ajrmfNyD; rdrdtaejzihf Ak'¨&Sifawmfjrwftm; MunfnKd&jcif;\ t tcgaygif;rsm;pGmyif t&Sifjrwfonf xdkwynhfqdk;tm; rdrd\ tjyKtrlrsm;
aMumif;rsm;udk avQmufxm;onf/ aumov avQmufxm;onhf udk jyKjyif&ef Mo0g'ay;ojzihf ,if;&[ef;i,fonf rax&fjrwftay:
taMumif;w&m;rsm;teuf wpfckrSm rif;BuD;onf tjcm;ausmif; qefYusifonhf a'gocHpm;rIudk wnf;xm;onf/ wpfaeY t&Sifjrwf tjyif
odkY<uoGm;pOf aumufuspfol &[ef;i,fonf rax&f\ tokH;taqmif
rsm;rS orPjA[®Prsm;rSm ydefvSD? Murf;MuKwf? ½kyfqdk;NyD; jzLyyfjzL ypönf;rsm;udk zsufqD;NyD; ocFrf;ausmif;udk rD;½IdUNyD; xGufajy;onf/ odkYjzpfí
a&mf&SdMuvsuf cE¨mwpfudk,fvkH; taMumNydKif;NydKif; xaeMuonf t&Sifr[muóy rax&fBuD; &[ef;awmfrsm;tm; Mo0g'ray;vdkonfudk
udk awGU&jcif;jzpfonf/ tHhMozG,fr&Sdacs ("r®y'-| 1? 293)/ uk#d'loeZmwfawmfudkvnf; ½Iyg/
362 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 363
]uóy? xdktwdkif;yif jzpfay\} Ak'¨&Sifawmfjrwf oabmwl Ak'¨&Sifawmfjrwf y&dedAÁmefpHvGefawmfrlNyD;aemuf tcgwpfyg;
awmfrlNyD; vuf&Sdypöu©tajctaeudk þodkY&Sif;jyonf ]a&S;tcg ü t&Sifr[muóyrax&fu t&SiftmeE´mtm; vlxGufNyD;
wkef;u &[ef;awmfrsm;onf awmawmifrsm;ü aexdkifMu\/ rdrdudk,fudk rapmihfpnf;Muaom &[ef;i,frsm;ESihftwl oGm;vm
qGrf;cHí toufarG; 0rf;ausmif;jyKMu\/ yHhoulouFef;rsm;udk aejcif;ESihf ywfoufí jypfwif ½Iwfcsawmfrlonf/ t&Sifr[m
okH;aqmifMu\/ ouFef;okH;xnfom &SdMu\/ rnfonfht&mudkrQ uóyonf t&SiftmeE´mtm; twdkif;twm yrmPudk rod
rwyfrufMuacs/ a&mifh&JvG,fMu\/ vltrsm;ESihf a&maESm,Suf onhf uav; (ukrm&u) [k ac:awmfrlonf/
wif r&SdMubJ wpfudk,fwnf; aexdkifMu\/ vkHYv0D&d, &SdMu\/ t&SiftmeE´monf rdrdOD;acgif;ay:ü qHjzLrsm;&Sdaom tcsdef
odu©mokH;&yfudk jrwffEdk;Mu\}/ ,if;a[mawmfrlcsufonf odu©m rSmyif t&Sifr[muóyrax&fu rdrdtm; ukrm&u (uav;
okH;&yfudk vdkufemusihfokH;&ef &[ef;i,frsm;tzdkY pdwf"mwfcGeftm; i,f) [k ac:yg[k awmif;yefonf/ t&Sifr[muóyrax&fu
udk `rSihfwifay;onf/ ,if;odkY jzpfjcif;rSm pdwfudk rxdef;csKyfbJ wm0efrodwwfaom
1
odkYwap ,cktcgü &[ef;awmfrsm;onf odu©mokH;&yfudk r &[ef;i,frsm;aMumifh jzpfaMumif; qufvufrdefY Mum;onf /
avhusihfMuacs/ ,cktcgü &[ef;wpfyg;onf tu,fí atmif Ak'¨&Sifawmfjrwf y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf yg&my&d,trnf&Sd
jrifausmfMum; vlodrsm;vmvQif? tu,fí ypönf;av;yg;udk onhf rax&fwpfyg;onf &[ef;awmfrsm;\ *kPfodu©m edrfhus
aygrsm;pGm &&SdvQif t&Sifjrwfrsm;onf ¤if;tm; vufcH½dkaoMu rIESihf ukd,fusihfw&m; ysuf,Gif;rIESihf ywfoufNyD; &Snfvsm;pGm
vdrfhrnf/ &[ef;i,frsm;onfvnf; xdk&[ef;awmfrsm;\ pHerludk awG;onf/ xdk&[ef;u Ak'¨&Sifawmfjrwf oufawmfxif&Sm;&SdpOf
vdkufemMuonf/ xif&Sm;ausmfMum;olrsm;onf jA[®p&d,tusihf u &[ef; awmfrsm;onf jA[®p&d,udk usifhMuHcJhMuaomfvnf;
1
jrwf\ tEÅ&m,frsm; vTrf;rdk;cH&onf[k ajymEdkifMuonf / ,cktcgürl pdwfrcsrf;ajrUzG,f&m udk,fusihfodu©medrfhus ysuf
aemufwpfBudrfwGif r[muóyrax&fonf jrwfAk'¨tm; ,Gif;aeMuNyD; raumif;rIrsm;ESifh jynfhESufaeMuonf/ xdkBuD;jrwf
tb,faMumihf a&S;tcgwkef;u oDv odu©myk'fenf;NyD; &[EÅm onhf &[EÅmBuD;rsm;onf ,cktcgü y&dedAÁmefpHvGefawmfrlMuNyD/
rsm; ydkrdkrsm;jym;NyD; ,cktcgü oDvodu©myk'frsm;NyD; &[EÅmyk*¾Kdvf ,if;odkYaom yk*¾Kdvfrsm;um; ,cktcg &Sm;yg;vSay\}[k pdwfr
2
tenf;i,f om&SdMuygoenf;[k avQmufxm;onf/ csrf;omjzpfonf /
Ak'¨&Sifawmfjrwfu ]uóy? xdktwdkif; rSefay\/ vltrsm; zkótrnf&onhf aemufrax&fwpfyg;u tem*wfwpfcsdef
tusihfysufjym;NyD; "r®aumif;rsm; aysmufuG,foGm;aomtcg ü &[ef;awmfrsm;onf pdwfysufz, G f tusihfysufNyD; udk,fusihf
oDvodu©myk'frsm; rsm;jym;vmNyD; &[ef;tenf;i,fom &[EÅm w&m;edrhfusrnfjzpfNyD; Ak'¨bk&m;&Sif wm;jrpfonhf tvkyfrsm;
2
tjzpfudk &&SdMu\} a[mawmfrlonf / aMumihf tjypf&SdMuvsuf avmuDvlom;wdkY\ b0aeenf;jzihf ae
3
1
xdkifMuvdrfhrnf /
oH 1? 205/
2
,if;? 205/ b'´gvd&[ef;u Ak'&¨ Sifawmfjrwftm; tvm;wl ar;cGef; 1
oH 1? 418/
rsKd; ar;avQmufcJhNyD; tvm;wl tajzay;cJhonf/ Ak'¨&Sifawmf jrwfu 2
ax&*gxm? 254/
odu©myk'fynwf&ef taMumif;w&m; rjzpfay:rcsif; ynwfawmfrrl 3
,if;? 340/
aMumif; rdefYMum;awmfrlonf (r 2? 101)/
368 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 365
odkYwap þae&mü rax&fonf rSm;,Gif;pGm em;vnf ]odkY&mwGif t&Sifbk&m;\ ausmif;wkdufü &[ef;awmfrsm;onf
odkYr[kwf oHo,vGefuJjcif; jzpfonf/ 0denf;odu©myk'frsm;t& aysmf½Tifvef;qef;vsuf? pdwf"mwf wuf<uvsuf? arGUavsmfvsuf?
aqGrsKd;rawmfonhf bdu©KeDrxHrS qGrf;udkvufcHrIudkom wm;jrpf ½kyf£a`E´ Munfvifvsuf? aomuuif;a0;NyD; wnfNidrf at;csrf;
onf/ tu,fí &[ef;onf aqGrsKd;awmfpyfonhf bdu©KeDrxHrS vsuf ayghyg;aom ESvkH;om;jzihf aexdkifvsuf &Sdygukef\/ þ
1
qGrf;udk tvªcH,lvQif 0dodu©myk'ft& tjypf r&Sdacs / &[ef;awmfrsm;onf t&Sifbk&m; a[mMum;onfh w&m;awmf rsm;
odkY&mwGif em*rax&fonf pdk;&drfvGefuJNyD; ]aqGrsKd;rawmf BuD;jrwfjynhf0onhf crf;em;rIudk trSefyif oabmaygufMu
onhf bdu©KeDrxHrS qGrf;udkyif vufrcH&vQif udk,fhESrt&if;jzpf onf[k xifyg onfbk&m;}[k avQmufxm;onf/
onhf bdu©KeDryifjzpfap bdu©KeDrtm;vkH;xHrS qGrf;udk tb,f rif;BuD;xGufcGmoGm;NyD;aemuf Ak'¨u &[ef;awmfrsm;tm;
aMumihf vufcHrnfenf;/ odkYjzpfrl tjypf&Sd&ef tcGifhtvrf; aumovrif;BuD;\ avQmufxm;csufrsm;udk em;vnf&efwdkuf
tenf;i,frQyif &Sdawmhrnfr[kwf}[k pOf;pm;cJhonf/ wGef;NyD; ,if;odkYjzihf aumovrif; azmfjyonfh cHpm;csufudk rSef
1
o'¨gw&m;aumif;onhf &[ef;awmfrsm;onf pdwfydkif;b0 uefaMumif; rdefYawmfrlonf /
wdk;wufrIESihf todÓPfxl;udk &&Sdjcif;twGuf 0de,odu©myk'frsm; ,if;azmfjycsufonf a&S;acwfrsm;ü b0tay: &[ef;awmf
udkom ,EÅ&m;qefpGm wnfrSDcJhMuykHudk azmfusL;&ef pHjyykHpHtjzpf rsm;\ oabmxm;rSm aysmf½Tif aumif;rGefaMumif; azmfjyonfrSm
udk;um;Edkifonhf pdwf0ifpm;zG,f jzpf&yfwpfckudk 0dok'¨dr*f ü aocsmonf/ &[ef;rsm;onf twGi;f oEÅmefü okefokefrIefrIef
azmfjyonf/ wtkH aEG;aEG;pOf;pmNyD; raumif;jrifavh&SdcJhykHr&acs/
pdwå*kwårax&fonf a&m[Pe,f? r[m*gr½GmteD; wpfaeYvQif wpfxyfompm;NyD; ½dk;om;at;csrf;onhf b0jzihf
uk&@u r[mavPtwGif; ESpf 60 xufrenf; oDwif;okH;cJh &[ef;awmfrsm;\ ½kyfoGifonf ,if;okdY tvGefMunfvif&ykH ar;
onf/ ,if;vkdPf*lxJwGif bk&m;&SifckepfqlwdkY\ awmxGufcef; cGef;udk Ak'¨&Sifawmfjrwfu ]&[ef;rsm;onf twdwfudk ylyefrae?
o½kyfazmf vSyonhf yef;csDaq;a&;rsm; &Sdonf/ ,if;vkdPf*lodkY tem*wf udkvnf; wrf;wrae? ypöKyÜefrSm aexdkifMu\/ odkYjzpfí
tvnftywf <ua&mufvmMuonfh &[ef;awmfrsm;onf Xmae &[ef;awmfrsm;\ cE¨mudk,f Munfvif 0if;y\/ tem*wfudk
rax&fBuD;tm; xkdyef;csDum;wdkY\ tvSudk ESpfoufaMumif; wtkHaEG;aEG; pOf;pm;jcif; twdwfudk ylyefjcif;jzihf vlrdkufrsm;onf
avQmufxm;Muonf/ ]t&Sifbk&m;wdkY? wynhfawmfonf þvkdPf atmufodkY a<uusonhf opf½Gufpdrf;uJhodkY ajcmufaoGUoGm;&\}[k
2
*lü tESpf 60 ausmfaexdkifcJhyg\/ odkY&mwGif wynhfawmfonf ajzMum;awmfrlonf /
yef;csDaq;a&;rsm; &Sdonfudkyif rod&SdcJhyg/ ,aeYwGifusrSomvQif ,if;aumif;rGefonhf oabmxm;onf tcsdefumv\ jzpf
rsufvkH;&SdMuonhf þ&[ef;awmfrsm;aMumihf xdkyef;csDaq;a&;rsm; pOfwGif ajymif;vJrIrsm;udk jzpfay:apcJhykH&vsuf ]&[ef;aumif;
udk wynhfawmf od&ygonf}/ rsm;}onf b0tay: ted|m½kHoabmxm;udk vufcHcJhonf[kqdk
EdkifzG,f &Sdonf/ orEÅygom'dumESihf r[m0Ho ESpfusrf;vkH;rSmyif
1
0d 2? 222/
2
0dok'¨dr*¾ 1? 38/ þjzpf&yfudk tjcm;t"dyÜm,fjzihf a&SUydkif;wGif azmfjycJhNyD; 1
r 2? 320 ("r®apwd,okwf)/
jzpfonf/ 2
oH 1? 5/
366 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 367
1
o½kyfazmf udk;um;Edkifonhf jzpf&yf0w¬K wpfckudk azmfjyMuonf / jcif;w&m;udk obm0w&m;ESihf a&SmifvTJr&onhf oabmw&m;
wpfaeYoü rif;om; (wdó) onf trJvdkufpOf om;orif tjzpf em;vnf&ef oifMum;jcif;rSm rSefonf/ &[ef;awmfrsm;
rsm; awmtkyfwGif ½TifjrL;kckefaygufaeMuonfudk awGUonf/ ,if; onf ,if;odkYaom b0ESifh aojcif;tay: tav;teuf em;
jrifuGif;aMumihf rif;om;onf ]awmxJü jrufudk pm;aomuf& vnfrIr&SdMuonhf omrefavmuDom;rsm;uJhodkY aojcif;w&m;udk
onfh þom;orifrsm;onfyif þrQ aysmf½TifMuao;\/ aumif; raMumufjcif;rSm xdktaMumif;w&m;aMumihf jzpfonf/ vlwpf
rGefpGm pm;aomufaexdkif&onhf &[ef;rsm;onf tb,faMumihf a,mufonf avmuDypönf;rsm;udk rwyfrufbJ pdwfvGwfvyf
raysmf½TifbJ&SdMurnfenf;}[k pOf;pm;rdonf/ vsuf b0ESihfaojcif;w&m;\ vQdKU0Sufcsufudk em;vnfaomtcg
eef;awmfudk jyefa&mufNyD;aemuf rif;om;onf zcifrif;BuD; aojcif;w&m;udk aMumuf½GHUjcif;r&Sdacs/ olonf pdk;&drfylyefrI
tm; rdrd\ awG;awmrIudk ajymjyonf/ rif;om;tm; oifMum;&ef okdYr[kwf okefokefrIrIef jzpfae&ef taMumif;r&Sdacs/ tjcm;wpf
rif;BuD;u ]om;awmf? wpfywfMum xD;eef;pnf;pdrfudk cHpm;yg/ enf;qdkrl xdkolonf taysmf½TifqkH;aom yk*¾Kdvfjzpfvmonf/
,if;aemuf om;awmftm; ao'Pfay;rnf}[k qdkNyD; rif;om; xdkYaMumifhvnf; bk&ifaumovrif;onf txufwGif azmfjy
tm; xD;eef;pnf;pdrfudk wpfywfMum vTJajymif; ay;tyfonf/ onfhtwdkif; "r®udk tjynhft0 em;vnfMuonhf &[ef;awmf
wpfywfMumNyD;aemuf ]om;awmf? tb,faMumifh jzLyyfjzL rsm;tm; ESpfoufzG,f udk,f£a`E´? ½Tifvef; wuf<uonhfpdwfjzihf
a&mfESihf raysmfr½Tif jzpf&oenf;}[k rif;BuD;u om;awmftm; b0udk ESpfoufpGm aexdkifMuonfudk awGU&jcif;jzpfonf/
ar;onf/ ]ao&rnfudk a&mufaomaMumihf jzpfygonf}[k rif; aESmif;acwfrsm;wGif ]&[ef;aumif;}rsm;onf 0denf;odu©m
om;u ajzaomtcg ]wpfywf ukefvGefNyD;aemuf ao&rnf yk'frsm;\ zkH;uG,faeonhf tESpfom&udk em;vnfjcif;r&SdbJ
qdkonfudk qifjcifvsuf om;awmfonf aysmfjrL;½Tifysjcif;r&SdcJh/ puf,EÅ&m;toGif vkdufemusihfokH;vmcJhMuonf/ xkd&[ef;rsm;
okdYjzpfaomf aojcif;w&m;udk tNrJwrf; qifjcifaeMuonhf &[ef; onf vuf&Sdypöu© tajctaetm; qefYusifrIudk a&mifjyef[yfMu
awmfrsm;onf tb,frSmvQif aysmf½TifjrL;wl;EdkifMurnfenf;}[k onf/ vlonf rdrd\ jyefvnfwkHYjyefrIwGif tpGef;a&mufavh&Sd
rif;BuD;u &Sif;jyvdkufonf/ onfrSm "r®wmjzpfonf/ þom"uüvnf; a&S;acwfoD[dkVf
þjzpf&yfudk pmt&Sdtwdkif; r,loihfacs/ þ0w¬KaMumif;\ &[ef;awmfrsm;onf >cifcsuf&SdcyJh kHr&acs/ (oD[dkVf)&[ef;rsm;onf
t"duqdkvdk&if;rSm &[ef;awmfrsm;onf aojcif;w&m;rS aMumuf Ak'¨vufxufawmfu &[ef;rsm;xuf ydkíyif tpOftvm,lq
½GHUí aysmf½TifjrL;wl;jcif;r&Sd[k jzpfonf/ &[ef;awmfrsm;tm; ao csufudk vdkufemvmMuNyD; ydkrdkwduspGm NcdK;jcHonhftusifhudk usihf
1
okH;vmMuonf/
0d-| 1? 41/ r[m0Ho 5;154-159/ þusrf;ü r[m0Hoü azmfjyonhf odkYjzpfí jAm[®Pwdó iwfrGwfacgif;yg;ab; (bDpD 1 &mpk)
0w¬Kudk azmfjyygonf/ uREkfyftaejzihf *dkif*g\ t*FvdyfbmomjyefrS ,lyg twGif; em*rax&fonf bdu©KeDr wpfa,mufxHrS qGrf;udk tvª
onf/ uDVEÅd[laom a0g[m&onf upm;jcif;? jrL;wl;aysmfyg;jcif;[k
t"dyÜm,f&onf/ *dkif*gonf *gxmESpfykd'fvkH;ü t"dyÜm,fESpfrsKd;vkH;udk tokH;
cHjcif;rSm roihfavsmf[k ,lqNyD; tpfrjzpfol bdu©KeD em*ax&D
1
jyKcJhonfrSm tawmftwef auseyfzG,af umif;onf/ ]rd*g udVEÅd = om; vª'gef;onhf qGrf;udk jiif;y,fonf /
aumifrsm; ckefayguf aysmfjrL;Mu\/ bdu©L e uDVdóEÅd = &[ef;awmfrsm; 1
onf ckefayguf jrL;wl;jcif; r&SdMu}/ r-| 2? 296/ 'D-| 2? 125/
372 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 369
ae&modkY jyefvm&vsuf xdkae&mrS jyefí ur®|mef;tm½kHjzihf yef;csDaq;a&;rsm;rSm vdkPf*l\ rsufESmusufwGif &Sdoavm
jyefí pwif avQmufvSrf;&onf/ xdkUtwlyif tu,fí oGm;pOf? odkYwnf;r[kwf eH&HwGif&Sdoavm[lonfudkrl uREfkyfwdkY rod&acs/
&yfpOf? xdkifpOf odkYr[kwf avsmif;pOf pdwfxJü npfnL;onhf odkY&mwGif þ0w¬KaMumif;u rax&fonf xdkrQavmufESpfumv
udavompdwf jzpfay:vmvQif £&d,mykxfudk rajymif;bJ &SdNrJ ywfvkH; OD;acgif;udkarmhí *lywfvnfudk rMunhfzl;aMumif; qdkjcif;
1 1
£&d,mykxfrSmyif ,if;pdwfudk aysmufatmif vkyf&onf / jzpfonf / *l\a&SUwGif a&cHwufyifBuD; wpfyif&Sdonf/ rax&f
,if;tusihfrSm r[mowdy|meokwfawmfü azmfjyonhf ur®|mef; onf xdkopfBuD;udkvnf; wpfcgrQ armhrMunfhzl;acs/ ajrBuD;ay:
½IrSwfenf;tcsKdUudk tajccHonhf wdk;wufrIwpf&yf jzpfzG,f&Sd odkY ESpfpOfa<u usvmonfh yGihfzwfrsm;aMumifhomvQif opfyifBuD;
2
onf / yGifhaMumif; odjcif;jzpfonf/
tmvdE´ut&yfrS r[mzkóa'0rax&fonf ,if;tusihf rax&fjrwf\ *kPfaus;Zl;rsm;udk odojzihf bk&ifonf
udk 19 ESpfwdkifatmif vdkufemusihfokH;cJhonf/ rax&fjrwfonf rax&ftm; zl;ajrmfvdkpdwf jyif;jyvmNyD; rax&ftm; oGm;a&muf
vrf;wGif&yfNyD; twefa0;uGmonhfxd oGm;NyD; wpfzefjyefpzefrsm; zl;ajrmfNyD;aemuf rax&ftm; NrdKUawmfodkY<uvm&ef zdwfMum;awmf
2
ojzihf rax&fonf vrf;rSm;ovm; odkYr[kwf pdwftm½kH rlonf/ odkY&mwGif rax&fu <urvmbJaeonf/ bk&if onf
ysuf,Gif;ovm;[k us,favmifpGm ajymMuonftxd jzpfonf/ rax&fjrwf <uvmap&ef *Gusus ykHrSefr[kwfonfh tpDtpOfwpf
odkYwap rax&fonf ,if;odkY ajymoHqdkoHrsm;udk *½kdpkdufjcif; &yfukd zefwD;onf/ bk&ifonf EdkYwdkufrdciftm;vkH;\ &ifom;rsm;
r&SdbJ rdrdur®|mef;tm½kHjzifhom qufoGm;NyD; aemufqkH; ESpf 20 udk pnf;xm;NyD; zkH;xm;apvsuf rax&fBuD; r<urvmrcsif; EdkYpdYk
twGif; &[EÅmjzpfoGm;onf/ rax&fonf 19 ESpfwmywfvkH; om;i,frsm; EdkYrpdkYap&[k trdefYxkwfjyefonf/
yef;wdkifudk ra&mufEdkifojzihf oDwif;uRwfvjynfhwdkif; rsuf&nf EdkYpdkYuav;i,frsm;udk oem;MuifemawmfrlvSojzihf rax&f
3
usavh&Sdonfxd xufoefjyif;jyNyD; vdkvdkvm;vm;&SdcJhonf / t onf aemufqkH;wGif r[m*gr (NrdKU)odkY <uawmfrlonf/ rif;BuD;
xufwGif azmfjycJhonhf umv0v†dr@y½Gmu r[mem*rax&f onf csufcsif;yif rax&ftm; eef;awmfodkY yifhzdwfvsuf jyKpk
4
onf *wypöm*wtusihfudk 16 ESpf usifhcJhonf / wpfcgwpf&H awmfrlonf/ bk&ifrif;w&m;u &Sdcdk;onfjzpfap? rdzk&m;u &Sdcdk;
*w ypöm*w0wåonf aemufrsKd;qufrsm;\ vIyf&Sm;rIodkYwdkif 0wfjyKonfjzpfap rax&fBuD;u ]rif;BuD;? usef;rm aysmf&Tifygap}
qif;oufoGm;cJhykH&onf/ odkYjzihf bGJUtrnfESihf oDwif;okH;onhfae [k rxl;jcm;bJ qkay;onf/ tjcm;&[ef;awmfrsm;u ]t&Sif
&mudk azmfjyrxm;onfh rax&fwpfyg;onf wpfaeYwGif rdrd bk&m;? rif;BuD;&Sdckd;0wfjyK onfjzpfap? rdzk&m;u 0wfjyKonfjzpf
wynfheSihf pum;ajymaeonf/ xdkrax½fonf ½kwfw&uf vuf ap t&Sifbk&m;onf ]]rif;BuD;? usef;rm aysmf½Tifygap}}[k rxl;
udk auG;ñGwfvdkufNyD; jyefYqefYvsuf wpfzefjyefauG;NyD; jznf;ñSif; rjcm;bJ qkay;awmfrlygNyD}[k avQmufMuonf/ ]wynhfawmfonf
rif;BuD;ESihf rdzk&m;BuD;tMum; cGJjcm;írodyg}[k rax&fu cyfat;
1
2
'D-| 1? 169/ tbd-| 2? 336/ at;yif ajzMum;vdkufonf/ wpfywfMumNyD;aemuf rax&fonf
um,mEkyóem? £&d,myxESihf orÜZmeyAÁcef;? pdwåmEkyóemcef;
rsm;udk ½Iyg/ 1
axa&e ud& {wåuH t'¨geH 0oaEÅe pu©KH Or®DavwGm avPH e
3
'D-| 1? 169/ r-| 1? 362/ tbd-| 2? 336/ MoavmudwykAÁH (0dok'¨dr*¾ 1? 38)/
4
'D-| 1? 169/ tbd-| 2? 336/ 2
bk&if\ trnfemrudk azmfjyrxm;ay/
370 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 371
rdrd\ ywf0ef;usifopfwGif oufaomihfoufom rjzpf[kod&Sd o [lonfudk pkHprf;Muonf/ odkYjzpfí vltcsKdUonf wpfaeYwGif t
jzihf rax&ftm; jyefvnf <ucsDcGifhay;vdkufonf/ rax&fvnf; u,fí &[ef;awmfrsm; tcsif;csif; tcsif;jzpfyGm;cJhMuvQif jyef
rdrd*lodkY jyef<uoGm;NyD;aemuf xdknwGifyif &[EÅmjzpf oGm;onf/ vnfjzefajz&ef pOf;pm;NyD; bkef;BuD;ausmif;odkY oGm;Muonf/ wpf
0dok'¨dr*fusrf;onf rdrd\£a`E´udk xdef;csKyfvdkonhf &[ef; ae&mwGif &[ef;awmfESpfyg; twlwuG raexkdifMuay/ ausmif;
rsm;\ pHerltjzpf rax&ftaMumif;udk azmfjyjcif;jzpfonf/ pdwå wdkufonf aumif;pGm wHjrufvSnf;xm;NyD; tm;vkH; tpDtpOf
*kwårax&fonf 0denf;odu©myk'frsm;udk jyif;xefwduspGm vdkufem wus &SdMuonf/ ½Gmom;rsm;onf tu,fí &[ef;awmfrsm;
usihfokH;onfrSm oHo,jzpfzG,f rvdkacs/ odkYwap rsufvkH;rsm;udk onf tcsif;csif; cdkuf&efjzpfyGm;í roihfjrwfMuvQif ausmif;
ydwfNyD; tjcm;0w¬Krsm;udk rMunhf&efrSm Ak'¨&SifawmfjrwfESpf ouf wdkufrSm þrQavmuf tvGef&Sif;vif;NyD; xdkrQ aumif;pGm tpD
awmfonhf apmihfpnf;jcif;rsKd; twdtus r[kwfacs/ tpOfwus &SdMurnfr[kwf[k oabmaygufoGm;Muonf/ qdwf
a&SUtcef;wGif azmfjyNyD;jzpfonfhtwdkif; &[ef;awmfrsm;onf qdwf aejcif;onf &[ef;awmfrsm; aqmufwnfaeonhf uwdu
0grqdkrDtwGif; ur®|mef;w&m;&,l&ef tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[m 0wfjzpfaMumif; em;vnfoGm;Muonf/ &[ef; 50 wdkYonf 0gwGif;
1
0d[m&ausmif;wdkufESihf r[m*gr&Sd wdóm&mrausmif;wdkufrsm;ü umvrukefrDyif &[EÅmjzpfoGm;MuaMumif; jyqdkonf /
ykHrSef pnf;a0;MuaMumif; od&onf/ oDwif;uRwfNyD;aemuf & umv0v†dr@yaus;½GmrS r[memrtrnf&onhf tvm;wl
[ef;awmfrsm;onf 0gwGif;umvtwGif; rdrdwdkY\ pdwfydkif;b0 tjcm;rax&fwpfyg;onf wpfpkHwpfa,mufudkrS pum;rajymbJ
wdk;wufrItusKd;udk aMunm&ef xdkausmif;wkdufrsm;ü wpfzef 23 ESpfwkdifwdkif ur®|mef;xdkifcJhonf/ xdkrax&fonf yxrckepf
qkHMuonf/ odkYjzpfí &[ef;awmfrsm;onf 0gwGif;umvtwGif; ESpfywfvkH; vrf;avQmufjcif;? &yfjcif;jzihf ukefvGefcJhonf[k qdk
aocsmonhf &v'fwpfckudk &&Sd&ef tjyif;txef tm;xkwf onf/ xdkrax&fonf xdkckepfESpftwGif; vkH;0rxdkif vkH;0 vJ
Muonf/ taMumif;rl xdktawmtwGif; &[ef;awmfrsm;onf avsmifjcif;r&Sdacs/ (&[EÅmtjzpf onfrax&fjrwf\ ausmfMum;
at;csrf; wdwfqdwf tvGefoufaomihf oufom&SdaomaMumifh rIrSm tdE´d,EdkifiHwpf0ef;vkH; ausmfMum;onf)/
jzpfonf/ *wypöm*w0wå[kxif&Sm;onhf puf,EÅ&m;qefqef jyif;
*vrÁwdw¬0d[m& ausmif;wdkufü 0gqdkMuonhf &[ef; 50 xefonhf tjcm;usihfpOfwpfck &Sdao;onf/ ,if;onf oD[dkVfü
jzpf&yfrSm ,if;tm;xkwfrI rnfrQjyif;xefaMumif; azmfjyonf/ wkd;wufjzpfxGef;cJhykH&onf/ pmayt& ,if;a0g[m&rSm ]toGm;
xkdrax&frsm;onf yxrqkH; 0guyfonhfaeYwGif &[EÅmrjzpf tjyefudk apmihfMunfhjcif;}[k t"dyÜm,f&onf/ ,if;tusihfudk
rcsif; tcsif;csif; pum;rajym&ef uwdu0wfjyKMuonf/ qGrf;cH usihfonfh &[ef;onf tu,fí ur®|mef;trSwfr&SdbJ a&SUudk
&ef ½GmwGif;odkY 0if&ef &[ef;awmfrsm;onf pum;rajymrdap&ef ajcwpfvSrf; avQmufrdvQif csufjcif; aemufudk jyefqkwf&NyD;
yg;pyfxJü a&ikHxm;Muonf/ tu,fí wpfyg;yg;onf &ufv ur®|mef;trSwfjzifh xyfrH tpu jyefavQmuf&onf/ wpfcgwpf
odkYr[kwf tjcm; wpfckckaom udpu ö dk odvdkvQif a&udk rsKdcsNyD; &H &[ef;onf rdrdur®|mef;udk arhoGm;vsuf tuGmta0; tenf;
vdk&if;rQudkom ajzMum;onf/ vltrsm;onf &[ef;awmfrsm;onf i,fodkYom vrf;avQmufEdkifonf/ ,if;odkYarhoGm;vQif arhaomae
½Gmom;rsm;udkomvQif pum;ajymjcif;rS a&SmifMuOfMuovm;? odkY
1
wnf;r[kwf ¤if;wdkYonf tcsif;csif;vnf; pum;rajymMuovm; 'D-| 1? 170/ tbd-| 2? 336/ r-| 1? 362/
376 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 373
r[mrdwårax&fu ESrjzpfolbdu©KeDtm; rdrdonf &[ef;jzpf pGm auG;vdkufonf/ wynhf&[ef;onf em;rvnfjzpfoGm;NyD; t
onhf aeYrSpí trsKd;orD;wpfa,mufudk wyfrufonhf pdwfjzihf aMumif;udk pkHprf;ar;jref;onf/ rax&fBuD;u rdrdur®|mef;pwif
rMunfhzl;yg[k qdkonf/ aeraumif;í ao&manmifapmif;ay: tm;xkwfonhf aeYrSpí rdrdonf ur®|mef;trSwfrygbJ vufudk
vJavsmif;ae&onhf rdcif\awmif;yefrIjzihf ESrbdu©KeDu rax&f rauG;ñGwfcJhzl;aMumif; rdefYMum;onf/ ,ckrdrdwynfhrsm;ESihfpum;
xHa&mufvmNyD; aq;awmif;onfudk taMumif;jyKí ,if;odkY >ruf ajymqdkaepOf owdvufvGwf auG;ñGwfcJhonf/ odkYjzpfí rax&f
[jcif;jzpfonf/ rdrdrSm ,if;udk,fusihfw&m;rSvGJí tjcm; aq; onf rdrdvufudk rlvtajctaetwdkif; jyefxm;NyD; jyefauG;
1
r&Sdyg[kqdkNyD; ESrtm; jyefoGm;apvsuf þtrSefw&m;udk wpfzef ñGwfjcif;jzpfonf /
xyfqkdNyD; rdcif\a&m*gudk uko&ef rSmvdkufonf/ ,if;odkY ajym aemuf r[moHC&u©dw rax&fonf touf 80 t½G,f
1
qdkNyD;aomtcg rdcifrSm temaysmuf uif;oGm;onf[kqdkonf / ysHvGefawmfrrlrD &[ef;jyKonhf aeYrSpí ur®|mef;trSwf rygbJ
2
tEk&m"yk&NrdKUawmfü yHhoulaqmif rax&fwpfyg;onf vGef rnfonhft&mudkrQ vkyfcJhonfudk owdr&yg[k rdefYawmfrlonf /
cJhaomnu tpmraMuol trsKd;om;wpfa,muf vTihfypfxm; tcsKdU&[ef;awmfrsm;onf &nf½G,fcsufrSefudk aumif;pGm
aom rpifrsm;jzihf npfayaeonhf 0wf½kHwpfckudk tvGefaysmf½Tif em;rvnfojzihf ¤if;wdkY\ pdwfudkavhusihfNyD; xdk;azmufMuonf/
2
pGm aumuf,lonf / t&m0w¬Krsm;udk awGUjrifaomtcgrSmyif ,if;wdkYudk t½IcHw&m;
a&S;acwfoD[dkVfü &[ef;awmftcsKdU aexdkifcJhonhf b0onf tjzpfom ½Ijrifonf/ 0dok'¨dr*fusrf;ü aumif;rGefonhf o½kyfazmf
3
rnfrQ½dk;&Sif;NyD; twG,ftwmrJhonfudk 0dok'¨dr*fvm jzpf&yfwpf xm;csufwpf&yf yg&Sdonf /
ckü awGUjrifEdkifonf/ apwd,yAÁw0d[m& (r[dE¦avh)ü oDwif;okH;onhf r[m
rdwfaqGESpfa,mufonf tEk&m"yk&NrdKU xlyg&mrausmif; wdórax&fonf vlYcE¨mudk,fudk t½dk;pktjzpf ½Ijrifonhf tavh
3
wdkufü &[ef;jyKMuonf / ig;ESpfMum pmayoif,l avhusihfNyD; tusihf t|duonmudk yGm;rsm;ykH&onf/
aemuf wpfyg;onf NrdKUawmfta&SUzuf&Sd ygpDec@&mZDt&yfodkY wpfeHeufwGif t&Sifjrwfonf tEk&m"yk&NrdKUawmfodkY qGrf;cH
<uawmfrlpOf ewforD;wrQvSyonhf tEk&m"yk&NrdKUolwpfOD;onf
1
vifa,musfm;ESihf tjiif;yGm;NyD; aqGrsKd;tdrfodkY xGufvmonf/
0dok'¨dr*¾ 1? 38/ rax&fudkawGUpOf xdktrsKd;orD;onf azmufjyefonhf pdwf
2
tH-| 2? 279/ yHokulvdu rax&frsm;taMumif;udk þusrf;? pmrsufESm
349 wGif ½Iyg/ xm; (0dyv†mo)jzihf us,favmifpGm &,fonf/ &[ef;onf rsuf
3
0dok'¨dr*¾ 1? 88/ ]a'G ud& ukvykwåm tEk&m"yk&m edu©rdwGm xlyg&mar vTmudk zGifhMunfhaomtcg xdktrsKd;orD;\ oGm;udk jrifrdvsuf
yAÁZÆðok = trsKd;aumif;om;ESpfa,mufonf tEk&m"yk&NrdKUawmfrS xGuf MumjrifhpGmuyif rax&fyGm;rsm;vmonhf tokbonmonf csuf
NyD; xlyg&mrausmif;wdkufü &[ef;jyKMu\}[k azmfjyonf/ þazmfjycsuf jcif;yif rax&f\pdwx f JodkY pl;pdkufpGm 0ifa&mufvmonf/ trsKd;
t& xlyg&mrausmif;wdkufonf tEk&m"yk&NrdKUawmf tjyifzufü&Sd
aMumif; azmfjyonf/ ,aeYacwf tEk&m"yk&NrdKUawmftjzpf trsm;odMu 1
'D-| 1? 176/ r-| 1? 269/ tbd-| 2? 343/
onfrSm r[m0d[m&? tb,*d&dESihf aZw0euJhodkYaom bkef;BuD;ausmif; 2
0dok'¨dr*¾ 1? 36/
wdkufrsm;\ {&d,mtwGif;jzpfNyD; a&S;acwfNrdKUawmfwnfae&m r[kwfacs/ 3
,if;? 20/
374 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 375
orD;\oGm;onf rax&f\pdwfxJokYd t½dk;pktoGifjzihfom jyef &[ef;onf qGrf;cHxGufcGmaomtcg vltrsm;u tdrfodkY
vnf owd&aponf/ rax&fonf xdkae&mwGifyif &[EÅm yifhzdwfNyD; ,m*kqefjyKwfrsm;jzihf eHeufpm auR;arG;vsuf eHeufpm
tjzpfudk &&SdoGm;onf[k qdkonf/ okH;aqmif&ef avQmufxm;Edkifonf/ &[ef;u oabmwlvQif
twefi,fMumNyD;aemuf ZeD;aemufodkY vdkufvmonhf xdk qGrf;uGrf; tqifoihf rjzpfrDtwGif; vltrsm;u &[ef;awmftm;
trsKd;orD;\ cifyGef;u rax&fudk vrf;rSmawGUojzihf þvrf; ar;cGef;rsm;ar;avQmufEdkif odkYr[kwf wpfckckudk em,l&ef avQmuf
twdkif;oGm;onhf trsKd;orD;wpfa,mufudk awGUrdygovm;[k ar; xm;Edkifonf/ xdkodkYaom tcsdefrsm;wGif xdk&[ef;onf vlrsm;
avQmufonf/ rax&fu ]þvrf;twdkif; oGm;onfholudk rdef;r tm; Ak'¨bmomqdkif&m a[majymrIrSeforQwGif ur®|mef;bm0em
1
a,musfm;qdkonfudk uREkfyfrodyg/ odkYwap tpdk;½kwpfck jzwf ESihf ruif;aomaMumifh w&m;a[mMum;Edkifonf /
oGm;onfudk jrifvdkuf\}[k ajzMum;onf/ ur®|mef;xdkifaom &[ef;tm; apwDawmfzGifhyGJESihf w&m;
NyD;chJaom tcef;ü &[ef;awmfrsm;\ aeYpOf vkyfief; aqmif a[majymyGJBuD;rsm;uJhodkYaom bmoma&;qdkif&m BuD;us,fonhf
wmrsm; taMumif;udk aqG;aEG;&mwGif ur®|mef;bm0em ½IrSwfrI yGJawmfrsm;odkY r<ua&muf&ef ñTefMum;onf/ ,if;odkYaom tcrf;
twGuf b0udk `rIyfESHxm;Muonhf &[ef;awmfrsm;\ tcsdefZ,m; tem;rsm;ü axmifcsDaom Oygoum Oygodumrsm;onf vSypGm
udk azmfjycJhonf/ 0wfpm;qif,ifvsuf vma&mufMuojzihf ur®|mef;xkdifaeonhf
ur®|mef;½IrSwfonhf &[ef;onf wpfcPrQyif ur®|mef; &[ef;awmf\ pdwftm; xdkqGJaqmifzG,ft&mrsm;u taESmihf
tm½kHrS rdrdpdwfudk tvGwfrcH&acs/ &[ef;onf wpfaeYwm t,SufjyKEdkifonf/ xdkyk*¾Kdvf\ &[ef;b0onfyif xdkae&mü
ywfvkH; vrf;avQmufjcif;ESifh xdkifjcif;[laom £&d,mykwf ESpfck qkH;½IH;oGm;Edkifonf/ ur®|medu &[ef;onf vltrsm;pk½kH; a&muf
jzihfom ukefvGefonf/ &[ef;onf nOfh\ yxr,HESihf 'kwd ,,H &Sdvmonhf ausmfMum;onhf &[ef;awmfrsm;tm; zl;ajrmfjcif;udkyif
tcsdefwGif tdyfpufNyD; wwd,,HwGif Edk;xvsuf ,if;tcsdef a&Smif&Sm;onf/ rdrd\ pdwfydkif;b0\ tEÅ&m,fr&SdrI aocsmrS
2
vrf;avQmufjcif; xdkifjcif;jzihfom ukefvGefonf/ omvQif xdkae&mrsm;odkY oGm;a&mufEdkifonf /
eHeufapmapmwGif &[ef;onf apwDawmfESihf r[maAm"dyif a&S;acwf rSwfwrf;rsm;wGif azmfjyxm;onhftwdkif; &[ef;
0wfw&m;rsm;udk aqmif½Guf&onf/ &[ef;onf aeYtcg okH; awmftcsKdU\ NcdK;NcHrI? ½dk;pif;rI? rwyfrufrIESihf udk,fusihfw&m;
aqmifrnhf okH;a&aomufa&udk cyf,l&NyD; q&morm;tm; apmihf aumif;rGefrIwdkYrSm trSefyif tHhMopHjyKzG,faumif;onf/
a&Smuf&onf/ udk,fvufoefYpifNyD;aemuf tcef;wGif xkdifvsuf pdwåvyAÁwrS rax&fBuD;wpfyg;u tESpf 60 ywfvkH; rdrd\
qGrf;cHxGufcsdefxd ur®|mef;xkdif&onf/ qGrf;cHxGuf&ef tqif cE¨mudk,fudk rnfolrQ rudkifrxdzl;aMumif;? touf 60 jynhfNyD;rS
oihf jzpfaomtcg rdrd\ ur®|mef;tm½kHudk rarh&acs/ rvd,a'0rax&f\ pdwfydkif;avhusihfrIESihf todynm &ihfusufrI
tjyifodkY rxGufrD apwDawmfESihf aAm"dyifudk &Sdcdk;ylaZmf udk ylaZmfaomtm;jzihf xdkrax&ftm; rdrdcE¨mudk,fudk xdudkifNyD;
3
onf/ &[ef;onf &Sdckd;ylaZmfaeckdufwGifom rdrd\ ur®|mef;tm½kH a&csKd;ay;&ef cGifhjyKawmfrlaMumif; rdefYqdkonf /
udk vTwfxm;vdku vTwfxm;Edkifonf/ Ak'¨gEkówdtm½kHjzpfvQif 1
ur®|mef;tm½kHudk vTwfrxm;bJ bk&m;tm½kH ur®|mef;jzihf qufí 'D-| 1? 167/ tbd-| 2? 336/
2
&Sdckd;0wfjyKEdkifonf/ 'D-| 1? 166/ r-| 1? 269/
3
r-| 4? 246/
380 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 377
0denf;awmft& &[ef;onf rdbrsm;ESifh &if;ESD;eD;pyfvQif oGm;NyD; usefwpfyg;rSm xlyg&mrausmif;wkdufrSmyif usef&pfonf/
rnfonhf tjypfrS r&Sdacs/ rdbwdkYtm; aq;uko&ef vdktyfvQif ygpDec@&mZDt&yfonf ur®|mef;w&m; tm;xkwf&ef oihfwihf
1
jyKpkapmihfa&Smuf&efyif &[ef;tm;cGifhjyKonf / odkYwap xdk&[ef; avsmufywfaom t&yfjzpfonf/ ESpftwef MumNyD;aemuf ygpDe
i,fonf rdbrsm;ESihfyif uif;uif;&Sif;&Sif;aexdkifjcif;rSm t c@&mZD &[ef;awmfonf rdrdae&m\ vufcHEdkifzG,f obm0udk
aumif;qkH;jzpfonf[k awG;cJhykH&onf/ &[ef;awmf\ pdwf0ifpm; rdwfaqG&[ef;tm; today;&ef xlyg&mrodkY oGm;cJhonf/
rIrSm rdrdaumif;usKd;twGufom jzpfonf/ xlyg&mr&[ef;onf MuifempGm vufcHawGUqkHNyD; {nfhonf
odkYjzpfí rdbrsm;onf rdrdwdkYrSm om;&if;udk jyKpkapmifha&Smuf &[ef;tm; rsm;pGm azmfa½GrIudk jyoonf/ {nfhonf&[ef;onf
aeaMumif;rodbJ okH;vjynhfonfxd jyKpkapmihfa&SmufMuonf/ oD NiD;aiGUvmNyD; ],ckighrdwfaqGonf ightwGuf EdkYqD? qDOD; odkYr[kwf
wif;uRwfojzihf rdrdxGufcGmawmhrnfjzpfaMumif; taMumif;Mum; aomufzG,f&mudk ydkYvdrfhrnf/ olonf NrdKUawmfrSm ESpfaygif;rsm;pGm
aomtcg qDbl;udk qDjznhfNyD; udk;awmif&Snfonhf ydwfp wpfck aecJhNyD}[k awG;aeonf/ odkY&mwGif xdk&[ef;onf xdknwGif rnf
ESihf oMum;wpfcJ vª'gef;onf/ onhft&mudkrQ r&&Sdacs/
&[ef;i,fonf a&m[PodkY xGufcGmvsuf vrf;wGif OD;av; xdk&[ef;onf eHeufydkif;wGifvnf; rdwfaqG&[ef;u ,m*k
awmfOyZÑm,fq&mudk wpfzefawGUjyefonf/ OyZÑm,fq&monf ESihf wpfpkHwpf&m pm;aomufzG,fudk ay;vmvdrfhrnf[k arQmfvifh
&[ef;i,ftaejzihf rdcifukad wGUNyD; rdrdcif\qGrf;udk okH;aqmifcJh onf/ odkY&mwGif rnfonhft&mrQ ay:rvmacs/ rax&fonf
onfudk od&ojzihf auseyfoGm;cJhaomfvnf; rdbrsm;u rdrdom; ]tif;? vlawG þae&modkY pm;aomufzG,f&mrsm; rydkYonfrSm
&[efrSef rodbJ jyKpkapmihfa&SmufcJhMuaMumif; rodcJhacs/ aocsm\/ odkYwap tu,fí olwdkYxHodkY igwdkY oGm;vQif igwdkYudk
&[ef;i,fonf OyZÑm,fq&m\ajcudk ajce,fqDjzihf ESdyf wpfckck ay;ygvdrfhrnf}[k awG;onf/
ay;vsuf odMum;jzihf azsmfxm;onfh azsmf&nfudk qufuyfNyD; rdb xl;qef;zG,f&Sdaomfvnf; eHeufwGif Xmae&[ef;u rdwfaqG
rsm;vª'gef;onhf ydwfpudkyg q&mrax&ftm; vª'gef;onf/ rdrd tm; t½kPfqGrf;twGuf wpfckck&SmazG&ef rdrdESifh twlvdkufyg&ef
aus;½GmodkY wpfudk,fwnf;jyefvmonhf rax&ftm; awGUaom zdwfMum;onf/ ,if;onf rdwfaqG&[ef;tm; auR;arG;&ef wpfck
tcg ESrjzpfolu rdrdom;&[ef; ysHvGefNyDjzpfí ,if;odkY wpfyg; wnf;aom enf;vrf;jzpfonf/ odkY&mwGif vrf;wpfvrf;odkY vSnfh
wnf;<uvmonf[k xifrSwfoGm;onf/ odkYjzpfí ESronf ajy; vnfNyD;aemuf rax&fESpfyg;onf tenf;i,frQaom ,m*kudkom
xGufoGm;NyD; armifbkef;BuD;\ ajc&if;ü idka<u;onf/ xdktcsdef &&SdMuojzihf {nfhonf&[ef;onf ]þae&mwGif t½kPfqGrf; t
usrSom OD;av;awmfrax&fu &[ef;i,f\ tvGef wyfrufrI wGuf aumif;pGm jyifqifxm;ykHr&/ odkYwap aeYqGrf;twGufawmh
enf;aomaMumihf rdrdrnfolrnf0gjzpfaMumif;udk xkwfazmfjcif;r&Sd vltrsm;u aumif;pGm vª'gef;zG,f&Sd\}[k pOf;pm;onf/ odkYwap
bJ jyefvmcJhaMumif; &Sif;vif;pGm oabmaygufoGm;onf/ rax&f &[ef;ESpfyg;onf aeYqGrf;twGufvnf; vkHavmufpGm r&Muacs/
1
onf jzpfaMumif;ukefpifudk ESrjzpfoltm; &Sif;jyNyD; om;awmf aeYqGrf;pm;NyD;aemuf {nfhonf &[ef;onf rdrdrdwfaqGrSm
armif vª'gef;vdkufonhf ydwfpudk oufaotjzpf jyvdkufonf/
1
þazmfjycsufrS rax&fESpfyg;onf aexdkifonhf ausmif;aqmifodkY rjyef
1
0d-| 2? 68/ bJ tjyifwpfae&mwGif qGrf;bkOf;ay;MuaMumif; rSwfom;&onf/
378 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 379
tNrJwrf;yif xdktwdkif; oDwif;okH;oavm[k pkHprf;ar;jref;onf/ vli,fwpfa,mufonf aum&@u½Gmausmif;&Sd rdcifbuf
]rSefygonft&Sifbk&m;}[k Xmae&[ef;u ajzojzihf {nfhonf rS OD;awmfonhf rax&fwpfyg;xHwGif &[ef;jyKNyD; pmayoifMum;
&[ef;u ]ygpDec@&mZDt&yfonf oufaomihfoufom &Sdyg\/ &ef a&m[PNrdKUodkY <uonf/ rdcifonf armifjzpfol rax&fxHrS
xdkt&yfodkY oGm;MupdkY}[k qdkonf/ om;armif &[ef;awmftaMumif;udk rMumrMum pkHprf;onf/
twefMumNyD;aemuf xlyg&mr&[ef;tm; awmifzuf*dwfrS &[ef;i,fonf a&m[PodkY xGufoGm;NyD;aemuf rdbrsm;xH vkH;
ukrÇum&*grodkY oGm;onhfvrf;odkY xGufoGm;onfudk awGU&onf/ 0jyefrvmawmhacs/
{nfhonf&[ef;onf xdkrax&f tb,faMumihf ,if;odkY jyKonf wpfaeYoü OD;av;awmf bkef;BuD;onf &[ef;i,ftm;ac:
udk pkHprf;onf/ Xmae&[ef;u ]t&Sifbk&m;? ygpDec@&mZDt&yf ,l&ef a&m[PodkY <uawmfrlonf/ &[ef;i,fvnf; OD;av;
udk csD;rGrf;onf r[kwfygavm} ar;onf/ {nfhonf&[ef;u ]rSef awmfESihf rdciftm; awGUqkH&ef a&[PrS xGufcJhonf/ &[ef;
ygonf t&Sifbk&m;? odkYwap t&Sifbk&m; þrQ ESpfvMum&SnfpGm ESpfyg;onf jrpfurf; (r[ma0vd**Fgjrpf jzpfzG,f&Sdonf) wpfae
aexdkifcJhonhf t&Sifbk&m;ausmif;rSm rnfonhfypönf;rS rusef&pf &mwGif awGUqkHMuNyD; rdrdwdkY vm&jcif;taMumif;udk ajymqdkMu
cJhbl;avm}[k ar;onf/ ]xdkae&mwGif oHCmydkif tdyf&mwpfckESihf onf/ OD;av;bkef;BuD;onf xdkjrpfteD; wpfae&mrSmyif 0gqdkNyD;
ukvm;xkdifwpfvkH; &Sdygonf/ ,if;wdkYudk aumif;pGm odrf;qnf; &[ef;i,furl aum&@u ausmif;wdkufodkY <uoGm;onf/
xm;cJhygNyD/ aemufxyf bmwpfckrS rusefawmhyg}[k Xmae &[ef;i,fonf xdkausmif;wkdufodkY 0gr0ifrD tzdwfaeYwGif
&[ef;u jyefMum;onf/ {nfhonf&[ef;u ]odkY&mwGif wynhf a&mufoGm;NyD; rdrdzcif&if;udk,fwdkif aqmufvkyfonhf ausmif;ü
awmfuawmh awmifa0S;? qDusnfESihf zdeyfbl;rsm; usefcJhygonf} &[ef;i,f oDwif;okH;&onf/ &[ef;i,f\zcifonf aemufaeY
[k qdkonf/ Xmae&[ef;u ]t&Sif bk&m;onf wpfaeYrQae½kHjzihf eHeufwGif ausmif;wdkufodkY a&mufvmNyD; rdrdaqmufvkyfxm;
ypönf;awG rsm;pGm xm;ypfchJ\}[k tHhMopGm qdkonf/ onhf ausmif;ocFrf;ü 0gqdkoDwif;okH;&ef a&mufvmonhf &[ef;
ygpDec@&mZD &[ef;onf rdwfaqG&[ef;\ tvGefYtvGef opfwpfyg;&SdaMumif; awGU&onf/ 'g,umonf &[ef;tm; þ
½dk;&Sif;rIESihf rwyfrufrItay: rsm;pGm pdwfraumif;jzpfoGm;NyD; ausmif;ocFrf;ü 0gqdkoDwif;okH;onhf &[ef;awmfonf 0gwGif;
]t&Sifbk&m;? rnfonhfae&myif aeapumrl t&Sifbk&m;tzdkY okH;v rdrdtdrfrSm qGrf;tvªcH&NyD; oDwif;uRwfí jyefr<urD
awmausmif;yif jzpfyg\/ t&Sifbk&m;tzdkY þjrifhjrwfonhfae&m rdrdtm; taMumif;Mum;&onhf xkH;pH&SdaMumif; avQmufxm;onf/
xlyg&mrausmif;wdkufrSmyif qufvufí oDwif;okH;jcif;u ydkí &[ef;i,fonf qdwfqdwfaeí vufcHonf/
aumif;yg\}[k ajymMum;NyD; aemufaeYwGif ygpDec@&mZDt&yfodYk &[ef;i,fonf rdbrsm;tdrfodkY aeYwdkif;<uNyD; qGrf;bkOf;ay;
jyefoGm;cJhonf/ onf/ odkYwap rdbrsm;rSm rdrw d dkY\ om;awmfarmiftm; rrSwf
1
0dok'¨dr*¾usrf; rSmyif &[ef;awmftcsKdU rnfrQ avmuDa&;ESihf rdacs/ &[ef;i,fonf xdkrQavmufyif vkH;0ajymif;vJoGm;onf/
qufEG,fywfoufrIrsm;udk rwyfrufykHudk azmfjyonhf aemufxyf &[ef;i,fonf tawmfi,fpOftcguyif tdrfrSxGufoGm;cJhNyD; ESpf
pGJNidzG,f jzpf&yfwpfckudk awGU&onf/ aygif;rsm;pGm MumNyD;aemuf t½G,fa&muf BuD;jyif;csdefusrS yxr
1
qkH;tBudrf tdrfjyefvmcJhjcif;jzpfonf/ &[ef;i,fvnf; rdrdb,f
0dok'¨dr*¾ 1? 88/ olb,f0gjzpfonfudk ajym&efvdktyfonf[k vkH;0 rawG;rdacs/
&[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 381
,if;aemuf Oygodumronf om;armif&[ef;\ csD;rGrf;tHh
MozG,f udk,fusihfw&m;udk ESpo f ufMunfndKvGef;ojzihf om;armif
<uoGm;onhf ae&mzufodkY vuftkyfcsDvsuf ajrBuD;ay:odkY xdkif
csvdkufNyD; aysmf½TifNyD; rdcifarwåmpdwfjzihf ]igom;awmfum; csD;rGrf;
tHhMozG,faumif;onhf yk*¾Kdvfaywum;/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf þ
uJhodkYaom a,musfm;rsm;twGuf jA[®p&d,tusifhjrwfudk a[m
Mum;awmfrlcJhay\}[k O'gef;usKL;vdkufonf/
"kwif[kac:onhf tusihfrsm;udk apmihfcJhMuonhf &[ef;awmf
rsm;\ tao;pdwfrsm;udk azmfjy&efrvdkay/ yd@ygwdu? yHok
ulvduESihf tm&nu"kwifrsm;udk aqmufwnfMuonhf &[ef;
awmfrsm;udk ydkí rMumcPawGU&onf/ xdkyk*¾Kdvfrsm;tm; &nf
1
ñTef;udk;um;csufrsm;udk azmfjyxm;onf /
&[ef;awmfrsm; wduspGm vdkufemusihfokH;NyD; NcdK;jcHonhf pdwf
ydkif;b0udk vdkufemusihfokH;onhf &[ef;awmfrsm; oDwif;okH;ae
xdkifcJhonhf bmomw&m;e,fajrtjzpf oD[dkVfEdkifiH\ ausmfMum;
rIonf tjcm;EdkifiHrsm;odkY jyefYESHYoGm;cJhykH&onf/
Oyrmqdkrl tdE´d,EdkifiH yg#vdykwf(ywåem;)NrdKUom; ykPÖm;ESpf
a,mufonf txufwGifazmfjycJhonhf umv0v†dr@y aus;½GmrS
r[mem*ax&f\ ausmfMum;rIowif;udk Mum;odcJhonf[k qdk
onf/ ¤if;wdkY ESpfa,mufvkH; oD[dkVfodkY xGufcGmcJhMuaomfvnf;
wpfa,mufrSm vrf;c&D;wGif uG,v f GefcJhvsuf tjcm;wpfa,muf
rSmrl oGm;vdk&modkY qdkufa&mufoGm;NyD; xdkrax&fxHwGif &[ef;jyKchJ
1
tm&nu"kwif odkYr[kwf awmausmif;wGif aexdkifjcif;onf wpfcgwpf
&H tEÅ&m,frsm;onf/ wpfcgwpf&HwGif tEÅ&m,fjyKwwfonhf vk,ufol
rsm;onf ,if;tjypfrJhonhf &[ef;awmfrsm;tm; csnfaESmifxm;cJhMu
aMumif; od&onf/ xdktwGuf taMumif;&if;udk rod&acs/ ,if;odkYaom
&[ef;awmfESpfyg; csnfaESmifcH&í aoqkH;aMumif; od&onf (0dok'¨dr*¾ 1?
34)/ *0&0gvd, t*FPaus;½GmwGif ur®|mef;xdkifaeonhf aemufxyf
&[ef;awmfwpfyg;rSm orif[kxifojzihf rkqdk;wpfa,mufu nwGif
jrm;jzihf ypfcH&onf (r-| 1? 242)/
382 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
1
onf / ywåem;NrdKUrS 0domctrnf&onhf ol<u,fwpfa,muf
onfvnf; wrÁyPÖd'Dyonf bmomw&m; vdkufemusihfokH;&ef
pHjyae&mwpfckjzpfonf[k Mum;od&jzihf oD[dkVfodkY a&mufvmcJhNyD;
r[m0d[m& ausmif;wdkufü &[ef;jyKcJhonf/ xdkrax&fonf
&[EÅmtjzpfudk a&mufNyD; pdwåvyAÁwü toufxufqkH; oDwif;
2
okH;cJhonf /
at'D 5 &mpkwGif oD[dkVfü ESpfaygif;rsm;pGm aexdkifcJhol
w½kwfr[mc&D;onf zm[D,efonf t&d,moHCmawmfrsm;&Sd&m
ajrtjzpf oD[dkVf\ausmfMum;rIudk rsufjrifudk,fawGU azmfjycJh
onf/ zm[D,efonf r[dE¦avhü oDwif;okH;awmfrlonfh "r®*kwå
trnf&Sd udk,fusihfoDv BuD;jrwfrIukd azmfjyonf/ zm[D,efonf
0denf;odu©myk'frsm;udk apmihfxdef;&mwGif vltrsm;u &[EÅm[k
,kHMunf&onftxd rusKd;aygufonhf oDvESihf jrifhjrwfpifMu,f
3
onhf rax&fwpfyg;udkvnf; &nfñTef;onf /
at'D 7 &mpk oD[dkVf&[ef;awmfrsm;\ bmoma&;b0
taMumif;ESihf ywfoufí [l,ifqefxHrS tjcm;aom cdkifrmonhf
owif;tcsuf&&Sdonf/ [l,ifqefonf oD[dkVfodkY vnfywfcGifh
r&cJhaomfvnf; xdktcsdefu tdE´d,odkY <ua&mufMuonfh oD[dkVf
&[ef;awmfrsm;ESihf qkHawGUcGifh&cJhonf/ w½kwf&[ef;awmfonf
atmufyg pum;vkH;rsm;jzihf oD[dkVf&[ef;awmftm; rdrd MunfnKd
rdykHtaMumif;udk rSwfwrf;wifxm;onf ]&[ef;awmfrsm;onf
ukd,fusihfoDvudk apmifhxdef;Muvsuf pdwfydkif;b0ESifh todynm
pGrf;&nfrsm;aMumif; xif&Sm;Mu\/ ¤if;wdkY\ rSefuefonhf udk,f
usihfw&m;onf aemifvmaemifom;rsm;twGuf pHerljzpf\/ ¤if;
4
wdkY\ trlt&mrSm tvGef av;eufwnfNidrf\} /
1 2
tH-| 2? 132/ 0dok'¨dr*¾ 1? 305/
3
Fa Hien, p. 107.
4
Hiuen Tsiang, Bk. XI, P. 247.
00000000
388 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
Muonf (½k0ef0gvdqm,)/ xdktwlyif r[m0d[m&ausmif;wdkuf
\ tjcm;*dwfokH;ckpDESihf NrdKUawmftaemufzuf*dwf&Sd xlyg&mr
apwDawmf*dwf&Sd ynmr@yüvnf; &[ef;okH;aomif; &[EÅmjzpf
oGm;onf/ tb,a&uefESihf tEk&m"yk& a&uefrsm;\ abmif
rsm;üvnf; &[EÅmjzpfoGm;Muonf/ t&d,0Hookwfudk ½Gwfzwf
ol r[max&fwpfyg; (r[mt&d,0Ho bmPurax&f) onf tcef; 13
txufyg jzpfykHrsm;udk ESpfoufjcif;r&Sdojzihf ]t&Sifbk&m;wdkY t oD[dkVf&[EÅmrsm;
b,fudpöudkudk ajymqdkaeMuygoenf;? r[mapwDawmf\ apmif;
wef;edrfhae&mrS jrifEdkifonfh tuGmta0;twGif; rnfonhf ajc t&[yk'frS qif;oufvmonhf t&[EÅ[laoma0g[m&\ rlv
ESpfacsmif;udkrqdk xm;Edkifonf[k qdk&ef jzpfEdkifygovm;}[k qdk t"dyÜm,frSm ]xdkufwefjcif;} jzpfonf/ Ak'¨0g'rwkdifrDtcsdefu þ
onf/ tjcm; r[max&fwpfyg;u r[mapwD\ &ifjyifay:wGif a0g[m&udk tqihfjrifht&m&Sdrsm;tm; *kPfjyKbGJUtjzpfyif tokH;
1
BuJjyefYaeonhf oJyGifhrsm;xufyif rsm;jym;onf[k rSwfcsufay; jyKcJhykH&onf / odkYwap Ak'¨&Sifawmfjrwfonf edAÁmefudk xdk;xGif;
vdkufonf[k qdkonf/ xdkta&twGufrSm tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[m odjrifrIwGif tqihftjrifhqkH;udk&&Sdoltm; tokH;jyK&ef ,if;a0g
2
apwDawmf {&d,mtwGif; &[EÅmtjzpfudk &&SdoGm;Muonhfyk*¾Kdvf [m&udk ,lcJhonf / t&[EÅ[laomyk'fudk rMumcP tpm;xdk;
rsm;udkom &nfñTef;vdkjcif;jzpfaMumif; qdkvdkonf/ 0db*Ft|u okH;onhf tvGef tokH;rsm;xif&Sm;onfh a0g[m&rSm cDPmo0 =
3
1
xm usrf;wGif jA[®Pwdóolykefab;twGif; wdór[m&mrESihf tmoa0gukefNyD;ol jzpfonf /
pdwåvyAÁwwdkYwGif &[EÅm tyg;aygif; 2400 (ESpfaomif; av; wdyd#uygVdawmfrsm;ü &[EÅmrsm;tm; pdwfydkif;avhusihfrI\
axmif) &SdcJhaMumif; jyqdkonf/ tqifhjrifh&&SdrIudk azmfusL;vsuf ]cDPm Zmwd? 0kodwH jA[®p&d,H?
xdkom"ursm;ESihf tjcm;rsm;pGmaom om"ursm;u oD[dkVf emy&H £w¬wåm, (y#doaE¨aerI ukefNyD? tusihfjrwfukd usihfokH;
EdkifiHwGif &[EÅmaygif; rsm;pGm &SdcJhaMumif;jyqdkonf/ xdk&[EÅm NyD;NyD? aemifb0wpfzef jzpfjyefjcif; r&SdawmhNyD)}[laom azmjfyNrJ
rsm;[lonf tb,fodkYaom yk*¾Kdvfrsm; jzpfMuygoenf;/ Ak'¨vuf ykHpHjzihf rMumcP zGifhqdkxm;onfudk awGU&onf/ rZÑdredum,f
xufawmfu &SdcJhonhf ausmfMum;onhf &[EÅmt&Sifjrwfrsm;ESihf qAÁdaom"eokwfwGif Ak'¨&Sifawmfjrwfu wynhfom0ursm;tm;
tqifhwl t&nftcsif;&Sdonhf &[EÅmrsm; jzpfMuoavm/ a&S; tu,fí &[ef;wpfyg;onf ,if;azmfjycsufrsKd;udk jyKvkyfrl vuf
acwfoD[dkVf &[EÅmrsm;onf rnfodkYaom tppftrSefb0 &SdcJh
1
onf[laomtcsufudk ,aeYacwfwGif em;vnf&ef rjzpfEdkifacs/ 2
See e.g. Sat, Br.III, 4,1,3,4,1,6;4,1,6; S.B.E. XXVI
1
r[m0Ho 19? 2/ 33? 37/ 32? 41/ 48? 23/
412 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 409
aMumihf Ak'¨0g'ordkif;wGif vlrsKd;Zmwf odkYr[kwf vlYtqihftwef; vrf;&SdvQif tqihfESdrfhcscH&onhf jypf'PfrS vGwfuif;EdkifzG,f&Sd
cGJjcm;rIrsm; &SdcJhEdkifoenf;[lí jzpfonf/ onf/ Oya't& ¤if;wdkYudk yef;rIdufoGeftqihfodkY twif;tMuyf
tay:,HrQ tajzwpfck ay;rnfqdkvQif Ak'¨&SifawmfjrwfESihf avQmhcsvdkufaomfvnf; ¤if;wdkYtaejzihf ok'¨rsKd;tppfuJhodkY ,lq
a,½Ic&pfawmfuJhodkYaom q&mt&SifBuD;rsm;\ jrifhjrwfaom t cJhykHr&acs/ taMumif;rl umvtwefMumNyD;aemuf xdkrif;onfyif
qkH;trrsm;udk avmuvlom;rsm; vufawGU rusihfBuHMuaom tqdkyg ok'¨rsKd;0if wpfa,muf\ orD;acsmudk eef;wGif;ol&mxl;
aMumifhjzpfonf[kqdk&ef &Sdonf/ odkYwap þae&mü ar;cGef;udk odkY wdk;`rSifhcJhaomaMumifhjzpfonf/ ,if;ok'¨rsKd;tm;vkH;udk rlvae
twefi,f euf½Idif;pGm awGUMunfhrnfjzpfonf/ &modkY `rSifhwifay;cJhoavmqdkonfudkrl taotcsm rod&acs/
a,bk,stm;jzihf Ak'¨0g'onf Zmwf0g'udk qefYusifaMumif; odkYwap ,if;acsmarmvSyonhf owdkYorD;i,f\ aqGrsKd;rsm;tm;
vufcHMuonf/ odkY&mwGif ,if;azmfjycsuftm; t&nftcsif; vkH;onf owdkYorD;i,ftm; bk&ifodrf;ydkufcH&NyD;aemuf ouf
1
jynfhpkHrIjzihf qkH;jzwf&rnfjzpfonf/ aomihfoufom b0wpfckudk jyef&oGm;aMumif; od&onff /
Ak'¨&Sifawmfjrwfonf oHCmawmfrsm;twGif; rnfonhf t ,if;aemuf trsKd;Zmwfwpfck r[kwfaomfvnf; oD;jcm; vl
rsKd;ZmwfcGJjcm;rItm; todtrSwf jyKrIudkrqdk jiif;y,fawmfrl wef;pm;wpfcktjzpf wnf&Sdaom aus;uRefrsm;jzpfonf/ NyD;cJh
1
onf/ y[m&m'okwfawmf wGif Ak'¨&Sifawmfjrwfu ]emrnftrsKd; onhf tcef;rsm;wGif ,if;aus;uRefrsm;udk bkef;BuD;ausmif;wkduf
2
rsKd;&SdMuonfh jrpfrsm;onf ork'´&mxJodkY pD;0ifoGm;onfESihf wpf rsm;wGif tvkyfvkyfMuaMumif; awGU&NyD;jzpfonf /
3
NydKifeuf ¤if;wdkY\trnfemrrsm; aysmufqkH;oGm;NyD; r[mork'´&m orEÅygom'dumusrf; tqdkt& uRefav;rsKd;&Sdonf/ yxr
[laomtrnfudkom &oGm;ouJhodkY xdktwlyif cwåd,? jAm[®P? trsKd;tpm;rSm arG;&myg aus;uRef(taEÅmZm)jzpfonhf trsKd;orD;
a0ó? ok'¨[laom trsKfd;av;yg;wdkYonf &[ef;jyKvmonhftcsdef rS arG;zGm;onhf om;orD;rsm;[laom tdrfaygufuRef? þtqifh
rSpí orPousykwåd,[laomtrnfudk &&SdoGm;onf}[k a[m aus;uRefrsm;udk tu,fí uReftjzpfrS rvGwfao;vQif &[ef;jyK
4 5
Mum;awmfrlonf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf okeDwuJhodkYaom yef; ray;aumif;acs / t|uxm wGif o½kyfazmf 0w¬Kjzpf&yfwpfckudk
2
rIdufoGef Zmwfedrfhrsm;tygt0if vkH;0cGJjcm;jcif;rjyKbJ Zmwftm; azmfjyonf/
vkH;udk omoemawmftwGif;odkY 0ifa&mufcGifh jyKcJhonfrSmvnf; tEk&m"yk&NrdKUrS uReftrsKd;orD;i,fwpfa,mufonf a&m[
xif&Sm;onf/ wpfpkHwpfa,muf\ ZmwfudktaMumif;jyKí omo Pt&yfrS trsKd;om;wpfa,mufESihf cdk;&mvdkufajy;onf/ xdktrsKd;
emhabmifodkY 0ifa&muf&mü vkH;0jcm;em;rIr&Sdacs/ wpfpkHwpf&m
aom ZmwfudktaMumif;jyKí aus;uRefrsm;tm; omoemhabmi 1
tbd-| 2? 421/ at'D 12 &mpkcefYrSmyif EGm;om;pm;olrsm;udk ok'¨rsKd;
odkY 0ifa&mufcGifh rjyKcJhjcif;r[kwfbJ tjcm;aom vlrIa&;ESihf pD; rsm;tjzpf ,lqcH&onf/
2
yGm;a&; taMumif;rsm;aMumihfom jzpfonf/ trSefpifppf uRef[l 3
þusrf;? pm- 272 ½Iyg/
onf rnfonhf trsKd;ZmwfESihfrQ ywfoufjcif;r&Sdacs/ xdktwlyif 0d-| 3? 282/
4
0denf;tvdkt& aus;uRefudk &[ef;abmifodkY 0ifa&mufcGifhrjyK/ e
1
bdu©a0 'gaom yAÁmaZwaAÁm? a,m yAÁmaZ,s tmywåd 'kuú#ó (0d
tH 3? 39/ 3? 107)/
2
ax&*gxm? 310/ 5
0d-| 3? 282/
410 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 411
orD;\ om;onf &[ef;jzpfvmonf/ &[ef;cHNyD;aemuf rdrd\ rS 0,fol aus;uRef jzpfEdkifonf/ rnfonfhenf;jzihfyif uRefjzpf
&[ef;b0 pifMu,frIESifhywfoufNyD; pdwfxJwGif oHo,0ifvm apumrl rvGwfvyfao;orQ &[ef;tjzpfudk 0ifcGifh r&Sdaom
onf/ &[ef;awmfonf rdciftm; tb,faMumihf tpfudkarmif? aMumihfjzpfonf/
tpfrnDr odkYr[kwf tjcm;rnfonhf aqGrsKd;&if;csmrQ r&Sd&onf wwd,uReftrsKd;tpm;rSm ppfokHYyef;rsm; jzpfonf/ ppfyGJwGif
udk rdcifxHrS pkHprf;onf/ rdcifu om;armif &[ef;udk rdrd\ atmifjrifNyD;aemuf qkvmbftjzpf EdkifiHjcm;wdkif;jynfwpfckrS &
twdwf Zmwfvrf;udk jyefvnfajymjyonf/ ½dk;om;NyD; oDvodu©m vmonhf ppfokHyef;rsm;? odkYr[kwf awmfvSefykefuefrIuJhodkYaom
udk jrwfEdk;oljzpfjcif;ü &[ef;i,fonf rdrd\ &[ef;tjzpfrSm 0d BuD;rm;onhf &mZ0wfrIwGif yg0ifcJhrIaMumihf jypf'Pfay;rItjzpf
enf;awmfESihf rnDnGwfojzihf pdwfrcsrf;romjzpfonf/ odkYjzpfí tusOf;csonhf uRef;wGif aexdkifolrsm;vnf;jzpfEdkifonf/ rnf
&[ef;awmfonf tEk&m"yk&NrdKUawmfodkY csufcsif; xGufcGmoGm; onhfenf;jzifh uRefjzpfapumrl zrf;,lxm;olrsm;\ xdef;csKyfrI r
1
onf/ &[ef;i,fonf uRefykdif&Sif\ tdrfwHcg;a&SUwGif &yfaeNyD; vGwfao;orQ &[ef;tjzpfodkY 0ifa&mufcGifh r&Sdacs / ¤if;wdkYtm;
rdrdonf ¤if;xHrS xGufajy;oGm;aom uReftrsKd;orD;i,f\ om; ykHrSefenf;jzihf vGwfajrmufoGm;aomtcgrSom odkYr[kwf zrf;csKyfcH
jzpfaMumif; ajymjyonf/ ]tu,fí oifu uREkfyfudk cGifhjyKvQif b0rS vGwfajrmufNyD; vGwfvyfonhf tjcm;ae&mwpfckodkY vGwf
uREkfyf &[ef;jzpfvdrfhrnf/ oifonf uREkfyf\ t&Sifocifjzpfyg\} ajrmufoGm;aomtcgrSom (&[ef;tjzpfodkY) 0ifa&mufEdkifonf/
[k qdkonf/ tvGefESpfoufoGm;jcif;ü uRefydkif&Sifu ]t&Sifbk&m;? þudpöwGif twif;tMuyf aus;uRefjyKcHcJh&onhf vGwfvyfolrsm;
t&Sifbk&m;\ &[ef;tjzpfrSm pifMu,fyg\} qdkNyD; &[ef;i,f jzpfcJhaomaMumihf 'kwd, cGifhjyKcsufudk ay;tyfjcif;jzpfonf/
tm; vGwfvyfcGifhay;vdkufNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufü oDwif; pwkw¬uReftrsKd;tpm;rSm oufarG;0rf;ausmif; odkYr[kwf vkH
okH;aexdkifEdkif&ef pDpOfay;onf/ aemiftcgwGif &[ef;i,fonf NcKHrItwGuf rdrd\ qE´t& uRef odkYr[kwf tvkyftauR; jzpfvm
1
&[EÅmtjzpfudk &&SdoGm;aMumif; od&onf / olrsm;jzpfonf/ þuReftrsKd;tpm;udk þtcef; aemufydkif;wGif
'kwd,trsKd;tpm;wGif aiGjzihf 0,f,lonfh uReftrsKd;tpm; awGU&rnfjzpfonf/ xdktajctaewGif &Sdaeoa½GU þtrsKd;tpm;
2
yg0ifonf/ olonf olYrdbrsm;xHrS 0,f,lol odkYr[kwf ydkif&SifxH 0if aus;uRefrsm;udkvnf; &[ef;tjzpfodkY 0ifa&mufcGifh rjyKacs /
þudpöESihfywfoufí ta&;tBuD;qkH; ar;cGef;wpfck &Sdvm
1
þjzpf&yft& 0denf;Oya'onf &[ef;wpfyg;\ atmifjrifonhf pdwfydkif; onf/ Ak'¨0g'onf vlrsKd;Zmwfpepfudk rqefYusifoavm? tb,f
b0twGuf vdktyfonhf tajctaetjzpf vlrIa&; tqifhtwef; tcsdKU
udk vufcHaMumif;azmfjyonf/ þ&[ef;awmf\ &[EÅmtjzpfudk ol\ t 1
a&SUtcef;rsm;ü xdkenf;jzifh zrf;,lcJhonhf wrDvftusOf;om;rsm;tm;
&Sifocifjzpfolu xdef;csKyfxm;onf/ tu,fí uRefydkif&Sifu þ&[ef; odvmarC0PÖrif;u bkef;BuD;ausmif;rsm;odkY aus;uRefrsm;tjzpf ay;
i,ftm; vGwfvyfcGifh ray;cJhvQif þ&[ef;awmfonf &[ef;tjzpfjzihf tyfcJhaMumif; awGUcJh&NyD;jzpfonf/
&[EÅmtjzpfudk b,fawmhrS &Edkifrnfr[kwfacs/ taMumif;rl rnfrQyif 2
rEkordwdusrf;? twGJ 8 wGif tjcm;aom uRefckepfrsKd;udk azmfjyonf/ 1?
pdwfydkif;b0 wkd;wufapumrl 0denf;awmft& ¤if;\&[ef;tjzpf rpif okHYyef;uRef 2? aeYpOftpm;tpm aqmif½Gufol 3? tdrfaygufuRef 4? aiG
Mu,faomaMumihf jzpfonf/ vlrIa&;tpOftvmjzpfonhf ,if;odkYaom 0,fuRef 5? tjcm;wpfa,muf ay;onhfuRef 6? tarG&onhfuRef 7? jypf
uRefpepfonf todynmESihf pdwfydkif;b0vGwf ajrmufrIjzpfonhf edAÁmefudk 'PfaMumihf uRefjzpfol/ rEkusrf;wGif azmfjyonhf ckepfrsKd;vkH;udk oD[dkVfü
rsufarSmufjyKonhf enf;vrf;wGif &yfwnfEdkifonfrSm xif&Sm;onf/ rawGU&acs/
416 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 413
odkYwap ,if;xkH;pHonf jrwfAk'¨ vufcHonfjzpfap vuf ppfom;rsm;? olykefrsm;? a<u;&Sdolrsm;ESihf tjcm;rsm;pGmaom
rcHonfjzpfap vltrsm;cHpm;&onhf oufa&mufrI&Sdaom vltzGJU yk*¾Kdvfrsm;tm;vnf; taMumif;trsKd;rsKd;aMumihf omoemhabmif
tpnf;\ tppftrSefw&m;jzpfonf/ odkYjzpfí ,if;udk Ak'¨0g'\ odkY 0ifa&mufcGifhudk wm;jrpfcJhaomfvnf; Zmwf[laom taMumif;
1
tajccH oifMum;csufjzpfonfh ur®oDtdk&Djzihf ajz&Sif;cJhjcif;jzpfNyD; aMumihf r[kwfacs / Ak'¨&Sifawmfjrwf oufawmfxif&Sm;&SdpOfwGif
1
xdktcsufudk rZÑdredum,f? plVur®0db*Fokwfawmfü awGU&onf / oHCmawmfrsm;twGif; rnfonhf trsKd;ZmwfcGJjcm;rIrsKd;rS r&SdcJh
2
vlonf ,cifb0u tukodkvfuH\ tusKd;quftjzpf onfrSm tvGefxif&Sm;onf /
ZmwfjrihfrSmjzpfap odkYr[kwf ZmwfedrfhrSmjzpfap arG;zGm;aMumif;? odkYwap xdktajctaeonf vlOygoumrsm;ESihf ywfouf
Oyrmqdkrl ,cifb0 uHtusKd;ay;twdkif; toufwdkjcif; touf írl jcm;em;rI&Sdonf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf rdrd aexdkifcJhonhf
&Snfjcif;? usef;rmjcif; rusef;rmjcif;? vSyjcif; t½kyfqdk;jcif;? bkef; avmutwGif; vlrIa&; wnfaqmufrItaejzihf tcdkiftrm
wefcdk;BuD;jcif; bkef;enf;jcif;? csrf;omjcif; qif;&Jjcif;? ynm&Sdjcif; tjrpfpGJ aeNyDjzpfonfh ZmwfcGJjcm;rI pepfudk vspfvsL rjyKEdkifcJhacs/
ynmrJhjcif;wdkY jzpf&aMumif; ,if;okwåefü rdefYawmfrlonf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf udk,fawmfjrwftaejzihf ZmwfcGJjcm;rIudk
odkYjzifh urÇmay:&Sd ukd,fcE¨m? pdwfydkif;b0? vlrIa&;ESifh pD;yGm; vdktyfonf odkYr[kwf rQwonf[k vufrcHaomfvnf; ,if;
a&;toGif rwlrItm;vkH;udk ur®oDtdk&Djzihf &Sif;jyonf/ ,if;\ tcsufudk xnhfoGif;pOf;pm;cJh&onf/
tusKd;quftaejzihf ZmwfcGJjcm;rIonf tppftrSef obm0jzpfNyD; tjcm;wpfzufwGif jAm[®Prsm;onf ZmwfcGJjcm;rIpepfudk
<u,f0jcif;? vSyjcif;? pGrf;tm;? usef;rmjcif;? nPfynm xuf tav;*½kjyKtyfonhft&m? bmoma&; usihf0wftaejzihf pGJudkif
jrufjcif;rSmvnf; xdktwlyif tppftrSef obm0rsm;yifjzpfonf/ xm;NyD; vlom;rsm;twGif; rdrdudk,fudk tjrwfqkH; tjrihfqkH;ESihf t
obm0jzpfap tppftrSefyifjzpfap Ak'¨&Sifawmfjrwfonf pepf pifMu,fqkH;[k owfrSwfxm;onf/ jAm[®Prsm;onf ok'¨rsKd;rsm;
BuD;wpfckvkH;\ rnDrQrIudk odjrifaomfvnf; ,if;udk vkH;vkH; vsm; tm; wd&dpämefrsm;toGif qufqHNyD; ¤if;wdkYtm; tjcm;vlom;rsm;
vsm; rajymif;vJEdkifcJhay/ &&Sdonhf rnfonhf vlrIa&; pD;yGm;a&; odkYr[kwf bmoma&;
3
odkYjzpfí Ak'¨&Sifawmfjrwfonf aemufxyf taumif;qkH; tcGifhta&;rsKd;udkrQ ay;tyfjcif; rjyKacs / jAm[®Pwpfa,muf
t&mwpfckudk vkyfcJhonf/ Ak'¨&iS fawmfjrwfonf udk,fusihfw&m; \ oabmxm;rSm rdrdonfom pifMu,fNyD; jAm[®Pr[kwfolrsm;
4
ESihf oDvodu©mudk trsKd;Zmwf? pnf;pdrfcsrf;omrI? tvS? wefckd; rpifMu,fMu (jAm[®Pm0 okZÑEÅd? aem tjAm[®Pm) ojzifh
t&Sdeft0g? usef;rma&; odkYr[kwf urÇmay:&Sd t&mtm;vkH;\ xdkyk*¾Kdvf txl;ojzihf ok'¨rsKd;wdkY\ pdwfydkif;b0 pifMu,frIukdyif
tay:wGif xm;cJhNyD; xdkjcm;em;onhf t&mtm;vkH;onf bmom jiif;qdkMuonf/
w&m;\ pdwfydkif;b0e,fy,fwGif crf;em;BuD;us,fjcif; r&SdbJ 1
azsmhawmh aysmufuG,foGm;onf/ 0d 3? 106 ponfudk ½Iyg/
2
aqG;aEG;aeqJ taMumif;t&mESihf ywfoufí tawG;tjrif odkY&mwGif ,aeYacwf oD[dkVfoHCmhtzGJUtpnf;twGif; w&m;0ifr[kwfbJ
(twGif;pdwfu) ZmwfcGJjcm;rIrsm;udk awGUjrif&onf/
okH;&yf &Sif;vif;pGm xGufvmonf - 3
tao;pdwfrsm;udk Manu. iv 80, 81; viii 413, 414, xi 73087, xii, 43 wGif
1 ½Iyg/
r 3? 234/ 4
'D 3? 68 (t*¾nokwf)? r 2? 355 (tóvm,eokwf)/
414 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 415
Ak'¨&Sifawmfjrwfonf ,if;twåA[dkjyK ukd,fusKd;qefonhf wpfa,mufonf oDvr&Sdonfh jAm[®Pwpfa,mufxuf ydkrdkjrihf
1
jAm[®P0g' oabmxm;\ awmfvSef&ef cufcJaom qefYusifol jrwfonf / ,if;onf jA[®Prsm;tm; Zmwfjrifhol 0ovrsm;
yk*¾Kdvf jzpfonf/ onf;rcHEdkifaom ,if; vlrIa&; azmufjyefrI tm; Zmwfedrfhrsm;tjzpf ,lqxm;NyD;jzpfojzihf tvGefjyif;xef
oabmxm;udk qefYusif&mwGif Ak'¨&Sifawmfjrwf\ ta&;w,l onhf udk,fusihfw&m;a&;&m tjiif;yGm;rIwpf&yf jzpfaomfvnf;
pdwf0ifpm;rIrSm ZmwfcGJjcm;rIpepfudk vlrItaqmufttkHwpfckt a0g[m&wpfrsKd;jzihf Zmwfpepfudk vufcHjcif;jzpfonf/ ,if;onf
jzpf uJh&JU½Iwfcs&ef? jAm[®Prsm;udk uJh&JU½Iwfcs&efESihf jAm[®Prsm; Ak'¨&Sifawmfjrwf\ &nf½G,fcsuftwGuf vkHavmufrIr&Sdacs/
rSm tjrifhqkH;r[kwf[lonfudk oufaojy&efcsnf; r[kwfacs/ odkY rZÑdredum,fESihf okwåedygwfygVdawmfrsm;ü yg&Sdonhf 0gao|
jzpfí tcsKdUae&mrsm;ü Ak'¨&Siaf wmfjrwfu cwåd,rsm;onf jAm[® okwfawmfü ZmwfcGJjcm;rIESihf vlom;rsKd;EG,f\ vlrIa&;wnf
Prsm;xuf ydkrdk jrifhjrwfaMumif; (cwåd,m0 ao|m? [Dem aqmufykHESihf ywfoufí ydkrdk*½kwpdkuf odyÜHenf;us cGJjcrf;pdwf
1 2
jAm[®Pm) oufaojy&ef rdefYqdkcJhonf/ odkYwap ,if;onf ]igh jzmrIwpf&yfudk ay;xm;onf /
trsKd;onf oifhtrsKd;xuf jrwfonf}[k cGJjcm;jcif;jzpfonhf Zmwf Ak'¨&Sifawmfjrwfonf ,if;okwfawmfü opfyiftrsKd;rsKd;wGif
cGJjcm;rIudk vufcHaejcif;yif jzpfonf/ odkYwap jAm[®PwdkYonhf arG;&mygtm;jzihf uGJjym;jcm;em;rIudk awGUEdkifaMumif;? tajcav;
ZmwfcGJjcm;rIpepf\ taMumif;&if;jzpfojzihf tu,fí jAm[®P acsmif;&Sdaom owå0gonf a>rESihf rwljcif;? iSufonf ig;ESifhrwl
wdkYudk wdkufckdufjcif;rSm Zmwfpepfwnfaqmufxm;ykH wpfckvkH;udk jcif;wdkYaMumihf xdkUtwl wd&pämefrsm;wGif arG;&mygtm;jzihf jcm;em;
wdkufckdufjcif;yif jzpfaMumif; em;vnfvQif Ak'¨&Sifawmfjrwf\ rIrsm;udk awGUEkdifaMumif;? odkY&mwGif vlom;owå0grsm;rSmrl rsufpd?
oabmxm;udk ESpfoufEdkifrnfjzpfonf/ em;? yg;pyf? vuf? ajc odkYr[kwf tjcm;rnfonhf udk,fcE¨mtpdwf
vufawGU jzpfEdkifzG,fr&Sdonhf vkH;0ajymifajymifwif;wif; tydkif;rQ ,if;odkYaom arG;&myg jcm;em;rIrsKd;udk rawGU&aMumif;
uJh&JUjypfrnfhtpm; Ak'¨&Sifawmfjrwfonf jAm[®PwdkYtm; arG;&myg jiif;qdkxm;onf/ rnfolrQ arG;&mygtm;jzihf jAm[®P odkYr[kwf
wGif tajccHonhf vlrsKd;Zmwfpepf wnf&SdrIESifhywfoufonhf jAm[®Pr[kwfol jzpfvmMuonfr[kwf/ pdkufysKd;a&;vkyfief;
udk,fusifhw&m;a&;&m t"dyÜm,faumuf,lrIwpf&yfudk ay;&ef aqmif½Gufolonf v,form;jzpfNyD; jAm[®P r[kwf? ukefoG,frI
BuKd;pm;cJhonf/ jAm[®PwdkYonf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ trsKd;av;yg; jyKolonf ukefonfjzpfNyD; jAm[®P r[kwf? ckd;olonf olcdk;jzpf
vkH;onf pifMu,frIwGif wlnD\ (oraPm a*gwarm pwk0PÖH NyD; jAm[®Pr[kwfacs/ Zmwf[o l nf xkH;"avh rQomjzpfonf/
ok'¨ð ynaywd) [k aMunmvdkufrIudk jyif;jyif;xefxef uefYuGuf
Muonf/ jAm[®P0g'tjrifwGif ,if;tqdkrSm tjypf&Sdaom azmf 1
okwåed? 298 (0ovokwf)/
jycsufjzpfonf/ odkYwap Ak'¨&iS fawmfjrwfu arG;zGm;jcif;onf 2
r 2? 407/ okwåed ? 374/ 0gao|okwfonf þtaMumif;t&mESihf ywf
jAm[®P odkYr[kwf 0ovudkvnf; rjzpfap? ,if;odkYjzpfjcif;onf oufí a&S;tusqkH;aom okwåefrsm;teuf wpfckjzpfaMumif; awGU&onf/
tjrifhqkH;jzpfonhf pdwfydkif;b0wdk;wufrIvnf; rwm;qD;aMumif; a&S;tusqkH;ygVdrsm;teuf wpfckjzpfonfh okwåedygwfygVdawmfü azmfjy
Ak'¨&Sifawmfjrwfu rdefYawmfrlonf/ oDvESifhjynhfpkHonhf Zmwfedrfh aomtcsufonf ,if;ygVdawmftm; oufwrf; MumjrihfaMumif; azmfjy
onf/ þokwfü yg&Sdonhf *gxmyk'fa& 28 yk'fudk a&S;tusqkH; ygVdawmf
1 wpfckjzpf onhf "r®y'ygVdawmf jAm[®P0*füvnf; awGU&onf/
'D 1? 92 (trÁ|okwf)/
420 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 417
wm;jrpfvsuf Oya'ESihftnD aqmif½Gufay;onf/ (1) Ak'¨0g'onf ZmwfcGJjcm;rI pepfudk w&m;rQw odkYr[kwf
wpfcgwpf&HwGif bk&ifrif;w&m;udk,fwdkif vlwpfa,mufudk aumif;onf[k vufrcHacs
EkdifxufpD;eif; vkyfEdkifonf/ ,if;odkYaom tajctaewGif xdkol (2) odkY wap ZmwfcGJjcm;rIonf vltzGJUtpnf;wGif tppftrSef
rSm ulnDEdkifolr&SdbJ rnfonhf tqifhjrifh t&m&SdrS ay:vmjcif;r w&m;wpf cktjzpf wnf&SdNyD;jzpfaomaMumihf ,if;pepfudk ur®
&Sdacs/ o'¨gwdóuJhodkYaom rif;aumif;wpfyg;onfyif rk@*kwå oDtkd&Djzihf &Sif;vif;cJhonf
trnf&Sdol qif;&Jom; wpfa,mufydkifonhf EGm;rudk EdkYxGuf (3) odkYwap udk,fusihfw&m; pdwfydkif;b0 tm;xkwfrI\ &
tvGefaumif;onf[k owif;Mum;aomaMumihf t"r®&,l&ef ESpf vm'frSm rnfonhf trsKd;Zmwfxufrqdk tqihfydkjrihfonf/
oufcJhaMumif; od&onf/ qif;&Jom;a,musfm;u a'ocHtmPm tcsKdUaom vlYtzGJUtpnf;rsKd;wGif tawG;tjriftcsKdUrSm t
&Sdol\ rdom;pkudk EdkYcsOfykHrSef tcrJh ay;&ef ysufuGufaomaMumihf jcm;wpfrsKd;xuf ydkrdkvlodrsm;vmonfrSm obm0w&m;jzpfonf/
xdkqif;&Jom;tm; pdwfqdk;a'goxGufNyD; ,if;a'ocH tmPmydkif odkYjzpfí ya'o&mZfpepf vlYtzGJUtpnf;wGif 'kwd,t&mudk yx
2
u bk&ifrif;tm; em;0ifatmif ajymqdkcJhaomaMumihfjzpfonf / rt&mxuf ydkí vufcHEdkifonf/ wwd,t,ltqtm; t,lpGJ
o'¨gwdóuJhodkYaom bmomw&m;MunfnKdonf[k xif&Sm;aom oefol jA[®PrSwpfyg; tjcm;rnfonhf aMumif;usKd; qDavsmf
bk&ifwpfyg;\ ,if;odkYaom a&Smifwcifjzpf&yfudk jzefYjzL;ay;&ef olrS ry,fpGefYEdkifacs/ odkYjzpfí yk*¾Kdvfwpfa,muf\ twdwfuH
tu,fí usrf;pmrsm;u wGefYqkwfjcif;r&SdvQif xdkqif;&Jom; t& Zmwfedrfh ZmwfjrihfwGif arG;zGm;onf[laom plVur®0db*F
awmom;wpfa,muf\ uHMur®monf tMuifemrJhonhf tpdk;& okwfawmfwGif >rufqdkonhf ,lqcsufonf ya'o&mZfacwf oD
t&m&Sdrsm;\ vufü rnfodkY&Sdrnfudk pOf;pm;Munhf&ef rcufacs/ [dkVfwGif vlom;rsKd;EG,frsm;tMum; tppftrSeftm;jzihf arG;&myg
xif&Sm;pGm a½G;cs,fxm;onhf ygvDref\ vkyfaqmifrI\ jcm;em;csufr&Sd[laom 0gao|okwfvm tawG;tjrifxuf ydkí
1
rnfonhf ysufuGufrIwGifrqdk jynfolvlxkrSm EdkifiHa&; tajct vlBudKufESpfoufoGm;ykH&onf /
aeodkY vlxktcGifhta&; oabmw&m;wpfck wdk;wuf&ef tcGihf a&S;acwfoD[dkVfEdkifiHwGif oD[dkVfAk'¨0g'Drsm;tm; xdktawG;t
tvrf;rsKd; r&Sdacs/ jrifrsm; vTrf;rdk;cJhonfrSm xif&Sm;onf/ odkY&mwGif tdE´d,rSmuJhodkY
2
vlxk\ oufarG;0rf;ausmif; vkyfudkifaqmif½GufrIrsm;wGif wif;usyfaom Zmwfpepfr[kwfacs / ,if;onf vlUavmutvTm
tcef; 2 wGif awGUjrifcJhMu&onftwdkif; pdkufysKd;a&;onf yxr wGifomjzpfNyD; jA[®P0g' ZmwfpepfuJhodkY bmoma&;t& r[kwf
jzpfonf/ ta&;ay:umvrsm;wGif tpm;tpm xkwfvkyf&ef acs/ vlwpfa,muf\ Zmwfonf edrfhusaomfvnf; avmukwå&m
tm;ay;onhf taejzihf a&ajrUt&Sif bk&ifrif;udk,fwkdif v,fajr
1
odkY uGif;qif;NyD; tjcm;olrsm;ESihftwl yg0ifaqmif½Gufonftxd vlom;tm;vkH; arG;&mygtm;jzihf wlnDonf[laom yxr,lqcsufonf
*kPfjyK ta&;ygaom vkyfief;tjzpf pdkufysKd;a&;vkyfief;udk ,lqcJh acwfopf vlrI pD;yGm;ESihf EdkifiHa&; wdk;wufrIrsm;atmufwGif acwfopf 'Drdk
u&ufwpf oD[dkVfEdkifiHwGif ydkí vlBudKufrsm;aeonf/
2
1
odkY&mwGif cwåd,ESihf jA[®PwdkrY S wpfyg; Zmwfrwlolrsm;ESihf tdrfaxmifjyK
See Badulla Pilla Inscription. jcif;udpör&Sd[k qdkonf/ uk@em*rif; (248-249 at'D)onf jA[®P t
2
&o0g[deD 2? 33/ rsKd;orD;jzpfonf (r[m0Ho 36? 23/ &o0g[ddeD 2? 7)/ oD[dkVfESifh wrd;vf
rsm; vufxyfjcif; &SdaMumif;vnf; od&onf/ r[m'gXdu r[mem*rif;
418 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 419
pdwfydkif;b0 xdk;xGif;odjrifrI tcGifhta&;½IaxmihfrSrl rnfolYudkrQ pD;rsm;jzihf zGJUpnf;xm;onhf a'oqdkif&m w&m;½kH;u qkH;jzwf
1
cGJjcm;rIr&Sdacs / Oyrmqdkrl qif;&Jom;tm; qif;&Jjcif;[laom t onf/ ,if;aus;½Gm w&m;½kH;udk bk&ihfaumifpDESihf trwfrsm;u
aMumif;aMumihf tqdkyg tcGifhta&;rSm jcm;em;jcif; r&Sd/ Zmwfedrfh csrSwfxm;onhf Oya'rsm; oufa&mufap&ef tqdkyg aus;½Gm w
olonf qif;&Jom;uJhodkYyif twdwfb0 tukodkvfuHaMumihfom &m;½kH;udk trdefYtmPm ay;xm;onf/ ykHpHtm;jzihf ,if;aus;½Gm
jzpfonf/ ,if;onf Ak'¨0g'½Iaxmifht& u½kPma&SUxm;í Muif ½kH;awmfonf Oay'csKd;azmufolrsm;xHrS &&Sdonhf owfrSwf 'Pf
empGm qufqH&efom jzpfonf/ ,if;trsKd;Zmwf trsKd;rsKd;onf aiG rsm;rSwpfyg; vlowfrIESifh vk,ufrIrsm;udk ppfaq;EdkifNyD;
1
rcsKd;azmuf odkYr[kwf rvGefusL;ap&aom 'kr*Fv okr*Fvudpö tcsKdUtrIrsm;wGif ao'Pfudkyif ay;Edkifonf} /
2
rsm;ESihfywfoufonhf "avhxkH;pHtcsKdUudk vdkufem&onf / xdktwlyif ]a'oqdkif&m ukeo f G,frIESihf tjcm; aumfydka&;
bk&ifonf EdkifiHawmfwpfckvkH;\ tcsKyftjcm tmPmydkifpdk; &Sif;rsm;tm; 'PfaiGrsm;pnf;MuyfaumufcH&ef? vlolowf&mZ0wf
oljzpfaomfvnf; a'ocHvlxk\ axmufcHrIjzihf bk&ifht&m&Sdrsm; om;rsm;tm; zrf;qD;&efESihf w&m;Oya'a&;&m pDrHaqmif½GufrI
2
tkyfcsKyfonhf a'oqdkif&m udp&ö yfrsm;wGif vlxkonf tawmf wGif bk&ihft&m&Sdrsm;tm; ulnD&ef vkyfydkifcGifh ay;xm;onf /
3
twef 'Drdkua&pDenf;us vGwfvyfcGifh&SdykH&onf / oD[dkVfuRef; uefYowftcsdefwpfcktwGif; ¤if;wdkY\ ydkifeuftwGif; ½Gmom;wdYk
udk e,fy,f odkYr[kwf &| rsm; ydkif;jcm;xm;NyD; ,if;&|rsm;udk udk zrf;csKyfjcif; &mZ0wfrIusL;vGefolrsm;tm; jypf'Pfay;jcif;rsm;
wpfzef tkyfcsKyfa&;vG,fulap&ef aus;½Gmq,fckygonhf tkyfpk twGufrSm pkaygif;tkyfcsKyfolrsm;\ wm0efjzpfNyD; wm0efudk csKd;
3
rsm; cGJjcm;xm;jyefonf/ azmufolrsm;&SdcJhvQif vlxkudk jypf'Pfrsm;udk csrSwfonf /
Vevalkariy ausmufpmt& ,if;aus;½Gmtkyfpkrsm;twGif; jypfrItrsKd;rsKd;twGuf jypf'Pfrsm;rSm tvGefyif &ufpuf
]rIcif;a&;&m tqkH;tjzwfrsm;udk bk&ifhaumifpD t&m&Sdrsm;\ Murf;MuKwfonf/ ao'Pf? udk,fcE¨mtpdwftydkif;rsm;udk jzwf
vufatmufcH aus;½Gmacgif;aqmifrsm;ESihf wm0ef&Sd tdrfaxmifOD; awmufjcif;? oHyluyfí udk,fcE¨mrSm trSwfwHqdyfjyKjcif;? jypf
'PfusL;vGefolrsm;tm; &J&JeDatmif zkwfxm;onhf oHylay:wGif
(at'D 67-79) wGif 'rdVa'0Dtrnf&Sdonhf rdzk&m;wpfyg;&Sdonf (tH-| 1? zdeyfrygonhf ajcjzihf twif;tMuyf jzwfavQmufckdif;jcif;ponf
13)/ pE´rkcod0rif; (at'D 103-112)\ rdzk&m;onfvnf; wrD;vf wdkYrSm ,if;jypf'Pfrsm;rS tcsKdUjzpfonf/
trsKd;orD;jzpfonf ('Dy0Ho 21? 45)/ vltcsKdUrSm a'oqdkif&m tmPm&Sdolrsm;\ tEdkifusihfjcif;
1
odkY&mwGif trÁ*rk0 ausmufpm (E.Z. II, p. 210 ff. lines 34-35) wGif yxr
0dZ,Am[k (at'D 1059-1114)onf od&dyg' (Ak'¨ajcawmf&m) wnf&Sd
vkyfMuHjcif; cHMu&onf/ xdkodkYaom tajctaersm;wGif ½Gmol½Gm
onhf txufqihf oraemvawmif (Adam's Peak) \ atmufwGif om;rsm;onf wpfcgwpf&H bk&ifrif; Xmersm;pGmodkY tcgtm;
Zmwfedrfholrsm; xdkapwDudk zl;ajrmfEdkif&ef apmif;wef;wpfck wnfaqmuf avsmfpGm wdkif;cef;vSnfhvnfpOf wifjyMuvsuf bk&ifu ,if;odkY
aMumif; qdkonf/ Ak'¨bmom 0wfjyKqkawmif;jcif;ü ,if;cGJjcm;rIonf xkH; aom w&m;Oya'ESihf rnDnGwf w&m;rrQwaom tjyKtrlrsm;udk
pH r[kwfbJ awGUawmihfawGUcJ aqmif½GufrIom jzpfonf/
2
E.Z. I, p. 246 or 247; Vevalkariya Inscription, lones 32-34. 1
W Wickremasinghe : E.Z. I, p. 244.
3
a'ocHvlxk[lonf ,aeYacwf oD&dvuFmEdkifiH&Sd aus;½GmaumfrwD\ a&SU 2
Paranavitana : E.Z. III, p. 74.
ajy;ykHpHjzpfonf/ 3
Vevalkariya Inscription, E.Z. III, p. 245.
424 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 421
½GufvTifhvsuf ukefonfrsm; c&D;oGm;MuNyD; tcsKdUrSm ,if;wdkif; onf/ 'k|*grPDonf {Vm&aus;rif;udk wdkufckdufrnfh ppfqif
1
jynfrsm;ü ESpfaygif;rsm;pGm Mumonf / at'D 7 &mpk\ aemufqkH; a&;rpwifrDwGif 'DC0gydt&yf (r[m0gvd**Fgjrpf awmifzuf&Sd
ESpf0uf odkYr[kwf 8 &mpk tpydkif; ouúwbmoma&; wd&d,m, ta&SUzsm; a'o)&Sd us,fajymonhf e,fajrrsm;ü xGef,ufpdkufysKd;
2 2
ausmufpm (Tiriyāy Rock Inscription)wGif ]a&mif;0,frIudk aqmif a&;aqmif½Guf&ef nDawmfwdótm; vTJtyfcJhaMumif; qdkonf /
½GufNyD; oabFmay:wGif wifaqmifxm;onhf ukefypönf; trsKd;rsKd; csrf;omonhf v,form;rsm;onf vl&maygif;rsm;pGmudk zdwf
udk jyoonfh yifv,fa&aMumif; uRrf;usifol ukefonf tkyfpk Mum;auR;arG;vsuf pyg;pdkufysKd;jcif;ESihfqdkifonhf crf;em;aom
3
rsm;taMumif;} azmfjyxm;onf/ ,if;ukrÜPDrsm;udk Ak'¨&Sifawmf v,fxGefr*Fvmudk usif;yMuonf / tjcm;olrsm;\ v,fajr
jrwf aAm"dÓPfudk &NyD;aemuf yxrqkH; qGrf;qufuyfNyD; urÇm rsm;wGif pyg;vSnfhctaejzihf rdrd&&Sdonfh pyg;tenf;i,fudk
ay:wGif yxrqkH;aom Ak'¨0g'D Oygoumrsm;tjzpf ,lqcH& tjrwfjzihfacs;iSm;&mrS csrf;omoGm;aom tvGefYtvGef qif;&Jol
onhf xif&Sm;onhf Ak'¨0g'D wykóESihf bv†du emrnfrsm;jzihf wpfa,muftaMumif; Mum;&avmufatmifyif pyg;rSm tusKd;jzpf
3 4
rSnfhac:Muonf / xGef;onhf ukefoG,fpD;yGm;jzpfonf /
awmPd*vausmufpmt& pyg;omru tjcm;pdkufysKd;oD;ESH
1
&o0g[deD 2? 139/ 171/ 192/ ok0PÖblrdEdkifiHonf ,if;wdkYteuf rsm;udkvnf; tjrwftpGrf;rsm;ay;aMumif;ESihf trSefaomf oD;ESH
wpfEdkifiHjzpfaMumif; azmfjyonf/ rsKd;pkHudk tjrwf aumif;aumif;jzihf tyfESHEdkifrnfjzpfaom oD;ESHodk
2
E. Z. IV, p. 158 and 314. avSmifbPfrsm;yif&SdaMumif; od&onf/ ,if;ausmufpmt&yif
3
þausmufpmonf at'D 7 odkYr[kwf 8 &mpkwGif wnf&SdcJhonfh ukef pyg;tjyif tjcm;oD;ESHrsm;udkvnf; us,fjyefYpGm pdkufysKd;aMumif;
onftkyfpkrsm;udk &nfñTef;oavm? odkYwnf;r[kwf ausmufpmyg Trapus- em;vnf&onf/ a,bk,stm;jzihf vlcsrf;omwpfa,muf[lonf
sakairv Vallikakairv Vanigganaih ]MwykóuESihf bv’duu trnf&onhf 5
udk pyg;? yJESihf tjcm;oD;ESHrsm;ydkifqdkifoltjzpf azmfjyonf /
ukefonftkyfpk}[laom pum;vkH;rsm;rSm rnfonfudk twdtus t"dyÜm,f
qdkvdkonfESihf ywfoufí t,ltq jcm;em;csufrsm; &SdcJhykH&onf/ y&e0d r[m0Housrf;ü emrnfausmf a*gXdrÁ&wdkY nDtpfudk pdkufysKd;onhf
6
weyk*¾Kdvfu ,if;pum;vkH;rsm;rSm Ak'¨&Sifawmfjrwf aAm"dÓPfudk &NyD; yJcif;taMumif;udk azmfjyxm;onf /
aemuf rsm;rMumrD Ak'¨&Sifawmfjrwftm; qGrf;qufuyfcJhonhf wykó þacwftydkif;tjcm;wGif tkef;yifpdkufysKd;jcif; taMumif;ESihf
bv’duESihf ¤if;wdkY\ aemufvdkufaemufyg ukefonfrsm;udk &nfñTef;onf tvkHtavmuf rMum;&jcif;rSm qef;aomfvnf; tkef;yifpdkufysKd;
7
[k ,lqcJhonf/ Rao Bahadur K.N. Dikshit yk*¾Kdvfu ,if;onf ]wykó jcif;rSm tvGef xif&Sm;onf/ &o0g[deDusrf; ü a&m[P t&yf
ESihf bv’duwdkY\ wynhfaemufygrsm; jzpfonf}[k ,lqonf/ B. Ch.
Chhabra url wykóESihf bv’dutrnf&Sd ukefonftkyfpkESpfckrSm Ak'¨&Sif 1
&o0g[deD 2? 113/
awmfjrwftm; yxrqkH; qGrf;udk qufuyfcJhMuonhf wykó bv’duESifh 2
,if;? 69/
¤if;wdkY\ aemufygrsm;udk &nf½G,faomfvnf; þausmufpmudk ra&;xkd;rD 3
,if;? 116/
wd&d,m, t&yfü bk&m;ausmif; wnfaqmufcJhMuonhf ukefonfrsm; 4
,if;? 125/
tjzpf ,l&rnf[k wdkufwGef;xm;onf/ pD;yGm;a&; tajccHwpfckudk enf; 5
&o0g[deD 2? 131/
vrf; trsKd;rsKd;jzihf rSnhfac:Edkifonf/ ,if;trnfudk ydkifqdkifol\ trnf 6
r[m0Ho 28? 51/
odkYr[kwf xif&Sm;ausmfMum;ol wpfa,muf\ trnfrsm;jzihf rSnfhac:Edkif 7
&o0g[deD 2? 94/
422 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 423
&Sd uyÜuE´&0d[m&wGif BuD;rm;onhf tkef;cif;&SdaMumif; azmfjy ief;rsm;udk aqmif½GufMuonf/ a&SUtcef;rsm;wGif awGUcJh&onhf
1
onf/ r[m0Housrf; üvnf; yxrt*¾aAm"drif; (at'D 568- twdkif; EGm;om;udk pm;okH;jcif;rSm vlrIa&;t& a&SmifMuOfrIwpf&yf
601) wnfaqmufonhf uk½kE´ausmif;wdkuftm; okH;,lZem us,f jzpfojzihf uRJEGm;rsm;udk EdkYESihf pdkufysKd;a&;twGuf trsm;qkH; arG;
0ef;onhf tkef;jcH (emvdau&m&mrH wda,mZeH) wpfck taMumif; jrLNyD; tom;twGuf r[kwfonfrSm aocsmonf/
azmfjyonf/ BuHpdkufysKd;a&;rSmvnf; xif&Sm;NyD; oMum;puf½kH t jynfwGif; jynfyukefoG,frIrSm BuD;rm;onhf vkyfief;jzpf
2
aMumif;udkyif od&onf / onf/ ukefonfrsm;onf pD;yGm;a&;tvkyfjzihf EdkifiHwpf0ef;vkH;odkY
1
at'D 7 &mpkwGif [l,ifqefu oD[dkVfEdkifiH\ pdkufysKd;a&; vSnfhvnf oGm;vmMuaMumif; od&NyD; tcsKdUrSm *sif;uJhodkYaom
csrf;om<u,f0ykHtaMumif;udk þodkYa&;cJhonf ]ajronf csrf;om ukefypönf;rsm;udk pkaqmif;vsuf rv,uJhodkYaom ae&mrsm;odYk
2
NyD; ajrMoZmaumif;\/ &moDOwkrSm yl\/ ajrudk ykHrSef xGef,uf vSnf;rsm;jzihf oGm;Muonf / A'kv†ausmufpmwGif r[d,*FPt
3
pdkufysKd;Mu\/ yef;refopfoD;rsm; aygrsm;\} / eD;&Sd a[m#dyd*grü 10 &mpk aps;ae&mwpfck\ ½kyfykHvTmudk &Sif;
3
uJREGm;arG;jrLa&;rSmvnf; pdkufysKd;a&;uJhodkYyif tusKd;jzpf vif;pGm azmfjyxm;onf /
xGef;onf/ EdkYxGufEGm;rwpfaumif\ wefzdk;rSm 8 u[myPESihf xdkae&mwGif qdkifae&mrsm;udk tcGefaqmif&rnfh ukefypönf;
4
12 u[myPtMum; wefzdk;&Sdonf / ykHrSeftm;jzihf EGm;r trsKd;rsKd;udk a&mif;csjcif;ESihf oD;jcm;cGJxm;onf/ i½kyfaumif;ESihf
5
wpfaumifudk eHeufwpfBudrf naewpfBudrf EdkYñSpfonf / csrf; ZmwdyæKdvfoD;rsm;udkyif ,if;udk 0,f&efvmolrsm;tm; xkdqdkifrsm;
omonhf v,form;wpfa,mufonf uRJEGm;rsm;pGmESihf v,fajr ü a&mif;cs&NyD; tu,fí ,if;wdkYudk tjcm;ae&mrsm;ü a&mif;cs
rsm;udk ydkifqkdif&ef arQmfvifhonf/ taMumif;rSm ,if;wd&dpämefrsm; vQif aps;wm0efcH tmPmydkifrsm;u a&mif;csolrsm;tm; z,f&Sm;
rSm pdkufysKd;a&;twGuf r&Sdrjzpf vdktyfaomaMumifh jzpfonf/ Edkifonf/ cGifhjyKtav;csdefESihf twdkif;twmtm;vkH;udk tpdk;&wH
EGm;tkyfrsm;ESihf oD;jcm;aus;½Gmrsm;ESihf tcef;ESpfwGif azmfjyNyD; qdyf ½dkufESdyfxm;onf/ ]arSmifckdaps;}udk awGU&NyD; ,if;rSm w&m;
6
onhftwdkif; eHeufwGif uRJEGm;ausmif;&ef xGufoGm;NyD; naewGif r0ifacs/ ukefypönf;tm;vkH;udk aMunm&rnfjzpfNyD; raMunm
tdrfjyefonfh uRJEGm;ausmif;olrsm; Mum;od&onftxd us,fjyefY onhf ukefypönf;udk awGU&vQif xdkukefypönf;rsm;rS tcGefESpfqudk
aomtwdkif;twmjzihf a&S;acwf oD[dkVfwGif uRJEGm;arG;jrLa&;vkyf aumufcHonf/ a&mif;cs&ef r&nf½G,fonhf ae&mrsm;ü ukef
ypönf;rsm;udk csdefwG,f wdkif;wmrnfr[kwfacs/ ukefoG,frItm;vkH;
1 udk OykofaeYrsm;ü &yfqdkif;xm;&rnfjzpfonf/
r[m0Ho 42? 16/
2
tH-| 1? 395/ &o0g[deD 2? 143/ (&o0g[deDü ,EÅbwð [laom EdkifiHjcm;wdkif;jynfrsm;ESihf ukefa&mif;ukef0,frI trsm;tjym;
a0g[m&udk okH;xm; NyD; ,if;udk o'¨r®mvuFm&usrf;ü oMum;puf½kHwGif &SdcJhonf/ pD;yGm;a&;udpöjzihf EdkifiHjcm; wkdif;jynfrsm;odkY oabFmrsm;
tvkyfvkyfjcif;[k t"dyÜm,fjyefxm;onf/
3
Hiuen Tsiang : Bk. XI, p. 235.
1
4
&o0g[deD 2? 32/ tH-| 1? 277/ ,if;? 136/
2
5
tH-| 1? 395/ r[m0Ho 38? 21/
6 3
&o0g[deD 2? 22/ E. Z. III, p. 74.
428 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 425
1
tcsKdUrSm tjcm;yk*¾Kdvfrsm;\ v,fwGif pyg;tiSm;&dwfjcif; ? tEk&m"yk&NrdKUonf ukefonftkyfpk trsKd;rsKd;wdkY\ A[dkXme jzpf
2
vlcsrf;omtdrfrsm;ü tvkyfvkyfjcif; uJhodkYaom qef;jym;onhf t cJhonf/ vdvm0wDrdzk&m;a&;xdk;aom ausmufpmwpfckt& at'D
vkyfrsm;ESihf pyg;vSnhfjcif;ESihf csrf;omonhf v,form;rsm; pGeYf
ypfNyD;jzpfonfh weif;e,fonhfuGif;rS aumuf½dk;rsm;udk cg,lvsuf onf/ ,aeYacwf oD[dkVfwGif Ak'¨acwfu xif&Sm;ausmfMum;onhf ZD0u
3
&onhf pyg;tenf;i,fudk pkaqmif;íyif toufarG;Muonf / aq;q&mBuD;\ trnfudk,lNyD; rSnfhac:xm;aom ZD0uMoo"mv,
tvkyftudkif &SmazGMuonhf qif;&Jom;rsm;udk awGU&aomf (ZD0uaq;ay;cef;)rsm;udk awGUEdkifonf/ xdktwlyif tqdkyg ukefonf
tkyfpkrsm;onf tvGefoihfawmf aumif;rGefonhf trnfjzpfonfh Ak'¨&Sif
vnf; rnfonhfacwfwGifrS ppfrSefonhf tvkyfvufrJhjyóem &SdcJh awmfjrwftm; yxrqkH; qGrf;uyfvªNyD; urÇmay:wGif yxrqkH; Ak'¨bmom
ykHr&acs/ ajr&Sifya'o&mZfpepfwiG f tvkyfvufrJhjyóem vkH;0 Oyoumrsm; jzpfvmMuonhf wykóESihf bv’duwdkY\ emrnfudk,lí rSnhf
r&Sdacs/ ac:cJhzG,f&Sdonf/
tjcm;wpfbufwGif csrf;om<u,f0rIudk ajr&Sifrsm;ESihf ukef wykóESihf bv’duemrnfwdkY\a&SUwGif awGU&onhf utu©&m tydk
onfrsm;u csKyfudkifxm;NyD; tjcm;wpfbufwGifrl qif;&JpkwfcsmrI rSm trsm; ,lqxm;Muonhftwdkif; jyóemwpfck r[kwfacs/ þusrf;jyK
onf qif;&Jom;rsm;tm; tBuD;tus,f ysufpD;apykH&onf/ qif; ol (0gvfydkvm &m[kvm)taejzihfrl ,if; utu©&mudk ykHrSeftm;jzihf
&Jom;vlwef;pm;rsm;ü qif;&JrGJawrIonf wpfcgwpf&HwGif rdb tjcm;trnfrsm;uJhodkYyif yk*¾Kdvfa&;trnfudk tzGJU odkYr[kwf tkyfpktrnf
jzihf okH;onhftcg wGJpyfonhf aemufqufyk'ftjzpf ,lqonf/ awmPd
rsm;tm; rdrdwdkY\ om;orD;rsm;udk u[myPtenf;i,frQjzihf *Vausmufpm (E.Z. II,p. 177) yg uV[kreu (ka¼ahumanaka) ed,r
aus;uReftjzpf a&mif;cs&ef odkYr[kwf aygifESH&ef wGef;ydkY ay;onf we[d [laom pum;&yfudk y&e0dweyk*¾Kdvfu ]uVm[kret&yfü pD;yGm;
txdyif vGefuJcJhonf/ ,if;odkYaom qif;&Jom;wpfa,muf a&;tkyfpkwpfck\ nDvmcH}[k bmomjyefonf/ odkY&mwGif uV[kre (um
onf rdrd\ orD;tm; 12 u[myPjzihfcsrf;omonhf rdom; Vokre)[lonf ,if;pD;yGm;a&; tkyfpku emrnfay;xm;onhf vlwpf
pkwpfpkodkY aygifESHcJhNyD; om;wpfa,mufrSmrl 8 u[myPjzihf a,muf\ emrnfjzpfojzihf ,if;udk ]uVm[kre trnf&Sdonhf pD;yGm;a&;
4
vlcsrf;omtdrfodkY rdbrsm;\ aygifESHjcif;udk cHcJh&onf / tcsKdU tkyfpk\ nDvmcH}bmomjyefvQif ydkí oihfjrwfonf/ r[mwkAu e,
rwe[d [lonfvnf; twlwljzpfonf/ ,if;onf ]r[wkAu (r[m
rdbrsm;rSm ¤if;wdkY\ om;orD;rsm;udk ta&;ay: aiGaMu;vdktyfyg xly)[kac:onhf pD;yGm;a&;tkyfpk}udk qdkvdkonf/ xl;jcm;onhf oD[dkVf
u &Edkifonhf ukefypönf;tjzpfyif ,lqcJhykH&onf/ txufwGif tokH;tEIef;ESifhtnD ,if;odkYaom yk*¾Kdvfa&; trnfrsm;wGif qufxm;
azmfjycJhonhf taygifcH trsKd;orD;i,f\ rdcifonf cifyGef;onf onhf ,if;utu©&mudk ouúwbmomjzihf a&;xm;aomfvnf; wykó
tm; ]om;orD;&Sdolrsm;onf qif;&Jygrnfavm? oif\ orD;&Sdyg bv’du trnfrsm;ü xnfhoGif; okH;EIef;xm;jcif;jzpfonf/ ,if;wdkYtm;
vkH;rSm yk*¾vduemrfyk'frsm; jzpfMuonf/ a'oqdkif&m ygVdESihf ouúw
ta&;tom;rsm;wGif rMumcP oD[dkVfbmompum; vTrf;rdk;rIudk awGU&
1
o[ó0w¬K? t&d,*gv r[mwdóó 0w¬K/ onf/ Oyrmtm;jzihf txufwGif azmfjyxm;onhf aZw0em&mr ausmuf
2
&o0g[deD 2? 125/ pm (E.Z. I, p. 4) udk Munhfyg/ ouúwbmompum;wGifvnf; aemuf
3
,if;? 125? 149/ quf utu©&mudk &nf½G,fcsuf trsKd;rsKd;jzihf okH;EIef;onfrSm xif&Sm;
4
tH-| 1? 395/ &o0g[deD 2? 143/ onf/ a&S;acwf oD[dkVfü ,if; aemufquf utu©&m tokH;jyKrI ,u©
'ka0 od&dynm&mrrax&f a&;om;onhf rZÑdredum,f\ oD[dkVfbmom
ed'gef;ü a0zefcsufudk avhvmzwf½Iyg/
426 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 427
12 &mpkrSmyif ,if;NrdKUü EdkifiHaygif;pkHrS pD;yGm;a&;tkyfpkrsm; (em cif jzpfaewwfonf/ aemufqkH;ü aomPrax&fonf zcif
ema'oD Asmyg&,H) &SdcJhaMumif;ESihf a'otoD;oD;rS NrdKUawmf odkY rkqdk;rSm omoemhabmifodkY 0ifa&mufvdkonhf qE´r&SdbJvsuf
1
vmMuonhf qif;&Jom;rsm; tokH;jyK&ef tcrJhwnf;cdkaqmifudk &[ef;jyKay;vdkufonf / usrf;*efpmayü azmfjyonfh rkqdk;trsm;
wnfaqmuf xdef;odrf;a&;twGuf taxmuftyHhudk &&SdaMumif; pkrSm aemufqkH;wGif &[ef;jyKvmNyD; tcsKdUrSm &[EÅmtjzpfudkyif
1 2
od&onf / w½kwfbk&m;zl;&[ef;awmf zm[D,efu at'D ig;&m &&SdoGm;aMumif; jyqdkMuonf / rkqdk;wpfa,muf\ ZeD;onf
pktcsdefu taMumif;t&mudk ]NrdKUawmfü a0ó (ukefonf)rsm; vnf; ¤if;\ cif;yGef;rkqdk; &[ef;rjyKcifrSmyif omoemhabmifodYk
3
ESihf wdkif;wpfyg; ukefonfrsm; &SdMuNyD; ¤if;wdkY\ tdrfrsm;rSm 0if a&mufcJhaMumif; od&onf /
crf;em; vSyMu\/ vlaevrf;rsm;ESihf vrf;usOf;rsm;udk pepfwus wHigonftvkyfjzihf ig;udk a&mif;í oufarG;0rf;ausmif;jyK
2 4 5
xdef;odrf;xm;\} / olrsm; vnf; &SdMuNyD; wHigonf ½Gmrsm;udk azmfjyonf / w½kwf
pD;yGm;a&; vTJajymif;rIESifh oabmwlnDrIrsm;udk ykHrSeftm;jzihf &[ef;awmf [l,ifqefu at'D 7 &mpk oD[dkVfwGif ykvJikyf vkyf
6 7
a&;rSwfxm;NyD; oabmwlnDcsuf NyD;qkH;aomtcg ,if;pm½Gufpm ief;taMumif;udk azmfjyonf / Muufwdkufjcif; &Sdaomfvnf; ,if;
3
wrf;rsm;udk zsufqD;ypfMuonf / onf avmif;upm;rI [kwfr[kwf[lonfudkrl rod&acs/
tcef; 2 wGif Ak'¨0g' rwdkifrD oD[dkVfü trJvdkufjcif;rSm oMum;puf½kH (OpäK,EÅ)uJhodkYaom ae&mrsm;ü tvkyform;
xif&Sm;aMumif; od&onf/ toufudk owfjzwfjcif;rSm Ak'¨"r®ESihf rsm;onf tvkyftudkif &&SdEdkifMuonf/ qif;&Jom;wpfa,muf
qefYusifaomfvnf; Ak'¨0g'xGef;um;NyD;aeufrSmyif ydkrdk qif;&J onf oMum;puf½kHwGif ajcmufvMum tvkyfvkyfNyD;aemuf 12
8
onhf vltcsKdUonf trJvdkufjcif;ESifh ig;rQm;jcif;udk toufarG; u[myPpkrdaMumif; od&onf / tqdkygqif;&Jom;onf oMum;
0rf;ausmif;rItjzpf rjzpfrae vkyfMu&onf/ ,if;wdkYteuf t puf½kHwGif tvkyfr&rDu r[m*grü xif;a&mif;NyD; toufarG;
4
csKdUrSm trJvdkuf&ef trJvdkufacG;rsm;&SdMuonf / wpfcgwpf&HwGif 0rf;ausmif; jyKcJhonf/
5
rkqdk;rsm;onf oD;jcm;aexkdkifMuonf (aeom'*gr) / ¤if;wdkYonf
teD;tem;&Sd aps;ae&mrsm;wGif tom;rsm;udk a&mif;csNyD; 0ifaiG& 1
6 r-| 4? 87/ tH-| 1? 364/ tbd-| 2? 420/
&SdMuonfrSm xif&Sm;onf / 2
wpfcgwpf&HwGif rkqdk; wpfa,mufonf ausmfMum;onhf "r® tH-| 1? 27/ &o0g[deD 2? 132/ 147/
3
&o0g[deD 2? 147/
uxduq&mawmf t&SifaomPuJhodkYaom rax&fBuD;rsm;\zcif 4
tH-| 2? 107/ r-| 4? 229/
5
1
&o0g[deD 2? 147/
E.Z. I, p. 179. 6
2 Hiuen Tsiang : Bk. XI, p. 251.
Fa Hien, p. 104. 7
3 tbd-| 2? 425/ ukuúKa# ,kZÑmayod//
&o0g[deD 2? 18/ 187/ 8
4
r-| 4? 87/ tH-| 1? 364/ tbd-| 2? 420/ r[m0Ho 38? 9/ tH-| 1? 395/ &o0g[deD 2? 143/
5
&o0g[deD 2? 147/ wpfcgwpf&H oMum;cJrsm;udk vkyftm;ctjzpf ay;onf/ oMum;puf
&o0g[deD 2? 132/ rHao 0duúdPdwGm ykwå'ga& aygaoaEÅm ]tom;wdkY ½kHwGif [efaqmif tvkyfvkyfcJhaom r[mpkvd r[mwdó rif;onf
udk a&mif;csvsuf ZeD;r,m;ESihf om;orD;wdkYudk arG;jrLvsuf}/ oMum;cJrsm;udk vkyfctjzpf &&SdcJhaMumif; od&onf (r[m0Ho 34? 4)/
432 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 429
ewforD; (a'0unm) rsm;uJhodkY 0wfpm;xm;onf[laom \? olYudk tdrfwpftdrfrSm xm;NyD; 12 u[myP ,lNyD; EdkYpm;EGm;r
1
tcsufrSvGJí trsKd;orD;rsm; 0wfpm;qif,ifrItaMumif;udk t wpfaumif 0,fyg}[k qdkonf /
1
enf;i,frQom od&onf / trsKd;orD;rsm; 0wfpm;qif,ifrIESihf wpfpkHwpfa,mufonf aiGudk acs;iSm;NyD; wpfpkHwpfckaom
ywfoufí qD*d&d, (S²griya)ESihf tjcm;ae&mrsm;&Sd trsKd;orD; uefYowftcsdeftwGif; ta<u;jyefqyfrItaejzihf a<u;&Sif\
rsm;\ ykHoP²mefrsm;rSm tppftrSefudk udk,fpm;jyKjcif;xuf ydkrdk tvkyform; jzpfvmonhf pepfwpf&yf &SdcJhonf/ em*'DyrS trsKd;
í xkH;wrf;pOfvmtwdkif; 0wfpm;qif,ifrI jzpfojzihf ,if; ½kyfykH orD;wpfa,mufonf u[myP 60 acs;iSm;NyD; csrf;omonhf
rsm;rS rnfodkY aumufcsufqGJrnfudk qkH;jzwf&ef cufonf/ rnfodkY tdrfwpftdrfü aeYtvkyform; jzpfoGm;onf/ aemiftcgwGif xdk
jzpfap a,musfm; rdef;rrsm;onf wwfEdkiforQ yef;csDaq;&kyfrsm; trsKd;orD;onf ntvkyform;(&wåd'goD) jzpf&ef oabmwlnD
2
uJhodkY vSypGm 0wfqifvsuf yGJawmfBuD;rsm;odkY vma&mufMu csufjzihf aemufxyf u[myP 60 udkyg xyfacs;onf / txuf
aMumif;od&ojzihf vltrsm;onf tcgtm;avsmfpGm tEkynm wGif azmfjycJhonhftwdkif; trsKd;om;wpfa,mufESifh ¤if;\ZeD;
2
ajrmufpGm 0wfpm;qif,ifMuonf / onf olaX;tdrfü tvkyfvkyfvkyfvsuf ¤if;wdkY acs;iSm;xm;onhf
vltrsm;rSm rdrdudk,fudk tvGefvSyonf[k txif&SdcJhMu[ef ta<u; u[myP 60 udk ay;qyfonhftaejzihf rdrdwdkY\om;udk
3
&Sdonf/ (,if;odkY xifrSwf&mü) &[ef;awmfrsm;yif >cif;csufr&Sd 8 u[myPjzihf aygifESHcJhaMumif; od&onf /
acs// wpfcgaomf tEk&m"yk&NrdKUawmfü &[ef;awmfwpfyg;ESihf zm[D,ef rSwfwrf;t& at'D 5 &mpkwGif NrdKUawmf&Sd ukef
trwfwpfa,muf\om;wdkY tvSNydKifyGJESihf qifonhf jzpf&yfwpfck onfrsm;\ tdrfrsm;rSm crf;em;vSyaMumif; apmapmu odcJhMu&
&SdykH&onf/ tb,rax&fESifh trwf\om;onf wlnDpGmyif vSy aomfvnf; ¤if;wdkYtaejzihf rnfodkY tdrfaxmify&dabm* jyifqif
Muojzihf NrdKUxJwGif rnfoluydk vSoenf;[k ajymqdkMuonf/ xm;onfudk rod&acs/ odkY&mwGif rZÑdredum,ft|uxm azmf
¤if;wdkY ESpfa,mufvkH;udk jrifawGU&ef trwf\aqGrsKd;rsm;onf ñTef;csufwpfckt& rlvkyÜv0gydaus;½Gm&Sd trwfwpfa,muf\
vli,ftm; vSypGm 0wfqifvsuf r[mapwDudk zl;ajrmf&ef tdrfwGif xkdifckHwpfckrSm ajrxdkifckH (w@dvyDXu)jzpfaMumif; od&
4 5
,laqmifvmMuonf/ rax&f\ rdcifonfvnf; om;awmfxH onf / ,if;onf &Snfvsm;NyD; wpfa,mufru xdkifEdkifonf /
ouFef;topf wpfpkHydkYvsuf OD;acgif;rS qHyifudk &dwfjzwfNyD;
ouFef;opfudk 0wf½kHvsuf aemufyg &[ef;awmfrsm;ESihf twl 1
r[mapwDodkY <uvm&ef rSmMum;vdkufonf/ trwf\ om;a&m oykwåum 'k*¾wm emr ew¬d? t,H aw "Dwm? £rH {uo®ð ukav
XaywGm 'Gg'o u[myaP *PSdwGm {uH cD&a"EkH tm[& (tH-| 1?
tb,rax&fyg ESpfOD;vkH;onf r[mapwDawmf&ifjyifü qkHawGU 395)/
2
&o0g[deD 2? 17-18/
3
1
0dok'¨dr*¾ 1? 20/ ,if;? 31/
4
2
'D-| ? 166/ r-| 1? 269/ ]yef;csDaq;½kyfrsm;uJodkY (pdwåur®½lyged r-| 2? 284/
5
0d,)[laom pum;vkH;rSm yef;csDaq;½kyrf sm;[efjzihf 0wfqifxm;Muonf xdkif&eftwGufa&m tdyf&eftwGufyg eH&Hudkxdvsuf ajrukvm;xdkif&Snf jyK
[k rqdkvdkacs/ ,if;odkY qdkjcif;rSm Oyrmpum;rQom jzpfNyD; ¤if;wdkYrSm ]t vkyfjcif;rSm oD[dkVfaus;½Gmrsm;&Sd qif;&Jom;rsm;\ tdrfüvnf;awGU&onf/
vGef vSyonf}[k qdkvdkjcif;jzpfonf/
430 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 431
1
0dok'¨dr*¾t|uxm ü vmonhf aMumif;usKd;qDavsmfonhf ,ifavh&SdMuonf/ ydwfpESpfckrSm trsKd;om;wpfa,muf\ ykHrSef
taxmuftxm;wpfckt& aus;½Gmrsm;wGif tdrfrsm;ESihf ,if;wdkY 0wfpkH jzpfonf/
\ ywf0ef;usifrsm;ESihf ,if;tdrfrsm;odkY oGm;aom vrf;rsm;rSm r trsKd;om;rsm;onf aemufxyf em;pGyfrsm;ESihf vnfqGJ&wem
1
oefY&Sif;aMumif; od&onf/ rdk;&moDwGif aus;½Gmvrf;rsm;onf rdk; rsm; 0wfqifMuonf/ r[m0HoHusrf; ü tu©cg,du iwfrGwf
&moDtwGif; ½THUñGefxlxyfNyD; AGuftdkifrsm; jynhfaevsuf ajcmuf acgif;yg;ab;twGif; tcgwpfyg;ü 'k|*grPDrif;onf ¤if;\ em;
aoGU&moDwGif vrf;rsm;onf jrLzkefrsm;&SdNyD; avwdkufojzihf c&D; pGyfudka&mif;csNyD; &[ef;awmfrsm;tm; qGrf;vª'gef;aMumif; azmfjy
oGm;rsm;\ udk,fcE¨mwGif jrLzkefrsm; vdrf;usHukeo
f nf/ tdrfrsm;t onf/ tcgwpfyg;ü oCFmrpötrnf&onhf Oygoumonf
eD;wGif ,ifaumifrsm; 0dkif;tkHaeonhf trIdufo½dkufESihf pGefYypf ta&;ay:tcsdefwpfckü &[ef;awmfwpfyg;tm; qGrf;vª'gef;&ef
ypönf;rsm; tykHvdkuf&SdNyD; a&aotdkifrsm;rSm wDaumif ydk;aumif wpf u[myPwefonhf qGrf;qeftwGuf u[myPwpfaxmif
2
rsm;jzihf jynhfaeonf/ ywf0ef;usifrsm;wGif acR;ovdyfrsm;ESihf acG; wefonhf vnfqGJ&wemudk aygifESHcJhonf /
0ufwdkY\ rpifrsm;jzihf npfnrf;aeonf/ rkwfqdwfarG; &dwfjcif;rSm vkyfavhvkyfx&Sdonhftvkyf [kwf
vltrsm; 0wfpm;qif,ifrIrSm ½dk;&Sif;ykH&onf/ a,bk,s ykHr&acs/ r[m'gXdu r[mem*rif; (at'D 67-79)onf qwåm
tm;jzihf cE¨mudk,ftay:ydkif;rSm zkH;vTrf;xm;jcif;r&Sd/ trsKd;om; onfrsm;tm; *d&db@ylZmumvtwGi;f (NrdKUawmf) *dwfav;ckü
3
rsm;onf cg;atmufydkif;ü t0wftpm;udk 0wfqifavh&SdNyD; tqufrjywftvkyfvkyf&ef trdefYay;aMumif; od&onf / qHrkwf
aemuf ydwfpwpfckudk yckH;ay:wGif wifxm;Muonf/ a&S;OD;bk&if qdwfudk &dwfy,frIrSm tdrf&maxmifonhf vlUtvkyf r[kwfaom
rif;rsm;onfyif omreftcrf;tem;rsm;ü ,if;0wf½kHxufydkí aMumihf bk&m;zl;trsm;pkonf acgif;r&dwfbJ vmMuaomaMumihf
rnfonhft0wftpm;udkrQ 0wfpm;qif,ifykHr&acs/ &o0g[deD ,if;trdefYonf vdktyfykH&onf/ xdkacwftcsdefu oifwkef;"m;
usrf;ü tcgwpfyg;wGif umu0PÖwdórif;tm; wdór[m0d rsm;udk vG,fvG,fulul r&EdkifonfrSm xif&Sm;onf/ odkYwap
[m&ausmif;wdkufü azmjfyyg t0wftpm;jzihf awGU&onf[k jyqdk þtxl;yGJawmfü bk&m;zl;rsm;taejzihf qHrkwfqdwfudk &dwfvdkyg
2
onf / rif;BuD;onf xdkausmif;wdkufü &[ef;awmfwpfyg;tm; u &dwfEdkif&ef pDpOfay;jcif;jzpfonf/ o[ó0w¬Kusrf;rS oCFm
tay:½kHt0wf (Owå&mo*F)udk vª'gef;rnfMuHaomfvnf; xdkt rpöonf bk&if (emrnfrod) tm; tcpm;0if&ef oGm;a&muf
ckdufü rdrdrSm xdk0wf½kHwpfckrQom ygvmaomaMumihf ({uom#u aomtcg bk&ifonf rkwfqdwfarG;udk &dwfjzwfaeckduf jzpf
bma0e em'god) rvª'gef;EdkifcJhacs/ þazmfjycsufrS rif;BuD;onf aMumif; ¤if; (oCFmrpö) tm; taMumif;Mum;ojzihf bk&ifonf
4
EdkifiHawmftcrf;tem;rsm;üvnf; xdkt0wftpm;udkyif 0wfonf rkwfqdwfarG;udk &dwfjzwfaMumif; qdkEdkifonf /
[k t"dyÜm,faumuf,lcGifh r&Sdacs/ Oygoumrsm;onf bk&m;
ausmif;uefrsm;odkY oGm;a&mufaomtcg ½dk;&Sif;pGm 0wfpm;qif 1
r[m0Ho 34? 84/
2
1 &o0g[deD 2? 175/
0dok'¨dr*¾ 1? 337/ 3
r[m0Ho 34? 84/
2
&o0g[deD 2? 63/ 4
o[ó0w¬K? oCFmrpöó 0w¬K/
436 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 433
0obrif;\ om;awmftm; 0uFemoduwdó (at'D 171- MuaMumif; od&aomfvnf; tqkH;tjzwfudk rod&onfrSm pdk;
174)[k ac:onf/ t"dyÜm,f ]ESmacgif;aumufonhf wdó}[k aESmihfpzG,fjzpfonf/ jzpfEdkifajc t&SdqkH;rSm tqkH;tjzwfudk rarQmf
1
jzpfonf/ trSefaomf þrif;\ emrnf&if;rSm wdójzpfNyD; ¤if; vifhEdkifjcif;jzpfonf/ odkYwap ,if;jzpf&yft& tb,rax&fu
\ om;awmf yrx *ZAm[krif; pdkufxlonfh ausmufpmwGif ]ESm ydkrdk acsmarmaMumif; qdkEdkif&monf/ taMumif;rl ¤if;wdkYESpfOD;
acgif;aumuf}[lonfudk azmfjyjcif; r&Sdacs/ odkY&mwGif r[m0Ho awGUqkHMuaomtcg rax&fonf pdwfxJrS axhaighNyD; qdkvsuf
usrf;jyKq&monf at'D 5 &mpkü xdkdbk&iftm; 0uFemodu vGefcJhaomb0ü jzpfysufcJhonfh a&Smifwcifjzpf&yfudk ñTefjycJh
1
wdó[k ac:a0:cJhonf/ taMumif;rl xdktcsdefu xdkrif;tm; aomaMumihf jzpfonf /
vltrsm;u xif&Sm;pGm xdkemrnfjzifh odaeMuaom aMumihfjzpf a,bk,stm;jzihf csrf;om<u,f0olrsm;onf wpfaeYvQif
2
onf/ wdóemrnf rsm;pGm&SdNyD; omrefvlrsm;onf xdkemrnfudk okH;Budrf pm;aomufMuonf / vltrsm;\ t"dupm;onhf qef
aumif;pGm cGJjcm;í rodEdkifacs/ odkYjzpfí r[m0Ho usrf;jyKq&m tjyif [if;trsKd;rsKd;? 'defcJ? ysm;&nf? csLdcsOfrsm;? axmywf?
onf tjcm;wdórsm;ESihf uGJjym;ap&efom ]ESmacgif;aumuf opfjrpf? qefavSmf (ykxku)ESihf MumOESihf Mum½dk; (bdorkvmv)wdkY
3
wdó}[k ac:a0:cJhjcif;jzpfojzihf r[m0Ho\ tac:ta0:rSm udkyif pm;okH;Muonf /
oifhjrwfonf/ uk#uPÖwdó ]em;½GufcRefonhf wdó} (at'D Oa'gif;om; (r,l&rHo)? orifom;? 0ufom;? ,kHom;ESihf
16-38)? xkv†xe ]BuD;aom EdkY&Sdol} (bDpD 59)? cv†m# em* Muufom;uJhodkYaom tom;trsKd;rsKd;rSm ESpfoufBuNyD; t&om&Sd
4
]xdyfajymif em*} (bDpD 50- 43)? r[m'gXdu r[mem* ]EIwfcrf; aom [if;rsm;tjzpf ,lqykH&onf / &[ef;awmfrsm;tm; azmfjy
arT;xlonhf r[mem*} (at'D 67-79)? rdwåaoe 0D[dapm& yg [if;rsm;jzihf rMumcP auR;arG;Muonf/ tom;csKd (r"krHo)
5
]pyg;olcdk; rdwåaoe} (at'D 432) rsm;rSm tcsKdUbk&ifrsm;\ [kac:onhf tpm;taomuf jyifqifrIwpfckvnf; &Sdonf / rk
emrnfajymifrsm; jzpfMuonf/ qdk;rsm; jzpfEdkifzG,ft&SdqkH;jzpfonhf tcsKdUvlrsm;onf wpfcgwpf&H
6
0efBuD;rsm;ESihf AkdvfcsKyfrsm;vnf; ,if;odkYaom emrnfajymif arsmufom; (0ge&rHo)udkyif pm;aomufMuonf / odkY&mwGif
rsm;jzihf xif&Sm;Muonf/ 0¥*grPdrif;\ trwfwpfa,mufrSm txufwGif awGUcJh&onhftwdkif; trJom;udk pm;jcif;rSm 'Pfcwf
2
uydoDo ]arsmufacgif;} emrnfjzihf xif&Sm;onf / xdktrwf\
emrnf&if;udk rod&acs/ &o0g[deDusrf;ü a&m[Pt&yf&Sd aus; 1
0d-| 4? 174/ twdwfb0wpfckwGif tb,rax&fonf apwDwpfql\
½Gmwpf½GmrS trsKd;om;wpfa,mufrSm twefi,f ykuGaomaMumihf &ifjyifudk wHjrufvSnf;NyD; trwf\om;onf trIdufrsm;udk ta0;odkY ypf
(þouH yeó 0grewåm) ½Gmol½Gmom;rsm;u a*gV ]a*:vkH;}[k vTifhonf/ ]igvSnf;ypfonhf trIdufudk ta0;odkYvTifhypfNyD;aemuf oifonf
ac:aMumif; jyqdkonf /
3 ,ckighudk ,SOfNydKif&ef vmbdonf}[k rax&fu rSwfcsufjyKonf/ Oy"d
orÜwådESihf jynfhpkHrIrSm apwD&ifjyifawmfudk oefY&Sif;zl;cJhonhf ukodkvf\
tusKd;qufjzpfonf/
2
1
E.Z. I, p. 221, III, p, 116 udk½Iyg
o[ó0w¬K? ol&edr®v0w¬K/
3
2
r[m0Ho 33? 70-71/ &o0g[deD 2? 24? 180?/
4
3
&00g[deD 2? 170/ &o0g[deD 2? 10? 91? 128? 181?/
5 6
,if;? 180/ ,if;? 147/
434 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 435
xdkufaom jypfrIjzpfonf/ a&S;acwfoD[dkVfü vlBudKuf rsm;onfh uGrf;0g;jcif;rSm xif&Sm;onhf tavhtusihfwpfckjzpfNyD; vlt
oufowfvGwfpm;rIuJhodkYaom wpfpkHwpf&m &SdcJhaMumif; azmfjy&ef rsm;onf rdrdwdkYESihftwl uGrf;tpfrsm;udk o,faqmifoGm;avh&Sd
tcsuftvuf r&Sdacs/ onf/ bk&ifrif;rsm;onfyif rdrdEiS hftwl uGrf;tpfudk o,f,loGm;
csufjyKwfrIynmudk trsKd;orD;rsm;\ BuD;rm;aom wefzdk; onftxd trsKd;om;a&;&m xkH;pHwpfckjzpfonf/ odkYjzpfí r[m0H
tjzpf ,lqonf/ EdkifiHawmftrwfuJhodkYaom xif&Sm;olrsm;\ ousrf;ü wwd, aZ|wdórif;onf uGrf;tpf (wrÁLvw¬0d) xJ
orD;acsmrsm;yif csufjyKwfrI twwfynm (olyow¬ odkYr[kwf wGif odrf;xm;onfh "m;jzihf rdrdudk,fudk tqkH;pD&ifoGm;aMumif;
1 1
ypeur®) udk wwfuRrf;Muonf / EdkYñSpfjcif;onfvnf; trsKd; jyqdkaomaMumihf jzpfonf /
orD;rsm; jyKvkyf&onhf wm0efjzpfonf/ o'¨gwdórif;\ rdzk&m; AkdvfcsKyfwpfa,mufjzpfonfh 0obrif;\ OD;av;onf wl
2
onfyif EGm;rsm;udk rnfokdYEdkYñSpf&rnfudk odonf[k qdkonf / awmf (0ob)tm; okbbk&ifxH ay;tyf&ef oGm;rnfjyKaomt
t&ufaopm aomufokH;jcif;onf avmuDvlom;rsm;t cg AkdvfcsKyf\ uawmfu cifyGef;onftwGuf uGrf;rsm;udk jyifqif
wGuf &nf½G,fonhf ig;yg;oDvteuf aemufqkH;odu©myk'fESihf cJhonf/ AkdvfcsKyfonf eef;awmf*dwfwGif vufudkifudk zGifhvdkuf
qefYusifaomfvnf; vltcsKdUtwGif; xif&Sm;cJhykH&onf/ t&uf aomtcg uGrf;wpf,mtwGuf r&Sdrjzpfvdktyfaom tqmwpfck
aopm yrmPrsm;rsm;udk aomufokH;EdkifrIudk udk,fcE¨mcGeftm; &Sd jzpfonfh xkH;rIrygaMumif; awGU&onf/
3
rI\ oauFwtjzpf ,lqonf/ &o0g[deDusrf; ü 'k|*grPD xif&Sm;onhf yk*¾Kdvfwpfa,mufudk rawGUqkHrD uGrf;0g;jcif;
rif;onf ok&medr®vtm; cGeftm;udk prf;oyf&ef xef;&nf 16 rSm xkH;pHwpf&yf odkYr[kwf AdkvfcsKyfonf bk&ifudk ay;urf;&ef
emVdudk aomufckdif;onf[k qdkonf/ 'k|*grPD\ aemufAkdvfcsKyf uGrf;udk ,laqmifvmjcif;jzpfzG,&f Sdonf/ tqifhfjrifht&m&Sdrsm;
wpfa,mufjzpfol a*gX£rÁ&onfvnf; t&ufaopm aomuf tm; uGrf;udk vufaqmifay;jcif;rSm ,aeYacwf oD[dkVfrSmyif
4
okH;aMumif; od&onf / ,Ofaus;onhf trsKd;om; tpOftvmwpf&yf jzpfonf/
w&m;0ifudpöjzihf aus;½Gmom;rsm; vma&mufvnfywfaom uGrf;0g;onhf tavhonf a[mydwd*raps;wGif uGrf;ESihfuGrf;
tcg tpdk;&t&m&Sdrsm;onf t&ufaopmudk vufcHvsuf ½Gmom; oD;udk a&mif;&ef txl;qdkifrsm; &Sdonftxd tvGefxif&Sm;onf/
rsm;ESihftwl t&ufaopm aomufokH;aMumif; od&onf/ A'kv’ a&S;acwf oD[dkVfvlrsKd;rsm;onf aumif;pGm wdk;wufonhf
ausmufpmt& wpfcgwpf&H t&m&Sdrsm;onf aus;½Gmom;rsm;xHrS [motjrifESihf cspfpEdk;trnfemrrsm; ay;jcif;twGuf txkHyg&rD
t&ufaopmudk awmif;qdkMuaMumif;ESihf aus;½GmodkY ,laqmif &SdaMumif; xif&Sm;onf/ wdkif;jynf\ bk&ifrif;rsm;onfyif
5
vmonhf t&ufrsm;udk t"r®,laqmifMuaMumif;yif od&onf / ,if;tavhtusihfrS vGwfajrmufjcif; r&SdEdkifacs/ Oyrmtm;jzihf
1 1
,if;? 45/ r[m0Ho 44? 3/
2 2
,if;? 32? 34/ ,if; 35? 61? 63/
3 3
,if;? 84/ E.Z. III, p. 77.
4 4
,if;? 89/ ,if;tajccHudk ,aeYacwf aus;vufae oD[dkVfvltrsm;rSmyif awGUEkdif
5
,if;? 181/ E.Z. III, p. 76. onf/
440 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 437
'kwd,azmfjycsufudk 'DCedum,f od*Fgavm0g'okwfü azmf &[ef;awmfrsm;udkyif >cif;csufrxm;acs/ 'k|*grPDrif;vuf
1
jyonf/ ,if;okwfawmfwGif Ak'&¨ Sifawmfjrwfu vl'g,umrsm;t xufwGif rax&fwpfyg;tm; a*g"*wåwdó [k ac:a0:cJhonf/
ay: &[ef;awmfwpfyg;\ 0wå&m;ajcmufrsKd;teuf vl 'g,um taMumif;rSm ta&jym;ESihfywfoufonhf a&m*gjzpfzl;ojzihf xdk
rsm;tm; ewfjynfa&mufaMumif; vrf;pOfudk jyo&ef[laom rax&f\ ta&rSm zGwf\ ta&jym;uJhodkY taMu;cHG&SdaomaMumifh
0wå&m;wpf&yfudk csrSwfxm;onf1/ vl'g,umrsm;tm; &[ef; jzpfonf/ 0¥*grPD vufxufwGif A[vrókwdó ]rkwfqdwf
2
awmfrsm;u jyo&rnfrSm edAÁmefa&mufaMumif;vrf; (o*¾ó r*¾H) arT;xl wdó}[k xif&Sm;aom rax&fwpfyg; &SdcJhonf /
jzpfNyD; oHo&mrS vGwfajrmuf&mvrf; (armu©ó r*¾H)r[kwfonf tEk&m"yk&NrdKU&Sd ausmufxGif;ESihf yef;yk½kyfwkrsm;ESihf qD*d&d,
rSm tvGef xl;jcm;onf/ edAÁmefa&mufaMumif;vrf;onf omref t&yfrS yef;csDaq;a&;rsm;u a&S;acwf oD[dkVfvlrsKd;rsm;onf ,Of
vl rsm;pktaejzihf avQmufvSrf;&ef tvGefYtvGef cufcJhonfrSm aus;onhf tvStyESifh wnfMunfcefYnm;rI tawG;tjrifrsm; &SdcJh
ao csmonf/ aMumif; &Sif;vif;pGm azmfjyonf/ þacwftwGif; wnfaqmuf
a&S;acwfoD[dkVf&Sd vl0wfaMumifrsm;\ bmoma&;rSm a, cJhonhf BuD;rm;onhf apwDykxdk;rsm;ESihf us,fajymonhf a&avSmif
bk,stm;jzifh tajccH,lqcsufjzpfonfh ¤if;wdkY em;vnfEdkifpGrf;? uefrsm;onf rNiD;aiGUEdkifaom ZGJvkHYv\ ñTef;udef;wpfckjzpfNyD;
tqihfjrifh pdwfydkif;b0ESihf todynmqdkif&m opömw&m;udk vdkuf EdkifiHawmf\ rjrifEdkifaom qkH;jzwfcsufrsm; jzpfMuonf/ ,aeY
emrI tuefYtowftay:wGif tajccHcJhonf/ obm0tm;jzifh acwf vma&mufvnfywfoltm; ai;Munfh½kHrQjzihf rl;aemufap
Oya'wdkif;ü >cif;csufrsm; &SdNrJjzpfonf/ aom qD*d&d,&Sd r,SOfNydKifEdkifavmufaom awmifukef;jrifhrsm;uJh
a&S;acwfoD[dkVfü vl0wfaMumif;rsm;tm; a[mMum;onhf odkYaom awmifpGef;rsm;onf a&S;acwfoD[dkVfvlrsKd;wdkY &SdcJhNyD;jzpf
tcsdKUaom w&m;a'oemrsm;onf ¤if;wdkYudk ESpfoufaponhf t aom tvGefYtvGef usef;rmoefprG f;onhf ZJGowådudk azmfjyvsuf
awG;tjrifrsKd;jzpfaMumif; ñTejf yonf/ 'u©dPm0db*FokwfawmfrSm &SdMuonf/
2
xif&Sm;onhf a'oemawmfrsm;teuf wpfckjzpfonf / ,if;okwf
awmfonf Ak'¨&SifawmfjrwfrSpí wd&dpämefrsm;wdkifatmif 14 rsKd; 1
aom tvªcHyk*¾KdvftoD;oD;tm; vªzG,f0w¬Krsm; ay;urf;jcif;jzihf r[m0Ho 24? 49/
2
&&Sdaom aumif;rItqifhtwef; trsKd;rsKd;taMumif;ESihf oHCmudk r[m0Ho 33? 96/
&nfrSef;í vª'gef;aom tvª0w¬K ckepfrsKd;\ tusKd;BuD;jrwfykHudk
azmfjyonf/ ,if;okwåefonf tvª'ge\ pifMu,fykH rpifMu,fykH 00000000
3
ar;cGef;ESifhvnf; ywfoufonf / tqdkygokwfawmfü azmfjyonfh
1
'D 3? 153/ o*¾ó r*¾H tmpdu©w/d o*¾[laom pum;vkH;udk ]aysmf½TifrI
tajctae}[kvnf; bmomjyefEdkifonf/
2
&o0g[deD 2? 163? 189/
3
r 3? 295/
tcef; 15
vl0wfaMumifrsm;\b0 2
bmoma&;
a,bk,stm;jzihf vlYavmu bmoma&;ESihf ywfoufí oabm
xm;jyif;xefonhf Ak'¨0g'oabmxm; tñTef;wpf&yftjzpf t
a&;ygonhf xkwfazmfcsuf ESpf&yfudk azmfjyEdkifonf/
Ak'¨&Sifawmfjrwftm; rsm;pGmaxmufyHhcJhol temxydPfolaX;
ao&manmifapmif;wGif &Sdaeaomtcg t&Sifom&dykwå&mESihf t
&SiftmeE´mwdkYonf vlem½I&ef <ua&mufvmMuNyD; tqihfjrihf
pdwfydkif;qdkif&m odrfarGUeufeJonhf taMumif;t&mygonhf w&m;
"r®udk a[mMum;awmfrlonf/ bPfolaX;BuD;onf rsuf&nfusNyD;
rdrdrSm &SifawmfA'k ¨ESihf &[ef;awmfrsm;ESihf xdkrQMum&SnfpGm aygif;
oif;qufqHaecJh&aomfvnf; ,cifu ,if;odkYaom "r®rsKd;udk
remzl;cJhaMumif; qdkonf/ t&Sifom&dykwå&mu ,if;odkYaom
bmoma&;ESihfywfoufonhf a[mMum;rIrsm;udk vl0wfaMumifrsm;
em;rvnfEdkifbJ &[ef;awmfrsm;om em;vnfEdkifaMumif; &Sif;jycJh
onf1/ ,if;azmfjycsufudk zGihfqdk&mwGif t|uxmü vl0wf
aMumifrsm;onf ¤if;wdkY\ jcHajr v,fajrrsm;? a½TESihf pnf;pdrfOpöm
rsm;? ZeD;r,m; om;orD;aus;uRefrsm;udk jyif;xefpGm wyfruf pGJ
vef;rI&SdMuNyD; vltrsm;onf rdrdwdkY\ ydkifqdkifrIrsm;udk pGefY&ef
tav;ay;a[mMum;onhf w&m;awmfrsm;udk em;vnf;rvnfMu?
2
Mum;em&efvnf; rESpfoufMu[k rSwfcsufjyKcJhonf /
1
r 3? 305/ e acg *[ywd *d[DeH Mo'gw0oemeH {0½lyD "r®D uxm
y#dbmwd? yAÁZdwmeH acg *[ywd {0½lyD "r®D uxm y#dbmwd/
2
r-| 4? 230/
444 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 441
1
]ukodkvfrSwfpkpmtkyf} &Sdonf[k jyqdkonhf om"urawGU&acs / t,ltqrsm;rSm tvGefpdwf0ifpm;zG,faumif;NyD; vltaygif;onf
&[ef;awmfrsm;onf rdrdwdkY\ pdwfydkif;b0 wdk;wufrIudk pdwf0if ,if;okwfawmfü tqihftwef; cGJjcm;xm;rIESihftnD rdrdwdkY wwf
pm;MuNyD; ,if;udk pmtkyfwGif rSwfwrf;wif a&;xdk;jcif;r&Sdacs/ odYk Edkifonhfenf;jzihf vª'gef;EdkifaomaMumihf aemifb0ü ukodkvf&&Sd
jzpfí ]ukodkvfpm&if;pmtkyf} [lonf tdrf&mwnfaxmif vl0wf &ef tvGef pdwfxufoefolrsm;tm; EId;aqmfay;onf/ tvª'ge
aMumifrsm;tzdkY tzdk;wef &wemodkufjzpfaomfvnf; &[ef;awmf jyK&mü pHerltjzpf,lqcH&onhf a0óEÅ&mZmwfawmf (trSwfpOf
rsm;tzdkY ,if;onf tokH;0ifaom &nf½G,fcsufr[kwfacs/ odkYjzpf 547)rSm tvGef vlodrsm; xif&Sm;onf/ ,if;Zmwfawmfonf
1
í 'k|*grPDrif;rSm ]ukodkvfpm&if;pmtkyf}wpfck &SdcJhNyD; ,if;pm vnf; vlwdkY\ odrfarGUonhf pdwftm½kHudk Edk;xaponf /
2
&if;udk rif;BuD; uG,fvGefcgeD;rSm vu©utrnf&Sd rif;BuD;\ udk,f a'0'lwokwf rSm azmjfycH&onfh aemufxyf okwfawmfwpf
2 3
a&;t&m&Sdu zwfjyonf / ,if;pmtkyfü rSwfwrf;wifxm;aom ck jzpfonf / ,if;okwåefwGif raumif;rIjyKolwdkY i&JwGif cHpm;&
ukodkvfaumif;rIrsm;rSm apwDrsm;wnfjcif;? oHCmtm; tvª'ge rnfjzpfaom ESdyfpufrIESihf emusifrIrsm;taMumif;udk yDjyifpGm &Sif;
3
jyKjcif;ESihf yGJvrf;obifrsm; usif;yjcif;rsm;jzpfonf / vif;csufay;xm;onf/ ,if;okweå fonf arhavsmh aumufuspf
ukodkvfaumif;rI tm;vkH;rSm wefzdk;jcif; rwlnDMuacs/ olrsm;tm; raumif;rIudk a&SmifMuOf&efESihf aumif;rIudk jyKvkyf&ef
ukodkvftrsKd;rsKd;u tusKd;taxGaxGudk ay;onf/ odkYjzpfí Oyo udk,fusihf odkYr[kwf vlrIa&; 0wå&m;rsm;udk rjyKvdkaomtcg
umrsm;onf txl;ojzihf bk&ifrif;rsm;onf jzpfEdkifoa½GU rsm;pGm owfjzwfjcif;? cdk;jcif;? toufaopm aomufpm; jcif;uJhodkYaom
aom ukodkvfaumif;rItrsKd;rsKd;udk &&SdvdkMuonf/ 'k|*grPDrif; tukodkvfrIudkjyK&ef xdwfvefYapjcif;jzihf tvGefyif taxmuf
BuD;onf "r®'geonf tmrdo'gexuf jrifhjrwfaMumif;Mum;od& tyHhjyKcJhykH&onf/
ojzihf oHCmawmfrsm;tm; ½dkaoav;pm;rI ysufuGufaomfvnf; tcsKdUaom okwåefrsm;udk vlrIa&; vkyfief;wGif pdwf0ifpm;rI
oHCmawmfrsm;a&SUarSmufü avm[ygom'jymo'frSm r*Fvokwf wpf&yfudk emMum;olrsm;wGif jrifhwufvmap&ef &nfñGef;onf/
4
udk a[mMum;&ef BudK;pm;onf / rif;BuD;onf a[mMum;EdkifpGrf; Oyrmtm;jzihf a'0rax&f a[mMum;onhf *dvmeokwfawmf
aomaMumihf odkYr[kwf ,if;a[mMum;jcif;twGuf trSefwu,f onf a0g[mwdórif; (at'D 269-291) tm; ae&mig;ck (yÍöm
vdktyfaomaMumifh a[mMum;vdkonfr[kwfbJ w&m;a[mí & 0go) wGif aq;ESifhqdkifaom ypönf;rsm; jzefYjzL;&ef tm;ay;cJh
4
aom xif&Sm;onhf ukodkvfwHqdyfudk &&SdvdkaomaMumihfomjzpf onf / wkvm"m&ausmif;wdkufae ZmwubmPu r[my'kr
onf/ rif;BuD;onf xdkudpöudk ratmifjrifojzihf udk,fwdkifw&m; rax&f a[mMum;onhf uydZmwfawmfwGif yg&Sdonhf vlom;wpf
a[mjcif;xuf ydkítokH;0ifonhf aemufxyf taumif;qkH;t&m
1
1
&[ef;awmfrsm;ü rk|daygw¬u[kac:aom rSwfpkpmtkyf&Sdonfudkrl awGU& tH-| 2? 105/
2
onf/ odkYwap ,if;pmtkyfü Ak'¨"r®*kPf&nfrsm;udk a&;om;NyD; ukodkvf r 3? 217/
3
aumif;rI pm&if;udk a&;om;jcif;r[kwfacs (r-| 1? 394)/ &o0g[deD 2? 133? 135/ 0da'¨gv trnf&do
S nhf rkqdk;wpfa,mufonf
2
tH-| 2? 107/ r[m0Ho 32? 25/ ,if;okwåefudk r[m*gr&Sd wdórm[m0d[m&ü a[mMum;aeonfudk
3
r[m0Ho 32? 26/ ESpfBudrf Mum;em&onf/
4
4
r[m0Ho 32? 42-43/ &o0g[deD 2? 77/ 'Dy0Ho 22? 41/ r[m0Ho 36? 29/
442 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 443
a,muftay: touf[laom taMumif;aMumihfyif udk,fusKd; tem;jzihf ½Gwfqdkavh&Sdonhf t&d,0HokwfrSm Munfñdkol Oygo
rzufonhf vkyfaqmifrI tawG;tjrifu wGef;tm;ay;vdkufonhf umwdkY em,l&ef qE´jyif;jyonfh aemufxyf xif&Sm;onhf okwåef
£vem*rif; (at'D 93-102) onf wdó0gydESihf 'l&0gyd a& wpfckjzpfonf/ xdkYjyif xif&Sm;onhfokwåefrsm;tjzpf azmfjycH&
1
uefESpfckESihf a&m[P t&yf&Sd ausmif;wdkufrsm;udk jyefvnf onhf tE¨u0dE´okwf? tmoD0daomyrokwf ESihf r[mAk'¨oD[
1 2
jyKjyifcJhonf / em'okwf uJhodkYaom okwåefrsm;&SdMuonf/
,if;vlodrsm; xif&Sm;onhf udk,fusihfw&m;a&;&m ocFef;pm aemifb0twGuf ,kHMunfpdwfcs&ap&ef ukodkvfaumif;rI
rsKd;ESifh "r®puúy0wåeokwfESihf owdy|meokwfuJhodkYaom cufcJ trsKd;rsKd;&&Sda&;onf bk&ifrSpí qif;&Jom; v,form;rsm;txd
2
onhf okwåefrsm;udkvnf; vlxktm; a[mMum;onf / odkY&mwGif vl0wfaMumif;rsm;\ bmoma&;b0wGif ikyfvQLd;aeaom bmom
,if;okwåefrsm;\ t"dyÜm,fudk vltb,frQ &Sif;vif;pGm em;vnf &nf½G,fcsuf jzpfonf/ csrf;omjcif;? usef;rmjcif;? vSyjcif;?
3
Muoenf;[lonfrSm tvGef oHo,jzpfzG,f&Sdonf / owdy|me touf&Snfjcif;? ynmBuD;jcif;? cGet f m;AvBuD;rm;jcif;? trsKd;jrwf
okwftm; ,if;okwf ½GwfzwfoHudk em;axmif½kHrQjzihf a>ryg jcif;uJhodkYaom vltrsm;tvdk&Sdonhf t&mrsm;rSm ukodkvfuH\
(Ratsnake) wpfaumifESihf vif;EdkYig;&mwdkY ok*wdb0wGif jyef tusKd;rsm; jzpfMuonf/ odkYjzpfí vltrsm;onf ,if;aysmf½TifzG,f
vnfarG;zGm;&onf[k xif&Sm;pGm ,kHMunfMuonftxd vGefpGm tajctaersm;udk &&Sda&;twGuf aumif;rIjyK&efESihf vlaumif;jzpf
4
tav;*½kjyKMuonf / xdktwlyif vltrsm; onf xdkokwåefudk &ef BudK;pm;cJhMuonf/ omref tdrf&mwnfaxmifolwpfa,muf
vkH;0em;rvnfvQifawmif aemifb0twGuf ukodkvf&ap&efom tzdkY aumif;rGefpifMu,fonhf pdwfydkif;b0 wdk;wufatmif vkyfzdkY
5
,if;okwåefudk em,lMujcif; jzpfaMumif;cefYrSef;Edkifonf / tcrf; xuf ukodkvf[k ,lqxm;onhf tvkyfu ydkívG,fulonf/
tcef; 12 wGif &[ef;awmftcsKdUonf tb,frQ tqihfjrifh pdwf
1
'Dy0Ho 21? 42/ r[m0Ho 35? 30-32/ ydkif;b0NyD;ajrmufrIudk &&Sd&ef tm;xkwfMuonfudk awGU&Sd&NyD;jzpf
2
&o0g[deD 2? 136/ onf/ odkYwap ygVdt|uxmusrf;rsm;rSma&m ordkif;usrf;rsm;
3
odkY&mwGif tEk&m"yk&NrdKU taemufzuf&Sd aus;½Gmwpf½GmrS acsmarmvSy rSmyg vlOygoumrsm;ESifh ywfoufírl pdwfydkif;b0 tajctae
onhf a[rmtrnf&Sd vkHrysKdwpfa,mufonf t|uxmESihfwuG "r®puú udk azmfjychJNyD; ¤if;wdkY\ bmomw&m;rSm tjyifyef; ukodkvfw&m;
y0wåeokwfudk avhvmonf[k qdkonf (&o0g[deD 2? 136-137)/
4
&o0g[deD 2? 132? 190/ a>rygtm; r[mowdy|meokwfudk ½GwfjycJh
rsm;ESihfom uefYowfxm;ouJhodkY xif&onf/
olrSm wv*F&t&yfrS ausmfMum;onhf t&Sif"r®&u©dw rax&fjzpfonf/ tcsKdUaom Oygoumrsm;rSm rdrdjyKcJhonhf ukodkvfpm&if;udk
5
,aeYwdkifatmifyif oD[dkVfwGif OykofaeYrsm;ü &Spfyg;oDvaqmufwnf a&;rSwfxm;onhf yknaygw¬uac: ukodkvfrSwfpkpmtkyf&SdMu
Muonfh Oygoumtrsm;pkonf ykHrSeftm;jzihf oD[dkVfbmom edó, onf/ ,if;pmtkyfrSm xkH;pHtm;jzihf aocgeD;yk*¾Kdvfwpfa,muf
ESihftwl tprS tqkH;wkdif r[mowdy|meokwfudk ½GwfzwfMuonf/ vl ¤if;\ ESvkH;om;udk 0rf;omap&efESihf ok*wdb0udk aocsmap
tcsKdUrSm ,if;okwåefudk tm*kHEIwfvGwf &NyD;jzpfonf/ odkY&mwGif trsm;pk a&;twGuf ¤if;\ aemufqkH;tm½kHrsm;pifMu,fap&ef ao&m
rSm ,if;okwåef\ teuft"dyÜm,fudk em;rvnfMuacs/ odkYwap Oygo
umrsm;onf ,if;okwåefudk ykHrSef ½Gwfzwf em,lMuonf/ taMumif;rl
anmifapmif;ay:wGif zwfjy&ef &nf½G,fonf/ &[ef;wpfyg;ü
,if;okwåefudk tvGef av;pm;,kHMunfNyD; ,if;odkY ½Gwfqdk em,ljcif;jzihf 1
ukodkvf&onf[k ,kHMunfMuaomaMumihfjzpfonf/ r 1? 97 rS r[moD[em' okwfudk qdkvdk[efwlygonf/
448 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 445
aumif;rIudk ukpm;&eftwGuf tcGefb@mrsm; ay;tyfNyD; omu wpfckudk vkyfcJhonf/ rif;BuD;onf w&m;a[m "r®uxduyk*¾Kdvf
1
0w¬K0d[m&udk wnfaqmufcJhonf / rsm;tm; qkawmf vmbfawmfrsm; ay;vsuf oD[dkVfwpfuRef;vkH;
1
ppfwyfudk xdef;odrf;&ef 'kwd,uóyrif;onf toufi,f "r®a[mMum;jcif;twGuf jyifqifrIrsm;udk jyKvkyfcJhonf /
onhfrif; jzpfonhftwdkif; xlyg&mrESifh 'u©dP0d[m&&Sd apwD r[mplvd r[mwdó (bDpD 17-3)onf ezl;rSacR; ajcrus
awmfrsm;ESihf tjcm;rsm;pGmaom jrifhjrwfaom ae&mrsm;udk azmuf onfxd vkyftm;rS &&Sdonhf ypönf;rsm;jzihf vª'gef;rIrSm tvGef uk
NyD; ,cifbk&ifrif;rsm; vª'gef;cJhonhf tzdk;wef &wemodkufrsm;udk odkvf&aMumif; od&ojzihf pyg;cif;wpfckwGif [efaqmifí tvkyf
vk,lonf/ odkYwap ¤if;bk&ifjzpfvmaomtcg ]¤if;\ raumif; vkyfNyD; vkyfctjzpf &&Sdonfhqefjzihf r[mokrerax&ftm; vª
rItukodkvfudk zsufqD;&ef}[laom tawG;jzihf (emoH ygyó 'gef;onf/ rif;BuD;onf oMum;puf½kHwGif tvkyform;tjzpf
ur®ó ygeH twåaem) xdkrif;onf bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; [efaqmif tvkyfvkyfNyD; vkyfc&onhf oMum;cJrsm;udk &[ef;
2
wnfaqmufjyKjyifjcif;? &HykHaiGrsm; ay;tyfjcif;? bmoma&;yGJawmf awmfrsm;tm; vª'gef;onf / r[mplvd, r[mwdórif;\ t"d
rsm;ESihf tcrf;tem;rsm; usif;yjcif;rsm;jzihf rSefuefpGm tokH;jyK u &nf½G,fcsufr[kwfaomfvnf; EdkifiHwpfEdkifiH\ tcsKyftjcm
2
ukodkvfaumif;rI rsm;pGmudk jyKvkyfcJhonf / tmPmydkifpdk;olwpfa,mufonf v,form; tvkyform;rsm;ESihf
Ak'¨bmomw&m;onf aemifb0twGufomru ,ckb0t twl vkyfcpm;tjzpf vkyfonhf pdw0f ifpm;zG,fESihf rSwfom;zG,f
wGufyg udk;uG,f&m tumtuG,fw&m; jzpfonf/ EdkifiHa&;t& A[kokwwpf&yfjzpfonfrSm oHo,jzpfzG,frvdkacs/ odkYwap
tEÅ&m,f&Sdaomumvrsm;wGif rif;nDrif;om;rsm;onf ¤if;wdkY\ rif;BuD;onf qif;&Joltrsm;pkESihf ywfoufí tokH;0ifonhf A[k
toufcsrf;oma&;twGuf omoemhabmifodkY 0ifa&mufMuonf/ okwaumif;wpf&yfudk OD;pGm &&SdcJhonf/
Oyrmqdk&rl tEkvmrdzk&m;\&efudk aMumufvefYonhf ued|wdó yxr oHCwdórif; (at'D 303-307)onf 'gr*v†u
(at'D 16-36) rif;om;onf omoemhabmifodkY 0ifa&mufaeNyD; r[ma'0rax&f a[mMum;onhf w&m;wpfckwGif ,m*kxrif; vª
tcGifhomonhf tcsdefwGif vlxGufNyD; tEkvmrdzk&m;udk owf 'gef;rI\ tusKd;udk Mum;od&NyD; rif;BuD;onf &[ef;awmfrsm;tm;
3
vsuf rif;jyKonf / xdkYtwl odvmumvrif; (at'D 524-537) ,m*kqGrf; vª'gef;Edkif&ef NrdKUawmf*dwfav;ckwGif oihfwifhavsmuf
3
tdE´d,odkY xGufajy;NyD; yxruóyrif;udk aMumufvefYojzihf ywfonhf jyifqifrIrsm; jyKonf /
&[ef;jyKonf/ uóyrif; uG,fvGefNyD;aemuf vl0wfaMumif t ,if;odkYaom ukodkvfrsKd;udk aemifb0wGif tvdk&Sdaom t
4
jzpfjzihf EdkifiHawmfodkY jyefvmcJhonf / usKd;w&m;udk &&Sdap&efomru þb0ü tEÅ&m,fuif;rIaocsm
odkY&mwGif oD[dkVfbk&ifrsm;teuf trSefwu,f oem;Muif ap&efvnf; jyKvkyfMujcif;jzpfonf/ þtcsufESifh ywfoufonhf
emwwfNyD; bmomw&m; udkif;½Idif;onhf pwkw¬ t*¾aAm"drif; &Sif;vif;aom erlemwpf&yfudk 0obrif; (at'D 127-171) jzpf
&yfwGif yg&Sdonf/ 0obrif;onf ¤if;oGm;a&muf pkHprf;cJhol aA
1
,if;? 131-135/
2
,if;? 46? 137-151/ 1
r[m0Ho 32? 44/
3
,if;? 36? 29/ 2
r[m0Ho 34? 2-6/
4
,if; 34? 45-55/ 3
,if;? 36? 66-69/
446 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 447
'ifq&m (a[m&mygXu) u ¤if;\rdzk&m;rSm touf 12 ESpfom yg;eyfMuojzihf w&m;ESihftnD rQwpGm tkyfcsKyf&ef tBuHay;NyD;
1
touf&Snfrnf[laom a[mMum;csufudk ,kHMunfvsuf&Sdonf[k bk&ifrif;udkomvQif tNrJwrf; jyefvnf ay;tyfMuonf /
qdkonf/ ,if;a[mMum;csufudk rnfolYudkrQ rajymMum;bJ t wpfcgwpf&HwGifrl bk&ifrif;rsm;onf EdkifiHa&;tmPmudk
oufudk &SnfapEdkifaom enf;vrf;&Sdr&dS oHCmawmfrsm;xHrS pkHprf; tEÅ&m,f&Sdaomtcg bmoma&;onf jcm;em;csuf r&Sdacs/ bk&if
ar;jref;onf/ oHCmawmfrsm;u &SdaMumif; rdefYMum;NyD; enf;vrf; rif;rsm;onf bmoma&;udk arhaysmufoGm;NyD; tcsif;csif; owf
1
udk ajymjyonf/ a&ppf vª'gef;yg? ae&mxkdifcif;rsm; vª'gef;yg? ae jzwfMuonf/ xD;eef;udk&&Sd&ef &nf½G,fxm;oa½GU bkef;BuD;
xdkifraumif;olrsm;udk apmihfa&Smufyg? ysufpD;aeonhf taquf ausmif;wdkufrsm;udkyif vk,ufMuonf/ odkYwap xD;eef;udk &
2
ttkHrsm;udk jyifqifyg? ig;yg;oDv udk apmihfxdef;yg? xdkYjyif onfESihf wpfNydKifeuf ¤if;wdkYonf omoemudk MunfnKdvmMuNyD;
3
OykofaeYrsm;ü &Spfyg;oDv udkvnf; apmihfa&Smihfyg? ,if;t&m bmomw&m; vdkufpm;vmMuvsuf ukkodkvfaumif;rIrsm; jyKvkyf
rsm;onf touf&Snfapaom w&m;jzpfrsm; jzpfMuonf/ 0ob Muonf/ þonfrSm t"dutm;jzihf ,cifvkyfcJhMuonhf tuk
rif;onf ,if;t&mrsm;tm;vkH;xuf ydkíyif jyKvkyfcJhNyD; rif;BuD; odkvftusKd;qufrsm;udk a&Smif&Sm;&ef jzpfonf/ ,if;twGuf erl
4
onf 44 ESpf tkyfcsKyfcJhaMumif; od&onf / em ykHpH rsm;pGm ordkif;wGif xif&Sm;&Sdonf/
bk&ifrif;rsm;ESifh jynfoltrsm;onf rdrdwdkYudk,fwdkifudk bkef; tazudkowfonhf uóyrif;\ bmoma&;vkyfaqmif
awmfBuD;ausmif;rsm;tm; vª'gef;NyD; ,if;wdkYudk jyefvnfa½G;,lMu csuf rsm;pGmESihf ywfoufonfudk jyqdkNyD;aemuf r[m0Housrf;u
2
ykHudk a&SUtcef;rsm;wGif odcJhMuNyD;jzpfonf/ ,if;wdkYtm;vkH;udk rif;BuD;onf ]wrvGefavmuudk aMumuf½GHU\} [k qdkonf/ yxr
tjyKtrlwpfckjzifh ukodkvfESpfrsKd;udk &&Sd&ef jyKcJhonf/ yxr 'gaXmywdórif;onf ausmif;wdkufokH;ESifh "mwfawmfwkdufcef;rS
,if;wdkYudk aus;uRefrsm;tjzpf vª'gef;jcif;? ,if;aemuf vª'gef; tzdk;wef ypönf;rsm;? a½Tqif;wkrsm;udk ,lNyD; xlyg&mrapwD
xm;olwdkYudk aus;uReftjzpfrS vGwfajrmufap&ef ausmif;wdkuf awmf\ xD;awmfudk csKd;NyD; a½Ttqifwefqmrsm;ESihf &wem
rsm;tm; aiGaMu;vª'gef;jcif;jzpfonf/ txufwGif azmfjyNyD;onf ypönf;rsm;udk ,lonf/ aemifwGif oHa0*&NyD; ¤if;\ ukodkvf
twdkif; bk&ifrsm;pGmwdkYonf omoemawmftm; ]EdkifiHawmfudk
vª'gef;jcif;}rSm þenf;twdkif; jzpfonf/ &[ef;awmfrsm;rSm vdr®m 1
ykHpHtm;jzihf o'¨gwdórif;onf umvAk'¨&u©dwrax&ftm; EdkifiHawmf udk
vª'gef;onf/ rax&fu ]wkar§[d r[m&mZ yoEémuma&m uawm? tarS
1
y&dó0e ]a&ppf}onf &[ef;wdkY\ y&du©&m &Spfyg;ü yg0ifonf/ a&ppf ye trSmuH 'dEéH &ZÆH wkrmS uHa,0 a'r? "ar®e oare &ZÆH um-a&[d
udk a&xJrSm&SdzG,f&Sdonhf owå0gi,frsm;\ b0udk rysufpD;ap&ef a& r[m&mZ}/ ]rif;BuD;? oifonf MunfnKdESpfoufzG,fudk jyKay\/ igwdkYtzdkYrl
raomufcif a&udkppf&ef tokH;jyKonf/ igwdkYtm; vª'gef;onhf rif;tjzpfudk oifwkdYtm;omvQif jyef ay;tyfyg\/
2
olYtouf rowfjcif;? olYOpömudk rw&m; r,ljcif;? olwpfyg; om;r,m; w&m;ojzihf EdkifiHawmfudk tkyfygavm} (r-| 2? 196)/ arm*¾v’merif;onf
udk rusL;vGef&? rvdrfnm&? t&ufaopm raomufpm;&/ xD;jzLawmfudk oHCmawmftm; vª'gef;aomfvnf; ,if;udk oHCmawmftm;
3
olYtouf rowfjcif;? olYOpömudk rw&m; r,ljcif;? arxkefrrSD0J&? rvdrf jyefvnfay;tyfonf/ qawåe oHCH ylaZrd? oHaCm taó0 eH t'g
nm&? t&ufaopm raomufpm;&? aevGJnpm rpm;&? oDqdk uckefjcif;? (r[m0Ho 39? 31)/
2
yef;eHYom vdrf;usHjcif; rjyK&? ZdrfcHarGU,mrsm;ESifh rtdyf&/ r[m0Ho 39? 19/ bDawm aom y&avmurSm/
4
r[m0Ho 35? 71-100/
452 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 449
&nf½G,fcsuftppftrSefudk rodMuaomfvnf; vltrsm;onf bm (at'D 658-674) uJhodkYaom bk&ifrif;tcsKdU&SdcJhonf/ xdkrif;
omw&m;trnfjzihf toufudkyif ay;vdrfhrnfjzpfonf/ odkYjzpf uG,fvGefNyD;aemuf ¤if;\ jymrsm;udk vltrsm;u aq;tjzpftokH;
í vltrsm;onf ¤if;wdkY\ þb0wGifa&m aemifb0wGifyg jyKMuonftxd wdkif;oljynfom; tvGefcspfjrwfEdk;jcif; cH&avmuf
1
b0ESihf pdwf"mwfa&;&m vrf;ñTefrsm;jzpfMuonhf &[ef;awmfrsm; atmif oem;MuifemNyD; w&m;rQwonhfrif; jzpfonf /
tm; bmomw&m; avhusihftm;xkwfrItwGuf arQmfvihfMu avmuDa&;udpörsm;wGif tvTmrsKd;pkHonhf vltzGJUtpnf;t
onf/ vltrsm;onf jrihfjrwfonhf udpöwGif yg0ifMuNyD; pdwfjzL Mum; rnfodkYyif jcm;em;uGma0;Edkifapumrl Ak'¨0g'onf &Sdcdk;ylaZmf
2
pifonhf oHCmawmfwpfyg;tm; ulnDaxmufyHhjcif;jzihf ukodkvf onhf ae&mwGif vkH;0eD;yg; wlnDonhftqifh &SdMuonf / &Sifbk
aumif;rIudk oG,f0dkufí &&SdMuonf/ Oyrmtm;jzihf 'k|*grPDrif; &iftm; tBuD;us,fqkH;olESihf vltm;vkH;wkdY\ tay:wGif xm;
onf ukd,fwdkif w&m;a[m&ef rpGrf;EdkifaomaMumifh "r®'geuk aomfvnf; bmoma&;qdkif&mudk aqmif½Gufonhf tcsdeftcgrsm;
odkvfudk &&Sd&eftwGuf w&m;a[myk*¾Kdvfrsm;tm; axmufyHhylaZmf wGif bk&ifonf omrefjynforl sm;uJhodkY Oygoumwpfa,muft
ouJhodkYjzpfonf/ aejzihf vGwfvyfpGm oGm;vmvIyf&Sm;onf/ bk&ifrif;tcsKdUonf
omrefvl0wfaMumif wpfa,muftzdkY bkef;BuD;ausmif;wdkuf OykofoDvrsm;udk aqmufwnfvsuf bkef;BuD;ausmif;rsm;wGif
onf Ak'¨omoemawmfudk xdef;odrf;xm;onhf ae&mjzpfNyD; wpfaeukef aexkdifavh&Sdonf/ Oyrmtm;jzihf o'¨gwdórif;onf
&[ef;awmfrsm;r&SdbJ bkef;BuD;ausmif;wkduf rwnf&SdEdkif/ odkYjzihf apwd,yAÁw&Sd &mZavPwGif OykofaeYudk ukefvGef (Oayg
3
aemufqkH;wGif &[ef;awmfrsm;onf vl0wfaMumifrsm;\ bmom oxur®H ua&maEÅm)aMumif; od&onf / &mZavP rif;\
w&m; cH,lcsufrsm;ESihf MunfnKdrIrsm;tm;vkH;udk xkwfazmfrIay; vdkPf*l[laom trnfyif OykofaeYwGif þvkdPf*lü rif;BuD;
Edkifonhf t&m0w¬Kjzpfvmonf/ w&m;bm0emtm;xkwfonhf ae&m[k t"dyÜm,foufa&mufap
xdktwlyif trSwf&tHhMozG,faumif;onhf vl0wfaMumifrsm; onf/ ylZmaeYrsm;wGif t|oDv (&Spfyg;oDv) aqmufwnfonhf
\ oHCmawmfrsm;tay: MunfnKdESpfoufrIudk azmfjyrIwpf&yfudk Oygoumrsm;vnf; bkef;BuD;ausmif;wGif wpfaeukefaexkdifvdkMu
4
awGU&onf/ bDpDESpf&mpkwGif r[mavh 0d'k&def'kem½dk (Mahalē onf / ,if;tcrf;tem;rsm;teuf wpfckrSm o'¨gwdórif;onf
Viduriňdunāvō)trnf&Sd EdkifiHawmf\ twGif;0efcsKyfonf tEk&m" r[dE¦avh&Sd umvwdrÁ½kyifatmufwGif oDwif;okH;onhf umvAk'¨
yk&NrdKU&Sd yef;jcHwpfckwGif aexkdifonfh ]ouFef;0wfxm;onhf trsKd;
om;ESihf trsKd;orD;wpfa,muf} udk trSwfrxif awGUcJhaMumif; 1
,if; 46? 37/ rnfodkYaom ykHpHjzihf ¤if;\jymrsm;udk aq;tjzpf tokH;jyKcJh
apmapmydkif;u odcJh&NyD;jzpfonf/ xdktwGif;0efonf rdrdrsufvkH; onfudkrl rod&acs/
2
udk tjypfwifvsuf oHCm\trSm;udk aemufwpfBudrf vkH;0rjrif odkY&mwGif (þusrf; pm? 418 rSwcf suf 1)wGif yxr0dZ,Am[konf or
Edkifap&ef rsufvkH;xJudk oJrsm;xnfhoGif;vsuf rsufvkH;udk uef; aemV (t'rf awmifxGwf)wGif Zmwfedrfhrsm;twGuf wef;vsm; aqmifwpf
ckwnfaqmufcJhaMumif; od&onf/ ,if;onf vkyf½dk;xkHpHwpfck r[kwfacs/
atmifvkyfcJhaMumif; od&onftxd ]uREfkyfwdkY vlrsKd;\ tapmihf 3
r[dE¦avht&yfwGif ,aeYacwfü &mZ*d&davP[kac:onhf *lwpfck&Sd
ewfrsm;}jzpfonfh oHCmESpfyg; usL;vGefonhf ,if;odkYaom vkyf&yf onf/ ,if;onf a&S;acwf &mZavP jzpfzG,f&Sdonf/
udk awGUjrif&jcif;twGuf pdwfrcsrf;om raysmf½TifjzpfcJhonf/ t 4
OykofoDvaqmufwnfolrsm;onf ,aeYwkdifyif wpfaeukef bkef;BuD;
wGif;0efonf xdkudpöudk rnfolwpfOD;wpfa,mufrQ rodEdkifatmif ausmif;rsm;ü aexdkifavh&SdMuonf/
450 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 451
&u©dw rax&fa[mMum;onhf umvumvm&mrokwfudk rxifr yGm;rIrsm;udk ajyNidrf;aponf/ udpöBuD;i,fr[l ta&;tcif;tm;
1 2
&Sm;toGifjzihf rwfwwf&yfNyD; wpfnvkH; em,lonf[kqdkonf / vkH;wGif tBuHÓPfESihf vrf;ñTefrI &,l&ef &[ef;awmfrsm;xHodkY
'kwd, 'gaXmywdórif; (at'D 650-658) onf Oykof oGm;MuNyD; ,kHMunfcsufBuD;pGmjzihf wdkifyifMuonf/ 'kwd, &[ef;
3
oDvapmihfokH;jcif;ESihf w&m;em,ljcif; tavh&SdaMumif;od&onf / onf aemifb0twGuf ¤if;wdkYtm; ydkíyif tm;xm;&mjzpfonf/
odkYwap yÍört*¾aAm"drif; (at'D 711-717)onf azmfjyNyD; a,bk,stm;jzihf a,musfm;rdef;rrsm;onf þb0xuf aemifb
rif;rsm; tm;vkH;xuf ydkí'Drdkua&pD oabmrsKd;&Sdonf/ rif;BuD; 0 csrf;omrIudk ydkrdk pdk;&dfrfMuonf/ aemifb0twGuf ulnDay;Edkif
onf OykofaeYrsm;wGif uRef;oluRef;om;rsm;ESihftwl Oykofapmihf olrSm &[ef;awmfrsm;rSwpfyg; tjcm;ol r&Sdacs/
NyD; ¤if;wdkYtm; avmukukwå&maysmf½TifrIudk ay;Edkif&ef w&m;"r® ukodkvf[lonf aemifb0twGuf vkHNcKHpGm `rIyfESHxm;aom
4
a[m Mum;onf[k qdkonf / t&if;tESD;jzpfonf/ oHCmawmftm; aumif;rIrsKd;aphudk BuJcsNyD;
,if;odkYaom tcsdeftcgrsm;wGif bk&ifrif;onf wdkif;oljynf aemifb0wGif ,if;udk jyefvnf&dwfodrf;&m ukodkvfv,fajr
ol jynfom;rsm;\ pdwfydkif;b0a&;&m q&mjzpfNyD; vlxkxJrS wpf yknacwå [k ac:onf/ v,fajrraumif;vQif toD;tESH enf;
a,mufomomyif jzpfonf/ odkY&mwGif bkef;BuD;ausmif;wdkufrSm yg;rnfjzpfNyD; v,form;onf obm0tm;jzihf ,if;twGuf pdwf
yif wdkif;jynftkyfcsKyfoljzpfaomaMumihf av;pm;rI avsmhroGm; rcsrf;romjzpf&onf/ tu,fí oHCmrpifMu,fvQif `rIyfESHonfh
onfrSm oHo,jzpfzG,f rvdkacs/ bmomw&m;MunfnKdrIESifh ywf ukodkvf'geonf tusKd;ay;enf;rnfjzpfNyD; tvª&Sifrsm;rSm ,if;
oufí tvkyform;wpfa,mufuJhodkY vkyfudkifcJhonhf r[mplvd twGuf pdwfrcsrf;ajrUjzpf&onf/ ,if;onf bk&ifESihf jynfol
r[mwdórif;uJhodkYaom rif;taMumif;udk pOf;pm;Munhfygu Ak'¨ jynfom;rsm; tb,faMumihf tjypfuif;NyD; pifMu,fonhf oHCm
0g'onf oD[dkVfvlrsKd;ESihf oD[dkVfbk&ifrif;rsm;tm; rnfrQ vTrf;rdk; ESihf ywfoufí pdk;&drf&jcif;\ taMumif;jzpfonf/ rSefonf? ,if;
cJhaMumif; cefYrSef;Ekdifonf/ odkY pdk;&drfrIESihf ywfoufí tjcm;xif&Sm;onhf taMumif; wpf
vl0wfaMumifrsm; bmoma&;b0\ t&Sif;vif;qkH;ESihf t csuf &Sdao;onf/ &[ef;awmfrsm;onf EdkifiHawmf\ q&mESihf
xl;jcm;qkH; oGifjyifrSm oHCmawmfrsm;tm; tvGefYtvGef MunfnKd vrf;ñTefoljzpfMuNyD; tu,fí ¤if;wdkY ukd,fusihfw&m; raumif;
jcif;jzpfonf/ ,if;odkYjzpfjcif;rSm taMumif;ESpfcsufaMumihf jzpf vQif wpfEdkifiHvkH; vrf;rSm;odkY oGm;Muvdrfhrnf/ tu,fí &[ef;
onf/ yxr vltrsm;onf vltrsm;\ t,kHMunf&qkH; q&mESihf awmfrsm;qdk;oGrf;aevQif &[ef;awmfrsm;udk,fwdkifrSm tEÅ&m,f&Sd
vrf;ñTefjzpfonf/ &[ef;onf ta&;BuD;udpörsm;tm;vkH;wGif onfomru wpfEdkifiHvkH; þb0wGifa&m aemifb0wGifyg ab;
Mum;0if aqmif½Gufay;NyD; EdkifiHawmfa&;&m udpörsm;rSmyif tjiif; 'ku©BuKH&vdrfhjzpfonf/
vlxktrsm;pkonf jrwfAk'¨\ tqifhjrifhw&m;awmfrsm;udk
1
y&dowfudk raESmihf,SufvdkaomaMumifh jzpfEdkifonf/ avhusihftm;xkwfjcif;twGuf vdktyfaom pdwftm;xufoefrI
2
r-| 2? 469? 470/ ESifh pdwfNidrf;csrf;rI r&SdcJhacs/ vltrsm;onf ,if;vdktyfcsuf\ t
3
r[m0Ho 45? 25/ a&;ygrIudk em;vnfEdkifonhf todÓPfvnf; r&SdcJhMuacs/ odkY&m
4
,if; 43? 10/ OaygoxH Oy0od? o'¨ð 'DyZae[d aom/ wGif vltrsm;onf bmomw&m;tay: tBuD;jrwfqkH;aom ½dk
"r®Íö awoH a'aood? 'gwkH avmukwå&H okcH/
ao av;pm;jcif;ESihf ESpfoufjcif; &SdcJhMuonf/ bmomw&m;\
456 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 453
rusef;jzpfojzihf rif;BuD;onf idka<u;½dIufzdkvsuf rax&ftm; jyKpk tvGef *½kpdkufcJhonf/ odkYwap ¤if;\ pdwf0ifpm;rIrsm;udk apmihf
1
apmihfa&SmufcJhonf / MunfhcJhonhf &u©owpfa,mufu xdka&Smifwcifjzpf&yftaMumif;
r[mcD&*grt&yfrS rxif&Sm;onhf OygodumrwpfOD;onf udk twGif;0efcsKyftm; ajymjycJhojzihf 0d'k&def'kem½dkonf tvGeft
avP*d&dt&yfrS rax&fwpfyg;tm; cifrifonf/ xdkOygodumr rif; a'goxGufNyD; &u©otm; jypfwifa0zefonf/ aemufqkH;
onf xdkrax&ftwGuf EdkYxrif;udk jyifqifxm;pOf &[ef;awmf wGif twGif;0ef\ rsufvkH;rsm;onf tHhMozG,f e*dkrlvtwdkif; jyef
1
rsm;pGm tdrfudk qGrf;cH <uMuaomfvnf; xdk&[ef;awmfrsm;tm; EdYk jzpfoGm;aMumif; 0w¬KaMumif;u qufíqdkonf /
xrif;udk ravmif;vªbJ aeonf/ aemufqkH; rax&fjrwf tdrfodkY pmayoabmt& ,if;0w¬KaMumif; wpfckvkH;udk trSef[k r
2
<uvmrSomvQif wdórax&ftm; avmif;vªvdkufonf / jAm[® ,lEdkifacs/ ,if;odkYaom jzpf&yfwpfck vkH;0rjzpfEdkif[k qdkvQifyif
Pwdóolykefab;twGif; oHC'wåmESihf armifESrrsm;onf ab; ,if;odkY jyif;jyonhf pdwftm½kH cHpm;rIwpf&yfudk "r®jy'Dydumü
uif;&mt&yfodkY oGm;MupOf ¤if;wdkYrdom;pk\ rdwfaqGjzpfonhf plV azmfjyonhftcsufu vl0wfaMumiftcsKdUonf oHCmtay: rnf
em*rax&ftm; rdrdwdkYESihftwl yifhoGm;NyD; rax&ftm; apmihf rQBuD;rm;pGm MunfnKdaMumif;? oHCm\pifMu,frIudk pdk;&drfaMumif;
3
a&Smufxm;Muonf / ESihf oHCm\trSm;udk jynfolYa&SUarSmufü zGifh[cGifhrjyK&ef rnfrQ
crf;em;onhf yGJawmfrsm;odkY oGm;a&mufjcif;ESihf bk&m;zl;c&D; *½kpdkufaMumif; oHo,uif;zG,f a0g[m&rsm;jzihf azmfjyonf/
oGm;jcif;rsm;rSm bmoma&;wnfwHhrIESifh qufEG,faeonhf oGif oHCmawmftm; axmufyHhrIonf vl0wfaMumifrsm;\ wm
jyifESpfrsKd;jzpfonf/ vltrsm;onf yGJawmfrsm;udk yg0ifqifETJ&ef 0ef0wå&m;jzpfonf/ odkYjzpfí rif;om;'k|*grPdonf tcgwpfyg;
tvGef a0;uGmaomt&yfrsm;odkY wwfpGrf;orQ vSypGm 0wfpm; ü ¤if;\ teD;ae i,fuRef (plvky|mu)wpfOD;tm; rdrdonf
4
qif,ifvsuf c&D;oGm;cJhMuonf[k qdkonf / tcsKdUrSm oD[dkV&f Sd oHCmawmftm; rvª'gef;bJ rnfonhf tpm;tpmudkrQ rpm;zl;
2
bk&m;zl;ae&mrsm;udkomru tdE´d,&Sd ae&mrsm;odkYyg bk&m;zl; aMumif; rdefYqdkzl;onf / odkYwap aemiftcgü rif;BuD;onf
5
oGm;Muonf / wpfcgwpf&H bk&m;zl;c&D;tm; eef;awmfrS BuD;Muyf &[ef;awmfrsm;udk arhavsmhNyD; i½kyfoD;wpfawmihfudk pm;vkdufo
6
ay;rIudkyif&&Sdonf / at'D 12 &mpkwGif tEk&m"yk&NrdKUodkY ae&yf jzihf rdrd\ ayghavsmhrIudk jypf'Pfay;onhftaejzihf r&Dp0¥dapwD
3
toD;oD;rS a&muf&&SdvmMuonhf qif;&Jom;rsm; vª'gef;&ef udk wnfaMumif; tqdk&Sdonf /
vdvm0wD rdzk&m; wnfaqmufcJhonhf tcrJh tvªay;Z&yfwpfck Ak'¨'gorif;\om; wpfvwGif av;Budrf t|oDv apmihf
7
&SdcJhonf / qif;&Jolrsm;tm; ay;urf;vª'gef;&ef tNrJwrf;ae&m okH;onhf tvGefYtvGef bmomw&m; udkif;½dIif;ol yxrOywdó
rif; (at'D 5&mpk) onf jrifhjrwfonhf [efjzihf rdrd\ oHCm
1
tbd-| 2? 433/ 2
r-| 2? 295? tH-| 3? 92/
awmftm; MunfnKdav;pm;ykHudk þodkY >rufqdkonf ]'k|*grPDrif;
3
&o0g[deD 2? 178/ ESihf rwlbJ toufxufqkH; xdkrif;onf oHCmtrsm;\ qGrf;
4
'D-| 1? 166/ r-| 1? 269/
5
&o0g[deD 2? 30/ 1
6 "r®jy'Dydum? 322/
,if; 2? 38/ 2
7 tH-| 2? 105/
E,Z. I, p. 179. 3
r[m0Ho 26? 16-17/
454 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 455
1
pm;aqmifjzpfonhf r[mygVdrS xrif;udk pm;aomufcJhonf / þ u[myPjzihf orD;udk aygifESHNyD; oHCmjyKpk&ef &nf½G,fcsufjzihf
1
onfrSm rif;BuD;taejzihf oHCm\ tvkyftauR; jzpfaMumif; yif EGm;wpfaumif 0,fonf / xdkyk*¾Kdvfonf ydkítHhMozG,fukdyif
azmfjyjcif;jzpfonf/ rif;BuD;onf &[ef;awmfrsm;tm; qGrf;quf jyKcJhao;onf/ orD;tm; a½G;&efarQmfvihfí oMum;puf½kHwGif
uyfNyD;aemuf pm;okH;cJhjcif;jzpfzG,f&Sdonf/ tvkyfvkyfí &onfh 12 u[myPjzihf aeYqGrf; vGwfawmhrnfh
2
omref qif;&Jom;rsm;\ MunfnKdrIrSm ydkrdkjzLpifNyD; bk&ifrif; &[ef;awmftwGuf qGr;f wpfeyfpm 0,fvkdufonf / &o0g[d
rsm;ESihf 0efBuD;rsm;\ MunfndKrIxuf ESpfoufzG,fjzpfonf/ csrf; usrf;ü rdrdwdkY 0wf½kHxm;onhf ydwfpudk oHCmawmfESpfyg;tm;
omolrsm;taejzihf oHCmawmfrsm;udk jyKpkapmihfa&Smufjcif;rSm t vª'gef;onhf udÍödoHCmESihf o'¨gokrem[laom trsKd;orD; ESpf
3
cuftcJr&SdbJ xdkudpötwGuf wpfpkHwpf&m pGefYvTwf&ef rvdkacs/ a,muftaMumif; azmfjyonf /
odkYwap wpfcgwpf&Hü qif;&Jolrsm;onf rdrdwdkYudk,fwdkif a,bk,stm;jzihf oHCmudk MunfnKdonfomru tcsKdUrSm
rpm;raomuf&bJ&dSpOfrSm oHCmawmfrsm;tm; auR;arG;Mujcif; yk*¾Kdvfa&;t& tjcm;&[ef;awmfrsm;xuf ydkrdk pGJvef;rI&Sdvsuf
jzpfonf/ tcsKdUrSm oHCmawmftm; rdrd\ om;orD;rsm;uJhodkY rdrdwdkYESihf &if;ESD;eD;pyfNyD; MunfnKdESpfoufonhf &[ef;awmfrsm;&Sd
qufqHMuonf/ qif;&Jol trsKd;orD;BuD;wpfa,mufonf uó Muonf/ Oyrmtm;jzihf uk#uPÖwdórif; (at'D 16-38) wGif
yavPü oDwif;okH;onhf r[mrdwårax&fBuD;um; rdrd\om; ,if;odkYaom &[ef;awmf ESpfyg;&Sdonf/ wpfyg;rSm *d&d*gru@t
awmfuJhodkY jyKpkapmihfa&Smufonf/ xdktrsKd;orD;\ orD;rSmvnf; &yfrS plVok"r®rax&fjzpfonf/ rif;BuD;onf rax&f\ rdcifxHrS
t&Sifjrwftm; rdrd\tpfudk&if;uJhodkY apmihfa&Smufonf/ tzGm;tdk rax&fBudKufaom tpm;tpmrsKd;udk od&NyD; txl;ojzifh xdktpm;
ESihf orD;wdkYrSm tvGefqif;&JpGm pm;aomuf&aomfvnf; t&Sif tpmrsKd;udk jyifqifay;onf/ odkY&mwGif rif;BuD;onf rax&f\
jrwftm;rl ¤if;wdkY twdkif;twmt& taumif;rGefqkH;aom tpm; rsufEmS udk wnhfwnhfMunfhEdkifjcif;r&Sd[k qdkonf/ þonfrSm
tpmrsm;jzihf auR;arG;Muonf/ r[mrdwårax&fonf wpfaeYeH rax&f\ ½kyf&nfoyÜ,frIESihf rif;BuD;\ rax&ftay: av;pm;rI
eufwGif xdkom;trdESpfa,muf ajymqdkaeoHudk trSwfrxif ESpfrsKd;vkH;aMumifhjzpfEdkifonf/ rif;BuD;\ wdyd#uplVem*rax&f
Mum;rdojzihf tvGef MunfEl;oGm;vsuf xdkeHeufrSmyif tzGm;tdkudk tm; MunfnKdpGJvef;rIrSm ydkíyif jyif;jyonf/ wpfcgaomf rax&f
2
oem;u½kPmjzpfojzihf &[EÅmjzpfoGm;onf / ü vufñId;wGif tempdrf;aygufojzihf rif;BuD;onf rax&ftay:
qif;&JoltcsKdUonf oHCmawmfrsm;tm; jyKpkapmihfa&Smuf tvGef cspfcif jrwfEdk;onhfpdwfjzihf rax&f\ vufacsmif;udk EIwf
a&;twGuf aiG&&Sd&ef rdrdwdkY\om;orD;rsm;udkyif aygifESHMuonf/ jzihf ikHxm;vdkufpOf temonf rif;BuD;\ yg;pyfxnf;ü jynf
Oyrmqdkrl rk@*kwåonf &[ef;awmfrsm;tm; jyKpkapmihfa&SmufEdkfif aygufoGm;onf/ rif;BuD;onf aygufxGufvmonhf jynfudk axG;
&ef EGm;wpfaumif0,f,l&ef &Spfu[myPjzihf rdrd\om;udk aygif xkwfvdkufygu rax&ftm; r½dkao&musrnfpdk;&drfojzihf rsKdcs
3
ESHcJhonf / r[m*grt&yfrS 'g½kb@u r[mwdóonf 12 vdkufonftxd rif;BuD;\ þrax&ftay: cspfcifrIrSm rsufuef;
qefonf[k qdkonf/ aemiftcgwGif rax&fjrwf aovkeD;yg; em
1
,m0ZD0Íö aom bkÍÆd? r[mygVdrSd abmZeH/ r[m0Ho 37? 202-2-3/
2
'D-| 3? 380/ r-| 1? 298/ tH-| 1? 393/ tbd-| 2? 266/ 1
tH-| 1? 395/ 2
,if;? 395/
3
&o0g[deD 2? 33/ 3
&o0g[deD 2? 47-50/
460 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 457
jrwfrsm;tjzpf rSwf,lMuaMumif; od&onf/ zm[D,efu ]t"du Xmewpfck zGihfvSpfjcif;rSm ykHrSef r[kwfacs/ ,if;Z&yfudk jrihfjrwf
vrf;rBuD;av;ck\ xdyfrsm;tm;vkH;wGif w&m;a[m"r®m½kHrsm; onhf NrdKUawmfodkY vnfywfvmMuonhf qif;&Jom; bk&m;zll;rsm;
aqmufvkyfxm;\/ xdkae&mwGif vwpfv\ &Spf&ufajrmuf? tm; jyKpkapmuf&ef wnfaqmufcJhonfrSm tvGef jzpfEdkifonf/
q,fhav;&ufajrmufESihf q,fhig;&ufajrmuf aeYrsm;wGif vltrsm; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[kdVfü ewfa'0gwdkYtm; ylaZmfrIrSm xif&Sm;
onf aumaZmrsm;udk cif;NyD; "r®moeyv†ifrsm;udk csvsuf &[ef; onhf t,lonf;rIrsm;teuf wpfckjzpfaMumif;udk a&SUtcef;
awmfrsm;ESihf t&yfav;rsufESmrS vltrsm;"r®udk em,l&ef pka0; (þusrf;? pm 34 udk ½Iyg)wGif odcJh&NyD;jzpfonf/ Ak'¨0g'a&muf&Sd
1
a&muf&SdvmMu\} [k qdkonf/ "r®udk em,l&ef a&mufMuolrsm; vmjcif;u ,if;,kHMunfcsuftay: tvGefYtvGef 0ifa&mufpGuf
wGif vltrsm;pkrSm &Spfyg;oDvudk aqmufwnfxm;MuonfrSm t zufjcif; rjyKcJhacs/ trSefpifppf a&S;OD; Ak'¨0g' usrf;pmrsm;ü yef;
awmf jzpfEdkifzG,f&Sdonf/ NcH O,smOfrsm;? opfawmrsm;ESihf opfyiftrsKd;rsKd;ü aexdkifMuonhf
1
bmomw&m;vdkufpm;onhf EdkifiHtjzpf oD[kdVf\ ausmfMum; ewfa'0gwdkYtm; &nfñTef;csuf rsm;pGm &SdMuonf / odkYjzpfí Ak'¨
rIonf uRef;\urf;ajcrS tjyifzufodkYwkdif ysHUESHYoGm;NyD; ,if;o 0g'ESihf Ak'¨0g'rwdkifrD tMum; ewfa'0gylaZmfrIudk taMumif;jyKí
wif;udk Mum;odcJhol [l,ifqefu ]oD[kdVfvlrsKd;rsm;onf ynm y#d yu© &ifqdkifawGUrIrsm; r&SdcJhacs/ Ak'¨0g'jyefYyGm;NyD;aemuf oD
oifMum;rIudk cspfjrwfEkd;NyD; udk,fusifhw&m;udk tav;*½kjyKMu\/ [dkVfwGif ,if;ewfrsm;tm;vkH;udk Ak'¨0g'Drsm;tjzpfodkY oGwfoGif;
bmomw&m;qdkif&m xl;cRefrIudk tvGef av;pm;MuNyD; bmom ay;vdkufjcif;omvQif jcm;em;onf/ ,if;ewfa'0grsm;rSm vlxk
2
w&m;ESihfqdkifonhf ukodkvf&&Sda&;twGuf tvkyfvkyfMu\} [k tMum; tvGef xif&Sm;NyD; Ak'¨0g'Drsm;onf ,if;ewfa'0gwdkYudk
rSwfwrf;a&;cJhonf/ ae&mwdkif;eD;yg;wGif xm;Muonf/
ewfa'0grsm;wGif vlrsm;rSmuJhodkYyif csrf;omolESihf qif;&Jol
2
1 rsm;&SdMuonf / tcsKdUewfrsm;rSm jAm[®Pwdóolykefab;twGif;
Fa Hien, p. 104.
2
Hiuen 'Tsiang : Bk. XI, p. 235.
ewfwpfa,mufonf rax&fwpfyg;xHrS tpm;tpmudk vufcH &
3
,l&onftxdyif qif;&Jonf /
Ak'¨0g'Drsm;onf oem;MuifemwwfNyD; bmomw&m;udkif;½dIif;
00000000
olrsm;tm; tvGefulnDapmifronhf ewfa'0gwdkY &SdaMumif; ,kH
4
MunfMuonf / xdkYtwlyif ¤if;wdkYonf ,kwfrmonfh ewfrsm;udk
1
r 1? 375/ tm&mra'0wm 0ea'0wm ½ku©a'0wm Moo"dwdP
0eyÜwDok t"d0w¬m a'0wm/
2
&o0g[deD 2? 11/
3
,if; 2? 151/
4
xif&Sm;onhf ewfa'0g ,kHMunfrIrsm;taMumif;udk &o0g[deD 2? pm 11?
14? 24? 51? 151ESihf 185 wdkYwGif ½Iyg/
458 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 459
vnf; ,kHMunfMuNyD; rEÅ&m;rsm;\ pGrf;tm;jzihf ewfa'0gwdkYukd xdkenf;wlpGmyif aAm"d[laom yk'fudkvnf; yk*¾Kdvfa&; t
1
xdef;csKyftokH;csolrsm;taMumif;udk azmfjycsufawGU&onf / rnfemrrsm;wGif xnfhoGif; okH;EIef;cJhonf/ Oyrmtm;jzihf oHC
Ak'¨bmomEdkifiHwpfckonf Ak'¨0g'qdkif&m trnfemrsm;udk aAm"dESihf t*¾aAm"dwdkYjzpfonf/ aAm"drmwk r[mwdó[laom
1
rdrdwdkY\ trnfemrrsm;tjzpf arG;pm;jcif;rSm obm0omvQifjzpf rax&fwpfyg;&SdcJhonf / rax&f\ rdcifemrnfudk aAm"drmwm
2
onf/ odkYjzpfí Ak'¨'go? oHCwdó? oHC'wå ? arm*¾vm’ e? (aAm"d\ r,fawmf)[k rSnfhac:cJhzG,f&Sdonf/ yxruóyrif;\
uóyESihf r[dE´uJhodkYaom trnfemrrsm;udk awGU&onf/ Ak'¨'g orD;awmfESpfyg;teuf wpfyg;udk aAm"d[líom rSnhfac:cJh
2
orif;onf rdrd\om;awmfrsm;tm; Ak'¨\ r[mom0ursm;\ t onf / at'D 11 &mpkwGif auo"mwkuóy (qHawmf"mwf
3
rnfudk ay;cJhonf[k qdkonf/ Ak'¨0g'emrnfrsm;udk arG;pm; rSnhf uóy) trnf&onhf ppfolBuD;wpfa,muf &SdcJhonf / "mwk
ac:jcif;rSm aemiftcgwGif wpfpkHwpfckaomtaMumif;aMumihf a& aoeuJhodkYaom tcsKdUrSm wpfpkHwpf&m txl;jyKjcif;r&SdbJ "mwk
yef;pm;vmcJhykH&onf/ taMumif;rl a&S;OD;Ak'¨bmom bk&ifrsm; [laom pum;vkH;udk xnhfMuonf/ yk*¾Kdvfa&; trnfemrwpfck
wGif Ak'¨bmomqdkif&m trnfemrrsm; r&SdaomaMumihf jzpfonf/ wGif xnfhoGif;xm;onhf "mwfawmfwpfql\ emrnfonf ,if;
þ udpöESihf ywfoufí yk*¾Kdvfa&; trnfemrrsm;&SdMuonhf Ak'¨ emrnf&&Sdoltm; aumif;csD;r*FvmESihf aysmf½TifrIrsm;udk aqmif,l
"mwfawmf trsKd;rsKd;jzihf tokH;jyKcH&onhf MoZmvTrf;rdk;rIudk avh vmonf[laom ,kHMunfcsufrsKd; &SdcJhykH&onf/
vmMunhfygu pdwf0ifpm;zG,f jzpfonf/ ESpfckvkH; tdE´d,rS yifh a&S;acwf Ak'¨bmom oD[dkVfEdkifiHwGif OykofaeYonf jynhfolY
aqmifvmcJhonhf tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[maAm"dyif\ yifyGm;ESihf Ak'¨ tm;vyf&ufjzpfonf/ A'kv†ausmufpmwGif OykofaeYrsm;ü pD;yGm;
\ pG,fawmf"mwfwdkYrSm Ak'¨&Sifawmfjrwf\ ta&;tygqkH; "mwf a&;vkyfief;rsm;tm;vkH; &yfpJ (tem;,l)MuaMumif; a&SUtcef;rsm;
awmf ESpfqljzpfonf/ pG,fawmf"mwfrSm ydkíta&;ygNyD; tNrJwrf; ü odcJhMu&NyD;jzpfonf/ t|r t*¾aAm"drif; (at'D 801-812)
bk&ifrif;wdkYom ydkifqdkifcJhonf/ bk&ifrif;rsm;pGmwdkYonf rdrdwdkY\ onf OykofaeYrsm;ü NrdKUawmftwGif;odkY ig;? tom;ESihf t&ufudk
4
trnfa&SUwGif 'gXm (pG,fawmf"mwf)[laom pum;vkH;udk aygif; ,laqmifvmrIudk wm;jrpfcJhonf / OykofaeY[lonf &Spfyg;oDv
xnhfí trnfay;cJhMuonf/ Oyrmtm;jzihf 'gXmybkwd? 'gaXmy ESihf bmoma&; vkyfief;rsm;aqmif½GufrItwGuf &nf½G,faom
wdóESihf [|'gXwdkYjzpfonf/ yxrt*¾aAm"drif;\ orD;awmf\ aeYjzpfonf/ ,if;odkYaom Oykoaf eY wpfvwGif av;&uf&Sdonf/
3
trnfrSm 'gXm[laom pum;vkH;rQom jzpfonf / ,if;wdkYrSm vjynhfaeY? vqef;wpf&ufaeYESihf vv,fESpf&ufwdkYjzpf
onf/ ,if;av;&ufvkH; jynfolY tm;vyf&ufjzpfonf/
1
&o0g[deD 2? 142/ zm[D,efrSwfwrf;t&vnf; at'D 5 &mpkwGif &Spf&uf
2
&o0g[deD 2? 181/ ajrmufaeY? q,fhav;&ufajrmufaeYESihf q,fhig;&ufaeYrsm;udk &uf
3
r[m0Ho 42? 10/ þae&mwGif tdE´d,wGif Ak'¨\ "mwfawmfudk 'EÅ[k
ac:qdkaMumif; rSwfom;&onfrSm pdwf0ifpm;zG,faumif;onf/ Oyrm 'EÅ 1
yk& (pG,fawmf"mwfudk xdef;odrf;xm;onhNf rdKU) ESihf 'EÅukrm& (pG,fawmf tH-| 2? 107/
2
"mwfudk oD[dkVfodkY o,f,lvmonhf rif;om;)wdkY jzpfonf/ odkYwap r[m0Ho 39? 11/
3
oD[dkVfwGif ,if;udk 'gXm (oD[dkVfbmom 'V)[k ac:onf/ ,if; 52? 65? 67? 69? 74? 75/
4
r[m0Ho 49? 48/
464 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
,if;yGJawmfrsm;rSm bmomw&m;ESihf qdkifaomfvnf; qdk;½Gm;
rIefrdIif;aom t&mr[kwfacs/ yGJawmfrsm;ü touf0ifrI? ta&mif
tqif;ESihf rsKd;pkHrIrsm; &SdMuonf/ bmoma&;ESihfqdkifaom tcrf;
tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm;tm;vkH;rSm *DwESihf tqdktursm; yg0if
Muonf/ bk&ifrif;rsm;onf bmoma&; vkyfief;rsm;twGuf
uacsonfrsm;ESihf *Dwynm&Sifrsm;udk axmufyHhay;aMumif; od&
1
onf / tvGefa0;uGmonhf t&yfrS vltrsm;onf ,if;yGJawmf
rsm;udk Munhf½I&ef pk½kH;a&mufvmMuonftxd ,if;yGJawmfrsm;rSm
qGJaqmifEkdifonf/
jynfolYvIyf&Sm;rI tm;vkH;eD;yg;rSm bmomw&m;ESihf ywfouf
onf/ avmuDa&;&m aqmif½GufrIrsm;onfyif bmoma&;qdkif&m
3
tpDt&ifwpfrsKd;yg&Sdonf /
,aeYacwfESihf rwlonfrmS a&S;acwfwGif jynfolY azsmfajz
a&; tcGifhtvrf; enf;yg;jcif;jzpfonf/ bmoma&;yGJawmfrsm;
onf azsmfajza&;udka&m bmoma&;pdwftm½kH jyif;jyrItwGuf
ESpfrIudkygay;onf/ odkYjzpfí ,if;odkYaom yGJawmfrsm; ta&t
wGuf rsm;jym;vmjcif;ESihf ESpu f mvrsm; Mumanmif;onhfwdkif jyefY
yGm;vmcJhjcif;twGuf tHhMozG,frvdkacs/ vmrnfh pmrsufESmrsm;
wGif ta&;ygonfh bmoma&;tpDtrHrsm;? tcrf;tem;rsm;ESihf
yGJawmfrsm;taMumif;udk tusOf;rQ aqG;aEG;rnfjzpfonf/
w&m;yGJ
w&m;a[mjcif;rSm tajccHtm;jzihf em,lolrsm; em;vnfatmif
"r®udk &Sif;jyjcif;jzpfaomfvnf; aESmif;acwfrsm;wGif ,if;ukd
yGJvrf;obifykHpHjzihf ,lqcJhonf/ wpfcgwpf&HwGif vltrsm;onf
1
Oyrm yxr bmwd,rif; (at'D 38-66)/ 'Dy0Ho 21? 26? 27/
2
'D-| 1? 166/ r-| 1? 279/ tbd-| 2? 333/ 0d-| 1? 166/
3
odkYjzpfí [l,ifqefu bk&ifrif;w&m;udk,fwkdif wpfaeYwGif ykvJikyf
tcrf;tem;ü bmoma&; tpDtrHrsm;udk aqmif½Guf&ef oGm;aMumif;
qdkonf (Hiuen 'Tsiang, Bk. XI, p. 251.)
tcef; 16
tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm;
vl0wfaMumif trsm;pkonf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ ta&;ygonhf w
&m;"r®udk em;vnf&ef odkYr[kwf avhusihftm;xkwf&ef tcGifht
vrf;r&SdcJhaMumif; a&S;tcef;wGif odcJh&NyD;jzpfonf/ odkY&mwGif ¤if;
wdkYonf ¤if;wdkY\ bmomw&m;udkrl tjrihfjrwfqkH;tjzpf ,lqNyD;
teuf½Idif;qkH; MunfndKMuvsuf ¤if;wdkYonf rdrdwdkY\ bmoma&;
ESihf qdkifonhf pdwftm½kHjyif;jyrIudk xkwfazmfjyornfh enf;vrf;udk
vnf; vdktyfcJhonf/ pdwfydkif;b0a&;&m udk,fusihfw&m; wdk;
wufrIrSm ¤if;wdkYtzdkY tvGefYtvGef odrfarGUNyD; &&Sda&;twGuf
uGmvSrf; vSonf/ ¤if;wdkYtzdkY ydkrdk xdawGUEdkif jrifpGrf;Edkifaom od
jrif em;vnfEdkifonhft&mwpfck vdktyfcJhNyD; ½Gwfzwfo&ZÑm,f
jcif;? tcrf;tem;ESihf yGJvrf;obifrsm;rSm ,if;pdwftm½kH cHpm;rI
vdktyfcsufudk a&SUtcef;wGif aqG;aEG;cJhonfh usihfBuHrIrsm;ESihf
twl aqmvsifpGm jznfhqnf;ay;onf/ vlwpfa,muftzdYk
bmom w&m;[lonf tjcm;wpfa,muftzdkY apmfum;rIwpf&yf
jzpfEdkifonf/ ,if;onf yk*¾Kdvw f pfOD;wpfa,mufpD\ pdwfydkif;
b0ESihf todynmqdkif&m tqifhtwef; ajymif;vJrItay:wGif
wnfrSDonf/ bmoma&;tpDt&if? tcrf;tem;rsm;ESihf yGJvrf;
obifrsm;rSm Ak'¨0g'tESpfom&ESihf nDñGwfrIr&Sdaomfvnf; Ak'¨
0g'onf xif&Sm;onhf EdkifiHawmfbmomw&m; jzpfvmaomtcg
,if;wdkYrSm jzpfay:vm&ef OD;oGm;onhf xkH;pHESihf a&SmifvTJr&
Edkifonhf wdk;wufrIrsm; jzpfMuonf/
468 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 465
onhf t&d,0Hookwf w&m;udk em,l&ef om;i,fudk EdkYwkdufvsuf aus;½Gmwpfckü BuD;rm;onhf r@yfodkYr[kwf cef;rwpfck aqmuf
ig;,lZemc&D;rS vmcJhonhf trsKd;orD;wpfa,muftm; erlemay; vkyfNyD; nvkH;ayguf w&m;em,lyGJ (oAÁ&wåð "r®ó0eH)udk aqmf
1
xm;onf/ xdkt|uxm rSmyif *0&0gvt*FPt&yfwGif 0gqdk0g MoMuonf/ ,if;odkYaom tcgrsm;wGif trsKd;om; trsKd;orD;rsm;
uyfawmfrlMuaom &[ef;awmfokH;usdyfonf q,fav;&uf Oykof ESihf uav;rsm;onf &yfa0;rS vma&mufíyif vlrsm;pGm pk½kH;Mu
aeYrsm;ü r[mt&d,0Houdk a[mMum;MuaMumif; zwf&onf/ NyD; ntcsdefwGif a0;uGmonhf awmpGefe,fzsm;&Sd tdrfrsm;odkY jyef
2
&o0g[deDusrf; ü t&d,0Hookwfudk &nfñTef;onhf jzpf&yf oGm;&ef cufcJaomaMumihf xdknudk w&m;a[m r@yfrSmyif ukef
1
okH;ckudk rSwfwrf;wifxm;onf/ yxrjzpf&yfrSm xdktcsdefu xdk vGefMu&vsuf w&m;yGJrSmvnf; wpfnvkH; Mumjrihf&onf / "r®m
t&yfü ESpfywfvnfusif;yNrJjzpfonfh t&d,0Hookwf a[mMum; oeyv†ifudk a½Tyef;ukH;uJhodkYaom tqifwefqmrsm;jzihf vSypGm
3 2
rIudk emMum;&ef uk@&ZÆt&yfrS r[m*gr t&yf&Sd r[m0gyd jyifqifxm;onf /
0d[m&ausmif;wdkufodkY <ua&mufaom rax&fwpfyg; jzpfonf/ a,bk,stm;jzihf bkef;BuD;ausmif;rsm;ü ae0ifNyD;rS w&m;
3
xdkYjyif ,if;0w¬Kü vltrsm;onf ,if;w&m;udk em,l&ef tvGef yGJudk pwifvsuf armif;xkNyD; aMunmonf / "r®uxduyk*¾KdvfrSm
4
a0;onhft&yfrS vma&muf pka0;MuaMumif;vnf; qdkonf/ 'kwd ,aeYacwfrSmuJhodkYyif ,yfawmif (ADZeD)udk tokH;jyKonf /
aeYa&mnyg a[mMum;ykH&onhf jynhfpkHonhf w&m;yGJBuD;wpfck
5
1 wGif oD;jcm;pifjrihfrsm;ü "r®uxduyk*¾Kdvf okH;yg;yg0ifonf /
,if; 2? 105//
2
&o0g[deD 2? 4? 183? 190/ yxr 'd0guxdu ]aeYa[myk*¾Kdvf} jzpfonf/ trnfuazmfjyonhf
3
tqdkyg em*r[m0d[m&onf wdór[m&mr ud&dE´vrf;ay:rS a,m' twdkif; xdkyk*¾Kdvfonf rdrd\ wm0efudk aeYtcsdeftwGif; aqmif
0g0 (Gaint's Tank) a&uefabmifwGif wnf&Sdonf/ ,aeYacwf wdó ½Gufonf/ þt&Sif\ tpdwftydkif;rSm ygVdawmfudk ½Gwfzwfo
r[m&mrausmif;wdkuf\ ausmif;xdkifq&mawmf *aP*r £E´om& &ZÑm,fjcif;om trsm;qkH;jzpfEdkifonf/ taMumif;rl ,if;aemuf
rax&fu ,aeYacwf em*r[m0d[m&onf rSm;,Gif;aom trnfjzpf y'bmPu ]pum;vkH;udk ½Gwfzwfol} vmaomaMumifhjzpfonf/
aMumif;ESihf ,if;onf &o0g[deDusrf;üvmonhf r[m0gyd0d[m&ausmif; þt&Sif\ tydkif;onf tao;pdwf&Sif;vif;csufrsm; rvkyfbJ
wdkuf ae&ma[mif;jzpfaMumif; uREkfyf (&m[kvm) tm; ajymjyonf/ uG,f
vGefol rm*rf ywåK trsKd;om;tzGJU t&m&Sd (Mudaliyar of the Māgam okwåefudk pum;vkH;wpfvkH;pD oD[dkVfbmomjzihf teufedó,
Pattu)tdyfcsf tD; tr&aqu&yk*¾Kv d fu em*r[m0d[m&ausmif;a[mif;\ jyefqdkjcif;jzpfonfrSm xif&Sm;onf/ yxryk*¾KdvfrmS rsm;pGm oif
ae&mjzpfaMumif; rSm;,Gif;onhf azmfjycsufjzihf ,if;ausmif;wdkuftm; ,l&ef rvdkaomfvnf; 'kwd,yk*¾KdvfrSm tawmftoihf ynmwwf
,ckac:aeonhf trnfudk ay;cJhjcif;jzpfonf/ ,dk" (ygVd a,m") [laom &rnfjzpfonf/ aemufqkH;rS vmonhf wwd, yk*¾KdvfrSm okH;yg;t
a0g[m&udk oD[dkVfbmomjzihf (1) ppfolBuD; (2) BuD;aom [lí
t"dyÜm,f ESpfrsKd;jzihf tokH;jyKonf/ BuD;aom t"dyÜm,fjzihf tokH;&mwGif 1
'D-| 1? 166/ tbd-| 2? 333/ r-| 1? 269/
,if; ,dk" [laom pum;vkH;rSm ygVda0g[m& r[mESihf t"dyÜm,fwlonf/ 2
0d-| 2? 130/
odkYjzpfí ,ckazmfjyonhf ,dk"0g0onf a&S;acwf r[m0gyd odkYr[kwf r[m 3
r-| 4? 246/ &o0g[deD 2? 1/
0g0 jzpfEdkifNyD; ,if;udk tpGJjyKí xdkausmif;wdkufudk trnfay;xm;jcif; 4
'D-| 2? 337/ r-| 1? 236/
jzpfonf/ 5
tH-| 1? 30/ tH 2? 105/
466 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 467
euf ynmtwwfqkH;ESihf ta&;tygqkH; yk*¾Kdvfjzpfonf/ trSefpif at'D 4 &mpkwGif a&;xdk;onhf awmPd*vausmufpmt&
ppf nOfh\ tydkif;BuD;wpfckvkH;twGif; tao;pdwfrsm; &Sif;vif; 0efBuD;rsm;tzGJU0if od0trnf&Sdol\om; a'0ac:aomyk*¾Kdvfu
csufrsm;ESihf w&m;udk a[mMum;oljzpfonf/ þtpDtpOfonf pyg;? OE´KESihf yJwdkYudk &ufa&mpGm axmufyHhrIwpf&yf jyKvkyfcJh
ysif;&dNiD;aiGUzG,fr[kwfbJ vltrsm;tm; aeYa&mnyg ukefvGef aMumif; od&onf/ t&if;udk rokH;&bJ twdk;aiGudkom t&d,
1
apEdkifvsuf tusKd;&SdcJhaMumif; azmfjyonf / 0Hookwfudk ½Gwfzwf&ef &nf½G,fcsufjzihf ,[doy0wausmif;
NyD;cJhonhf tcef;wGif tEk&m"yk&NrdKUawmfü t"duvrf;rBuD; wdkuf (00ked, t&yfteD;&Sd ,aeYacwf awmPd*vae&ma[mif;
av;ckxdyfrsm;wGif w&m;a[m cef;rrsm;aqmufvkyfxm;aMumif; wGif trsm;qkH; wnf&SdEdkifzG,f&Sdonf) ae &[ef;awmfrsm;tm;
ESihf wpfvvQif av;Budrf ,if;cef;rrsm;ü w&m;a[maMumif; qGrf;uGrf;twGuf okH;pGJ&rnf[laom oabmwlnDcsufjzihf (,if;
1
awGUcJhMuNyD;jzpfonf/ axmufyhHaiGudk vª'gef;cJhjcif;jzpfonf) /
ajrmufzuf tv,fydkif;a'orS vAktm#Amn'd*v (Labuä-
t&d,0HoyGJawmf 2
ìabäňdigala) ausmufpm (at'D 5 &mpk) ESpfckwGif t&d,0HoyGJ
t|uxmusrf;rsm;ESihf ausmufpmrsm;pGmwdkYü a&S;acwfoD[dkVfwGif awmfudk aqmif½Guf&ef a'0d*d&d[k xif&Sm;aom ausmif;wkdufBuD;
tvGefxif&Sm;NyD; BuD;us,fcrf;em;onhf yGJawmfwpf&yfudk t&d, wpfckodkY od&deu [kac:wGifonhf trsKd;om;wpfOD;onf u[m
2
0Ho okwfa[mMum;&ef usif;ycJhaMumif; azmfjyonf / at'D yP 100 ESihf e#v0d#d,od0[kac:onhf aemufwpfOD;rSm
ig;&mpk rwdkifrDESihf ig;&mpkNyD;aemuf &mpkESpfaygif; rsm;pGmtwGif; u[myP 20 udk tyfESHaMumif; rSwfwrf;wifxm;onf /
3
&onf/ tu,fí ewfqdk;xGufroGm;ao;vQif vlemudk bkef;BuD; eef;pH udk;ESpfajrmufwGif oD[dkVfodkY aqmif,lcJhaom Ak'<\ vuf0J
ausmif;wdkufodkY ,laqmifoGm;NyD; apwD&ifjyifü csxm;onf/
apwD&ifjyifudk wHjrufvn S f;NyD;aemuf yef;qDr;D ylaZmfjcif;rsm; jyK 1
,if;onf ya,m* cRwfjcif;rsKd;jzpfNyD; xif&Sm;onhf bmomw&m; tm;vkH;
&onf/ ,if;aemuf r*Fvm*gxmrsm; ½Gwfzwfo&Zösm,f&onf/ ESihfqdkifonfh ,kHMunfrIqdkif&m yk*¾Kdvfrsm;tm; ay;vSL&ef wdkufwGef;onhf
ewfa'0gtm;vkH;yg0ifonhf tpnf;ta0;wpf&yfudk ac:&onf/ bk&m;uk ukjcif;rsKd;vnf; jzpfonf/ ,aeYacwfwGif uREfkyfwdkY odNyD;jzpf
ausmif;wdkuf t&mrftwGif;wGif oufwrf;&Snfopfyif&Sdrl xdkopf onfhtwdkif; jynhfpkHonhf y&dwf½GwfyGJwpfck\ wdk;wufrIukd ayvkEé½k0
acwfNyD; aemufrSomvQif awGUjrifEdkifonf/
2
1
'D-| 3? 150/ 'gXm"mwk0Ho? 114-119/
488 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 485
,ufypönf;udk ay;tyfvsuf taqmufttkH aqmufvkyfrnfh "mwfudk wwd,v\ tv,f av;&ufajrmufaeYwGif tNrJwrf;
ae&mtwGif; t&yfav;rsufESmwGif rif;BuD;udk,fwdkif xGefa&;qif o,f,laMumif; od&onf/ q,f&ufcefYtvdkwGif bk&ifrif;onf
onf (furrow)/ ,if;aemuf rif;BuD;onf &[ef;awmfrsm;ESihf vl qifajymifBuD;wpfpD;udk crf;em;pGm qif,ifvsuf yDyDoo ajymqdk
rsm;tm; v,f,majrrsm;ESihf tdk;tdrfrsm;udk xdktcsdefrSpí om; Edkifol trsKd;om;wpfa,muftm; xD;eef;0wfpkHrsm;udk 0wfqif
pOfajr;quf rnfolrS ESpfpOf odkYr[kwf ,if;aemuf csKd;azmufrI pDeif;apNyD; pnfBuD;udk wD;cwfí Ak'<&Sifawmfjrwf\ b0ESihf *kPf
r&Sd (oufa&mufrI&Sd) ap&ef oHjym;ay:wGif &HykHaiGrsm;udk a&; aus;Zl;awmfrsm;udk azmfjyí jynfoljynfom;rsm;tm; þodkY aMu
1
xGif;vsuf ay;tyfonf} / jimonf ]Munhf½IMuavmh? ,aeYrpS í q,f&ufMumNyD;aemuf jrwf
Ak'<\ pG,fawmf"mwfudk vSnfhvnfNyD;aemuf tb,*d&dausmif;
Ak'<qif;wk awmf taeuZmwifyGJ wdkufodkY yihfaqmifygvdrfhrnf/ jynfoltm;vkH; &[ef;&Sifvlrnfol
emrnftaxGaxGjzihf xif&Sm;onhf aAm"dyiftrsKd;rsKd;udk þusrf; rqdk ukodkvfaumif;rI qnf;yl;vdkolrsm;onf vrf;udk acsmrGwf
2
tpydkif; wpfae&m wGif azmfjycJhonhftwdkif; odcJhMuNyD;jzpfonf/ tqifajyatmif jyKvkyfNyD; &yfuGufrsm;ESihf vrf;rsm;udk wefqm
xdktwlyif Ak'<qif;wkawmftrsKd;rsKd;ü OyokrÇESihf tbdaoursm; qif,ifvsuf Ak'<jrwfpG,fawmftm; ylaZmf&ef yef;rsm; tarT;eHY
3
uJhodkYaom yk*¾vduemrnf trsKd;rsKd; &SdMuonf / omrsm; jynhfpkHvkHavmufonhf qdkifrsm;udk pDrHMuavmh}/
Ak'<qif;wkawmfrsm;tm; tbdaour*Fvmqif,ifonhf t aMunmcsuf NyD;qkH;aomtcg rif;BuD;onf vrf;\ 0J,mwdkY
xl;tcrf;tem;wpf&yf &SdcJhykH&onf/ uHraumif;pGm ,if;tcrf;t ü Zmwfawmfrsm;wGif vm&Sdonhftwdkif; Ak'<\ twdwfb0wGif
em;ESihfywfoufonhf tao;pdwftcsufrsm;udk rawGU&acs/ odkY&m yg&Sdonhf b0cE<mudk,f ig;&mudk cif;usif;jyo&ef ae&mjyifqif
wGif ,if;tcrf;tem;udk ta&;BuD;t&mwpfcktjzpf usif;ycJh onf/ ½kyfykHtm;vkH;rSm awmufypGm cs,foxm;NyD; ]wu,fouf&Sd
aMumif; oHo,jzpfzG,frvdkacs/ rd*g&ppfolBuD;onf odvmorÁK'< [k xif&avmufatmif} crf;em;vSonf/
qif;wkawmfxufyif ydkrdkcrf;em;onhf tpDtpOfjzihf usif;y&ef ,if;aemuf Ak'<pG,fawmfudk ,laqmifvsuf vrf;r\
arQmfvihfcJhonfh Ak'<gbdaour*Fvmqif,ifusif;y&ef cGifhawmif; tv,fA[dkwGif o,f,lvSnfhvnfonf/ vrf;wpfavQmuf ae&m
onfudk yxr uóyrif;BuD;u jiif;qdkcJhonf/ rd*g&ppfolBuD; wdkif;wGif pG,fawmf"mwftm; ylaZmfrIrsm; jyKvkyfMuojzihf tb,
onf rdrd\ qE´udk arm*¾v†merif; a&mufvmonhfwkdif rsKdodyfí *dausmif;wdkuf&Sd cef;rodkY a&muf&Sdonf/ xdkae&mwGif &[ef;y&d
4
apmihfqdkif;aecJhonf / aemuf q,hf&SpfESpfcefYtMum arm*¾vm† e owfESihf vly&dowfrsm; pk½kH;MuNyD; tarT;wdkifxGef;ñSdjcif;? qDrD;
rif; xD;eef;&aomtcg rd*g&ppfolBuD;onf rdrd qE´&SdcJhonhf wkdifjzihf rD;ylaZmfjcif;rsm;ESihf pDrHxm;onfhtwdkif; &ufaygif; udk;
5
twdkif; Ak'<gbdaou r*Fvmudk usif;ycJhonf / ppfolBuD;\ ,if; q,fjynhfonfxd r&yfem;bJ aeYa&mnyg jyKvkyfMuNyD; pG,fawmf
"mwftm; NrdKUawmftwGif;&Sd pG,fawmfausmif;odkY jyefvnf,l
1
Fa Hien, P. 108-109.
2
þusrf;? pm 120 wGif ½Iyg/ aqmifMuonf/ ylaZmfyGJaeYrsm;wGif ausmif;wdkuf\ wHcg;rsm;udk
3
r[m0Ho 38? 66/ 4
r[m0Ho 39? 6-7/ zGifhxm;NyD; pnf;rsOf;rsm;ESihftnD tcrf;tem;qdkif&m ylaZmfrIykHpH
5
,if; 39? 40/ rsm;udk aqmif½GufMuonf/
486 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 487
aemufxyf tao;pdwfazmfjycsufudk [l,ifqef\ rSwfwrf; rS ylaZmfcHxm;onf/ aemufqkH;wGif ,if;qif;wkudk eef;awmfteD;
odMu&onf ]bk&ifonf wpfaeYvQif okH;Budrf Ak'<pG,fawmftm; ta&SUawmifzufwGif txl;wnfaqmufxm;onhf taqmuf
tarT;&nf? wpfcgwpf&H eHYomrIt&nfjzihf oefYpifonf/ a&oefY ttkHü xm;onf/ rif;BuD;onf xdktaqmufttkHxJwGif £¥d,
pifonfjzpfap tarT;wdkifxGef;onfjzpfap tcrf;tem;wpfckvkH; tygt0if r[dE´ESihf twlvdkufvmonhf tjcm;yk*¾Kdvfrsm;\ qif;
1
udk tvGeftzdk;wefonhf &wemrsm;jzihf ylaZmfrIrsm; yg0ifonf} / wkrsm;udkvnf; wnfaqmufonf/ ,if;ae&mudk xdef;odrf;
emrnfausmf uED́ay&[m& yg0ifonhf pG,fawmfvSnfhvnf apmihfa&Smuf&efESihf yGJawmfrsm; usif;yEdkif&ef tvSLaiGrsm; xm;&Sd
yJGudk oD[dkVfwGif ,aeYwkdif ESpfpOf usif;yqJjzpfonf/ onf/ qufcHol bk&ifrif;rsm;tm;vkH;onf ESpfpOf ,if;yGJawmfudk
aqmif½Guf&rnf[laom jy|mef;csufwpf&yf csrSwfcJhonf/
r[dE´yGJawmf r[m0Housrf;\ 'kwd,ydkif; (plV0Ho[kvnf;ac:onf) udk
r[maoerif;\om;awmf od&darC0PÖrif; (þrif;vufxufü a&;om;ol t&Sif"r®udwådu xdktcsdefrSpí bk&ifrif;rsm;onf xdk
pG,fawmf"mwfukd oD[dkVfodkY aqmif,lvmonf) onf t&Sifr[dE´ jy|mef;csufudk av;pm;vdkufemMuNyD; yJGawmfudk pwifusif;ycJhNyD;
tm; ylaZmfonhfyGJawmfopfwpfck usif;yay;jcif;twGuf aus;Zl; &mpkESpfaygif;udk;ck (ESpfaygif;udk;&m) MumcJhNyDjzpfonfh ,aeY at'D
1
wif&rnfjzpfonf/ þrif;onf yuwdvlom;t½G,f t&Sifr[dE´ 13 &mpkwdkifatmif qufvufusif;ycJhMuonf[k qdkonf / "mwk
qif;wkawmfwpfckudk a½Tpifjzihf jyKvkyfapvsuf awmfovif; (AkAÁ aoerif; (at'D 460-478) onfvnf; r[dE´yGJawmfudk usif;y
Muwådurmo) vqef;ckepf&ufaeYwGif t&Sifr[dE´ax&f a'0geH aMumif;qdkNyD; ,if;yJGawmfü ½Gwfzwfo&Zösm,frIESihf cif;usif;jyo
2
yd,wdóudk awGUqkHonhf r[dE¬avht&yf&Sd trÁw¬vodkY ,if; rI taMumif;udk 'Dy0Housrf;wGif txl;azmfjyxm;onf /
qif;wkudk aqmif,lonf/ ,if;tcrf;tem;udk *kPfjyKonhf tae
jzihf qGrf;avmif;vSLyGJBuD;wpfck usif;yonf/ r[dE¦avhrS tEk&m" ausmif;vSL'gef;yGJ
yk&NrdKUwpfavQmuf vrf;udk vSypGm wefqmqifonf/ xdkv udk; zm[D,ef rSwfwrf;t& a&S;acwfoD[dkVfwGif bk&ifwpfyg;u
&ufajrmufaeYwGif bk&ifudk,fwdkifOD;aqmifvsuf rsm;pGmaom vl oHCmawmftm; ausmif;wdkufvª'gef;ykHtaMumif; rSwfom;csufudk
xkESihf &[ef;awmfyg0ifonhf tpOftwef;jzihf ,if; qif;wkawmf awGU&onf/ yxrwGif bk&ifrif;onf tpnf;ta0;BuD;wpf&yf
udk NrdKUawmf\ ta&SUbuf*dwfteD;&Sd xdkod&darC0PÖrif;BuD;yif qihfac:onf ]&[ef;awmfrsm; qGrf;qufuyfvsuf rdrd\ vª'gef;
wnfaqmufonhf aomw¬d,mu& ausmif;wdkufodkY ,laqmif zG,f&mrsm;udk (,if;tcrf;tem;wGif) vª'gef;vsuf EGm;vm;Oob
onf/ okH;&ufwkdifwdkif xdkqif;wkonf xdkausmif;wdkufü oDwif; wpfpkHudk a½G;cs,fvsuf ,if;EGm;rsm;\ OD;csKdudk a½TaiGausmufoH
okH;onf/ wpfcsdefwnf;wGif NrdKUawmfudk vSypGm wefqm qifxm; rsm;jzihf wefqm qif,ifonf/ a½Tjzihfwefqmqifxm;onhf xGef
onf/ ,if;v q,fhESpf&ufajrmufaeYwGif ,if;qif;wkawmfudk
NrdKUawmfwpfavQmuf pDwef;vSnhfvnfvsuf r[m0d[m&ausmif; 1
r[m0Ho 37? 66-89/
2
wdkufodkY ,laqmifvsuf r[maAm"dyif0if; twGif; okH;vwdkifwdkif ,if; 38? 58-59/ r[dE´yJGawmfudk rMumrDu jyefvnfjyKjyifNyD; ,cktcg
1
wGif oD[dkVfü ESpfpOf jyefvnf usif;yonf/
Hiuen Tsiang Bk. XI, p. 248.
492 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 489
](,if;xif;ykH\} av;zufav;wefwGif ,if;opfom;xif;rD;ykHodkY odkYaom Mum&SnfpGm pdk;&drfrIESifh pdwftm;xuf oefrIwdkYu rnf
wuf&ef avSum;rsm; jyKvkyfxm;\/ ydk;om;twdfNyD;aom qHjzL odkYyifjzpfap a&S;acwf oD[dkVfvlrsKd;rsm;taejzihf Ak'<gbdaou
a&mif ydwfpjzihf cE<mudk,f (½kyftavmif;)udk txyfxyf &pfywf r*Fvm qif,ifusif;yrIrSm tvGepf dwf0ifpm;rI&SdNyD; ta&;yg
1
\ / ckdifrmonhf igwdkY\ tokbwif,mOf oP²mef&Sdaomfvnf; aMumif; azmfjyonf/
e*g;ESifhig;ykHrsm;ryg&Sdonhf {&mrwvm;BuD;wpfck jyKvkyfMu\/
]oN*ØK[faomtcgwGif bk&ifESifh ta>ct&Hrsm;? t&yfa'o qDrD;ylaZmfjcif;
toD;oD;rS vltrsm; pk½kH;vmMuNyD; yef;eHYomrsm; vª'gef;ylaZmfMu 'DyylZm odkYr[kwf qDrD;ylaZmfjcif;onf tvGefxif&Sm;aom yGJ
onf/ ,if;udpöNyD;qkH;aomtcg ,if;tokbwif,mOfudk tqdkyg 1
awmf wpfckjzpfonf / ausmif;wdkuf0if;wpfck\ ajray:wGif ykHrSef
xif;ykHBuD;ay:odkY rwifMuNyD; ,if;wpfckvkH;udk oif;BudKifonfh qD pDwef;í qDrD;cGuf axmifaygif;rsm;pGmudk xGef;ñSdjcif;onf Munf
arT;jzihf oGef;avmif;NyD;aemuf rD;½IdUvdkuf\/ rD;awmufavmifae nKdol Oygoumrsm;tm; pdwfvIyf&Sm;zG,f vSyonhf vkHYv jyKrI
pOfwGif vlwdkif;onf MunfnKdav;pm;aom ESvkH;om;jzihf ysHvGef rsm;udk jzpfaponf/
awmfrlonhf &[EÅmt&Sifjrwf\ udk,f½kHouFef;udk qGJcGmMuvsuf xdktwlyif bk&m;ausmif;aqmif;rsm;ESihf apwDwefaqmif;
avmifuRrf;rIudk vG,fulap&ef t&Sifjrwf\ iSufarG;,yfawmif rsm;yg yg0ifzG,f&Sdonhf ae&mrsm;udk yef;rsm;jzihf zkH;vTrf;vsuf
ESihf xD;rsm;jzihf cyfvSrf;vSrf;rS rD;ykHtv,fodkY ypfvTifhMu\/ usif;yonhf tmoeylZm[k xif&Sm;onhf tcrf;tem;wpf&yf
oN*ØK[fjcif;udpöNyD;qkH;aomtcg t½dk; ("mwfawmf)rsm;udk aumuf vnf; &Sdonf /
2
1
rava¹u Kumaru) 11) ol&d,Am[k (S³riyab±hu) 12) uokyaumw
,if;? pm-311/ tmyg (Kasupkoµa ¾p±) wdkYjzpfonf/ ,if;trnfemr tm;vkH;rSm vl0wf
2
,if;? pm-311-312/ aMumifrsm; jzpfzG,f&Sdonf/ ,aeYtcsdefxd ,if;uAsmq&mwdkY a&;om;cJh
3
,if;? pm-334/ aomvuf&m wpfckwpfavrQudk rawGU&awmhacs/
514 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 515
trsKd;orD;rsm; ynma&;rSm trsKd;om;ynma&;\ aemufwGif a&;rSwfolrsm;\ trnfemrESihf ae&yfrsm;udk ¤if;wdkY\ rSwf
rsm;pGm usefraecJhbJ ynma&;vkyfief;rsm;wGif ynmwwf bdu©KeD wrf;rsm;ESihf twl a&;rSwfavh&SdMuonf/ ¤if;wdkYrSm bk&ihfrdom;
rsm;vnf; yg0ifywfoufrI&SdcJhaMumif; ,lq&ef taMumif;&Sdonf/ pkrsm;rSonf omref aus;½Gmvlxktxd pkHvifonf/ bk&ifrif;rsm;?
obm0tm;jzihf bdu©KeDrsm;onf trsKd;orD;xk\ todynmESihf rif;nDrif;om;rsm;? 0efBuD;rsm;? &[ef;awmfrsm;? tpdk;& t&m&Sd
udk,fusihfw&m;a&;&m aumif;usKd; aqmif½GufrI twGuf ¤if;wdkY\ rsm;ESihf omref trsKd;om; trsKd;orD;rsm; jzpfMuonf/ ¤if;wdkY
b0udk `rIyfESHxm;Muonf/ wwd, aZ|wdó rif;\ rdzk&m;onf onf oD[dkVfuRef; ae&mtESHUrS vma&mufMuonf/ ]a&;om;csuf
bdu©KeD0wfNyD; ÓPfynm xufjrufolrsm;twGufom &nf½G,f rsm;ü awGU&onhf trnfemr trsm;pkrSm ordkif;wGif ae&m&Edkif
1 1
onhf bmom&yfwpfckjzpfonfh tbd"r®mudk t|uxmESihfwuG avmufatmif ta&;ygolrsm; r[kwfMuacs} / xD;eef;ESihf ywf
2
oif,lonf / oufolrsm;udkyif rsm;pGm rawGU&acs/
a&S;acwfoD[dkVfwGif us,fjyefYNyD; tqihfrDonhf a,bk,s ,if;a&;om;csufonf a&S;acwftcsdefrsm;u qd*d&d,odkY
ynmoifMum;rItaMumif; touf0ifonhf azmfjycsufwpf&yfrSm tvnftywfvmol trsm;pkonf ,aeY tvnftywfvmol
qd*d&d, t&yf&Sd rSefwHwdkif;jzpfonf/ at'D ig;&mpkwGif yxr trsm;pkxuf ydkrdk ynmwwfNyD; ,Ofaus;MuaMumif; &Sif;vif;pGm
uóyrif; (at'D 478-496) udk,fwdkif wnfaqmufcJhzG,f&Sd azmfjyonf/ acwfopf tvnftywfvma&mufolrsm;onf
onhf ,if; wHwdkif;\ rSefESihfwlaom eH&HrsufESmwGif ao;ao; awmufajymifacsmrGwfonhf rsufESmjyifay:wGif qdk;½Gm;pGm a&;jcpf
auG;auG; a&;om;csufrsm;pGm yg&SdNyD; at'D ajcmuf&mpkrS rIrsm;? ½dkif;pdkif;pGm a&;xGif;xm;onhf emrnf\ tppmvkH;BuD;rsm;
aygVKEé½k0acwf aemufydkif;wpfcsdefxd &ufpGJrsm;udk pOfvsuf a&S; ESihf wpfcgwpf&H wefzdk;BuD;rm;onhf ,if;a&S;a[mif; rSwfwrf;rsm;
a[mif; ta&;tom;jzihf azmfjyxm;onf/ ,if;a&;om;csufrsm; udk ysufpD;apjcif;rsm;aMumifh azmfjyyg orkdif;0if wHwkdif; aysmuf
rSm ,if;ausmufcHwyf ordkif;0ifae&mwpfckjzpfvmcsdef azmfjyyg uG,f&ykHudk awGUjrifEdkifonf/ odkYwap a&S;acwf vma&mufvnf
acwfumvtwGif; qd*d&d,odkY tvnftywfa&muf&SdvmMuol ywfolrsm; jyKvkyfonhf ,if;odkYaom ½dkif;ysrIoauFw wpfckw
rsm;pGmwdkY a&;jcpfcJhMuonhf rSwfwrf;rsm; jzpfMuonf/ avrQudk rawGU&acs/ ,if;wHwdkif;eH&Hrsm;wGif a&;om;&efrSm
,if;rSwfwrf; tajrmuftjrm;udk *gxmrsm;jzihf a&;om; oifhavsmf avsmufywfykHr&aomfvnf; a&S;acwfu qd*d&d,odYk
xm;NyD; tcsKdUtenf;i,frSm pum;ajyrsm;yif jzpfMuonf/ ,if; vma&mufcJhMuolrsm;onf BuD;pGm *½kpkdufvsuf {nhfrSwfwrf; pm
wdkYtrsm;pkrSm ausmfMum;onhf qd*d&, yefcsDrsm;\ tvSESihf ywf tkyfuJhodkY ,if;rSefwHwdkif;udk tokH;jyKcJhMuykH&onf/
oufMuNyD; tjcm; tcsKdUrSm ausmufawmifxdyfodkY t0if&Sd {&mr ]t*FawtwGif;odkY BuD;rm;onhf tu©&mrsm;jzihf rdrdwdkY\
jcaoFh½kyfBuD;ESihf ywfoufvsuf tcsKdUrSm qd*d&, d \ BuD;us,fcrf; emrnfrsm;udk euf½Idif;pGm a&;jcpfMuonhf ,aeYacwf tvSzsuf
em;rI tawG;tjrifESihf ywfoufMuonf/ qD;olrsm;ESihf rwlbJ tv,facwffu vma&muf vnfywfMuol
rsm;onf ¤if;wdkY\ *gxmrsm;udk rsm;aomtm;jzihf aypmrsm;wGif
1
r[m0Ho 44;108-117/ 1
2
txufwGif azmfjycJhonhf ,if;uAsm 12 yk'fteuf 'VAdaom (Da¼a- Sigiriya Graffiti by Paranavitana JRAS. (CB), Vol. XXXIV, (No. 92, 1939),
bisô) ac:wGifolonf trsKd;orD;wpfa,muf\ emrnf jzpfEdkifrnf p. 338.
avm/
ynma&; 517
y&e0dwe (yk*¾Kdvf)u þodkYokH;oyfonf ]ykHrSeftm;jzihf ,if;
ykHpHjzihf rSwfwrf;wifrIrsm;ü pmaya&;&m xl;jcm;ajymifajrmufrI
wpfpkHwpf&mudkrQ rarQmfvihfEdkifaomfvnf; taumif;qkH;wpfckudk
a½G;cs,f&ef BudK;pm;jcif;rjyKbJ txufwGif azmfjycJhonhf tcsKdU
aom *gxmrsm;rSm pmaytaiGUtouf ruif;Muojzihf uAsm[k
1
ac:Edkifonf[k uREkfyfxif\} / ]vlom;wdkY\ tvSycHpm;rIudk qGJ
aqmifEdkifpGrf;&SdrItwGuf xl;jcm;onhf ae&mwGif wnf&Sdvsuf pif
Mu,f ,Ofaus;onhf vlrsm;udk udk,fpm;jyKjcif;jzifh ,if;odkYaom
rdrdwdkY\ vwfwavm tm½kHcHpm;csufrsm;udk xkwfazmfjcif;rsm;rSm
rMumcP o'´g? ta&;tzGJUESihf um&efrsm;aMumihf yifyef;pGm avh
usuf&rIrsm;jzihf t&nftaoG; usqif;aponhf aESmif;acwf oD
2
[dkVfuAsmykHpHwGif rsm;pGmrawGU&onhf &nfñTef;csufwpf&yf&Sd\ /
vlwef;pm;tvTmaygif;pkHrS qd*d&d,odkY vma&mufvnfywf
ol &maygif;rsm;pGmonf ¤if;wdkY\ pdwftm½kHcHpm;rIESihf tawG;
tjrifrsm;udk awmufajymifNyD; pifMu,faumif;rGefonhf uAsm
rsm;jzihf xkwfazmfEdkifonhf tcsufonf xdkacwfu ynma&;onf
us,fjyefYNyD; tcGifhxl;cHvlwef;pm;twGufom uefYowfrxm;
aMumif; oufaojyvsuf&Sdonf/
ynmoifMum;&m e,fajrtjzpf oD[dkVf\ xifay:ausmf
Mum;rIonf a0;uGmus,fjyefYonfh t&yfrsm;odkY ysHUESHYoGm;onf/
[l,ifqefonf ]ork'´&mtv,fwGif oD[V [kac:onfh EdkifiH
wpfEdkifiH&Sd\/ ,if;EdkifiHum; ox0d& (Sthavira School) *dkPf;
0ifynm&Sif yg&*lrsm;aMumifh xif&Sm;NyD; a,m*oQwå&udk &Sif;jy
3
EdkifpGrf;&Sdolrsm;aMumihfvnf; ausmfMum;\}[k Mum;zl;cJhonf /
aemiftcg ,if; w½kwf&[ef;awmfonf tdEd́,awmifydkif;
uÍödyl&NrdKUwGif aAm"darCqGm&ESihf tb,'HoQwå& trnf&onhf
1
,if;? pm-339/
2
,if;? pm-340/
3
Beal : The Life of Hiuen Tsiang, p. 133.
518 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
xif&Sm;onfh "r®uxdurax&fESpyf g; OD;aqmifonhf oD[dkVf
1
&[ef;awmf tyg; 300 cefYESihf qkHawGUcGifh&cJhonf / [l,ifqef
onf xdk&[ef;awmfrsm;ESihf awGUqkHar;jref;cGifh&jcif;ü ]t&Sif
bk&m;wdkY EdkifiHrS oHCmhtBuD;tuJrsm;onf ox0d&*dkPf;om;
wdkY\ wdyd#uESihf a,m*oQwå&usrf;rsm;udk &Sif;jyEdkifonf[k
qdkyg\/ uREkfyftaejzihf xdkEdkifiHodkY oGm;a&mufNyD; ,if;usrf;
rsm;udk oif,l&ef qE´jyif;jyaeyg\/ þae&modkY tb,faMumifh
vma&mufMuoenf;[k t&Sifbk&m;wdkYtm; wynhfawmf ar;
avQmufEdkifygoavm} [k ar;jref;onf/
,if;tar;udk ajzqdk&mü oD[dkVf&[ef;awmfrsm;u xkdtcsdef
u oD[dkVfwGif uyfab;qdkufa&mufaeNyD; ZrÁK'Dy (tdEd́,)rSm
&SifawmfAk'¨\ arG;zGm;&majrjzpfaomaMumihf vmcJh&aMumif; ajym
Mum;Muonf/ oD[dkVf&[ef;awmfrsm;u ]"r®udkodMuonhf wynfh
awmfwdkY *dkPf;0if &[ef;awmfrsm;wGif touft½G,fESihf odu©m0g
t& wynhfawmfwdkYudk ausmfvGefolrsm; r&SdMuawmhyg/ odkYjzpfí
t&Sifbk&m;taejzihf tu,fí t&Sifbk&m;rSm wpfpkHwpf&m
oHo,rsm;ygu t&Sifbk&m;\ qE´twdkif; ,if;oHo,rsm;ESihf
ywfoufonfwdkYudk twlwuG aqG;aEG;Mu&atmif} qufí ajym
2
qdkvdkufMuonf /
1
,if;trnfemrrsm;rSm ykHrSef r[kwfacs/ Beal onf ,if; ouúwa0g[m&
rsm;udk w½kwfemrnfrsm;udk bmomjyef&mü toHzvS,fcJhjcif;jzpfonfrSm
xif&Sm;onf/
2
Beal : op.cit, p. 133.
00000000