You are on page 1of 277

oD&dvuFmAk'<bmomordkif;

0gvfydkvm &m[kvm
History of Buddhism in Ceylon
by
Walpola Rahula

oD&dvuFmEdkifiHum; pdwf0ifpm;zG,f aumif;onf/ EdkifiHi,f


oavmuf pmay? ,Ofaus;rIESihf ordkif;tpOftvm &Snfvsm;
jrifhrm;onf/ ,aeY jrefrmEdkifiHwGif pmoifom; &[ef;awmf
rsm; oifMum;aeMu&aom jrwfAk'¨\ rl&if; ygVdawmfrsm;udk
t"dyÜm,f zGifhqdkonhf t|uxmusrf;rsm; tm;vkH;eD;yg;rSm
wkdif;wpfyg;om;wdkY em;vnfEdkifap&ef &nf½G,fí a&S;a[mif; t&Sifauvmo
oD[dkVfbmomjzihf a&;om;xm;onhf rl&if; oD[dkVf t|uxm
usrf;rsm;rS at'D ig;&mpk tcsdefu ygVdbmomodkY jyefqdkcJhaom
"rRmp&d,/ B.A. (Philo) M.A. (Buddhism)
usrf;rsm;jzpfonf/ jrefrmjyefonf
C t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
 
tcef; 8
bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1
wnfaqmufykH
tcef; 9
bkef;BuD;ausmif;wkdufrsm; 2
219-256
oD&dvuFmAk'<bmomordkif;
tEk&m"yk&acwf (bDpD 3 &mpk - at'D 10 &mpk)
ausmif;wdkuftkyfcsKyfa&; 255-282
tcef; 10 0gvfydkvm &m[kvm
&[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1
wdk;wufrIrsm; 285-315
History of Buddhism in Ceylon
The Anuradhapura Period
tcef; 11 3rd Century BC – 10th Century AC
&[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2
vIyf&Sm;rIrsm;
317-354 by
tcef; 12
Walpola Rahula
&[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 3 357-382
NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif;
tcef; 13
oD[dkVf &[EÅmrsm; 385-404
tcef; 14
vl0wfaMumifrsm;\ b0 1
vlrIa&; 407-447
t&Sifauvmo
tcef; 15 "rRmp&d,/ B.A (Philo) M.A. (Buddhism)
vl0wfaMumifrsm;\ b0 2 jrefrmjyefonf
bmoma&; 449-460
tcef; 16
tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 463-493
rmwdum

bmomjyefol\ rdwfquf i-ps


usrf;jyKol\ trSmpm 1-6
ABBREVIATIONS 7
ed'gef;
usrf;udk;&if;jrpfrsm; 9-43
tcef; 1
tdEd́,ordkif;aemufcH 54-64
tcef; 2
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH 1
vlrIa&;tajctae 67-94
tcef; 3
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH 2
bmoma&;tajctae 19-117
tcef; 4
Ak'¨0g' jyefYyGm;vmjcif; 119-139
ykHESdyf&mZ0if tcef; 5
Ak'¨0g' EdkifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 141-163
254 N Wickiup Road
Apache Junction, AZ 85219 tcef; 6
wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 165-184
tcef; 7
wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 187-216
Z t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; rmwdum i

ESihf tjcm; twk,lzG,f oD[dkVfjzpf&yfrsm;ESihf tvGefyif &if;ESD;Mu tcef; 17


onf/ ,if;odkY &if;ESD;aeoavmufvnf; orkdif;wGif xif&Sm; ynma&; 495-518
onhf oD&dvuFm omoemh0efaqmif yk*¾KdvfausmfwdkY\ omoem
jyK pdwf"mwf? &ufa&mrIESihf trsm;aumif;usKd; aqmif½GufrIrsm; aemufqufwGJ 1
rSm Ak'¨0g'D jrefrmwdkY\ ESvkH;om;ü tenf;ESihftrsm; ae&m,l r[m0d[m&[lonf 521-523
vTrf;rdk;vsuf &Sdonf/ ,if;wdkY\ aqmif½Gufrsm;tay: av;pm; aemufqufwGJ 2
twk,lvsufvnf; &SdMuonf/ acwftvdkuf ordkif;jzpfpOfrsm; 524-527
oD&dvuFmEdkifiHum; pdwf0ifpm;zG,f aumif;onf/ EdkifiHi,f aemufqufwGJ 3
oavmuf pmay? ,Ofaus;rIESihf ordkif;tpOftvm &Snfvsm; oD[dkVf rif;qufrsm; 528-532
jrifhrm;onf/ ,aeY jrefrmEdkifiHwGif pmoifom; &[ef;awmfrsm;
oifMum;aeMu&aom jrwfAk'¨\ rl&if; ygVdawmfrsm;udk t"dyÜm,f
zGifhqdkonhf t|uxmusrf;rsm; tm;vkH;eD;yg;rSm wkdif;wpfyg;om;
wdkY em;vnfEdkifap&ef &nf½G,fí a&S;a[mif; oD[dkVfbmomjzihf  
a&;om;xm;onhf rl&if; oD[dkVft|uxmusrf;rsm;rS at'D ig;
&mpktcsdefu ygVdbmomodkY jyefqdkcJhaom usrf;rsm;jzpfonf/ wpf
enf;tm;jzihfqdkrl ax&0g' tpOftvmu vufcHxm;onhf jrwf
Ak'¨\ w&m;awmfrsm;tay: t"dyÜm,faumuf,lrI tm;vkH;rSm
oD[dkVfynm&SifwdkY oD[dkVfbmomjzihf a&;om;jyKpkxm;aom ydkYcs
pOfjzpfonf/ xkdYaMumifh oD[dkVf vlrsKd;wdkY\ pmaytqifhtwef;udk
cefYrSef;MunhfEdkifonf/ ,if;ydkYcspOfonfvnf; bDpD 3 &mpku oD&D
vuFmEdkifiHodkY Ak'¨omomoemudk ,laqmifoGm;cJhol tdEd́,{u
&mZf taomu\om;awmf t&Sifr[dE´ESifh omoemjyK yk*¾KdvfwdkY
\ ydkYcspOfyif jzpfonf/ t&Sifr[dE´\ ydkYcspOf[lonf jrwfAk'¨
y&dedAmÁ ef pHawmfrlcsdefrSpí rjywfvyfaom rax&f tpOftquf
wdkY\ ydkYcspOfyif jzpfonf/ xdkYaMumihf oD&dvuFmEdkifiHtm; ax&
0g' tpOftvmudk rysuf,Gif;atmif aumif;pGm xdef;odrf;xm;
cJhonhf EdkifiHtjzpf *kPf,lav;pm;&rnf jzpfonf/
,if;odkY ordkif;ESihf ,Ofaus;rI tpOftvm BuD;rm;ívnf;
oD&dvuFmonf tEÅ&m,f taESmihft,Suf trsKd;rsKd;? usL;ausmf
bmomjyefol \ rdwfqufpum;
jrefrmEdkifiH Ak'¨omoem ordkif;onf oD&dvuFmEdkifiH Ak'¨bmom
ordkif;ESihf acwftqufqufwGif ywfoufrI&SdcJhonf/ jrefrmEdkifiH
ü ax&0g' tkwfjrpfudk csay;cJhonhf &Sift&[Honfyif oD&d
vuFmEdkifiHrS <uvmoljzpfaMumif; tqdk&Sdonf/ yk*HacwfrSonf
,aeY acwfwkdifatmifyif jrefrm&[ef;awmfrsm;onf oD&dvuFm
odkY <ua&mufNyD; tcsKdU ynmoif,?l tcsKdUrSm Ak'¨"r® jyefYyGm;a&;
twGuf aqmif½Gufvsuf&SdMuonf/ rGefbk&if "r®apwDrif;onf
jrefrmEdkifiHrS yÍöif;avmif; omraPrsm;udk oD&dvuFmEdkifiH&Sd
uvsmPDjrpftwGif; a&odrfü &[ef;cHNyD; jrefrmEdkifiHü pifMu,f
oefY&Sif;onhf omoemrsKd;qufopfwpf&yfudk wnfaxmifcJhonf/
oD&dvuFmrS ynmwwf &[ef;awmfrsm;vnf; jrefrmEdkifiHodkY <u
a&mufNyD; omoemjyKjcif;? odu©mopfcH,ljcif;rsm; &SdcJhMuonf/
'Dy0if? r[m0if? aAm"d0ifpaom ygVdrS jrefrmjyefqdkxm;
onhf usrf;rsm;? ,if;usrf;wdkYudk tajccHonhf Zdew¬yumoeD
ponfESihf jrefrm&mZ0ifrsm;\ ed'gef;ydkif;ponhf jrefrmbmom
usrf;pmrsm;udk zwf&jcif;? xdkxdk "r®uxdu q&mawmfrsm;u
,if;usrf;*efrsm;rS Zmwf0w¬K taMumif;t&mrsm;udk xkwfazmfNyD;
erlemjyK a[majymjcif;rsm;aMumihf Ak'¨0g'D jrefrmvlrsKd;wdkYonf
t&Sifr[dE´? t&SifroCFrdwåm? taomu? a'0geHyd,wdó? 0¥
*grPd? 'k|*grPd? jAm[®Pwdóolykefab;? r[m0d[m&ausmif;
wdkufpaomtrnfrsm;? &[EÅmt&SifjrwfwdkY\ taMumif;t&mrsm;
X t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bmomjyefol\ rdwfqufpum; ps
r[m0Ho#Dum? aAm"d0Ho#Dum? &o0g[deDESihf oD[dkVfbmomjzihf wdkufcdkufcH&rI taxGaxGESihf vufatmufjyKcH&rI tBudrfBudrf
a&;om;onhf edum,o*F[usrf;rsm;rSm rl&if;usrf;wdkY\ pmrsuf &Sdvihfum; EdkifiHESifh vlrsKd; ,aeYwdkif tajcrysufbJ wnfwHhae
ESmtwkdif; jzpfygonf/ r[m0Hopmudk,fudk udk;um;&mü yxr Edkifjcif; jzpfonf/ oD&dvuFmonf 'wfcsf? ay:wl*DESihf NAdwdoQwdkY
*Pef;rSm tcef;udk &nfñTef;NyD; 'kwd, *Pef;rSm *gxmyk'f \ udkvdkeDb0odkY ESpfaygif; ig;&mavmuf usa&mufcJhonhf wdkif
eHygwfudk qdkvdkonf/ Oyrm r[m0Ho 35;46 [kqdkvQif r[m0H atmif ,aeYacwfwGif Ak'¨bmom0ifOD;a& &Spfq,f &mEIef;
o tcef; 35? *gxm trSwf 46 [k em;vnf&ef jzpfonf/ 'Dy0H &Sdaeao;jcif;rSm tHhMozG,fjzpfonf/ ,aeYwdkifvnf; ,Ofaus;rI
ousrf;udk udk;um;&müvnf; xdkenf;twl jzpfonf/ udk pepfwus xdef;odrf;NyD; jyKpkysKd;axmifrIrsm; &Sdonf/
pmayokawoDrsm;taejzihf oD&dvuFm Ak'¨bmomordkif;udk jrefrmedkifiHESihf ywfoufrI&SdNyD; av;pm;zG,f aumif;onhf
avhvmrIrSwpfqihf ppfrSefonhf Ak'¨bmomqdkif&m A[kokw t ax&0g' Ak'¨bmomEdkifiHwpfck\ ordki;f jzpfpOfudk acwftjrifjzihf
axGaxGudk &&SdNyD; xdkxdk ygVdawmf t|uxmusrf;rsm;ü yg&Sdonhf okH;oyfjcif;rSm vdktyfonf/ jrefrmwdkY em;vnfaom 'Dy0if?
azmfjycsufrsm;tay: tawG;tjrifopfrsm;jzihf ydkrdkem;vnfvmEdkif r[m0if ponfESihf ygVdawmf t|uxmusrf;rsm;\ tqdkudk
vdrhfrnf[k arQmfvifhygonf/ acwfrDpGm awG;jrifokH;oyfrIrsm;rSm &Sdvnf;&Sdoifhonf/ taemuf
wdkif; ynmoifMum;rIwGif a0zefqef;ppfonhf tawG;tjrifjzihf
t&Sifauvmo okH;oyfjcif; (Critical Thinking) udk txl; OD;pm;ay;onf/ ygVd
awmf t|uxmusrf;wdkY\tqdkudk ,kHMunfrItajccHrQjzihf r[kwf
bJ orkdif;tjrif? vlrIa&;½IaxmihfESihf aMumif;usKd; qDavsmfrI&Sdr&Sd
t&DZdk;em;jynfe,f? tar&duefjynfaxmifpk/ [laom ,kwådenf;rsm;jzihf avhvm qef;ppfonf/ ,if;odkY qef;
30 Zlvdkif? 2008/ n 11;37 em&D/ ppfjcif;jzifh trSefw&m;twGuf trsm;oabmwl vufcHEdkifonhf
tajz wpf&yfudk &&SdEdkifonf/ ocFef;pmvnf; &,lEdkifonf/
oD&dvuFm ynm&Sif urÇmausmf a'gufwm 0gvfydkvm &m[k
vmt&Sifjrwf a&;om;aom History of Buddhism in Ceylon - The
Anuradhapura Period usrf;onf oD&dvuFmedkifiH\ Ak'¨bmom
ordkif;udk avhvmqef;ppfrI jzpfaomfvnf; Ak'¨0g'qdkif&m ,kHMunf
csufESihf awG;ac: ,lqcsufwpfcsKdUudk acwfrD a0zefqef;ppf
onhf tjrifjzifh aMumif;usKd;udk azmfxkwfNyD; okH;oyfcsufrsm; yg&Sd
onf/ orm;½dk;us tjrifrS cGJxGufNyD; acwfrD qef;opfaom
tawG;tjrifrsm;jzihf ordkif;jzpfpOftay: csOf;uyfonf/ ,if;odYk
aom avhvmqef;ppfrIrsKd;rSm jrefrmEdkifiH Ak'¨bmomqdkdif&m pmay
wGifvnf; &Sdoifhonfom jzpfonf/ txl;ojzihf Ak'¨omoemqdkif
 
n t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bmomjyefol\ rdwfqufpum; #
&m wuúodkvfrsm;ü tvm;wl okawoeusrf;pmrsKd; a&;om; jyKpk a'gufwm 0gvfydkvm &m[kvmu ]]Ak'¨&Sifawmfjrwfonf
oihfonf/ þusrf;ü azmfjyonhf xl;jcm;onhf tawG;tjrif wpf pMu0aw;rif;üvnf; Ak'¨jzpfvmrnfh yk*¾KdvfuJokdY vu©Pm 32
csKdUudk jrefrmpmzwf y&dowfrsm;? txl;ojzihf t*Fvdyfpmayudk yg; yg&SdaMumif;ESihf Ak'¨udka&m pMu0aw;rif;udkyg apwDwnfxdkuf
zwftm; enf;awmfrlMuonhf jrefrmEdkifiHu q&mawmf oHCm aMumif; a[mawmfrlonf/ ,if;,lqcsufudk tajccHíyif ]tEk
awmfrsm; zwfrdNyD; jiif;qdak csyonhf odkYr[kwf oabmwlvufcH Zmemrd bdu©a0 &mZleH tEk0wådwkH = bk&ifrif;wdkY\ tvdkodkY
onhf tvm;wl okawoepmwrf;rsm; xGef;awmufvmap&ef vdkufpdrfhaomiSm cGihfjyK\}[k bk&if;rif;wdkYudk OD;pm;ay;ívnf;
arQmfvihfcsufjzihf þusrf;udk jrefrmjyefqdk jzpfoGm;ygonf/  a[mawmfrlonf}}[k rSwfcsufay;onf/
þusrf;ü a'gufwm 0gvfydkvm &m[kvm\ okH;oyfcsufrsm; odkY&mwGif ynm&Sif &m[kvmtaejzihf t|uxmusrf;rsm;\
rSm &J&ihfNyD; ajymifajrmufonf/ ygVdrkwåu0dedpä, (ygVdawmfü tqdkudk rsm;pGm udk;um;ouJhodkY þae&müvnf; t|uxmzGifhudk
rygonhf tqkH;tjzwfrsm;) jzpfay:vm&jcif;\ taMumif;&if;rSm aocsmpGm pdppfNyD; qdkoihfonf/ t|uxmü ]rif;wdkY\ tvdkodkY
at'D ig;&mpkESihf ,if;rwdkifrD tcsdefu EdkifiHa&;? vlrIa&;ESihf vdkufpdrfhaomiSm cGihfjyK\[lonf aemufodkY (wpfv) qkwfNyD;
&[ef;awmfrsm;\ aeYpOfb0 ajymif;vJvmrIt& jrwfAk'¨ ynwf 0gqdk 0guyf&mü &[ef;awmfrsm;rSm rnfonhf tusKd;qkwf,kwfrI
xm;onhf 0de,odum© yk'ftcsKdUudk abmiftwGif;rS vdr®myg;eyfpGm r&SdEdkifaomaMumihf rif;tvdkodkYvdkuf&ef cGifhjyKjcif;jzpf\/ odkYjzpfí
jyKjyif ajymif;vJvdkjcif;aMumihf jzpfaMumif; okH;oyfonf/ t| "r®ESifh nDaom udpörsKd;ü rif;tvdkodkY vkduf&rnf/ t"r®udpörsKd;
uxmusrf;wdkYü azmfjyonhf y&d,wåd? y#dywåd? y#da0"[laom jzpfvQifum; (bk&ifrif;rsm; tygt0if) rnfol\ tvdkodkYrQ vdkuf
omoemokH;&yfwGif y&d,wådonf omomemawmf\ rlv &if;jrpf zG,f rvdkacs (t"r®dau ye e uópd tEk0wådwAÁH? 0d-| 3?
jzpf\[laom "r®uxdu rax&fwdkY\ tqdkrSmvnf; 0gvfydkvm 150)} [k twdtus zGifhqdkcsuf&Sdonf/
\ tjrift& Ak'¨&Sifawmfjrwf\ rl&if;tmabmfESihf udkufnDjcif; þusrf;udk jyKpkoludk,fwdkifvnf; ax&0g' &[ef;awmf jzpf
r&Sdacs/ ,if;onf aeYpOfvlrIb0 vdktyfcsufaMumihf wdk;wuf í jrefrm ax&0g' Ak'¨0g'Dwpfa,muf taejzihfvnf; usrf;*ef
ajymif;vJoGm;onhf t,ltqjzpfaMumif; qdkonf/ vm pmom;rsm;ESihf tawG;tjrifrsm;tay: 0gvfydkvm &m[kvm
wpfzef &[EÅm[laom a0g[m&ESihf ywfoufí qef;ppfrI enf;wl cHpm;MunfhEdkifonf/ odkY&mwGif oabmwljcif; rwljcif;rSm
jyK&mwGif &[EÅmyk*¾Kdvf wpfyg;\ t&nftcsif;udk owfrSwfjcif; pmzwfol tay:wGifom rlwnfNyD; &m[kvm\ okH;oyfcsuf
rsm;rSm rlvt"dymÜ ,frS ajymif;vJjcif;? uGJvGJjcif;rsm; &SdykHudkvnf; rsm;tay: rdrdwdkYudk,fwdkif jyefvnfokH;oyf a0zef qef;ppfonhf
azmfjyonf/ xdkacwfu &[EÅmtcsKdUrSm bmoma&;ESihf trsKd;om; pmwrf;rsm; jyKpkwifjy&efom jzpfonf/
a&;&m t,lonf;rIrsm;yif &Sdao;aMumif; r[m0Hoü azmfjyonhf usrf;udk;rsm;ESihf ywfoufí tenf;i,f rSmzG,f&Sdygonf/
&[EÅm&Spfyg; taMumif;udk udk;um;NyD; oufaojyxm;onf/ ,if; 0gvfydkvm &m[kvm udk;um;cJhonhf ygVdawmfESihf t|uxm usrf;
azmfjycsufrSm rl&if;ygVdawmf t|uxmusrf;wdkYü azmfjyonhf rsm;rSm oD[dkVfrljzpfojzihf ,if;wdkYudk yd#uwfokH;ykH pD'D½Grf (*dktif
&[EÅm t&Sifjrwfrsm;ESihf vkH;0 jcm;em;aMumif; jyqdkonf/ odkYjzihf umrl) jrefrmbmom pmrsufESmjzihf jyefvnf wdkufqdkifay;xm;
at'Dig;&mpku oD[dkVf&[EÅm[lonf rnfodkY oabm&SdaMumif;
ygonf/ oD[dkVfrlom&SdNyD; jrefrmrl &Sm;yg; odkYr[kwf rawGUzl;onhf
okH;oyfcsufrSm pdwf0ifpm;zG,f aumif;onf/
4 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
uREkfyftaejzihf þusrf;pm us,fvGef;oGm;rnfudk pdk;&drf
ojzihf &Hzef&Hcg &nfñTef;csufrsm;ESihf erlemykHpHrsm;udk jzpfEdkiforQ
tusOf;rQudkom azmfjyygonf/ odkYwap tcsKdUae&mrsm;ü &mpkESpf
aygif; rsm;pGmtvGefu rwljcm;em;onhf NrdKUjy,Ofaus;rItwGif;
aexdkifcJhMuaom vlrsKd;wpfrsKd;\b0udk em;vnfNyD; ESpfoufrI usrf;jyKol\ trSmpm
twGuf vkdtyfonhf tydkif;tjcm;wpfckudk pmzwfol\ pdwfxJü
zefwD;ay;vdkonhf txl;&nf½G,fcsufjzihf tawmftwef &Snfvsm; urÇmhAk'¨bmom EdkifiHrsm;twGif; oD&dvuFmEdkifiHu &,lxm;aom
onhf 0w¬Kjzpf&yfrsm;udk azmfjyygonf/ xif&Sm;onhf tcef;u@onf &Sif;vif;NyD; em;vnfvG,fonhf
þusrf;ü rMumcPyif 0dquf (ygVd a0omc)? 0ofpf (ygVd oD&dvuFm Ak'¨bmomordkif;usrf;wpfapmif vdktyfcsufudk wdk;jrifh
0ó)? ayg, (ygVd Oaygox)? twqDvf (ygVd t|*FoDv)? aponf/ odkY&mwGif ordkif;OD;tprSonf ,aeYacwfxd ordkif;pOf
aAm (ygVd aAm"d)? yD&dwf (ygVd y&dwå)? 'ga*gb (ygVd apwd,) wpfavQmufvkH;rSm usrf;pmtkyfwpftkyfwnf;jzihf azmfjy&ef rjzpf
ponhf oD&dvuFma0g[m&rsm;udk okH;EIef;xm;ygonf/ taMumif; Edkifavmufatmif us,f0ef;onf/
rl ,if;a0g[m&rsm;rSm tjynfjynfqdkif&m Ak'¨bmom txl;a0g Ak'¨0g'tpydkif;acwfudkyif a0zefqef;ppf odkYr[kwf jynhfjynhf
[m&rsm;tjzpf 0ifa&muf ae&m,lxm;NyD; jzpfaomaMumihfwnf;/ pkHpkH avhvmEdkifrnf r[kwfacs/ a'gufwm t'du&rf (Dr. E.W.
tdyfcsf urf; (H. Kern) udk,fwdkifyif apwd,ESifh pwly a0g[m& Adikaram)\ ]at'D 5 &mpk ygVdbmom t|uxmusrf;rsm;ü
rsm;twGuf 'ga*gb[laom a0g[m&udk okH;pGJcJhonf/ (Manual of azmfjyonhf oD&dvuFm Ak'¨bmomtajctaeusrf;}onfom þ
Indian Buddhism, pp. 91-92)/ zm[D[ef\c&D;pOfusrf;udk bm ordkif;e,fy,fwGif okawoeqefqef a&;om;xm;onfh ,ck
omjyefcJhol a*s v*f*sD (J. Legge) onf r[marm*¾v’m,e [l tcsdefxd wpfckwnf;aom usrf;jzpfonf/ odkY&mwGif ,if;usrf;ü
aom tqifhjrifhtoHxGuftpm; rk*vef[laom ½dk;½dk; oD&dvuFm azmfjyxm;csuft&qdkvQif ,if;usrf;rSm Ak'¨0g' usqif;oGm;rIESifh
a0g[m&udk okH;pGJNyD; ]þAk'¨om0u\ oD&dvuFmtrnf rk*vef pm&dwå ysufjym;oGm;rItay: oHa0*jzpfyGm;ol Oyoumwpf
[laom a0g[m&rSm ydkrdk toHxGuf& vG,fulonf} (p. 44, n.4)[k a,muf\ oabmxm;udk azmfjyonf/ þusrf;\ oabmxm;
qdkcJhonf/ odkYjzpfí oD&dvuFmokH; Ak'¨bmoma0g[m& trsm;pk cH,lcsufESihf bmom&yftay: csOf;uyfykHwdkYrSm ,if;usrf;ESihf wpf
rSm ygVdouúw a0g[mrsm;xuf ydkrdktoHxGuf& vG,fulonf/ rsKd;wpfzkH jcm;em;onf/
vef'ef ygVdawmftoif;rS xkwaf 0onhf ygVdusrf;pm ig;ck a'gufwm t'du&rf\ usrf;pmonf at'D 5 &mpkwdkif
ajcmufckrSwpfyg; þusrf;ü tokH;jyKonhf usefygVdusrf;rsm;rSm atmifomazmfjyNyD; tcsuftvufrsm;ESifh ywfoufí ygVdbm
oD[dkVfrl ygVdusrf;rsm; jzpfMuonf/ om t|uxmusrf;rsm;udk rSDjirf;jyKonf/ þusrf;pmürl acwf
uREfkfyf\q&mjzpfol oD&dvuFmwuúodkvf? ygVdXme ygarmu© tydkif;tjcm; ydkrdkus,fjyefYNyD; &Edkifoa½GU taxmuftxm; tm;
*sDyD rmvmvmaqau&tm; uREkfyftay: ulnDrItm;vkH; t vkH;eD;yg;rS tcsuftvufrsm;udk azmfjyonf/
wGuf aus;Zl;pum;udk xkwfazmfajymqdk&ef cufcJavmufatmif ed'gef;ydkif;wGif þusrf;pmü tokH;jyKxm;onhf taxmuf t
yif aus;Zl; BuD;rm;ygonf/ þusrf;ü azmfjyonhf tcsuf t xm; &if;jrpfusrf;rsm;udk tusOf;csKyf jyefvSef okH;oyfxm;onf/
2 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;jyKol\trSmpm 3
&if;jrpfusrf; trsm;pkudk a&S;OD;ynm&Sifrsm;u tao;pdwf a0 aMumif Oygoumrsm;\ bmoma&;b0aemufcHtjzpf pD;yGm;a&;
zefokH;oyfxm;NyD;jzpfí uREkfyftaejzihf vuf&Sd&nf½G,fcsufESihf ESihf vlrIa&;ZmwfckHrS ¤if;wdkY\vlrIb0taMumif;udk azmfjyonf/
oufqkdifonfh tcsuftvuf tenf;i,frQudkom okH;oyfyg tcef;q,fhajcmuf wpfckvkH;jzihf xif&Sm;vmonhf Ak'¨w&m;awmf
onf/ odkYwap a&S;OD;ynm&Sifrsm;taejzihf o[ó0w¬KESihf &o \ ta&;BuD; tpdwftydkif;wpfck jzpfvmonhf bmoma&;
0g[deD ESpfusrf;? txl;ojzifh ,cktcsdefxd* ykHrESdyf&ao;onhf taqmifta,mifrsm;? tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm;taMumif;
o[ó0w¬Kusrf;udk avhvmqef;ppfrI rjyKxm;aomaMumihf xdk udk azmfjyonf/ a&S;acwf oD&dvuFm\ ynma&;ESihfywfoufí
ESpfusrf;ESihfywfoufí ydkrdk&Snfvsm;pGm azmfjy&efvdkygonf/ tenf; i,frQomod&NyD; wpfpkHwpf&m a&;om;csufrsm; rawGU&
yxr tcef;okH;ckwGif Ak'0¨ g'c&D;pwifcJh&m taomurif;\ acs/ aemufqkH;cef;ü a&S;a[mif;oD[dkVf\ avmuD avmukwå&m
tdE´d,EdkifiHESihf oD&dvuFmEdkifiHodkY Ak'¨0g'ysHUESHYvmykH aemufcHordkif; ynma&; pepftaMumif;udk BudK;pm;í aqG;aEG;xm;onf/ aemuf
udk azmfjyonf/ ,if;aemuf tcef;av;wGif oD&dvuFmEdkifiHü qufwGJtjzpf oD&dvuFm Ak'¨bmomordkif;wGif ta&;BuD;onhf
Ak'¨0g'tajcusoGm;ykHESihf tcef;ig;wGif Ak'¨0g'onf EdkifiHawmf\ tcef; wpfcktjzpfyg0ifonhf r[m0d[m&[laom a0g[m&udk
bmomw&m; vsifjrefpGm jzpfomG ;ykHwdkYudk azmfjyonf/ tcef; &Sif;vif; &ef aqmif;yg;wdk wpfyk'fudk xnhfoGif;xm;onf/
ajcmufESifh ckepfwdkYü avhvmaeqJ acwftydkif;tjcm;twGif; Ak'¨ oD&dvuFm r[m,meAk'¨bmomtaMumif;udkrl BuKH&mtcef;
0g' twuftusjzpfykHrsm;odkY pmzwfoltm; cyfokwfokwf qGJac: rsm;ü Mum;ñSyf taMumif;t&mtjzpfom aqG;aEG;ygonf/ odkY&m
oGm;onf/ tcef;&SpfESihfudk;wGif Ak'¨0g',Ofaus;rI\ wnf&mjzpf wGif oD&dvuFmodyÜH*sme,f Ceylon Journal of Science, Section G,
onhf bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;ESihf ywfoufí zGJUpnf;ykHoGifjyif? Vol. II wGif a'gufwm tufpf y&e0dwe (Dr. S. Paranavitana)
avmuDa&;udpörsm;ESihf tkyfcsKyfykHrsm;udk ½IaxmifhrsKd;pkHrS aqG;aEG; yk*¾Kdvfu tvGefjynhfpkH aumif;rGefonhf ]oD[dkVfr[m,meAk'¨0g'}
xm;onf/ Ak'¨0g'ordkif;ESihf Ak', ¨ Ofaus;rI wdk;wufcJhonhf bkef; aqmif;yg;jzihf azmfjyxm;NyD;jzpfí oD&dvuFm r[m,meAk'¨0g'
BuD;ausmif;b0tay: ½IaxmifhokH;rsKd;udk tcef;okH;ck cGJjcm;í azmf ESifhywfoufí oD;jcm;tcef;wpfck xnhfoGif;azmfjy&efrl uREfkyf
jyonf - tcef;wpfq,fjzihf &mpkESpfrsm; wpfavQmufvkH; vlrI wrifoufouf csefxm;cJhonf/
a&; pD;yGm;a&; vTrf;rdk;rIrsKd;pkHatmufwGif Ak'¨0g'\ wdk;wufrIjzpf þusrf;wGif pmaytEkynmESifh ywfoufí oD;oefY tcef;
pOfudk qef;ppfNyD;? tcef;wpfq,fhwpfjzihf Ak'¨0g'\ ykHrSefaqmif zGJUí azmfjyxm;jcif; rjyKay/ ,if;taMumif;t&mESifh ywfoufí
½GufpOfudk okH;oyfvsuf? tcef;q,fhESpfwGif Ak'¨0g'&Sd a&S;a[mif; a&;om;xm;csuf rsm;pGm &SdNyD;jzpfonf/ ykHpHtm;jzihf a'gufwm
oljrwfusihfpOf0g' jzpfay:vmykHudk aqG;aEG;onf/ tcef;q,fhokH; rmvmvmaqau&\ ]oD[dkVfygVdpmayusrf;} jzpfonf/ odkYwap
wGif a&S;acwfoD[kdVfü &[EÅmrsm;tjzpf &nfñTef;jcif;cH&onhf owfrSwfacwf tydkif;tjcm;twGif; pmaywdk;wufrItaMumif;
olawmfpif &[ef;awmfrsm;\ ta&;ygrIudk BudK;pm; azmfxkwf jyqdkoihfonhf tcsuftvuftcsKdUudkrl &if;jrpfusrf;rsm; aqG;aEG;
onf/ tcef;q,fhav;jzihf tcef;q,fhig;wGif wifjyrnhf vl0wf rItcef;? bkef;BuD;ausmif;b0ESihf ynma&; tcef;rsm;ü tusOf;rQ
azmfjyygonf/ xdkYtwlyif tEkynmtaMumif;udk oD;oefYazmf
* rjyaomfvnf; oufqdkifonhf ae&mrsm;ü &nfñTef;azmfjycsufrsm;
1959 – ckESpf? (oD[dkVftu©&mjzihf) atyD Ak'¨'wårax&f wnf;jzwfxkwf
a0onhf tcsdefrwdkifrDtxd (udk &nf½G,fonf)/ udk awGU&rnfjzpfonf/
usrf;jyKol\trSmpm 5
vufwdkif;yif q&m\ *½kwpdkuf Munfh½Ijcif;rS rvGwfEdkifay/ ok
awoe tawGUtBuKHESihf pmayESHYpyfonhf q&m a'gufwm rm
vmvm aqau&ESihf twlwuGaqmif½Gufjcif;rSm ESpfoufzG,f
aumif;NyD; tusKd;&Sdaom pnf;urf;wpf&yfvnf; jzpfonf/
rdwfaqG &[ef;okH;yg;jzpfMuonfh (1) 0de,jyóemrsm;pGm
ESihf ywfoufí wefzdk;&Sdonhf aqG;aEG;rIrsm;jzihf uREkfyftm; ulnD
cJhonhf uG,fvGefol wdyd#ump&d, ['dy@v0dZÆmvuFm& 'kwd
, ausmif;tkyf ynmavmurax&f (2) ygVdbmomESifhpmay t
xl;ojzihf tzGifhusrf;rsm;qdkif&mwGif us,fajymonhf A[kkokwjzihf
uREkfyftm; ulnDcJhonhf 'kwd,ausmif;tkyfESihf ñTefMum;a&;rSL;
,u©'ka0od&d ynm&mr rax&fESihf (3) us,f0ef;onhf jyóem
tcsKdUESihf ywfoufNyD; aqG;aEG;cGifhay;cJhonfh ,if;ausmif;wdkuf\
ausmif;tkyfBuD; wdyd#ump&d, aum#a[ae ynmudwådrax&f
wdkYtm; aus;Zl; txl;wifygonf/
uREkfyf\ usrf;pmESihf ywfoufNyD; rqGuwnf;u pdwf0ifpm;
cJhol oD[dkVfwuúodkvf t*FvdyfpmXme ygarmu© a'gufwm tD;
tufzf pD vl'dk0pfuf (Dr. E.F.C. Ludowyk)onf t*Fvdyfpm
ta&;tom;wGifomru tzdk;wefonhf wdkufwGef;csuf rsm;pGmudk
vnf; ay;cJhonf/ uREkfyftaejzihf ulnDrItm;vkH;twGuf yg
armu©BuD;udkvnf; aus;Zl;txl;wifygonf/ þusrf;pmESihf ywf
oufí a0zefaqG;aEG;rI rsm;pGmESihf tzdk;wef wdkufwGef;csuf
tcsKdUay;cJhol ordkif;ygarmu© a'gufwm tdyfcsf pD a&; (Dr. H.C.
Ray) tm;vnf; aus;Zl;pum; qdkygonf/
a&S;acwf oD[dkVfajrykHudk jyifqifay;ol rpöwm pD 'AsL edudk
vufpf (Mr. C.W. Nicholas)ESihf oD&dvuFm a&S;a[mif;okaw
oeXmeu wnf;jzwfxm;aom tEk&m"yk&NrdKU ajrykHudk tokH;jyK
cGifhay;onhftwGuf a&S;a[mif;okawoeXme? XmerSL;udkvnf;
aus;Zl;wifygonf/
þusrf;pm\ tu©&mpOftñTef;udk MuifempGm pDpOfay;ol
6 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
yJ&pfNrKdUom; trf *sdrf; bmx&ef Adkuefa' (M. Jean Bertrand ABBREVIATIONS
Bocande) tm; aus;Zl;wifygonf/ aemufqkH;taejzihf enf;rsKd;
CBhA Catubhnavartthakatha (Saratthasamuccaya)
pkHjzihf MuifempGm ulnDtMuHay;cJhol oD&dvuFma0g[m&tbd"mef CJSc Ceylon Journal of Seience.
t,f'DwmcsKyf rpöwm *sLvD,yfpf 'D vefem'dkvDESifh þusrf;pm DhAG Dhampiya-Atuva-Gatapadaya
DPPN Dictionary of Pali Proper Names by G/)/ Malalasekera.
xGufay:vmatmif zefwD;cJhonhf a'[d0gvc½dkif? ae'drvNrdKU EHBC Early History of Buddhism in Ceylon
Ak'¨,Ofaus;rIXmewdkYtm; aus;Zl;wifygonf/ ERE Encyclopaedia of Religion and Ethics.
EZ. Epigraphia Zeylanics.
Fa Hein A Record of Buddhist Kingdoms: An Account of the
0gvfydkvm &m[kvm Chinese Monk Fa Hien of his Travels in India and Ceylon
translated by J. Legge.
HBT. History of Buddhist Thought by E.J. Thomas.
"r®,xe r0x HIL. History of Indian Literature by M. Winternitz.
ygvDrefvrf; Hiuen Tsiang Buddhist Records of the Western World translated
from the Chinese of Hiuen Tsiang by Samuel Beal.
od&d Z,0ga'eyk&? aumhawNrKdU JAG. Jataka-Atuva Gatapadaya.
Mo*kwfv? 1993 ckESpf/ JRAS. (CB) Journal of the Royal Asiatic Society (Beylon Branch).
Manu Manusmrt
MIB Manual of Indian Buddhism by H. Kern.
Pjv. Pujavaliya
PLC Pali Literature of Cehlon by G.P. Malalasekera (1928)
RE. Rock Edicts of Asoka.
Rjv. Rajavaliya
RsvT. Rasavahini Tika
Sat.Br. Satapatha Brahmana
SBE Sacred Books of the East.
Shv Sahassavatthu.
UCR University of Ceylon Review.

jrefrm pmzwfy&dowfrsm;twGufjzpfí ygVdawmf t|uxm


usrf;ñTef; oauFwudk razmfjyawmhbJ t*Fvdyfbmom usrf;pm
rsm;ESihf jrefrmtu©&mjzihf ykHrESdyf&ao;aom ygVdusrf;pmtcsKdU\
twdkdrSwf oauFwrsm;udkom azmjfyygonf/ tcsKdUusrf;rsm;rSm
tjynhftpkH azmfjyí usrf;ñTef;oauFw azmfjy&ef rvdktyfaom
aMumihf csefxm;cJhygonf/
12 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
1
rsm;udk udk;um;csufrsm; awGU&onf /
'Dy0Hoyg taMumif;t&mrsm;onf jrwfAk'¨\jzpfawmfpOf
tusOf;? jrwfAk'¨ oD&dvuFmodkY a'opm&D <ua&mufykHESihf pNyD;
at'Dav;&mpk r[maoerif;vufxufwGif NyD;qkH;onf/ 'Dy0Ho
usrf;\ rajyjypfonhf bmompum;ESihf a&;[ef? o'´ga&;qdkif&m
xl;jcm;csufrsm;? xyfcgxyfcg jyqdkrIrsm;ESifh azmfjyykH tpDtpOf
rusrIwdkYonf pmzwfoltm; ,if;usrf;udk yk*¾Kdvfwpfa,mufu ed'gef;
tpOftwkdif; a&;om;onfr[kwfbJ oD[dkVfuRef; a'otoD;oD; usrf;udk;&if;jrpfrsm;
acwfumv tzkHzkHwGif aexkdifcJhMuonhf *gxmAE¨a&;zGJUrI ruRrf;
usifolwdkY\ xyfjznhf a&;om;csufrsm;tjzpf ,kHMunfaponf/ þusrf;pm tajcjyKcJhonhf t"du&if;jrpfusrf;rsm;udk (ordkif;t&)
t&Sifr[mAk'¨aCmoonf ¤if;\ oreÅygom'dum 0de,| tkyfpkckepfrsKd; cGJjcm;Edkif&monf –
uxmü ordkif;qdkif&m ed'gef;udkazmfjy&mü 'Dy0Housrf;udk rSDjirf; 1/ ygVdawmfusrf;pmrsm;
2
jyKcJhaMumif; ygarmu© 0DvsH*dkif*gu ,lqcJhonf / odkY&mwGif ygVd 2/ taomu ausmufpmrsm;
t|uxm usrf;rsm;a&m 'Dy0Housrf;yg tokH;rsm; xif&Sm;onhf 3/ oD&dvuFm ausmufpmrsm;
&if;jrpfusrf;wpfckrS &,lcJhonf[q k dkrl ydkí rSefuefzG,f&Sdonf/ 4/ ygVdordkif;usrf;rsm;
ayg&mPuxmrsm;ESihf txl;razmfjyonhf tjcm;aom rl&if;usrf; 5/ ygVdbmom t|uxmusrf;rsm;
tcsKdUrS orEÅygom'dumü udk;um;cJhonhf *gxmtcsKdUrSm 'Dy0Ho 6/ tpOftvm Zmwf0w¬Krsm;ESihf
usrf;*gxmESihf tenf;i,fom uGJjym;onfudk awGU&onf / a&S;
3
7/ ygVd oD[dkVf taxGaxGusrf;pmrsm;
a[mif; oD[dkVfbmom t|uxmusrf;rsm;onf 'Dy0Housrf;\
udk;um;&m &if;jrpfusrf;rsm; jzpfaMumif; rSef;qEdkif&monf/ 1/ ygVd awmf usrf;pmrsm;
4
r[m0Housrf; - yxrydkif; (tcef; 1 rS tcef; 37 \ ygVdtzGifhESihf tjcm;usrf;rsm;wGif azmfjyonhftwkdif; Ak'¨bmom
*gxmtrSwf 50 xd)udk at'D ig;&mpk cefYu tEk&m"yk&NrdKU? 'DC taMumif; txl;ojzihf oHCmawmfrsm;taMumif; ½IaxmihfrsKd;pkHrS
aqG;aEG;&mü "r®0de,qdkif&m usrf;pmrsm;\ tultnDudk ,if;
1
0d-| 1? 56/ tbd-| 3? 107/ wdkY\ ordkif;qdkif&m wdk;wufrIudk ajc&mcH&ef vdktyfonhf ae&m
2
*dkif*g? r[m0Ho (t*Fvdfyf) bmmomjyef? ed'gef;? pm-11/ wdkif;rS &,lonf/ tdE´d,ESifh oD&dvuFm Ak'¨bmom\ tapmydkif;
3
'Dy0Ho tcef; 12? 35-39 *gxmESihf 0d-| 1? pm- 41 vm *gxmrsm;ESihf &mpkESpfrsm;twGif; ygVdawmfusrf;pmrsm; wdk;yGm;rIudk oufaojy
'Dy0Ho tcef; 4? 50-51 *gxmrsm;/ 0d-| 1? pm- 19-20 *gxmrsm;udk &ef taxmuftxm; &Sdaomfvnf; ,if;wdkY\ wdk;wufrIrSm uefY
EIdif;,SOfMunfhyg/ oufcsuf&SdNyD; aemufqkH; t&Sifr[mAk'¨aCmo rax&fu oD[dkVf
4
ygarmu© *dkif*gESihf tjcm;rsm;pGmaom ynm&Sifrsm;u a,bk,stm;jzihf bmom ygVdawmf tzGifhusrf;rsm;udk ygVdbmomodkY jyefqdkvdkuf
tcef; 1 rS tcef; 37 *gxmtrSwf 50 xdudkomvQif r[m0Husrf; t
10 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 11
csdef at'Dig;&mpkwGif ygVdawmfusrf;rsm;rSm pepfwus pDpOfNyD; pwif awGU&Sd&onf/ bmoma&;qdkif&m ulnDyHhydk;rItjzpf aiGaMu;
jzpfaMumif; oHo,jzpf&ef taMumif;r&Sdacs/ tyfESHrIrsm;udk ig;&m;pk aemufydkif;rSom awGU&Sd&onf/
bkef;BuD;ausmif;rsm;ESihf a'oqdkif&m tpkd;&tkyfcsKyfa&;? Oy
2/ taomuausmufpmrsm; a'ESihf xkH;pHrsm;uJhodkYaom udpörsm;ESihf oufqdkifonhf &Snfvsm;NyD;
taomuausmufpmrsm;onf bDpDokH;&mpk tdE´d,\ vlrIa&;ESihf wefzdk;&Sdaom ausmufxGif; ta&;tom;rsm;udk at'Dudk;&mpk
bmoma&;b0 jyefvnfwnfaqmufjcif;ESifhywfoufí av;pm; aemufydkif;ü awGU&onf/
&aom tcsuftvuftwGuf aus;Zl;wifxdkufonhf taxmuf ausmufxGif;pmrsm;onf xkH;pHtwdkif;yif ,if;acwfu
txm;rsm;jzpfvsuf ,if;ausmufpmrsm;udk þusrf;ü tdE´d, yk*¾Kdvfrsm;ESihf vkyfaqmifcsufrsm;udk azmfjyygu wefzdk;t&SdqkH;
aemufcHordkif;udk azmfjy&mwGif us,fjyefYpGm tokH;jyKxm;onf/ orkdif;qdkif&m &if;jrpfrsm; jzpfMuonf/ odkYwap ausmufpmrsm;
wGif twdwfjzpf&yfrsm;udk jyqdkaomtcgürl xdkrSwfwrf;rsm;\
3/ oD&dvuFm ausmufpmrsm; ta&;ygrIrSm &mZ0ifusrf;rsm;xufydkí ta&;rygawmhacs/ q,f
bDpDokH;&mpk Ak'¨0g' a&muf&SdvmNyD;aemufrSom oDd[dkVfuRef;ü pm &mpk rwdkifrDausmufpmrsm;ü q,fhESpf&mpkausmufpmrsm;wGif t
ayta&;tom; rSwfwrf;rsm;udk awGU&onf/ ,if;wkdYteuf & awGUrsm;onhf pum;wefqmqifí a&;om;rIrsKd;udk awGU&onf/
[ef;awmfrsm; aexdkifp&mtjzpf tokH;jyKaom*l0&Sd a&oa&muf &mpkESpf apmapmydkif;umv tvGefwdkawmif;aom ausmuf
pGef;rsm; (Drip-ledges) atmufwGif a&;xGif;xm;aom pmwrf; pmrsm;rSmyif taMumif;t&m tm;avsmfpGm pum;vkH;wpfvkH; odkY
rsm;ü awGU&onhf tapmqkH; rSwfwrf;rsm;onf bDpD 3 &mpk odkY r[kwf 0guswpfaMumif;yifjzpfap tzdk;wef owif;tcsuf t
r[kwf 2 &mpkcefYtxd a&S;usonf/ vufrsm; yg0ifouJhodkY &mpkESpfaESmif;ydkif;umv ausmufpm&Snf
c&pfESpfrwkdifrD awGU&onhf xdkrSwfwrf;rsm;rSm a,bk,s rsm;üvnf; ordkif;tcsuftvuf tajrmuftjrm;udk ay;xm;
tm;jzifh ]þrnfþrnfaom*ludk oHCmtm; vª'gef;\}[k azmfjy onf/ a&S;acwf oD[dkVfausmufpmrsm;ü tpdk;&ydkif;qdkif&mESifh
1
onhf ykHaouJhodkY tvGefwdkawmif;aom vª'gef;rIjy a&;rSwfcsuf yk*¾Kdvfa&;qdkif&m rSwfwrf;rsm; yg0ifonf/
rsm; jzpfMuonf/
a&avSmifuef? wl;ajrmif;ESihf v,fuGif;rsm;rS&onfh 0ifaiG 4/ ygVdordkif;usrf;rsm;
rsm;? a&rS &onhftcGefrsm;? &[ef;oHCmESihf bkef;BuD;ausmif;rsm; 'Dy0Housrf;onf ,aeYwdkifwnf&Sdao;onhf a&S;tusqkH; oD&d
udk xdef;odrf;apmihfa&Smuf&ef tjcm;0ifaiGrsm;tm; ay;tyfrIudk vuFmordkif;usrf;jzpfonf/ 'Dy0Housrf;\ ,aeYacwfykHpHusrf;udk
rSwfwrf;wifonfh ausmufxGif; ta&;tom;rsm;udk at'Dyxr at'Dav;&mpk vuf&m[k ,cktcg oabmwlMuonf/ at'D
&mpk aemufydkif;wGif awGU&onf/ ,if;rSwfwrf;rsm;ü bkef;BuD; ig;&mpk tpydkif;wGif a&;om;cJhonfh t&Sifr[mAk'¨aCmo\ t|
ausmif;wkdufrsm; wnfaqmufrIESihf jyKjyifrIrsm; taMumif;udk uxm usrf;rsm;ü 'Dy0HotrnfESifh ,if; 'Dy0Housrf;rS *gxm
rMumcP awGU&onf/
bmoma&; &nf½G,fcsuftrsKd;rsKd;twGuf ulnDyHhydk;rIykHpHwpfck 1
oD[dkVfausmufxGif; rSwfwrf;tm;vkH;udk r&Edkifawmhacs/ þusrf;ü twGJ
tjzpf pyg;ESifh tjcm;oD;ESHwdk;rsm; ay;tyfrIudk at'D av;&mpkrS 1 rS 4 xd ykHESdyfxm;aom ausmufpmrsm;udkom tokH;jyKxm;ygonf/
16 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 13
1
yg&Sdonfh avmuDa&;&m ordkif;aMumif;onf bmoma&;ordkif;udk oE´aoemywd\ausmif;wdkufü oDwif;okH;cJhaom r[memrac:
2
avmuf tom;ray;acs/ (ordkif;q&m) um&fef u ,if;ordkif; onhf rax&fwpfyg; a&;om;cJhaMumif; od&onf/ 'kwd,ydkif;
usrf;rsm;onf oD&dvuFm Ak'¨bmomordkif;twGuf tvGefta&; (tcef; 37? *gxm 51 rS tcef; 49 txd)udk at'D 13 &mpkwGif
ygrIESihfywfoufí txl; todtrSwfjyKxdkufaMumif; qdkcJhonf/ t&Sif"r®udwådrax&f a&;om;onf/ aygvkEé½k0NrdKUwGif jzpfzG,&f Sd
3
ygarmu© *dkif*gu ,if;ordkif;usrf;ESpfapmiftm; orkdif; &if;jrpf onf/ þusrf;ü r[m0Ho\ tjcm;tydkif;rsm;udk &Hzef&Hcg udk;
4
usrf;rsm;tjzpf owdrloihfaMumif; ,lqonf / um;aomfvnf; usrf;tprS tcef; 52 txdaom tpdwftydkif;
r[m0Ho\tzGifhusrf;onf r[m0Ho#Dumtjzpf vlodrsm; udkomvQif t"duESifh cyfrsm;rsm; tokH;jyKxm;onf/
aomfvnf; ,if;trnfjzihf usrf;jyKq&mu rnfonhfae&mwGifrSm
ac:a0:jcif;rjyKacs/ usrf;jyKyk*¾Kdvf\ udk,fydkiftrnfrSm 0How¬ jzpf ,lqMuonf/ ,if;usrf;\ useftpdwftydkif;rsm;udk *dkif*gu ESpfwGJ
yumodeD jzpfNyD; &Sif;jyacgif;pOfrSm yZÆ ya'g½k 0Ho0PÖem jzpf cGJí wnf;jzwf bmomjyefxm;onfhtwdkif; ¤if;wdkYu plV0Housrf;[k
onf/ usrf;jyKyk*¾KdvfrSm tpOftvmt& r[memr (r[m0Ho ac:a0:Muonf/ odkY&mwGif ,if;odkY ydkif;jcm;owfrSwfjcif;ESihf ywfouf
usrf;jyK r[kwfol) rax&fwpfyg; a&;om;cJhaMumif; ,kHMunfMu í taMumif;wpfpkHwpf&m &SdykHr&acs/ *dkif*gu (plV0Ho twGJ 1? ed'gef;
pmrsufESm 1 wGif) tydkif; 2 ESihf 3 udk trnfay;&mü ñSdonhftaejzihf
onf/ vef'efygVawmftoif; (Pali Text Society)twGuf ,if; r[m0Ho tcef; 99 ? *gxm 76 tm; plV0Hotjzpf &nfñTef;xm;onf/
usrf;udk wnf;jzwfay;cJhol rmvmvmaqau&u r[m0Ho#D odkYwap ,if;azmfjycsufrSm caemfceJYEdkifvGef;onf/ ,if;onf ]tpOf
5
umudk at'D 8 &mpkESihf 9 &mpkcefY[k ,lqcJhonf / r[m0Ho#D tquf}ESifh ordkif;usrf;r[kwf[laom t"dyÜm,fjzihf ]r[m&mZm tpOf
umonf a&S;a[mif; oD[dkVft|uxm? tpOftvmpum; (ayg tquf}(r[m0Ho)ESihf ]plV&mZmtpOftquf}(plV0Ho)udk &nf½G,fonf/
&mP)? Owå&0d[m&t|uxm? 0de,|uxm? 'Dy0Ho|uxm? ,if;tcef; *gxmtrSwf 78 wGif ]r[m0HoH ed|dwH} [kyif qdkonf/
oDrm|uxm? apwd,0Ho|uxm? r[maAm"d0Ho|uxm? r[m0Housrf;jyKq&mrsm;onf r[m0Ho plV0Ho[k cGJjcm;owfrSwf
jcif;rjyKcJhMuay/ ¤if;wdkYonf usrf;pmwpfckvkH;wGif tcef;toD;oD;\ ed*kH;
o[ó0w¬Kt|uxm? *P²dy'0PÖemuJhodkYaom &if;jrpfusrf; ü ykHaoazmfjyonfhpmaMumif;t& ,if;usr;f wpfusrf;vkH;udk tprStqkH;
rsm;rS tav;*½kjyKxdkufonhf tcsuftvufopf trsm;tjym;udk wkdif r[m0Ho[kyif trnfay;cJhMuonf/ cGJjcm;ac:a0:&ef pwifcJhMu
&,lcJhaMumif; uREfkyfwdkY em;vnf&onf/ aemufqkH;azmfjycsufrSm olrsm;rSm edum,o*F[usrf;ESihf &mZm0vd, usrf;jyKyk*¾Kdvf rsm;uJhodkY
r[m0Hovm cufcJonhf pum;vkH;rsm;ESihf 0gusrsm;udk tusOf; aom aESmif;acwf usrf;jyKyk*¾Kdvfrsm;om jzpfMuonf/ qef;onfrSm edum
,o*F[usrf;jyKq&monfyif *dkif*g cGJjcm;owfrSwfcJhonhf plV0Housrf;
1
rS tcef; 37 \ *gxm trSwf 75 udk r[m0Housrf;[k (edum,? pm-
þusrf;? pm 329 udk ½Iyg/ 13) udk;um;cJhjcif;jzpfonf/ edum,o*F[usrf;jyKq&monf tcef; 37
2

3
Manual of Indian Buddhism by Kern, p 9. udk r[m0Housrf;ü xnfhoGif;cJhovm; qdkonfudkrl uREkfyfwdkY rod&ay/
*dkif*g\ r[m0Hot*Fvdyfbmomjyefed'gef;? pm – 9/ þusrf;ü tcef; 1 rS tcef; 101 txd r[m&mZ0ifwpfckvkH;udk
4
tao;pdwfrsm;udk Geiger \ 'Dy0HoESihf r[m0Ho? B.C. Law \ On the ,if;\usrf;jyKq&mwdkY rSnfhac:cJhonfhtwdkif; r[m0Ho[kyifac:a0:
Chronicles of Ceylon usrf;rsm;udk ½Iyg/ xm;onf/ udkvHbdkNrdKUu ykHESdyfonhf pmtkyfüvnf; wpftyk fvkH;udk r[m
5
r[m0Ho#Dum ed'gef;? pm- 109/ 0Ho[kyif rSnhfac:onf/
1
r[m0Ho#Dum ac: 0How¬yÜumoeD? pm – 687/
14 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 15

r[m0Husrf;um; &if;jrpfusrf; rsm;pGmudk tajccHonf/ usrf; r[m0Housrf;onf uAsmAE¨ESihf pdwful;rsm;jzihf rGrf;rH csJU
\tpqkH; (tcef; 1? *gxm2) wGif t&Sifr[memrrax&fu um; xm;aomfvnf; usrf;jyKyk*¾Kdvfrsm;onf &Edkifonhf udk;um;
a&S;q&m (ayg&mP)wdkY a&;om;NyD; xyfcgxyfcg jyqdkrIrsm; rvdk usrf;rsm;twdkif; tvGefopöm&SdpGm a&;om;xm;onf/ rl&if;usrf;
tyfbJ tus,fcsJUum;csufrsm;uJhodkYaom rSm;,Gif;rIrsm; yg&Sdonhf wdkYü azmfjyonhf tao;pdwf tcsuftvufrsm;udk r[m0Hoü
1
tvm;wl usrf;wpfapmif&SdaMumif; azmfjyonf/ ,if;usrf;rSm tvGef *½kwpdkuf xnhfoGif;azmfjyonf / &if;jrpfusrf;rsm;wGif
2
vuf&Sd 'Dy0Husrf;jzpfap tjcm;usrf; wpfckjzpfap 'Dy0Hoonf rygonfh tcsuftcsKdUudkyif azmfjyonfrSm aocsmonf /
r[m0Housrf;jyKq&m\ rSDjirf;usrf; wpfcktjzpf oHo, rjzpf r[m0Ho yxrydkif;usrf;jyKyk*¾Kdvf\ bufrvdkuf rQwrIum;
oihfacs/ wpfzef t&Sifr[memronf tpOftvmajymqdkonfwdkY pHwifavmufonf/ usrf;jyKyk*¾Kdvfonf EdkifiHjcm;om; wrDvfvlrsKd;
(okwdawm p tm*wH)udkvnf; xnfhoGif;cJhonf/ tkyfcsKyfolrsm;udkyif EdkifiHjcm;om;rsm; jzpfvihfupm; tu,fí
ta&;ygonhf ukodkvftrsKd;rsKd; taMumif;udk a&;om;xm; ¤if;wdkYtaejzihf trSefwu,f aumif;rGefolrsm;jzpfvQif rQw
1
onf h ]ukodkvfpmtkyf} (yknaygw¬u)[k ac:onhf bk&ihfrdom;pk aumif;rGefaMumif; jyqdkcJhonf/ wrDvf tmPmodrf;olrsm; jzpf
rsm;ESihf <u,f0olrsm;\tdrfü odrf;qnf;xm;aom tjcm;rSwf Muonfh aoeESihf *kwådu yk*¾KdvfESpfa,mufudk "r®ESifhtnD tkyf
3
wrf;rsm;vnf; &Sdao;onf/ ,if;rSwfwrf;rsm;ü trsm;pkrSm csKyfolrsm;jzpfaMumif; azmfjyonf / oD&dvuFmxD;eef;udk vuf
ausmif;wdkuf? apwD? a&uefESihf wl;ajrmif;rsm; ponfESihf tjcm; eufjzihf tEdkifodrf;,lcJhonfh apmVwdkif;om; {Vm&rif;om;rSmrl
rsm;pGmaom bk&ifESihf rª;rwfrsm;\ tvª'gea&;&m aqmif½GufrI vlBudKuf rrsm;cJhacs/ odkY&mwGif r[memrax&fu xdkrif;om;
2
rsm;udk tajcjyKMuonf / 'kwd, 'yÜKv [kvnf;ac:aom yxr onf rQwNyD; pDrHcefYcGrJ IwGif bufrvdkufaMumif;ESihf jzpf&yfrsm;udk
4
O',bk&if (793-797 at'D)onf ¤if;\ qkH;jzwfcsufrsm;udk axmufjyNyD; erlemrsm; xkwfjyonf /
pmtkyfwGif a&;rSwfxm;apNyD; eef;awmfü vkHNcKHpGm odrf;qnf;xm; tcsKdUae&mrsm;wGif r[m0Hotm; ordkif;rSwfwrf;tjzpf,lq
3
aMumif; qdkonf / bk&iftcsKdU\ trdefYt& jyKpkxm;aom tpdk;& &efcJ,Of;onf/ r[m0Housrf;onf oD&dvuFmordkif;usrf;r[kwf
4
aqmif½Gufcsuf rSwfwrf;rsm;vnf; &SdMuonf / xdkYjyif 'gXm"mwk vQif ,if;onf oD&dvuFm Ak'¨0g'ordkif;usrf;tjzpf aocsmayguf
5 6
0Ho ? auo"mwk0Ho ESihf tvm;wl usrf;rsm;pGm uJhodkYaom qdkEkdifNyD; þoD&dvuFmAk'¨0g'ordkif;usrf;onf oD&dvuFmordkif;\
7
ordkif;qdkif&m a&S;OD; a&;om;csufrsm;vnf; &SdMuao;onf/ t"du tpdwftydkif;wpfcktjzpf ae&m,lonf/ 'Dy0Hoa&m r[m
0Hoyg ESpfusrf;vkH; Ak'¨0g'ordkif;rsm; jzpfMuonf/ ¤if;usrf;rsm;ü
1
þusrf; pmrsufESm 444 udk ½Iyg/ 1
2
Oyrm r[m0Ho? tcef; 32? 26 *gxm/ tcef; 38? 46 *gxm/ tcef; Oyrm r[m0Ho? tcef; 14? 17? 21? 24? 30/ tcef; 38? 59 *gxm/
79? 62 *gxm/ tcef; xlix ? 66-67 *gxmwdkYudk ½Iyg/
2
3
r[m0Ho? tcef; 59?20 *gxm/ r[m0Ho? tcef; 19? 44 *gxm/ *Pem, y&dapäa'g? ayg&maP[d e
4
,if;usrf;? tcef; 59? 7 *gxm/ bmodawm (ta&twGuf tydkif;tjcm;udk a&S;q&mwdkY azmjy rxm;yg)/
3
5
,if;usrf;? tcef; 37? 93 *gxm/ ,if; tcef; 21? 11 *gxm/
4
6
,if;usrf;? tcef; 39? 49 ESifh 56 *gxm/ ,if; tcef; 21? 14 *gxm/
7
þusrf;? pmrsufESm – 81? 85 udkvnf;½I/
20 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 17
1 1
'wGm taEÅ cD&,m*kH vbdwGm *wbdu©K0w¬Kapw¬ uaxwAÁH} csKyf &Sif;jycsufjzpfaMumif; xif&Sm;onf /
þae&mü tpwGif &&SdorQ tpm;tpmudk uav;rsm;tm;
ay;pGefYNyD; EdkY,m*kqGrf;udk &zdkYtwGuf xGufcGmoGm;aom &[ef; 5/ ygVdbmom t|uxmusrf;rsm;
0w¬Kudkvnf; azmfjyoihf\}/ at'D ig;&mpk tEk&m"yk&NrdKU r[m0d[m&ausmif;wkdufwGif a&;
,if;0w¬Kjzpf&yfrsm;udk azmfjyrxm;ojzihf ,cktcg ,if;wdkY om;onhf t&Sifr[mAk'¨aCmo\ ygVdawmftzGifhusrf;rsm;onf
udk ajc&mcHvdkuf&ef rvG,fulawmhacs/ odkYwap ,if;jzpf&yf bDpD 3 &mpkrS at'D 5 &mpktxd oD&dvuFm Ak'¨bmomordkif;udk
rsm;rSm t|uxmusrf;rsm;udk a&;om;pOfu ,aeYacwfwGif jyefvnf qef;ppfrItwGuf tm;xm;EdkifNyD; tqDtESpfjynfh0onhf
ajracG;ESihf pyspfoD;ykHjyifudk vltrsm; em;vnfouJhodkY xdkacwf tcsuftvuf &if;jrpfrsm;jzpfonf/ t&Sifr[mAk'¨aCm\ vkyf
2
u vltrsm; odvG,fonfrSm xif&Sm;onf / ief;rSm wnf;jzwfol bmomjyefyk*K¾ dvfjzpfaomfvnf; rdrdwm0efudk
jynhfpkHpGm aqmif½GufcJhykH&NyD; t&Sifjrwf\ wwfuRrf;rIESihf ta&;
6/ tpOftvm Zmwf0w¬Krsm; ygrIaMumihf t&Sifjrwftm; ,ckacwfwGif t|uxmusrf; tm;
3
o[ó0w¬Kt|uxm odkYr[kwf o[ó0w¬Kyu&P usrf; vkH; eD;yg;udk a&;om;cJholtjzpf ,lqcH&onf/ yd#uwfokH;ykH\
onf oD[dkVfwuúodkvfpmMunhfwdkufü "mwfykHrdwåL ESpftkyfESihf tzGifh t|uxmusrf;rsm;udk t&Sifr[dE´ oD&dvuFmodkY aqmif,l
vufa&;rlwpftkyf &Sdonf/ cJhaMumif;ESihf oD[dkVfuRef;ol uRef;om;wdkY\ tusKd;twGuf ,if;
(1) o[ó0w¬Kyu&Pusrf;? NAdwdoQjywdkuf&Sd ay½Gufrl oD[dkVf t|uxmusrf;rsm;udk rlvu oD[dkVfbmomjzihf a&;om;cJh
2
tu©&ma&; rdwåL t½Guf 40? ay½Gufa& 154 csyf &Sdonf/ aMumif; t&Sifr[mAk'¨aCmorax&fu qdkonf /
pmvkH;yg pmrsufESmwpfck\ t&SnfrSm 16 vufrjzpfonf/ ay rlv odkYr[kwf r[mt|uxm? r[mypö&dt|uxmESihf
wpf½GufvQif udk;aMumif;&Sdonf/ t*Fvdyfbmomjzifh ]þo[ó uk½kE´dt|uxmusrf;rSm ta&;ygonfh wdyd#uusrf;pm tm;vkH;
0w¬Kyu&Pusrf;udk 1894 ckESpfwGif tEk&m"yk&NrdKU tpdk;&Xme eD;yg;rQ\ tzGifhusrf;rsm;udk txnfudk,fjyKcJhonhf oD[dkVfbmom
udk,fpm;vS,f tdyfcsf aeaAvD tDpfauG;vsm; (H. Neville Esquire) tajccH tzGifhusrf;rsm; jzpfMuonf/ ,if;usrf;rsm;tjyif tvGef
xHodkY a*gavNrdKU? *ifawmw&yf? wdblrdum&mrausmif; wdkufae ta&;rygonhf oD[dkVfbmomtzGifhusrf; trsm;tjym;vnf; &Sd
tufpf ynmeE´ qxm0d& yk*¾Kdvfu vufaqmifay;onf}/ onf/ ,if; (oD[dkVfbmom) yd#uwfokH;ykH tzGihfusrf;rsm;udk a&S;
tusqkH;aom pmayvuf&mrsm;tjzpf ,lqEdkifonf/ ,aeYacwf
1
,if; pm? 29/ aemufxyf erlemrsm;udk 0dok'¨d 1? 120/ tH-| 1? 395 wGif ,if; (oD[dkVf) t|uxmusrf;rsm;tm;vkH; rwnf&SdMuawmh
wdkYü ½Iyg/ acs/ tqdkyg oD[dkVfbmom rl&if;usrf;rsm;rS aumufEkwfcsuf
2
rl&if;usrf;rsm;? obm0ESihf ygVdt|uxmusrf;rsm;ü yg0ifrIrsm;udk tao;
pdwfavhvmvdkygu t'du&rf (E. W. Adikaram)\ Early History of 1
Buddhisn in Ceylone usrf;pm tydkif; 1 udk ½Iyg/ &Sif;vif;pGm avhvm&ef rmvmvmaqau&\ &Sif;vif;aumif;rGefonhf
3
aemufxyf okawoetwGuf tvif;a&mifay;a&;twGuf jiif;ckHrI t r[m0Ho#Dumed'gef;udk ½Iyg/
2
enf;rS wpfyg; þtaMumif;t&mudk Unversty of Ceylon Review twGJ 2? t&Sifr[mAk'¨aCmo\ 'D-| 1? r-| 1? tH-| 1 odkYr[kwf oH-| 1
pm-86-91 wGif awGU&onf/ usrf;rsm;\tp yPmr*gxmrsm;udk ½Iyg/
18 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 19
1
twdktxGmrsm;udk "rÜd,mt#K0g*g#my', (oD[dkVfusrf;)ü awGU 0ifygvdrfhrnf1/ xdktcsdefu vlxktwGuf tvGefxif&Sm;aom
Edkifao;onf/ aMumihf csefxm;jcif;vnf; jzpfEdkifonf/
oD[dkVf t|uxmusrf;rsm;onf ykHpHwpfrsKd;wnf;jzihf wnf t|uxm usrf;jyKq&mrsm;a&m tjcm;yk*¾Kdvfrsm;yg tcsuf
NidrfrI r&SdcJhacs/ ,if;usrf;rsm;onf bDpD okH;&mpkwGif pwifcJh tvufwpfckudk o½kyfazmf&ef? jiif;qdkrIwpf&yfudk vufcHap&ef?
aomfvnf; &mpkESpfrsm; Mumjrifhvmojzihf wjznf;jznf; wdk;yGm; odkYr[kwf MunfndKolrsm;tm; bmoma&; pdwf"mwf jyif;jyvm
vmNyD; tcsuftvufopfrsm; pkaygif;vmcJhonf/ ,if;usrf;wdkY rItwGuf qGJaqmif&ef jzpf&yf0w¬Kwpfck vdktyfonhf tcgwdkif;
\ wdk;yGm;vmrIoauFwudk tenf;qkH; at'D 2 &mpktxd awGU vkHvkHavmufavmuf &,lEdkifonfh a&S;acwf oD[dkVfjzpf&yfxl;rsm;
2
&SdEdkifonf/ taMumif;rl t|uxmusrf;wpfapmif ü at'D 127- udk &vG,fonhf ae&mwpfck&SdaMumif; ,kHMunf&ef taMumif;&Sd
2
171 twGif; tkyfcsKyfcJhaom 0obrif;tm; &nfñTef;xm; onf / ,if;jzpf&yfrsm;rSm w&m;a[m yk*¾KdvftwGufa&m em,lol
onfudk awGU&aomaMumihf jzpfonf/ topfxnhfoGif;aom t y&dowftwGufyg tvGefodvG,faMumif; t&Sifr[mAk'¨aCmo
csuftvufrsm;rSm tvGefobm0usonhf a'oqdkif&m wdkufqdkif taejzifh ae&mrsm;pGmwdkYü ,if;wdkYudk ñTef;½kHom ñTef;NyD; tao;
jzpf&yfrsm;ESihf uRef;aevlxk\ vlrIa&;ESihf bmoma&;b0rsm; pdwfazmfjyjcif; rjyKonfudk axmufí xif&Sm;ygonf/ Oyrmjy&rl
jzpfMuonf/ ,if;jzpf&yfopfrsm;udk xnfh&jcif;\ &nf½G,fcsufrSm 0dok'¨dr*fü ]awvuE´&du0w¬K apw¬ uaxwAÁH}3 ]þae&mü
ordkif; odkYr[kwf a'oqdkif&m tajctaersm;udk oifcef;pm awvuE´&du0w¬Kudkvnf; qdktyf\}/ ]pD0&*krÁ0godutrÁcg'u
4
ay;&ef r[kwfacs/ ,aeYacwfwGif ,if;azmfjycsufrsm;udk ordkif; r[mwdóaw¬&0w¬Kyd {w¬ uaxwAÁH } þae&mü o&ufoD;udk
okdYr[kwf vlrIa&;&nf½G,fcsufjzihf tokH;jyKMuaomfvnf; trSef bkOf;ay;onhf pD0&*krÁt&yfae t&Sifr[mwdórax&f\ qdkoihf
aomf xda&muf ½kd;pif;onhf[efjzihf w&m;"r®ESihf ukd,fusihfw&m; \}/ ]tm'dawm y|m, v'¨H v'¨H bdu©H wMw wMw 'g&umeH
OD;wnfcsufrsm;jzihf o½kyfazmf &Sif;jy&efom &nf½G,fonf/
t&Sifr[mAk'¨aCmoonf ¤if;\ t|uxmed'gef; (yPm 1
r[m0Ho#Dum? pm 193 ü rZÑdredum,f plVoD[em'okwftzGifh oD[dkVf
r)rsm;ü rdrdtaejzihf oD[dkVfbmom t|uxmusrf;rsm;udk ygVd t|umü ZeomeESihf taomu("r®maomu)wdkY\ r,fawmf taMumif;
bmomodkY jyefqdk½kHomjzpfNyD; ,if;odkYjyefqdk&müvnf; rvdktyfbJ azmfjycsuf yg&SdaMumif; qdkonf/ odkYwap ,if;tcsuftvufrSm ,aeY
tus,fcsJUjcif;? xyfcgxyfcg jyqdkjcif;rsm;ESifh roufqdkifaom acwf t&Sifr[mAk'¨aCmo\ plVoD[em'okwft|uxmü rawGU&acs/
taMumif;t&mrsm;udk csefxm;rnfjzpfaomfvnf; r[m0d[m& ,if;onf t&Sifr[mAk'¨aCmotaejzifh oD[dkVfbmom t|uxmudk t
0goDwdkY\ ydkYcsrItpOftvmudk aoGznfrnfr[kwfaMumif; qdk jynhftpkH bmomrjyefqdkaMumif; xif&Sm;aom om"u jzpfonf/ wpfcg
wpf&Hürl uk#uPÖ\jrif; *kV0PÖuJhodkYaom taMumif;udkyif tvGefpdwf
onf/ t&Sifjrwf\ &nf½G,fcsufü tokH;rusí csefcJhaom t 0ifpm;zG,f tao;pdwftcsufudkyif azmfjyonf (r-| 3? 112)/
csuftvuftcsKdUrSm oufqdkifrI r&Sdjcif;aMumihfyif jzpfvifhupm; 2
tH-| 1? 395 ü vmaom 'g½kb@ur[mwdó rax&f\ jzpf&yfudk
,if;wdkYudk xdef;odrf;xm;EdkifchJrl ,aeYacwfwGif tvGef tokH;0if &o0g[deD twGJ 2? pm- 33 ESihf 43 wdkYüvmaom wdóm,0w¬K ESifh
eukvó0w¬Krsm;udk NcKHikH Edkif;,SOf Munhfyg/
3
1 0dok'¨d 1? 27/
,if;usrf;? pm – 79? 80? 105? 136? 148? 149/ 4
,if; 1? 44/
2
0d-| 2? 68/
24 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 21
onhf ygVdbmomusrf; wpfapmifudk tajccHaMumif; yPmrü (2) o[ó0w¬Kyu&Pusrf;? NAdwdoQjywdkuf&Sd ayrl/ oD[dkVf
qdkonf/ o[ó0w¬Kusrf;onf þü ñTef;qdkonfh tqdkyg ygVd tu©&ma&;/ rdwåL½Gufa& 50/ ay½Gufa& 298/ pmyg ay½Guf
bmomusrf; jzpfEdkifygoavm/ t&Snf 10 vufr&Sdonf/ pmwpfrsufESmwGif 7 aMumif; odkY
uG,fvGefol [mh*f aeAD;vf (Hugh Nevill)u ¤if;pkaqmif; r[kwf 8 aMumif; &Sdonf/
xm;onhf ykHrESdyf&ao;onhf pmrlpm&if; (,ck NAdwdoQjywdkuf (3) o[ó0w¬Kt|uxm? vufa&;rl? bm;e'fpmMunfhwdkuf?
trSwfpOf 115)wGif o[ó0w¬K yu&Ponf ygVdbmoma&; &efukef? jrefrm? jrefrmtu©&ma&;/
&o0g[deDusrf;\ tajccH jzpfaMumif;ESihf ,if;usrf;onf "r®½kpd usrf;jyKyk*¾Kdvf trnfrod&/ yPmrwGif Ak'¨? "r®? oHCmtm;
*dkPf;\usrf;pm jzpfaMumif; rSwfcsufay;onf/ odkYwap rmvm &Sdckd;NyD;aemuf usrf;jyKyk*¾Kdvfu oD[Vmp&d, (oD[dkVfq&m)rsm;udk
vmaqau&tvdkrl ,if;usrf;tm; tb,*d&d*dkPf;xGuf usrf; tav;*½kjyKaMumif;ESihf usrf;pmygtcsufrsm;udk oD[V|uxm
jzpfaMumif; rSwfcsufjyK&ef taMumif;r&Sd[k ,lqonf /
1 (oD[dkVfbmom tzGifhusrf;rsm;)ESihf q&mtpOftqufrS &&Sd
1
a*gX£rÁ&0w¬Kü awGU&onhf ]Owå&0d[m&0godaem ye {0H aMumif; qdkonf /
2
0'EÅd = Owå&0d[m&ausmif;ae yk*¾Kdvfrsm;u þodkY qdkMu\} [l usrf;jyKESpfESihf ywfoufí raocsmacs/ odkYwap o[ó
aom pmaMumif;t& o[ó0w¬Kusrf;onf "r®½kpd*dkPf;om;rsm; 0w¬Kt|uxm[laomtrnfESihf ,if;usrf;udk r[m0Ho#Dumü
[kqdkvdkonfh Owå&0d[m&0goD&[ef;wdkY\ usrf;pm r[kwfonf udk;um;jcif;aMumifh ,if;usrf;udk at'D 9 pkxuf apmaom acwf
rSm aocsmonf/ wpfckwGif a&;om;aMumif; xif&Sm;onf/ t|uxm[laom a0g
&o0g[deDusrf;ed'gef;ü t&Sif&|ygv\usrf;onf a&S;acwf [m&onf tEk&m"yk&acwf tapmydkif;umvwGif rsufarSmuff
&[EÅmrax&fwdkY rdefYawmfrlcJhMuNyD; a&S;q&mwdkY oD[dkVfbmom acwfrSmxuf ydkrdkus,fjyefY cHhnm;onhf t"dyÜm,fudk aqmifonf/
jzihf rSwfwrf;wifxm;onhf 0w¬Kjzpf&yfrsm;udk ygVdbmomodkY jyef ,aeYacwfwGif ,if;a0g[m&onf wdyd#uygVdawmftzGifh t|
qdkjcif;jzpfaMumif; qdkonf/ &o0g[deDusrf;yPmrü usrf;jyK uxmusrf;udkom qdkvkdonf/ odkY&mwGif tEk&m"yk&acwfwGif
yk*¾Kdvfu oD[Vt|uxmenf;udk rSDjirf;jyKaMumif; qdkonf/ ,if;a0g[m&onf wdyd#uygVdawmfrSwpfyg; tjcm;pmaytrsKd;
o[ó0w¬Kudk zwf½Iygu ,if;usrf;onf oD[dkVfrl&if;\ wkduf tpm;tm;vkH;udk t"dyÜm,f oufa&mufonf/ odkYjzpfí o[ó
½dkuf wpfcgwav cyfMurf;Murf; ygVdbmomjyef jzpfaMumif; t 0w¬KuJhodkYaom trsm;ajymykH0w¬Kusrf;pmwpfckudkyif t|uxm[k
awmftwef &Sif;vif;pGm azmfjyonf/ o[ó0w¬Kü wpfcgwpf&H ac:a0:xm;jcif;jzpfonf/ xdkacwfü wdyd#uygVdawmfudk txl;
o'´ga&; rrSef? racsmrGwf? <uyfqyfNyD; rnfonhf pmayawmuf &nf½G,fonhf ygVdawmfrsm;ESihf ,if;wdkY\tzGifh t|uxmusrf;
ajymifrI [efyefrQ r&Sdacs/ ,if;usrf;ü ]oD[dkVfygVd}[kyif ac:Edkif rsm;tygt0if r[maAm"d0Hot|uxm (r[maAm"dyif ordkif;
avmufonhf oD[dkVfbmom wGJvkH;rsm;? tokH;tEIef;rsm;udk wdkuf usrf;)? apwd,0Hot|uxm (apwDawmfrsm; ordkif;usrf;)?
r[mapwd,0Hot|uxm (r[mapwDordkif;usrf;)? 'Dy0Hot|
1
Pali Literature of Ceylon, pp. 128-129. uxm (oD[dkVfuRef;ordkif;)? r[m0Hot|uxm (rif;qufrsm;
2
&o0g[dusrf;üvnf; ,if;pmaMumif;udk awGU&onf/
3 1
Rasavahini I, Intro. vv. 5-7. o[ó0w¬KH bmodóH? oD[V|uxme,H? *PSdwGm p&d,0g'ð p/
22 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 23
ordkif;)uJhodkYaom tjcm;pmayusrf;*eftm;vkH; t|uxmusrf; rawGU&aomaMumihfjzpfonf/ o[ó0w¬Kt|uxmudk a&;om;
rsm;jzpfMuonf/ ,if;azmfjyNyD; usrf;tm;vkH;rSm oD[dkVfbmom onhfcsdefwGif avhvmolrsm; r[m0Hot|uxmudk zwf½Iaom
usrf;rsm;jzpfMuonf/ oD[Vt|uxm [laomtrnfonf a, tcsufonf o[ó0w¬Kusrf;jyKq&mu ¤if;\ pmzwfy&dowf
bk,stm;jzihf oD[dkVfbmomjzihfa&;aom usrf;tm;vkH;udk ac: tm; aemufxyf tao;pdwfrsm;twGuf r[m0Hot|uxmusrff;
1
a0:okH;pGJjcif;jzpfonf/ xdktcsdefu #Dum[kac:onhf pmayykHpH udk ñTef;qdkcsufaMumifhjzpfaMumif; xif&Sm;onf /
r&Sdao;ay/ #Dum[laom a0g[m&onf ouúwMoZm vTrf;rdk; txufwGif jyqdkcJhtwdkif; at'D 9 &mpkcefY[k ,lq&onfh
onhf at'D 10 &mpk ESihf 11 &mpk aygvkEé½k0acwf twGif; r[m0Ho#DumwGif o[ó0w¬Kt|xumrS udk;um;csuf okH;ckyg
2
usrSom a&yef;pm;vmjcif; jzpfonf/ uREkfyfwdkYod&orQ t&Sif onf / yxrESpfck (ok&medr®v0w¬KESihf a*gX,drÁ&0w¬K)udk vuf
tmeE´m\ rlv#Dumonf yxrqkH;aom #Dumusrf;jzpfonf/ a&;rlü awGU&onf/ wwd,0w¬K (omvDrif;om;0w¬K)udkrl rawGU
rlv#Dumudk at'D 10 odkYr[kwf 11 &mpkcefYwGif a&;om;onf/ &/ trSefaomf vufa&;rlü omvDrif;om;0w¬K wpfckvkH;udk `rIyf
t&SiftmeE´monf ½lyod'¨d ygVdo'´gusrf;jyK t&SifAk'¨yÜd,\ q&m xm;onf/ ,if;ü omvdrif;om;ESihf ywfoufí ]omvd&mZ
jzpfonf/ at'D 12 &mpk tv,fcefYwGif a&;onhf arm*¾vm’ ef ukrm&0w¬KH r[m0Hao 0kwåea,e a0'dwAÁH/ omvd&mZukrm&
usrf;jyKyk*¾Kdvfonf t&SifAk'¨yÜd,\ ½lyod'¨dusrf;udk odonf/ xdkY 0w¬K 'kwd,H} [laom 0guswpfaMumif;rQom ygonf/ þonfrSm
aMumifh tu,fí t&SiftmeE´mudk at'D 10 odkYr[kwf 11 &mpk omvdrif;om;taMumif; awGU&orQjzpfonf/ rl&if;usrf;pmrS
wpfcsdefcsdefwGif owfrSwfygu tvGef rSm;zG,f&m r&SdEdkifacs/ odkY a&;ul;olonf &Snfvsm;onhf 0w¬Kudk ul;,lrItwGuf 0efav;í
jzpfí #Dumusrf; pmaytpydkif;udk tMurf;jzif;tm;jzihf at'D 10 oufom&m&ap&ef pmzwfoltm; r[m0Houdk udk;um;vsuf
&mpkESihf 11 &mpktwGif;[k owfrSwfEdkifonf/ ,if;acwfrwdkifrD ,if;0w¬Kudk `rSKyfxm;cJhovm; odkYr[kwf vufa&;rlonf o[ó
usrf;pmtm;vkH;udk a,bk,stm;jzihf t|uxm[laom trnf 0w¬Krl&if;\ twdkcsKyfykHpHwpfckudk &cJhovm;[lonfudk vufa&;rl
atmufwGif todrsm;ykH&onf/ azmfjyyg tcsufrsm;t& o[ó aemufxyfwpfcsKdUudk rawGUrcsif; twdtus rqdkEkdifacs/ odkYwap
0w¬Kt|uxmudk tenf;qkH; at'D 9 &mpk xufapmaom acwf o[ó0w¬Kudk tajccHonf[k a,bk,stm;jzihf ,kHMunfxm;
[k owfrSwfEdkifonf/ onfh &o0g[deDusrf;wGif omvdrif;om;taMumif; azmfjycsufudk
3
o[ó0w¬Kt|uxmü r[m0HoESihf r[m0Hot|uxm r[m0Ho#DumwGif azmfjyonhftwdkif; awGU&onf /
ESpfusrf;vkH;udk udk;um;xm;NyD; ]Owå&0d[m&0g'D}wdkY azmfjyonhf &o0g[eDusrf;jyK t&Sifa0a'[rax&fu ¤if;\usrf;onf
,lqcsufwpf&yfudkvnf; &nfñTef;xm;onf/ r[m0Housrf;udk tEk&m"yk&NrdKU r[m0d[m&ausmif;wdkuftwGif; *kwå0uFy&da0P
udk;um;aomaMumifh ,if;usrf;onf at'D 5 &mpkxuf aemuf ausmif;ü oDwif;okH;onhf t&Sif&|ygv[kac:onhf rax&f a&;
usonf/ oD[Vt|uxm (ed'geuxm) ESihf r[m0Hot|uxm
1
(usrf;pmudk,f)wdkYudk udk;um;aomaMumihf o[ó0w¬Kt|uxm t,H ye oacFayg? 0dw¬ma&m ye r[m0Ho|uxm,H 0kawåm/ tw¬d
taejzihf a&S;usaom usrf;wpfapmifjzpfaMumif; azmfjyonf/ au[d wawm *a[waAÁm ("r®maomur[m&mZó 0w¬K)/
2
Mahavamsa Tika, pp 451, 452, 607.
taMumif;rl oD[Vt|xmusrff;tm; udk;um;rIudk 10 &mpk rwdkif 3
Rasavahini II, p. 116.
rDcefY a&;om;cJhonhf ygVdbmomESihf oD[dkVfbmom usrf;rsm;ü
28 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 25
a,muf\ trnfrsm;udk azmfjyonf/ odkYwap eE´drdwå ('kwd, ½dkufbmomjyefrI rsm;pGm awGU &onf/ ykHpHtm;jzihf –
0*f? 0w¬KtrSwf 6)ESihf a0VKokre0w¬K (pwkw¬0*f? 0w¬KtrSwf 9 umvod*gvH ydrÁa&m t*¾a[od (umvod*gvó 0w¬K)
üygNyD;)wdkYrSm qdkNyD;0w¬Krsm; jzpfMuonf/ odkYjzpfí 0w¬Krsm;udk w0 o[m,uH ok0aygwuH rm&dwapma&mwd tm[
ol&edr®vjzifh pwifNyD; 0w¬Kav;ckNyD;aemuf qkH;oGm;onf/ wpfzef (As*¾ó 0w¬K)
q|r0*f\ yxrqkH; 0w¬Kü ]oacFaye 'k|*grPd&anm 0w¬KH {wó rEkóó a*['dEé rEkaóm
yXrH} [laom pum;&yf 0gusrQomygonf/ 'kwd,0w¬K omvd (apm&a*a[ 0godwrEkóó 0w¬K)
rif;om;taMumif;udkvnf; azmfjyrxm;bJ pmzwfoltm; ,if; r,SH tm[m&H cg'dwGm tm*r'gvuH rH £awm rkÍöEkyg,H
0w¬Kudk r[m0HorS &,l&ef wdkufwGef;xm;onf - ]omvd&mZ ua&m[Dwd (apm&a*a[ 0godw rEkóó 0w¬K)
ukrm&0w¬KH r[m0Hao 0kwåea,e a0'dwAÁH/ omvd&mZukrm& w0 uxeyapöuAka'¨g emr uD'daomwd
0w¬KH 'kwd,H/ odkYwap ,if;0w¬Kudkvnf; trSefwu,f azmfjy ("r®maomu r[m&mZó 0w¬K)
ouJhodkY a&wGufxm;onf/ oD[V'Day Owå&ypäd,H ('EÅuk#KrÁduó 0w¬K)
]tedpöm 0w ocFg&m} ("r®aom@u0w¬K? yxr0*f yxr wH ylZH u&Pora, (uÍöea'0d,m 0w¬K)
0w¬K) jzihf tpjyKonfh *gxmtzGifhonf tvGef tao;pdwfjzpfNyD; ponfwdkY jzpfonf/
ESpfoufzG,f aumif;onf/ xkdYjyif ,if;tzGifhü ]umv0drkwåH ,if;odkYaom 0gusrsm; usrf;pmwpfckvkH; jynhfESufaeojzihf
edó&PH edAÁmeH} uJhodkYaom eufeJonhf 'óeqdkif&m t"dyÜm,f ,if;usrf;udk aumif;pGm zwf½Iem;rvnfEdkifbJ oD[dkVfbmom
zGifhqdkcsufrsm; yg&Sdonf/ usrf;pmwpfckvkH;wGif ,if;*gxm wpfyk'f pum;udk vkHavmufatmif rwwfuRrf;ygu rESpfoufEdkifacs/
wnf;üom ,if;odkY tao;pdwf zGifhqdkonf/ wpfcgwpf&H ]ayg'H uDVdwkH} ]wdkufcdkuf odkYr[kwf eyef;vkH;&ef}
tjcm; &nfñTef;usrf;rsm;ü rawGU&onfh ordkif;qdkif&m t (a*gV£rÁ&0w¬K)uJhodkYaom tokH;tEIef;rsm;udk awGU&onf/ odkY
csuftvuf trsm;tjym;udk o[ó0w¬Kusrf;ü azmfjyonf/ wap ,if;tokH;rsKd;udk ygVdbmomü awGU&rnfr[kwfacs/ ayg'
ykHpHtm;jzihf &o0g[deDusrf;ü awGU&onhf ]'kAÁd|dr[m&mZ}\ Zpf [laoma0g[m&onf wdkufckdufjcif; t"dyÜm,f&Sdonhf ygVdouf
jrpfESihf ywfoufonhf oJvGefptcsKdUudk ,if;usrf;ü jyqdkonf/ oD[dkVfa0g[m& jzpfzG,f&Sdonf/ Oyrm pyg;BuD;a>rteufa[m
]jAm[®Pwd,H apm&b,H}onf t|uxmusrf;rsm;ESihf ordkif; ydrÁa&m (okH;½dk;okH;pOf ygVda0g[m& tZ*&? oD[dkVf ydrÁK&m)? t&yf
usrf;rsm;üawGU&NrJ 0gusjywff jzpfaomfvnf; ]wd,H} [laom odkYr[kwf e,fy,f a'o eHab; teufa[m ypäd,H (oD[dkVf yo?
a0g[m&udkrl &Sif;jy&ef cufcJonf/ o[ó0w¬Küum; ]jAm[®P ygVdrSef yó) paom a0g[m&rsm; jzpfonf/
wdóaapm&b,H}[k (av;Budrf) twdtus qdkonf/ zkó o'´genf; a&;xkH;rrSefonhf 0gusrsm;udkvnf; awGU&onf/
a'0aw¬&0w¬Konf &o0g[deDü rawGU&onhf tcsuftvuf ykHpHtm;jzihf -
opf vkH;0jzpfonf/ &o0g[deDü zkóa'00w¬K ygaomfvnf; MoavmauwGm twåaem *aw (apm&Cmwuó 0w¬K)
'k|*grPdrif;BuD;\ xif&Sm;onhf ppfolBuD; jzpfonf/ o[ó tx em0g owå'd0oH *wumav ork'´raZÑ bdZÆd
0w¬Kyg zkóa'0aw¬&fum; o'¨gwdórif;BuD;\ ESrawmf\om; ('EÅuk#KrÁduó 0w¬K)
(u#uem&0goD zkóa'0aw¬a&m emr o'¨gwdór[m&anm
26 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 27
&anm ykawåm 0dZm,d a&;om;&ef tvGefvdktyfonf[k cHpm;&onf/ o[ó0w¬Kusrf;
(apm&a*a[ 0godwrEkóó 0w¬K) ponf/ pDpOfykHü pnf;urf;a&m enf;vrf;yg r&Sdacs/
,if;odkY o'´ga&;xkH;ESihf tokH;tEIef; rrSefonfwdkYudk awGU& ykHrSeftm;jzihf wpf0*f (tcef;wpfck)pDü 0w¬K 10 ckpD &SdNrJjzpf
ouJhodkY aumif;rGefonhf wGJvkH;rsm;udkvnf; awGU&ao;onf/ aomfvnf; (o[ó0w¬Kü) wpf0*fü 0w¬K 5 ck? tjcm;wpf0*fü
ykHpHtm;jzihf – 9 ck? aemufwpfckürl 11 ck &Sdonf/ 0w¬Ktpü 0w¬K\trnf
,xm a"mawe yawåe (wdó'[&omraP&ó 0w¬K) onf tqkH;üazmfjyonhf trnfESihfrwlonfudk rMumcPawGU&
1
'ku©maywGm (apm&Cmwu0w¬K) onf/ 0w¬Kacgif;pOfrsm;rSm zGifhq&dk Sif;jyNyD; &Snv
f sm;vsuf rmwd
,if;usrf;ü Zmwu|uxmwGif yg&Sdaom 0gusrsm; vTrf;rdk; um oabmjzifh azmfjy&ef &nf½G,fonf/ ykHpHtm;jzihf plv
aeonfudkvnf; awGU&onf/ *v’&a| tmoeomvH Z*¢EÅó Oygouó 0w¬K? r[m*gar
&o0g[deDyPmrü a&S;acwf&[EÅmt&SifjrwfwdkY oD[dkVfbm wdór[m0d[ma& "r®okwaeom'ó 0w¬K – ponf/ ,if;
omjzihf rdefYMum;onhf 0w¬Kjzpf&yfrsm;onf ae&mXme trsKd;rsKd;ü zGifhqdk&Sif;jy 0w¬Kacgif;pOfykHpHrSm oD[dkVfaus;vufae yk*¾Kdvfrsm;
(ww¬w¬LyyEémed 0kwåmed) pwifcJhaMumif; azmfjyonf/ o[ó twGif; 0w¬Kjzpf&yfrsm;ü ,aeYwkdifyif awGU&qJjzpfonf/
0w¬Kusrf;vm ykHpHrsm;pGmwdkYonf ae&mXmetrsKd;rsKd;rS EIwfajym av;ckajrmuf0*f\ pmay[efrSm tjcm;tm;vkH;ESihf vkH;0
taMumif;t&mrsm;udk tajccHaMumif; xif&Sm;pGm azmfjyonf/ jcm;em;onf/ 0w¬Kwpfckonf ,if;0w¬K\vkd&if;udk tusOf; azmf
0w¬Kjzpf&yfwpfck odkYr[kwf wkdufqdkifrIwpf&yfESihf ywfoufí jyonhf *gxmwpfyk'fjzihf tpysKd;onf/ tqkH;wGif ]awe 0kwåH} [l
wpfcgwpf&H ]£wd 0kwåmed} ]þodkY qdkukef\} [k tqkH;owfxm; aom pum;ESpfvkH;tNyD; ,if;*gxmudk jyefqdkonf/ wpfcgwpf&H
onf/ ykHpHtm;jzihf – tpysKd;*gxmNyD;aemuf 0w¬Kudk ]wH ,xmEkok,saw} jzihf zGifh
wm0wðoba0 edAÁwåðokEÅd 0'EÅd (umuó 0w¬K) onf/ av;ckajrmuf0*fonf ouúw MoZmvTrf;rdk;rI &SdykH&onf/
pwl[d rmao[d *awmwd 0'EÅd (plVem*aw¬&ó 0w¬K) 0w¬Krsm;udk pDpOf&müvnf; pepfwusr&Sdacs/ 0w¬Ktm;vkH;
tv'¨|meH emr e|mwd 0'EÅd a&maxG;aeMuonf/ ZrÁK'Dy0w¬Krsm;udk oD[dkVf0w¬Krsm; tMum;ü
(yl0yAÁw0goD wdóaw¬&ó 0w¬K) [dkwpfck'Dwpfck awGU&onf/ umu0PÖwdó0w¬K (9 ckajrmuf
&o0g[deDusrf;jyKyk*¾Kdvfu rdrd\usrf;pmrSm yke½kwåd (qdkNyD; 0*f? 0w¬KtrSwf 5)onf trSefpifppf umu0PÖwdó? 'k|*grPD
onfudk xyfqdkjcif;) uJhodkYaom trSm;rsm;jzihf jynhfaeonhf t&Sif ESihf a0VKokre trnf&onfh yk*¾KdvfokH;a,muftaMumif; jzpf
&|ygv\ ygVdbmomjyefudk jyefvnf rGrf;rH a&;om;jcif;rQom onf/ odkYwap ,if;0*ftqkH;ü ,if;udk azmfjyjcif;r&SdbJ q,fck
1
jzpfaMumif; 0efcHxm;onf / ajrmuf0w¬Ktjzpf 'k|*grPd0w¬K[k trnfay;xm;onf/ ,if;ü
o[ó0w¬Kusrf;udk xkwfcsif;ayguf zwfrdol rnfolrqdk ]'k|*grPdtb,r[m&anm 0w¬K r[m0Hao 0dw¬m&dwar0/
,if;usrf;rSm bmompum;t&a&m pDpOfrIt&yg jyefvnf rGrf;rH wH wawm *a[wAÁH} [kom qdkonf/ odkYwap 0w¬KwpfckvkH;udk
1
azmfjyrSom aumif;rGefrnf[k ,lq&onf/ ig;ckajrmuf0*fü
oku©maywGm? Ze0obokwf? 'D 2? 182/ usrf;jyKyk*¾Kdvfonf tpOftwkdif; wpfa,mufNyD; wpfa,muf
2
yke½kwåm'da'gao[d wrmod? oAÁH tmukvH temukvH u&dómrd/ &o-
0g[deD? yPmr*gxm? trSwf 7/ azmfjy&ef &nf½G,fonhftwdkif; 'k|*grPdrif;\ ppfolBuD; q,f
32 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 29
avmufonfh oD[dkVf rSwfwrf;a[mif;tcsKdUudk rSDjirf;jyKcJhonf[l b*ded,m ykawåm) jzpfonf/ xdkYaMumihf ,if;rax&fonf 'k|
aom tcsufudkrl oHo,jzpfzG,f rvdkacs/ *grPdrif;BuD;\ wlawmfjzpfonf/ 'k|*grPd odkYr[kwf o'¨g
1
&o0g[deDonf *gxmñSyf ygVdpum;ajyjzifh a&;om;xm; wdórif;wdkYü ESr&Sdonf[laomtcsufudk tjcm; rnfonhfusrf;
aom 0w¬K 103 yk'fudk pkpnf;xm;onhf usrf;jzpfonf/ ,if; ürQ rawGU&acs/
usrf;udk u@ESpfck cGJxm;onf/ yxru@ü ZrÁK'Dy (tdE´d,)ESifh zkóa'0 rax&ftaMumif;udk tjcm;usrf;*ef rsm;pGmwdkYü
1
oufqdkifonhf 0w¬K 40 yg0ifNyD; 'kwd,u@ü vuFm (oD[dkVf) awGU&onf/ orEÅygom'dum (0de,|uxm) ü ,if;rax&f
ESihf oufqdkifonhf 0w¬K 63 yk'fyg0ifonf/ taMumif;udk wHjrufvSnf;jcif;\ tusKd;udk o½kyfazmf&mü jyqdk
yPmr*gxmt& &o0g[deDusrf;jyKyk*¾Kdvfonf 0e0goD*dkPf; onf/ tjcm;tao;pdwf rsm;pGmudk `rIyfxm;cJhonf/ wHjruf
0if t&Sifa0a'[rax&fjzpfNyD; ,if;rax&fonf oD[dkVfuRef;&Sd vSnf;jcif;ESihf ywfoufonhftaMumif;ESihf rm&fewf udk,fxifjy
oD&dyg'taMumif; zGJUqdkonhf ygVduAsmausmf orEÅul#0PÖem onhf taMumif;rsm;udkom azmfjyonf/ o[ó0w¬Kü rm&fewf
usrf;ESihf oD[Vo'´vu©Pmac: oD[dkVfo'´gusrf;rsm;udkvnf; wpf&ufom vmonf/ orEÅygom'dumü rm&fewfonf wpfaeY
a&;om;cJhonf/ xdkrax&f\ q&mrax&ftm; tmeE´0e&we wnf;ü arsmuftoGif? EGm;toGif? ajcqmaeaom a,musfm;
tjzpf azmfjyxm;onf/ ,if;usrf;udk a,bk,stm;jzihf at'D 14 toGifjzihf okH;Budrf vmonf/ ,if;rax&fudk u#tE¨um&0goD
2
&mpk tapmydkif;wGif a&;om;aMumif; ,lqxm;Muonf/ odkYwap zkóa'0rax&f[k ac:wGifonf/ om&o*F[usrf; ü xdkrax&f
xdkusrf;u rSDjirf;jyKcJhonhf EIwfajymESihf usrf;xGuf &if;jrpfrsm;rSm udk umvE¨umv0goD zkóa'0rax&f[k ac:wGifNyD; &nf½G,f
,if;acwfxuf rsm;pGm apmykH&onf/ csufwlnDonf/ tao;pdwftcsuf trsm;tjym; csefvSyfxm;cJhNyD;
&o0g[deDusrf;udk rdwfquf&mü usrf;jyKyk*¾Kdvfu usrf;pm\ rm&fewf udk,fxifjyjcif;vnf; wlnDonf/ o'¨r®&wemu& (15
3
ordkif;udk azmfjyonf/ a&S;acwf &[EÅmrax&fjrwfwdkYonf txl; &mpk tapmydkif;a&; oD[dkVfbmomusrf;pm) ü ,if;rax&fudk
xl;aom t&yfa'oü jzpfysufcJhonhf 0w¬KaMumif;rsm;udk oD[dkVf umvuE´ zkóa'0rax&f ac:onf/ (,if; oD[dkVfusrf;t&
bmompum;jzihf ajymjycJhMuonf/ ,if;wdkYudk a&S;q&mwdkYu tqdkyg umvuE´ausmif;wkdufonf ½k[kPt&yfü&Sdonf)/ ,if;
pkaqmif;xm;cJhMuonf/ r[m0d[m&ausmif;wdkuf&Sd *kwå0uFy&d usrf;ü rm&fewfonf ykHpHwpfrsKd;wnf;jzihf wpfaeYwGif okH;Budrf
qufwdkuf vmaMumif; qdkonf/ þusrf;üvnf; rlv0w¬K\
1
at'D 14 &mpk *'vma'Pd0d[m&ü oDwif;okH;aexkdifcJhaom "r®udwåd tao;pdwf trsm;tjym;udk csefxm;cJhNyD; wHjrufvSnf;jcif;ESihf
trnf&Sdrax&f a&;om;cJhonhf ]o'¨r®mvuFm&,} trnf&Sd oD[dkVfbm ywfoufonfESihf rm&fewf vmaESmihf,SufonfwdkYudkom azmfjy
omjzihf a&;om;xm;onhf usrf;wpfapmif&Sdonf/ ,if;usrf;onf &o onf/ ,if;0w¬Kudk wHjrufvSnf;jcif;\ tusKd;udk csD;rGrf;&ef azmf
0g[deDusrf; bmomjyefjzpfonfrSm aocsmaomfvnf; &o0g[deDusrf; 4
wGif rygonhf arawå,s0w¬KESihf y'krm0wD0w¬KESpfck yg0ifonf/ ,if;
jyjcif;jzpfonf/ 0dok'¨dr*fusrf;ü ,if;rax&ftm; u#uE´&0goD
(oD[dkVf)usrf;onf wdkuf½u
dk fbmomjyef usrf;r[kwfbJ pum;tvuFm 1 2
qifí Oyrmrsm;jzihf jyefvnfa&;om;aom 0w¬Krsm;jzpfMuonf/ o'¨r®m 0d-| 4? 174/ Sārasangaha, p. 33.
3
vuFm&, usrf;jyKyk*¾Kdvfonf &o0g[deDusrf;jyK yk*¾KdvfuJhodkYyif 0e0goD Saddharmartnākara, p. 334.
4
*kdPf;0ifjzpfonf/ 0dok'¨dr*¾ 1? 221/ (jrefrmrlü u#tE¨um&0goD [k&Sdonf)/
30 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 31
zkóa'0rax&ftjzpf qdkonf/ xdkrax&fonf rm&fewf zef odkYr[kwf ]o[ó0w¬Kyum&P} [lonf ]Munf½TifzG,f 0w¬K
qif;jyonhf Ak'¨ykHawmfudk Munfh½I&if; &[EÅmtjzpfudk &onf/ rsm;usrf;}[k t"dyÜm,fxGufrnfjzpfNyD; tawmftwef ESpfouf
tjcm; tao;pddwfrsm;udk azmfjyrxm;ay/ apwD,ifjyifudk wH zG,faumif;onf/ oó0w¬Kusrf;udk ]t&om&Sdaomjrpf} odkYr
jrufvSnf;aMumif;ESihf ykHpHtrsKd;rsKd;jzihf rm&ewf vma&muf aESmihf [kwf ]&owdkYpD;qif;&m} odkYr[kwf ]MunfEl;zG,f zefwD;&Sif}[k
,SufaMumif;vnf; rjyqdkay/ &nfñTef;NyD; usrf;*efwdkYü azmfjy t"dyÜm,f&onhf ]&o0g[deDusrf;}ESihf EIdif;,SOfMunhfygu txuf
onhf taMumif;t&mrsm;wGif o'¨gwdórif; ESrawmf\om; jzpf yg t"dyÜm,f zGifhqdkcsufrSmydkí aMumif;usKd;qDavsmfonfudk awGU&
aMumif; razmfjyMuaomfvnf; usrf;tm;vkH;ü zkóa'0 rax&f onf/ odkYjzpfrl ]o[ó} ESihf ]&o0g[deD} acgif;pOfESpfckvkH;rSm
onf rm&fewfzefqif;jyonhf Ak'¨ykHawmfudk zl;ajrmf&if; &[EÅmjzpf t"dyÜm,f wlnD&awmhrnf jzpfonf/ ,if;onf ]&o0g[deDusrf;}
1
oGm;aMumif; wlnDpGm azmfjyMuonf / onf ]oD[V0w¬Kusrf;}udk rDSjirf;jyKonf[laom tcsufudk
o[ó0w¬K[laom trnft& ,if;usrf;ü 0w¬Kjzpf&yf axmufcHjcif;jzpfonf/
aygif; wpfaxmifyg&SdaMumif; qdkvdkonf/ trSefaomf 0w¬Ka& 94 &o0g[deDusrf;ü oD[V0w¬Kusrf;ESihf pum;vkH;rsm; wlnD
yk'frQom yg&Sdonf/ wpfaxmifESihf ig;&muJhodkYaom cefYrSef; a& onhf 0gustrsm;tjym; yg&Sdonf/ &o0g[deDusrf;vm udÍöd
wGufrIrsm;udk a,bk,stm;jzihf a&S;acwf ygVdpmayü ta&t o*F[0w¬Kü bk&ifhxD;apmihfewf ½Gwfqdkaom *gxmonf pum;
wGufrsm;rIudk azmfjy&ef okH;avh&Sdonf/ ,if;odkY okH;onfqdkaomf vkH; wpfvkH;ESpfvkH;uvGJí o[ó0w¬Kü awGU&onhf *gxm
vnf; 94 [laomta&twGufrSm o[ó[laom a0g[m&udk twdkif; jzpfonf/ a*g|£rÁ&rax&f &[EÅmjzpfNyD;aemuf ½Gwfqdk
okH;Edkif&ef enf;vGef;vSonf/ aom*gxmonf &o0g[deDü ydkrdkaumif;rGefNyD; o'´ga&;rSefatmif
,if;ESihf ywfoufí rmvmvmaqau&u tvGefpdwf0if jyKjyifxm;onfuvGJí ESpfusrf;vkH;ü twlwljzpfonf/
pm;zG,faumif;aom azmfjycsufwpfckay;cJhonf/ ¤if;u o[ó txufyg ,lqcsufrsm;u ]tEk&m"yk&NrdKU? r[m0d[m&
[laom a0g[m&onf ESpfoufz, G faumif;aom? thHMozG,f ausmif;wdkuf? *kwå0*Fy&da0Pausmif;ae t&Sif&|ygvrax&f
aumif;aom? 0rf;ajrmufzG,f aumif;aom[k t"dyÜm,f&onfh a&;cJhaom o[ó0w¬Kusrf;onf at'D 14 &mpk t&Sifa0a'[
ouúwa0g[m& ]o[&S}ESihf nDaom ygVda0g[m& jzpfEdkifaMumif; rax&fu &o0g[deDusrf;tjzpf jyefvnfjyKjyif rGrf;rHa&;om;cJh
2
MuHqcJhonf / odkYjzpfygu usrf;acgif;pOf ]o[ó0w¬Kt|uxm aomusrf; rjzpfEdkifbl;vm;}[laomtar;udk jzpfay:vmaponf/
1
o[ó0w¬Kusrf;onf bmompum;rnufanm o'´ga&;
Zmwu|uxmü ,if;rax&ftm; u#uE¨um&0goD zkóa'0rax&f[k nHhaomfvnf; ordkif;wefzdk; rsm;pGm&Sdygonf/ ,if;usrf;onf xdk
om azmfjyNyD; xdkrax&ftaMumif; rnfonfhtcsufudkrQ azmfjy rxm;ay acwftcsdefu usrf;jyKyk*¾Kdvf vufvSrf;rD &&SdEdkifaom rDScdktm;xm;
(Zm-| 4? 394)/
2
a0g[m&Zpfjrpf avhvmrIt& ]OwMu&S}udk OuúHo odkYr[kwf ]jy[&S}udk
]y[Ho}[k ygVda0g[m& ajymif;&ouJhodkY ]o[&S}udk ]o[Ho}[kom qdkEdkif twef;rSqkH;jzwfvsuf a0g[m&Zpfjrpfwpfck taejzihfvnf; ,lqEdkifonf/
NyD; ]o[ó}[k rjzpfEdkifaMumif; jiif;qdkEkdif&monf/ odkYaomf ]0&f&S}ESihf ][ó}onf ][&f&S} rSjzpfap? ][m,S} rSjzpfap qif;oufvmEdkifonf/
]0ó}? ]MuóQu} ]uóu} ykHpHrsm;rSm ]o[&S}rS ]o[ó} qif;oufvm vef'ef ygVdawmftoif; tbd"mefudkvnf; ½Iyg/ xdkYjyif ]awoH £'H
aMumif; tqdkudk jzpfEdkifajc ay;ygonf/ o[ó0w¬Kusrf;\ pmaytqihf bmodwH [óuH a,0 orÜZÆwd (r 2? 234) udkvnf; ½Iyg/
36 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 33
1
onfrSm aocsmygonf/ ygVdt|uxm usrf;rsm;acwf at'D 5 a0P ü oDwif;okH;aexdkifaom &|ygvtrnf&Sdrax&fu ,if;
&mpkxufyif a&S;usEdkifzG,f&Sdonf/ &o0g[deDusrf;vm 0w¬Krsm; oD[dkVfbmom 0w¬Krsm;udk ygVdbmomodkY jyefqdkcJhaomfvnf; ,if;
pGmonf Zmwfedygwfawmf tpOftvmü awGU&onhf Ak'¨&Sif usrf;onf trSm;rsm;ESihf xyfcgwvJvJ jyqdkrIrsm; jynfhESufae
awmfjrwf\ twdwfb0 jzpf&yfrsm;ESihf ywfoufonf/ odkYwap onf/ odkYjzpfí ]uREkfyf ,if;usrf;udk jyefvnfjyKjyif rGrf;rH a&;
&o0g[deDESihf Zmwfawmfrsm;tMum;ü t"duESihf tajccH jcm;em; om;ygtHh/ ,if;usrf;udk tm½kHpl;pdkufí em,lyg/ ,if;0w¬Krsm;udk
csufrsm; &Sdonf/ Zmwfawmfrsm;ü wd&pämefrsm; pum;ajymonhf a&S;acwf &[EÅmyk*¾Kdvfrsm; ajym;jycJhonf jzpfaomaMumihf ,if;
0w¬K rsm;pGmygaomfvnf; &o0g[deDü usD;uef;iSuf wpfrsKd;om ajymjycsufrsm;udk olawmfaumif;rsm; av;pm;&rnf}[k usrf;jyK
1
¤if;\EIwfjzifh pum;ajymonfudk awGU&onf / Zmwu0w¬Krsm;ü yk*¾Kdvfu qdkcJhonf/
awGU&ouJhodkY vlom;bmompum;udk ajymqdkojzihf iSufrsm;udk 14 &mpkwGif 0wf½kHopf qifjref;NyD; &o0g[deD emrnfopf
csD;rGrf;qdkjcif; r[kwfbJ iSufwdkY\ bmompum;udk em;vnfjcif; udk ay;cJhaomfvnf; ,if;usrf;yg taMumif;t&mrsm;onf a&S;
twGuf vlom;tm; rGrf;qdkjcif; jzpfonf/ tjcm;aom wd&pämef t&d,myk*¾Kdvfrsm;\ acwfqDodkY a&mufaeonf/ &o0g[deD usrf;
rsm;rSm ¤if;wdkY\ EIwfjzihfyif pum;rajymMuay/ 'k|*grPdrif; jyKq&m\ azmfjycsufrsm;tjyif ,if;usrfü vTrf;NcKHaeonhf tpOf
BuD;\ jrif;ronf rdrd\tpm;tpmudk bdu©KoHCmtm; rQa0vkd tvmrsm;\ a&S;usrIudk oufaojy&efvdkonhf pOf;pm;zG,f t
ojzihf rdrd\qE´udk yg;pyfrSrqdkbJ ajrBuD;cwfNyD; t&dyfedrdwfjyí csufvuf rsm;pGm yg&Sdonf/
2
qdkonf / 'k|*grPd\qifonf BuD;jrwfonhf todynmESihf jynfh &o0g[deDusrf;onf o[ó0w¬Kusrf;udk rSDjirf;jyKaMumif;
pkHonf/ ¤if;tm; atmifajrudk &SmazGcGifhjyKaomfvnf; ¤if;tae a,bk,stm;jzihf okawoDynm&Sifrsm; oabmwlMuonf/ &o
jzihf rdrd\r[mAsL[m tpDtpOfrsm;udk EIwfrS>ruf[í qdkEdkifpGrf; 0g[deDusrf; yPmrü &nfñTef;onhf t&Sif&|ygv\ usrf;onf
3 4
r&Sday / avwGifysH0Jonhf Aka'¨eD\jrif;onfyif pum;rajymacs / o[ó0w¬KjzpfEdkifaMumif; rSwfcsufay;xm;NyD; jzpfonf/ t&Sif
tpOftvm a&S;usrIudk oufaojyKonhf &o0g[deDusrf;ü a0a'[rax&fu t&Sif&|ygonf a&S;acwf &[EÅmBuD;rsm;
awGU&onhf aemufwpfcsufrSm 0w¬Krsm;pGmwdkYü wefcdk;jym#d[mrsm; oD[dkVfbmomjzihf ajymjycJhonfh 0w¬Kjzpf&yfrsm;udk ygVdbmomodYk
5
udk awGU&jcif;jzpfonf / ewfa'0gwdkY vlom;a&SUwGif ay:vmNyD; jyefqdk½kHrQom jzpfaMumif; jyqdkonf/ o[ó0w¬Kusrf;jyK yk*¾Kdvf
¤if;wdkYESihf wlnDonhf a0g[m&rsm;jzihf vGwfvyfpGm ajymqdkrIrsm; u ¤if;\usrf;onf oD[V|uxmusrf;ESihf q&mpOfajym½kd;
6 2
yg0ifonfh tcsKdU0w¬Krsm;rSm 0drme0w¬Kudk owd&aponf / pum;udk tajccHaMumif; twnfjyKonf/ ,cktcgwGif oD[V
|uxm[lonfudk &[EÅmyk*¾Kdvfrsm; oD[dkVfbmomjzihf a&;om;
1

2
&o0g[deD 2? 52-64/ xm;cJhonhf usrf;tjzpf a,bk,stm;jzihf ,lqMuonf/ odkYjzpfí
,if;? 67/ t&Sif&|ygvonf a&S;acwf &[EÅmyk*¾Kdvfrsm; oD[dkVfbmomjzihf
3
,if;? 75 ajymjycJhaom 0w¬Krsm;udk ygVdbmomodkY jyefqdkonf[laom &o
4
&o0g[deD 1? 11/
5
ykHpHtm;jzihf &o0g[deD 2? 22?26? 41 wdkYudk ½Iyg/ 1
6
ykHpHtm;jzihf &o0g[deD 2? 125? 169 wdkYudk½Iyg/ (trnfem rxif&Sm;bJ aemufusEdkifzG,f&Sdonhf) a&S;q&mwpfyg; a&;onhf &o
0g[deD#Dumusrf;ü 0uFy&da0P[k azmfjyonf (,if;? pm-3)/
2
o[ó0w¬KH bmodóH? oD[V|uxme,H *PSdwGm p&d,0g'Íö/
34 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 35
0g[deDusrf; azmfjycsuftm; þo[ó0w¬Kusrf;udk &nfñTef;rI t0dZÆmoDoH p t[H 0demo,H} *gxmjzihf ,SOfMunhfyg/
tjzpf ,lqEdkifonf/ odkYwap usrf;*efESpfckü txl;ojzihf trnfemrrsm;ESihfywf
usrf;pmESpfapmifvkH;udk aocsmpGm *½kpdkufzwf½I avhvmygu oufí uGJjym;onhftcsufrsm;vnf; rsm;pGmyg&Sdonf/ ykHpHtm;jzihf
,if;,lqcsufudk axmufcHygvdrfhrnf/ taMumif;t&mwGif om &o0g[deDusrf;vm r[m0gyd0d[m& trnfudk o[ó0w¬Kü
ru 0gusrsm; wGJvkH;rsm; pmydk'fwpfckvkH;yif usrf;ESpfapmifvkH; wl r[m0go0d[m&[k ac:xm;onf/ &o0g[deDü rif;BuD; uk¥&ZÆ
nDrI&SdMuonf/ &o0g[deD ta&;tom;onf o[ó0w¬Kxuf ESihf ckd;om;BuD; [m&Owdu trnfrsm;udk o[ó0w¬Kü uk@
ydkrdkpepfus acsmrGwfNyD; uspfvpfonfrSm oHo,jzpfzG,f rvdkacs/ &ZÆ? t&wd trnfrsm;jzifh awGU&onf/ ,if;odkYaom uGJjym;csuf
1
odkYwkdifatmif &o0g[deDusrf;ü ]oD[dkVf-ygVd} tokH;tEIef;rsm; ESihf rsm;udk rsm;pGmawGUEdkifonf/ ,if;wdkYteuf tcsKdUrSm wpfqihf ul;
2
ygVdysuf oD[dkVfa0g[m&rsm; yg0if aeqJjzpfonf/ ,lolrsm;\ trSm;rsm;jzpfEdkifonfrSm aocsmonf/
usrf;pmESpfckvkH;ü pmvkH; wpfvkH;ESpfvkH;rSvGJí pmaMumif;csif; tcsuftvuf awmfawmfrsm;rsm;udk o[ó0w¬Kxuf &o
xyfwlnDonhf *gxmrsm; yg&Sdonf/ ykHpHtm;jzihf &o0geDusrf; 0g[deDusrf;u ydkrdk tao;pdwf azmffjyxm;NyD; ,if;udk aemufydkif;
udÍödo*F[0w¬Kvm – wdk;wufrI\ oauFwtjzpf ,lqEdkifonf/ o[ó0w¬Kusrf;u
]om"k om"k ukrm&dau? o'¨g, "r®ZD0deD/ ]{aum bkZa*g} a>rwpfaumif[k omrefqdkxm;ygu &o0g[deD
wGH [d 'geH ''rmem? om"k ylZm o'g b0} *gxmESihf usrf;u ,if;udk ]a*geooayÜg} a>rayG; odkYr[kwf a>ra[muf[k
o[ó0w¬K uk@doCFm0w¬Kvm – twdtus qdkonf/ o[ó0w¬Kü ]a*gvd,*gar p@mv
]om"k om"k ukrm&dau? o'¨god "r®ZD0deD/ ykawåm}[k qdkonfudk &o0g[deDü ]a[av’mvd *gar A[kavm
om"k 'geH t'god wGH? om"k ylZm o'g b0} *gxmwdkYudk emr p@mvykawåm}[k twdtus qdkonf/ o[ó0w¬Kü
,SOfMunhfyg/ &o0g[deDusrf; a*gX,drÁ& 0w¬KwGif awGU&onhf ]owm&[*gxH 0wGm}[kqdkaomfvnf; &o0g[deDü ,if;*gxmudk
]o*Fgraoma@m y&owåKr'´aem? ]uóy'oAave a'oem eE´jAm[®aPe p trSmuH okw
ola&m p 0Da&m Av0g y&mbdbl/ aomraAm"dowåó uxdwm y&rwK¬0EÅda,m owm&[ *gxm
½k'´ó ,u©óod&H 0demo,H? a,m y&d0awåwGm} [k azmfjyonf/
udavooDoH p wawm 0demo,H} [laom *gxmESihf wpfzefrl wpfcgwpf&H o[ó0w¬Kü jyqdkonfh xif&Sm;
o[ó0w¬Kvm ,if;0w¬Kü awGU&onfh onhf tcsufrsm;rSm &o0g[deDü aysmufaeonf/ odkYwap ,if;
]o*Fgraoma@m y&owåK r'´aem? jzpf&yfrsKd;rSm &Sm;&Sm;yg;yg; jzpfonf/
ola&m p 0Da&m p Av0g y&mbdbl/ txufyg tcsuftvufrsm;t& tu,fí &o0g[deDusrf;
'kVK'´ó ,u©ó oDoH o,H 0demo,d? onf o[ó0w¬Kusrf;udk rDSjirf;rjyKvQif tenf;qkH; ,if;ESpf
usrf;vkH; wpfckwnf;aom rSDjirf;usrf;rS tcsuftvufrsm;udk &
1
ykHpHtm;jzihf ]&mZyk&daom oyÜð wkarS cg'dómrDwd waZÆaEÅm bm,m ,lonf[k qdkEdkifzG,f&Sdonf/ ,if;rDSjirf;usrf;rSm rnfodkYaom
ayod (&o0g[deD ? pm-33)/ usrf;jzpfrnfudk uREkfyfwdkY rajymEdkifacs/
2
Oyrm ]r[laev} (oD[dkVf rmaevf) &o0g[deD? pm- 62? ]aygaome}
(oD[dkVf aygaome) &o0g[deD? pm-11/ &o0g[deDusrf;ü azmfjyonfhtpOftvmonf tvGefa&S;us
40 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 37
&o0g[deD0w¬Krsm;onf a&S;acwf tdE´d,ESihf oD[dkVfwdkY\ oGifjyif &o0g[deDüygonhf *gxmtrsm;pkrSm t&Sifa0a'[rax&f
"avhESifh vlrIa&;tajctaersm;ESihf ywfoufí opfvGifNyD; pdwf \ a&;om;csufrsm; jzpfonf/ ]awem[k ayg&mPm? 0kwåH a[wH
0ifpm;zG,f tvif;a&mifwpfck ay;ojzihf ,aeYacwf uREfkyfwdkY ayg&maP[d? b0aEÅw¬? awe 0kwåH}ponhf ykHrSef pum;qufrsm;
tzdkY tusKd;rsm;onf[k rSefuefpGm ½Ijrif,lqEdkifonf/ tcsKdU0w¬K jzihf usrf;pmwpfckvkH; ae&mtESHYtjym;wGif usrf;a[mif;rsm;rS *g
1
rsm;ü pdwful;,Of '@m&D wpf0ufavmufwGif ta&;ygonhf xmrsm;udk xnfhoGif;xm;onf / *gxmyk'frsm;udk &,lonhf usrf;
1 2
ordkif;qdkif&m tcsuftvufrsm; yg0ifEdkif&monf / pmrsm;teuf r[m0Housrf;udkomvQif jyqkdonf /
&o0g[deDusrf;vm oD[dkVfuRef;jzpf 0w¬Krsm;teuf ig;q,f
7/ ygVd oD[dkVf taxGaxG usrf;rsm; &mEIef;rSm a&m[et&yfrSjzpfNyD; q,fhig;&mEIef;rSm tEk&m"yk&
bDpDokH;&mpku Ak'¨*,m r[maAm"dyifrBuD;rS ,laqmifvmcJhonhf NrdKUrS jzpfonf/ usef0w¬Ktrsm;pkrSm em*'Dy? Owå&yó? 'u©dP
tEk&m"yk&NrdKU&Sd aAm"dyifordkif;udk azmfjyaom r[maAm"d0H o yóESihf ypädryó ponfjzihf jyefYusJaeonfh a'orsm;rS jzpf
usrf;onf ,cktcg Oywdótrnf&Sdrax&f a&;cJhonf[k a, onf/ 0w¬Kjzpf&yfrsm;\ jzpfay:&ma'oudk azmfjy&ef cufcJonhf
bk,stm;jzihf vufcHxm;onhf ygVdpum;ajyusrf;jzpfonf/ usrf; jzpf&yfrsm;vnf; yg&Sdonf/ txufü azmfjycJhonhf ae&ma'o
pma&;onhf acwfumvudkrl twdtus rowfrSwfEdkfifao;acs/ tm;vkH;rSm aemufqkH; bDpo D kH;pkESihf at'Dyxr &mpkESpfrsm;twGif;
r[m0Ho#Dum (at'D 9 &mpkcefY)usrf;ü r[maAm"d0Houxm Ak'¨omoemawmfxGef;um;cJhonhf ta&;ygonhf A[dkXmersm; jzpf
2
[kac:aom usrf;wpfapmifudk &nfñTef;cJhonf / *dkif*g (Geiger) cJhonf/ txl;ojzihf a&m[PZeyk'ft&yf jzpfonf/ aemufay:
onf ],aeYwdkif wnf&SdqJjzpfonfh r[maAm"d0Housrf;} tjzpf NrdKUawmfrsm; odkYr[kwf ae&ma'orsm; jzpfonfh ykvw¬dyk& (ayg
3
,lqcJhonf / odkYwap rmvmvmaqau&url ,if; r[maAm"d vkEé½k0) odkYr[kwf ZrÁKa'´gPd ('rÁa'Pd,)uJhodkYaom a'orsm;
0Housrf;udk r[m0Ho#Dumxuf aemufusaMumif; ,lqonf /
4 udk &o0g[deDusrf;ü razmfjyacs/ þonfrSm pmaypkaqmif;rI
od&d"r®m&mrum; ,if;usrf;udk t&Sifr[mAk'¨aCmoESihf aygVKEé wpfckrSvmonfh 0w¬Kjzpf&yfrsm;onf tqdkygAk'¨omoemESihf ywf
5
½k0acwf t&Sifom&dykwå&mwdkY tMum;wGif xm;onf / acwft oufonhf tcsuftjcm ae&ma'orsm; rxif&Sm;vmrDuyif NyD;
ydkif;tjcm; rnfodkY&Sdap r[maAm"d0Housrf;onf a&S;acwf q&mh pD;aeNyDjzpfaMumif; axmufjyEdkifzG,f&Sdonf/
q&mrsm; (ykAÁmp&d,auo&D[d) a&;om;cJhaom aAm"dyifordkif; &o0g[deDusrf;ü azmfjyonhf aemufqkH;bk&ifrSm tEk&m"
qdkif&m ydkrdka&S;usonhf usrf;pmwpfckudk tajccHcJhonf/ tqdkyg yk&NrdKUü at'D 249 rS 268 txd tkyfcsKyfcJhonhf od&dem*rif;
rl&if;usrf;rSm ,cktcg aysmufqkH;oGm;NyD[k ,lq&onf/ jzpfonf/ &o0g[deDusrf;vm c&pfay:NyD;aemuf tkyfcsKyfcJhonfh
aemufbk&if wpfyg;rSm 'kAÁd|d (r[m'gXdu r[mem*) at'D 67-
1
Pali Leterature of Ceylon, p. 226.
70 jzpfonf/ odkYwap xlyg&mr&Sd tod*¾g[uy&da0Pudk &nf
2
r[m0Ho#Dum? pm-412/
3
'Dy0Ho ESihf r[m0Ho? pm-49/ 1
,if;? pm-116? 141? 143? 186/
4
r[m0Ho#Dum? ed'gef;? pm- 107/ 2
,if;? pm-98? 101? 103? 122/
5
Mahabodhivamsa-ganthipadavivaranaya, Preface, p.1
38 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 39
1
ñTef;xm;onf / tod*¾g[u ]oefvsufudkifaqmifol} [laom qdkNyD; vltaygif;tm; 'geponfü arGUavsmfapMuNyD}/ ]bdu©L
bJGUrSm tdE´d,rS jrwfAk'¨\ auo"mwk qHawmf"mwfudk o,f wó uxH okwGm *w*w|mae a'0 ykawåe uwur®H yum
1
aqmifcJhonhf odvmumvudk *kPfjyK&ef yxr arm*¾vm’ erif; aowGm A[kZae 'gem'Dok 'oukov uar®ok eda,maZokH }/
2
(at'D 496-513)u *kPfjyKay;tyfonhf bGJUjzpfzG,f&Sdonf / odkY ]&[ef;awmfrsm;onf xkdyk*¾Kdvf\pum;udk Mum;NyD;aemuf a&muf
jzpfí tod*¾g[uy&da0Pudk ,if;acwfrwdkifrD odkYr[kwf ,if; &mt&yfü ewfom; jyKvkyfonfhtrIudk azmfjyí vltaygif;tm;
acwfNyD;aemuf wnfaqmufcJhzG,f&Sdonf/ &o0g[deDusrf;ü azmf 'gepaom ukovur®yx 10 yg;ü arGUavsmfapMuNyD}/
jycJhonhf tjcm;rif;tm;vkH;rSm c&pfESpfrwkdifrDu rif;rsm; jzpfMu tqdkyg Oyrmrsm;u ,if;0w¬Kjzpf&yfrsm;onf ae&ma'o
onf/ umu0PÖwdó? 'k|*grPd? o'¨gwdóESihf vZÆdwdórif; trsKd;rsKd;ü jzpfysufcJh(ww¬w¬LyyEémed)NyD; a&S;acwf &[EÅmt&Sif
rsm;udk rMumcP azmfjyonf/ jrwfwdkY oD[dkVfbmomjzihf ajymjycJhaMumif; (t&[m yka&
rmvmvmaqau&onf 0w¬Ktrsm;tjym;udk oD[dkVfwGif tbmokH 'Dybmom,) azmfjyonf/ tqdkyg0w¬Krsm;taejzihf
yd#uwfokH;ykHudk ayxuftu©&mwifonhf 0¥*grPdrif; (bDpD oD[dkVfvlxktMum; arG;zGm;&SifoefcJhonf [laomtcsufrSm rPd
29-17) vufxufcefYtwGif; jzpfaMumif; rSwfcsufjyKcJhonf/ ¤if; ol&d,? ol&edr®vpaom tokH;rsm;onhf a0g[m&rsm;t& xif
2
(rmvmvmaqau&)u rl&if;usrf;wpfckwGif xyfrH jznfhpGufjcif; &Sm;pGm od&onf / yk*¾Kdvfa&;trnfemrrsm;udk &Sif;jy&ef BudK;yrf;
rsm;avm? odkYwnf;r[kwf xdk(0¥*grPdrif;)acwfNyD;aemuf rsm; rIrsm;rSm ,aeYacwf aus;vufae yk*¾Kdvfrsm;tm; tvGef vG,ful
rMumrD rl&if;0w¬Kjzpf&yfrsm;udk pkpnf;cJhaMumif; azmfjyoavm[k onf/ &o0g[deDusrf;onf oD&dvuFm&Sd Ak'¨bmom bkef;BuD;
3
ar;cGef;xkwfcJhonf / ausmif;rsm;ü ygVdoifausmif;om;rsm;\ yxrqkH;zwfpmtkyf
&o0g[deDusrf;vm 0w¬Kjzpf&yfrsm;onf acwftqufquf tjzpf ,aeYwkdifyif a&yef;pm;qJjzpfonf/
wGif oD[dkVfuRef;oluRef;om;rsm;twGif; tvGefYtvGef xif&Sm;cJhykH wpfcgwpf&H &o0g[deDusrf;onf r[m0HoESihf tjcm;wpf
&onf/ a&S;acwfrsm;ü &[ef;awmfrsm;onf rdrdwdkY<ua&muf&m ae&m&mü awGU&onfudk jznfhpGufNyD; tcsuftvufopfrsm;udk
t&yfwdkif;wGif vl0wfaMumifrsm;tm; pm&dwå`rSifhwifa&;twGuf ay;onf/ ykHpHtm;jzifh bk&ifod&em*udk tiftm;okH;í rif;jyKvm
a[majymñTefjycJhzG,f&Sdonf/ ]wó uxH okwGm bdu©L oEÅK|m onhf pGefYpm;olwpfa,muftjzpf r[m0Hoa&m &o0g[deDusrf;
3
wawm y|m, *gred*r&mZ"meDok pm&duH p&rmem rEkómeH yg oabmwlMuonf / r[m0Hoü od&dem*ukd uk@em*\
4
wH orÜwåð 0aPÖwGm rEkaó 'gem'Dok a,m aZokH} ]xdkol\ a,mufz[kqdkonf/ &o0g[deDt& od&dem*tm; ykPÖm;rsKd; vl
jzpf&yfudk Mum;&NyD;aemuf &[ef;awmfrsm;onf ESpfoufyDwd jzpf i,f[kod&ojzihf ¤if;taMumif; pdwf0ifpm;zG,ftcsuf jzpfonf/
NyD; xdktcsdefrSpí NrdKU½GmZeyk'f rif;aejynfawmfwdkYü c&D;a'opm tu,fí &o0g[deDtqdkudk vufcHrl uk@em*\ rdcif bk&ifr
&D<uMuaomtcg vltaygif;tm; ,if;0w¬Kjzpf&yfudk csD;rGrf;pum; onf ykPÖm; trsKd;orD;jzpfaMumif; xif&Sm;onf/
1 1
,if;? pm-123? 124/ ,if;? pm-26? 71? 84/
2 2
r[m0Ho? tcef; 39? 49-56 *gxm/ ,if;? pm- 26? 71? 84/
3 3
4
Pali Literature of Ceylon, p. 225. r[m0Ho? tcef; 36? 21-23 *gxm/ &o0g[deD 2? pm-7/
&o0g[deD 2? pm-13/
usrf;udk;&if;jrpfrsm; 41
r[maAm"d0Housrf;um; tEkynmusrf;tjzpfa&m r[maAm
"dyif ordkif;usrf;tjzpfyg tNrJav;pm;jcif; cH&onf/ r[maAm"d
0Ho#Dum? r[maAm"d0Hoy&duxm ("r®jy'Dydumusrf;)? r[maAm
"d0Ho*E¦dy'0d0&P? r[maAm"d0o H y'w¬0PÖemuJhodkYaom acwf
toD;oD;wGif a&;om;cJhonhf #Dumusrf;rsm;pGmu a&S;q&mwdkY
taejzihf r[maAm"d0Housrf;udk rnfrQ ta&;ygonf[k,lq
aMumif; azmfjyonf/ ,if;usrf;udk at'D 14 &mpk pwkw¬
y&uúrAm[krif;vufxufü 0dv*r®KvoHC&mZrax&fu oD[V
r[maAm"d0Housrf;trnfjzihf oD[dkVfbmomodkY jyefqdkcJhonf/
Ak'¨pG,fawmf"mwf ordkif;usrf;jzpfonhf 'gXm0Ho usrf;udk
at'D 12 &mpk (at'D 1197 ckESpfNyD;aemuf rsm;rMumrD jzpfEdkif
onf) wGif ppfolBuD; y&uúr\ awmif;yefrIaMumifh ykvw¬dy&k
(aygVKEé½k0)NrdKU t&Sifom&dykwå&m\ wynhfjzpfol t&Sif&mZ*k½k
"r®udwådrax&fu ygVdbmomjzihf a&;om;cJhonf/ usrf;jyKyk*¾Kdvf
u ¤if;\usrf;udk a&S;a&S;u oD[dkVfbmomjzihf a&;om;cJhonhf
Ak'¨pG,fawmf"mwfordkif;usrf;udk tajccHaMumif; azmfjyonf (*g
xmtrSwf 10)/ oD[dkVfbmomjzihf a&;om;xm;onhf 'gXm0Ho
oEé, ('gXm0Hoedó,)usrf;ü ,if;a&S;OD; oD[dkVfusrf;udk udwåd
od&darC0PÖrif; (at'D 362-389) vufxuf Ak'¨pG,fawmfudk
oD[dkVfodkY o,f,lvmpOf a&;om;cJhaMumif; qdkonf/ (,if;oD[dkVf
1
rl&if;usrf;udk r&Edkifawmhacs/) r[m0Housrf; ü udwådod&darC
0PÖrif;onf pG,fawmf"mwfordkif;usrf;rsm;ü azmfjyonhftwdkif;
Ak'¨pG,fawmfjrwftm; ylaZmfcJhaMumif; qdkonf/ ,if;üazmfjyonfh
ordkif;usrf;[lonf t&Sif"r®udwåd rSDjirf;jyKcJhonfh oD[dkVfa&S;usrf;
jzpfzG,f&Sdonf/ *dkif*gurl r[m0Ho ñTef;qdkusrf;onf "r®udwåd\
2
'gXm"mwk0Housrf;jzpfaMumif; azmfjyonf / odkY&mwGif "r®udwåd
udk,fwkdifyif udwådod&darC0PÖrif;onf pG,fawmf"mwfudk yl
1
r[m0Ho? tcef; 37? 93 *gxm/
2
plV0Ho t*Fvdyfbmomjyef? twGJ 1? pm-7 atmufajcrSwfcsuf 4/
42 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; usrf;udk;&if;jrpfrsm; 43
aZmf apmihfa&SmifhrIqdkif&m rSwfwrf;wpfapmifudk a&;om;apNyD; þ(taxGaxG)usrf;pm acgif;pOfatmufwGif ylZm0vd,?
aESmif;acwf rif;rsm;onf ,if;rSwfwrf;yg ñTefMum;csufrsm;udk &mZm0vd,? &mZ&wemu&,? xly0HoESihf "mwk0HouJhodkY
1
vkdufemMuaMumif; azmfjycJhonf / t&Sif"r®udwåd ,if;usrf;udk aom tjcm; rsm;pGmaom usrf;rsm;vnf; tzdk;wef orkdif;tcsuf
ygVdbmomjzihf a&;om;&jcif;\ &nf½G,fcsufrSm oD[dkVf bmom tvufrsm; yg&SdMuonf/
pum;udk rzwfwwfonhf tjcm;EdkifiHrsm;rS yk*¾Kdvfrsm;\ tusKd;
2
twGufjzpfonf / 00000000

Ak'¨y&dedAÁmefpHcsdefrSpNyD; yÍörbk0aeuAm[k rif;vufxuf


(at'D 1360-1391) wdkifatmif oD&dvuFm Ak'¨bmomordkif;
tusOf;csKyf usrf;jzpfaomfvnf; edum,o*F[usrf;rSm tvGef
ta&;ygonf/ ,if;usrf;udk a,bk,stm;jzihf 'kwd,0D&Am[krif;
(at'D 1391-1397) vufxuf 'kwd,"r®udwådtjzpf xif&Sm;ol
a'0 &u©dw Z,Am[k r[mowå0d& a&;om;onf/
usrf;jyKyk*¾Kdvfonf ¤if;\usrf;udk (usrf;jyKol\ pum;t
wkdif;) ]aMumuf½GHUjcif;ESihf rsufESmvdkufjcif; uif;awmfrlMuonhf
a&S;rax&fwdkY a&;om;csufrsm;ESihf rsufarSmufacwfwGif jrifMum;
3
od&onfrsm;}udk tajccHonf / edum,o*F[usrf;jyKyk*¾Kdvfonf
a&S;rax&frsm;tm; ]aMumuf½GHUjcif;ESifh rsufESmvdkufjcif;uif;ol
rsm;} tjzpf t&nftcsif; owfrSwfjcif;rSm tvGef ta&;ygonf/
,if;rSwpfqifh xdkrax&fwdkY\ a&;om;csufrsm;onf bufrvdkuf
taMumufESifh rsufESmvdkufrI rvTrf;rdk;aMumif; azmfjyonf/ ,if;
azmfjycsufudk xdkusrf;\ wefzdk;tjzpf uREfkyfwdkY ,lqEdkifonf/
edum,o*F[usrf;jyKq&monf usrf;*efrsm;pGmESihf uREkfyfwdkY
,aeY r&Edkifawmhonfh Ak'¨bmomynm&Sif rsm;pGmudk od&Sdyk&H
onf/ ,if;usrf;onf r[m0d[m&*dkPf; oD&dvuFmAk'¨bmom
ordkif;usrf; jzpfonfrSm xif&Sm;onf/
1
'gXm? pm-406-4-7/
2
,if;usrf;? pm-10/
3
edum,o*F[? pm-1/
48 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
ausmufpm trdefYjyefwrf;rsm;rS tuJjzwfEdkifonf/ ausmufpm
trSwf 2? 5 ESihf 13 wdkYwGif taomuvufatmufcH EdkifiHrsm;udk
azmfjyxm;onf/ awmifzufwGif apmV (Cholas) wdkif;? yef'sm
(Padyas)? owd,ykwå(Satiyaputras)ESifh au&mvykwå (Keralapu-
tras) wdkif;rsm;ü qkH;onf/ ajrmufzufwGif ¤if;\tifyg,monf
[dr0EÅmawmifajcodkYwkdif us,fjyefYonf/ uuf&SfrD;,m;ESihf eDayg
EdkifiHrsm;&Sd taqmufttkHrsm;u ,if;wdkYonf taomu tifyg
,m\ tpdwftydkif;rsm; jzpfcJhaMumif; azmfjyMuonf/ taemuf tcef; 1
ajrmufzufwGif qD&D,ef;bk&if tef;wD;a,mhcf(Antiochus)\ e,f tdE´d,ordkif;aemufcH
y,fodkYwkdif a&mufcJhojzihf bk&iftef;wD;a,mhcf\ vufatmuf
cH yg&Sm;ESifh qD;&D;,m;odkYwdkif us,fjyefYcJhonf/ ,0e (Yavanas)? oD[dkVfa&S;OD; Ak'¨bmomordkif;udk em;vnfNyD; auseyfrI&Sdap&ef
uarÁmZ (Kambojas)ESihf *E¨m& (Gandhāras) wdkif;oljynfom;rsm; uREkfyfwdkYtaejzihf aemufcHordkif;tjzpf oD[dkVfuRef;odkY Ak'¨0g'udk
tm; taemufajrmufzufwGif aexkdifolrsm;tjzpf azmfjyonf/ ydkYay;cJhonhf bDpDokH;&mpk tdE´d,EdkifiHESihf ,if; (Ak'¨0g')udk cH,lcJh
taomu\ bdk;awmf pE´*kwårif;onf bDpD 304 cefYwGif ppfcsDrI onhf Ak'¨0g'rwkdifrD oD[dkVfuRef;wdkYESihf ywfoufí a,bk,s
wpf&yf atmifjrif NyD;qkH;NyD;aemuf tvufpE´mbk&if\ ppfolBuD; tawG;tjriftcsKdU &Sdxm;&ef vkdayonf/ tdE´d,EdkifiHrS omoem
wpfOD;jzpfol qJvsLuyfpf (Seleucus)xHrS t&D;,m; (Aria)? tm&m jyKyk*¾KdvfwdkY oD[dkVfuRef;odkY Ak'¨0g'udk o,f,lvmaomtcg ¤if;
acsm&Sm;(Arachosia)? a*N'dK&Sm; (Gedrosia)ESihf y½dkyedqma' (Paro- wdkYonf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ w&m;"r®udkomru tdE´d,Ak'¨bmom
panisadai)[laom e,fy,f av;ckudk odrf;,lcJhonf/ xdkYjyif bDpD ,Ofaus;rIESihf xkH;wrf;pOfvmwdkYudkyg o,f,lvmcJhonf/ oD&d
262 cefYwGif us,fjyefY jyif;xefonhf ppfyGJudk qifETJNyD;aemuf vuFm&Sd Ak'¨bmomqdkif&m ylaZmfrIrsm;? tcrf;tem;rsm;? yGJawmf
taomuonf uvd*Fwdkif;udk atmifEdkifcJhonf/ rsm;eSihf apmihfxdef;rI tm;vkH;eD;yg;avmufrSm a'oqdkif&m jyKjyif
]bk&if taomuvufatmuf&Sd tdE´d,tpdk;&onf w&m; ajymif;vJrI tenf;rSwpfyg; oD&dvuFmodkY acwfOD;ykdif; tdE´d,
Oya'ESihf EdkifiHa&;tjrift& bk&if{&mZf pepfom jzpfonf/ odkY omoemjyKrax&fwdkY ay;tyfcJhonfh usifhpOf tpOftvmrsm;om
wap t&yfa'o rsm;pGmwdkYü tdE´d, tcsKyftjcm tmPmydkifpdk;rI jzpfMuonf/ odkYjzpfí oD&dvuFmodkY Ak'¨0g' a&muf&Sdvmonhf
onf taemufwkdif; oufOD;qHydkif bk&ifpepfxuf rsm;pGm ydkrdk acwfwGif tdE´d,ü xGef;um;aeaom tajctaersm;ESihf ywf
uefYowfrIrsm; &Sdonf} /
1 ouf í tawG;tjrifwpf&yf &Sdxm;&ef OD;pGm vdktyfonf/
vlYtzGJUtpnf;udk bmoma&;ESihf bmoma&;r[kwfonhf vl Ak'¨0g'onf bDpD ajcmuf&mpkwGif Am&mPoDNrdKU £odywe
wef;pm;rsm;jzihf wnfaqmufxm;onf/ bmoma&;yk*¾Kdvfrsm;wGif t&yfü yÍö0*¾Dig;OD;wdkYtm; Ak'&¨ Sifawmfjrwfu w&m;OD;a'oem
jAm[®P? orPESihf ygo@[k okH;rsKd; uGJjym;onf/ ygo@rsm; a[mMum;jcif;jzihf todynmESihf udk,fusifhw&m;qdkif&m vIyf&Sm;rI
wpf&yftaejzihf pwifcJhonf/ Ak'¨oufawmfxif&Sm; &SdpOftwGif;
1
Mookerji's Asoka, p. 47.
**Fgjrpf0Sef;a'otwGif; wjznf;jznf; jyefYESHYoGm;NyD; 0dE¨,mawmif
46 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 47
wef;ESihf [dr0EÅmawmifwef;rsm;tMum;&Sd tdE´d,ajrmufydkif; EdkifiH onf NcdK;NcHpGmusihfMuHonhf rax&fBuD;rsm;tm; pdwfrcsrf;ajrU jzpf
1
i,frsm;pGmwdkYü wnfwhHjyefYESHYcJhonf/ bk&ifrif;rsm;? trwfBuD;rsm;? aponhf okH;pGJrItopf q,frsKd;udk jyKvkyfMuonf / xdktcsdefu
olaX;ol<u,frsm;ESihf ukefonfBuD;rsm;? ykPÖm;rsm;ESihf v,form; t&Sif,o? t&Sifa&0wESihf t&SifoAÁumrd[laom oHCem,u
rsm;onf xdkacwfu vufcHxm;NyD;jzpfonfh oDtdk&DESihf usifhpOf r[max&fokH;yg;\ vrf;ñTefrIjzihf a0omvDNrdKUü 'kwd,oH*g,
tcsKdUudk qefYusifawmfvSefonhf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ opfvGifonhf emwifNyD; 0ZÆD&[ef;wdkY jyKvkyfonhf q,fcsufudk rSm;,Gif;azmuf
"r®vrf;pOfudk vdkufemusihfokH;vmMuonf/ jyefaMumif; jyifqifcJhMuonf/ Ak'¨&Sifawmfjrwf\ rSefuefpifMu,f
2
bDpD 483 cefY Ak'¨&Sifawmfjrwf y&dedAÁmefpHvGefawmfrlcsdefwGif onhf "r®onf wpfpkHwpfckaom tcsdefxd oefY&Sif;aecJhonf /
tdE´d,ajrmufydkif;&Sd ta&;ygonhf EdkifiHtm;vkH;eD;yg;rQukd ,if; 'kwd,oH*g,emNyD;aemuf ax&0g'r[kwfbJ rSm;,Gif;olrsm;
awmfvSefonhf "r®vrf;pOfopfu euf½Idif;pGm vTrf;rdk;oGm;NyD;jzpfykH& tjzpf owfrSwfcH&aom &[ef;tkyfpkonf tjcm;wpfae&mwGif
onf/ r[my&dedAÁmeokwfawmft& aemufcHordkif;trsKd;rsKd;&SdMu pk½kH;MuNyD; pifNydKifoH*g,emwifvsuf ax&d,*dkPf;ESihf jcm;em;
onfh EdkifiH&Spfckonf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ "mwfawmfa0pkudk &vdk aom r[moHCdu (odkYr[kwf r[moH*Dwd)trnfjzifh *dkPf; wpf
aMumif; awmif;qdkMuonf/ þonfrSm Ak'¨&Sifawmfjrwftaejzihf ck wnfaxmifMuonf/ aemuf&mpkESpfrsm;twGif; ax&0g'*dkPf;
3
,if;EdkifiHrsm;ü udk,fawmfjrwf\ tqkH;trudk emcHolwynhf rsm; uGJ trsKd;rsKd;ESifhtwl *dkPf;BuD; q,fh&Spf*dkPf; ay:aygufcJhonf /
pGm&SdaMumif; azmfjyjcif;jzpfonf/ odkYwap Ak'¨y&dedAÁmefpHNyD;aemuf bDpD av;&mpk ukefcgeD;wGif pE´*kwåarm&d,rif;onf cefYrSef;
ESpfaygif;rsm;pGm Mumonhfwkdif rnfonhfEdkifiHurQ Ak'¨\"r®udk Edkif ajc tmz*efepöwefrS rdkifqdk (Mysore)e,fxd EdkifiHudk csJUxGifvsuf
iHawmf\ bmomw&m;tjzpf owfrSwfonf[laom tcsufudk BuD;rm;NyD; wefcdk;xefonhf tifyg,mudk wnfaxmifonf/ ,aeY
oufaojy&ef taxmuftxm; r&Sdacs/ acwf tdE´d,tjyifbufESihf ygudpöwef taemufzsm;a'oxd e,f
4
Ak'¨&Sifawmfjrwf y&dedAÁmefpHNyD;aemuf rsm;rMumrD rdk;&moD 0g y,frsm;onf pE´*kwårif;\ tifyg,m atmufwGif &SdcJhonf /
wGif;umvwGif xdktcsdefu Ak'¨\wynhfom0ursm;teuf odu©m pE´*kwårif;\om; AdE´Kom&onf zcif\ tifyg,mudk xdef;
0g tBuD;qkH;ESihf touf&SifqJjzpfonhf t&Sifr[muóyrax&f xm;Edkif½kHru awmifydkif;a'oodkYyif csJUxGifcJhzG,f&Sdonf/ bDpD
OD;aqmifNyD; rm*"bk&if tZmwowåK\ taxmuftyHhjzihf &mZ 274 cefYwGif AdE´Kom&\om; taomuonf pGrf;&nfESihfjynhfpkH
N*dK[fNrdKUü yxroH*g,em wifonf/ ,if;\ &nf½G,fcsufrSm Ak'¨ onhf aum#d vspmPusuJhodkYaom EdkifiHawmftMuHay;yk*¾Kdvfrsm;
&Sifawmfjrwf\ w&m;rSefrsm;udk pepfwus pkpnf;&ef jzpfonf/ \ vdr®muRrf;usifonhf vrf;ñTefrIjzihf {u&mZfbk&ifBuD; ESpfyg;
,if;oH*g,emwifyGJBuD;ü Ak'¨\teD;aeom0u t&SiftmeE´mESihf wnfaxmifcJhaom tifyg,mBuD;udk qufcHonf/ bk&iftaom
1
t&SifOygvdwdkYrSm t"du OD;aqmifyg0ifolrsm; jzpfMuonf / u\ tifyg,m twdkif;tqudk rif;BuD;udk,fwkdif xkwfjyefcJhonhf
&mpkESpf wpfckcefYtMum bDpDav;&mpk yg#vdykwfbk&if um
vmaomurif;vufxuf a0omvDNrdKU r[m0kefausmif;wkdufae 1
0d 4? 491/
rsKd;½dk;udktaMumif;jyKí rSnfhac:rIt& 0ZÆD[kwGifonhf &[ef;tkyfpk 2
0d-| 1? 27/ r[m0Ho? tcef; 4/
3
r[m0Ho? tcef; 5? 1-5 *gxm/ edum,o*F[? pm 5-6/
4
1 Mookerji's Asoka, p. 12.
0d-| 1? 4/ r[m0Ho? tcef; 3/
52 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 49
vmNyD;aemufrSom Ak'¨0g'tay: ESpfESpfumum ouf0ifvmNyD; teuf xdkacwfu txif&Sm;qkH;rSm taomurif;BuD; udk,fwdkif
1
rif;BuD;udk,fwkdif vkdufemusihfokH;rIrsm; jyKcJhonf/ r[m0Housrf; ausmufxGif;*lrsm; vª'gef;cJhzl;onhf ed*P²rsm;ESihf tmZD0ursm;
ü bk&iftaomuonf apmapmykdif;umvrsm;ü ¤if;\ &ufpuf jzpfMuonf/ ausmufpmtrSwf 9 ü azmfjyonhftwdkif; xdktcsdef
Murf;wrf;rIaMumifh p@maomu(vlMurf;taomu)[k xif&Sm;cJh u vlBudKufrsm;aom bmomw&m;ü tESpfrJh yGJvrf;obifrsm;
aomfvnf; w&m;"r®ESihf arGUavsmfol jzpfvmNyD;aemuf "r®maom ESihf t,lonf;rIrsm; jynhfaeykH&onf/ rdom;pkb0 tawG;tjrif
2
u[k xif&Sm;vmaMumif; azmfjyonf / rSm tqihftwef; jrifhykH&onf/ wd&pämefwdkY\ MuifempGm jyKrl&ef
awmif;qdkrIudkyif todtrSwfjyKonf/ orPjAm[®Prsm;ESihf t
o'¨ð 0oeuyk&daom/ 0d-| 3? 351) PTS ygVdtbd"mefusrf;üvnf; jcm; &aoh&[ef;rsm;udk axmufyhH&efrSm tdrf&mwnfaxmifolrsm;
bdu©K*wdu (-*wdu wnfyk'fatmufwGif Munhfyg) yk'fudk awGU&onfrSm \ wm0efjzpfonf/ trsKd;orD;rsm;\ aumif;usKd;ESihf tqifhjrihf
ygXfysuf t|uxmpmrlrS &,lxm;jcif; jzpfz, G f&Sdonf/ tawGUtBuKHEkol a&;udk txl;tav;ay;onf/ trsKd;orD;ta&;ESifh ywfoufí
wpfa,muftzdkY zwf&cufonhf oD[dkVfta&; ]b}ukd ]*}tjzpf vG,f wm0ef,l&onhf oBwDtZÑur[mrwåac: 0efBuD;rsm;&Sdonf /
1

vG,fyif rSm;,Gif;Edkifonf/
bk&iftaomu\ &[ef;oHCmawmfrsm;ESihf eD;uyfpGmqufqHrIonf ynma&;b0onf bk&m;ausmif;rsm;ü t"dutm;jzihf A[dk
oHCmawmfrsm;ESihf &if;ESD;uRrf;0ifrI odkYr[kwf eufeJonhf "r®tvif;udk jyKonf/ odkYwap ynmoifMum;jcif;ESihf ,Ofaus;rIonf vlxk
&&Sd&eftwGuf wpfckwpfckaom tcsdefydkif;xd oHCmawmfrsm;ESihf twl tMum;rSmyif cGJjcm;rI &SdykH&onf/ vlxktrsm; zwf½Iem;vnfvdrfh
bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfckü twlwuGaexdkifjcif;rsm; &SdEdkifonf/ edum rnf[k ,lqNyD; taomuausmufpmrsm;udk ouúwbmomjzifh
,o*F[usrf; (oD[dkVfbmomusrf;? pm-7) ü taomurif;BuD;onf ra&;bJ t&yfokH;bmompum;jzihf a&;om;xm;jcif;onf omref
t&Sifarm*¾vdykwåwdórax&f\ ausmif;wkdufü bmom0g'trsKd;rsKd;udk vlwef;pm; vlxktwGif; pmayzwf½IEdkifol OD;a&rsm;jym;aMumif;
avhvm&ef ckepf&uf aexdkifcJhaMumif; azmfjyonf/ þü bk&iftaomu
udk twl,l&ef BudK;pm;cJhNyD; xdakY Mumifhyif w½kwftaomurif;[k a,bk ñTefjyonf/ Aifqif at qrpf (Vincent A. Smith)u ]taomu
,stm;jzihf owfrSwfcH&vsuf ausmif;wdkufwpfckü &[ef;awmfrsm;ESifh acwf Ak'¨bmom0if vlxktMum; pmayzwf½IwwfrI &mEIef;rSm
twl aexdkifcJhol at'D 5 &mpk w½kwf {u&Zf vD,ef ODxnf (Lian-u- vuf&Sd NAdwdoQtkyfcsKyfcH tdE´d,EdkifiHa'otrsm;&Sd vlOD;a&xuf
th 2
1
thi, 5 century A.D.) taMumif;rSm pdwf0ifpm;zG,f jzpfonf/ ydkrsm;Edkifrnf[k uREfkyfxif\}[k qdkcJhonf /
r[m0Ho 5? 189 *gxm/ taomuacwfu tdE´d,wGif yg#vdykwåESifh a0'domuJhodkY
2
rlum*sD(Mookerji)u ,if;'@m&D azmfjycsufrsm;rSm owåKMurf;udk a½T aom NrdKUBuD;rsm;pGm&Sdonf/ pE´*w k åbk&ifhw&m;½kH;odkY a&mufvmol
tjzpfodkY ajymif;vJypfonhf bmomw&m;udk trTrf;wifjcif; jzpfaMumif;
,lqonf (Asoka, p. 5)/ trSefaomf ausmufpmtrSwf 13 ü uvd*F AkdvfcsKyf qJvsLuyfpf (Seleucus)\ *&doHwref ar*gpoif;eufpf
ppfyGJtwGif; rif;BuD;\ &ufpufMurf;MuKwfrItwGuf aemifwylyefrI pdwf (Megasthenes)u yg#vdykwfNrdKUawmfudk arQmfpif 570 ESihf *dwf
rcsrf;ajrUrIESifh ywfoufonhf ckdifvkHonhfrSwfcsuf yg&SdNyD;jzpfonf/ ,if; aygif;rsm;pGm&Sdonhf NrdKU½dk;wHwdkif;jzihf um&Hxm;aMumif; azmfjycJh
ausmufpmü rif;BuD;onf xdktcsdefu p@ ]Murf;wrf;ol} wpfa,muf onf/ NrdKUawmfwpfavQmufwGif ay 600 us,fNyD; vufvH 30
jzpfaMumif; azmfjyonf/ rlum*sD\ ]taomu} pmtkyf pmrsufESm 165
atmufajcrSwfcsuf trSwf 6 udkvnf; ½Iyg/ 1
taomu ausmufpmtrSwf 11/
2
Mookerji's Asoka, p. 35.
50 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 51
1
eufaom usKH;&Sdonf / uuf&SfrD;,m;&Sd &S&Dem*gNrdKUESihf eDayg&Sd NrdKU *dkPf;0if *sdef;bkef;BuD;jzpfaMumif; em;vnf&onf/ r[m0Ho#Dum
1
awmfrsm;rSm taomuudk,fwdkif wnfaqmufcJhonf[k ,lq& usrf; ü Zeometrnfudkyif aemufazmfjycsufwpf&yf awGU&
onf/ EdkifiHawmf wpfvTm;ü yg#vdykwf&Sd taomum½kH ausmif; ao;onf/ ,if;azmfjycsufü Zeomeonf AdE´Kom&bk&ifh rdzk&m;
wdkufuJhodkYaom bkef;BuD;ausmif;wdkufBuD;rsm;ESihf qefcsDESihf bm& \ rdwfaqGESifh twdkifyifcHyk*¾KdvfjzpfaMumif; qdkonf/ orEÅygom
2 3
[kw t&yfrsm;rSmuJhodkY apwDykxdk;rsm;jzihf jynhfaeonf/ ]Ak'¨0g' 'dum ESihf r[m0Ho ESpfusrf;vkH;ü AdE´Kom&onf jAm[®P0g'D jzpf
ESihfywfouforQteuf "mwfawmfapwDtm; ylaZmfrIudk trSefyif aMumif;? jAm[®P0g'D *dkPf;trsKd;rsKd;rS &[ef;rsm;udk qnf;uyf
2
taomurif;u tpjyKcJhonf} / aMumif;? bk&iftaomuonf okH;ESpfywfvkH; ¤if;zcif\ t,l
taomurif;onf Ak'¨0g'Dtjzpf arG;cJholr[kwfay/ ¤if;\ 0g'udk vkdufemusihfokH;cJhNyD; tbdodufcHNyD;aemuf av;ESpfajrmuf
zcifESihf bdk;awmfwdkY\ bmomw&m;ESihf ywfoufí tawmf wGif Ak'¨0g'DjzpfvmaMumif; wlnDpGm qdkMuonf/ taomutae
twef aocsmrI r&Sdaomfvnf; ¤if;wdkY Ak'¨0g'D r[kwfMuonfrSm jzihf *ltcsKdUudk tmZD0ursm;tm; vª'gef;cJhonfudk axmufí ¤if;
aocsmonf/ tjcm;rnfonhf ae&mwGifrS axmufcHjcif;? qefY taejzihf rdrdudk,fwkdif tcsdefumv wpfcktxd udk;uG,fcJhNyD; rsKd;
usifjcif;r&Sdaom *sdef;0g'tpOftvm wpfckt& taomu\ bdk; ½dk;pOfquf udk;uG,fcJhonhf tmZD0u &[ef;rsm;tm; ylaZmfrIjyKcJh
4
awmf pE´*kwårif;onf *sdef;0g'D jzpfaMumif;ESihf b0oufwrf; aMumif; ñTefjyonf /
ukefqkH;onfxd b0aemufqkH; aeY&ufrsm;udk &[ef;0wfjzihf ae bk&iftaomuonf bdodufcHNyD;aemuf ESpftenf;i,f t
3
xkdif&ef xD;eef;udk pGefYcJhaMumif;qdkonf / 'dAsm0'geusrf;wGif MumwGif Ak'¨0g'D Oyoumjzpfvmonf/ odkYwap ESpfESpf okH;ESpf
crnf;awmf AdE´Kom&rif;onf taomurif; xD;eef;udkqufcH cefYxd rdrd\ bmomw&m;topfESihf ywfoufNyD; uGJuGJjym;jym;
5
rIESihfywfoufí ar;jref;vdkojzihf yd*Fv0ó (Pingalavatsa) t r&Sdao;acs/ Ak'¨0g'D &[ef;oHCmawmfrsm; ESihf eD;uyfpGm qufqH
rnf&onhf tmZD0uudk xD;eef;odkY yihfzdwfcJhaMumif; rSwfwrf;
4 5 1 2
wifxm;onf / r[m0Ho#Dumusrf; ü oD[dkVfbmom rZÑdredum 3
r[m0Ho#D? 190/ 0d-| 1? 44/
,t|uxmusrf;udk udk;um;vsuf Zeometrnf&onhf tmZD r[m0Ho 5? 34/
4
0u &[ef;onf bk&ifAdE´Kom&rdom;pk udk;uG,fcH yk*¾KdvfjzpfNyD; Am&mAm& awmifukef;&Sd edaj*m"ESihf cgvwdu ausmufxGif;*lrsm;/
5
jA[®*d&dt&yf&Sd ausmufpmtrSwf 1 wGif ]oHaC Oy,Daw} [laom pm
¤if;onf t0wfrpnf;onfh bkef;BuD;jzpfaMumif; azmfjyonf/ þ wpfaMumif; yg&Sdonf/ ]&[efoHCmawmfrsm;xH tzl;ajrmf oGm;onf} [k
azmfjycsufrS Zeome tmZD0u &[ef;onf 'd*rÁ& (Digambara) a,bk,stm;jzifh bmomjyefqdkEdkifonf/ ynm&SiftcsKdUu taomurif;
BuD;onf trSefyif Ak'¨0g'D&[ef;jyKoGm;aMumif; qdkvdkonf[k ,if;0gusudk
1 t"dyÜm,f aumuf,lMuonf/ ynm&Sif rlum*sD(Mookerji)url bdu©K*wdu
Cambridge Shorter History of India, I. p. 21.
2 tqihfudk ñTefjyjcif; jzpfEdkifonf[k BuHcJhonf/ ynm&Sif A½l;0g (Barua)\
Sir John Marshall: The Moauments of Sanchi, I. p. 21.
3 (Inscriptions of Asoka, II, p. 334)yg rSwfcsufudkvnf; ½Iyg/ trSwfpifppf
Cambridge Shorter History of India, I. p. 34.
4 bdu©K*wdu r[kwfbJ bdu©Kbwdu ]&[ef;oHCmudk qnf;uyfol} ('D 2?
Mookerji; op. cit, p. 3, 5.
5 176/ 'D-| 4? 717 udk ½Iyg)[k jzpfonf/ t&Sifr[mAk'¨aCmo tvdkt&
r[m0Ho#Dum? 192-3/ (odkYaomf þtaMumif;t&mudk t&Sifr[mAk'¨
bdu©Kbwdu[lonf ]bkef;BuD;ausmif; wpfckü &[ef;awmfrsm;ESihftwl
aCmo\ rZÑdredum,t|xmü razmfjyay/ bmomjyefol)
aexdkifol}[k qdkvdkonf (bdu©Kbwdaumwd {uo®ð 0d[ma& bdu©L[d
56 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 53
rsm;udk em,l&rnf? em,l&ef qE´&Sdae&rnf[k em;vnfjcif;jzihf uvd*FppfyGJtwGif; xdwf½GHUzG,f vlYtoufaygif;rsm;pGm qkH;
oihfjrwf nDñGwfjcif;onf csD;rGrf;xkduf\} [k aMunmcJhonf/ ½IH;jcif;ESihf vltajrmuftjrm; qif;&J 'ku©a&muf&rIudk udk,fwkdif
1
jcm;em;jcif;r&SdbJ orP jAm[®PwdkY\ vGwfvyfrIudk ygVd awGUjrif&ojzihf bdufodufcHNyD;aemuf &SpfESpfajrmuffwGif oHCm
awmfusrf;*efrsm;ü tav;xm; azmfjyouJhodkY rif;BuD;\ ausmuf awmfrsm;\ aumif;aom vrf;ñTerf IrSwpfqifh taomurif;BuD;
pmrsm;üvnf; jynfolY 0wå&m;tjzpf txl;jyK azmfjycJhonf/ onf ajymif;vJoGm;onf/ ,if;onf rif;BuD;\ b0wpfcsKdUauGU
bmomt,l0g' ajrmufjrm;pGm wnf&Sdaeonhf tifyg,m jzpfonf/ ]rif;BuD;\ "r®udk apmifhxdef;rI? "r®udk cspfjrwfEdk;rIESihf
2
BuD;udk tkyfcsKyfNyD; ESvkH;pdwf0rf; BuD;jrwfol bk&iftaomuonf "r®udk a[mMum;rIrsm;onf us,fjyefYvmcJh\} / rif;BuD;onf
bmomw&m;rsKd;pkHudk udk;uG,fMuonhf rdrd\ wkdif;oljynfom; aemufxyf atmifjrifrIrsm;twGuf oefvsuf"m;udk qGJrxkwf
tm;vkH;udk ajymqdk awmif;yef&rnhf udk,fusifhw&m; pepfwpfck awmhbJ odrf;qnf;cJhNyD; xdktcsdefrSpNyD; "r®0dZ, [kac:onhf
udk ajymif;vJa&;ESihf ywfoufí pdwfrcsrf;ajrU jzpfcJhonf/ odkYjzpf udk,fusihfw&m;ESihf pdwfydkif;b0 atmifjrifrItwGuf wpdkufrwf
í rif;BuD;onf ¤if;\ ausmufpmrsm;wGif rMumrcP okH;EIef;cJh rwf aqmif½GufcJh\/ ,if;onf rif;BuD;tm; BuD;jrwfaom
3
onhf ]"r®}[laom pum;vkH;udk ]vlBuD;rdb q&morm;wdkYtm; atmifjrifoltjzpf ,lqjcif; cH&ap\} /
av;pm;jcif;? &aoh&[ef; orPjAm[®P aqGrsKd;rdwfaqG oli,f bmjAKausmufpm (Bhābru Edict) ESihf rd*'g0kef? aumorÁDESihf
csif; taygif;toif; aus;uRef rDSckdol qif;&J'ku©a&mufaeol qefcsDt&yfwdkYü awGU&onhf ausmufpmwdkifwdkYü azmfjycsuft&
rsm;tm; oihfwifhpGm auR;arG; apmihfa&Smufjcif;? ouf&Sdrsm;tm; ,cktcsdefwGif Ak'¨0g'onf bk&iftaomu\ t"duudpö jzpf
owfjzwfrIrS a&SmifMuOfjcif;? Muifemjcif;? opömapmihfodjcif;? vmonf/ taomuonf Ak'¨0g'udk tdE´d,\ EdkifiHawmfbmom
twGif;tjyif pifMu,fjcif;? odrfarGUjcif;? olawmfaumif;yDojcif;? jzpfaponhf yxrqkH;aom bk&ifjzpfonf/ taomuxHrS Ak'¨
rdrdudk,fudk xdef;odrf;jcif;? aus;Zl;odwwfjcif;? udk,fusihfoDv pif 0g'udk &&SdcJhonhf oD&dvuFmEdkifiHonf ,if; Ak'¨0g'tpOftvmudk
Mu,frItay: cdkifrmonhf pdwfqE´ESihf tusKd;rJh rjzKef;wD;bJ pk oD[dkVf aemufqkH;bk&ifrsm; vufxufwkdif vdkufem usihfokH;cJh
aqmif; acRwmjcif;}txd t"dyÜm,frsm;jzihf udk,fpm;jyK zGihfqdkcJh onf/ &[ef;oHCmawmfrsm;udk &nfñTef;onhf bmjAK ausmufpm
onf/ "r®[laom pum;vkH;atmufü taomurif;BuD; t ü bk&iftaomuonf bdu©Krsm;? bdu©KeDrsm;ESihf Oyoum Oyg
"dyÜm,fzGifhqdkcJhonhf ,if;ukd,fusihfw&m;a&;&m pnf;rsOf;rsm;tm; odumrsm;tm; yd#uwfygVdawmfrsm;rS xkwfEkwfxm;onhf okwåef
*dkPf;*P tkyfpktrsKd;rsKd;udk vkdufemusihfokH;olrsm;? &aoh&[ef; ckepfckudk rMumcP Mum;emqifjcif&ef wdkufwGef;xm;onf/ rd*
rsm;ESihf tdrfaevlrsm;? rif;BuD;\ tifyg,m twGif;tjyifrS vlxk? 'g0kef? aumorÁDESihf qefcsD ausmufpmwdkifrsm;ü oHCmoif;uGJrIudk
vl½dkif;rsm;ESihf ,Ofaus;NyD; EdkifiHrsm;? tdE´d,EkdifiHom;ESihf tdE´d, jzpfay:aponhf rnfonhf bdu©K bdu©KeD rqdkudk vl0wfvJ&
EdkifiHom; r[kwfolrsm; tm;vkH;u vufcHEdkifonf/ ,if;odkYjzihf rnfjzpfNyD; bkef;BuD;ausmif;rsm;ü aexkdifcGifh rjyK&ef trdefYxkwf
bk&iftaomuonf trsm;qdkif bmomw&m; wpfckudk wnf 1
axmif&ef BudK;yrf;cJhNyD; ,if;\ BudK;yrf;csufonf ordkif;wGif ausmufpmtrSwf 13/
2
yxrqkH; jzpfzG,f&Sdonf/ ausmufpmtrSwf 13/
3
ausmufpmtrSwf 13/
54 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 55
jyefxm;onf/ ,if;odkYjzihf rif;BuD;onf Ak'¨0g'\ avmuDa&; edum,f? OygvdokwfwGif emvE´mNrdKUae txifu&vlcsrf;om
OD;aqmifrIudk vufcHvsuf Ak'¨0g' aumif;usKd;twGuf ouf0if ed*P²em#ykwå (Zder[m0D&)\ wynhfjzpfol Oygvdonf Ak'¨\
vIyf&Sm;onhf pdwf0ifpm;rIudk &,lcJhonf/ wynhfom0u jzpfvdkaMumif; jrwfAk'¨tm; avQmufxm;onfudk
taomurif;w&m;\ ,kHMunfrItopfonf ¤if;\b0wpf rSwfwrf;wifxm;onf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfu Oygvdtm; Ak'¨0g'D
ckvkH;ESihf tusihfp½kdufudkyg ajymif;vJypfykH&onf/ ¤if;\ pdwfydkif; Oygoum jzpfvmNyD;aemufrSyif ed*P²wdkYtm; vdktyfonfrsm;jzihf
b0 ,kHMunfrItopfESihf qefYusifonhf xdktcsdefu vdkufemqJ axmufyhHrIudk qufvufjyKvkyf&ef wdkufwGef;awmfrlonf/ bk&if
xkH;pHESihf bk&ifrif;wdkYqdkif&m ñTefMum;csuf trsm;pkudk zsufypfNyD; taomuonf bmoma&;ESihf ywfoufonhf tvm;wl onf;cH
tjcm;wpfyg;ESihf tpm;xdk;cJhonf/ rif;BuD;\ ,kHMunfrI topfu em;vnfrIrsKd;udk euf½dIif;pGm cH,lxm;onfrSm aocsmonf/
jyKjyifvdkufonhf ESvkH;om; tajymif;tvJonf rif;BuD;\ yk*¾Kdvf ausmufpmwdkiftrSwf 6 wGif rif;BuD;u þodkYqdkonf ]ig
a&;b0udkomru jynfolYa&;&m ay:vpDESihf tkyfcsKyfa&;u@udk onf *kdPf;*PtoD;oD;rS &[ef;awmfrsm;tm; ylaZmfzG,f trsKd;
yg oufa&mufapcJhonf/ rif;BuD;\ aemufqkH; EdkifiHa&;pGefYpm;rI rsKd;jzihf ylaZmf\}/ wpfzefvnf; ]bk&ifrif;jrwfonf a'otm;
jzpfonhf uvd*FppfyGJNyD;aemuf rif;BuD;onf ppfyGJudk vkH;0pGefYvkduf vkH;wGif rsKd;EG,ftoD;oD;rS vlom;tm;vkH; twlwuG aexdkifrIudk
1
onf/ ausmufpmtrSwf 13 ü ]tu,fí wpfpkHwpfa,mufonf vdkvm;awmfrl\} / rif;BuD;onf ]bmomw&m; tm;vkH;\ tqkH;
2
rif;BuD;tm; tjyKoabmaqmifonfh emusifaprIwpfckudk jyKbdrl traumif;rsm; wkd;wufrIü pdwf0ifpm;awmfrl\} / bk&if taom
rif;BuD;onf xdkyk*¾Kdvftm; jzpfEdkiforQ cGifhvTwfrIudk xkdufwefol uonf bmoma&;*dkPf;wpfcku tjcm;wpfckudk apmfum;rIudk
tjzpf ,lqvdrfhrnf}[k qdkonf/ rdrd\ EkdifiHe,fy,fESihf qufpyf tvdkr&Sdacs/ ausmufpmtrSwf 12 wGif rif;BuD;u ]rdrdbmom
aeonhf wdkif;EdkifiHrsm;ESihfywfoufí rif;BuD;u uvd*Fausmufpm w&m;udkom csD;rGrf;pum;qdkNyD; tjcm;bmomw&m;rsm;udk ykwf
trSwf 2 wGif ]rif;BuD;onf vltaygif;u rif;BuD;udk raMumuf cwfuJh&JUjcif; rvkyf&/ ...,if;odkY rvkyfbJ tjcm;bmom
½GHUMuap&ef? ,kHMunfMuap&ef? rif;BuD;xHrS aysmf½TifrIudk &&SdMuNyD; w&m;rsm;udkvnf; taMumif;wpfckckjzihf csD;rGrf;pum; qdk&rnf/
aomuylyefrIudk r&&SdMuap&ef tvdk&Sd\}[k qdkonf/ rif;BuD; ,if;odkYjyKjcif;jzihf bmomw&m;wpfckonf ,if;\ wdk;wufjyefY
onf ausmufpmtrSwf 9 ü ]rif;jrwfr[m\ udk,fusihfoDvudk yGm;rIudka&m tjcm;bmomw&m;\ jyefYyGm;rIudkyg taxmuftul
usihfokH;rI &vm'ftjzpf ppfpnf½Grf;oHonf (ppfonfrsm;udk r jyK\/ ,if;odkYr[kwfvQif rdrdbmomw&m;udka&m tjcm;bmom
[kwfbJ) "r®udk zdwfac:jcif; jzpfvm\} [k qdkonf/ w&m;udkyg epfemap\/ taMumif;rl rdrdbmomw&m;tay: ESpf
bk&iftaomu\ Ak'¨0g'tay: wuf<upGm pdwf0ifpm;rIESifh oufrIudkom taMumif;jyKí rdrdbmomw&m;udkom csD;rGrf;qdkNyD;
euf½Idif;pGm MunfñdkrIonf tjcm;bmomw&m;rsm;tm; ao;odrf tjcm;bmomw&m;udk uJh&JU½Iwfcsolonf ajymif;jyeftm;jzihf rdrd
oGm;atmif rjzpfapcJhay/ xdkESihf qefYusifvsuf rif;BuD;taejzihf bmomw&m;tm; ydkrdk xdcdkufepfemapaomaMumihf jzpf\/ odkYjzpf
bmomw&m; tm;vkH;tay: ylaZmfoumjyKcJhNyD; ypönf;0w¬Krsm; í vltm;vkH;onf tjcm;yk*¾Kdvfrsm; a[mMum;onfh w&m;"r®udk
jzihf axmufyHhrIrsm;udkom jyKvkyfcJhonf/
1
bmomw&m;ESihf ywfoufonhf onf;cHrIpdwf"mwfudk Ak'¨ 2
ausmufpmtrSwf 7/
udk,fwdkif wynhfom0ursm;tm; a[mMum;cJhNyD;jzpfonf/ rZÑdr ausmufpmtrSwf 12/
60 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 57
csLpf (Antiochus)ESihf ,if;\ tdrfeD;csif;rsm; tygt0if ae&mwdkif; bk&iftaomuonf rdrdjynfolrsm; udk,fusihfw&m;aumif;
ü vlom;wdkYtm; aq;ukoa&;XmeESihf awm½dkif;wd&dpämefwdkYtm; rGefwdk;wufa&;twGuf enf;rsKd;pkHudk tokH;jyKcJhonf/ ausmufpm
aq;ukoa&;Xme [laom aq;ukoa&;Xm ESpfrsKd;wdkYudk wnf wdkif trSwf 7 t& bmomw&m; tqkH;trrsm;udk oifMum;NyD;
aqmufay;\/ vla&mwd&dpämefrsm;yg tokH;0ifonhf aq;zuf0if vufawGU tokH;csrIrsm;udk jyKvkyfcJhonf/ rif;BuD;onf Ak'¨0g'D?
opfyifrsm;udk r&Sdao;onhf ae&mwkdif;ü ta&;wBuD; pdkufysKd;ap *sdef;0g'D? tmZD0uESihf tjcm;bmom0g'Drsm; jzpfMuonhf &[ef;
\/ aq;zuf0if opfjrpf opfoD;rsm; r&Sdao;onhf ae&mwkdif;ü &Sifvl jynfoltMum; rdrd\ arwåma&SUoGm;jyKonhf oifMum;csuf
rSm,l pdkufysKd;ap\/ vrf;ab;rsm;ü a&wGif; a&uefrsm; wl;azmf rsm;udk jyefYESHYap&ef "r®r[mrwå("r®a&;&m0efBuD;)rsm;ESihf &mxl;
ap\/ vlom;rsm;a&m awm½dkif;wd&dpämefrsm;yg csrf;om aysmf½Tif tqifh trsKd;rsKd;&Sdonhf t&m&Sdrsm;udk cefYxm;onf/ jynfol t
a&;twGuf opfyifrsm; pdkufysKd;ap\}[k qdkonf/ rsm;\ udk,fusihfw&m;ESihf pm&dwåa&;&m aumif;rGefrItwGuf &nf
odkY&mwGif jynfwGif;jynfy ,if;odkYaom BuD;rm;us,fjyefY ½G,fonfh ,if;"r®r[mrwåXmeonf taomurif;BuD;\ udk,f
onfh vlrIa&;aumif;usKd;aqmif½GufrI tm;vkH;onf bmomw&m; ydkifqef;opfwDxGifrI vkH;0jzpfonf/ rif;BuD;onf a&S;acwfbk&if
av;pm;NyD; pm&dwåeuf&dIif;ol taomu\pdwfudk tm;&auseyfrI rif;rsm; vkyfavhvkyfx&Sdonhf awmvkdufjcif;ESihf tyef;ajzc&D;
rjzpfapEdkifao;ay/ jyKNyD;orQ aumif;usKd; aqmif½GufrItm;vkH; xGufjcif;rsm;tpm; wdkif;oljynfom;rsm;tm; tBuHÓPfay;&efESihf
onf rwnfNrJbJ ½kyfydkif;qdkif&m ulnDaxmufyHhrIom jzpfNyD; ,if; Ak'¨0ifae&mawmfrsm;udk zl;ajrmf&ef bk&m;zl;c&D;xGufjcif; ("r® ,m
1
vª'gef;ay;urf;rIrsm;rSm rqdkpavmufomjzpfonf/ rif;BuD; tae Mwm)rsm; jyKcJhonf / udk,fwdkif bk&m;zl;c&D;xGufonfomru t
jzihf "r®'geESihfwlaom 'ger&Sd[k jyif;jypGm cHpm;rdcJhonf (em qihfjrihft&m&Sdrsm;tm;vnf; wm0efwpf&yftaejzihf rdrd\ pHerl
1 2
owd {wm&doH 'geH ,m&doH "r®'geH) / udk ,lMu (bk&m;zl;c&D;xGuf)&ef ñTefMum;cJhonf / wdkif;ol jynf
odkYjzpfí rif;BuD;onf "r®jyefYyGm;a&; &nf½G,fcsufjzihf ,cif om;rsm;\ bmomw&m; todpdwf"mwfrsm; jynhf0vm&efESifh
u rwnf&Sdzl;ao;onhf (e blwjyKAÁ) ]"r® r[mrMw}[kac:onhf udk,fusihfaumif;rGefonhfb0odkY Edk;<uvmap&ef bk&iftaomu
2
omoemjyK Xmeopfwpfck zGifhvSpfonf / ausmufpmtrSwf 5 ü onf bdk;ab;pOfqufrsm;uJhodkY ppfrufa&;&mtiftm;jzihf aqmif
,if; r[mrMwrsm;udk "r®wnfwhH jyefYyGm;a&;ESihf bmomw&m;udk ½Gufjcif;tpm; qifajymifuonhf ewf&xm;rsm;ü ewfom; ewf
cspfjrwfEdk;olrsm;\ aumif;usKd;csrf;oma&;wdkYtwGuf bmoma&; orD;½kyfykH cif;usif;jyorIrsm;? o½kyfazmfrIrsm; yg0ifonhf ESpfouf
*dkPf;*PtoD;oD;ü cefYxm;aMumif; jyqdkonf/ tqdkyg "r®r[m zG,f ewfavmu oGifjyifrsm;jzihf jynfoltaygif;tm; qGJaqmif
3
rMwrsm;udk a,me? uarÁmZ? *E¨m&ESifh rif;BuD;\ taemufzuf vsuf pnf;½kH;vIHYaqmfcJhonf / bmjAKausmufpmü azmfjycsuft&
Ak'¨usrf;pmrsm;udk a[mMum;jcif;udkyif bmoma&;qdkif&m yGJvrf;
usKd;jyKvkyfief; jzpfonfh ]"r®jzihf atmifEdkifjcif;}\ &nf½G,fcsuftjzpf obifrsm;jzihf aqmif½GufcJhykH&onf/
obm0tm;jzifh xif&Sm;pGm ay:vm&rnfjzpfonf} (rlum*sD? pm-132?
atmufajcrSwfcsuf 2)/ 1
1
ausmufpmtrSwf 11/ ]oAÁ'geH "r®'geH Zdemwd = tvªtm;vkH;wGif "r® ausmufpmtrSwf 8/
2
'geonf tjrwfqkH; jzpf\} ("r®y'? tcef; 25? 21 *gxm)/ ausmufpmtrSwf 3/
3
2
ausmufpmtrSwf 5/ ausmufpmtrSwf 4/
58 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 59
bk&iftaomu\ ]"r®EdkifiHawmf}onf vlom;rsm;twGuf tkyfcsKyfonhf e,fedrdwftwGif;ESihf tpGeftzsm;&Sd apmV (Cholas)?
om uefYowfxm;cJhonf r[kwfacs/ ausmufpmtrSwf 2 wGif yef"sm (Pāndyas)? owd,ykMw (Satiyaputras)? au&mvykMw
2
rif;BuD;onf ]vlom;twGuf aq;ukorIXme? awm½dkif;wd&dpämef (Keralaputras)ESihf wrÁyPÖD (Ta½bapa½º¿)? *&dbk&if tefwD,kd
rsm;twGuf aq;ukorIXme? &Sm;yg;onhfae&mrsm;ü vlom;rsm;
twGufa&m awm½dkif;wd&dpämefrsm;twGufyg aumif;Edk;&m&m aq; 1
taomu ausmufpmyg wrÁyPÖdonf oD[dkVfuRef;udk qdkvkdovm; odkY
buf0ifopfyifrsm; rSm,lpdkufysKd;apaMumif;} azmfjyonf/ ausmuf wnf;r[kwf tdE´d,awmifydkif; wdEéD (Tinnevelly) jrpf0Srf;&Sd wmr&myg&feD
pm trSwf 1 ü ]rnfonhf ouf&Sdowå0gudkrQ rowfjzwf& ,Zf (Tāmraparº¿) jrpf0Srf;a'ovm; qdkonhftcsuEf Sihf ywfoufí t,ltq
rylaZmf&}[k trdefYxkwfjyefcJhonf/ rif;{u&mZfonf wpfcsdef uGJjym;vsuf&Sdonf/ A½l;0g; (Barua) a&;om;onfh ]taomuausmufpm
wnf;wGif bk&ihfrD;zdkaqmif tokH;jyK&ef owå0grsm;tm; owfjzwf rsm;} (Inscriptions of Asoka) usrf;? tydkif; 2? pm- 235-6 ü Ta½bapa½º¿
(wrÁyPÖD)[laom a0g[m&ESihf ywfoufí &Snfvsm;onfh aqG;aEG;csuf
jcif;udkvnf; &yfqdkif;cJhonf/ tifyg,m wpf0ef;vkH;ü ouf&Sd wpf&yfyg&Sdonf/ Aifqif at qrpf (Vincent A. Smith)url xdkpum;vkH;udk
wd&dpämeftaygif;\ toufudk umuG,f&ef trdefYxkwfjyefcJhonf/ oD[dkVfudk &nf½G,fonf[k r,lqbJ wdEéD(Tinnevelly) jrpf0Srf;&Sd wmr&m
ausmufpmwdkiftrSwf 5 t& rif;BuD;onf tcsKdUaom wd&dpämef yg&feD (Tāmraparº¿) jrpfudk ,lqonf/ a&;acsmif"l&D (Raychaudhuri)um;
rsm;tm; owfjzwfjcif;? oif;uGyfjcif;? oHyluyfí wHqdyfcwfESdyf ,if;pum;vkH;tm; oD[dkVfuRef;udk &nf½G,fonf[k ,lqonf/ *&doHwref
jcif;ESihf ig;rQm;jcif;rsm;udk txl;aeY&ufrsm;ESihf Ak'¨bmom Oykof ar*gpoif;epfpf (Megasthenes)u oD[dkVfuRef;tm; wmy½dkAmeD (Taprobane
aeYrsm;ü wm;jrpfcJhonf/ ]txJwGif ouff&Sdrsm;&Sdaeonhf opfoD; = wrÁyPÖdudk qdkvkdonf)[k &nfñTef;cJhonf/ ,if;azmfjycsufonf tdE´d,
EdkifiHwGif;rSma&m tjyifrSmyg taomuacwf rwdkifrDuyif oD[dkVfuRef;
tcsKdUudkyif rD;r½IdU&/ taMumif;rJhjzpfap? tMurf;jyKrlvdkí jzpfap tm; ,if;(wrÁyPÖd) trnfjzihf trsm;odMuNyDjzpfaMumif; azmfjyonf/
(ouf&Sdowå0grsm; twGuf) opfawmrsm;udk rD;r½IdU&/ ouf&Sdrsm; A½l;0g;onf ,if;a0g[m& rnfonfudk &nfñTef;onf[laom tcsufudk
onf tjcm;ouf&Sdrsm;\ tpm;tpm rjzpfap&}[kvnf; trdefY azmfrjycJhay/ aqG;aEG;rI tNyD;wGif olu ]ygVdESifh oD[dkVf bmomrsm;jzihf
xkwfjyefcJhonf/ ausmufpmwdkiftrSwf 7 wGif rif;BuD;u ]vrf; a&;om;onhf Ak'¨bmomordkif;usrf;rsm;ü a'0geHyd,wdórif; vufxuf
jrifhrsm;ay:üvnf; vlom;rsm;ESihf uRJEGm;wd&dpämefrsm; t&dyfcdkem; Ak'¨omoem jyefYyGm;a&;twGuf oD[dkVfuRef;odkY taomurif;BuD; apvTwf
aeEdkif&ef yanmifyifrsm; pdkufysKd;&rnf? ¤if;wdkY oufaomihf ouf vdkufaom Ak'¨omoemjyK tzGJUtaMumif;udk twdtus azmfjyxm;onf/
xdkYjyif tpOftvmt& at'D yxr&mpk tapmydkif;wGif a&;om;cJhonhf
omjzpfa&;twGuf o&ufO,smOfrsm; pdkufysKd;jcif;? wpfaumo ]y&d0g&ygVd} y&d0gygVdawmfüyif xdkemrnfudk rSwfwrf;wifxm;onf/ odkY&m
0uf tuGmta0;wkdif;ü a&wGif;a&uefrsm; wl;jcif;? em;ae wGif udk,fydkif (ordkif;) cGeftm;&Sdonhf taomuausmufpmrsm;udk aqG;
aqmif p&yfwefaqmif; aqmufvkyfjcif;? ae&mtESHYwGif a&jzefY aEG;aejcif;jzpfí uREfkyfwdkYtaejzihf ,if;odkYaom pmaytpOftvm tqdk
jzL;a&;Xmersm;zGifhxm;jcif;rsm; jyK&rnf} [k qdkonf/ udk tajccHtjzpf oD[dkVfudk rsufESmomay;onfhtaejzihf r,lqoihfacs}
taomurif;BuD;onf rdrd wkdif;oljynfom;rsm;\ aumif; [k qdkonf/ odkYwap rlum*sDurl taomuausmufpmyg wrÁyPÖdudk
usKd;udkom aqmif½Gufjcif;jzihf tm;&auseyfjcif; r&Sday/ rdrd oD[dkVfuRef;tjzpf tcdkiftrm ,lqonf/ ¤if;;u ]xdkYjyif tifyg,mBuD;
wpfckudk tkyfcsKyfolwpfa,muftm; wdEéDjrpf0Srf;a'ouJhodkYaom ae&mi,f
tifyg,m\ tjyifzuf txl;ojzihf rdrdtkyfcsKyfonhf e,fy,fESihf udk ¤if;\EdkifiHawmftjyifzuf a'orsm;tjzpf ñTefjyaMumif; pOf;pm;&ef
uyfaeonhf EdkifiHrsm;odkY tm½kHpdkufcJhonf/ oD[dkVfodkY &nfñTef; rarQmfvihfEdkifygacs/ aemufqkH;wGif rif;BuD;\om;awmfu ,if;tifyg,m
zG,f&Sdaom tcsufrsm;ygonhf ausmufpmtrSwf 2 wGif ]rif;BuD; \ bmomw&m;udk ay;tyfcJhonfh oD[dkVfonf rif;BuD;\ vlom; aumif;
64 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 61
usKd;aqmif vkyfief;ESihf vlrIa&; aumif;usKd;aqmif½GufrIrsm; yg0if e,fjcm;a'o&Sd tjcm;vlrsKd;rsm;tMum; cefYtyfxm;onf/ "r®udk
onhf taomurif;BuD;\ Ak'¨omoemjyKvIyf&Sm;rI e,fy,f t vdkufem usihfokH;olrsm;\ aumif;usKd;csrf;omESihf qif;&JrSvGwf
wGif;ü &SdaeNyDjzpfonf/ t&Sifr[dE´\ oD[dkVfuRef;ü vkyfaqmifrI ajrmufjcif;wdkYtwGuf ,if;trwfrsm;udk ppfom;rsm;? ppfAdkvfcsKyf
tcsdefumv(bDpD 252)onf rsm;pGmaemufusojzihf ,if;vkyfief; rsm;? jAm[®Pbmom *dkPf;uGJrsm;? *[ywdrsm;? cdkudk;&mrJholrsm;?
tm; taomuausmufpmrsm;ü azmfjy&ef rjzpfEdkifacs/ odkYwap tdkrif;rpGrf;ol oufBuD;½G,ftdkrsm;ü cefYtyfxm;onf/ xdktrwf
t&Sifr[dE´\ vkyfief; tajccHtwGuf rsm;pGm jyifqifxm;NyD; rsm;onf tusOf;om; jzpfrIqefYusifa&; vkyfaqmif&ef? arG;uif;
jzpfonhf oD[dkVfESihf taomurif;w&m;BuD;wdkY\ qufqHrIrsm; puav; rsm;pGm&Sdolrsm; odkYr[kwf touft½G,faMumifh uH
1
taMumif;udk jyqdkxm;onf / raumif; taMumif;rvSbJ qif;&J'ku©a&mufaeolrsm;tm; vGwf
vyfcGifhay;jcif;wdkYtwGufvnf; vkyfydkifcGifh tmPm&Sdonf/
1
Mookerji : p. 36. ausmufpmtrSwf 13 wGif ]t"du atmifjrifrI[k rif;w&m;
BuD;,lqNyD; tifyg,m twGif;tjyif&Sd vltaygif;tm; Budrfzef
rsm;pGm atmifjrifNyD; jzpfonhf} a"r®0dZ,ac: w&m;jzihf atmifrI
00000000 BuD; taMumif;udk azmfjyonf/ rif;BuD;\ "r®0dZ,onf qD;,m;
bk&if tefwD ,kdcsyfpf (Antiochus)? tD*spfbk&if ywdkavrD (Ptol-
emy)? rufqD'ef bk&if tefwD*dkeyfp (Antigonus of Macedon)?
qdkif&DeD bk&if r*ghpf (Magas of Eyrene)? tDyD&yfpf bk&if tvuf
pE´m (Alexander of Epirus) bk&ihfEdkifiHrsm;ESihf apmV? yef'sm (Pan-
dyas = yef*syf)rS onf wrÁyPÖd(oD[dkVf) EdkifiHrsm;txdyif us,f
jyefYcJhonf/ rif;BuD;u qufvufazmfjyonf ]ae&mwdkif;ü vl
trsm;onf rif;w&m;BuD;\ bmomw&m; oGefoifqkH;rrIudk
vdkufem usihfokH;vsuf&SdMu\/ rif;w&m;BuD;\ oHwrefrsm; oGm;
a&mufjcif;r&Sdonhf EdkifiHrsm;ü aexdkifolrsm;yif rif;BuD; avhusihf
tm;xkwfrI? pl;prf;rIESihf "r®vkdufemusihfokH;rIrsm;udk Mum;&jcif;ü
¤if;wdkYudk,fwkdif vkdufemusihfokH;NyD; aeMuvdrfhrnf/ "r®jzihf atmif
Edkifjcif;onf t&yfa'o tm;vkH;udk atmifEdkifjcif;rnf\/ wpfzef
t&yfa'otm;vkH;udk atmifEdkifjcif;onf arwåmcHpm;rI\ &vm'f
jzpf\/ w&m;aom atmifEdkifjcif;rsm;wGif arwåmudk &&Sd\}/
1
oD[dkVf ygVdbmom tpOftvmrsm;ü t&Sifr[marm*¾vd
1
0d-| 1? 37/ r[m0Ho 5? 191 *gxm/
62 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tdE´d,ordkif;aemufcH 63
ykwåwdórax&f\ oifMum;csufrsm;aMumifh taomurif;w&m; rnf[k xkwfjyefxm;onftxd tvGef pdk;&drfonf/ ]a,bk,s ,l
BuD;onf xdkrQavmuf (vlrIaumif;usKd;? Ak'¨omoemhtusKd;aqmif qcsuft& taomu\ taxmuftyHhjzifh jzpfay:vmonfh yd#
½GufrI) twdkif;twmjzihf Ak'¨omoemawmfESihf aqGrsKd; awmfpyfol uwfawmfonf wwd, yg#vdykwå oH*g,emudk jzpfay:aponhf
1
tjzpfqdkEdkifcGifh r&Sdao;[kqdkvkdonfh ypönf;av;yg; axmufyHhol ygVdtpOftvm\ ppfreS frIudk twnfjyKonf} /
]ypö,'g,um}omvQif jzpfao;aomaMumihf Ak'¨omoemawmf wwd,oH*g,emNyD;aemuf ,if;oH*g,em\ oHCmhOaoQmif
ESihf aqGrsKd;awmfpyfol Ak'¨omoemhtarGcH ]omoe'g,m'} jzpf jzpfNyD; tajrmftjrif BuD;rm;awmfrlonhf t&Sifr[marm*¾vdykwå
vmEdkif&ef om;awmf r[dE´ESihf orD;awmf oCFrdwåmwdkYtm; om wdórax&f\ vrf;ñTefrIjzihf Ak'¨omoemawmf t&SnfcHh wnf
oemhabmifodkY 0ifa&mufapcJhaMumif; rSwfwrf;wifxm;onf/ whHa&;twGuf oD[dkVftygt0if udk;EdkifiHodkY omoemjyKyk*¾Kdvfrsm;
2
rif;BuD;\ oHCmawmfrsm;tay: jrihfrm;pGm av;pm;rIESihf tm; udk apvTwfcJhonf / taomurif;BuD;\om;awmf t&Sifr[m
ay;rIwdkYaMumihf oHCmrsm;twGif; rvdkvm;tyfonhf tusifhysuf r[dE´onf oD[dkVu f Ref;ü Ak'¨omoemawmf wnfwHha&;twGuf
rIrsm; ay:vmaomaMumihf nDñGwfrEI Sihf Nidrf;csrf;rIudk taESmihf wm0efay;jcif; cH&onf/ oD[dkVfbk&if a'0geHyd,wdórif;BuD;
t,Suf jzpfaponf/ ax&0g'u vufcHxm;onhf ,lqcsufrsm; onf tdE´d,bk&ifxH tzdk;wef vufaqmifyPÖmrsm;ESihftwl oH
usifhpOfrsm;ESifh qefYusifonfh *dkPf;uGJtrsKd;rsKd; ay:aygufcJhonf/ wrefrsm;udk tdE´d,odkY apvTwfNyD; rdwfaqGjzpfvdkrIudk azmfjyNyD;jzpf
,if; tajctaeonf taomubk&iftm; yg#vdykwåNrdKUawmfü onhftwdkif; taomutaejzihf rdrd\vkyfaqmifcsufrSm oD[dkVf
1
wwd, oH*g,emwif&ef wGef;tm;ay;cJhonf / &nf½G,fcsufrSm uRef;ü tvGefYtvGef tusKd;jzpfxGef;rnf jzpfaMumif; awG;rdcJhykH&
]yd#uwfokH;ykHudk p,fMu,fap&efESihf t"r®0g'Drsm;udk okwfoif&ef onf/ tdE´d, Ak'¨omoemjyKtzGJUrsm; oGm;av&m a'owdkif;ü
jzpfNyD; taomu\ t"dupdk;&drfrIrSm rnfonhf awG;ac:ajrmfjrif atmifjrifcJhonf/ a,meu"r®&u©dw rax&fuJhodkYaom *&dvlrsKd;
rI odkYr[kwf bmom0g'a&;&m w&m;"r®xufrqdk EdkifiHawmfu rsm;yif Ak'¨0g'D&[ef;awmfrsm; jzpfomG ;Muonf/ odkYwap taom
wnfaqmufxm;onhf bmoma&; taqmufttkHu ydkNyD;t"du urif;BuD;\ Ak'¨0g'a&;&m aqmif½GufrI a'otm;vkH;teuf
2
jzpfonf} / ax&0g'todkuftNrKHudk jiif;qdkolrsm;onf &mZN*dK[f oD[dkVfonf tusKd;tjzpfxGef;qkH; jzpfonf/ ]ausmufpmrsm;wGif
NrdKUteD; emvE´mNrdKUü oD;jcm; oH*g,emwpfck wifMuonf/ ,if; azmfjyoa½GU oD[dkVfuRef;tm; ausmufpmtrSwf 2 ESihf 13 wdkYü
tkyfpktopfrS ,if;wdkY\ udk,fydkifusrf;*efrsm;udk a&;om;vsuf wrÁyPÖdtjzpf azmfjyNyD; ¤if;\ "r®0dZ,EdkifiHawmf tpDtrHudk
3
*dkPf;udk;*dkPf; jzpfay:cJhonf / taomurif;BuD;onf oHCm wdk;csJU&ef "r®'lwrsm; apvTwfcJhaom edkifiHrsm;pm&if;ü taomu
pnf;vkH; nDñGwfrIESihf ywfoufí ausmufpmwdkifrsm;jzihf wdus rif;BuD;udk,fwkdif xnhfoGif;xm;NyD;jzpfonhf EkdifiHwpfcktjzpfvnf;
4
onhf trdefYtmPmrsm; ? oHCmoif;uGJrIudk jzpfay:apol rnfol azmfjyonf/ odkYjzpfí ,if;ausmufpmrsm;udk a&;om;csdef (bDpD
rqdkonf vlxGuf&rnfjzpfNyD; bkef;BuD;ausmif;rS xGufcGmoGm;& 258-257)wGif ausmufpmtrSwf 2 t& oD[dkVfonf awm½dkif;
wd&pämefrsm;ESihf vlom;rsm;\ qif;&JrI oufoma&;uJhodkYaom t
1
0d-| 1? 45/ r[m0Ho 5? 228 *gxm/
2 1
Sir John Marahall: The Monuments of Sanchi, I,p. 22. Barua: Inscriptions of Asoka, II,p. 379.
3 4 2
edum,o*F[? pm? 7-8/ rd*'g0kef? aumorÁDESihf qefcsD ausmufpmrsm;/ 0d-| 1? 47/ r[m0Ho 7? 1 *gxm/
68 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
rsm;tjzpf wrÁyPÖd? 0dZdwyk&ESihf Oywdó*gruJhodkYaom tjcm;
a'orsm; &SdcJhonf/ odkYwap y@Kumb,rif;u bDpDav;&mpk\
aemufqkH;ESpfrsm;wGif tEk&m"yk&NrdKUudk xif&Sm;onhf NrdKUawmft
jzpf `rSifhwifvkdufcsdefrSpí tEk&m"yk&onf vuFmuRef;EdkifiH\
NrdKUawmftjzpf &mpkESpfaygif; q,fhESpfck cefYrQ Mumanmif;cJhonf/
bDpDokH;&mpk ukefqkH;csdefwGif tEk&m"yk&NrdKU\ Adokumynm
wdk;wufrIrSm tqihfjrifh tajctaeodkY a&muf&SdNyD; jzpfykH&onf/
tEk&m"*grudk yxrOD;pGm wnfaqmufcJhNyD; rdrdemrnfjzihf ac:
wGifapcJhol y@Kumb,\ OD;av;awmf tEk&m"onf rdrdae
1
xdkif&ef &mZa*[ac:onhf tdrfwpfaqmif aqmufvkyfcJhonf /
y@Kumb,onf &efolrsm;udk ESdrfeif;NyD; tEk&m"yk&NrdKUodkY 0if
a&mufaomtcg OD;av;awmftEk&m"onf atmifjrifol wlawmf
armiftm; rdrd\tdrfudk ay;tyfNyD; tjcm;tdrfwpfaqmif oGm;
2
a&mufaexkdifonf / tEk&m"yk&rwdkifrD eef;pdkufNrdKUawmfjzpfonfh

onf/ ,if;aus;½Gmrsm;ü 0dZdwNrdKUawmf yg0ifonf – 0dZdwH e*&H (r[m


0Ho? 7? 41)/ wpfzef r[m0Ho tcef; 10? 42 *gxmü ]uv[H e*&H
emr *garm ww¬ uawm t[k = uv[NrdKU[kac:onhf aus;½Gmudk xdk
ae&mü wnfaqmuf\}[k qdkonf/ a&m[Pt&yf&Sd r[m*grudk ,if;NrdKU
awmftaejzihf t&Sdeft0gESihf <u,f0rIudk tEk&m"yk&NrdKUESihf NydKifqdkifvsuf
awmifydkif;a'oNrdKUawmf jzpfvmNyD; aemufydkif;umv txdyif r[m*gr
]½GmBuD;}[k tNrJwrf; ac:a0:cJhonf/ at'D wpf&mpkü ywdkavrDu ¤if;\
oD[dkVfuRef;ajrykHü tEk&m"yk&tm; taema&mj*r® (Anourogram-mon)[k
ac:a0:onf/ ywdkavrDonf tEk&m"yk&taejzihf tvGefwdk;wufNyD; um
vESihf oD[dkVfEdkifiH\ xD;pdkdufNrdKUawmf txift&Sm; jzpfaeckdufrSmyif ,if;
NrdKUawmftm; ]j*r®H} (j*mr = *gr = aus;½Gm)[k okH;EIef;cJhonf/ t&Sifr[m
Ak'¨aCmo\ ],ó *gró tEk&m"yk&aó0 a'G £E´cDvm (0d-| 1?
214)/ *gr[laoma0g[m&udk tajccHrlvtm;jzihf tkyfpk? tpkta0;? t
odkif;t0dkif; odkYr[kwf tajccsaexkdifrI t"dyÜm,frsm;jzihf okH;EIef;onf/
1
r[m0Ho 9? 2/ tEk&m"onf tdE´d,ajrmufydkif;rS &,lonhf tpDtpOfjzihf
wnfaqmufcJhykH&aomaMumihf ,if;udk txl;jyK azmfjy jcif;jzpfonf/
2
r[m0Ho 10? 73-74 *gxm/
tcef; 2
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH
(1) vlrIa&;tajctae
bDpD okH;&mpkwGif oD[dkVfEdkifiH\ NrdKUawmfrSm tEk&m"yk& jzpfonf/
rlvtEk&m"½Gmtm; NrdKUawmftjzpfodkY wdk;wufatmif aqmif½Guf
cJholrSm y@Kumb, (377-307 bDpD) jzpfNyD;1 ¤if;taejzihf
tvGef aumif;rGefpGm wnfaqmufcJhykH&onf/ y@Kumb,rif;
rwdkifrDu oD[dkVfwGif NrdKUawmftaejzihf txl;jyKac:a0:Edkifonfh
ae&m r&Sdao;acs/ vltrsm;aexkdifonhf tcsuftjcmae&m tm;
vkH;udk *gr(½Gm)[k ac:a0:onf/ odkY&mwGif r[m0Ho\ a&S;OD;
u@ü *gre*&[laom pum;vkH;rsm;udk aus;½GmNrdKUBuD; NrdKUi,f[k
2
rcGJjcm;bJ okH;EIef;cJhNyD; ae&ma'owpfck\ t½G,ftpm; tus,f
t0ef;ESifh ywfoufí qkH;jzwfrIwpf&yf&&Sd&ef rjzpfEdkifacs/ tEk
&m"yk&NrdKUawmf rxif&Sm;vmrD tcsdefwdktwGif; tpdk;& ½kH;pdkufNrdKU
1
r[m0Ho? tcef; 10? 75 *gxm/
2
*grESihf e*&[laom ygVdtokH;ESpfrsKd;rSm xifxif&Sm;&Sm; jcm;em;rI&Sdonf/
*gr[lonf aus;½Gm? e*&[lonf NrdKU jzpfonf/ ykHpHtm;jzihf awe acg ye
ora,e oked"0óum&m r*"r[mrwåm yg#vd*gar e*&H rmayEÅd
0ZÆDeH y#dAm[m, = xdktcsdefü oked"ESifh 0óum &trnf&onhf r*"
EdkifiH\ trwfcsKyfESpfa,mufwdkYonf 0ZÆDwkdif;om;wdkYudk xdef;csKyfEdkif&ef
yg#vd½Gmü NrdKUwpfNrdKUudk wnfaqmufaeMuonf} ('D 2? 53)/ odkY&mwGif
r[m0Ho a&S;OD;u@rsm;ü ,if;cGJjcm;rIudk todtrSwf rjyKcJhacs/ ykHpHtm;
jzihf r[m0Ho tcef; 7? *gxmtrSwf 41 wGif 0dZ,EdkifiHawmf\ trwf
rsm;onf a'otrsKd;rsdK;ü aus;½Gm rsm;pGmwdkYudk wnfaqmufMuonf[k qdk
72 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 69
&onf/ ,if;Xme t&m&Sd\wm0efrmS ntcsdef tpdk;&tkyfcsKyfrI Oywdó*grü {uxlPdu[kac:onhf xif&Sm;onhf taqmuf
udk pDrHa&;jzpfonf/ xdktcsdefrSpí NrdKUawmfü e*&*kwådvrsm; &Sd ttkH wpfcktaMumif;udkvnf; od&onf/ {uxlPdu [laom
1
vmcJhonf / ,if;onf aESmif;acwfrsm;ü NrdKUawmf0ef\ a&SUajy; trnfemrt& wdkifwpfvkH;wnf;jzihf wnfaqmufxm;onhf ,if;
ykHpH jzpfzG,f&Sdonf/ tdrfudk y@Kumb,\ OD;av;awmfrsm;u ¤if;wdkY\ nDrawmf
tEk&m"yk&NrdKUawmfteD;ü yef;jcHESpfck&Sdonf/ eE´e0e(aemif pdwåmtm; om;awmf xGef;um;jcif;rS umuG,f&ef tusOf;csvdkí
tcg aZmwd0e[k ac:wGifcJhonf)onf awmifzuf*dwf tjyif wnfaqmufcJhaomfvnf; ,if;onf ratmifjrifonhf BudK;pm;rI
avmufwGif NrdKUawmfESihf qufvkeD; jzpfonf/ t&Sifr[dE´ oD[dkVf om jzpfonf/ ,if;taqmufttkHudk av0ifavxGuf jywif;
1
uRef;odkY a&mufNyD;aemuf rsm;rMumrD&ufrsm;twGif; w&m;trsm; ayguf (*0u©)rsm;jzihf wnfaqmufxm;onf /
2
pkudka[mcJhonfrSm þeE´0efO,smOfwGif jzpfonf / r[marC a'0geHyd,wdó rif;BuD;vufxuf (bDpD 247-207)üyif
0eO,smOfrSm y@Kumb,\om;awmf rk#od0rif; wnfaxmif tEk&m"yk&NrdKU½Sd taqmufttkH tenf;i,frSm tm;vkH;eD;yg; xyf
3
cJhNyD; opfoD; yef;rmefrsm; xGufonf / þO,smOfrSm NrdKUawmfESihf wlnDpGm &Sdaeao;ykH&onf/ taqmufttkH ypönf;rsm;ESihf tawGU
reD;ra0;wGif&SdNyD; NrdKUawmfta&SUbuf*dwf tjyifbufavmufwGif tBuKH&ihfusihfonfh Adokumynm&Sifrsm; csKdUwJhaezG,f&Sdonf/ ykHpH
4
wnf&Sdonf / ,if;O,smOfxJwGif bk&iftwGuf wnfaqmufxm; tm;jzifh a'0geHyd,wdórif;onf t&Sifr[dE´twGuf oihfwihf
aom bk&ifhtdrfawmf(&mZa*[) &Sdonf/ t&Sifr[mr[dE´rax&f avsmufywfonhf aep&mtaqmufttkHwpfckudk rawGUEdkifjcif;
tdE´d,rS <ua&mufNyD;aemuf &ufaygif;rsm;pGm oDwif;okH;cJhonf jzpfonf/ rif;BuD;onf tvsiftjrefyif ½THUtdrfwpfckaqmufvkyf
5
rSm þbk&ifhtdrfawmfü jzpfonf / yef;jcHwGif;ü om,monhf a& vsuf ,if;udk tjyifu rD;½IdUNyD; ajcmufatmif jyKvkyfonf/ ,if;
avSmifuefrsm; a&tdkifrsm;&Sdonf/ O,smOf0if;twGif; uuk"0gyd tdrfudk ajcmufaoGUatmif rD;½IdUonhf taMumif;aMumihf eH&Hrsm;
6
trnf&Sd a&avSmifuefi,fESihf bk&ifhtdrfawmf ajrmufzufü rnf;eufvmNyD; ausmif;udkvnf; umVygom'y&da0P ]jymom'f
7 2
r½kwåtrnf&Sd a&tdkif&SdaMumif; azmfjyonf / eufausmif;}[k ac:wGifcJhjcif; jzpfonf / ,if;ausmif;udk rnfodkY
,if;O,smOfxJü (y@Kumb,\) OD;av;awmf tEk½k'¨rif;
8 1
wl;azmfcJhonfh a&avSmifuefwpfck wnf&SdNyD; jzpfaomfvnf; 2
r[m0Ho 10;95-102/
y@Kumb,rif;onf NrdKUawmftm; a&jzefYjzL;&ef a&avSmifuef r[m0Ho 25;203? 204/
9
wpfck xyfrHwl;azmfcJhonf / NrdKUawmfjyifbufü y@Kumb,rif; ygarmu© *dkif*g (Geiger)u ]oDCH Ouúm, oku©maywGme rwådum}
0gusudk ]rif;BuD;onf ½THUtkwfrsm;udk rD;jzihf tvsiftjref ajcmufatmif jyK
1 2 vkyfap\} (r[m0Ho? t*Fvfyfbmomjyef/ He had the bricks of cla dried
r[m0Ho 10;80-81/ r[m0Ho 15;1/ speedily with fire.)[k bmomjyefxm;onf/ odkYwap rwådum [laom a0g
3 4
r[m0Ho 11;2/ r[m0Ho 15;8? 11/ [m&onf ]tkwf}teufudk ra[mbJ ]&THU? ½THUap;}udkom a[monf/ t
5 6
r[m0Ho 1;12? 30/ r[m0Ho 15;52/ u,fí ]tkwf} teufudk qdkvdkcJhvQif yk'ftrSefjzpfonhf ]£|dum} yk'fudk t
7
r[m0Ho 15;30/ r[m0Ho#Dum? pm-344/ vG,fwul okH;EIef;cJhEkdifonf/ umVygom'y&da0Pausmif;onf opfom;
8
r[m0Ho 10;88/ acsmif; ½THUap;jzihf aqmufvkyfonfh taqmufttkH jzpfzG,f&Sdonf/ jref
9
r[m0Ho 9;11/ jref NyD;atmifaqmufvkyfvdkí odkYr[kwf taqmufttkH jyKvkyfNyD; eH&Hrsm;
ajcmufae[efjzpfapvkdí ½THUap;udk rD;`rIduf tajcmufcHvdkufykH&onf/ a'0g
70 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 71
wnfaqmufcJhonf [laomtcsufrSm &Sif;vif;rIr&Sdacs/ odkYwap &Sif;vif;&efESihf vltrsm;pk½kH;Edkifa&;twGuf jyifqif&ef trdefYay;cJh
1
ausmif;aqmuf&ef zkwfNyD;tkwfrsm;udk r&Edkif? tenf;qkH; NrdKUawmf onf / bk&ifh &[ef;awmf (\w&m;)udk em,l&ef vltrsm;pk½kH;
twGif;ü vG,fulpGm r&EdkifonfrSm aocsmonf/ vmMuonfrSm ,if; (bk&ihfqifawmftdrf) wGif jzpfonf/ t&Sif
tu,fí ydkrdkoifhavsmfonhf ae&mxkdifcif;udk ay;&ef tajc r[dE´\y&dowfrSm ydkrdkrsm;jym;vmojzihf w&m;pcef;udk qifawmf
tae&SdvQif a'0geHyd,wdórif;BuD;taejzihf bk&if taomu\ tdrfrS NrdKUawmfawmifzuf*dwf jyifzuf&Sd t&dyfaumif;? at;csrf;
om;awmf tdE´d,\txl;{nfhonf bk&ihfomoemjyK yk*¾Kdvftm; NyD; pdrf;vef;xlxJonhf bk&ifhO,smOftwGif; avaumif;avoefY
2
,if;odkYaom oDwif;okH;p&mausmif;rsKd;udk ay;tyfrnf r[kwfay/ rsm;&&Sdonhf arGUavsmfzG,f eE´eO,smOfodkY ajymif;a½TUcJhonf /
a'0geHyd,wdóonf t&Sifr[dE´tm; tvGefav;pm;awmf ,if; tajccHtcsufrsm;t& xkdtcsdefu tEk&m"NrdKUawmfü
rlí tjcm;yk*¾Kdvfrsm; ydkifqkdifNyD;jzpfonhf tdrfwpfckudk oljrwf taqmufttkHrsm; taxGaxG vdktyfcsuf&SdcJhykH&onf/ avm[
yk*¾Kdvftm; vª'gef;vdkpdwfr&Sd[k jiif;qdkEdkifonf/ odkYwap ,if;odkY ygom'uJhodkYaom taqmufttkHBuD;rsm; oD[dkVfNrdKUawmfü ay:
jzpfzG,fr&Sd/ taMumif;rl a'0geHyd,wdóonf t&Sifr[dE´ <u aygufvmonfrSm Ak'¨0g'wnf&dSNyD;aemufrSom jzpfonf/ y@K
a&mufNyD; 'kwd,aeYwGif t&Sifjrwftm; r[marC0etwGif;&Sd umb, wnfaqmufcJhaom bmoma&;taqmufttkH tawmf
tdrfwpfaqmifü wpfnwm oDwif;oHk;&ef yihfzdwfonf/ t&Sif rsm;rsm; &SdcJhNyD;jzpfonfqdkaomfvnf; vloltrsm;tjym; pka0;Edkif
1
jrwfuvnf; vufcHonf / ,if;tdrfrSm tenf;qkH; bk&if? rdzk&m; avmufonhf taqmufttkHMuD; wpfck&SdcJhonhf taxuftxm;
ESihf eef;awmf ta>ct&Hrsm;jzpfonhf tjcm;yk*¾Kdvfrsm; tokH;jyK r&Sdacs/ þtcsufonf vltrsm;tjym; pk½kH;rI r&SdcJh? &SdcJhonf qdk
NyD;jzpfrnfrSm oHo, jzpfzG,frvdkacs/ vQifawmif ,if;pk½kH;rIrsm;udk [if;vif;jyifae&mü usif;ycJhMu
NrdKUawmfü vltrsm; pnf;½kH;pka0;&eftwGuf cef;rBuD; &SdykHr& aMumif; ñTefjyonf/ oD[dkVfom;rsm;onf bmoma&; w&m;rsm;
acs/ NrdKUaevltrsm; t&Sifr[dE´udk zl;ajrmfNyD; w&m;emvdkMuaom Mum;em&efuJhodkYaom txl;&nf½G,fcsufjzihf vlolpk½kH; pnf;a0;cJh
tcg rif;BuD;onf eef;awmfOypmtwGif;ü vkHavmufonhf cef;r MuonfrSm Ak'¨0g' a&muf&SdNyD;aemufrSom jzpfzG,fonf/
wpfckr&Sdonfudk odjrifojzihf bk&ifhpD;awmfqifxm;onhf cef;rudk tEk&m"NrdKUawmfü NrKdUawmfoefY&Sif;a&; tajctaeonf t
qihfjrifh trdefYwpf&yf jzpfcJhykH&onf/ y@Kumb,tkyfcsKyfpOf NrdKU
eHyd,wdórif;BuD;tm; xlyg½kHapwD wnfaqmufrnhf tkwfrsm; jyKvkyf awmf oefY&Sif;a&;twGuf yef;rIdufoGef 500? rdv’m &Sif;vif;ol
&ef tvkyform;rsm; &&SdvkdaMumif; taMumif;Mum;vkdufonf (r[m0Ho 200? vlaorsm;udk okomefodkY vTifhypfol (okb &mZm) 150? NrdKU
3
17;38)/ odkYjzpfí xkdtcsdefu tkwfjyKvkyfenf;udk wwfodNyD;jzpfonf/ awmfudk apmihfMuyfol 150 &Sdonf /
r[m0Housrf;taejzihf umVygom'y&da0P trnfESihfywfoufí xif y@Kumb,onf rdrdudka&m rdcifudkyg ulnDcJhNyD; rdrdtm;
aMu;jzihf &Sif;vif;rIudk xnhfoGif;cJhjcif;vnf; jzpfEdkifonf/ tac:ta0:
rsm;ESihfywfoufí ,if;odkY pdwfrSef;jzihf &Sif;vif;rIrsm;rSm tawmfxif&Sm; xD;eef;udk ay;tyfcJhol OD;av;awmf tb,twGuf e*&*kwådv
onf (ykHpHtm;jzihf vAk*gr&Si;f vif;csuf? r[m0Ho 10;72/ rPdol&d, (NrdKUapmihf)[kac:onhf &mxl;Xmetopfwpfck wDxGifcJhaMumif; od
ESifh ol&edr®v &Sif;vif;csuf? &o0g[deD 2? pm -26? 71? 84/ vdpä0D? 0ZÆD
1
ESihf a0omvD &Sif;vif;csufrsm;? okwåed-| 1? 264)/ r[m0Ho 14;61/ 0d-| 1? 59/
1 2 3
r[m0Ho 15;12? 13/ r[m0Ho 15;1-2/ r[m0Ho 10;91-92/
76 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 73
a&S;tusqkH; aus;½GmtcsKdU tajccsNyD;jzpfí tEk&m"yk&NrdKU wnfaqmufcJhonfh r[mok omeac: A[dkokomefBuD; wpfck&SdNyD;
1
awmf\ taemufzufESihf taemufajrmufzuf&Sd e,fy,frsm;ü ,if;okomefxJü ao'PfuGyfrsufonhf ae&mvnf; &Sdonf /
vnf; vlOD;a& wdk;wuf pnfum;aeNyDjzpfonf/ ajrmufzufESifh NrdKUawmfü tvkyfvkyfMuonfh p@mv (okb&mZm)wdkY ae
taemufzuf urf;ajcwpfavQmuf wnf&Sdaom ausmfMum;onhf xkdifonhf p@mv*gronf A[dkokomef\ taemufajrmufbuf
2 3
yifv,fqdyfurf;av;ckjzihf NrdKUawmfudk qufoG,fxm;onfh vrf; wGif &Sdonf / tqdkyg p@mvaus;½GmwGif r[m0Ho üay;xm;
aMumif;av;ck&Sdonf/ ,if;wdkYrSm ajrmufzufü r[mwdw¬ (refem onhf ta&twGuft& y@Kumb,rif;vufxufu tenf;qkH;
NrdKUteD;&Sd rmawmw odkYr[kwf refwdkif)? ZrÁKaumvywåe? a*g vlOD;a& 2000 cefY &SdcJhykH&onf/ ,if;½Gm\ ta&SUajrmufzufwGif
4
P*grywåe (ta&SUzsm; urf;ajcbuf[k ,lq&onf) ESihf r[m eDpokomeac:onhf p@mvrsm;twGuf okomefwpfck&Sdonf /
uE´&jrpf\ ajrmufzuf&Sd yifv,fqdyf (ajrmufydkif;wGif jzpfEdkif a'0geHyd,wdóacwfwGif NrdKUawmfteD; jrif;aZmif; wpfc&k Sd
5
onf)wdkYjzpfonf/ ,if;av;ckteuf aemufqkH; av;ckudk twd aMumif; azmfjyonf / y@Kumb,rif; wnfaqmufcJhonhf qif
6
tus razmfjyEdkifao;bJ&Sdonf/ tqdkyg yifv,fqdyfurf; 0ef; ajczkH; aus;½Gm ('Gg&*gr)vnf; av;½Gm&Sdonf /
usif a'orsm;ü vloltajccsaexkdifMurnfudk oHo,jzpfzG,f bDpDokH;&mpkwGif awmifukef;a'orsm;ESihf ta&SUbufurf;
7
rvdkbJ ,if;a&vrf;rsm; wpfavQmuf BuD;i,fr[l aus;½Gmrsm;pGm ajc rS wpfyg; oD[dkVfwpfuRe;f vkH;onf vufawGUtm;jzihf tvGef
wnf&SdMurnf jzpfonf/ ZrÁKaumvywåerS tEk&m"yk&NrdKUawmf xlxyfzG,f r&Sdaomfvnf; vlOD;a& trsm;tjym; aexdkifcJhMuykH&
odkY aAm"dyifyGm;udk aqmif,laomtcg ,if;c&D;pOfwGif aus;½Gm onf/ vlaexkdifí tqifajyaom ae&mtm;vkH;eD;yg; avmufudk
rsm;pGmwdkYü &yfem;cJhonf/ (odkYwap) wd0uútrnf&onhf ykPÖm; vlwdkY odrf;ydkuf aexkdifMuNyD; jzpfonf/ [ife&Dygum (Henry
½Gmwpf½Gmudkom txift&Sm; azmfjyonf/ Parker)u r[m*grESihf ,if;\ywf0ef;usif aus;½Gmrsm;udk oD[dkVf
aemuf tajccsaexdkifonhf ae&mwpfckrSm uvsmPD (,ck uRef;odkY yxqkH;0ifa&muf aexdkifonhf a&S;OD; tm&d,efvlrsKd;rsm;
acwf auvPd,)t&yfwGif jzpfonf/ a'0geHyd,wdó aemuf yxrqkH; tajccscJhonhf ae&mrsm;tjzpf jiif;qdkonf/ (¤if;t
&mpkESpfwpfck tvGef qdkvkdonfrSm bDpDESpf&mpkwGif auvPd,ü vdkt&) awmifykdif;&Sd ud&dE´ (Kirinda) t&yfonf ,if;vlrsKd;wdkY
rif;EdkifiHwpfck &SdcJhaMumif; twdtus od&onf/ 'k|*grPd\
1
r,fawmf (uvsmPDbk&if wdó\orD;awmf)jzpfol emrnfausmf 2
r[m0Ho 10;80/ r[maAm"d0Ho? pm-84/
3
0d[m&r[ma'0Donf ,if; uvsmPDrif;rsKd;rS jzpfonf / &mZm r[m0Ho 10;93/
3
r[m0Ho 10;91-92/
4
1 r[m0Ho 10? 94/
t&Sifr[dE´onf a'0geHyd,wdórif;BuD;tm; xdkae&mwGif Ak'¨&Sifawmf 5
r[maAm"d0Ho? pm – 85/
jrwfu em*wdkYtm; atmifEdkifykH taMumif;udk ajymjyonf (r[m0Ho? 6
r[m0Ho 10;88/
19;35)/ ,if;jzihf ZrÁKaumvywåeonf em*'DuRef;wGif &SdaMumif; azmfjy 7
&o0g[deDusrf;ü em*'Dy? Owå&yó? 'u©dPyóESihf ypädryórsm;udk
onf/ r[m0Housrf;t& azmjfyNyD; jzpf&yfonf Ak'¨&Sifawmfjrwf em*'Dy
&nfñGef;xm;onf/ odkYwap ygpDeyóudk azmfjy rxm;ay/ ,if;odkY r
odkY 'kwd,tBudrf <uawmfrlpOfwGif jzpfonf/
2 3 azmfjyojzihf at'D yxr&mpk ukefcgeD;tcsdefxd oD[dkVfuRef; ta&SUydkif;
r[m0Ho 19;37 *gxm/ r[m0Ho 12?;12/
a'orsm;ü vlOD;a& rwdk;yGm;ao; aMumif; azmfjyonf/
74 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 75
yxrqkH; aexkdifcJhonhf ae&mtppf jzpfonf/ [ife&Dygumu xdkYjyif ,aeYwdkif ae&mtwdtusudk razmfxkwfEdkifao;
t"duvlrsKd;rsm; t"dutajccsaexkdifonfh t&yftm;vkH;udk *gr onhf pE´e*gr[kac:onhf cwåd,wdkY aexkdifcJhonhf tjcm;ae&m
1
½Gm[k ac:a0:cJhNyD; NrdKUawmfonf r[m*grjzpfvm\[k qdkonf / wpfck vnf;&Sdonf/ a'0geHyd,wdórif;vufxuf tEk&m"yk&
uREkfyfwdkYtaejzihf ,if;wifjycsufudk oabmwlonfjzpfap NrdKUawmfü r[maAm"dyif ylaZmfyGJrsm;odkY wufa&mufcJhonfh
1
rwlonfjzpfap awmifydkif;&Sd 0v0g**F? ud&dE´dMo,? rPd**F ESihf cwåd, udk,fpm;vS,frsm;ü pE´e*grrSvnf; yg0ifcJhonf / ,if;
2
ukHAkuúHMo, jrpfrsm;wnf&Sdonhf {&d,monf oD[dkVfuRef;ü yxr *grüvnf; yxrqkH; r[maAm"dyifyGm;udk pdkufysKd;cJhonf /
OD;qkH; vltajccs aexdkifcJhonhf a'ojzpfonfudkrl oHo, jzpf vkHNcKHrItwGuf r[mem*rif;om; r[m*grodkY c&D;xGufjcif;
zG,frvdkacs/ bDpDokH;&mpkwGif umZ&*gr (,ckacwf uw&*gr)ü jzihf tEk&m"yk&ESihf r[m*grwdkYtMum; qufoG,frI&SdaMumif; azmf
cwåd,vlrsKd;pk wpfpk&SdcJhonf/ ,if;cwåd,rsKd;EG,frS udk,fpm;vS,f jyonf/ ,if;a'oESpfckudk qufoG,fonhf vrf;onf apwd,*d&d
rsm;onf t&SifroHCrdwåm tdE´d,rS ,laqmifvmonhf r[m (,cktac: r[dEÅavh)? upäuwdw¬ (rm*aEÅmw) odkYr[kwf 0¹
aAm"dudkif;ylaZmfyGJ tcrf;tem;rsm;odkY wufa&mufcJhonhf xif&Sm; rmeuwdw¬ (o[ówdw¬ odkYr[kwf '[oawmw? tó
2
aomyk*¾Kdvfrsm;wGif yg0ifcJhMuonf / yxrOD;qkH;aom aAm"dyif r@vwdw¬ [kvnf; ac:onf)? r[d,*FP (,ckacwf tvkw
3
i,fudk umZ&*grü pdkufysKd;cJhonf / a'0geHyd,wdó\ tpfudk Ek0&)? 'DC0gydESifh *kwå[mvu (Akwåv) a'owdkYudk jzwfoGm;&
3
&ifcGifydkufbk&if r[mem*onf bk&ifr\ opömazmuf tEÅ&m,f onf / ,if;vrf;\ trsm;qkH;tydkif;ü vloljywfonhf awm
rSvGwfajrmuf&ef rdom;pkESihftwl tEk&m"yk&NrdKUawmfrS a&m[P awmifrsm;wnf&Sdaomfvnf; (tEÅ&mra*¾ t*grum&an) vrf;
4
t&yfodkY xGufajy;NyD; r[m*grudk tkyfcsKyfcJhonf / r[mem* wpfavQmufwGif vlol tajccsaexkdifonhf a'otrsm;tjym;&Sd
4
onf tEÅ&m,f&SdpOf r[m*grodkY csufjcif;xGufoGm;onhf tcsuf rnfudk oHo,jzpfzG,frvdkacs /
aMumihf xdkt&yf&Sd cwåd,wdkYonf tEk&m"yk&&Sd bk&ifhrdom;pkESihf tEk&m"yk&ESihf rdkif 60 odkYr[kwf 70 cefYtwGif;&Sd c½kdife,f
qufoG,frI&SdaMumif; qdkEdkifonf/ oD[dkVfordkif; wpfavQmufwGif y,frsm;ü vloltrsm;tjym; aexdkifcJhMuykH&onf/ OD;av;rsm;udk
a&m[P t&yftm; vGwfvyfrItwGuf aemufqkH; ckdudk;&m vGwf qefYusif awmfvSefonhf ppfqifa&;pDrHcsufü y@Kumb,onf
ajrmufe,fajrtjzpf awGU&onf/ tEk&m"yk&NrdKUawmfü wdkif;wpf e,fpGefZeyk'f (ypöEÅ*gr)rsm;udk odrf;oGif;&ef awmifzuf bdEÅEé
yg;om;wdkY usL;ausmf0ifa&mufcsdef odkYr[kwf jynfwGif;a&;½IyfaxG; (Bintanna)c½kdif a'gvyAÁw (,aeYacwf a'gvv a0v jzpfzG,f
5
aecsdefwdkif;ü bk&ifrif;rsm;? trwfrsm;? &[ef;awmfrsm;ESihf vGwf &Sdonf)txd qkwfcGmcJh&aMumif; azmfjyonf / odkYjzihf tenf;qkH;
vyfrIESihf tumtuG,fudk tvdk&Sdol tjcm;aom yk*¾Kdvfrsm;onf tEk&m"yk&ESifh a'gvyAÁwtMum;&Sd c½dkife,fy,frsm;ü vlol
6
awmifydkif;a'oü ckdvIHcJhMuonf/ aumif;pGm tajccsaexdkif pnfum;aeNyDjzpfonf /
1 1 2
2
Paker: Ancient Ceylon (1909), p. 240-241. r[m0Ho 19;54/ ,if;? 19;64/
4
r[maAm"d0Ho 19;54/ &o0g[deD 2? pm- 45? 48 ponf/ r[m0Ho 25;6-7/
3 4 5
,if; 19;62/ &o0g[deD 2? pm – 173/ Geiger: Mhavamsa Tran. p. 289.
4 6
,if; 22;2-8/ r[m0Ho 9;27/
80 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 77
twGufvnf; xif&Sm;onhf 0goemwpfckjzpfonf/ odkYjzpfí 0vd,(oDbmoma&;)usrf;ü tEk&m"yk&rS xGufajy;vmol a'0g
Or®m'pdwå\ tpfudkrsm;? y@Kumb,\ OD;av;rsm;onf wkrÁ& eHyd,wdó\nD r[mem*\om; ,#mvwdóonf auvPd
1 1
awmü trJvdkufMujcif; jzpfonf / a'0geHyd,wdórif; vuf ,udk tkyfcsKyfNyD; apwDwpfql wnfaMumif;qdkonf / ,if;rif;rsKd;
xufwGif trJvdkufjcif;onf ausmfMum;onhf bk&ifhtm;upm; onf oD[dkVfuRef;ü a&S;tusqkH; tajccsolrsm;ü yg0ifaMumif;
wpfrsKd;jzpfvmonf/ a'0geHyd,wdó\ ausmfMum;onhf rdóu ,lqvQif tawmfyif aMumif;usKd; ckdifvkHonf/
awmif (aemiftcg r[dEÅavh)odkY trJvdkuf taysmfc&D;rsm;udk BuD; r[m0Ho#Dumü oD[dkVfuRef;odkY a&muf&SdvmMuonhf a&S;OD;
2
us,fonhf aysmfyGJpm;c&D;rsm;tjzpf aqmif½GufcJhonf / ,if;rif; tm&d,efvlrsKd;rsm;onf a&udk vG,fulpGm&Edkifonfh ae&ma'o
2
BuD;onf rif;cpm;a,musfm;rsm;ESihftwl NrdKUawmfrS a0;uGmonhf rsm;ü tajccsaexkdifcJhMuaMumif; jyqdkonf / ,if;rSm t"du
3
awmifukef;rsm;odkY tajy;tvTm; oGm;avh&Sdonf / vkdufygolrsm; tm;jzihf oD[dkVfuRef;ü tajccHjrpfrsm; teD;wGif jzpfonf/ tEk
ESihftwl tpm;pmudk o,f,loGm;NyD; naecsrf;wGif rif;BuD;tm; &m"yk&NrdKUawmfESihf Oywdó? OaZÆeD? O½ka0vESihf 0dZdwuJhodkY
4
awmifukef;wGif naepmauR;arG;onf / trJvdkufjcif;onf owf aom NrdKUawmfjyifzuf&Sd a&S;OD; aus;½Gmrsm;onf u'rÁe'D (rv
3
jzwfjcif; odkYr[kwf tpm;tpmtwGufom &nf½G,fonf r[kwf 0wkMo,)? *rÇD&e'DESihf uvmMo, jrpfurf;wGif wnf&SdMuonf /
5
bJ tm;upm; wpfrsKd;vnf;jzpfonf (rd*0H uDVdwkH t*g) / odkYjzpf ,if;aemuf txl;ojzihf upäuwdw¬(rm*aEÅmw) 0ef;usif&Sd r[
í a'0geHyd,wdóonf csKHEG,fydwfaygif;wdkYudk pm;onhf owd 0gvd**F (Mahavāliganga)ESihf trÁe**F t&yfrsm;wGif tajccsae
ynmrJhol wd&pämefowå0gtm; owfjzwf&ef roihfavsmf (yrwåH xdkifcJhMuonf/ awmifydkif; tajccsaexdkifrIrsm;ü ukrÁKuúHMo,
wH e ,kwåH 0dZÑdwkH)[k qifjcifrdcJhjcif;jzpfonf/ odkYjzpfí rif;BuD; (Kumbukkanoya)? arPdu**F(uyÜuE´&)? ud&dE´dMo,ESihf 0va0
onf rdrd\av;BudK;udk acgufodrf;NyD; om;orifrsm;tm; touf **F[laom jrpfav;cktwGif; yg0ifonf/ aemufxyf tajccs
ab;rS vGwfajrmufrItwGuf aumif;jrwfonhf tcGifhta&;wpf aexdkifonhf ae&mwpfckrSm auvPd**F jrpf0Srf;a'o jzpfonf/
6
&yfudk ay;cJhonf / jrpfa&udk vG,fvG,fulul r&Edkifonhf ae&mrsm;ü tajccsaexdkif
Edkif&ef qnfajrmif; wmwrHBuD;rsm; wnfaqmufMuonf/ okdYjzpf
1
r[m0Ho 10;2/ í tEk&m"rif;ESihf y@Kumb,rif;wdkY wnfaqmufcJhonhf a&
2
bk&if tmv0uonf wpfywfvQifwpfBudrf trJvdkufoGm;aMumif; rSwf avSmifuefrsm;ESihf ywfoufí ordkif;OD;wGif tawmftwef cdkifvkH
4
om;&onfrSm pdwf0ifpm;zG,faumif;onf (Sāratthasamussaya, p. 211)/ rI&Sdonf / aexdkifrnfha'oü a&tvkHtavmuf &&Sda&;twGuf
taomuausmufpm trSwf 8 ü taomurif; rwdkifrD tdE´d,a&S;bk&if ,if; pdk;&drfrIonf a&S;OD;tajccs aexdkifolrsm; (a&m aESmif;acwf
rsm;onf ¤if;wdkY\ aysmf½TifrItwGuf trJvdkufoGm;avh&SdaMumif; qdkonf/
r[m0Ho 5;154 *gxmü taomu\ nDawmf wdórif;om;onf 1
Rājāvaliya, p. 17.
awmvdkufxGufjcif;udk ESpfoufaMumif; jyqdkonf/ 2
r[m0Ho#Dum? pm-261/ wo®ð wo®ð orÜEéovdvmoa, blrdyÜa'ao
3
r[m0Ho 14;2/ *gar eda0o,kH/
4
,if; 14;24/ 3
r[m0Ho 7;43/
5
,if; 14;1-2/ 4
r[m0Ho 9;11/ 10?;85? 88/
6
,if; 15;3-4/
78 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 79
oD[dkVfvlrsKd;rsm;yg) ,if;wdkY\ t"du oufarG;0rf;ausmif; tae acwfaus;½Gmrsm;ü txif&Sm;qkH; oufarG;0rf;ausmif; tvkyf
jzihf pdkufysKd;a&;udk trSDjyKaMumif; oufaojyonf/ r[m0Ho wpfckjzpfonf/
1
usrf;ü u@Kumb,\ OD;av;awmf *d&du@od0onf 100 trJvdkufjcif;onf pdkufysKd;a&; odkYr[kwf EGm;ausmif;jcif;uJh
u&Do ({u 800 cefY) ajr{&d,mudk pdkufysKd;cJhaMumif; qdkonf/ odkYyif ta&;ygykH&onf/ awmBuD;rsufrnf;twGif; jyefYusJaeonhf
aumufodrf;csdefudk vlwdkif; vlwef;pm;edrfhjrifhr[l yg0ifqifETJonhf aus;½Gmrsm;ü aexkdifMuolrsm;tzdkY trJvdkufjcif;udk oufarG;0rf;
yGJawmfBuD;tjzpf ,lqonf/ *d&du@od0rif;\ ½kyfqif;Mueftif ausmif;rI enf;vrf;tjzpf xifjrifMuonfrSm obm0usonf/
ESihf jynfhpkHonfh orD;awmf ygvD (aemiftcg ok0PÖygvD)onf trJvkdufjcif;onf y@Kumb,rif;tzdkY eDpokomeESihf ygomP
olYcrnf;awmfESifh aumufodrf;olrsm;twGuf pm;aomufzG,f&m awmifwdkY tMum;ü trJvdkuform;rsm;twGuf wJwef;wpfck
1
rsm; o,faqmifvsuf a0g,mOfawmfpD;NyD; ta>ct&Hrsm;ESifhtwl aqmufay;cJh&onftxd ta&;ygonf / ,if;trJvdkuform;rsm;
2
v,fxJodkY udk,fwdkif xGuf<uawmfrlonf / onf tEk&m"yk&NrdKUawmfodkY tom;rsm; ykHrSef jzefYjzL;ay;zG,f&Sd
pdkufysKd;a&; vkyfaqmifolrsm;\ xkH;pHtwdkif; a&S;OD;tajccs onf/ Asm"a'0(trJvdkufolrsm;\ewf)[kac:onhf ewfom;wpf
aexdkifolrsm;onf uRJEGm;arG;jrLjcif;jzihf pdkufysKd;a&;udk aqmif a,mufonf trJvkdufolrsm;\ oufpGefYqHzsm; vkyf&yfrsm;ESihf
2
½GufMuonf/ 'Gg&r@vac:onhf aus;½GmwGif aexdkifol EGm; ywfouffí ñTefMum;rIjyKonf /
3
ausmif;om;rsm; (a*gygvum) taMumif;udk azmfjycsufyg&Sdonf/ [ife&Dygum u ,aeYwdkifatmifyif 0Eéd, (vlrsKd;)wdkYonf
3
r[dEÅavht&yf teD;&Sd ,if;½Gmonf t"dutm;jzifh EGm;ausmif; trJvdkufrxGufrD wpfaeYwGif ¤if;wdkY aus;½Gm&Sd a&uefwGif a&
4
om;rsm;jzihf wnfaqmuf zGJUpnfxm;ykH&onf / 'DC*grPdESihf csKd;vsuf udk,fhudk,fudk pifMu,fatmifvkyfNyD; ¤if;wdkY arQmfvifh
(Or®m') pdwåwdkY\tdrfü t,kHMunf&qkH;aom uRefrsm;teuf wpf onhftwkdif; trJvdkuf&mü atmifjrifap&ef yJGvrf;wpfck usif;y
a,mufrSm pdwå[kac:onfh EGm;ausmif;om; (a*gygvuH pdwåH)jzpf Muonf[k okH;oyfcJhonf/ ,if;onf y@Kumb,acwf Asm"
5
onf / EGm;ausmif;jcif;onf ,aeYwkdifyif &Sdaeao;ojzihf a&S; a'0 tpGJtvrf;a[mif;udk qufcHrIwpf&yf jzpfzG,f&Sdonf/
tom;uifrSm txl;pm;aomufzG,fwpfrsKd; jzpfykH&onf/
1
r[m0Ho 10;29-31/ rMumcPyif trJvdkufNyD;aemuf om;aumif&onhf ae&mwGif
2
oka'¨g'erif; (Ak'¨\ crnf;awmf)BuD;\ crf;em;onhf jzpf&yfwpfcktjzpf tom;udk rD;awmufjzihf uifMuonf/ ,if;odkY jyifqifonhf
4
usif;ycJhonhf v,fxGefr*Fvm (0yÜer*Fvm) yGJawmftm; trSwf&apEdkif tom;udk t*Fg&rHo[kac:onf / trJvdkufjcif;onf qif;&Jom;
onhf qufpyfywfoufrIrSm pdwf0ifpm;zG,faumif;onf/ ,if;tcrf;t rsm;twGuf oufarG;0rf;ausmif; wpfckjzpfouJhodkY csrf;omolrsm;
em;odkY rif;om;i,f od'¨w¬udkyif v,fxJodkY ,laqmifoGm;ao;onf/
pdkufysKd;a&;ESihf ywfoufonhf trSwfw&yGJawmfrsm;udk *&drsm;ESihf a&mr 1
r[m0Ho 10;95 - tm0goygvd Asm"meH w'g tmod eda0odwm/
vlrsKd;wdkY usif;yMuouJhodkYyif ousvlrsKd;rsm;vnf; yGJawmfrsm; usif;yMu 2
,if;? 10;89/
zG,f&Sdonf/ *d&du@od0rif;vnf; ousrsKd;jzpfNyD; oka'¨g'erif;BuD;ESihf rd 3
Parker : Ancient Ceylon, p. 168.
om;pk qufEG,fywfoufrI&Sdonf (r[m0Ho 7;18)/ 4
3 r[m0Ho 10;14-16/ Am&PoD&mZmyd t*Fg&yuúH rHoH cg'dómrDwd
r[m0Ho 23;23/
4 5 a'0ð tm'g, t&nH y0da|m (tbd-| 2? 452)/ a&m[P Zeyk'frS rkqdk;
r[m0Ho 10;13/ ,if; 9;22/
wpfa,mufvnf; t*Fg&yuúrHoudk pm;okH;onf (tH-| 1? 27)/
84 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 81
bk&ifrsm;ü oifhavsmfonhf bdodufcHrIrsm; r&SdcJhacs/ tenf;ESihf a&S;OD;tajccsaexkdifolrsm;onf t"dutm;jzihf v,f,majr
trsm;rSm a'oqdkif&m acgif;aqmifrsm; odkYr[kwf *grPdrsm; jzpf tvkyfudk vkyfudkifMuNyD; EdkifiHtESHYtjym;ü ae&mopfrsm; &SmazG
Muonfh a&S;OD;bk&ifrsm;onf NyD;jynhfpkHonhf bdodufcHrIESihf ywf aexkdifMu&aomaMumihf yef;csDyef;yk tEkynmrsm;rSm rsm;pGm wdk;
oufí t,ltqrsm; &SdykHr&acs/ odkY&mwGif ¤if;wdkYtaejzihf rdrd wufykHr&acs/ odkYwap r"k&mbk&ifonf 0dZ,rif; vufxufü
udk,fudkrdrd tkyfcsKyfol tmPmydkifrsm;tjzpf ,lqMuaomtcg ]tpnf;t½kH; q,hf&SpfckrS rdom;pkwpfaxmif} ydkYay;vdkufaMumif;
1 2
rif;crf;rif;em;taejzihf usif;yonhf tcrf;tem; wpfck&SdcJhonf/ qdkonf / r"k&mrSvmcJhonhf tjcm;rsm;pGmaom rdom;pkrsm; onf
r[m0Housrf;wGif azmfjyonfhtwdkif; y@Kumb,rif;\ xD; EdkifiHwdk;wufrIudk taxmuftuljyKcJhNyD; vlOD;a& wdk;jrifhaponf/
3
eef;odrf; rSwfwrf;wdkt& ,if;tcrf;tem;udk wpfaphwpfapmif; a'0geHyd,wdórif;vufxuf ukrÇum&tm0g# (tkd;xdrf;
1
od&Sd&onf / onf\wGif;)[k trnf&onhf xif&Sm;onhf ae&mwpfck&Sdonf/
y@Kumb,onf xD;jzL odkYr[kwf OD;av;awmfrsm;\ EdkifiH ,if;wGif;onf tdk;xdrf;onfwdkY tkd;jyKvkyf&ef ajrap;rsm; wl;azmf
awmfxD;jzLudk ,laqmifvmzdkY trdefYay;NyD; tEk&m"yk&NrdKU&Sd obm &,laMumifh jzpfonhfwGif; jzpfzG,f&Sdonf/
0tkdif(Zmwó&)wGif ,if;xD;jzLtm; aq;aMum okwfoifap a'0geHyd,wdórif;vufxuf ur®m&a'0[kac:onhf ewf
onf/ ,if;aemuf ,if;xD;jzLudk rdrdtm;aqmif;rdk;apNyD; ,if;a& a'0gwpfrsKd;taMumif; azmfjyxm;onfrSm aMumif;usKd;qDavsmf
tdkifrS a&Munfjzihf rdrd\ bdodufcHr*Fvmudk tav;teuf yuf zG,f&Sdonf/ ur®m&a'0[lonf ]yef;yJorm;ewf}[k t"dyÜm,f&f
zsef;vsuf ok0PÖygvDtm; Muif,mawmfrdzk&m;tjzpf wifa`rSmuf EkdifNyD; a,bk,stm;jzihf ]ukefypönf; xkwfvkyfolrsm;\ ewf}[k
onf/ ,if;azmfjycsufrSm OD;av;awmfrsm; bdodufcHpOfuvnf; t"dyÜm,f csJUxGif,q l Edkifonf/ ur®m&a'0 oifMum;a&;Xmejzihf
tqdkyg EdkifiHawmfxD;jzLawmfyif tokH;jyKcJhaMumif; ñTefjyonf/ xdktcsdefu yef;yJtvkyf½kHonf tvGefta&;ygaMumif; azmfjy
bdodufcH&mü ta&;tBuD;qkH;udpörsm;teuf wpfckrSm t onf/ ,if;odkYjzpf&onfrSm trJvdkuf&efESihf awmawmifteD;
crf;tem;twGif; bk&iftaejzihf rdzk&m;wifa`rSmufrnfh cwåd, wGif aexdkifMuol aus;½Gmom;rsm;tzdkY rdrdukd,fudk umuG,f&ef
tEG,f trsKd;orD; &Sd&jcif;jzpfonf/ 0dZ,rif;om;\ pDrHcefYcGJol vufeufrsm; rjzpfrae vkdtyfaomaMumifh jzpfonf/
rsm;u wnfaqmufrI trsm;tjym; wnfaqmufNyD;aemuf 0ef r[m0Housrf;ü y@Kumb,rif;onf tbdufodufcHNyD;
BuD;rsm;taejzihf 0dZ,tm; bk&iftjzpf wifa`rSmufvdkaMumif; aemuf q,fESpftMumwGif oD[dkVfwpfuRef;vkH;&Sd aus;½Gmrsm;\
4
avQmufwifMuaomfvnf; rif;om;u wpfcsdefwnf;wGif cwåd, e,fedrdwfrsm;udk wnfaqmuf owfrSwfay;aMumif; azmfjyonf /
rsKd; owdkYorD;udk rwifa`rSmufEdkifoa½GU ,if;odkY rjyKvdkao; &mZ0if usrf;rsm;ü azmfjyoa½GU ,if;aus;½Gmrsm;pkudk ,if;wdkY\
aMumif; jiif;qdkcJhonf/ trwfrsm;onf tdE´d,awmifydkif;&Sd r"k&m
1
NrdKUodkY ,if;udpötwGuf bk&ifhrsKd;EG,frS rdzk&m;avmif;&&Sd&ef oHw ,if; 7;57/
2
2
refrsm; apvTwfMuonf / 0dZ,rif;udk qufcHol y@Kumb, ,if; 7;56/
3
r[maAm"d0Ho? pm - 84/ r[modrfawmfBuD;\ e,fedrdwftydkif;tjcm;
1 2
onf tqdkyg wGif; odkYr[kwf usif;udk jzwfausmfoGm;onf/
r[m0Ho 10;77-78/ r[m0Ho 7;46-50/ 4
r[m0Ho 10;103/
82 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 83
acgif;aqmifemrnfrsm;udk taMumif;jyí ac:a0:xm;onf/ ykHpH jyKxm;onhf yk*¾vdutvª&Sifrsm;\ trnfemrrsm; yg0ifaMumif;
tm;jzihf Oywdó½Gm? O½ka0v½Gm? &mr½Gm? 0dZdw½Gm? y@Kv½Gm qdkonf/ ouúwa0g[m& jyrkc (Pramukha) ygVda0g[m& yrkc
ponfwkdYjzpfonf/ (Pamukha) [laom rl&if;a0g[m&rS qif;oufaom y½kru
0dZ,rif;acwfavmuf a&S;usonhfumvuyif Zey' odkYr (Parumaka)[lonf bGJUxl;*kPfxl;jzpfNyD; a&S;acwfrsm;wGif ,if;
[kwf c½kdife,frsm; wnfaqmufxm;onfh &nfñTef;csufrsm;udk *kPfxl;jzihf todkif;t0dkif; tzGJUtpnf;wpfck\ acgif;aqmif em
1
vnf;awGU&onf / y@Kumb,acwfü &nfñTef;xm;onhf c½dkif rnf xif&Sm;onf/ a&S;acwf oD[dkVfbk&ifrsm;\ txif&Sm;qkH;
e,frsm;teuf *d&du@a'otrnf&dS c½dkifwpfckvnf; yg0ifcJh aom aemufxyf xD;okH;eef;okH; bGJUxl;jzpfonhf *grPdonf a0'
onf/ ,if;c½dkifudk ,if;c½dkifrS tcGefrsm;udk pm;&ol y@Kum a0g[m& j*mrPDESihfwlNyD; aus;½GmtkyfcsKyfa&;tzGJU\ acgif;
2
b,rif;\ om;awmf *d&du@od0 udk taMumif;jyKí rSnfhac: aqmifjzpfonf/ ,if;a0g[m&rsm;udk cGJjcrf;pdwfjzmvsuf y&e0d
xm;jcif;jzpfonf/ weyk*¾Kdvfu ,if;*lxGif;ausmufpmrsm;wGif awGU&onfh aZX
oD[dkVfuRef;ü Ak'¨0g'rwkdifrDu bk&if[laom a0g[m&ESihf (aZ|)[laom a0g[m&vnf; rlvyk'f&if;wlNyD; tzGJUtpnf;wpfck
wlnDaom t"dyÜm,f&Sdonhf bk&ifrsKd;&SdcJhykHr&bJ a'otoD;oD;udk \ acgif;aqmif odkY[kwf toufBuD;oludk qdkvdkaMumif; cefYrSef;
cGJa0tkyfcsKyfonhf a'oqdkif&m tkyfcsKyfolrsm;&Sdonfh A[dktpdk;& azmfjyonf/ ,if;(a0g[m&½Iaxmihf)rS y&e0dwe yk*¾Kdvfu þodkY
wpf&yfvnf; &SdykHr&acs/ qufoG,fa&; enf;vrf;rsm;tm; tvGef okH;oyfonf ]xdktrnfemrrsm;onf uREkfyfwdkYtm; a&S;acwfrsm;ü
uefYowfxm;onfudkawGU&í tEk&m"yk&ESihf r[m*gr odkYr[kwf xif&Sm;jzpfay:cJhonhf bk&ifrif;wdkYtaMumif; em;vnfrItwGuf
uvsmPD NrdKUrsm;tMum; tpOftNrJ ykHrSefqufoG,frIudk xdef; tawG;tjrifwpf&yfudk ay;ojzihf pdwf0ifpm;zG,fvnf;aumif;\/
odrf;xm;&ef rjzpfEdkifcJhacs/ odkYjzpfí a'otoD;oD;rS acgif; tu,fí ,if;a0g[m& zGifhqdkcsufrsm;u uREkfyfwdkYtm; wpfckck
aqmifrsm;onf tvdktavsmufyif xdka'orsm;\ tkyfcsKyfol ajymjyonfqdkvQif oD&dvuFm a&S;OD;bk&ifrsm;onf wpfqifhcHjzpf
bk&ifrif;rsm; jzpfoGm;Muonf/ ,if;azmfjyyg a'oqdkif&m tkyf aomfvnf; xif&Sm;onhf tpnf;ta0;rsm;\ acgif;aqmifrsm;
csKyfolrsm;ESihfywfoufí owif;tpte tenf;i,frQom od& jzpfMuvsuf aemiftcg ¤if;wdkYtaejzihf tifydkif,mbk&if tjzpf
odkYr[kwf vkH;0 rod&acs/ odkYwap aus;vufa'oa&;&mrsm;udk ,lqvmaomtcg t"dyÜm,frJh jzpfoGm;onhf a&S;trnfa[mif;
aumif;rGefpGm pDrHcefYcGJonhf aus;½GmtzGJUtpnf; odkYr[kwf tkyf rsm;udk udk,fydkifi,f emrnftjzpf qufvufí tokH;jyKMu\/
csKyfa&; taqmufttkHqdkif&m pepfwpfck&SdcJhaMumif; jyqdk&ef oD&dvuFm bk&ifrsm;onf rdrdwdkYtaejzihf cwåd,rsKd;½dk;rsm; jzpf
tawmfyif aMumif;usKd;qDavsmfonf/ aMumif; qdkMuaomfvnf; ,if;odkYr[kwfbJ a0órsKd;rsm;om jzpf
tufpf y&e0dwe(S. Paranavitana)yk*¾Kdvfu c&pfESpf rwdkifrD EdkifzG,f&Sd\/ ordkif;wifacwfrsm;twGif; tdE´d,bk&ifh rdom;pkrsm;
1
*lxGif;pmtrsm;tjym;ü y½kru (Parumaka)[laom bGJUjzihf txl; teuf tausmfMum;qkH;tcsKdUrSm a0órsKd;½dk;rsm;jzpfMu\} /
1
a'0geHyd,wdórif;BuD; rwdkifrD Ak'¨0g'tBudK oD&dvuFmü
,if; 7;46/
2
trnf&if;rSm od0jzpfEdkiNf yD; *d&du@rSm ,if;NrdKUudk tkyfcsKyfoljzpf aom 1
Epigraphia Zeylanica, p. 123.
aMumihf a&SUrS qufac:xm;jcif; jzpfzG,f&Sdonf/
88 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 85
eef;NrdKUudk wrÁyPÖdrS Oywdó½GmodkY a½TUajymif;cJhonf[laom t onfvnf; rdzk&m;taejzihf cwåd,EG,f rif;orD;udk r&rcsif; bd
1
csufESihf y@K0goka'0 rif;vufxufxd tkyfcsKyfa&;udk ,if;NrdKUu odufcH&ef qE´r&SdcJhacs / ,if;jzpf&yfrsm;u bk&ifbdodufcHrIwGif
yif pDrHcJhonf[laomtcsufrsm;u yka&m[dwfonf ta&;tyg rif;rsKd;rif;EG,f owdkYorD;rSm rjzpfrae vdktyfaom t&mjzpf
qkH;jzpfNyD; trwftm;vkH;udk MoZmoufa&mufrI&SdaMumif; azmfjy aMumif; azmfjyonf/
2
onf/ yka&m[dwfonf rsm;aomtm;jzihf jAm[®Pjzpfonf/ y@K r[m0Ho#Dumusrf; ü oD[dkVfodkY jynhfpkHoifhjrwfonhf bd
umb,rif;onf ¤if;\q&mjzpfol y@KvjA[®P\om; pE´ odufcHrIykHpHudk ydkYay;cJholrSm taomu rif;jzpfaMumif; twdtus
1
tm; yka&m[dwftjzpf cefYtyfcJhonf / a'0geHyd,wdórif;ü t azmfjyonf/ a'0geHyd,wdórif;onf y@Kumb,udk qufcH
aomurif;xHodkY oGm;cJhaom nDawmft&d|rif;om;ESihftwl vdkuf NyD;aemuf rsm;rMumrD yg#vdykwåNrdKU½Sd taomurif;BuD;xH tzdk;
2
ygoGm;onhf yka&m[dwfwpfa,muf&Sdonf / wef vufaqmiftrsm;tjym; ydkYay;cJhonf/ taomurif;tae
vlxktm;vkH;\ acgif;aqmifjzpfonhf bk&ifrif;tjyif Ak'¨ jzifh oD[dkVf&Sd taqGawmf rif;w&m;xH rdrdjyefay;&rnfh oihfawmf
0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef; vlUtzGJUtpnf;udk bmoma&;qdkif&mrsm; aom vufaqmifypönf; a½G;cs,frt I wGuf tcuftcJESihf BuKHcJh
ESihf avmuDa&;&m aqmif½Gufolrsm;[k u@ESpfrsKd; cGJjcm;Edkif onf/ oD[dkVfoHwrefrsm;tm; pkHprf;aomtcg bk&iftaomu
onf/ bmoma&;qdkif&m *kdPf;*Ptrsm;tjym;&SdNyD; ,if;wdkYonf onf oD[dkVfbk&ifrSm vkyfief;wpfcjk zihf tmPmydkifpdk;jcif;rS wpf
3
xD;eef;udk OD;aqmifrIjyKonf / avmuDa&; aqmif½Gufolrsm;udk cGJ yg; rdrd(taomu)uJhodkY bdodufcHtcrf;tem; r&SdaMumif; odcJh
4
jcm;vQif xkH;pHtwdkif; cwåd, odkYr[kwf tkyfcsKyfolrsm;? jAm[®P onf / odkYjzpfí taomurif;onf taqGawmf oD[dkVfrif;xHoYdk
rsm; odkYr[kwf ynmwwf a[majym oifMum;olrsm;? a0órsKd;ü NyD;jynhfpkHonhf bdodufcHr*FvmtwGuf vdktyfcsuf tm;vkH;udk ydkY
yg0ifEdkifonfh v,form;rsm;ESihf odk;EGm;xdef;ausmif;olrsm;? p@m ay;&ef qkH;jzwfcJhonf/ odkYjzihf taomuonf ],yfawmif? oif;
v odkYr[kwf aus;uRef tvkyfvkyfMuonhf edrhfus csKdUwJholrsm;[k uspf(o&zl)? oefvsuf? xD;jzL? ajceif; (zdeyf)? acgif;aygif;? em;\
t"dutm;jzihf av;rsKd; cGJjcm;Edkio
f nf/ tjzpfEdkifqkH; tjcm;trsKd; a!mif;? pvG,f? a&waumif;? pE´ul;eD? tpmrcs&ao;onhf
ZmwftoD;oD;ü yg0ifonhf vlYtzGJUtpnf; rsKd;pkH taMumif;udk (topfusyfcRwf) 0wfvJawmfwpfpkH? tzdk;wef vufokwfy0g?
4
vnf; azmfjyonf / em*wdkY ,laqmifvmonhf rsufpOf;? t½kPfa&mif ajrnuf(ajreD)?
jAm[®Prsm;rSm csrf;omNyD; ynmwwfMuvsuf ¤if;wdkYonf taemwwåa&pif? **Fgjrpfa&? r*Fvmtcrf;tem;wGif tokH;jyK
aus;½Gm vlYtzGJUtpnf;rsm;ü t&Sdeft0g&SdNyD; av;pm;jcif;cHMu& onhf c&koif;? t½G,fa&muf owdkYorD;unm? a½Ttdk; a½Tyef;uef
rsm;? tzdk;wef a0g,mOfawmf? zefcg;oD; oQpfoQm;oD;ESihf tzdk;wef
1
r[m0Ho 10;79/ awmf0if aq;0g;rsm;? aus;iSufwdkY o,f,lvmonfh oav;qef
2
,if; 11;20/ 1
3
þ,lqcsufESihf ywfoufonhf aqG;aEG;rIrsm;udk a&SUtcef;wGif awGU&rnf/ ,if; 7;17/
4 2
,if;vlrsKd;pkrsm;\ wm0ef0wå&m;rsm;udk wdwdusus cGJjcm; owfrSwfxm; r[m0Ho#D? pm - 306/
3
jcif; r&Sdacs/ ykHpHtm;jzihf cwåd,rsKd;jzpfol y@Kumb,rif;\ OD;av;awmf e tnH tbdaouy&d[m&H emr tw¬d? au0vH e0,|dum {0 ud&
*d&du@od0onf aumowpf&m xGef,ufpdkufysKd;aMumif; jyqdkonf/ aom &ZÆH uma&wd (r[m0Ho#D? pm 186)/
86 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 87
vSnf;tpnf; ajcmufq,fwdkuf? xdkYjyif bk&ifwpfyg; bdodufcH&m awmifukef;&Sd *lxGif;pmrsm;ü tokH;jyKcJhojzihf ,if;(bGJUudk) tokH;
1 1
ü vdktyfEdkifonhf t&mtm;vkH;}udk ay;ydkYcJhonf / jyKrIonf qufvuf wnf&SdaecJhykH&onf /
aejynfawmfodkY jyefa&mufaomtcg oD[dkVftrwfBuD;rsm; a'0geHyd,wdóNyD;aemuf o'¨gwdó (bDpD 77-59)? vZÆd
onf bk&iftaomu oifMum;vdkufonhftwdkif; a'0geHyd, wdó (bDpD 59-50)? r[mplvdu r[mwdó (bDpD 17-3)? ul#
wdórif;BuD;tm; jynhfpkHonhf tcrf;tem;jzihf 'kwd,tBudrf bd uPÖwdó (at'D 16-38)ESihf r[mem* (at'D 556-559)
2
odufcHMuonf / uJhodkYaom oD[dkVfbk&if rsm;pGmwdkYonf ]a'0geHyd,}udk *kPfxl;
2
þqufpyfrIwGif ,if;oufa&mufrI taMumif;udk rnfonhf aqmifbGJUtjzpf tokH;jyKcJhMuonf /
&mZ0ifusrf; odkYr[kwf rnfonfhusrf;wGifrS rSwfwrf; rjyKcJhaomf bk&ifhw&m;½kH;rsm;;ü trwfrsm;&Sd&mwGif ]yka&m[dw} (bk&ifh
vnf; ]a'0geHyd,}[laom *kPfjyKbGJUtrnfudkyif ]wdó}[laom twkdifyifcH)trwfonf tqihf tjrihfqkH;jzpfonf/ 0dZ,rif;\
trnfrQom&Sdonhf oD[dkVfbk&iftm; {u&mZfwpfyg;tjzpf *kPf yka&m[dwrSm Oywdó*gr (Oywdó&Gm odkYr[kwf NrdKU)udk wnf
3
jyKonhftaejzihf taomurif;u ay;tyfcJhaMumif; vufcH&ef aqmufcJhol Oywdójzpfonf / 0dZ,rif;uG,fvGefNyD;aemuf xD;
aMumif;usKd;qDavsmfonf/ a'0geHyd,wdórwdkifrD oD[dkVfbk&if 1
rsm;onf ,if;a&SUqufyk'f (a'0geHyd,)udk tokH; rjyKcJhMuacs/ See Mookerji : op. cit. pp 12, 150 n. 4.

a'0geHyd, ]ewfwdkY cspfjrwfEdk;jcif;cH&ol}[laom bGJUonf umvMumaomf ,if;bGJUtrnfonf Ak'¨0g'Dbk&ifrsm;twGuf txl;


jyKbGJUtrnfrsm;tjzpf ,lqcJhykH&NyD; Ak'¨0g'Dr[kwfonhf bk&ifrsm;u ,if;
tdE´d,ü taomurif;BuD; rwdkifrDuyif tokH;jyKcJhaom bGJYjzpfNyD; bGJUudk avSmifajymif&ef BudK;pm;cJhMuzG,f &Sdonf/ odkYjzpfí ]od'¨gEÅaumrk'D}
,if;a0g[m&udk acwfpum;jzihf ]jynhf&Sifrif;BuD;}[k vGwfvyfpGm usrf;ü ]a'0geHyd, £wd p rkac} (Siddhāntakaumudi, Bombay, 1929, p.
bmomjyefqdkEdkifonf/ taomuausmufpmtrSwf 8 wGif ]twd 213.)[kqdkonf/ rlum*sDu ]eE´rif;rsm;? arm&d,rif;rsm;ESifh ok*Frif;rsm;
MuwH tw&H a'0geHyd, 0d[m& ,Mw er edMurðok}[k yg&Sd acwftwGif; jynfpkHaumif;rGefonfh ,if;bJGUonf tvGef xif&Sm;onhf Ak'¨
onf/ bDtrf b½l;0g; t*Fvdyfbmomjyeft& ]a&Stcgwkef;u 0g'D {u&mZfbk&ifrsm;udk qefYusifol aESmif;acwf jAm[®P0g'D t,l
3
bk&ifrif;rsm;onf taysmfc&D;rsm; oGm;cJhMu\} / a'0geHyd, yk'f onf; bk&ifrsm;\tjrifü raumif;rIwpfcktoGif cHpm;rdMu\}[k ,lq
onf/ odkYwap b½l;0g;url ,if;rSwcf sufudk raxmufcHacs/ b½l;0g;u
udk bk&ifrif;rsm;[k omreftm;jzihfom bmomjyefqdkonf/ rlum ]ESdrfhcsaom tjrifonf ba¥m*sd 'D&dSwESihf tjcm;yk*¾Kdvfrsm;
*sD (Mookerji)url ,if;pum;vkH;udk ]t&Sifrif;rsm;} (Their Sacred (Bhaµµoji D²kshita and others)tm; bk&iftaomuudk qefYusifaom
Majesties)[k bmomjyefqdkvdkonf/ ,if;azmfjycsufonf ]a'0geH rnfonhf *dkPf;*PpGJ t,lonf;rIaMumifhrS r[kwfacs/ taMumif;rl
yd,wdó}[laom bJGUtrnfudk taomurif;BuD;tm; qufcH ,if;bGJUxl;udk (tokH;jyK&ef) wdkufwGef;aomtcg ,if;wdkYtaejzihf
olrsm;vnf; tokH;jyKcJhaMumif; azmfjyonf/ ,if; ]a'0geHyd,)bGJU a&S;bk&ifrsm; txl; ojzifh bk&iftaomu\ trnfemrESihf
udk bk&iftaomu\ ajr;awmf 'o&xrif; udk,fwdkif em*&ZÆKed ywfoufonfh xD;eef;okH;tjzpf a'0geHyd,wdóbGJUuJhodkYaom bGJUtrnf
cefYtyfrIESihfywfoufí ¤if;wdkY rwdkifrD tpOftvmwpf&yf
1 r&SdcJhaomaMumihfjzpf\} [kqdkonf/ rlum*sD\ Asoka, pp. 108-109 ESihf
r[m0Ho 11;28-32/
2 b½l;0g;\ Inscriptions of Asoka, II, pp. 219-220 wdkYudk Munhfyg/
r[m0Ho 11;41/ 2
3 E.Z. I, pp. 58, 144,148; Ibid. III, pp 154, 156.
Inscriptions of Asoka, II, p. 186. 3
r[m0Ho 7;44/
92 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 89
1
pyfcJhonfrSm y@Kumb,rif;rS pwifonf / onf/ ¤if;wdkYonf q&mrsm;jzpfNyD; vlxk\twdkifyifcH yk*¾Kdvfrsm;
a&S;acwf tdE´d,ESihf oD[dkVfwdkYtMum; qufEG,frIonf a'0g vnf; jzpfMuonf/ r[m0Housrf;ü rEÅ&rsm;udk uRrf;usifonhf
eHyd,wdórif;vufxufwGif tjrifhqkH;jzpfonf/ taomurif; jAm[®Prsm;u rdzk&m;pdwåm\om;onf xD;eef;udk taMumif;jyKí
\ BuD;rm;xefjyif;onhf bk&if{u&mZftjzpf ausmfMum;rIonf OD;av;awmftm;vkH;udk owfypfvdrfhrnf[k aMunmaMumif;azmfjy
1
ajrmufrSawmif ta&SUrStaemufodkYwkdif jyefYESHYoGm;onf/ rif;BuD; onf / y@Kumb,udk rdcifu csrf;om<u,f0NyD; a0'usrf;rsm;
onf ¤if;\aumif;usKd;vkyfief;rsm;udk tjcm;bk&ifrif;rsm;\ e,f udk wwfuRrf;onfh y@Kvtrnf&onhf jAm[®Pwpfa,mufxH
y,frsm;odkYyif csJUxGifcJhonf/ NyD;cJhaomtcef;ü taomurif;\ tyfESHcJhonf/ bk&ifrif;wpfyg;twGuf vdktyfonhf 0dZÆmodyÜHynm
vlrIaumif;usKd;ESihf aq;0g;taxmuftyHhrsm;qdkif&m aqmif½Guf &yfrsm;udk oifMum;ay;NyD; &efoludk wdkufcdkuf&ef ppfwyfwpfck zGJU
rIrsm;ü oD[dkVfEdkifiH2 yg0ifcJhaMumif;ESihf rif;BuD;\ "r®0dZ,pDrH Edkifavmufonhf aiGaMu;udk ay;tyfcJhonfrSm ,if; y@Kv
2
udef;onf oD[dkVfuRef;ü atmifjrifaMumif; azmfjyNyD;jzpfonf/ þ jAm[®Pjzpfonf / ZrÁKaumvqdyfurf;rS aAm"dudkif;udk aqmif,l
onfrSm taomurif;BuD;onf vufeufudkif ppfom;rsm;aMumihf cJhonhf tpDtpOfü tEk&m"yk&NrdKUodkYtoGm; jAm[®Pwd0uú½GmodkY
r[kwfbJ rif;BuD;\ ,Ofaus;rI? vlrIa&;ESihf bmomw&m;qdkif t0ifwGif &yfem;cJh&aMumif; azmfjyonf (wd0uúó jAm[®Pó
3
&m vkyfaqmifcsufrsm;aMumifh oD[dkVfEdkifiHol EdkifiHom;wdkY\ ESvkH; *gr'Gga&) /
om;udk atmifEdkifcJhaMumif; qdkvdkjcif;jzpfonf/ wpfzef rif;BuD;u ,if;&yfem;rIudk trnfemrxkwfazmfí xif&Sm;pGm ñTef;qdk
¤if;\oHwrefrsm; roGm;a&mufcJhonhf tjcm;EdkifiHrsm;onfyif NyD; tjcm;&yfem;onhf a'orsm;udkrl trnfemr txl;xkwfazmf
¤if;\ pnf;urf;rl0g'rsm;udk vdkufemMuaMumif; qdkxm;onf/ jcif;r&SdbJ ]tjcm;rsm;pGmaom ae&mrsm; (Xmaeok awok awok
a'0geHyd,wdóESifh taomurif;wdkYtMum; &if;ESD;uRrf;0if p)}[kom azmfjyonf/ xdkYjyif jAm[®Pwd0uúudk tEk&m"yk&NrdKU
onhf qufqHrIwnf&SdcJhaMumif;ESihf bk&ifESpfOD;wdkYtMum; cspfMunf aAm"dyifylaZmfyGJrsm;odkY wufa&mufonhf xif&Sm;onfh {nfhonf
4
a&; zvS,fcJhMuaMumif; uREkfyfwdkY azmfjycJhNyD;jzpfonf/ oD[dkVf bk rsm;teuf txl;azmfjyonf / aAm"dudkif; &Spfckteuf wpfckudk
5
&ifzufrS ,if;odkYaom azmfa½GysLiSmrI tajctaeonf taomu þjAm[®P½Gmü pdkufysKd;cJhonf / tjcm;rsKd;EG,frsm;ESihf t"duus
rif;BuD;xHrS oD[dkVfEdkifiH&&SdcJhonfh tusKd;w&m;rsm;ESihf taomu onhf yk*¾Kdvfrsm;\ tvkyftudkifrsm;uJhodkYaom &Edkifonhf &nf
rif;BuD; ydkifqdkifxm;onhf atmifjrifrItay: auseyfaomaMumifh ñTef;rIrsm;udk þtcef; tpydkif;ü azmfjyNyD;jzpfonf/
1
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef;ü wefcl;(aZ|) vjynhfaeYwGif
6
a&m[PNrdKUudk tkyfpdk;cJhol vmrmPdrd[dE´ (Lāmāºi Mihind) trnf& usif;yaom xif&Sm;onhf yGJawmfESpfck&Sdonf / wpfckrSm a&yGJ
onf rif;om;wpfyg;onf ¤if;\trsKd;tEG,frSm y@Kumb,rS qif;
oufcJh aMumif;qdkonf (E.Z. III,p. 222)/ pwkw¬ r[dE´bk&ifonf ¤if;\ 1
r[m0Ho 9;2/
trsKd; tEG,fudk y@Kumb,ESihf bk&ifoka'¨g'ewdkYrS qif;oufaMumif;? 2
,if; 10;19-26/
,if; odkYqkdojzihf ¤if;rSm ousrsKd;ESihf qufEG,faMumif; azmfjyonf (EZ. 3
,if; 19;37/
III,p. 227)/ 4
2 r[m0Ho 19;54/
wrÁyPÖd[lonfudk oD[dkVfuRef;tjzpf azmjfyjcif;ESihf ywfoufí þusrf; 5
,if; 19;61/
pmrsufESm 59? atmufrSwfcsuf 1 wGif Munfhyg/ 6
,if; 19;1/ r[m0Ho-#D? pm – 329/
90 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 91
obif (ovdvudVdwH = oBuFefyGJawmf ?) jzpfonf/ ,if;yGJawmf enf;i,f tus,ft0ef;om jcm;xm;rIonf ESpfEdkifiHtMum; ykHrSef
1
rSm vltrsm;twGuf t"du &nf½G,fonf/ &o0g[deDusrf;wGif qufoG,frIudk tydwftyifr&SdbJ aESmif;acwfrsm;wGif wpfcg
'k|*grPdrif;vufxufü rif;BuD;udk,fwkdifyg0ifqifETJcJhonhf wef wpf&H tvdk&r®ufBuD;onhf tdE´d,awmifydkif;rS tkyfcsKyfolrsm;
cl;vüusif;onhf a&yGJobiftaMumif; azmfjyonf/ wefcl;v oD[dkVfuRef;udk 0ifa&mufwdkufckdufrIrsm; &Sdaomfvnf; tdE´d,onf
onf yljyif;&moDjzpfí ,if;vwGif a&yGJobifusif;yrIudk BudKqdk rdcifarwåmjzihf oD[dkVftm; vma&mufulnD&ef tNrJwrf; tqif
rnfjzpfonf/ aemufyGJawmfwpfckrSm trJvdkufyGJjzpfNyD; ,if;yGJü oihfjzpfcJhonf/
vnf; azmfjyNyD;twdkif; bk&ifudk,fwkdif yg0ifonf/ pdkufysKd;a&;ESifh ESpfEdkifiHtMum; ysLiSmvIdufvSJonhf qufqHrIrsm;rSm a&S;tus
qufEG,frI&Sdonhf yGJawmfrsm;taMumif;udk azmfjyNyD;jzpfonf/ qkH;umvuyif wnf&SdcJhonf/ 0dZ,rif; (bDpD 483-445)ESihf
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef;ü pmaya&;&m vIyf&Sm;rI t ¤if;\vlrsm;onf ¤if;wdkY\ ZeD;avmif; owdkYorD;rsm;udk tdE´d,
1
aMumif; azmfjycsuf rawGU&onfomru bDpDokH;&mpk rwdkifrD awmifydkif; y@,EdkifiH r"k&mNrdKUrS &&SdcJhMuonf / r"k&mbk&if
ausmufpma&;xdk;rIrsm;vnf; wpfpkHwpf&m rawGU&acs/ odkYwap onf ¤if;\ om;rufawmf (oD[dVk fbk&if)xHodkY tEkokckrynm
tenf;qkH; tkyfcsKyfa&;vlwef;pm;ESihf jAm[®Prsm; twGif;ürl onf rdom;pk wpfaomif;&Spfaxmiftjyif qif jrif; &xm;rsm;ESihf
2
ynma&;udk vspfvsL½Ixm;jcif;r&Sd/ NrdKUawmftaemufzuf&Sd xdk vufrI ynmonfrsm;udk ydkYay;cJhaMumif; od&onf / 0dZ,onf
jAm[®P\ trnfjzihf xif&Sm;onhf ½Gmwpf½GmwGif aexdkifonhf ¤if;\ a,mu©rawmfxHodkY tzdk;wef ykvJ&wemrsm;uJhodkYaom
3
y@Kvtrnf&onhf jAm[®PxH y@Kumb,rif; ynmoif,l vufaqmifyPÖmrsm; ay;ydkYNyD; cifrif&ifESD;rIudk xdef;odrf;cJhonf /
aMumif; azmfjycsufyg&Sdonf/ y@Kvonf rdrd\om;jzpfol pE´ 0dZ,rif;udk qufcHol ¤if;\wlawmf y@K0goka'0onf tdE´d,
4
ESihf y@Kumb,wdkYtm; twwfynmrsm; oifay;&onf[k qdk ajrmufydkif;rS ousrif;orD;udk vufxyfcJhonf / aemufwGif ,if;
2
onf / tjcm;ausmif;om;rsm;taMumif; azmfjycsufryg&Sdojzihf orD;\ armifawmfrsm; oD[dkVfodkY a&mufvmMuNyD; uRef;oD[dkVf&Sd
5
y@Kumb,taejzihf ausmif;om;acgif;aqmif jzpfavovm; ae&mtoD;oD;ü tajccsaexdkifMuonf / Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfü
[k pOf;pm;&efom &Sdonf/ xif&Sm;onhf tBuD;jrwfqkH;bk&if y@Kumb,onf tdE´d,
oD[dkVfü tajccscJhMuonfh a&S;OD;tm&d,ef vlrsm;onf ajrmufydkif;rS a&mufvmMuonhf oustEG,f rif;om; ajcmuf
6
tdE´d,&Sd ¤if;wdkY\EdkifiHrS tm;vkH; twlwuG xGufvmcJhMuonf a,mufüyg0ifol 'DCm,k\ ajr;awmfjzpfonf / oD[dkVfbk&ifrsm;
r[kwfacs/ oD[dkVfonf yifrtdE´d,wdkufi,ftwGif; jzpfay:onhf ¤if;wdkY\ tpOftqufudk Ak'¨\tEG,fjzpfonfh ousrsKd;ESihf quf
EdkifiHa&; vlrIa&; pD;yGm;a&; odkYr[kwf bmoma&;paom r[m
ajymif;vJrIwdkif;u oD[dkVfvlrsKd;wdkY\b0udk ododomom vTrf;rdk;cJh 1
r[m0Ho 7;48-58? 69-72/
onfxd tdE´d,ESihf eD;pyf&if;ESD;pGm qufEG,frI&Sdonf/ wavrEém& 2
,if; 7;56-57/
(Talaimannar) ESihf "Ekoaum'd (Dhanuskodi) wdkYtMum; a&t 3
,if; 7;73/
4
1
,if; 8;18-27/
&o0g[deD 2? pm – 73/ 5
,if; 9;60-11/
2
r[m0Ho 10;20-23/ 6
,if; 9;13-27/
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH vlrIa&;tajctae 93
jzpfonfrSm aocsmonf/ oD[dkVfbk&ifay;ydkYcJhonhf tzdk;wefvuf
aqmifypönf;rsm;tay: aus;Zl;wkHYjyefonhf taejzihf taomu
rif;w&m;BuD;u a'0geHydwdórif;\ tbdodufcH tpDt&ifudk
jyifqifay;vsuf rdrd(taomurif;BuD;)udk,fwkdif Ak'¨"r®oHCmudk
udk;uG,fouJhodkY oD[dkVfbk&iftm; Ak'¨0g'Dwpf a,mufjzpfvm&ef
wdkufwGef;onhf owif;aumif;udk ydkYvdkufaomtcg ESpfEdkifiH t
1
jyef tvSef&if;ESD;rIonf txGwftxdyfodkY a&mufoGm;onf /
1
r[m0Ho 11;34-35? 'Dy0Ho 12;5-7/ odkY&mwGif 'Dy0Husrf;vm taom
urif;BuD;\ aemufrSwfwrf; wpfckt&rl taomurif;BuD;onf a'0geH
yd,wdórif;BuD;tm; Ak'¨0g'udk vufcH&ef wdkufwGef;aMumif; razmfjyay/
,if;rSwfwrf;ürl taomurif;BuD;onf a'0geHyd,wdótm; rdrdtae
jzihf Ak'¨"r®oHCmtm; qnf;uyfaMumif;udkom qdkaMumif; jyqdkonf
('Dy0Ho 11;35-36)/ ,if;onf oG,f0dkufaomenf;jzihf wdkufwGef;jcif;
jzpfEdkifonf/
okwåedygwft|uxmü r[m0Hoü azmfjyonfESihf tawmfrsm;rsm; wl
nDonhf azmfjycsufwpfck yg&Sdonf/ ajrmufydkif; u|0g[ebk&ifESifh Am
&mPoDbk&ifwdkYonf taomurif;ESihf a'0geHyd,wdó rif;wdkYuJhodkY vkH;
0rawGUjrifzl;onfh rdwfaqG&if; rsm;jzpfMuonf/ wpfcgaomf u|0g[e
onf rdwfaqG Am&mPoDbk&ifxH tzdk;rjzwfEdkifonhf 0wf½kHrsm;udk
vufaqmifydkYcJhonf/ Am&mPoDbk&ifonf ,if;xuftzdk;wefonhf vuf
aqmifypönf;udk a½G;cs,f&ef cufcJaejcif;ü opöm"r®[laom vufaqmif
udk a½G;cs,fcJhonf/ xdktcsdefum; uóybk&m;&Sif toufxif&Sm; &Sdcsdef
jzpfonf/ Am&mPoDbk&ifonf u|0g[exH avmuü Ak'¨"r®ESihf oHCm
ay:xGef;aeNyDjzpfaMumif; owif;pum;udk ydkYay;cJhonf/ ,if; "r®vuf
aqmifudk &&Sdaomtcg u|0g[ebk&ifonf Ak'¨udk oGm;a&muf zl;ajrmf&ef
qE´ jzpfay:vmonf/ odkYaomf ¤if;\ trwfrsm;ESihf wlawmfu roGm;
a&muf&ef rif;BuD;tm; wm;jrpfvsuf rdrdwdkYukd,fwdkif Ak'¨udkzl;ajrmf&ef oGm;
a&mufcJhMuonf/ (a'0geH yd,wdó\ wlawmfvnf; yg#vdykwfNrdKUawmf
odkY oGm;a&mufcJhonf/) ¤if;wdkY Am&mPoDodkY oGm;aecsdefwGif uóy
bk&m;&Sif y&dedAÁmef pHvGefawmfrlojzihf ¤if;wdkY pdwfrcsrf;ajrUjzpfMuonf/
odkYwap &[ef;oHCm rsm;u ¤if;wdkYtm; o&P*kH aqmufwnf&ef
tMuHay;Muonf/ bk&ihf wlawmfuvGJí usefyk*¾Kdvftm;vkH; &[ef;tjzpf
94 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
xdkjyif oD[dkVfbk&ifonf ¤if;\rdwfaqG tdE´d,{u&mZf wkduf
wGef;onhftwdkif; 'kwd,tBudrf bdodufcHtcrf;tem; usif;ycJh
onf/ ,if;odkY aqmif½GufcsufrSm bk&ifESpfyg;\ cspfMunfrI
oauFwjzpfEdkifouJhodkY taomu\ BuD;us,fcrf;em;rIatmufodkY
cdkvIHjcif;ESihf (taomu\) oD[dkVftay: MoZm vTrf;rdk;rIvnf;
jzpfEdkifonf/ ESpfEdkifiHtMum; ,if;odkYpwifcJhonhf cspfMunfrIonf
bk&iftaomutm; ¤if;\om;awmf r[dE´ESihf orD;awmf
oHCrdwåmtm; oD[dkVfü Ak'¨omoemudkwnfaxmif&ef omoem
1
jyKrsm;tjzpf apvTwcf hJonftxd jzpfonf /
cH,lMuonf/ bk&ifhwlawmfonf uóyAk'¨ tokH;jyKawmfrlonhf ]"r®
u&P}(a&ppfawmf)[laom ]y&dabm*"mwk}udk ,laqmifoGm;NyD; "r®0de,
ü vdr®muRrf;usifonfh &[ef;awmfwpfyg;onf w&m;a[mMum;onf/
u|0g[erif;onf rax&fjrwfxH oGm;a&muf zl;ajrmfNyD; w&m;udk emMum;
vsuf ausmif;wkdufwpfckESihf apwDwpfql wnfaqmufNyD; aAm"dyifwpfyif
pdkufysKd;NyD;aemuf o&P*kHESihf ig;yg;&Spfyg;oDv aqmufwnfMuonf/
tvª'gejyKMuvsuf aovGefaomtcg ewfjynfavmuü jyefvnf arG;zGm;
Muonf (okwåded-|? 469)/
1
ESpfEdkifiHtMum; rMumcP ul;vl;qufqHrIonf tdE´d,ESihf oD[dkVfEdkifiHwdkY
onf tapmqkH; bDpDokH;&mpkuyif yifv,fa&aMumif; qufqHrIrsm; &SdcJh
aMumif; t"dyÜm,faumuf,l&ef aMumif;usKd;avsmfuefaMumif; azmfjyonf/

00000000
100 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
pdwåESihf umVa0v bDvl;ESpfa,mufyif jzpfonf/
þjzpf&yfu pdwåESihf umVa0v bDvl;ESpfa,mufrSm Xmae
odkYr[kwf 0g'´gvlrsKd; acgif;aqmif ESpfa,mufvnf; r[kwf? trSef
aomf y@Kumb,udk,fwdkif odolrsm;yifr[kwfbJ tpGJtvrf;
aMumihf ,aeYwdkif wnf&Sdaeonhf bDv;l ESihf 0dnmOfowå0grsm;
uJhodkY vltrsm;\ pdwftm½kHwGif wnf&Sdaeonhf aoolrsm;\ tcef; 3
0dnmOfowå0grsm; jzpfMuonf/
,u©(bDvl;)owå0g tpGJtvrf;ESihftwl a&S;OD;aexdkifolwdkY Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEkdifiH
\ tjcm;,Ofaus;rIrsm;uJhodkY Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfü xif&Sm;cJh (2) bmoma&;tajctae
cJhaom bdk;bGm;bDbifwdkYudk udk;uG,frI odkYr[kwf aooGm;olwdkY\ 1
bDpD okH;&mpk Ak'¨0g' oD[dkVfuRef;odkY Ak'¨ra&mufvmrD uRef;oD
0dnmOfrsm;udk t½dktaoay;rI taMumif;udk aqG;aEG;&ef vdktyf [dkVfü pepfwus zGJUpnf;xm;onhf trsKd;om; odkYr[kwf EdkifiHawmf
1
onf / y@Kumb,ESihf xdkacwf jynfolwdkYonf opömwnfwHhNyD; bmomw&m; r&Sdao;onfrSm xif&Sm;onf/ w½kwfbk&m;zl;c&D;
rdrdwdkY cspfjrwfEdk;olrsm; aovGefNyD;aemuf ,u©rsm;tjzpf jyef onf [l,ifqef (Hiuen Tsiang)\ tvdkt&aomf ]a&S;acwf
vnfarG;zGm;NyD; b0a[mif;rS rdwfaqGrsm;ESihf acgif;aqmifrsm; oD[dkVfEdkifiHonf ukd,fusifhoDvraumif;onfh bmomw&m;udk pGJ
tm; qufvuf apmihfa&Smufonf[laom ,kHMunfrI &SdcJhykH&onf/ 2
vef;cJh\} [kjzpfonf/ &mZ0ifusrf;udk taotcsm avhvmygu
pdwåESihf umVa0vwdkYESpfa,mufrSm ,if;odkYaom yk*¾Kdvfrsm;jzpfMu ,if;udk;uG,frIrsm;rSm a&S;OD;vlwdkY\ obm0w&m;ESihf wd&pämef
onf/ xdkYtwl y@Kumb,rdom;pk\ opömapmihfodaom aus; udk;uG,frIqdkif&m t,lonf;rIrsm;jzpfaMumif; awGU&rnfjzpfonf/
uReftrsKd;orD;jzpfcJhol pdwåmonf ,u©deD(bDvl;r)tjzpf jyefvnf 0dZ,rif;taMumif;ü ,u©(bDvl;) ,u©deD(bDvl;r)rsm;uJhodYk
arG;zGm;onf/ y@Kumb,onf b0a[mif;(vljzpfpOf)u aus; aom 0dnmOfavmuom;rsm;taMumif; azmfjycsufrsm;awGU&aomf
Zl;&SdcJhzl;aomaMumihf NrdKUawmfawmifzuf*dwfwGif ,if; bDvl;r vnf; bDpDav;&mpk y@Kumb,rif;acwfodkY a&mufonfhwdkif
2
twGuf aexkdifp&mtdrf aqmufvkyfay;aMumif; od&onf / rnfonhfudk;uG,frI odkYr[kwf tpGef;a&mufrIykHpHudkrQ azmfjyxm;
jcif;r&Sdacs/ &mZ0ifusrf;rsm;wGif awGU&onhf y@Kumb,\
1
Encyclopaedia of Religion and Ethics rS Ancestor Worship and Cult of the vkyfaqmifcsufrsm;pGmwGif xdktcsdefu acwfpm;aeonhf udk;uG,f
Dead udkvnf; ½Iyg/ rIykHpHrsm;ESihfywfoufonhf ,lqcsuftcsKdU &Edkifonf/ y@Kumb
2
r[m0Ho 10;85/ ,u©[laom a0g[m&\ t"dyÜm,frSm av;pm;xdkuf
1
NyD; a'0 (ewf)wdkYavmuf tqifhrjrihfonhf vlom;vGef (ur®Zd'¨dwefcdk;&Sd þtcef;ü &nfñTef;xm;onhf JRAS (CB) wGif tufpf y&e0dwe (S.
onfh) owå0gjzpfonf/ apmapmydkif; ygVdpmaywGif ,u©[laom a0g[m& Paranavitana) a&;om;onhf tzdk;wefonhf Pre-Buddhist Religious
onf Ak'¨[laomt"dyÜm,f (r 2? 49)? ewfwdkYbk&if ouú(odMum;)rif; (r Beliefs in Ceylon [laom pmwrf;udk Munhfyg/
2
1? 256/ 'D 2? 208)ESihf tjcm;ewfa'0gwdu kY dkvnf; ('D 2? 205) &nfñTef; Hiuen Tsiang : Bk. XI, p. 246. (odkY&mwGif rSwfwrf;a&;ol [l,ifqef
onf/ Ak'¨tm; Munfñdkol bk&if AdrÁdom&onf Ze0ob,u©trnfjzihf onf oD[dkVfuRef;odkY a&mufzl;cJhjcif; r&Sdacs/)
arG;zGm;cJhonf('D 2? 166)/ t"dyÜm,f qGJokH;onhftaejzihf Ak'¨0g'rwdkifrD
98 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 99
,onf a&S;acwf tdE´d,ESihf oD[dkVfbk&ifrsm;\ xkH;wrf;pOfvm (Henry Parker)u ,if;bDvl;ESpfa,mufrSm 0g'´g (vāddā) vlrsKd;
rsm;udk vdkufemNyD; rdrdacwfwGif xif&Sm;onfh tpGef;a&muf *dkPf; wdkY\ xif&Sm;onhf acgif;aqmifrsm;jzpfNyD; ]EdkifiHa&;em;vnfonhf
rsm;ESihf bmomw&m;rsm;udk wef;wl vGwfvyfrIESifh pdk;rdk;tkyfcsKyf bk&if (y@Kumb,)onf ,if;bDvl;ESpfa,mufwdkY\ t&Sdeft0g
jcif;rsm;jzihf OD;aqmifcJh&zG,f&Sdonf/ odkY&mwGif ¤if;\udk,fydkif ,kH MoZmaMumifh rdrd\atmifEdkifrIudk rvTJraoG todtrSwfjyK&rnf
MunfrI bmjzpfonf[laomtcsufrSm rod&bJ&Sdonf/ ¤if;tae udk od&SdcJhaMumif;} ,lqcJhonf/ ]þudpöESihfywfoufí ¤if;
jzihf rnfonhfudk;uG,frI ykHpHudkrQ pdwfwdrf;ñGwfjcif;r&SdbJ þ,kH (y@Kumb,)\ EdkifiHa&; tajrmftjrif&SdrIonf EdkifiHawmftm;
Munfcsufwpfck aumif;ouJhodkY tjcm;wpfckvnf; aumif;onf ESpfaygif;rsm;pGm Mumonfxd aoG;acsmif;pD;rI rvkHNcKHrIwdkYrS u,f
[kyif ,lqcJhzG,f&Sdonf/ wifcJhonfrSm ,kHrSm;zG,fr&SdbJ 0g'´gvlrsKd;wdkYtm; rdrd\vkyfaqmif
bDvl;rsm;udk udk;uG,frIrSm xif&Sm;NyD; xdktcsdefu vTrf;rdk;ae rIrsm;udk ESpfoufonhf Nidrf;csrf;onfh Xmaersm;tjzpf ajymif;
1
onhf ,kHMunfpGJvrf;rIwpfck jzpfaeykH&onf/ eef;wufNyD;aemuf vJypfEdkifcJh\} [k ¤if; ([ife&Dygum)u wifjycJhonf/ þonfrSm
rsm;rMumrDwGif y@Kumb,onf NrdKUawmfta&SUzufü umVa0 oD[dkVfuRef;odkY tm&d,efvlrsKd;wdkY 0ifa&mufrvmrD aexdkifcJhMu
1
v bDvl;ESihf tb,a&uef tedrhfydkif; axmihfpGef;&Sd pdwå&mZ aom a&S;OD;vlrsKd;rsm;tjzpf &mZ0ifusrf;rsm;ü &nfñTef;cJhonhf
1
bDvl;udk ESdrfeif;atmifjrifcJh&aMumif; qdkxm;onf / [ife&Dygum ,u©(bDvl;)rsm;tm; y@Kumb,\ vdr®myg;eyfpGm ajz&Sif;wwf
ykH taMumif;,kwådtwGuf erlemwpfck jzpfonf/
1
umVa0v ewfuGef;onf tenf;qkH; at'Dav;&mpktxd wnf&SdcJhonf/ odkYwap azmfjyyg tcsuftvufrsm;ESihf ywfoufí a&Smif
r[maoerif;onf ,if;umVa0vewfuGef;ae&mü apwDwpf qlwnfcJh z,fz,fvkyf&ef taMumif; r&Sdacs/ Or®m'pdwåm rif;orD;tm;
aMumif; tqdk&Sdonf/ umVa0va*[ó Xmae xlyH p uma&od opömazmufvkyfBuHowfjzwfrnfh tBuHtpnfudk oabmwlvuf
(r[m0Ho 37;44)/ cHrnf r[kwfaomaMumihf rif;orD;\ vl,kHaus;uRefrsm; jzpfMu
a0omvDNrdKU&Sd Oa'e? a*gwru? owårÁ? A[kykwå? om&E´'ESihf onfh pdwåESihf umVa0vwdkYudk armifawmf rif;om;rsm;u owf
pmygv ('D 2? 98)apwDrsm;uJhodkY abm**gr &Sd tmeE´apwD ('D 2? 78)ESihf
tmV0D&Sd t*¾gV0apwD (okwåed-|2? 78)rsm;rSm rlvu ,u© (bDvl;)trsKd; ypfcJhaMumif;ESihf ,if;uRefrsm;onf ,u©rsm;tjzpf jyefvnf arG;
rsKd;\ ewfuGef;rsm;jzpfNyD; aemiftcg ,if;wdkY\ trnfjzihf ,if;ewfuGef; zGm;NyD; y@Kumb, rif;om;jzpfvmrnfh oli,fudk rdcif0rf;ü
rsm;udk trnfrSnfhac:Muonf/ odkYwap Ak'¨yGifhawmfrlNyD;aemufwGif ,if; &SdpOfuyif apmihfa&SmufcJhaMumif; r[m0Housrf;ü twdtus
1
ewfuGef;rsm;ae&mrsm;ü Ak'¨ESihf Ak'¨om0ursm; oDwif;okH;rnfh 0d[m& qdkonf / 0HykavG½dkif; toGifudkjyNyD; OD;av;awmfrsm;\ tm½kH pl;
(ausmif;wdkuf)rsm; wnfaqmufcJhMuNyD; rlvemrnfrsm;twdkif;yif ac:a0: pdkufrIudk ajymif;ypfjcif;jzihf uRefrdef;ri,ftm; rif;om;ol i,fudk
cJhMuonf (okwåed-| 2? 78/ tH-| 2/ 151/ 'D-| 2? 111)/ Ak'¨&Sif xnhfxm;onhf awmif;jzihf xGufajy;cGihf&atmif zefwD;ay;vsuf
awmfjrwf udk,fwdkifyif tdE´d,EdkifiHwpfvTm; ysHUBuJaeonhf apwDrsm;udk
a,bk,stm;jzihf &nfñTef;awmfrlcJhonf (r 1? 25/ "r®y'? tcef; 14? OD;av;awmfrsm;\ &ufpufonhfvufrS u,fwifcJhonfrSmvnf;
2
10 *gxm)/ xkH;pHtm;jzihf apwD, (apwD)rsm;rSm ewfrsm;ESihf ,u©rsm; pdwåESihf umVa0v bDvl;ESpfa,mufyif jzpfonf /
aexdkifonhf ae&mrsm;tjzpf,lqMuNyD; vltrsm;onf rdrdwdkY\ tcuftcJ
rsm;twGuf ulnDrpap&ef ,if;ewfueG f;rsm;ü ylaZmfyocJhMuonf/ 1
r[m0Ho 9;22-23/ 2
r[m0Ho 10;1-5/
2
Ancient Ceylon, p. 26.
104 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 101
¤if;\ ,kHMunfcsuft& ¤if;tay: aus;Zl;&SdNyD; ulnDchJMuaom azmfjyyg tcsufrsm;onf aoolrsm;taejzihf &Hzef&Hcg ,u©
,u©ESihf ,u©deDrsm;twGuf ewfuGef; odkYr[kwf apwd,rsm; odkYr[kwf ,u©deDrsm;tjzpf jyefvnf arG;zGm;NyD; ¤if;wdkYonf rdrd
aqmufvkyfay;onf[kom qdkvdkonf/ cspfESpfoufolrsm; vdktyfcsdefwGif tultnDay;&ef vma&mufMu
1
r[m0Housrf;ü ]yGJawmf aeYrsm;ü y@Kumb,onf pdwå onf[laom ,kHMunfrIwpf&yf&SdcJhaMumif; azmfjyonf/ ,if;,kH
&mZESihftwl xdkifckHwpfckHwnf;wGif xdkifNyD; vlrsm;udka&m ewfrsm; MunfrIrsKd;onf a&S;acwftdE´d,wGif Ak'¨rwdkifrDua&m Ak'¨yGifhay:
1
udkyg rdrda&SUü uckefapvsuf aysmf½Tif cHpm;\}[k qdkonf/ xdkYjyif NyD;aemufrSyg xif&Sm;&SdcJhonf / t&Sifr[dE´onf oD[dkVfodkYa&muf
2
r[m0Housrf;ü yif yuwdrsufpdjzihf jrif&onfh umVa0vESihf NyD;aemuf 'kwd,aeYwGif aoolrsm;\ 0dnmOfavmuESifh ywf
pdwå&mZwdkYESihf (umVa0v pdawå[d 'dórmae[d) twl rif;BuD; oufonhf Ak'¨pmayusrf;*ef ESpfckjzpfonhf ayw0w¬KESihf 0drme
2
onf ,u© blwwdkYESihf (,u©blw o[m, 0g) rdwfaqG jzpf 0w¬KygVdawmfrsm;udk a[mMum;aMumif; od&onf / ,if;onf
vsuf pnf;pdrfudk rQa0cHpm;aMumif;vnf; jyqdkonf/ t&Sifr[dE´taejzihf oD[dkVfuRef; omoemjyKvkyfief;\ yPmr
txufyg uAsmqefqef azmfjycsufrsm;rS ,u©wdkYonf vl tqifhwGif a'ocHrsm;taejzihf t&Sifjrwf\w&m;udk vG,fvG,f
wdkYjrifEdkifonhf ykHpHjzihfay:vmjcif;ESihf y@Kumb,onf vlxka&SU ulul em;vnfNyD; ESpfoufaprnfh w&m;a'oemwpfckrS wpfqifh
arSmufü ¤if;wdkYESihf twlxdkifonf[laom tcsufudk em;vnf&ef ¤if;wdkY\ pdwftm½kHudk tokH;csjcif;jzihf a'ocHwdkY\ ESvkH;om;udk
rvdkawmhacs/ ygum(Parker)u yuwdrsufpdjzihf jrifEdkifonhf &,lEdkif&ef jcifqifrdcJhzG,f&SdaMumif; ,lqEdkifonf/
umVa0vESifhpdwå[laom pum;vkH;rsm;jzihf ]av;pm;xdkufonhf
at'Dig;&mpk orkdif;ynm&Sif\ vufudk xkwfazmfjyo\}[k ,lq oD[dkVfü a&S;OD; aexkdifcJhMuonhf vlrsK;d pk tcsKdUudkvnf; ,u©[k okH;pGJcJh
2
onf / aemufjzpfEdkifzG,f&Sdonhf &Sif;jyrIwpfckrSm rdrd\ BuD;us,f onfrSm jzpfEdkifzG,f&Sdonf/ odkYjzpfrl ,if;oD[dkVf XmaevlrsKd;rsm;tm; ¤if;
crf;em;rIudk txl;jyKazmfjy&ef y@Kumb,onf ,if;,u©wdkY\ wdkYaovGefNyD;aemuf vlom;r[kwo f nhf ,u©(bDvl;)rsm;tjzpf jyefvnf
½kyfwkrsm;udk rdrdESihftqihfwl xdkifckHab;ü csxm;zG,f&Sd\[k jzpf arG;zGm;aom qif;ouf vlrsKd;rsm;tjzpf rSwf,lEdkif&monf/ ,u©rsm;udk
onf/ tu,fí uREkfyfwdkY taejzihf ]twkcdk; rsufvSnfh (Imitative udk;uG,fcJhMuNyD; ,u©wdkYtm; ,ZfylaZmfrI rsm;vnf; jyKvkyfcJhMuzG,f&Sdonf/
,if;odkYjzihf ,u©udk udk;uG,folrsm;tm;vnf; udk;uG,fcH,u©wdkY\ trnf
magic)}tjzpf xif&Sm;onhf a&S;OD;vlom;wdkY\ tawG;tjrif wpf
udk,lí ,u©vlrsKd;[k ac:a0:vmcJhykH&onf/ umva½GUaomtcg trnf
&yfudk xnfhoGif; pOf;pm;cJhvQif y@Kumb,\ ,if;tjyKtrludk emronfomru ¤if;wdkY\ wefcdk; £'¨dyg'fvnf; ajymif;vJoGm;onf([k
vG,fulpGm ESpfoufvufcEH dkifonf/ ],if;odkY jyKvkyfcsuf\ aemuf rSef;qEdkif&monf)/ &d*fa0' (Ŗgve-da) usrf;vm 'go [laoma0g[m&
uG,fwGif wdrfjrKyfaeNyD; us,fjyefYonfh tqifhtwef;wpfckudk jzpf onf tm&d,efvlrsKd; r[kwfol Xmaersm;? ewfqdk;rsm;? &u©orsm; [laom
ay:apaomt"dyÜm,frSm tu,fí uREfkyfwdkYonf uREkfyfwdkY\qE´ t"dyÜm,frsm;jzihf okH;EIef;rIrsm; ESihf EIdif;,SOfMunhfyg (History of Indian
Literature by M. Winternix, I, p. 78)/ University of Ceylon Review Vol. I,
No. 2 (November, 1943) wGif O.H. de A. Wijeaekera a&;om;onhf The
1
r[m0Ho 10;87-88 *gxm/ Philosophical Impart of Vedic Yaksa and Pali Yakkha (p. 23-24) udkvnf;
2
,if; 10;104/ ½Iyg/
3 1
Anchent Ceylon p. 26 n. 1. ZmwfawmftrSwf 512? 544 ESihf 545 wdkYudk ½Iyg/
2
r[m0Ho 14;58/ 0d-| 1? 47/
102 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 103
uG,fvGefolrsm;udk udk;uG,frIonf ]vlom;wdkY udk;uG,fonhf aqmifr[kwfbJ uG,fvGefolewfrsm;udk t½dktaojyKjcif;jzihf xdk
bmomw&m; rsKd;uGJBuD;rsm;teuf wpfckjzpf\/ udk;uG,folrsm; tcsdefu xif&Sm;onhf ,kHMunfrIaemufodkY vkdufcJhjcif;om jzpf
onf ouf&Sdvlom;wdkY\ vlrIa&;qufqrH Irsm;udk ½dk;&Sif;pGm odrf; aMumif; ,lqygu rSefuefzG,f&Sdonf/
qnf;xm;aMumifh ,if;udk;uG,frI\ tajccHrsm;udk em;vnf&ef r txufwGif awGU&onfhtwdkif; y@Kumb,onf pdwå&mZ?
cufcJay/ uG,fvGefol aqGrsKd;onf ewfa'0g jzpfoGm;NyD; rdrd\ rd umVa0v ,u©ESpfa,mufESihf ,cifb0u ¤if;rdcif\ tvkyf
om;pkudk qufvufapmihfa&Smuf½kHjzpfNyD; b0a[mif;uuJhodkY aqG tauR;jzpfcJhol pdwåm,u©deDtm;vnf; aexdkdifp&mrsm;ay;cJhonf/
rsKd;rsm;xHrS pm;0wfaea&;rIudk &&Sdjcif;ü uG,fvGefol acgif;aqmif xdk,u©rsm;tjyif y@Kumb,onf 0v0grkcD (Valavā-mukh²)
onf ¤if;\trsKd;udk apmihfa&SmufqJjzpfvsuf rdwfaqGrsm;udk ul ,u©deDtm;vnf; eef;awmfy&d0kPftwGif; ewfuGef; aqmufvkyf
nDjcif; &efolrsm;udk ESdrfeif;jcif;rsm;jzihf rdrd\t&Sdeft0gudk &,l ay;NyD; ,if;,u©wdkYtm; ESpfpOf ylaZmfyorIrsm;jyKcJhaMumif; t&dyf
1
xm;qJjzpfonfomru trSefukd ay;tyfNyD; trSm;udk jypf'Pf ta,mifvnf; awGU&onf / 0v0grkcD [lonf jrif;rykHtoGifjzihf
1
cwfqJjzpf\} / ,if;,kHMunfrIonf oD[dkVfü A@m& tpGJtvrf; ,lqxm;onhf apwd,m trnf&Sdaom ,u©deD\ bGJUtrnfjzpf
(Baº¹āra-cult)[k ,aeYacwfwdkif wnf&Sdjzpfonf/ ,if;pGJvrf;rI onf/ y@Kumb,onf ,if;jrif;rudk zrf;,l&&SdcJhNyD; xdef;
rSm ,aeYwdkif oD[dkVfuRef; tcsKdUa'orsm;ü jyKvkyfqJjzpfonfh odrf;xm;cJhonf/ jrif;ronf y@Kumb,\ OD;av;awmfrsm;udk
2
uG,fvGefNyD; acgif;aqmifrsm;ESihf xif&Sm;onhf aqGrsKd;rsm;udk ½dk wdkufckdufonhf ppfyGJrsm;wGif tvGef tultnDay;cJhonf / odkYjzpf
aoudk;uG,fjcif; jzpfonf/ rdaEé&d, t&yf&Sd {&mruefBuD;udk ívnf; y@Kumb,onf jrif;rukd txl;aus;Zl;wifav;pm;NyD;
3
wnfaqmufcJhol r[maoe(at'D 4 &mpk)rif;ewftm; ukd;uG,f eef;awmf0if;twGif; aexdkifp&m aqmufvkyfay;jcif;jzpfonf /
onhf rdaEé&d,a'a,sm (Minněriya-Deyyo) udk;uG,frIudk erlem odkYjzihf y@Kumb,onf ae&ma'otoD;oD;ü ,u©rsm;
tjzpf azmfjyEdkif&monf/ aus;vufvlwdkYonf aooltcsKdUrSm ESihf ,u©deDrsm;udk twnfwusjzpfaponf[laom r[m0Hoazmf
a*0v,u© (gevala-yakās = tdrfaeewf)rsm;tjzpf jyefvnfarG; jycsufrSm ,aeYacwf oD[dkVfvlrsKd;wdkY a'0gv, odkYr[kwf ewf
zGm;onf[k ,kHMunfMuNyD; ¤if;ewfwdkYonf ¤if;wdkY\ pdwfaepdwf uGef;rsm; aqmufvkyfNyD; ewfrsKd;pkHtm; ylaZmfyorI jyKMuouJhodkY
xm;tvdkuf apwemaumif; odkYr[kwf qdk;EdkifMuonf/ ,u© 1
(yakkha) rS qif;oufvmonhf oD[dkVfa0g[m& ,um (yakā)udk r[m0Ho 10;86/
2
0g'´g (Vāddās) vlrsKd;rsm; twGif;rSmyif tusKd;jyKoljzpfap rjyKol ,if; 10;53/
3
2 uk½k"r®Zmwfawmf (ZmwfawmftrSwf 276)vm pdwå&mZESihf r[m0Hovm
jzpfap yk&doewfrsm;tm;vkH;udk &nfñTef;onf / ,aeYwkdifyif pdwå&mZwdkYudk EIdif;,SOfavhvmygu pdwf0ifpm;zG,faumif;onf/ pdwå&mZ
aus;vuf½Gmom;tcsKdU wJi,frsm;aqmufNyD; xdkae&mwGif aool ,u©onf a&S;acwf tdE´d,&Sd xif&mS ;aom ,kHMunfpGJvrf;onhf t&m0w¬K
rsm;(0ifpm;onhf)ewfrsm;tm; ylaZmfyorIrSm xif&Sm;qJ jzpfonf/ (ZmwutrSwf? 276) jzpfonf/ xdkYjyif y'rmP0 Zmwfawmf (Zmwfawmf
odkYjzpfí pdwå&mZESihf umVa0vwdkYrSm Xmae0g'´gvlrsKd;acgif; trSwf? 432)vm tórkcD ,u©deDESihf r[m0Hovm 0v0grkcD ,u©deD
wdkYudkvnf; EdIif;,SOfyg/ xdkYtwlyif ,if;Zmwfawmfukd r[m0Hovm
1
Encyclopaedia of Religion and Ethics, Vol I, p. 425. oD[Am[kjzpf&yfESihfvnf; EdIif;,SOfMunhfyg/ (G.C. Mendis \ The vijaya
2
Parker : op. cit. p. 134. Legend, Paranvitana Felicitation Volume, p. 263 udkvnf; ½Iyg/
108 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 105
odkYwap tenf;qkH; at'D 10 &mpk Ak'¨0g'Drsm;u t&Sifr[dE´ udk ,if;odkYaom qifwljzpf&yfrsKd;wGif ESpfoufapEdkifvQif rlvjzpf
onf wdóa&uefwGif aexdkifonhf &u©owpfa,mufudk Ak'¨ &yfonf ,if;qifwljzpf&yfodkY vdkuf&rnfjzpf\}/ ,if;onf ]½kyf
0g'odkY oGwfoGif;cJhaMumif; ,kHMunfMuonf/ þ&u©oonf Ak'¨ wkqif;wkwGif&Sdaom wefcdk;u wpfpkHwpfa,muftm; xdkt&m
1
0g'D jzpfoGm;NyD;aemuf Ak'¨0g'ESihf avmuaumif;usKd;twGuf 0w¬Ktay: wefcdk;udkay;onfqdkaom ,kHMunfrIwpfrsKd; jzpf\} /
aqmif½GufcJhaMumif; qdkxm;aomfvnf; ,if;&u©o\ b0t y@Kumb,wGif rdwfaqGtjzpfjzihf ,u©rsm; blwrsm;ESihf ujy
1
aMumif; bmrQrod&acs / azsmfajzrnfh ewfa'0grsm;ESihf vltrsm; &Sd\[laom azmfjycsuf
orEÅul# (Adam's Peak)wGifaeonhf ewfonfvnf; Ak'¨ onf þjzpf&yfü tHhMozG,f r[kwfacs/ y@Kumb,onf
0g'rwdkifrD ewfwpfa,muf jzpfonf/ þewfonf rlvblwtm; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef;ü tBu;D us,fqkH;ESihf tpGrf;EdkifqkH;
jzihf ,u©jzpfzG,f&SdNyD; Ak'¨&Sifawmfjrwf oD[dkVfodkY yxrtBudrf <u bk&ifwpfyg;jzpfonfrSm aocsmonf/ odkYjzpfí y@Kumb,\
a&mufawmfrlpOftwGif; Ak'¨&Sifawmfjrwfu ¤if;tm; Ak'¨tjzpfodYk b0onf twdwfu BuD;us,fNyD; pGrf;tm;&Sdol tm;vkH;eD;yg;\
oGwfoGif;NyD;aemuf ¤if;\tqifhtwef; ewfa'0g tjzpfodkY `rSihf jzpf&yfrsm;uJhodkYyif vlom;vGef yk*¾Kdvfrsm;\ pdwful;,Of jzpf&yf
wifcJhykH&onf/ tm#mem#d,okwfü okre[kac:onhf ,u©wpf rsm;jzihf 0ef;&Hxm;onf/ Ak'¨&SifawmfjrwfESihf wynhfom0ursm;
a,muf &SdonfrSmvnf; rSwfom;zG,faumif;onf/ aESmif;acwf onf a'0grsm;? ,u©rsm;ESihf blwrsm;udk rMumcP awGUqkHMu
rsm;wdkifatmif okreewfudk r[m,me bk&m;avmif; okreb`'´ onf? 0dZ,rif;onf ,u©rsm;udk atmifEdkifonf? taomu
2
tjzpf awGU&onf / rif;wGif tvdk&SdcsdefwGif ac:,lí&onhf aus;uRefrsm;tjzpf ,u©
oD[dkVfuRef;om;wdkY Ak'¨0g'udk vufcH,kHMunfvmonhfaemuf ESihf em*rsm;&Sdonf? od&doHCaAm"drif;onf tEÅ&m,fBuD;rm;
ydkif;üyif oD[dkVfuRef;om;wdkYonf ¤if;wdkY\ ½dk;&mewfa'0gwdkYudk onhf ,u©wpfa,mufudk atmifEdkifcJhonf? r[maoerif;onf
qufvufí t½dktaojyKvdkcJhMuonf/ odkYwap Ak'¨0g'Drsm; jzpf ewfwdkYtm; pdefac:cJhonf? at'D 15 &mpk uAsmq&m ynm&Sif
vmjcif;ü ¤if;wdkYtaejzihf Ak'¨0g'Dr[kwfonfh ewfrsm;udk ½dkao BuD;jzpfol awm#*rk 0 od&d &m[kvonfyif ¤if;ydkifEdkifonfh
2
udk;uG,fvdkpdwf r&SdMuacs/ odkYjzpfí ¤if;wdkYonf ,if; ewfrsm;udk ,u©rsm; &Sd&rnf[k ,kHMunfcH&jcif;twGuf vlodrsm;onf /
Ak'¨0g'DtjzpfodkY oGwfoGif;ay;MuNyD; okreewfuJhodkYyif jrifhjrwf y@Kumb,onf rdrdü wefcdk;&Sifrsm;\ ulnDrI&Sdonf[k
onhf ae&mü xm;Muonf/ a'oqdkif&m ewftrsm;pkESihf ywf ½dk;om;pGm ,kHMunfcJhEdkifzG,f&SdNyD; ,if;odkY,kHMunfojzifh ewfuGef;
oufí xdkenf;ESifESifyif jzpfMuonf/ Ak'0¨ g'D r[kwfol ta&; trsm;tjym; aqmufvkyfvsuf ¤if;wdkYulnDrItwGuf aus;Zl;qyf
rygonfh ewftcsKdUvnf; &SdEdkifao;onf/ odkYwap Ak'¨0g'udk onhftaejzihf ¤if;wdkYtm; wkHYjyefaxmufyhHrIrsm; jyKcJhykH&onf/ xdkY
jzefYa0ay;Muol ta&;ygonhf ewftrsm;pkrSm rMumrD Ak'¨0g'D jyif ¤if;taejzihf rdrdrSm axmufyhHulnDonfh ,u©wdkY\ cGeftm;
1
1 R.R. Marrett \ Man in the Making pmtkyfyg tcef; 2 ESihf 3 udk ½Iyg/
E.Z. I, p.23ff.; JRAS(CB), Vol. XXXI, No. 82, p. 305. 2
2
CJSe. Section G. Vol. II, Pt, I, p. 64. (S. Paranavitana \ The God of tvufpE´o*&dwfonf ¤if;\ b0wpfqifhwGif rufqD'kef (Macedon)
Adam's Peak, an Artibus Asise Supplementum.udkvnf; ½Iyg/) NrdKUom; zdvpf (Philip)\om; r[kwfbJ ewfbk&m;wpfql\ om;jzpfNyD;
¤if;onf vlom;vGef wefckd;rsm;udk ydkifqdkifxm;aMumif; tqdk&Sdonf/
106 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 107
&SdaMumif; jynfolrsm;udk jyovsuf rdrd\ pdk;ydkifjcif;ESihf BuD;us,f 'k|*grPdrif;vufxufü yk&a'0trnf&Sd ewfwpfa,muf t
1
jcif;rsm;jzihf jynfolrsm;tm; ESpfoufaprnfh EdkifiHa&;y&d,m,f aMumif; azmfjyonf / tqdkyg ]NrdKUudkapmihfaeonhfewf}onf bDpD
wpfck tjzpfvnf; ,lqcJhzG,f&Sdonf/ ESpf&mpkwGif yxrtBudrf &nffñTef;cJhaomfvnf; ,if;rwdkifrDuyif
tqdkyg ,u©rsm;tjyif tvGefta&;rygonhf ,u©trsm; wnf&SdaecJhzG,f&dSonf/ xdkYjyif t&d|awmif (&dXd*vawmif)wGif
tjym;vnf; &Sdao;onf/ Owå&0d[m&t|uxmusrf;udk udk;um; aexdkifonfh Z,aoetrnf&Sdonhf ,u©wpfa,muf &Sdonf/ pD;
1
onhf r[m0Ho#Dumusrf; t& ZkwdE¨&ac:onfh ,u©wpfOD;&SdNyD; csif;wdkufyJGwpfckwGif ¤if;udk 'k|*grPdrif;BuD;\ AkdvfcsKyfjzpfol
2
¤if;onf apwd,m odkYr[kwf 0v0grkcD,u©deD\ cifyGef;jzpfvsuf a*gX£rÁ&u ESdrfeif;cJhonf / NrdKUawmftaemufzuf *dwfteD;
olonf od&Do0w¬KNrdKU wdkufyGJwGif usqkH;cJhonf/ þ,u©onf y@Kumb,rif; ae&mcsxm;ay;cJhonhf ypädr&mZdeD ]taemuf
3
oD[dkVfuRef; ta&SUzsm;&Sd "kr&|awmif(O'krÁ&awmif[kvnf; ac: rdzk&m;}trnf&Sd ewforD;wpfa,mufvnf; &Sdonf / þewforD;
4
onf? ,aeYacwf 'drÁKvm*vawmif)wGif aexdkifonf/ y@Kum \ vkyfaqmifrIESihf ywfoufNyD; bmrQ rod&acs /
b,taMumif;ü ta&;ygonhfae&mwGif&Sdol 0v0grkcD ,u©deD\ t&Sifr[dE´ <ua&mufcJhNyD; oD[dkVf&Sd vlom;vGef wefckd;&Sif
cifyGef;ESihfywfoufNyD; tjcm; bmrSrod&acs/ ewfwdkYtcsKdUudk Ak'¨0g'DtjzpfodkY ajymif;vJcJhaMumif; arQmfvihfjcif;
y@Kumb,onf ra[o,u©twGuf ewfuGef;wpfck rSm obm0omvQif jzpfonf/ tjcm;urÇmh tpdwftydkif;odkY oGm;
2
aqmufvkyfay;aMumif; od&onf / ,if;ewfESihf ywfoufonfh cJhMuonhf t&Sifjrwf\ rdwfaqGESpfyg;onf ,u©ESihf em*rsm;udk
aemufxyf bmrS rod&acs/ odkYwap ,if;ewfaexdkifonfh ewf atmifEdkifNyD; Ak'¨0g'DjzpfapcJhaMumif;qdkonf/ uo®d&a'oodk oGm;
uGef;onf a'0geHyd,wdórif;vufxufwdkif wnf&SdcJhykH&onf/ a&mufcJhonfh rZÑEÅdu(Majjhantika)rax&fonf ,u©rsm; em*rsm;
5
taMumif;rl xlyg&mrapwDawmfwGif Xmyemrnfh Ak'¨"mwfawmf *E¨AÁrsm;ESihf ukrÇ@rsm;udk atmifEdkifcJhaMumif; qdkonf / ok0PÖ
rsm;udk o,f,lvmonhf qifonf ra[ZewfuGef;odkY a&muf blrdodkY oGm;cJhonhf t&SifaomPrax&fonf ,u©deDwpfa,muf
3 6
onfxd qufoGm;cJhaMumif; qdkxm;aomaMumihfjzpfonf / aemuf udk ESdrfeif;cJhonf / t&Sifr[dE´onf ,u©ESifh em*wdkYjzihf pkNyKHae
ydkif;ü ,if;ewfuGef;taMumif; azmfjycsuf wpfpkHwpf&m r&Sdawmh onhf EdkifiHwpfckodkY vmcJh&aomfvnf; t&Sifjrwftaejzihf rnf
acs/ þonfrSm xlyg&mapwDawmf ywfvnfü jzpfay:vmonfh onhf ,u©wdkYudkrQ Ak'¨0g'odkY ul;ajymif;apcJhaMumif; qdkrxm;acs/
Ak'¨bmomtaqmufttkHrsm;tMum; aysmufuG,foGm;ykH&onf/
a'0geHyd,wdórif;vufxuf ur®m&a'0[k ac:onhf 1
r[m0Ho 25?;87/
4
aqmufvkyfa&;qdkif&mewf wpfrsKd;taMumif;udk azmfjyxm;onf / 2
&o0g[deD 2? pm-89/
,if;ewftaMumif;udk NyD;cJhonhf tcef;wGif aqG;aEG;cJhNyDjzpfonf/ 3
r[m0Ho 10;89/
4
y&0dweyk*¾Kdvfu ,if;taemufrdz&k m;onf [l,ifqef azmfjyonhf t
1
r[m0Ho#D? 289/ aemufzuf trsKd;orD;rsm;\ rdzk&m;jzpfykH&aMumif; ,lqcJhonf/ (JRAS.
2 CB. Vol. XXXI, No. 82, p. 309)/
r[m0Ho 10;90/ 5
3
,if; 17;30/ r[m0Ho#D? pm-378/ r[m0Ho 9;11-28/ 0d-| 1? 49/
6
4
r[maAm"d0Ho? pm-84/ r[m0Ho 9;44-45/ 0d-| 1? 52/
112 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 109
1
vufcHvQif ,if; (aomw¬domv)onf tapmqkH; bDpDav;&mpk rsm; jzpfvmMuonf /
tcsdefu tEk&m&m"yk&NrdKU&Sd jAm[®PwdkY aomw¬d0peudk ½Gwfqdk ,u©,kHMunfrIrsm;tjyif Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfü opfyifudk;
onhf ae&mcef;raqmif wpfckjzpfvdrfhrnf/ uG,frI&SdaMumif; &mZ0ifusrf;rsm;ü taxmuftxm;rsm; awGU&
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfü ed*P² (t0wfrpnf;ol)wdkY wnf&SdcJh onf/ a&S;OD;Ak'¨0g' ygVdawmfusrf;rsm;ü opfyifudk;uG,frIudk
onhf taxmuftxm;vnf; awGU&onf/ a&S;OD; ygVdpmayü xif&Sm;onhf ,kHMunfrIwpfcktjzpf azmfjyNyD; tcsKdUopfyifrsm;udk
2
ed*P²[laom a0g[m&onf Zdeudk &nfñTef;NyD; *sdef;0g'udk wnf ]apwd, = apwD}[k ac:a0:xm;onf / aESmif;acwf yef;ykvuf
1
axmifol r[m0D&udk ed*P²em#ykwå [kac:onf / at'D ig;&mpk &mrsm;üyif tcsKdUopfyifrsm;udk ]apwd,}rsm; pm&if;ü azmfjy
3
t|uxmusrf;rsm;ESihf ygVdordkif;usrf;rsm;üyif ed*P²[laomyk'f onf / rdk[if*sKd'½dk (Mohenjodaro)ESihf [m&yÜ (Harappa)NrdKUrsm;&Sd
2
tm; Zdeudk&nfñTef;cJhonf / tdE´KNrdKUjy,Ofaus;rIwGif opfyifudk;uG,frIudk xif&Sm;pGm awGU&
y@Kumb,acwfwGif tEk&m"yk&NrdKUü aZmwd,? *d&dESihf onf/ rdk[if*sKd'½dkwGifvnf; aAm"dyifudk &Sdckd;udk;uG,fMuaMumif;
4
ukrÇ@[k xif&Sm;onhf ed*P² okH;a,muf&Sdonf/ y@Kumb, ,lqMuonf /
onf ed*P²aZmwd,twGuf Zmwferd fhwdkY okomef\ ta&SUpl;pl; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfü ½dkaop&mtjzpf,lqcH&onfh opf
wGif ocFrf;ausmif;wpfck aqmufvkyfay;cJhonf/ *d&dtrnf&Sd yifESpfyif&SdaMumif; aocsmonhf taxmuftxm;&Sdonf/ wpfyif
ed*P²vnf; xdktae&müyif aeoGm;cJhonf/ y@Kumb,onf rSm ,aeYacwfwdkifatmifyif a,bk,stm;jzihf ½dkaop&mtjzpf
ukbrÇ@ ed*P²twGuf a'0ukv (0wfausmif;)wpfck wnf ESihf ewfwdkYaexdkifonhfae&mtjzpf ,lqcH&onfh yanmifyif jzpf
aqmufay;aMumif; od&NyD; ,if;0wfausmif;udk ,if;ed*P²\ onf/ y@Kumb,onf NrdKUawmf taemufzuf*dwf&Sd yanmif
3
trnfjzihf ac:a0:Muonf / tqdkyg ed*P² okH;a,mufwdkY\ yifwGif ,u©wdkY\bk&if a0ó&0Ptm; ae&may;aMumif; od&
onf / aemuft½dktaocH opfyifrSm xef;yif (Palmyrah) jzpf
5

MunhfrIESihfqdkifonhf tpDt&ifwpfrsKd; odkYr[kwf (usufNyD;xrif;udk ajrBuD; onf/ y@Kumb,rif;onf Asm"a'0ewf ]rkqdk;ewf}tm; NrdKU
ay:wGif BuJjzef;jcif;? rEÅ&m;wpfrsKd;udk xyfcgxyfcg ½Gwfqdkí qkawmif;
jcif;? ,if;odkYjyKpOf 0efaqmifc ay;tyfjcif; odkYr[kwf yef;eHYom tom;csKd awmf taemufzuf *dwfteD; xef;yifwGif ae&mcsxm;ay;
ponfh tydkvufaqmifrsm;jzihf jAm[®PwdkYudk ylaZmfyojcif;rsm;jzihf) t
av;teufvkyf&onhf tpDt&ifrsKd; jzpfonf/ Monier Willians \ Skt. 1
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef;ü ,kMH unfrI trsKd;rsKd;&Sdaeonhfteuf em*,kH
Eng. Dict. S.v. Svasti. udkvnf; ½Iyg/
1 MunfrItaMumif; azmfjyrxm;onfrSm tHhMozG,faumif;onf/ odkYwap
r 2? 35 (Oygvdokwå)/ xkH;pHr[kwfbJ ,aeYwdkif oD[dkVfaus;½Gmrsm;ü a>ra[mufrsm;ukd t½dkt
2
ed*P²[laom a0g[m&udk Ak'¨0g'Dr[kwfonhf t,l0g'tm;vkH;udk &nf aoay;aejcif;u a&S;acwfoD[dkVf&Sd ,kHMunfrIrsm;teuf a>ra[mufrsm;
ñTef;cJhonfrSm aESmif;acwf ygVdpmaywGifom jzpfonf/ Oyrm at'D 12 twGuf ae&m&SdaMumif; azmfjyonf/
&mpk a&;om;onhf 'gXm0HowGif ,if;a0g[m&\ t"dyÜm,frSm aocsmrI 2
r 1? 25/ 'Dy0Ho 14;10/
r&SdaMumif; awGU&onf/ ,if;onf a0PÖ0 (209-210 *gxm)udk qdkonf 3
Ananda K. Coomaraswamy : History of Indian and Indonesian Art, p. 47.
rSm aocsmonf/ odkY&mwGif *gxmtrSwf 155 ürl ed*P²wdkYonf &SD0ESihf 4
Sir John Marshall : Mohendaro and the Indus Civilization, Vol. I, p. 63 ff.
jA[®mudk ,kHMunfonf[k qdkxm;onf/ 5
r[m0Ho 10;89/
3
r[m0Ho 97;99/
110 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 111
1
onf / [ife&Dygumu tqdkyg rkqdk;rsm;ewfonf tdE´d,awmif txufwGif azmfjyNyD;onfh ,kHMunfpGJvrf;rIrsm;tjyif tjcm;
ydkif;rS Xmae (a&S;OD;vl)rsm;\ awmifukef;ewf (Hill God)ESihf wl bmomw&m;rsm;vnf; &Sdao;onf/ y&e0dweyk*¾Kdvfu a&S;t
aMumif;ESihf tvGefa&S;usonhf tcsdefu oD[dkVfü yxrqkH;vm usqkH; ausmufpmrsm;ü Ak'¨0g'a&muf&SdNyD;aemuf rsm;rMumrDwGif
2
a&muf aexdkifolrsm;vnf; xdkodkYyif jzpfaMumif; ,lqcJhonf / oD[dkVfuRef;ü jAm[®Prsm; wnf&SdrItwGuf taxmufrsm;&Sd
odkYwap azmfjyyg wpfoD;wpfjcm;jzpfonhf erlemrSwpfyg; ½dkao aMumif;ESihf odkYjzpfí jAm[®PwdkYonf Ak'¨0g'ra&mufrDüvnf;
1
p&m opfyifrsm;ü xef;yifudk xnfhoGif;cJhonf[laomtcsuf? wnf&SdcJh&rnf[k qdkonf / NyD;cJhaom tcef;ü vlYtzGJUtpnf;
,if;(xef;yif)udk ,aeY aus;vufaeolwdkYtwGif; t½dktaojyK twGif; jAm[®PwdkY\ tcef;u@taMumif;udk aqG;aEG;cJhNyD;jzpf
&m opfyiftjzpf ,lqMuonf[laom tcsufrsm;udk azmfjy&ef onf/ xdktcsdefu tEk&m"yk&NrdKUwGif jAm[®P0g'qdkif&m pmoif
3
oihfavsmfonhf taxmuftxm; r&Sdacs / ausmif; trsm;tjym;&SdcJhonf/
r[maAm"d0Housrf;wGif 'd ,0gotrnf&Sd jAm[®P ydkifqdkif
1
Asm"a'0ó wmvuH/ r[m0Ho 10;89/ 0DvsH*dkif*gu Asm"da'0ó [k (aexdkif)onhf a'0a*[ (ewfuGe;f ) tm; r[modrfe,fedrdwfudk
zwfonf/ rmvmvmaqau&vnf; ,if;odkYyif zwfonf/ odkYwap xdk rSwfom;vsuf a'0geHyd,wdórif; vufxufwkdif xdef;odrf;xm;
tcsdefwGif trJvdkufjcif;rSm ta&;ygonhf oufarG;0rf;ausmif;wpfck jzpf 2
aMumif; qdkonf / tjzpfEdkifqkH;rSm ,if;onf jAm[®P,kHMunfrI
onf[laomtcsufESihf y@Kumb,onf rkqdk;rsm; aexdkifrnfh tdrfwef; qdkif&m a'0gv, odkYr[kwf ewfuGef;jzpfonf/ tEk&m"yk&NrdKU&Sd
rsm; aqmufvkyfay;onf (tm0goygvd Asm"meH? r[m0Ho 10;95) [l
aomtcsufwdkYudk xnfhoGif;pOfpm;ygu okr*FvESifh Awk0EÅK'a0 (Batu- y@Kumb,\ taqmufttkHrsm;wGif jAm[®Pbk&m;ausmif;
wantudave)wdkY wnf;jzwfonhf r[m0Housrf;ü azmfjyaom ]Asm"a'0} jzpfzG,f&Sdonhf jAm[®PwdkY aexdkifp&mae&m (jAm[®P0w¬K)ukd
3
trnfonf ydkí aMumif;usKd; qDavsmfonf/ vnf; xnhfoGif;cJhonf / y@Kumb,onf aomw¬ domv [k
2

3
Ancient Ceylon, p. 177. ac:onhf taqmufttkHwpfckudkvnf; aqmufvkyfapaMumif;
y&e0dweurl Ak'¨vufxufu a&S;acwftEd ´d,wGif xef;yifudk t½dkt 4
qdkonf / r[m0Ho#Dumusrf;wGif ,if; (aomw¬domv) a0g
aojyKp&m opfyiftjzpf ,lqcJhzG,f&Sdonf[k ,lqonf/ ,if;,lqcsuf [m&twGuf t"dyÜm,f ESpfrsKd;zGifh&mwGif wpfrsKd;rSm jAmPwdkY
udk axmufcH&eftwGuf xdkyk*¾Kdvfu Oyrmwpfck xkwfjyonf/ ,if;rSm
qAÁ*¾D&[ef;rsm; zdeyfcsKyf&ef xef;½GuftwGuf xef;yifudk ckwfjcif;tm; aomw¬d0peudk a[mMum;onhf cef;r[kjzpfonf? aemufwpfrsKd;
5
(Ak'¨&Sifawmfjrwfu) wm;jrpfcJhonf/ y&e0dweu vltrsm;onf xef;yif rSm aq;½kH[k jzpfonf / tu,fí yxrt"dyÜm,f zGifhqdkcsufudk
ü {ud`E´d, (½kyfZD0dwda`E´) &Sdonf[k ,kHMunfMuonf[k qdkonf (JRAS.
CB., Vol. XXXI, No. 82, p. 318.)/ odkYwap ,if;azmfjycsufrSm xef;yifESihf
1
ZD0ondaem [d rEkóm ½ku©o®ð (0d 1? 237)}/ awGUjrifaeus jrufyif
ywfoufí &Sif;vif;jywfom;onhf ,lqcsufudk ray;acs/ taMumif;rl rsm;udkyif ½kyfZD0dwda`E´&Sdonf[k ,kHMunfMuonf/
a&S;acwf tdE´d,ü xef;yifudkomr[kwf jrufyifrsm;tygt0if tyiftm; 2
JRAS. (CB), Vol. XXXI, No. 82, p. 322.
vkH;wGif {ud`E´d, (ZD0dwda`E´)&Sdonf[laom t,ltrSm xif&Sm;aMumihfjzpf r[maAm"d0Ho? pm- 85/
3
onf/ tmV0DNrdKU? t*¾gV0apwDü oDwif;okH;Muaom &[ef;awmfrsm;onf r[m0Ho 10;102/
4
ausmif;ocFrf;rsm; aqmufvkyf&ef opfyifrsm;udk ckwfvSJMuonf/ (opfyif ,if; 10;102/
5
\ trnfudk azmfjyrxm;ay/) þjzpf&yfü okH;EIef;azmfjycsufrSm twlwl r[m0Ho#D? pm 296/ aomw¬domvm emr jAm[®PmeH 0peomvm
jzpfonf ]{ud`E´d,H orPm ousykwåd,m ZD0H 0da[aXóEÅd? ZD0ondaem *dvmeomvm 0g/ aomw¬d0pe[lonf ,Zfyal Zmf&ef jyifqifonhf ,kH
116 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 113
rnfrsm;udkvnf; awGU&onf/ tcsKdU eu©wftrnfrsm; aemufodkY 0wfausmif;rsm;onf a'0geHy, d wdórif;vufxufwkdif wnf&Sd
vdkufírSnhfac:xm;onfh uoQPBuD#m (kşaºakr²¹ā)uJhodkYaom aecJhNyD; ,if;wdkYrSm r[modrfawmfBuD; e,fedrdwftwGif; yg0ifcJh
1
jynfolYyGJawmfrsm;udk usif;yMuonf/ r[m0Husrf;ü y@Kumb, onf / ,if; (ed*P²0wfausmif;) okH;ckteuf *d&d\ ausmif;onf
onf qP(saºa)tcsdeftcgtwGif; pdwå&mZewfESihftwl xdkif ta&;tygqkH;ESihf tcsrf;omqkH; jzpfzG,f&Sdonf/ r[m0Ho#Dum
1
aMumif; jyqdkonf / þü qP(ouúw kşaºa )[laom a0g usrf;wGif bk&ifudk qefYusif vkyfMuHcJhMuonfh wdó? tb,ESifh
[m&onf r*Fvm&Sdaom tcsdet f cg tcdkuftwefYü usif;yonhf Owå& trnf&Sd cv’m#em* (Khallāµanāga)\ wlawmfarmif okH;
yGJawmf[k t"dyÜm,f&onf/ r[m0Ho#Dumusrf;ü a'0geHyd, a,mufonf ,if;(*d&d\0wfausmif;)twGif;&Sd rD;vQHxJodkY ckefcs
2
wdórif;vufxufüvnf; a&obifyGJawmfudk eu©wfwm&mwpf NyD; udk,hfudk,fudk tqkH;pD&ifoGm;cJhMuaMumif; qdkonf / aemuf
2
ckudk taMumif;jyKí usif;yaMumif;zGifhqdkonf / edrdwfzwfolrsm; wufbk&if 0¥*grPdtb,rif;onf ,if;0wfausmif;udk zsuf
aA'ifq&mrsm;ESihf ywfoufonhf &nfñTef;csuf rsm;pGm awGU& qD;ypfNyD; xdkae&mwGif tb,*d&dausmif;udk wnfaqmufcJhonf/
onf/ y@K0goka'0 a&mufvmrIudk aA'ifq&mwdkY BudKwifa[m aESmif;acwfrsm;wGif ed*P²wdkY\ 0wfausmif; r&SdawmhaMumif;ESihf
3
Mum;cJhonf / xdktwl b'´upömem a&mufvmrIudkvnf; aA'if tEk&m"yk&NrdKU odkYr[kwf oD[dkVfuRef; rnfonhfae&mwGifrS *sdef;
4
q&mwdkY BudKa[mcJhonf / rEÅ&m; uRrf;usifMuonfh jAm[®Prsm; bk&m;ausmif; t<uif;tusef&SdaMumif; ñTefjy&ef a&S;a[mif; t
3
u pdwåm\om;onf xD;eef;udk taMumif;jyKí ¤if;\OD;av; axmuftxm; r&SdawmhaMumif; od&onf / tEk&m"yk&NrdKU&Sd *d&d
5
awmfrsm;udk owfjzwfrnfjzpfaMumif; BudKwifa[mMum;cJhonf / ed*P²ausmif;jzpfykH odkYr[kwf a&S;acwftdE´d,&Sd ,u©(ewfbDvl;)
y@Kumb,onf tEk&m"yk&NrdKUwnf udpöESihfywfoufí aA'if ewfuGef;a[mif;rsm;\ jzpfykHuJhodkYyif *sdef;bk&m;ausmif;rsm;udk Ak'¨
6 4
q&m [l;&m;q&mrsm;ESihf wdkifyifcJhonf / [l;&m;q&mrsm;onf bmomausmif;rsm;tjzpf ajymif;ypfjcif;rSm xif&Sm;onf /
t&Sifr[dE´ESihf tjcm;rax&frsm;twGuf ae&mxdkifcif;rsm; jzefY xdktcsdefu oD[dkVfwGif oQD00g'wnf&SdcJhaMumif; ,kHMunf&
cif;onfudk jrifaomtcg ¤if;wdkYu EdkifiHawmfudk xdkrax&fwdYk onhf taxmuftxm;&Sdonf/ ,if;odkYjzpfí r[m0Housrf;ü
atmifEdkifNyDjzpfaMumif;ESihf xdkrax&frsm;taejzihf EdkifiHawmf\ y@Kumb,onf od0duomvmwpfck wnfaqmufcJhaMumif;
7 5
t&Sifocifrsm;jzpfvdrfhrnf[k a[mudef;xkwfcJhMuonf / qdk onf / r[m0Ho#Dumü aomw¬domvm[laom a0g[m&ESihf
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfwGif ae&mXme toDoD;ü ,kHMunfol ywfoufí t"dyÜm,fESpfrsKd; zGihfqdkonf/ yxr t"dyÜm,frSm od0
tkyfpk tenf;i,fESihftwl ,kHMunfrIESihf pGJvrf;rItaxGaxG &SdcJh
1
r[maAm"d0Ho? pm - 84/
2
1
r[m0Ho 10;87/ r[m0Ho#Dum? pmrsufESm 612 wGif ¤if;wdkY rD;xJckefcsonhfae&mrSm ,ck
2
r[m0Ho#D? pm - 329/ awGU&onhf tb,*d&dbk&m;wnf&Sdonhf ae&mjzpfaMumif; azmfjyonf/
3 3
r[maAm"d0Ho 8;14/ JRAS. (CB), Vol. XXXI, No. 82, p. 326.
4
4
r[m0Ho#D? pm -272/ tvGefa&S;usonhf tcsdefu oD[dkVfuRef;odkY *sdef;bkef;BuD;rsm; vma&muf
5
r[m0Ho 9;2 / cJhrI jzpfEdkifacsESihf ywfoufNyD; JRAS. (CB), Vol. XXXI, No. 82, p. 324, ESihf
6
r[m0Ho 10;76/ 7
r[m0Ho 10;75/ Lewis Rice, Mysores and Coorg, p. 3 ff. wdkYudkvnf; ½Iyg/
5
r[m0Ho 10;102/
114 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 115
1
jA[®m\ t*FgZmwf (oD0vd*F)wnf&Sdonhf taqmifjzpfaMumif; oDrm\ b,fzufwGif &Sdonf / y&dAÁmZursm;ESihf yAÁZdwrsm;onf
1
ESihf 'kwd, zGifhqdkcsufrSm arG;zGm;&mtdrf[k jzpfonf / y&e0dwe Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef;ü rsm;pGm&SdNyD; xif&Sm;aMumif; ordkif;
yk*¾Kdvfu od0dumESihf aomw¬domvm[laom a0g[m&rsm;udk bm usrf;rsm;ü ,if;wdkYudk &nfñTef;csuftcsKdUrS jrifawGUEdkifonf/
oma&;oabmygonhf tjcm;taqmufttkHrsm;ESifh twl azmfjy OyÜv0PÖmtrnf&Sd ewforD;onf 0dZ,rif;ESihf ¤if;\toif; t
xm;ojzihf yxr,lqcsufrSm vufcHEdkifzG,f&SdaMumif; ,lq yif;rsm;udkulnD&ef y&dAÁmZutoGifjzihf oD[dkVfuRef; odkYa&mufvm
2 2
onf / ,if;odkYjzpfonfqdkvQif þae&mü a&S;acwf oD[dkVfwGif cJhonf / y@K0goka'0vnf; y&dAÁmZutoGifjzihf oD[dkVfuRef;
3
vdift*Fgudk udk;uG,frItwGuf erlemwpfck&Sdonf/ r[m0Ho#Dum odkY a&mufvmonf / b'´upömemESihf trsKd;orD; 32 a,muf
usrf;wGif r[memrrif; (at'D 334-362)onf oD[dkVfuRef; ae onf y&dAÁmZdum (y&dAdkZfrrsm;)toGif 0wfqifNyD; oD[dkVfuRef;odkY
4
&m tm;vkH;ü&Sdonfh oD0vd*Frsm;udk zsufqD;ypfaMumif; qdkojzihf a&mufvmcJhMuonf / ,if;jzpf&yfu yAÁZdwESihf y&dAÁmZursm;udk
at'Dav;&mpkü oD0vdift*Fgudk udk;uG,frI us,fus,fjyefYjyefY &Sd oD[dkVfuRef;om;wdkY odMuNyD; vlodrsm;vsuf vkHNcKHrItwGuf ESpf
3
EdkifaMumif; ,lq&onf / oufjcif; &SdMuonfudk azmfjyonf/
oD[dkVfuRef;ü orPrsm;tjzpf vlodrsm;onhf y&dAÁZuESihf wmyo[kac:onhf bmoma&;tkyfpkwpfck taMumif;udk
tmZD0ursm;? ygo@rsm;? yAÁZdwrsm;ESihf tjcm;&aoh&[ef;rsm; vnf; azmfjyonf/ y@Kumb,onf rkqdk;&yfuGufwef;vsm;
\ ta&twGufudk wlnDpGm awGU&Sd&onf/ r[m0Housrf;ü y@K tvGef ajrmufzufwGif tqdkyg wmyorsm;twGufvnf; ausmif;
5
umb,onf y&dAÁmZursm;twGuf bkef;BuD;ausmif;wpfckESihf wdkufwpfck wnfaqmuf ay;aMumif;qdkonf / wmyo[laom
tmZD0ursm;twGuf tdrfwpfaqmif wnfaqmufay;aMumif; qdk a0g[m&jzihf rnfonfudkqdkvdkaMumif; uGJjym;pGm rod&acs/ ,if;
4
onf / *d&ded*P²ESihf aZmwd,ed*P²wdkYaexdkifonhf ywf0ef;usif bmoma&; tkyfpkrsm;pGmtjyif rdpäm'd|dt,l&Sdol rdom;pkig;&m
5 6
wGif ygo@ESihf orPtrsm;tjym; aexdkifMuonf / r[m vnf; rkqdk;wef;vsm;vdkif;\ ta&SUzufwGif aexdkifcJhonf / y@K
aAm"d0Housrf;t& a'0geHy, d wdórif;vufxuf y&dAÁmZu umb,acwf oD[dkVfom;wdkYtjrifü rdpäm'd|d[lonf ,aeYacwf
rsm;pGmtwGuf tm&mr(ausmif;wdkuf)rsm;&SdNyD; ,if;wdkYonf r[m uREfkyfwdkYtzdkY pdwf0ifpm;zG,f wdrfjrKyfonfht&m wpfckjzpfonf/
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfuRef;ü bmoma&;,kHMunfrI acgif;pOf
1
od0dumomvm emr od0vd*Fywd|mydwm omvm? 0dZm,eC&H 0g/ jzihf wdkuf½dkuf oGif;,lEdkifzG,fr&Sdonhf tjcm;,kHMunfrIrsm;vnf;
r[m0Ho#D? 296/ &SdcJhao;onf/ ,if;rSm aA'ifudk ,kHMunfrIjzpfonf/ vlom;wdkY\
2
JRAS. (CB), Vol. XXXI, No. 82, p. 326.
3 eu©wfwm&mtrnfudk t"dyÜm,fzGifhqdkrIonf a0'acwfrS tavh
rarQmfvihfbJ y@Kumb,\ OD;av;rsm;teuf wpfa,muf\ trnf
emronf *d&du@od0? qdkvdkonfrSm *d&du@c½dkife,f\ oD0 jzpfonf
tusihf jzpfonf/ a&S;acwf a&m[PESihf tEk&m"uJhodkYaom t
(r[m0Ho 10;29)/ ,if;onf xdkacwf oD[dkVfü od0vd*F wnf&SdrIudk 1
azmfjyEdkifonfh oG,f0dkufonhf taxmuftxm; wpfcktjzpf ,lqEdkifyg r[maAm"d0Ho? pm- 84-95/
2 3
rnfavm/ r[m0Ho 7;6/ ,if; 8;11/
4 4 5
r[m0Ho 10;101-102/ r[m0Ho 8;24/ ,if; 10;90/
5 6
,if; 10;98/ ,if; 10;100/
120 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiH bmoma&;tajctae 117
ns)vlrsKd;rsm;onf rlvtm;jzifh jrwfAk'¨\ wpfb0wm vkyfaqmif onf/ odkYwap uREkfyfwdkYawGU&rnf jzpfonhftwdkif; ,if;wdkYwGif
csufrsm;ü awGU&onhf r"sma'o (Madhyadeŝe)rS tajccsaexdkif oD[dkVfü t&Sdeft0g&SdrIESifh ywfoufí Ak'¨0g' pnf;½kH;ouJhodkY
1
cJhMuonfh tm&d,eftEG,f cwåd,rsm;jzpfMuonf / apmapmydkif; pepfwus zGJUpnf;cJhonhf rnfonhf ,kHMunfrItkyfpk taMumif;rQ
u oD[dkVfuRef;odkY a&mufvmMuonhf yef*syfrdom;pkrsm;onf o taxmuftxm; rawGU&acs/
bm0tm;jzihf Ak'¨ESihf"r®taMumif; A[kokwtcsKdUudk ,laqmifcJh
rnfjzpfNyD; ,if;wdkYtxJrStcsKdUrSm Ak'¨0g'Drsm; jzpfEdkifonf/ 00000000

taomurif;\ vlrIa&;vIyf&Sm;rIrsm;onf oD[dkVfodkYwkdif


a&muf&SdoGm;aMumif; awGU&Sd&NyD; rif;BuD;\ 'lw(oHwref)rsm;
onf t&Sifr[dE´rwkdifrD oD[dkVfodkY tvnftywf a&muf&SdcJhzG,f
&Sdonf/ xdk{nfhonfrsm;onf taomurif;\ Ak'¨0g'a&;&m
aqmif½GufrIrsm;taMumif; oD[dkVfvlrsKd;rsm;tm; ajymjyMurnfrSm
2
tvGefyif jzpfEdkifonf/ tdwfcsf tdk'ifbwf (H. Oldenberg) u
aumif;rGefonhf taMumif;jycsufrygbJ oD[dkVfordkif;usrf;rsm;ü
azmfjyouJhodkY Ak'¨0g'udk oD[dkVfuRef;odkY t&Sifr[dE´,laqmifvm
cJhonfr[kwfbJ tdrfeD;csif; uvd*Fwdkif;rSwpfqihf wjznf;jznf;
jyefYESHYcJhaMumif; ,lqonf/ odkYwap y@Kumb, wnfaxmifcJh
onhf bmoma&; taqmufttkHrsm;teuf Ak'¨0g'qdkif&m t
aqmufttkH wpfckwavrQ wnfaqmufaMumif; azmfjycsuf r
3
awGU&onfrSm xl;qef;onf / ,if;odkY razmfjybJxm;jcif;rSm t
&Sifr[dE´tay: vkH;0tm½kH pl;pkdufap&efESihf ,if;odkYjyKjcif;jzihf
*kPf,lxdkufonhf txif&Sm;qkH;aom yk*¾Kdvf bk&iftaomuESihf
oD[dkVfuRef;odkY Ak'¨0g'udk o,f,lvmoludk qufoG,f&ef Ak'¨0g'
ordkif;usrf;tzdkY obm0tm;jzihf pdwfñGwfrIaMumifh jzpfzG,f&Sd
aMumif; tdk'ifbwfESihf rmvmvmaqau&wdkY ESpfa,mufvkH;yif
4
oabmwlMuonf / odkYwap ordkif;usrf;rsm;ü ,if;odkY odvsuf
1
PLC, p. 17; D.r. Bhandarkar : Carmichael Lectures (1918), p. 9.
2
Vinaya Pitaka, intro, p. 1.
3
r[m0Ho 10;96-102/
4
Vinaya, Intro. p. lii; PLC. p. 10.
tcef; 4
Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif;

oD[dkVfuRef;odkY Ak'¨0g'udk ydkYay;cJholrSm bDpD okH;&mpk tv,f


avmufwGif oD[dkVfodkY<ua&mufvmonfh taomurif;\ om;
1
awmf t&Sifr[dE´jzpfonf[k[k ,kHMunf&onf / ,if;onf
oD[dkVfodkY Ak'¨0g' a&muf&SdvmrItwGuf w&m;0ifxkwfjyefrItjzpf
,lq Edkifaomfvnf; Ak'¨? Ak'¨"r®taMumif;ESihf pGrf;tm;&Sif Ak'¨0g'D
tdE´d,{u&mZf\ vIyf&Sm;rItaMumif; owif;rsm;udk (t&Sifr[dE´
ra&mufrD) apmapmydkif;uyif oD[dkVfuRef;odkY ra&muf&SdcJhao;[k
,kHMunf&ef taMumif;r&Sdacs/ 0dZ,rif;vufxufü oD[dkVf
tdE´d,ESpfEdkifiHtMum; tqufrjywf tjyeftvSefqufoG,frIrsm;
wnf&SdcJhaomaMumifhjzpfonf/ tdE´d,awmifydkif; yef*syf (Pāº¹ya-
1
'Dy0Ho 7;18-19/ 11;39-54/ 0d-| 1? 38-76/ r[m0Ho 5;195/ 13;
15 *gxm/ w½kwfbk&m;zl;c&D;onf &[ef;awmf [l,ifqefu Ak'¨0g'udk
]ra[`E´ [kac:onhf taomur[m&mZm\ nDawmf}u oD[dkVfuRef;odkY
aqmif,lcJhaMumif; qdkonf (Hiuen Tsiang, Bk. XI, p. 246.)/ odkY&mwGif
,if;azmfjycsuftay: txl;tav;jyK&ef taMumif;r&Sdacs/ [l,ifqef
onf ¤if;\ owif;tcsuftvufudk wpfqifhpum;tm;jzihf &,lpkaqmif;
cJhonf/ ygVdbmomrSwfwrf;rsm;rSm rsm;pGmydkrdk av;pm;xdkufonf/ r[dE´
onf oD[dkVfodkY <ua&mufvmNyD; oD[dkVfrSmyif omoemhwm0efudk xrf;
aqmifNyD; oD[dkVfrSmyif ysHvGefawmfrlonf/ t&Sifr[dE´ESihf ywfoufí
oD[dkVfvlxkonf tjcm;rnfonhf EdkifiHom;xufrqdk obm0tm;jzihf ydkrdk
&ifESD;rI&SdNyD; ckdifvkHonhf owif;tcsuf tvuf &Sdvdrfhrnfjzpfonf/
124 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif; 121
0drme0w¬KrS jzpf&yf0w¬Krsm;udk a[mMum;onf/ ,if;a[mMum; tm;xkwfrIwpf&yf &SdcJhonf[k azmfjyjcif;rSm vufcHavmufonhf
csufonf uG,fvGefol 0dnmOfavmuom;rsm;udk ,kHMunfNyD;jzpf oabmr&Sday/ Ak'¨0g'taMumif; jynfoltrsm; odNyD;jzpfvsuf
1
onfh bk&ifhy&dowftm; ESpfoufaprnfrSm aocsmNyD; ¤if;wdkY oD[dkVfuRef; ae&mtEHSYwGif Ak'¨0g'DtcsKdUyif &SdNyD;jzpfaomfvnf; t
tm; Ak'¨0g'tay:oabmwl vufcHEdkifaprnfjzpfonf/ ,if; &Sifr[dE´a&mufrvmrD bmomw&m;wpfckudk twdtus wnf
a[mMum;csufonf ydkrdkESpfoufvufcHzG,f trlt&mjzihf eef;wGif; aqmuf&ef bdu©Krsm;r&Sdao;onhftwGuf bmoma&; taqmuf
2
olwdkYtm; &Sif;jyonf/ t&Sifr[dE´onf opöoH,kwfygVdawmf ttkHwpfck wnfaqmuf&ef rvdktyfaomaMumifh jzpfzG,f&Sdonf/
jzihf Ak'¨0g'\ opömav;yg;udkjyvsuf rdrd\w&m;udk tqkH;owf t&Sifr[dE´onf tjcm;rax&fav;yg;ESihftwl oD[dkVfodkY <u
vdkufonf/ þokwåefü t&Sifjrwftaejzihf tqkH;rxif usifvnf vmcJhonf/ ¤if;rax&fwdkYudk ac:,lvmjcif;twGuf t&Sifjrwf\
&rnfh arG;aooHo&m\ aMumufrufzG,f aumif;ykHudkvnf; y&d &nf½G,fcsufrSm tvdk&Sdolrsm;tm; OyorÜ'uHaqmifEdkif&ef jzpf
1 2
owftm; azmfjycGifh&vdkufonf/ onfrSm aocsmonf / ckepfOD;yg0ifonhf t&Sifr[dE´tzGJUwGif
wdk;yGm;vmaeonhf y&dowftm; tjcm;aom a'oemtpD ESrawmf oHCrdwåm\om; okreomraPESihf rdcif\ tpfrawmf
t&Dudk a[mMum;awmfrlonf/ þw&m; a'oemrsm;twGuf a½G; (BuD;awmf)orD;\om; b@KuOyoumwdkY ESpfa,mufrSm t&Sif
cs,fonfh okwåefrsm;rSm txl;ojzihf emMum;olrsm;\ pdwfydkif; r[dE´\ aqGrsKd;&if;rsm; jzpfMuonf/ t&SifjrwfwdkY\ tzGJUwGif
qdkif&m &&SdrIESihf ,kHMunfrIrsm;aMumifh xl;jcm;Muonf/ yxrqkH; ¤if;wdkY ESpfa,muf yg0ifrIrSm oD[kdVfESihf &if;ESD;rIESihf cspfMunfrIudk
rSm aumif;uH raumif;uHwdkY\ tusKd;ay;? raumif;rIjyKolwdkYudk xl;jcm;pGm azmfjyonf/
apmihfBudKaeonhf qif;&J'ku©ESihf i&Jom;wdkY\ ESdyfpufykHudk azmfjy ygVdordkif;usrf;rsm;ü t&Sifr[dE´ESihf awmvdkuftcrf;tem;
3
csufrsm;ESihf ywfoufonhf a'0'lwokwf (r 3? 191) jzpfonf/ wpf&yfwGif a&mufaeonhf a'0geHyd,wdówdkY yxrqkH;tBudrf
,if;okwåefrSm raumif;rI\ tusKd;qufrsm;udk aMumuf½GHUjcif;jzihf awGUqkHrIonf tEk&m"yk&NrdKU ta&SUzuf&Sd ,cktcg r[dEÅavh[k
4
raumif;rIudk jyKjcif;rS&yfpJ&ef vlwdkYudkqGJaqmif&ef ñTefjyonf / ac:onhf rdóuawmifay:wGif wefcl;vjynhfaeYü jzpfaMumif;
3
,if;aemuf vl,kwfrmonf raumif;rIudk jyKjcif;aMumihf þb0 rSwfwrf;wifcJhonf /
aemifb0wGif qif;&J'ku©udk cHpm;&ykHudk oifMum;onfh Amv rdwfaqGawmf bk&iftaomuxHrS Ak'¨0g'taMumif; od&SdNyD;
5
y@dwokwf (r 3? 178) awmfudk a[mMum;onf/ olawmf jzpfonfh a'0geHyd,wdórif;onf Ak'¨0g'omoemjyK yk*¾Kdvfrsm;
aumif;rlum; xdkodkYr[kwfbJ raumif;rIrS a&SmifMuOfNyD; aumif;rI tm; tBuD;jrwfqkH;aom Muifemav;pm;rIjzihf BudKqdkcJhonf/ ¤if;
udkjyKvsuf þb0 aemifb0wGif csrf;omonf/ w&m;awmfrsm;
onf uH\tusKd;udk þb0wGif rnfodkYcHpm;&rnfqdkonhf tcsuf 1
0d 3? 287/ tEkZmemrd bdu©a0 oAÁypöEÅdarok Zeya'ok 0de,"&
yÍöare *aPe OyorÜ'H/
1 2
r[m0Ho 14;55-58/ 'Dy0Ho 12;34-36/ 0d-| 1? 52/ r[m0Ho 8;16/
2 3
opömav;yg;udk azmfjyonhf oH,kwåedum,f\ aemufqkH;ydkif; jzpfonf/ 'Dy0Ho 12;40/ 0d-| 1? 52/ r[m0Ho 13;18-20/ ta&;ygonhf
3
r[m0Ho 14;63/ Ak'¨0g'ordkif; jzpf&yfrSeforQ vjynfhaeYüjzpfonfrSm xkH;pHyifjzpfaMumif;
4 5
'Dy0Ho 13;7-8/ bDwð oawå ygykPðok/ 5 r[m0Ho 15;3-4/ cefYrSef;&onf/
122 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif; 123
wdkY\ yxqkH;aom pum;pjrnfajymqdkpOftwGif; bk&if\ tod udk odEdkif&ef oHCmawmfrsm;ESihf ¤if;wdkY\ aexdkifrIb0ESihf ywf
ÓPfESihf em;vnfrIpGrf;&nfudk cefYrSef;&ef t&Sifr[dE´onf rif; oufonhf tawG;tjrifudk ydkYaqmifay;&ef vdktyfonf/ w&m;
BuD;tm; ar;cGef;tcsKdU ar;jref;onf/ ordkif;wGif rSwfwrf;wiftyf a'oemtqkH;wGif a'0geHyd,wdórif;BuD;ESihf a>c&Hoif;yif;rsm;
1
onhf yxrqkH;aom ÓPf&nfprf;rItjzpf ,lqEdkifNyD; ½kwfw&uf onf ,kHMunfrItopfudk cH,l&ef vdkvdkvm;vm; >rufqdkMuonf /
MunfhvQif ½dk;&Sif;vG,fulonfxif&aomfvnf; ,if;prf;oyfrIudk a'0geHyd,wdótaejzihf rdwfaqGawmfbk&if taomu\
1
ajzqdk&ef &Sif;vif;NyD; pl;&Sxufjrufonfh pdwf"mwfvkdonf / om;awmftm; rdrd\{nhfonftjzpf vufcH&rItwGuf aysmf½Tif
t&Sifr[dE´onf a'0geHyd,wdótaejzihf Ak'¨\"r®udk em; vdkufrnfhjzpfykHudk em;vnf&ef tcuftcJr&Sdygacs/ rif;BuD;onf
vnfEdkifonhf todynm&SdaMumif; ,kHMunfoGm;ojzihf rif;BuD; tm;vkH;udk NrdKUawmfodkY yihfzdwfcJhaomfvnf; {nfhonf&[ef;awmf
2
tm; qufvufí plV[w¬dya'gyrokwf(r 1? 232)udk a[mMum; rsm;taejzihf awmifay:wGif aexkdif&efom ESpfoufMuonf /
2
awmfrlonf / aemufaeYeHeufwGif t&Sifr[dE´ESihf aemufyg&[ef;awmfrsm;
t&Sifr[dE´onf rdrd\ yxrqkH;w&m;tjzpf ,if;okwåefudk onf tEk½m"yk&NrdKUawmfodkY 0ifa&mufawmfrlMuonf/ ¤if;wdkY
a½G;cs,fjcif;rSm tvGefoihfavsmfonf/ ,if;okwåefü Ak'¨"r®oHC tm; rif;BuD;u BudKqdkvufcHcJhNyD; eef;awmfxJodkY yifh,loGm;onf/
ESihfywfoufí &Sif;vif;onhf tawG;tjrifwpf&yfudkay;NyD; Ak'¨ t&Sifr[dE´ <ua&mufvmrItwGuf tpDtpOfrsm;udk aqmif½Guf
0g'Dtjzpf cH,lykHESihf &[ef;jyKykH taMumif;udk &Sif;jyonf/ ,if; ay;Muonfh edrdwfzwfolrsm;u omoemjyKtzGJU\ tvkH;pkHjynhfpkH
3
okwåefonf &[ef;awmfwpfyg;\ ½dk;om;jrifhjrwfonhf b0t atmifjrifrIudk a[mMum;Muonf / rif;BuD;\tjywftowf azmf
aMumif;? avhusihftm;xkwfNyD;onhf w&m;"r®ESihf &&SdNyD;jzpfonhf a½GysLiSmpGm vufcHrIaMumifhyif t&Sifr[dE´udk,fwdkifvnf; Ak'¨om
"r®tqifh t&nftaoG;? apmihfpnf;onhfw&m;rsm;? b0wdk;wuf oemawmf ckdifrmpGm wnfwHhrnfjzpfaMumif; ,kHMunfcJhonf/
rI tqihftrsKd;rsKd;? Ak'¨0g'\ aemufqkH;yef;wdkifjzpfonhf aAm"d qGrf;bkOf;ay;NyD;aemuf t&Sifr[dE´onf eef;wGif;oleef;wGif;
ÓPfudk &&SdrIwdkYudkvnf; tao;pdwf azmfjyonf/ ,if;okwåef om;wdkYtm; "r®pum; >rufMum;awmfrlonf/ ,if;tcrf;tem;ü
wGif opömav;yg;uJhodkYaom tajccHAk'¨w&m;awmf tm;vkH;eD;yg; t&Sifjrwfonf bk&ihfeef;awmfrS trsKd;orD;rsm; t"duyg0ifonhf
yg0ifonf/ Ak'¨0g' taxGaxG A[kokwtjyif t&Sifr[dE´tae ,if;y&dowfESihf oihfawmfrnhf taMumif;t&mudk a½G;cs,fcJh
4
jzihf Ak'¨0g'qdkif&m usihfBurH ItaMumif; bmrQrodao;onhf tdrf onf / yxrqkH; rdrdwdkYjyKonhf uHtavsmuf uG,fvGefNyD;aemuf
&Sif rif;BuD;tm; ¤if;\ {nfhonfopfrsm;udk rnfodkY qufqH&rnf aywavmuESihf ewfjynfavmuwGif jzpfaeMuonfh 0dnmOf
avmuom;rsm;taMumif;qdkjyonfh ygVdawmfESpfckjzpfonhf ayw
1
r[m0Ho 14;16-21/ 0d-| 1? 57/ 'Dy0Ho 12;53/ þjzpf&yfESihf ywf
oufí pdwf0ifpm;zG,fwpfcsufrSm t&Sifr[dE´onf Ak'¨0g'tm; 0dbZÆ0g' 1
'Dy0Ho 12;54/ 0d-| 1? 57/ r[m0Ho 14;23/
tjzpf t"dyÜm,fzGifhqdkcJhonfh wwd,oHCm,emwifNyD;í rMumrD <uvm 2
r[m0Ho 14;26/
cJhaMumif;ESihf ,if;odkYjzpfí t&Sifjrwf\ ,kwådqDavsmfrIESihf cGJjcrf;pdwf 3
r[m0Ho 14;53/ 0d-| 1? 46/
jzmrItay: pdwftm;xufoefrIudk owdrloihfonf/ 4
0d-| 1? 58/
2
'Dy0Ho 12;53/ 0d-| 1? 57/ r[m0Ho 14;22/
128 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif; 125
rsm; csrSwfNyD;rSom Ak'¨0g'wnfwHhvdrhfrnf[k wlnDpGmqdkMuonf/ udkomru aemifb0wGif rnfodkYjzpfrnfqdkonfudkyg azmfjyonf/
1
orEÅygom'dum ürl ,if;ESihfrwlonhf tajzudk rSwfwrf;wif t&Sifr[dE´onf "r®topfudk tpysKd;ay;NyD; aysmf½Tifonhfb0
xm;onf - ]tdk rif;BuD;? Ak'¨omoemawmf wnfwHhygNyD/ odkYw twGuf vdktyfcsuftaejzihf bmomw&m;\ udk,fusihf w&m;
ap ,if;\ tjrpfrsm;rSm aumif;pGm rwG,fao;}[k rax&fu a&;&mtydkif;udk txl;jyKa[mMum;awmfrlonf/ ,if;onf y&d
ajzMum;onf/ rif;BuD;u ]rnfonhftcsdefwGif tjrpfaumif;pGm owftm; pdwfydkif;b0 wdk;wufrt I wGuf rsufESmpmopfrsm;udk
wnfwHhygrnfenf;}[k ar;onf/ t&Sifr[dE´\tajzrSm tvGef zGifhvsuf tawG;tjrifopf wpfckqDodkYydkY aqmifay;cJhonf/
rSwfom;zG,faumif;onf - ]oD[dkVfuRef;om; rdbESpfyg;rS oD[dkVf bk&ifrif;\ awmif;yefavsmufxm;rIaMumihf t&Sifr[dE´ESihf
rSm arG;zGm;onhf trsKd;om;wpfa,muf oD[dkVfwGif &[ef;jyKNyD; oDwif;okH;azmfrsm;onf NrdKUawmfESihf ra0;vGef; reD;vGef;onhf
&[ef;0denf;udk oif,l? ½GwftHNyD;aemufrSom Ak'¨omoemawmf r[marC0efO,smOf&Sd bk&ihfem;aeaqmifwGif oDwif;okH;aexdkif
1
\ tjrpf euf½Idif;pGm wnfwHhyg\}/ Muonf / a'0geHyd,wdórif;BuD;onf rax&frsm;xHodkY oGm;
t&Sifr[dE´onf þta&;ygonhf azmfjycsufudk rnfonhf a&mufzl;ajrmfNyD; xdkae&mudk ESpfouf rESpfouf pkHprf;ojzihf t
usrf;*ef taxmuftxm;jzihfqdkonfudk uREfkyfwdkY rod&acs/ odkY &Sifr[dE´xHrS þae&mrSm ESpfvdkzG,f aecsifp&mjzpfaMumif; od&
wap aocsmonfrSm t&Sifjrwftaejzihf oD[dkVfü Ak'¨omoem aomtcg ,if;r[marC0efO,smOfudk tvª'ge txdrf;trSwf
awmf wnfwHhrItwGuf wm0ef&SdMuonhf rdrdtm;jzpfap wdkif;ol tjzpf t&Sifr[dE´\ vufay:wGif a&cGufrS a&udk oGef;csvsuf
2
jynfom;rsm;tm;jzpfap txl;t&Sdeft0g odkYr[kwf tcGifhta&; oHCmtm; vª'gef;vdkufonf /
udk rnfonhf txl;t&Sdeft0g odkYr[kwf oD;jcm;vkyfydkifcGifhudkrS þvª'gef;rIonf bmomw&m;tay: twGif;u MunfñdkrI
rdrdudk,fwdkifudkjzpfap EdkifiHom;rsm;udkjzpfap csKyfudkifxm;&ef qE´ bk&ifrif;w&m;ü trSefwu,f&SdaMumif; azmfjyvsuf &[ef;awmf
r&Sd[laomtcsuf jzpfonf/ t&Sifjrwftaejzihf trdefYtmPm rsm;\ pdwfydkif;avhusihfrIb0twGuf vkdtyfaom ½kyfydkif;qdkif&m
jzihf owfrSwfonhf pdwf0ifpm;rIrsKd;udk zefwD;&ef odkYr[kwf bk&if jynhfpkHrIudk aocsmaponf/ odkYjzpfí t&Sifr[dE´onf oD[dkVfü
\ tm;ay;csD;`rSifhrI oabmxm;wpf&yfudk cH,l&ef &SmazGpOf;pm; Ak'¨0g'udk wnfaxmifrnfjzpfaMumif; ta&;tygqkH; jzpfonhf
3
jcif; rjyKcJhacs/ t&Sifjrwf\ vkH;0 pdk;&drfrIrSm oD[dkVfuRef;ü Ak'¨ aMunmrI wpf&yfudk wdkif;jynfod aMunmvdkufjcif;jzpfonf /
0g' ckdifrmpGm wnfwHhrI pdwfcs&ap&efESihf uRef;oluRef;om;wdkY r[marC0efO,smOfudk oHCmawmftm; vª'gef;NyD;aemuf
tusKd;jzpfxGef;rI qufvuf wnf&Sdap&efom jzpfonf/ tu,fí t&Sifr[dE´onf csufcsif;yif aemiftcgax&0g'\ cHwyfuwkwf
t&Sifjrwf\ NyD;ajrmufrIudk atmifjrifrI[k ac:EdkifvQif ,if;onf ozG,fjzpfNyD; oD[dkVfuRef;ü Ak'¨0g',Ofaus;rIESifh pmayoifMum;
rMuHpnfEdkifonhf tjrihfqkH; tajctae\ udk,fusihfw&m;? pdwf
ydkif;b0ESihf ,Ofaus;rIqdkif&m atmifjrifrIrsm;omjzpfNyD; EdkifiHa&; 1
r[m0Ho? 15? 8/ 2
,if;? 15? 14-15? 24-25/
3
pD;yGm;a&;qdkif&m &,ljcif;rsKd; r[kwfacs/ 0d-| 1? 61/ odkY&mwGif r[m0Ho 15;26 ü ]Ak'¨0g'tajcuscJhNyD} (ywd|dwH
'DyrSd omoeó)[kqdkonf/ odkY&mwGif ,if;odkYazmfjycsufonf odrf
1
orkwfNyD;rSom Ak'¨omoem wnfwhHrnfjzpfaMumif; jyqdkaom *gxm
0d-| 1? 75/ trSww f 180-181
acwf dkifatmif wdaemuf
kYESihf nDñ Gwo
jyef frIrGm&S;onh
d/ f tavhtusihfjzpf onf/
a&S;acwf a&m[PESihf tEk&m"uJhodkYaom
126 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif; 127
&m XmeBuD;jzpfaom emrnfausmf r[m0d[m&ausmif; wkdufjzpf ausmif;wdkuf (\ajrae&m)udk tEk&m"yk&NrdKUü a½G;cs,fonfudk
vmrnfh Ak'¨0g'A[dkXmecsKyfudk pwifpDrHcJhonf/ aemiftcg jrifh awGU&onf/
1
jrwfaom tEk&m"yk&NrdKUawmf[k ac:a0:vmMurIudk rlvuyif r[marC0efO,smOfudk vufcHNyD;aemuf t*¾dcaE¨myrokwf
t&Sifr[dE´ pDrHcsrSwfcJhaMumif; rSwf,l&ef tvGef aumif;rGef vkH udk a[mMum;awmfrlonf/ ,if;okweå fjzihf &[ef;wpfyg;onf rdrd
avmufaom taMumif;w&m;rsm; &Sdonf/ xdktcsdefu oD[dkVf tm; ypönf;av;yg;jzihf axmufyHhMuonfh'um'umrrsm; aumif;
uRef;wGif t&Sifr[dE´xuf ydkrdkynmwwfaom? pifMu,f ,Of usKd;csrf;om &ap&efESihf udk,fwdkifvnf; aemufqkH;yef;wdkif jzpf
aus;aom? us,fus,fjyefYjyefY c&D;oGm;NyD; A[kokwESihf jynfhpkHol onfh edAÁmefudk rsufarSmufjyKEdkif&ef udk,fusihfoDvESihf jynfhpk&H
wpfOD;wavrQ r&Sdacs/ t&Sifr[dE´onf BuD;us,f crf;em;vS rnfjzpfNyD; jrifhjrwfonhfb0jzihf aexdkif&rnfudk oifMum;onf/
aom r*"{u&mZf\NrdKUawmf yg#vdykwåuJhodkYaom NrdKUBuD;rsm; qdkvdkonfrSm udk,fwdkiftusKd;twGuf jzpfouJhodkY tjcm;yk*¾Kdvf
wGif oDwif;okH;aexdkifzl;NyD;? zciftaomurif;BuD; wnfaxmif rsm;twGufvnf;jzpfaMumif; qdkvdkonf/ tvª'geBuD; wpfckjyKNyD;
onhf taomum&mrausmif;wdkufESihf rdcifwnfaxmifonhf aemuf þtcsdefü ,if;okwåefudk a[mMum;jcif;rSm rif;BuD; tae
a0'domt&yfrS apwd,*d&dausmif;wdkuf (,ckqefcsDapwD) uJhodkY jzihf tvGef azmfa½G{nfhcHrIudk ay;tyfcH&onhf &[ef;awmfrsm;
aom ausmif;wdkufBuD;rsm;udk awGUjrifzl;onf/ odkYjzpfí tm&mr onf ,if;odkYaom tvªudk cH,lxdkufaMumif;ESihf rif;BuD;udk,fwdkif
(ausmif;wdkuf)BuD;wpfckudk ydkrdkaumif;rGefpGm pDrHEdkifol wpfOD; vnf; rdrd\aumif;rItwGuf xyfwltusKd;&rnfjzpfaMumif; wdkuf
wavrQ r&Sdygacs/ ordkif;usrf;rsm;wGif azmfjyonhf wefcdk;jym#d wGef;rI wpf&yf jzpfykH&onf/
[mrsm;? txl;tqef; jzpf&yfrsm;? uAsmqefqef rGrf;rHcs,forI ,if;aemuf rsm;rMumjrihfrDwGif a'0geHyd,wdóonf t&Sif
rsm;ESihf ykHBuD;csJUazmfjyrIrsm;udk z,f&Sm;vdkufaomtcg t&Sifr[dE´ r[dE´tm; Ak'¨0g'onf oD[dkVfuRef;ü wnfwHhNyDavm[k ar;jref;
2
onf a'0geHyd,wdó rif;BuD;ESifhtwl r[marC0eO,smOf awmfrlonf / ygVdusrf;rsm;ü t&Sifr[dE´\ tajzESihfywfoufí
3
twGif; vSnfhvnfjcif;? oHCmh0denf;ESihf nDñGwfonhf rmvu rSwfwrf;rsm; uGJjym;Muonf/ 'Dy0Housrf; ESihf r[m0Housrf;wdkYü
wpfcktwGuf oifhwihf avsmufywfonhfae&m? (oHCmawmfrsm; t&Sifr[dE´\tajzrSm jrwfAk'¨\ a[mMum;csufrsm;t& (oHCm
oufaomihfoufom&Sd&ef) a&aEG;cef; yg&Sdonhf a&uef? aAm"dyif awmfrsm;) OykofjyK&ef odrfwpfckESihf tjcm;aom oHCmhpnf;rsOf;
pdkufysKd;jcif;? oHCmawmfrsm; Oykofaqmif(odrf)? oHCmawmfrsm;
tm; vª'gef;onhf tvªypönf;rsm;udk cGJa0rnhfae&m? nDrlpnf;a0; 1
r[m0Ho? 15;176/
&m qGrf;pm;aqmifESifh r[mapwDawmf ae&mrsm;twGuf ae&m 2
þae&mwGif vGefcJhaomaeYu oHCmawmftm; r[marC0eudk vª'gef;
1
owfrSwfjcif;rsm;udk uREfkyfwdkY awGUjrif&onf / þü r[m0d[m& aomtcg t&Sifr[dE´onf Ak'¨0g' wnfwHhvdrfhrnf[k rdefYqdkcJhonfudk
owd&oifhonff/ ,ckwpfzef bk&ifu Ak'¨0g'wnfwHhNyDavm[k pkHprf;ar;
1
r[m0Ho 15;27-172/ azmfjyyg ae&mrsm;rSm xkdtcsdefu tm&mr jref;jyefonf/ orEÅygom'dum tvdkt& ,if;ar;cGef;udk tvGef aemuf
(ausmif;wdkuf)wpfcktwGuf t"duusonhfae&mrsm; jzpfzG,f&Sdonf/ y#d usNyD;rS ar;onf/
3
rmC& qif;wkawmfaqmif rygonfudk owdrloihfonf/ aemufxyf 'Dy0Ho 14;21-25/ 'Dy0Hoü tm&mr[laom a0g[m&tpm; oHCm&mr
a0zefokH;oyfrIrsm;udk þusrf;tcef; 7 wGif awGU&ygvdrfhrnf/ ESihf 0d[m&[laom a0g[m&rsm;udk okH;onf/
132 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif; 129
27 &ufajrmufwGif t&Sifr[dE´onf tEk&m"NrdKUawmfrS eD;pyfaom ywfoufrI&Sdonfh ay;xm;NyD; yx0D0ifa'owpf
xGufcGmNyD; 0gqdk&eftwGuf r[domouawmifodkY <uawmfrl ckwGif ]Ak'¨0g'wnfwHhrI} ,lqcsufonf jrwfAk'¨\ oifMum;csuf
1
onf / xdkaeYrSmyif rif;BuD;\ wlawmfarmif trwfBuD;jzpfol rsm;ESihf tawmftwef pdrf;aeonf/ ,if;odkYaom udpörsKd;udk
r[mt&d|ESihf ta>ct&H ig;q,hfig;a,muf omoemhabmifoYdk Ak'¨&Sifawmfjrwf vkH;0 >ruf[awmfrrlzl;acs/ Ak'¨&Sifawmfjrwfu
2
0ifa&mufMuonf / odkYjzpfí &[ef;oHCm ajcmufq,fESpfyg; wynfhom0ursm;tm; ]owå0grsm;pGmwdkY\ aumif;usKd;csrf;om
3
onf r[domouawmifü yxrqkH;0gudk uyfqdkawmfrlMuonf / twGuf} urÇmwpfvTm;wGif "r®udka[mMum;&ef c&D;a'opm&D
1
xdkawmifwGif xdkt&SifjrwfwdkY oDwif;okH;aexdkif&ef taqmuf vSnfhvnfzdkY apvTwfawmfrlonfrSm rSefonf / odkYwap EdkifiH
ttkHrsm;r&Sdojzihf a'0geHyd,wdórif;onf ,aeYacwf uP³u wpfckwGif ]Ak'¨omoemwnfwHha&;} tpDt&if odkYr[kwf txl;
apwd, (Kaºµaka-cetiya) teD;0ef;usif&Sd &Si;f vif;cdkif;NyD; oHCm enf;vrf;wpfckESifh ywfoufonhf ESpfoufrIrsm; odkYr[kwf ñTef
4
awmfrsm; oDwif;okH;aexdkif&ef pDrHay;onf / wpfcsdefwnf;wGif Mum;csufrsm;udk rnfonhfae&mwGifrS a[mMum;awmfrrlacs/ Ak'¨
tEkvmrdzk&m;ESihf ta>ct&Hrsm;u bdu©KeDabmifodkY 0ifa&mufvdk 0g'onf wpfudk,fa& bmomw&m;omjzpfonf/ vlwpfa,muf
5
aMumif; awmif;qdkvmojzihf t&Sifr[dE´\ tBuHjyKcsufjzihf a' onf opömw&m;udk odjrifoGm;onfESihf wpfNydKifeuf ¤if;\ cE¨m
0geHyd,wdóonf r[maAm"dyif\ awmifudkif;ESihftwl t&Sifr udk,fwGif Ak'¨0g' wnfwHhNyD;jzpfonf/ odkYjzifh Ak'¨&Sifawmfjrwf\
oHCmrdwåmtm; ydkYay;&ef bk&iftaomuxHodkY o0PfvTmay;ydkY wynhf&if;csm wpfa,mufjzpfonhf t&SifykPÖonf udk,fusihf
6
vdkufonf / oDv qkwf,kwfNyD; vlqdk;rsm;aMumifh emrnfBuD;onhf trdajr
rdzk&m; tEkvmESihf eef;wGif;olrsm;onf NrdKUawmf\ wpfzuf okemy&EÅwdkif;odkY oGm;NyD; vltajrmuftjrm;udk Ak'¨0g'odkY oGwf
2 3
wGif ¤if;wdkYtwGuf wnfaqmufay;xm;onhf Oygodum0d[m& oGif;ay;onf / rZÑdredum,ft|uxm tvdkt& aemiftcg
[kac:aom trsKd;orD;aqmifwGif aexkdif;NyD; q,fyg;oDvudk jrwfAk'¨udk,fwdkifudk ,if;EdkifiHodkY yifhzdwfcH&onf/ odkYwap xdk
apmihfxdef;&if; t&Sifr oHCrdwåmax&D a&mufvmrnfudk apmifh a'oü ]Ak'¨0g'wnfwHhrI}taMumif; rdefYMum;csuf vkH;0r&Sday/ xkd
7
arQmfaeMuonf / twlyif bk&iftaomuESihf a'0geHyd,wdótaMumif;t&mESihf
cyfqifqifwlonhf u|0g[eEdkifiH jzpf&yfwGif xdka'oü Ak'¨0g'
1
r[m0Ho? 16;2/ 2
,if;? 16;10-11/ wnfwHhrItaMumif; azmfjyjcif; r&Sdacs/
3
,if;? 16? 17/ t&Sifr[dE´ r[domouawmifodkY <ua&mufaom EdkifiHwpfEdkifiH odkYr[kwf a'owpfckwGif wnfaxmifonhf
aeYrSmyif b@Ku yÍöif;cHNyD; jzpfaMumif; owd&oihfonf (r[m0Ho? taejzihf omoem odkYr[kwf Ak'¨0g'udk wnfwHhapvdkonhf
14? 32/) tawG;tjrif vdktifqE´udk taomubk&ifudk,fwdkif yxrqkH;
4
r[m0Ho? 16? 12/
5
,if;? 15? 16-23/
6
,if;? 18? 1/ (tdE´,EdkifiH\) awmifzufwGif wnf&Sdonfh oD[dkVfodkY 1
0d 3? 27/
r[maAm"dyif\ awmifzufudkif;udk o,f,ljcif;rSm tawmfoihfjrwf 2
r 3? 311 (ykaPÖm0g'okwf)/
vSygonf/ 3
r-| 4? 237
7
,if;? 18? 9-12/
130 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif; 131
awG;BuHod&SdcJhykH&onf/ taomurif;BuD;onf Ak'¨bmomudk EdkifiH onf/ (a'0geH yd,wdó)bk&if\ wlawmf ,cifEdkifiHawmf t
awmfbmomtjzpf tokH;jyKvsuf "r®0dZ,[kac:onhf pdwfydkif; rwfa[mif;jzpfcJhol t&d|rax&ftm; xdktcrf;tem;ü 0denf;udk
1
b0 atmifjrifrIBuD;udk pwifcJhonhf yxrqkH;aom bk&ifjzpf jyefqdk&ef t&Sifr[dE´u a½G;cs,fcJhonf / tcrf;tem;ESpfckvkH;udk
onf/ Ak'¨0g'onf yxrqkH;aom omoemjyK bmomw&m;? jyKvkyfzG,f&Sdaomfvnf; rwlonhf tcsdeftcgESpfrsKd;wGif omo
bk&iftaomuonf tjcm;EdkifiHom;rsm;udk Ak'¨0g' tjzpfcH,l&ef emwnfwHhrItwGuf aemufxyf tqihfwpfckudk txdrf;trSwfjyK
omoemjyKyk*¾Kdvfrsm; apvTwfcJhonfh yxrqkH;aom bk&ifjzpf onhf 'kwd, tcrf;tem; jzpfzG,f&Sdonf/
onf/ EdkifiHa&;t& rif;BuD;atmifEdkifcJhonfh EdkifiHrsm;wGif tpdk;& usrf;pmESpfrsKd;vkH;wGif pmayt& jcm;em;aomfvnf; twGif;
tzGJUrsm; wnfaxmifrnfjzpfaom atmifEdkifolESihf tkyfpdk;olwpf oabm &nf½G,fcsufrSm wlnDMuonf/ 0denf;udk ½Gwfqdk (ygwd
a,mufuJhodkYyif bk&iftaomuonf pdwfydkif;t& rif;BuD; armufjy) rnhf ae&mtwGuf vkdtyfaomodrfonf oHCmhuHrsm;
atmifEdkif ("r®0dZ,) cJhonhf EdkifiHrsm;ü Ak'¨omoem wnfaxmif udk aqmif½Guf&ef vdktyfonf/ oHCmhy&dowfa&SUarSmufü t&Sif
rItwGuf pOfpm;rdcJhykH&onf/ MuH&nfzef&nf tpGrf;tpESihf jynhf t&d|rax&f ygwdarmufjyrIonf oHCmhuHaqmif½GufrIESihf wlnD
pkHonhfpnf;½kH;olESihf pdwfynm&Sifwpfa,mufjzpfonfhtwkdif; rif; onf/ odkYjzpfí aemufqkH;wGif omoemwnfwHhrIonf odrfwpfck
BuD;onf omrefvlwef;pm;wdkYtMum; Ak'¨omoemawmf wnfwHhrI ESihf 0denf;udk ½Gwfzwfjcif;r&SdbJ rjzpfEdkifaom oHCmwnfwHh
2
udk odomxif&Sm;onhf tajccHykHpHwpfckjzihf ñTefjyrnfjzpfonfh rIqDodkY avsmusoGm;onf /
tcrf;tem; wpfrsKd;udk tokH;jyK&ef vdktyfonf[k ,lqcJhonf/ t&Sifr[dE´onf tEk&m"yk&NrdKUawmfü 26 &uf oDwif;okH;
oD[dkVfü cH,lvdkufonfh tppftrSef tcrf;tem;ESihf ywf awmfrlcJhonf/ xdktcsdeftwGif; t&Sdeft[kefjzihf csDwufaeNyD;
1
oufí usrf;*efrsm;ü azmfjycsuf uGJjym;vsuf&Sdonf/ 'Dy0Ho ESihf BuD;rm;onhf ajymif;vJrIrsm; jzpfay:cJhonf/ t&Sifjrwfonf bm
2
r[m0Ho wdkYü odrftydkif;tjcm;udk wnfaxmifNyD;rIjzihf oD[dkVfü omw&m;topf\ wefzdk;rsm;udk vlxkvufcHvmap&ef w&m;
Ak'¨omoem wnfwHhrIudk wlnDpGmqdkMuonf/ a'0geHyd,wdó a'oem ajrmufjrm;pGmudk a[mMum;cJhonf/ a'oemtrsm;pkrSm
onf rdrdESihfwuG eef;wGif;ol eef;wGif;om;rsm;ESihf wdkif;oljynf b0\ rwnfNrJrI (tedpöoabm)? b0oHo&m\ aMumufruf
3
om;wdkY ]Ak'¨&Sifawmfjrwf\ trdefYMo0g'awmftwGif; } aexdkifEdkif zG,faumif;ykHESihf b0oHo&mrS vGwfajrmufNyD; edAÁmefudk &&Sd&efvdk
&ef (tEk&m")NrdKUawmf wpfckvkH;udk odrfe,fedrdwftwGif; oGif;vdk tyfonhf jrifhjrwffonhfb0 taMumif;rsm;ESihf ywfoufonf/
4
aMumif; avQmufxm;ojzihf xdktwdkif; jyKcJhonf / t&Sifjrwf\ w&m;awmfrsm;teuf jrwfAk'¨\ tajccH a[mMum;
3
orEÅygom'dum 0denf;t|uxmtvdkt& omoemwnf csufrsm;udk azmfjyonhf "r®puúy0wåeokwåef vnf; yg0ifonf/
wHhonhf tcrf;tem;udk tvGefaemufusNyD;rS aqmif½Gufonf/ 1
tEk&m"yk&NrdKUawmfü r[maAm"dyifudk pdkufysKd;NyD;rSyif jzpfEdkif 0d-| 1? 75/
2
'Dy0Hoü rif;BuD;u oHCm&mrudk wnfaxmifNyD;NyDavm[k ar;avsmuf
1 2 &m t&Sifr[dE´u odrfwpfck wnfaqmuf rNyD;rcsif; ,if;odkY qdkEdkifrnf
'Dy0Ho? 14? 21-25/ r[m0Ho? 15? 180-181/ r[kwf[k ajzMum;onf ('Dy0Ho? 14;22)/ ,aeYacwfüyif odrfwpfck
3 4
,if;? 15? 182-183/ ,if;? 15? 184-185/ r&SdbJ oHCm&mrwpfck tvkkH;pkH NyD;jynfhpkHonf[k r,lqao;acs/
3
r[m0Ho? 15;199/
136 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif; 133
"mwfawmfrsm;udk Xmyemxm;onfh "mwfawmfrsm;udk tEk&m" oDwif;uRwfNyD;aomtcg t&Sifr[dE´onf odrfarGUEl;nHh
yk&NrdKU? apwd,awmifESihf oD[dkVf&Sd tjcm;rsm;pGmaom a'orsm;ü aom oGif[efjzifh a'0geHyd,wdórif;BuD;tm; Ak'¨&Sifawmfjrwf
1
wnfxm;cJhMuonf / aemufESpfwGif t&SifroHCrdwåmonf tEk \ "mwfawmfrsm;udk Xmyemrnhf apwDwpfqlwnfxm;&ef wdkuf
2 1
&m"yk&NrdKU? [w¬mVSu bdu©KeDausmif;wdkufü y&dedAÁmefpHonf / wGef;awmfrlonf / t&Sifr[dE´ESihf a'0geHyd,wdórif;wdkY\ ul
t&Sifr[dE´ oD[dkVfodkY a&muf&Sdjcif;udk oD[dkVf,Ofaus;rI tp nDoltjzpfaqmif½GufcJhol okreomraPonf bkd;awmf taom
tjzpf owfrSwfEdkifonf/ t&Sifjrwfonf vuFm'DyodkY bmom urif;xHrS oD[dkVfEdkifiHtwGuf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ vuf,mñSyf½dk;
w&m;topf (Ak'¨omoem)udkomru xdktcsdefu *kPf&Sdef tjrihf awmfESihf tjcm;"mwfawmfrsm;udk oydwfwpfvkH;tjynhf &&Sdatmif
2
qkH;jzpfonfh NrKdU,Ofaus;rI wpfckvkH;udkyg ,laqmifvmcJhonf/ aqmif½GufEdkifcJhonf / xdktcsdefu ,if;"mwfawmfrsm;udk rdóu
oHCmhausmif;wdkufBuD;rsm;? apwDawmfrsm;ESihftwl oD[dkVfuRef; awmifay:wGif odrf;qnf;xm;NyD; xdktcsdefrSpí xdkawmifudk
3
odkY yef;csDyef;yk tEkynmrsm;udkvnf; a&muf&SdapcJhonf/ t&Sif apwd,awmif[k ac:wGifcJhonf / jrwfAk'¨\ vuf,mñSyf½dk;
r[dE´tm; oD[dkVfpmayordkif;\ zciftjzpfvnf; ,lqEdkifonf/ awmfudk xlyg&mrapwDawmfwGif XmyemNyD; ,if;apwDawmfonf
4
t|uxm usrf;jyKq&mBuD; t&Sifr[mAk'¨aCmo rax&fu oD[dkVfwGif yxrOD;qkH;aom apwDawmfjzpfvmonf /
r[maAm"dudkif;ESihftwl oHCrdwåm oD[dkVfodkY a&mufaom
5
aom tZdwrnfaom &[efk;onf oHCmawmftm; ygwdarmuf ½Gwf tcg tEkvmESifh eef;wGif;olrsm; bdu©KeD jyKMuonf / Oygodum
qdkjyol jzpfonf}/ qdkvdkonfrmS tZdwonf touf 30 &SdNyD[k 0d[m& wdk;wufvmNyD; taqmifrsm;udk wdk;csJUvsuf [w¬mVSu
jzpfonf/ t&Sifr[dE´ oD[dkVfudk <ua&mufawmfrlaom tcg 12 0g& 6
0d[m& odkYr[kwf bdu©KEkyó,[k ac:a0:onf / t&Sifr oHC
NyDjzpfonf/ r[mr[dE´aw¬a&m aom? w'g 'Gg'o0ódaum (r[m 7
0Ho? 13? 1)/ oD[dkVfodkY <ua&mufpOfu oufawmf 32 ESpf t½G,f
rdwåmvnf; xdkbdu©KeDausmif;rSmyif oDwif;okH;awmfrlonf /
&SdaMumif; qdkvkdonf/ xdktwlyif t&Sifr[dE´tm; y&dedAÁmefpHcsdefü o|d aAm"dudkif; pdkufysKd;rIudk BuD;us,fonhf tcrf;tem;jzihf
0ódaum (ESpf 60) [k &nfñTef;aomtcg t&Sifjrwfonf oufawmf aqmif½Gufonf/ oD[dkVfajrmufydkif;ua&m awmifydkif;uyg tyg
80 &SdNyD;jzpfonf/ 0ó[laom ygVda0g[m&onf ]rdk;&moD} ]0gwGif;} t0if a'otm;vkH;rSm udk,fpm;vS,frsm; ,if;tcrf;tem;odkY
8
[k t"dyÜm,f&ouJhodkY ]ESpfumv}[kvnf; t"dyÜm,f&onf/ &[ef; wufa&mufMuonf / taomurif;udk,fwdkif aAm"dyifpdkufysKd;
awmfwpfyg;\ ]omoemtouf}udk ukefvGefcJhNyDjzpfaom 0gwGif;umv
rsm;jzihf a&wGufonf/ &[ef;awmfwpfyg;tm; touft½G,f BuD;&ihf
1
aomtcg a,bk,stm;jzihf ]o|d0ódaum} oufawmf 80 [k &nf r[m0Ho? 17? 1/
2
ñTef;onf/ (r-| 1? 161/ 'D-| 1? 170/ 0dok'¨d 1? 37/) þonfrSm ,if;? 17? 9-21/
3
xdk&[ef;tm; touf 80 &SdNyD[k twdtus qdkvkdonf r[kwfbJ ,if;? 17? 23/ t&Sifr[dE´onf a0'domt&yf&Sd r,fawmf\ausmif;
oufawmf BuD;&ihfNyD;[kqdkjcif;omjzpfonf/ wpfcgwpf&H 0ó[laom wdkuf apwd,*d&dtrnf trSwfw&taejzihf ,if;rdóuawmifudk
a0g[m&udk omreftm;jzifh ESpfumv[laom t"dyÜm,fjzifhvnf; trnfopfay;cJhEdkifzG,f&Sdonf/
4
okH;EIef;onf/ ,if;? 17? 50/
1 5 6
r[m0Ho? 20? 44-45/ ,if;? 17? 65/ ,if;? 19? 69-71/
2 7 8
,if;? 20? 48-50/ ,if;? 19? 68/ r[m0Ho? 19? 54/
134 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif; 135
onhf tcrf;tem;odkY wufa&muf&ef rdom;pk0if trsm;tjym; xufwef;vTm &[ef;rsm;ae&m) jzpfvmNyD; a0órsKd;rS &[ef;jyK
1 1
apvTwfcJhonf / aemifwGif þaAm"dyifrS yifaygufrsm;udk tEk vmolwdkY aexkdifcJhonhfae&m a0ó*d&d(a0órsKd;wdkY\awmif)
&m"yk&NrdKUawmfESihf teD;0ef;usifae&mrsm;? ZrÁKaumvy¥e? jzpfvmaMumif; rSwfwrf;wifxm;onf/ ,if;onf oD[dkVfoHCm
ajrmufydkif;&Sd wd0uújAm[®P½Gm? awmifydkif;&Sd umZ&*gr? pE´e*gr awmfrsm;tMum; a&S;tusqkH;tcsdefuyif vlrsKd;ESihf tqifhtwef;
(rnfonhfae&m[k twdtusrod&ao;) t&yfrsm;wGif pdkufysKd;cJh cGJjcm;rIwnf&SdcJhaMumif; ,lqoifhoavm/ a'0geHyd,wdóonf
2 2
onf / aemifwGif aAm"dyifayguf 32 yifudk oD[dkVfwpfuRef; tEk&m"yk&NrdKUü oHCmawmfrsm;okH;aqmif&eftwGuf r[mygVd
3
vkH;odkY ydkYay;cJhonf / [kac:aom trsm;okH; pm;okH;aqmifwpfckukdvnf; wnfaqmuf
aAm"dudkif;ESihftwl Ak'¨oydwfawmfjzihf Ak'¨"mwfawmfrsm;udk cJhonf/ rif;BuD;onf em*'Dy uRef;&Sd ZrÁKaumvy¥t&yfüvnf;
aqmif,lvmjcif;onf aemiftcg tdE´d,ESihf oD[dkVfESpfEdkifiH 0d[m&wpfckESihf ausmfMum;vSonhf wdór[m0d[m&wdkYudk wnf
3
tMum; BuD;rm;onfh ,Ofaus;rI qufEG,fjcif;udk aemufxyf aqmufcJhonf /
wdk;csJUvdkufjcif;jzpfonf/ aAm"dyifpdkufysKd;jcif;onf uRef;oD[dkVfü t&Sifr[dE´onf oufawmf 32 ESpft½G,f i,f½G,fpOftcg
Ak'¨0g'ESifh Ak'¨,Ofaus;rI tjrpfwG,fjcif;\ txdrf;trSwfjzpf oD[dkVfodkY <ua&mufawmfrlonf/ t&Sifjrwfonf a'0geHyd,
onf/ Ak'¨\ "mwfawmfarGawmfrsm;udk Ak'¨udk,fpm;tjzpf rSwf wdórif;\ nDi,fjzpfNyD; xD;eef;qufcHol Owåd,bk&if (bDpD
,lNyD; ,if;"mwfawmfrsm;udk Xmyemxm;jcif;rSm vuFm'Dyü Ak'¨ 200) eef;pH &SpfESpfajrmufwGif apwd,awmifü 0gqdkawmfrlpOf
4
&Sifawmfjrwfudk,fwdkif oDwif;okH;awmfrlouJhodkY r*Fvm&Sdonf/ oufawmf &Spfq,fwGif y&dedAÁmefpHawmfrlonf / t&Sifjrwf\
ywå"mwk (Ak'¨&Sifawmfjrwf\ oydwfawmf)udk bk&ifhtdrfawmf
4
wGif xdef;odrf;xm;NyD; ,if;onf aemiftcg pG,fawmf"mwfuJh CJSc. G.II, 182 wdkYudk ½Iyg/ r[m0Ho#Dumüvnf; £ó&orPu
odkYyif oD[dkVfvlrsKd;wdkY aumif;pGm xdef;odrf;apmihfa&Smufxm;onhf 0d[m&udk ,cktcg a0ó*d&d,tjzpf vufcHxm;aom uóy*d&d
0d[m½tjzpf azmfjyonf/ (r[m0Ho#D? pm-407/ £ó&orP
trsKd;om; tarGtESpfwpfck jzpfvmcJhonf/ ocFgaw uóy*d&d0d[ma&)/ ,if;azmfjycsufonf ausmufpm ta&;
&[ef;oHCm ta&twGuf wdk;wuf rsm;jym;vmojzihf a'0g tom;rsm;ESihf nDñGwfonf/
eHyd,wdóonf r[m0d[m&ausmif;wkdufESifh apwd,yAÁw 1
rnfonhfae&m[k razmfxkwf&ao;/ odkY&mwGif C.W. Nicholas in
ausmif;wkdufrsm;tjyif ausmif;wdkuf trsm;tjym; wnfaqmuf 2
J.R.A.S., C.B., New Series, Vol. V, pt. 2.p. 159. wdkYudk ½Iyg/
3
5
ay;onf/ r[m0Housrf; ü txufwef;vTm rdom;pkrS &[ef; r[m0Ho? 20? 23/ r[m0Ho? 20? 23/
4
0wfvmolrsm; aexdkifcJhaomae&monf £ó&orPu (t
6 'Dy0Ho? 17? 95? r[m0Ho? 20? 29-33/
'Dy0HoESihf r[m0Housrf;wdkYü t&Sifr[dE´onf o|d0ó ]ESpfajcmuf
1 2
q,f} &Sdaomtcg y&dedAÁmefpHvGefaMumif; jyqdkMuonf/ &[ef;awmf
,if;? 19? 1-4/ ,if;? 19? 60-62/ wpfyg;\ b0wGif ESpfta&twGuf [lonfudk ykHrSeftm;jzihf touf
3 4
,if;? 19? 63-64/ ,if;? 20? 13/ 20 t½G,fwGif rdrd&&SdcJhonhf OyorÜ'g (&[ef;tjzpf)rS pwifa&wGuf
5
r[0Ho? 20? 14-16/ avh&Sdonf/ odkYjzpfí toufrSefjzpf&ef 20 ESpf xyfí aygif;xnhf&
6
tEk&m"yk&teD;wGif ,if; a0ó*d&dqdkaom awmif&Sdonf/ a&S;a[mif; rnfjzpfonf/ plV0*¾ygVdawmf pm -505 ü tZdawm emr bdu©K 'o
£ó&orPm&mrudk azmfxkwfrIESihf ywfoufí E.Z.IV, p. 128 ESihf 0aóm oHCó ygwdarmu©Ka'´oaum a[mwd ]q,f0g jynfhNyD;
Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif; 137
t&Sifr[dE´onf oD[dkVfuRef;odkY yd#uwfokH;ykH\tzGifh t|uxm
usrf;rsm;udk ,laqmifvmcJhNyD; ,if;t|uxmusrf;rsm;udk oD[dkVf
uRef;oluRef;om;wdkY\ tusKd;twGuf oD[dkVfbmomodkY jyefqdk
1
aMumif; rdefYqdkcJhonf / odkYjzifh t&Sifr[dE´onf oD[dkVfEdkifiHom;
wdkYtm; pmaybmompum; wpfckudk zefwD;ay;cJhNyD; ,if;pmay
u@udk crf;em;pGm zGifhvSpfay;cJhonf/ t&Sifjrwftaejzihf t
2
aomuacwf tu©&mudkvnf; tokH;jyKcJhzG,f&Sdonf /
oD[dkVfuRef;wGif t&Sifr[dE´\ omoemjyKvkyfief; xl;jcm;
ajymifajrmufpGm atmifjrifrIESihf xl;jcm;pGm t&Sdeft[kefjzihf Ak'¨
0g' jyefESHYoGm;&jcif;rSm taMumif;w&m; rsm;pGm&Sdonf/ t&Sif
[dE´ a&muf&Sdjcif;onf tdEd́,ESihf oD[dkVfwdkYtMum; vlrIa&;? ,Of
aus;rIESihf oHwrefa&; qufqHrI tpDt&D\ atmifjrifrI &v'f
jzpfonf/ a'0geHyd,wdóonf taomurif;ESihf rdwfaqG jzpf
rIudk arQmfvihfawmihfwaeonf/ oD[dkVfbk&ifESihf ¤if;\aqGawmf
rsKd;awmfrsm; jzpfMuaom ta&;ygonhf trwfrsm; Ak'¨0g'udk
vufcHoGm;Muaomtcg usefyk*¾Kdvfrsm;rSm vG,fuloGm;NyD jzpf
onf/ wpfEdkifiHvkH;eD;yg; jyefYusJaeonhf bmoma&;tkyfpki,f
trsm;tjym; &Sdvihfupm; bmomw&m;topftay: qefYusif
Edkifaom pepfwus pnf;vkH;rI odkY[kwf pGrf;&nf r&SdMuacs/
tjcm;wpfzufwGif Ak'¨0g'onf oD[dkVfEdkifiHom;wdkYtm; ,ck
tcsdefxd ¤if;wdkY odNyD; vdkufem usihfokH;NyD;jzpfonfh bmomw&m;
wdkYxuf rsm;pGm txufwef;usonfh b0jzpfpOfopf wpfrsKd;udk
ay;tyfcJhonf/ ½kd;om;rI ykHpHwpfckrSm trsm;aumif;usKd;twGuf
rdrdwdkY\ tcsdefudk `rIyfESHxm;Muonfh &[ef;awmfrsm;\ pifMu,f
1
oD[V'DyH ye tmbwmx 0odem r[m r[daE´e?
xydwm oD[Vbmom, 'Dy0goDeH tw¬m,/
2
oD[dkVftrsKd;orD;rsm;\ b0ESihf tusihfp½dkufudk ykHpHoGif;vsuf ¤if;wdkY
tay: t&SifroHCrdwåm\ MoZmvTrf;rdk;rIonfvnf; xyfwl xyfrQyif
BuD;rm;vSygonf/
138 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g'jyefYyGm;vmjcif; 139
onhfb0onf bk&ifrif;BuD;udka&m wdkif;oljynfom;rsm;twGufyg tvGefao;i,fNyD; vltrsm;aexkdifonhf {&d,mtaejzihf bk&ifh
vIHaqmf wuf<urIwpf&yf jzpfcJhonf/ bmomw&m;topfu trdefYawmfudk EdkifiHawmfwpf0ef;vkH; tvsiftjref xkwfjyefEkdif
oifMum;ay;onhf udk,fusihfw&m;a&;&m pnfurf;csufrsm;onf avmufatmif usOf;ajrmif;aomaMumihfayavm/ &[ef;awmfrsm;
aysmf½TifNidrf;csrf;onhf vlrIb0udk jzpfay:aponf/ onf EdkifiHawmfwpf0ef;vkH; Ak'0¨ g'jyefYyGm;ap&ef ryifyef;EdkifbJ
oD[dkVfvlrsKd;rsm;ESihf Mum;cHqufoG,frIonf omomjyKvkyf tokH;cscJhojzihf oD[dkVfü ,if;odkYaom owif;jzefYenf;vrf;rsm;udk
ief;tay: rqdkpavmuf wm;qD;rI&Sdonf/ bDpD 3 &mpk taom tokH;jyKzG,frvdkaomaMumihf jzpfzG,f&Sdygonf/
uausmufpmESihf oD[dkVfausmufpm bmompum;rsm;udk EIdif;,SOf
MunfhvQif bmompum;ESpfckrSm tvkH;pkHeD;yg;rQ wlnDMuonfudk 00000000

awGUEdkifonf/ tenf;i,f rqdkpavmufom uGJjym;NyD; bmom


pum;wpfckjzihf ajymoltm; xkdyk*¾Kdvfazmfjyonhf t"dyÜm,frsm;udk
rsm;pGm tcuftcJr&SdbJ em;vnf&ef jzpfEdkifonf/
bmomw&m; jyefYyGm;jcif;twGuf a[majymjcif;rSm t"du
enf;pepfjzpfykH&onf/ ylaZmfzG,f&mrsm; jzpfonfh apwDawmfrsm;?
aAm"dyifrsm;yg&Sdonfh ausmif;wkdufBuD;rsm;udk ta&;ygonhf aus;
½Gmrsm;wGif oHCmawmfrsm; oDwif;okH;Edkif&ef wnfaqmufcJhonf/
,if;wdkYonf todynm&,lonhf tcsuftjcmae&mrsm; jzpfvm
NyD; Ak'¨0g'ESihf Ak'¨,Ofaus;rIudk oifMum;ay;onf/ t&Sifr[dE´
onf tdE´d, bk&iftaomu\ omoemjyKenf;ESihf tvm;wl
enf;udk oD[dkVfwGif vkdufemtokH;jyKcJhonf[k ,lqEdkifonf/ odkY
wap (oD[dkVfwGif) rawGU&onhf tcsufESpfckrSm odomxif&Sm;
aeonf/ bk&iftaomuonf "r®jyefYyGm;a&;twGuf ausmufpm
wdkifrsm;pGmudk pdkufxlcJhonf/ odkYwap oD[dkVfü ausmufwkH;
ay:rSm odkYr[kwf ausmufwdkifay:rSm a'0geHyd, wdórif;BuD;
pdkufxla&;om;cJhonfh "r®vdyd ("r® ta&;tom;) wpfckwavrQ
,aeYwkdif rawGU&Sdao;ay/ tdE´d,{u&mZf taomu jyKvkyf
ouJhodkY oD[dkVfwGif "r®r[mrwåXmersm;udk zGJUpnf;cJhjcif; r&Sd/
t&Sifr[dE´onf tdE´d,wGif zcrnf;awmf\ enf;vrf;udk vdkuf
emNyD; oD[dkVfü "r®vdyd ("r®ta&;tom;)rsm; xkwfjyef&ef a'0geH
yd,wdótm; tb,faMumifh tMuHrjyKcJhygoenf;/ oD[dkVfonf
144 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
xkH;wrf;pOfvm odkY[kwf ]pm&dw}[lonf tb,fenf;/ a&S;acwf
rsm;wGif tpOftquf qif;oufcJhaom olawmfaumif;wdkY\ xkH;
wrf; (o'gpm&) rsm;onf bmoma&;Oya'ESifh w&m;0if jy|mef;
csufrsm;tjzpf wlnDonhf pm&if;wGif ae&m,lNyD; EdkifiHawmfü
wnf&SdNyD; Oya'\ tpdwftydkif;rsm; jzpfaeMuonf/ oD[dkVfü
vnf; XmaewdkY\ Oya'onf EdkifiHawmf\ wnf&SdNyD; xkH;wrf;
pOfvmrSvGJí wpfjcm;wpfyg; rjzpfEdkifacs/ odkYjzpfí {Vm&onf
tpdk;&aumif; jzpfa&;twGuf ,if; (wnf&SdNyD; xkH;wrf;rsm;) udk tcef; 5
vdkufemjcif;jzpfonf/ r[m0Housrf;ü þtcsufudk xif&Sm;ap Ak'¨0g' EdkifiH awmfbmom jzpfvmjcif;
onhf om"u trsm;tjym; &Sdao;onf/
bmwd,rif;(at'D 38-66)tm; Ak'¨0g'usihfxkH; tm;vkH;ESihf Ak'¨&Sifawmfjrwf y&dedAmÁ efpHvGefawmfrlNyD;aemuf &mpkESpf ESpfckcefY
qdkifonhf a&S;bk&ifwdkY csrSwfcJhaom pnf;rsOf;pnf;urf; tm;vkH; tMumwGif bk&iftaomuonf Ak'¨0g'tm; EdkifiHawmfbmom
1
udk vkdufemcJhaMumif; azmfjyonf / r[m'gXdu-r[em*rif; (at w&m;tjzpf tokH;jyKcJhonhf yxrqkH;aom bk&ifjzpfaMumif; awGU
'D 67-79)onfvnf; a&S;rif;rsm;ESihf ¤if;\tpfudk csrSwfcJhonhf cJh&NyD;jzpfonf/ odkYwap oD[kdVfwGif Ak'¨0g'pwif a&muf&SdNyD;
1
bmoma&; xkH;wrf;pOfvmtm;vkH;udk apmihfxdef;cJhonf/ r[dE´yGJ aemuf ESpf&ufajrmufaeYrSpwifí EdkifiHawmfbmomw&m; jzpf
awmfudk crf;em;pGm usif;ycJhonhf od&darC0PÖ (at'D 362 cefY) oGm;cJhonf/
u ,if;yGJawmftm; ESpfpOf usif;y&rnf[k wdk;`rSihfcJhonf/ at'D a'0geHyd,wdórif;BuD;\ t&Sifr[dE´tm; rif;BuD;taejzihf
13 &mpk r[m0Ho 'kwd,ydkif; a&;om;olu ,if;bk&ifhtrdefYudk Ak'¨\ tmPma'oemawmftwGif; aexkdifEdkif&ef NrdKUawmftm;
xdkaeYtxd qufcHolbk&iftm;vkH; tpOfrjywf vkdufemcJhonf[k xnfhoGif;vsuf odrforkwf&ef awmif;yefjcif;rSm tvGefta&;BuD;
2
2
azmfjyonf / a[myd#d*r (Hopiµigama) [kac:aom aus;½Gmtkyf onf / bDpD okH;&mpk xdkaeYtcsderf Spí at'D 19 &mpk oD[dkVf
csKyfa&;ESihf ywfoufaom pnf;rsOf;Oya'tcsKdUudk rSwfwrf;wif (bk&ifwdkY\) tkyfcsKyfa&; qkH;cef;wkdifcJhonftxd Ak'¨0g'Dwpf
xm;aom at'D 10 &mpkü a&;xkd;onhf ausmufpmwpfck wGif
3 a,mufonfom oD[dkVfbk&ifjzpf&ef w&m;0if tcGifhta&;&Sd
a&S;a[mif; Oya'rsm;udk a&S;a[mif; xkH;wrf;pOfvmrsm;tjzpf onf/ at'D 10 &mpkESpfavmufu ,if;,kHMunfrIonf oD[dkVf
&nfñTef;xm;onf/ 12 &mpk wGif od&dwavem (Siritlenā) bk&ifonf Ak'¨0g'Djzpf&onfomru bk&m;avmif; aAm"dowå
w&m;½kH;\ w&m;0if twGif;a&;rª; odkYr[kwf trwf jzpfonf /
4 (bk&m;jzpfvmrnfhol)vnf; jzpf&onftxd tvGef tm;aumif;
3
cJh onf / pwkw¬ r[dE´rif; vufxuf (at'D 956-972) aZw
1
r[m0Ho? 34? 67/ 1
EdkifiHawmfbmom[lonf EdkifiHawmfu w&m;0ifbmomtjzpf todt
2 3
,if;? 34? 85/ ,if; 37? 88089/ rSwfjyKcHxm;&aom bmomw&m;jzpfaMumif; qdkvdkonf/
3
E.Z. III, p. 75. Badulla Pillar Inscription. (Revised in V, pt. 2, pp. 177- 2
r[m0Ho? 15? 182-183/
4
195) Nks. p. 18. 3
E.Z. 1, pp. 234, 237.
142 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g' EdkifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 143
1
0em&mr ausmufzsm ausmufxGif;pm wGif ]aAm"dowårsm;rS wpf qkH;aom Oya'rSm oD[dkVfbk&ifonf Ak'¨0g'udk rpGefY&? tjcm;
1
yg; rnfolrQ oD&dvuFmbk&if jzpfEdkifrnf r[kwf}? wzef ],if; bmomw&m;udk rudk;uG,f&[kjzpf\} [kqdkxm;onf /
aAm"dowårsm;onf oAÁnKAk'¨xHrS azmfjyygtmrcHcsufudk vufcH ,if;,kHMunfcsufonf tenf;qkH; 19 &mpkaESmif;ydkif;umv
&&SdNyD;jzpfonf}[k aMunmcJhonf/ txd vTrf;rdk;aeaomaMumifh oD[dkVf tkyfcsKyfa&;rª; ba&mif;&pf*f
udwådedoQu rv’rif; (at'D 1187-1196) u ¤if;\ (Brownrigg)u t*Fvef&Sd 0Dvsrf 0Dvfbmazmhpf (William Wilber-
ausmufxGif;pmrsm;wGif vuFm'Dyudk Ak'¨0g'u ydkifqdkifonf? odkY force) tm; ZGefv 13 &uf? 1816 ckESpf &ufpGJjzihf ay;ydkYcJhonfh
jzpfí apmVrsm; au&mVrsm;uJhodkYaom Ak'¨0g'Dr[kwfolrsm;onf pmt& odEdkifonf/ ,if;pmwGif ]vGwfvyfonhf uE´Dbk&ihfEdkifiH
oD[dkVfxD;eef; udk qufcHydkifcGifh r&Sd[k azmfjyxm;onf/ ESihf Ak'¨bmomtMum; eD;uyfpGm qufEG,frI &SdcJhaMumif; ,ck &&Sd
at'D 13 &mpkwGifa&;onhf ylZm0vd,trnf&Sd oD[dkVf \/ EdkifiH&yfjcm; tmPm odkYr[kwf MoZmvTrf;rdk;rI tm;vkH;udk
uAsmusrf;wGif ,if;,lqcsufESihfywfoufí ydkrdk&Sif;vif;pGm azmf qefYusifNyD; Ak'¨u ¤if;wdkY\ bk&if{u&mZfudk umuG,f&ef pDrHay;
jyxm;onf ]þvuFm'DyuRef;um; Ak'¨0g'EdkifiHjzpf\/ ,if;onf onf[k ,kHMunfMu\}[k jzpfonf/
&wemokH;yg; jynfhaeaom bPfwdkufESihf yrmwl\/ odkYjzpfí &Hzef&Hcg oD[dkVfuRef;udk tkyfcsKyfcJhMuonfh '&mAD'D,efvlrsKd;
þuRef;ae rdpäm'd|dt,l&Sdolrsm;um; ,cifu ,u©rsm;uJhodkY rsm;yif ¤if;wdkYpdwfxJü BudKufonfjzpfap rBudKufonfjzpfap t
wnfNrJvdrfhrnf r[kwf/ oD[dkVftm; Ak'¨0g'Dr[kwfolwpfa,muf enf;qkH; &mxl;twGuf Ak'¨0g'Drsm;tjzpf cH,lcJhMuonf/ ykHpHtm;
twif;tMuyfjyKí acwåtm;jzihf tkyfcsKyfcJhvQifyif &SifawmfAk'¨\ jzihf bDpD 2 &mpkwGif tEk&m"yk&NrdKUudk tkyfcsKyfcJhaom apmV
*kPfaus;ZlaMumifh xdk (tkyfcsKyfol)\ tpOftqufonf wnfwHh (wdkif;Zmwd) rif;om; {V&onf oHCmawmfrsm;tm; zl;ajrmfNyD;
vdrfhrnfr[kwf/ odkYjzpfí vuFmonf Ak'¨0g'D bk&ifrsm;twGuf qGrf;zdwf&ef apwd,awmif (r[dE¦avh) odkY oGm;cJhaMumif; od&
om oihfwifhavsmufywfojzihf ¤if; (Ak'¨0g'Dbk&if)wdkY\ tpOf onf/ ]{Vm&onf &wemokH;yg;\ *kPfaus;Zl;BuD;jrwfrIudk rod
2
tqufvnf; wnfwHhvdrfhrnf} / aomfvnf; xkH;wrf;pOfvmudk vdkufemNyD; (pm&dwH tEkygv,H)
uE´DrS rmv0wåcsmwm (Malvatta Chapter*) u yifv,furf; apwd,awmifodkY oGm;vsuf oHCmawmfrsm;tm; qGrf;zdwfcJh\}[k
2
ajce,frsm;udk tkyfcsKyfcJhonhf udkvrfbdk&Sd 'wfcsftkyfcsKyfa&;t&m r[m0Housrf;ü qdkonf / r[m0Ho ygVdordkif;usrf;jyKq&monf
&Sd azmvfcf (Falk: 1765-1785 A.D.) xH a&;om;onhf a&S;acwf {Vm&onf Ak'¨0g'tay: trSefwu,f pdwf0ifpm;rIr&Sdaomf
oD[dkVfOya'ESihf oufqdkifonhf ordkif;rSwfwrf; wpfckwGif ]yxr vnf; XmaewdkY\ wnf&SdNyD; xkH;wrf;pOfvmudk vdkufem&onf[k
3
,lqykH&onf /
1
aygVKEé½k0? *vaygw? E.Z. UUm o, 109. ajrmufbuf*dwf ausmuf
xGif;pm/ ,if;? pm-159/ 1
Prabhāsadaya, 1930, May, p. 17.
2
r[m0Ho 21? 21-22/
2 3
Pjv. p. 656. r[m0Ho#Dum (twGJ2? pm-483)ü {Vm& qif;wkaqmifwpfck
* Malvatta Chapter [lonf *gr0goD*dkPf;[k ac:aom odD&dvuFm ax& taMumif;udk azmfjyonf ]{Vm&y#drmC&}/ ,if;onf {Vm& wnf
0g'Ak'¨bmom*dkPf;uGJ wpfck jzpfonf/ xdk*dkPf;rS a&;aompm[k ,lq aqmufonhf Ak'¨qif;wkawmfudk xm;&Sdonfh taqmifudk qdkvdkoavm
ygonf (bmom jyefol)/ odkYr[kwf {Vm&udk,fwdkif\ qif;wkudk xm;onfh taqmifudk qdkvdk
oavm[lonfudk &Sif;vif;pGm rod&acs/
148 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g' EdkifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 145
1
&Sif;vif;pGm aMunmxm;onf / Ak'¨0g'udk umuG,foltjzpfjzihf xkH;wrf;pOfvm[k t"dyÜm,f&aom oD[dkVfpum;vkH; Sirit ESihf ygVd
rlvu Ak'¨ESihf &[EÅmyk*¾Kdvfrsm;udkom &nfñTef;tokH;jyKonfh a0g a0g[m& pm&dwonf tpOftvmüyg0ifaom ,aeYacwf Oya'
[m&rsm;udkyif oD[dkVfbk&ifrsm;twGuf okH;EIef;vmonfxdyif [laom t"dyÜm,fjzihf okH;EIef;onhf pum;vkH; rsm;jzpfMuonf/
bk&ifonf (vlxk\) tvGef av;pm;rIudk cH&onf/ ykHpHtm;jzihf azmfjyNyD; erlemrsm;rS EdkifiHawmf Oya'\ wpfpdwfwpfa'o
Ak'¨odkY r[kwf &[EÅmyk*¾Kdvfrsm; uG,fvGefrItwGufom tokH;jyK tjzpf todtrSwfjyKcJhNyD; bk&ifrif;rsm; csrSwfcJhonhf bmoma&;
onhf y&dedAd (y&dedAÁKw) [laom a0g[m&udk at'D 10 &mpkwGif tpOftvmrsm;ESihf usihfxkH;rsm;&SdaMumif; xif&Sm;pGm awGUjrifEdkif
2
bk&ifwpfyg; uG,fvGefrIudk &nfñTef;í tokH;jyKcJhonf / onf/ ,if;xkH;wrf;rsm;udk oD[dkVfvlrsKd;jzpfap '&mAD'D,efvlrsKd;
xdkenf;twkdif;yif twdtustm;jzihf Ak'¨0g'D&[ef;awmfwpf jzpfap oD[dkVfbk&ifrsm;taejzifh av;pm; vdkufemcJhMu&onf/
yg;udkom &nfñTef;okH;EIef;&onhf vat-himi (OyZÑm,omrd) [l {Vm&rwdkifrD tEk&m"yk&NrdKUü ESpf 30 cefY tkyfcsKyfcJhonhf
aom a0g[m&udk BuD;jrwfonhf av;pm;rIay;onhftaejzihf aoeESihf *kwådv[laom wrDvfrif; ESpfa,mufonfyif Ak'¨0g'D
at'D 8 &mpkcefYrS pNyD; bk&ifrif;rsm;ESihf tkyfcsKyfolrsm;tm; ac: rsm; jzpfcJhykH&onf/ ¤if;wdkY\ tkyfcsKyfrIudk &nfñTef;&mwGif r[m
3 1
a0:okH;EIef;cJhonf / 0Housrf; ü "ar®e ]w&m;ojzihf} [laom a0g[m&udk okH;xm;
jcif;rSm ¤if;wdkYonf Ak'¨0g'Drsm;taejzihf odkYr[kwf tenf;qkH; Ak'¨
1
þü Ak'¨\ oydwfawmfESihf
E.Z. I, p. 237, tumā pay sivur rak (nu.va)s. 0g'xkH;pHrsm;ESihftnD EdkifiHawmfudk tkyfcsKyfcJhaMumif; qdkvdk&m
ouFef;[lonf Ak'¨0g'udk udk,fpm;jyKonf/ t*Fvdyf bk&ihfbGJU (trnf) a&mufonf/ Ak'¨0g'Dr[kwfol tjcm;wpfa,muftaejzihf rnfodkY
rSm ]Defender of the Faith = bmomw&m;udk umuG,fol} jzpfonf/ "r®ESihftnD tkyfcsKyfEdkifygrnfenf;/ wd&dpämeftqihfrQ ,lqcH&
2
E.Z. III, p. 76, 77, sataļosa piriniviyan bahanse.
3 onfh rdpäm'd|dwpfa,mufonf rnfodkYvQif "r®ESihftnD tkyfcsKyf
ykHpHtm;jzihf &móa[v (Rāssahela)ausmufpmudk ½Iyg/ E.Z. IV, p.
173, 174; Kirigallāva Pillar Ins. E.Z. II. p. 3-4; and BadullaPillar Ins. E.Z.
Ekdifrnfenf;/
III, p. 75; Kaļudiyapokuºda Ins. E.Z. III, p. 258-269, 264-266. ck'´yg&dE´ (Khudda-Pārinda) rif;\ rdzk&m; (at'D 5 &mpk)\
a0aMurqif;*f (Wickremasinghe) u vat-himi onf ]ypönf;ydkif&Sif}
[k t"dyÜm,f&onfh vastu-svāmin odkYr[kwf ]bmoma&; udpörsm;udk
ausmif;wkdufwpfcktm; vª'gef;rIudk rSwfwrf;wifonhf ausmuf
2
ñTefMum;ol}[k t"dyÜm,f&onhf vātta-svamin [laomouúwpmvkH; pm wpfckwGif wrD;vfvlrsKd;jzpfol rdrd\cifyGef;onftm; Ak'¨'go
rsm;rS qif;oufa0g[m&rsm; jzpfzG,f&SdaMumif; qdkonf (E.Z. I, p 35, n. ck'´ yg&dE´[k azmfjyxm;onf/ ]Ak'¨\tvkyftauR;}[k t"dyÜm,f&
7.)/ y&e0dwe url qif;oufpum;vkH;rsm;ESihf ywfoufí wpfpkHw&m onf Ak'¨'go[laom pum;vkH;udk twdtus &nfñTef;í okH;EIef;
rSwfcsufjyKjcif;r&Sd (E.Z. III, p. 86.)/ au ynmudwåd (K. Paňňākitti) xm;jcif;rSm ck'´yg&dE´onf Ak'¨bmom0if odkYr[kwf tenf;qkH;
rax&f\ vat-himi onf ]OyZÑmomrd}rS qif;oufa0g[m&jzpf\[k qdk ,if;odkYjzpfvdkol wpfa,mufjzpfaMumif; oufaojyonf/ ¤if;udk
aom rSwfcsufrSm vufcHEdkifzG,f t&SdqkH;jzpfonf/
at'D 10 &mpkwGif a&;om;cJhonhf The Dhampiyā-Aµuvā-Gǎµapa-
qufcHol yg&dE´onfvnf; t&*gr&Sd ¤if;a&;xdk;cJhaom ausmuf
daya usrf; (pm-116? aMumif;a& 10)wGif upajjhāyavatta½ a0g[m&udk
pmwGif Ak'¨bmombkef;BuD;ausmif; wpfausmif;odkY ¤if;\ vª'gef;
]vat teranaµa kaµayuiu vat}[k edó,jyefqdkxm;onf/ wpfzef ,if;usrf;
1
(pm-153? aMumif;a& 14) wGifyif aAv|oDotrnfESihfywf oufí r[m0Ho? 21? 11/
2
]Ānanda mahaterun vajateru Belaµµhas²sa mahaterun.}[kqdkonf/ E.Z. IV, p. 114.
146 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g' EdkifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 147
1 2
rIrsm;udk rSwfwrf;wifcJhonf / uw&*gr&Sd aemuf ausmufpm rSwfxm;onf/ 'DCedum,fvm vu©PokwfwGif Ak'¨rSma&m
3
wpfckwGif wd&dw& (Tiritara) \om;jzpfol 'gxd,onf uw& puú0wådrif;rSmyg ESpfrsKd;vkH;ü r[myk&dovu©Pm okH;q,fhESpfyg;
*gr&Sd r*Fvr[mapwD (,aeYacwf ud&da0a[&) tm; vª'gef; ESifh jynfhpkHMuaMumif; azmfjyonf/ tqdkyg r[myk&dovu©Pm
axmufyHhrIwpfckudk xnhfoGif; azmfjyxm;onf/ 32 yg;ESihf jynfhpkHolonf tdrf&mwnfaxmif vlwdkYabmifü aeyg
'gXd,[lonf yg&dE´ESihf ck'´uyg&dE´[laom wlnDonhf u puú0wådrif; jzpfrnf? tu,fí olonf vlYabmifudk pGefYcGm
4
wrD;vf rif;qufü yg0ifonf/ y&e0dwe ynm&Sif u at'D 5 vQifrl Ak'¨jzpfvmvdrfhrnf/ t*Fkwå&edum,fü xdkyk*¾Kdvfrsm;onf
&mpkukefxd 27 ESpfywfvkH; tEk&m"yk&NrdKUü tkyfcsKyfcJhaom ,if; vltrsm; aumif;usKd;csrf;omtwGuf arG;zGm;vmonfh yk*¾Kdvfxl;
5
wrD;vf rif;om;rsm;onf Ak'¨0g'Drsm;jzpfonf[k ,lqonf / rsm;jzpfNyD; xdkyk*¾KdvfESpfrsKd;vkH;rSm xlyg&[ (apwDwnfxdkufol)
1
pwkw¬ t*¾aAm"drif;xHwGif cpm;cJhMuonhf aygw¬ukw¬ESifh r[m rsm;jzpfMuaMumif; azmfjyxm;onf / emrfavmuwpfckvkH;udk Ak'¨
uE´uJhodkYaom wrD;vfvlrsKd; t&m&Sdrsm;pGmwdkYonfvnf; 0d[m& &Sifawmfjrwfu pdk;rdk;xm;csdefwiG f puú0wådrif;onf avmuDykxk
(ausmif;wdkufrsm;) aqmufvkyfNyD; bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;udk ZOfavmu\ pHjyr[mtkyfcsKyfolbk&if jzpfonf/ ,if;xifjrif
6
axmufyHhcJhMuaMumif; od&onf / uE´Dacwf '&mAD'D,ef bk&if ,lqcsufwGif tajccHvsuf omref bk&ifwpfyg;udkyif tjcm;
rsm;onf a&S;acwf oD[dkVfbk&ifrsm;\ pHerludk vdkufemvsuf Ak'¨ omrefvlom;rsm;xuf rsm;pGmydkvGefonhftqihfudk ay;xm;onf/
0g'udk ,kHMunfaMumif; aMunmí Ak'¨0g'xkH;pHrsm;udk apmihfxdef; odkYjzpfí Ak'¨&Sifawmfjrwfu &[ef;awmfrsm;tm; bk&ifwdkY\ ñTef
2
NyD; Ak'¨0g'udk axmufyHhchJMuonfrSm tvGefxif&Sm;onf/ Mum;csufrsm;udk vkdufem&ef rdefYrSmaMumif; awGU&onf /
bk&ifrif;tm; omrefOyoumrsm;wGif xnhfoGif;aomfvnf; odkYjzpfí oD[dkVfbk&iftm; Ak'¨omoemudk umuG,fapmihf
¤if;wdkY\ &mxl;rSm vlomrefwdkEY Sifh tawmftwefjcm;em;onf/ a&Smufonfh avmuDa&;&m acgif;aqmiftjzpf ,lqcH&onfrSm
okwåefrsm;wGif jrwfAk'¨ESihf puú0wådrif;wdkYudk xyfwleD;yg; owf tawmf obm0usygonf/ at'D 10 &mpkwGif pwkw¬ajrmuf
r[dE´bk&ifu ]Ak'¨&Sifawmfjrwf\ qGrf;cHoydwfESihf ouFef;awmf
1
E.Z. IV, p. 113.
2
,if;? twGJ 3? pm-218/ udk umuG,f&ef &nf½G,fcsufjzihf} cwåd,onf bk&ifjzpfvm\[k
3
,if;ausmufpmwGifazmfjyonhf r['Vdr[em(Mahadaļi Mahanā)ESihf
¤if;\zcif o&w&, (Sarataraya)wdkYudk 'gXduESihf wd&dw& tjzpf 1
tH 1? 567/ r[my&dedAÁmeokwfawmfü xlyg&[ (apwDwnfxdkufol)
(ynm&Sif) y&e0dweu ESpfoufzG,f taMumif;jycsufrsm; ay;xm; ig;rsKd;azmfjyonf/ wxm*w? yapöuAk'¨? (t&d,m jzpfNyD;onhf Ak'¨\
onf (CJSc. G. Vol. II, p.181. udk½Iyg)/ om0u? puú0wåd&mZ wdkYjzpfonf ('D2? 117)/ Manusmŗti usrf;t&
4
E.Z. IV, 114. bk&if[lonf vla,mifzefqif;xm;onfh BuD;jrwfonhf ewfa'0gjzpfNyD;
5
xdkYjyif uREfkyfwdkYtaejzihf ,if;ausmufpmrsm;rS tqdkyg wrD;vfvlrsKd; ouf&Sdowå0g tm;vkH;xuf xl;jcm;vGefjrwfonf (Manu. V, 93-94; 96-
bk&ifrsm;onf Ak'¨0g'Drsm;jzpfonfomru wkdif;oljynfom; rsm;ESihf ydkrdk 97; VII, 4-13.)/
eD;pyfNyD; wpfxyfwnf;jzpfap&ef (¤if;wdkY oD[dkVfudk tkyfcsKyfaepOf 2
tEkZmemrd bdu©a0 &mZleH tEk0wådwkH (0d 3? 193)/ þü t|uxm
twGif;) ¤if;wdkY\ udk,fydkiftrnfrsm;wGif tb,ESihf r[mem*uJhodkY zGifhqdkcsufrSm ]0gqdk0guyf xkwfjyefcsufESifh tjcm;aom "r®ESihfnDonhf
aom oD[dkVf bGJUemrnfrsm;udkvnf; xnhfoGif;cJhMuonf/ ñTefMum;csufrsm;udkom vdkufem&ef vdkNyD; rnfonhf t"r®udpöudkrQ
6
r[m0Ho? 46? 19-23/ vdkufem&ef rvdkacs (0d-| 3? 350)} [k jzpfonf (bmomjyefol)/
152 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g' EkdifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 149
1
vnf;qdkonf / t&Sifr[mwdó rax&fu 0¥*grPdESihf ¤if;\ avmuDrIudk acgif;aqmifolESihf Ak'¨0g'udk umuG,foltjzpf Ak'¨
ppfolBuD;rsm;tMum; eufeuf½Idif;½Idif; jzpfay:vmrnfh tusKd;quf omoemawmftm; aumif;pGm apmihf&efrSm bk&ifrif;wdkY\ t"du
2
udk Nidrf;csrf;apykHtaMumif; jzpf&yfwpfck&Sdonf / "mwkaoerif; wm0efrsm;teuf wpfckjzpfonf/ odkYjzpfívnf; bk&ifrif;rsm; t
tm; rax&fwpfyg;u arG;pm;NyD; bk&ifjzpfvmatmif ynmoif aejzihf Ak'¨omoemawmftwGif; pnf;vkH;rIr&Sd odkYr[kwf tusifh
3
ay;cJhonf / MoZmcHbk&if r[dE´onf 'kwd, aoerif; (at'D odu©mysufjym;jcif; &SdaerIESihf BuKH&onhftcgwdkif; Ak'¨omoem
851-885) ESihf oabmwl vufrSwfxdk;&ef pdk;&drfaeaomtcg awmf pifMu,foefY&Sif;a&;ü bk&ifrif;rsm; yg0ifywfoufaeonf
1
r[dE´rif;onf rdrd\ awmif;qdkcsufudk axmufcH&ef ¤if;ESifhtwl udk rMumcP awGUMu&onf / Ak'¨omoem\ pifMu,frIudk npf
4
&[ef;awmfrsm;udkyihfaqmifoGm;cJhonf / bk&ifrif;rsm;tm; tMuH nL;apaom tvdkr&Sdtyfonhf rSm;,Gif;onhf tcsufrsm;ukd Oya'
ay; qkH;roltjzpf aqmif½GufcJhMuonfh yk*¾vdurax&frsm;ESifh t& odkYwnf;r[kwf okwfoif&Sif;vif;jcif;jzihf ESdrfeif;&efrSm EdkifiH
5
ywfoufonhf om"u trsm;tjym; &Sdonf / awmf\wm0ef jzpfonf/ oHCmtcsif;csif; vG,fulpGm ajz&Sif;í
wpfcgwpf&HwGif &[ef;awmfrsm;onf tem*wfrif;om;rsm; r&Edkifonhf oHCmhtjiif;yGm;rIrsm; jzpfay:vmwkdif; Mum;0ifajz
a½G;cs,fjcif;ESihf ¤if;wdkYESpfoufonhf rif;om;rsm;udk axmufyHh &Sif;ay;&efvnf; bk&if\ wm0efjzpfonf/ ,if;odkYjzihf bk&if
jcif;? xD;eef;qufcHrI Oya'udk csKd;azmufjcif;txdyif aqmif½Guf uPd&ZmEkwd ó (89-92 at'D) onf apwd,*d&d&Sd Oykof
Muonf/ o'¨gwdórif; uG,fvGef (bDpD 59) aomtcg EdkifiH
awmf 0efBuD;rsm;onf xdk (bk&ifwifa`rSmufjcif;) udpötwGuf Cf. Pācit. p. 87 wGif ]tm,o®awm tmeE´ó OyZÑma,m aAv|
oDaom (0d 2? 116)} [kvmonf/ at'D 12 &mwGif a&;om;onhf "r®
xlyg½kHausmif;wkdufü tpnf;ta0; jyKcJhMuonhf oHCmawmfrsm; jy'Dydum (oD[dkVf)usrf;(pm-293)ü vadǎjuran [laom oD[dkVfa0g[m&
\ oabmwlnDcsufjzihf (w&m;0if xD;eef;udk qufcHcGifh&Sdol) udk OyZÑmp&d,[laom t"dyÜm,fjzifh okH;xm;onf/ at'D 14 &mpkcefY
vZÆDwdóxuf ydkrdkESpfoufjcif;cH&ol xkv’xe (Thullatthana) udk vuf&mjzpfonhf r[m½lyod'¨o'´e,usrf; (pm-267)wGif OyZÑm,ó
6
eef;wifcJhMuonf / &[ef;awmfrsm;onf yxr arm*¾v’merif; udk ]vajādurange}[k (oD[dkVfbmom) edó, jyefonf/ at'D 14 &mpk
(at'D 496-516) tm; ¤if;\ ppfwyfrsm;udk bkef;BuD;ausmif; ukefcgeD;wGif a&;om;onhf edum,o*F[ (oD[dkVf)usrf; (pm-12) wGif
7 vat-terun oD[dkVfa0g[mudk OyZÑm,aw¬& t"dyÜm,fjzihf okH;onf/
wpfckü pnf;½kH;&ef cGifhjyKcJhMuNyD; arm*¾v’merif;u yxr uóy
a0g[m& wpfvkH;csif;pDudk teufjyefqdkonhf a&S;a[mif; oD[dkVfbmom
rif;udk atmifyGJ&NyD;aemuf xdkrif;tm; oHCmawmfrsm;u r[m sanna (edó,) usrf;rsm;wGif ygVdoufa0g[m&ykHpHudk rl&if;ygVd odkYr
8
0d[m& ausmif;wkdufü crf;em;pGm BudKqdkcJhMuonf / [kwf ouúwudk edó,jyefqdk&ef jzpfEdkifonhf ae&mwdkif;ü tokH;jyK
onfudk owd&oifhonf/ azmfjyNyD; txufygom"ursm;t& vaja,
3
r[m0Ho? 24? 49-57/ ,if;odkY avQmufjcif;rSm avmu0wfpum; qdk vada, vat ykHpHrsm;rSm OyZÑm, odkYr[kwf OyZÑrS qif;oufaMumif; awGU
jcif;ayavm/ Edkifonf/ 'kwd,ajrmuf "edwtoHxGuf\ a&SUü&Sdonhf yxr &ó
2 3
,if;? 28? 71-77/ ,if;? 28/ 16/ o&wpfvkH;udk jzKwfjcif;rSm oD[dkVfbmompum;ü tjzpfrsm;onf/
4 5
,if; 51; 14/ Oyrm? r[m0Ho 42;22/ 46;6/ *dkif*g\ A Grammar of the Sinhalese Language, p. 34. udk ½Iyg/
6
,if;? 28? 17? 18/ odkYwap ,if; Mum;0ifaqmif½GufrIrSm &Sm;&Sm;yg; 1
ykHpHtm;jzihf a0g[m&duwdó? a*gXmb,? yxr arm*¾v’me? wwd,
yg;jzpfNyD; w&m;0if bk&if\ trsuf&Sjcif;udk cHcJh&onf/ arm*¾v’me? odvmarC0PÖ? owår t*¾aAm"d ESihf 'kwd,ajrmuf
7 8
,if;? 39? 21/ ,if;? 39? 29-31/ aoerif; (wdkYjzpfonf)/
150 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g' EkdifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 151
aqmif (odrf)ü oHCmhtjiif;yGm;rIESihf ywfoufí tqkH;tjzwf oHCmESifhtwl OykoftwljyK&ef awmif;yefaomtcg r[m0d[m&
1
ay;ol tjzpf wuf<upGm yg0ifcJhaMumif; od&onf / vlomref oHCmonf bk&ihfawmif;yefrIudk vdkufavsm&ef jiif;qdkcJhNyD; bk&if
1
wpfa,muf oHCmhudpöESihfywfoufí tqkH;tjzwfay;&ef Oykof onf rdrd\ qE´twdkif;aqmif½Guf&ef tmPm r&SdjzpfcJh&onf /
aqmif (odrf)twGif; 0ifcJh&onfhtcsufrSm xl;qef;onf/ odkYw aemufwpfBudrfwGif r[m0d[m&oHCmonf 'kwd,'gaXmywdó
ap bk&iftaejzifh ,if;udpöudk OykofaqmiftwGif;üom qkH;jzwf rif;tm; Oyoumwpfa,muftay: tBuD;rm;qkH; apmfum;rI
2
cJhonfrSm aocsmonf / bk&ifonf odrftwGif;odkY oHCmawmf jzpfonhf ywåedukZÆe (oydwfarSmufjcif;) uHudk jyKMuonf/ (odkY
2
rsm;\ zdwfMum;rIaMumifh 0ifcJhoavm odkYwnf;r[kwf rdrd\ wap) bk&ifonf r[m0d[m&oHCm\ qE´udk qefYusifcJhonf /
oabmtwdkif; 0ifcJhoavm[ludkrl twdtus rod&acs/ rnfodkY bmoma&;ESifh t,ltqa&;&mrsm;ESihfywfoufí oHCmxk
yif jzpfEdkifap? Ak'¨omoemawmftm; vlOyoum OD;aqmifol ESihf bk&ifrif;wdkYtMum; &Hzef&Hcg oabmwlnDrIrsm; r&SdcJhaomf
wpfa,muftaejzihf bk&ifwGif oHCmhudpöudk qkH;jzwfay;&ef vnf; EdkifiHa&;ESihf avmuDvlrIa&;udpöESihf ywfoufírl ,if;wdkY
trdefYtmPm trSefwu,f&SdcJh odkYr[kwf &Sdonf[k rdrdzmom tMum; y#dyu©r&SdcJhonfrSm xif&Sm;onf/ &[ef;awmfrsm; tae
3
,lqcJhonfrSm aocsmonf / r[maoerif; vufxuftwGif; jzihf udk,fwdkif wdkuf½kduf EdkifiHa&;tmPmudk &,l&ef BudK;pm;rI
aZw0e0d[m&udk tvªcHcJhonfh wdórax&ftm; w&m;a&;0ef vkH;0 &SdcJhykHr&acs/ odkYaomf oHCmawmfrsm;onf rdrdwdkY\ tvdk
4
BuD;u vl0wfvJcJhonf / tqdkyg wdórax&ftm; oHCm qE´twdkif; aqmif½Guf&ef qGJaqmifEdkifaom bk&iftm; ulnD
(trsm;pk) u yg&mZdutmywfjzihf pGJqdkrIrSefuefaMumif; oufao axmufyHh&ef ¤if;wdkY\ t&Sdeft0gudk tNrJwrf; tokH;jyKcJhMuonf/
jycJhaomfvnf; oHCmonf bk&ifhtultnDrygbJ xdkyk*¾Kdvftm; odkYwap EdkifiHa&;acgif;aqmifrsm; tcsif;csif;ESihf bk&ifa½G;cs,frI
5
vl0wfvJ&ef trdefYtmPm r&Sdacs / udkyif ajyNidrf;atmifaqmif½Guf&mü t"duae&mwGif yg0ifMu
bk&ifonf ]Ak'¨omoemudk umuG,fol}jzpfaomfvnf; bk&ihf onhf &[ef;awmfrsm;taMumif; azmfjycsufrsm;&Sdonf/ a*g"*wå
ulnDrI tcGifhtmPmrSm oHCmawmftm; ulnD tvkyftauR;jyK wdórax&f 'k|*grPdESihf tpfudkrif;om;wdkY tcsif;csif; jzpfyGm;
&efomjzpfonf/ bk&ifhtaejzihf oHCmhqE´udk qefYusifí twif; onhf jynfwGif;ppfudk Nidrf;at;aponf/ 'k|*grPdonf rax&f
tMuyf vkyf&ef trdefYtmPm r&Sdacs/ ykHpHtm;jzihf odvmarC jrwftm; þxufapmpD;pGm Nidrf;csrf;a&;vkyf&ef rdrdwdkYnDtpfudk
0PÖrif; (617-626 at'D) r[m0d[m&oHCmtm; tb,*d&d ESpfa,muftm; rdefYMum;rI rjyKjcif;tay: tjypfwifNyD; touf
ckepfESpft½G,f omraPi,fonfyif ppfyGJudk &yfpJapEdkifrnf[k
1 2
r[m0Ho 35;10-11/ r[m0Ho#D? pm-640/
3 1
bk&ihfvkyfaqmifrIudk oHCmxktm;vkH; oabmwlnDjcif; r&Sdaomfvnf; r[m0Ho 44;80/
2
oHCmtrsm;pk\ oabmwlnDrI&SdcaJh Mumif; rSwf,loifhonf/ ,if; 45;31/ r[m0Housrf;wGif 'gaXmywdó\ emrusef;jzpfrIESihf
4
r[m0Ho? 37? 39/ aemufqkH; uG,fvGefonfxd jzpf&jcif;wdkYrSm oHCmhqE´udk qefYusif
5
yÍör uóyrif; (913-923)vufxuf tEk&m"yk&NrdKU&Sd ausmufxGif; onhf vkyf&yfaMumihf jzpf&onfrSm aocsmaMumif;ESihf ¤if;\ awmif;
pmt& oHCmtcsif;csif; rajyNidrf;Edkifonfhtcgwdkif; Ak'¨ omoemha&; qdkrIudk vkdufavsm&ef ysufuGufrItay: oHCmawmftm; rSm;,Gif;
&m tjiif;yGm;rIrsm;wGif EdkifiHawmf\ tqihfjrihft&m&Sdrsm; yg0ifywf onf[k ¤if;jrifaomaMumifh jzpfaMumif; azmfjyxm;onf/
oufrI&SdcJhaMumif;vnf; od&onf (E.Z. I, p. 44.)/
156 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g' EkdifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 153
1
{Vm&rif; r[dE¦avht&yfrS xGufajy;&pOf ¤if;\ vSnf;bD;onf at'D 10 &mpkwGif bk&ifhta&;udk wdkifyifaqG;aEG;cJhonhf
apwDawmftm; tenf;i,f xdcdkufapcJhonf/ 0efBuD;rsm;u jzpf oHCmawmfrsm; &SdcJhaMumif; azmfjyxm;onfudkyif awGU&onf/
ysufcJhykHudk rif;BuD;tm; avQmufxm;Muonf/ tm;vkH;tay: nD ,if;azmfjycsufrSm oHCmtaejzihf EdkifiHawmf vlxktjrifudk udk,f
rQrIESihf bk&iftkyfcsKyfa&; rQwrIwdkYtwGuf ausmfMum;onhf bk&if pm;jyKjcif;tjzpf ,lqcJhaMumif; azmfjyonf/ aZw0efausmif;
rif;w&m;onf csufjcif;yif vSn;f &xm;ay:rS qif;NyD; vrf;ay: ausmufjym; a&;om;csuft& pwkw¬ r[dE´rif;onf aAm"dowå
wGif 0rf;vsm;arSmufvsuf ]þ&xm;bD;jzihfyif ighOD;acgif;udk (bk&m;avmif;) rsm;jzpfMuonfh oD&dvuFmbk&ifrsm;um; ]oydwf
vnf; jzwfypfyg}[k qdkonf/ odkYwap 0efBuD;rsm;u jrwfAk'¨onf awmfESihf ouFef;awmfudk umuG,f&eftvdkYiSm r[moHCm (&[ef;
tjcm;yk*¾Kdvftm; xdckdufepfemrIudk vkH;0 tvdk&Sdawmfrrlyg[k oHCmxkBuD;) u ay;tyfonhf bk&ihfpnf;pdrfudk &&SdNyD;aemuf
avQmufNyD; xdcdkufoGm;onhf ysupf D;rIudk jyefvnfjyKjyifNyD; tjypf bdodufcH tcrf;tem;aeYrSmyif bdu©KoHCmtm; tvkyftauR;jyK
1
udkcH,l&ef awmif;yefMuonf/ þjzpf&yfjzihf a&S;acwf oD[dkVfü apmihfa&Smuf&ef} tpOftvm&SdMu\[k xkwfjyefcJhonf / ,if;jzpf
0wfjyK&Sdcdk;&m Ak'¨ae&mawmfrsm;udk ysufpD;atmif vkyfjcif;twGuf &yfrSm bk&ifwpfyg; xD;eef;&&Sda&;wGif oHCmawmfrsm;\ axmuf
ao'Pfay;aMumif; azmfjyonf/ cHrIudk r&SdrjzpfvdktyfaMumif; xif&Sm;pGm azmfjyonf/ aESmif;
trSefpifppf Ak'¨omoemonf tjynfht0apmifha&Smifhxm; acwfrsm;wGifvnf; bk&ifcefYtyfrIESihf ywfoufí ta&;ygonhf
2
aom EdkifiHawmfqdkif&m Xmewpfckyifjzpfonf/ yk*¾KdvfwpfOD;wpf tcef;wGif qufvufí yg0ifcJhMuonf /
a,mufESifh jynfoltrsm;onf tenf;pktwdkif;twmjzihf ausmif; bk&ifrif;rsm;taejzihf Nidrf;csrf;atmifjrifonhf tpdk;&wpf
wdkufrsm; wnfaqmufNyD; xdef;odrf;apmihfa&SmifhMuaomfvnf; Ak'¨ &yf jzpfa&;twGuf &[ef;oHCmawmfrsm;\ ESvkH;om;udk&,l&ef
omoemawmf\ pifMu,foefY&Sif;rIudk umuG,fjcif;ESihf oHCm tav;*½kjyK&onftxd vlxktay: oHCm;awmfrsm;\ MoZm
awmfrsm;ESihf bkef;BuD;ausmif;wkdufrsm;udk xdef;odrf;apmihfa&Smuf oufa&mufrI BuD;rm;cJhonf/ oHCmawmfrsm;\ axmufcHrI&&SdrS
jcif;wdkYrSm t"dutm;jzihf EdkifiHawmf\ wm0efrsm;jzpfMuonf/ om vlxkMunfñdk axmufcHrIudk &&Sdonf/ 'k|*grPdrif;onf
r[dEÅavhESihf tb,*d&duJhodkYaom ydkrdk BuD;us,fonhf ausmif;
wdkufrsm;ESihf ywfoufonfrsm;udk apmihfa&Smuf&efrl EdkifiHawmfu 1
E.Z. I, p. 234, 237, 240: tumã pay sivur rak (nu-vq)s Mahasañg-
vª'gef;onhf tjynhftpkH tNrJXmersm; &SdMuonf/ ,if;Xmersm;udk hupiļiǎvyũ rajsiri pãmiã sãnã bisev vindna (da)vas mahasañg-haµ
meheyaµ uvasar-vas.
oHCmawmf\ oabmwlnDcsufjzihf bk&ifucsrSwfonhf pnf;rsOf; 2
ykHpHtm;jzihf r[m0Ho tcef; 49? 1-3 *gxmrsm;wGif yxr 0dZ,Am
2
pnf;urf;rsm;jzihf tkyfcsKyfxm;onf / [krif; (at'D 1055-1114) uG,fvGefNyD;aemuf uG,fvGefol bk&ifh
ukefypönf;ESifhqdkifonhf tcGefrsm;udkyif omoemawmf xdef; ESrawmf? ¤if;\ om;okH;a,muf? EdkifiHawmf 0efBuD;rsm;ESihf oHCmawmf
odrf;apmihfa&Smufa&;twGuf pnf;Muyfxm;onf/ a&S;a[mif; r rsm;onf twlwuG pnf;a0;MuNyD; wpfnDwpfñGwfwnf;yif udk,f
[mygVd wnf&SdcJhonhfae&mwGif awGU&aom avmif;avSwGif awGU pm;jyKbk&if (sub-king) tm; xD;eef;tyfcJhMuonf/ &mZm"d &mZoD[
rif; uG,fvGefNyD;aemuf uE´D\ aemufqkH;bk&if wifa`rSmufrIudk
1 EdkifiHawmf 0efBuD;csKyfrsm;? oHCem,uq&mawmfrsm;ESihf a'o qdkif&m
r[m0Ho 21;22-25/ tkyfcsKyfa&;rª;rsm; yg0ifonhf tpnf;ta0;u jyKvkyfay;cJh onf (Davy
2
E.Z. I p. 84, 115, 232.
\ Travels in Ceylon, p. 159 udk ½Iyg/)
154 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g' EkdifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 155
],if;("mwfawmfrsm;ESihfoHCmawmf)wdkYtm; zl;jrif&jcif;rSm r*Fvm ajrmufzufavSum; qif;rsm;rSjzpfap odkYr[kwf pwkómvm
1
&SdNyD; tumtuG,f t&Htwm; jzpfaomaMumifh} [kqdkNyD; ppfcsD ajrmufwHcg;atmufrSjzpfap? odkYr[kwf &[ef;oHCmrsm; ouFef;
pOf vSHwHzsm;wGif Ak'¨"mwfawmfrsm; xnfhoGif;vsuf oHCmawmf vSef;&ef tokH;jyKonfh orkZÆ0 (Samujjava) [k ac:onhf cef;r
rsm;tm; ppfcsD&modkYyifhzdwfcJhjcif;rSm xdktaMumif;aMumihf jzpfzG,f aqmif 0ifayguf avSum;ae&mrSjzpfap &,lavh&Sdonf/ azmfjyyg
&Sdonf/ 'kwd, r[dE´rif; (at'D 772-792)onf a&m[eudk ae&mrsm;&Sd avSum;rsm;\atmufrS ajrnufrsm;udk ,l&rnf[l
qefYusifwdkufcdkufa&; tpDtpOfwpf&yf pwifrnfjyK aomtcg aom txl;owfrSwfcsufjzihf bk&ifwpfyg;\ tbdodufcHjcif;udk
xlyg&mr ausmif;wdkufwGif ]&[ef;awmfrsm;ESihf ynm&Sdyk*¾Kdvf tm; bmoma&;qdkif&m crf;em;rIwpfck &SdaMumif; ,lqaMumif; txif
vkH;udk} pnf;a0;ac:,lvdkufNyD; rdrd\ ppfa&; tpDtrHtwGuf t&Sm; azmfjyonf/ aemufqkH;taejzihf 9 &mpk wGif tbdodufcH
2
tMuHÓPfrsm;udk &,lcJhonf / aemufwpfenf;qdk&aomf rif;BuD; tcrf;tem;udk bkef;BuD;ausmif;rSmyif usif;yykH&onf/ ykHpHtm;
onf ,if;enf;jzihf rdrd\ ppfa&;tpDtrHESihfywfoufí jynfolY jzihf 'kwd,aoerif;(at'D 851-885)onf ¤if;\ tbdodufudk
axmufcHrIESihf av;pm;cspfcifrIudk aocsmapcJhonf/ r[mapwDawmfwGif usif;ycJhNyD; ,if;tcrf;tem;udk ESpfpOf usif;
1
xD;eef;wufNyD;aemuf bk&ifwpfyg; yxrqkH;jyKaomt&mrSm y&rnf[kpma&;NyD; wdk;`rSihfowfrSwfcJhonf /
tvª'gejyKjcif;? (omoemawmftm;) ylaZmfaxmufyHh&ef (oHCm tajccHOya'ü Ak'¨0g'yg0ifrt I ajctaerSm Ak'¨omoemudk
awmfrsm;tm;) avQmufxm;jcif;? crf;em;onhf yGJawmfrsmudk usif; qefYusifonhf vkyf&yfudk tqihfjrihfopömazmufrItjzpf owfrSwf
yonhf bkef;BuD;ausmif;wkdufrsm;tm; taqmufttkHrsm; wnf onftxd jyif;xefcJhonf/ odkYjzihf wrD;vfvlrsKd;wdkY tkyfcsKyfaepOf
aqmufjcif; odkYr[kwf jyefvnfjyKjyifjcif;rsm;jzifh ¤if;\ bmom twGif; "mwkaoerif;(at'D 460-478)udk qefYusifaom ppf
w&m;tay:pdwf0ifpm;rIudk jyo&efjzpfonf/ &mZ0wfom;rsm;ESihf ywfoufonhf jzpf&yfrSm ]¤if;wdkYonf bk&if
2
rlvu EdkifiHawmf\ avmuDa&;&mudpöjzpfonhf bk&ifwdkY\ udka&m Ak'¨omoemudkyg apmifha&SmufcJhjcif;r&Sd}[k jzpfonf /
tbdodufcHjcif;onf aemiftcg bmoma&; tcrf;tem;ykHpH xdkYjyif o&PuF&oHC&mZm OD;aqmifonhf uE´DNrdKU rmv
3
toGifodkY ajymif;vJoGm;cJhonf/ r[m0Ho#Dumusrf;wGif tqdkyg 0wåcsmwmrS udkvHbdk&Sd 'wfcsftkyfcsKyf a&;rª; azmufcf(Falk 1765-
EdkifiHawmf vkyfaqmifrIESihf ywfoufonhf pdwf0ifpm;zG,f tao; 1785)xH ay;ydkYonhf (azmfjyNyD;) taxmuftxm;rS a&S;acwf
pdwfwpfcsKdUudk azmfjyxm;onf/ tbdodufcH tcrf;tem;twGuf oD[dkVf Oya' t&]apwDawmfrsm;ESihf aAm"dyifrsm;udk zsufqD;ol
tokH;jyKrnfh rif;a`rSmufwefqmrsm; xnfhonhfcGufrsm;udk jrifhjrwf rsm;? omoemydkifypönf;udk vk,ufolrsm;rSm ao'Pfay;xdkuf\}
3
onhfae&mrsm; jzpfonfh txl;ae&m ckepfrsKd;rS &,lxm;onhf ajr [k od&onf / ,if;Oya'onf bDpD 2 &mpkavmuf apmonhf
nufjzifh jyKvkyfonf/ ,if;cGufjyKvkyf&ef ajrnufudk r[maAm"d? tcsdefuyif tmPmouf a&mufrI&SdcJhaMumif; ,kHMunfEdkifavmuf
aMu;jymo'f? y*krÜrmvu? r[mapwD (½k0rfAmvdqm,) wdkY\ onhf taxmuftxm;rsm; &Sdonf/ taMumif;rl tcgwpfyg;ü
1 1
r[m0Ho? 25? 1-4/ r*Fvm ap0 &u©m p? bdu©LeH 'óeH [d aem/ r[m0Ho 40;82/
2 2
,if;? 48? 126-127/ ,if;? 38? 38/ aw rH 0g omoeH 0g aem &u©ðok/
3 3
r[m0Ho#D? pm-307/ Prabhāsodaya, 1930, p. 19.
160 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g' EkdifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 157
1
ESpfyg;vkH;onf xD;eef;udk aocsmayguf &&SdcJhMuonf / &onhf ausmufpm (10 &mpkjzpfzG,f&Sd) wGif ]þr[mygVdodkY NrdKU
a&S;acwfoD[dkVfwGif rxif&Sm;cJhonhf bk&ifrif;rsm;u EdkifiH awmfodkY o,f,lvmonhf pyg;wpftdwfvQif wpfyw (pata)EIef;
1
awmftm; omoemawmfudk vª'gef;jcif;onf EdkifiHawmfonf Ak'¨ o,f,lvm&rnf} [k aMunmxm;onf /
omoemawmftwGuf tvkyfonf[laom tajccHpnf;rsOf;\ t Oykof (pôya)aeYrsm;ü ukefa&mif;ukef0,f vkyfjcif;udk Oya'
xdrf;trSwfvnf;jzpfonf/ a'0geHyd,wdóonf ¤if;\rif; t jzihf wm;jrpfxm;onf/ odkY&mwGif ,if;odkY aeYrsm;ü ukefa&mif;
2
jzpfudk r[maAm"dyiftm; vª'gef;cJhonf / 'k|*grPdonf ckepf ukef0,fjyKrl bmoma&;&nf½G,fcsufrsm;jzihf tokH;jyKrnfh 'PfaiG
&ufpD ig;BudrfpD Ak'¨omoemawmftm; oD[kdEdkifiH\ rif;tjzpf udk ay;aqmif&onf/ rlvu wwd,O',rif; (at'D 945-
3
ay;tyfcJhaMumif;od&onf / ,if;tcsdefwdkumvrsm;twGif; tpdk; 953)vufxuf r[d,*FPteD;tem;wGif pdkufxlcJhonfh 10 &m
2
&udk pDrHtkyfcsKyfcJhonfh enf;vrf;ESihfywfoufonhf owif;t pkwGif a&;xdk;onhf ausmufpmwpfckwGif ]OykofaeYrsm;ü ukef
csuftvufudk &EdkifvQif tvGefpdw0f ifpm;zG,faumif;ygvdrfhrnf/ a&mif;ukef0,fvkyfol rnfolrqdkonf rD;tvif;vª'gef;&ef qD
bk&ifu xdktcsdeftwGif; bk&iftjzpfESifhywfoufonfudk aMu wpfy'´ (padda) twkdif;twm ay;aqmif&rnf? ,if;qDrD; tvª
nmxm;NyD; tpdk;&tm; ykHrSeftwkdif; qufvufaqmif½Guf&ef cGifh udk r[d,*FPt&yf&Sd ausmif;wdkufBuD;ü vª'gef;rnf? qDjypf
jyKxm;jcif; jzpfEdkifzG,f&Sdonf/ odkY&mwGif tu,fí olykefoluef 'Pfud ay;aqmif&ef ysufuGufolrsm;rS a&S;a[mif;xkH;pHESihf tnD
x<ujcif;uJhodkYaom tusKd;qufrsm;u bk&if\0ifa&mufaqmif 'PfaiGrsm;aqmif&rnfjzpfNyD; ,if;udk rD;tvªtwGuf tokH;jyK&
3
½Guf&rI rjzpfraevdktyfcJhvQif bk&iftaejzihf 0ifa&mufaqmif rnf} [k azmfjyonf /
4
½Guf&ef tcsdefqGJaernf r[kwfacs / wdórif;onf oD[dkVfEdkifiH bk&if;rsm;pGmwdkY xkwfjyefcJhonfh wd&dpämefrsm;udk rowf&[l
tm; umVAk'¨&u©dwrax&ftm; xdkrax&f a[mMum;aom w&m; aom rmCmw (Māghāta)trdefYrSm Ak'¨0g'ü oifMum;onhf t[ð
5
twGuf vª'gef;onhftaejzihf vª'gef;cJhonf / od&darC0PÖrif; omudk,fusifhw&m;wGif tajcjyKonhf bmoma&;oufouf jzpf
6
onf EdkifiHawmfwpfckvkH;udk pG,fawmf"mwftm; vª'gef;cJhonf / onf/ rkqdk;vdkufNyD; toufarG;olrsm;&Sdonf/ ¤if;wdkYtaejzihf ,
yxrarm*¾v’merif;onf tpfudk uórif;udk atmifEdkifNyD;
aemuf r[m0d[m&ausmif;wdkufodkYoGm;NyD; bk&iftjzpf\ oauF 1
E.Z. III p. 133.
wjzpfonhf xD;jzLawmfudk oHCmawmftm; vª'gef;cJhaomfvnf; 2
E.Z. III, p. 74. Badulla Pillar Inscription.
3
azmfjyyg Oya'rsm;ESihf xkH;pHtrsm;pkudk rsm;aomtm;jzihf 10 &mpkwGif
1
r[m0Ho 42;42/ 44;1/ 43;64-65/ ausmufwkH;ü a&;om;cJhaomfvnf; ,if;wdkYrSm a&S;acwfrsm; uyif
2
r[m0Ho 28;36/ vufawGU vdkufemNyD; jzpfaMumif; ,if;ausmufpmt& od&onf/
3 4
,if;? 31? 36? 90? 92? 111/ ykHpH r[m0Ho? 35? 6 - tmr@*grPdrif; (at'D 79-89)/ r[m0Ho
4
bk&ifonf ¤if;\tpdk;&ESihf ykHrSeftwdkif; tkyfcsKyfaepOf ,if;odkY vª'gef; 36? 28 – a0g[m&duwdórif; (at'D 269-291) jypf'Pftjzpf cE¨m
jcif;rSm vkyf½dk;vkyfpOfrQom jzpfcJhavoavm/ udk,fudk ESdyfpufrIudk zsufodrf;/ rm0Ho 41? 30 – odvmumvrif;
5
r-| 2? 195/ (at'D 524-537)/ r[m0Ho? 46? 3 - pwkw¬ t*¾aAm"d (at'D 658-
6
'gXm0Ho? tcef; 5? 360/ 674)/ r[m0Ho 48? 23 – wwd,uóyrif; (at'D 717-724)/
158 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g' EkdifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 159
cif toufarG;tvkyfudk pGefYNyD; topftvkyfrsm; vkyfMu&zG,&f Sd acwfrsm;wGif ,if;Ak'¨jrwfpG,af wmfESihf oydwfawmf[laom "mwf
1
onf / awmfESpfckudk ydkifqdkifrIonf oD&dvuFmbk&iftjzpf todrSwfjyKcH
&[ef;awmfrsm;onf &[ef;awmfrsm;udk EdkifiHawmfu ¤if;wdkY &&ef tvdk&Sdonhf rif;om;tzdkY tvdktyfqkH;aom t&mtjzpf
1
\ pGrf;&nfESihf vkyfaqmifcsufrsm;ESihftnD csD;a`rSmufaxmufyhHrI ,lqjcif;cH&onf / oD[dkVfodkY odvmumv yifhaqmifcJhonhf Ak'¨
2
jyKonf / Ak'¨'gorif;onf xdkxdkt&yfa'o&Sd w&m;a[molrsm; \ qHawmf"mwfudk qif;wkawmfaqmif wpfckwGif Xmyemxm;NyD;
\ vpmaiG ("r®bmPu0wåH)rsm;udk ñSday;NyD; xdkrif;onf ,if; yxr arm*¾v’merif; (at'D 496-513) onf ,if;"mwfawmf
2
"r® bmPuwdkYtm; tcGefESihftvkyftauR; (abma* uyÜd,um tm; txl; ylaZmfrIjyKcJhonf /
3
&au)rsm; ay;aMumif;vnf; od&onf / a0g[m&duwdórif; qHawmf"mwfudk ,laqmifvmcsdefu txl;jyKtyfESif;cJhaom
4
onf okH;odef; ay;NyD; &[ef;awmfrsm; ta<u;rS vGwfaponf / tod*¾g[bGJUonf bk&ifu tqihfjrihf bk&ifht&m&Sdrsm;tm; ay;
tdE´d,rS&&SdcJhonhf ta&;ygonhf Ak'¨"mwfawmftm;vkH;udk tyfonhf bmoma&;qdkif&m *kPfjyKrIwpf&yfjzpfaMumif; ,lq&ef
EdkifiHawmfydkiftjzpf ,lqcJhonf/ a'0geH yd,wdórif;vufxuf taMumif; &dSonf/ qHawmf"mwfudk yihf,lvmol odvmumv
oD[dkVfodkY aqmif,lcJhonfh Ak'¨oydwfawmfudkrl eef;awmfxJrSmyif onf yxrqkH; tod*¾g[ (oefvsufo,faqmifol) bGJU&NyD; Ak'¨
5
odrf;qnf; xm;onf / 0¥*grPdrif;vufxuf wrD;vf usK;ausmf "mwfawmfapmifha&Smufjcif;twGuf *kPfxl;udkvnf; ay;tyfc&H
3
ol ckESpfa,mufteuf wpfa,mufonf Ak'¨oydwfawmftm; ¤if; onf / ,if; auo"mwktrdefY ESihf qufpyfaeonfh tod odkY
wdkYESihftwl tdE´d,odkY ,laqmifoGm;NyD; aumif;pGm auseyfoGm;Mu r[kwf oefvsufrSm rif;om;od'¨w¬ &[ef;rjyKrD ¤if;\ qHyifudk
4
onftxd Ak'¨oydwfawmfonf aemiftcg ta&;ygonhf EdkifiH jzwfcJhaom oefvsufudk trSwftom;jyKjcif; jzpfzG,f&Sdonf /
6
awmfydkifypönf;wpfck jzpfcJhonf / yxr Oywdórif; (at'D 4 bk&ifhay;tyfonhf *kPfjyKbGJUxl;BuD;jzpfvmcJhonfh tod*¾g[
&mpk)onf iwfrGwfab;ESihf yvdyfab;rsm;udk y,f&Sm;Edkif&ef ,if; bGJUudk tvGefta&;ygolrsm;udkom ay;tyfcJhonf/ ,if;bGJUay;
oydwfawmftm; tcrf;tem;jzihf tokH;jyKcJhNyD; ,if;enf;twdkif; tyfcH&ol tm;vkH;onf aemiftcg xD;eef;udk qufcHMuonf/
7
qufvufNyD; tcrf;tem;usif;y&ef trdefYxkwfjyefcJhonf / Ak'¨ odvmumv udk,fwdkifvnf; bk&ifjzpfvmcJhonf/ tod*¾g[bGJU
pG,fawmf"mwfudkvnf; EdkifiHawmfydkifypönf;ESihf trsKd;om;a&; jzihf *kPfjyKcHcJh&onhf 'kwd, oHCwdóESihf odvmarC0PÖrif;
vu©Pmtjzpf ,lqcJhonfrSmvnf; tvGefxif&Sm;onf/ aESmif;
1
1
Codrington : Short History of Ceylon, pp. 57, 60, 67, 77, 80. Mendis : Early
,if;trdefYaMumihf wpfEdkifiHvkH; oufowfvGwf jzpfoGm;cJhovm; qdk History of Ceylon, pp. 107, 133.
2
onfudkrl rod&acs/ r[m0Ho? 39? 49-54/
2 3
r[dEÅavh&Sd pwkw¬ r[dE´rif; ausmufpmudk ½Iyg/ r[m0Ho? 39? 54/
3 4
,if;? 37;173/ qHawmf"mwfudk odrf;qnf;xm;onhf y#drmC& odkYr[kwf qif;wkawmf
4 5
,if;? 36;39/ r[m0Ho 20;13/ aqmifwGif jrif;wpfaumif;\ ½kyfww k pfckudkvnf; odrf;qnf;xm;
6
,if;? 38;55/ ,if;oydwfawmfudk aemiftcg oD[dkVfodkY jyefvnf aMumif; azmfjyonf (r[m0Ho? 39? 52)/ ,if;onf rif;om;od'¨w¬
yifhaqmifcJhonf/ awmxGufonfhaeYu ¤if;\qHyifudk rjzwfrDpD;cJhonhf jrif; (u@u
7
,if;? 37? 189-198/ jrif;)trSwftom;jyK qif;wkjzpfzG,f&Sdonf/
Ak'¨0g' EkdifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 161
1
,if;udk jyefay;tyfcJhonf / 'kwd,t*¾aAm"drif;onf xlyg&mr
apwDawmfudk jyefvnfjyKjyifNyD;aemuf EdkifiHawmftm; apwDawmf
2
udk vª'gef;cJhonf /
EdkifiHawmf\ trsKd;om;ykdifypönf;? pGrf;tifESifh tkyfcsKyfrIpGrf;
&nfrsm;udk tb,faMumihf Ak'¨omoemawmfwGif ,if;odkY &uf
a&mpGm tyfESH&oenf;[lonfudk pkHprf;avhvm&ef pdwf0ifpm;zG,f
ESihf vrf;nTefzG,faumif;onf/ &nf½G,fcsuf&Sdaom pdwfydkif;avh
usihfrI oufoufESifh avmuDudpörsm;udk ausmfvGefoGm;jcif;ay
avm/ ,if;odkY wpfpdwfwpfa'otm;jzihf jzpfonfrSm oHo,
jzpfzG,f rvdkacs/ odkYwap þavmuwGif t"du tusKd;w&m;udk
vsifjrefpGm &&SdcJhonfomjzpfonf/ bkef;BuD;ausmif;wkdufrsm;onf
trsKd;om;,Ofaus;rIudk wnfaqmufay;aom ae&mXmersm;jzpf
Muvsuf &[ef;awmfrsm;onf rif;om;rsm;rSpí v,form;rsm;
txd wpfEdkifiHvkH;\ q&morm;rsm; jzpfMuonf/ &[ef;awmfrsm;
onf bk&ifrif;rsm; wdkif;jynfudk Nidrf;csrf;pGm tkyfcsKyfEdkif&ef ul
nDcJhMuonf/ 0de,ygVdawmft& &[ef;awmfrsm;onf bk&ifrif;
3
wdkY\ tvdkodkY vdkuf&jcif;rSm &[ef;awmfrsm;\ wm0efjzpfonf /
&[ef;awmfrsm;onf bk&iftm; axmufcH&ef vlxktay:
¤if;wdkY\ MoZmt&Sdeft0gudk tokH;jyKcJhMuonf/ tjyef tvSef
tm;jzihf bk&ifrif;wdkYu &[ef;awmfrsm; vdktyfonfrsm;udk apmihf
a&Smufay;cJhMuonf/ ,if;udk yGifhvif;pGm azmfjyjcif;r&Sdaomfvnf;
,if;onf tjyeftvSef em;vnfrIwpf&yfjzpfonf/ bk&ifonf
vlxkESifh eD;pyfpGm qufoG,frIESihf vlxktay: BuD;rm;aom MoZm
vTrf;rdkrI&Sdonhf oHCmawmfrsm;ü xufjrufonfh 0g'a&;&mjzefYcsdrI
enf;vrf;udk odjrifcJhonf/ odjkY hzpfí pufqkyfzG,f vlowfrIrsm;
usKd;vGefcJhonhf bk&ifrsm;onf oHCmawmfrsm;udk ½dkaoylaZmfjyKNyD;
1
r[m0Ho? 39? 31/
2
,if;? 42? 61/
3
0d 3? 193/ (bmomjyefol\ rSwcf sufudk þusrf;? pm-147? atmufajc
rSwfcsuf 2 udk ½Iyg/)/
162 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; Ak'¨0g' EkdifiHawmfbmom jzpfvmjcif; 163
vlxkaxmufcHESpfoufrI&&Sd&ef oHCmawmfrsm;tm; EdkifiHawmfwpf qkH; xkwfvkyfay;Edkifonf/ odkYjzpfí oHCmawmftwGuf bk&ifjyK
0ef;vkH;odkY apvTwfrIrsm;udk awGU&onf/ ykHpHtm;jzihf ykefuefol vkyforQonf vkHavmufonhf tusKd;w&m;udk &&Sdaponf/
tjzpf ½kef;uefae&csdeftwGif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; (xlyg Ak'¨0g'udk EdkifiHawmfbmomtjzpf jy|mef;cJhonfhtcsdefrSpí
&mr ausmif;wdkuftygt0if) udk vk,ufcJhol 'kwd,uó bk&if Ak'¨0g'\ rlvtESpfom&jzpfonfh awmxGufjcif; NcdK;jcHjcif;rsm;
(at'D 641-650)onf xD;eef;&NyD;aemuf ausmif;wdkufrsm;tm; aysmufqkH;cJhNyD; wjznf;jznf; bmoma&; EdkifiHa&;ESihf vlrIa&;
tBuD;tus,f axmufyhHrIrsm; jyKvkyfNyD; w&m;a[mq&mrsm;udk wm0efrsm; pGm&Sdonfh bmoma&;tzGJUtpnf;wpfcktjzpfodkY wdk;
1
EdkifiHwpf0ef;vkH;odkY apvTwfcJhonf / vltrsm; bmomw&m; wufoGm;cJhaMumif; 0efcH&rnfjzpfonf/ rnfonhf bmomw&m;
vdkufpm;vQif bk&ifrsm;taejzihf wkdif;jynfudk tkyfcsKyf&vG,ful twGufrqdk ,if;onf zGJUpnf;xm;onfh taqmufttkHwpfck
onf/ oD[dkVfbk&if r[memr\ w½kwfbk½ifxH ay;pmwpf jzpfvmaomtcg rlvykHpHtwkdif; qufoGm;&ef rjzpfEdkifacs/ t
apmifwGif wkdif;oljynfom;rsm; "r®udk vdkufemusihfokH;ygu bk&if u,fí ,if;bmomw&m;onf ¤if;\ t&Sdeft0gESihf *kPfodu©m
2
rif;rsm;onf aysmf½Tif&aMumif; qdkxm;onf / bk&ifrsm;onf ukd xdef;odrf;xm;&vQif ,if;onf tcsdefMumaomf ajymif;vJoGm;
vlxktaejzihf "r®udkusihfBuHygu wdkif;jynfwGif taESmihft,Suf NrJjzpfonf/ ]tajctaet& ajymif;vJrI odkYr[kwf ysufpD;qkH;½IH;
rsm; r&Sdonfudk odjrifaomaMumihf aysmf½TifMujcif;jzpfonf/ bm jcif;} [lonf obm0\ rajymif;vJEdkifaom trdefYjzpfonf/
omw&m;[lonf wnfaxmifNyD; tzGJUtpnf;wpfckudk xddef;odrf;
&efESihf qef;opfwDxGifrIESihf awmfvSefrIrsm;udk tm;ray;&ef arQmf 00000000

vifhaomaMumihf jzpfonf/ bk&ifrif;rsm;taejzihf tajccHtm;


jzihf wkdif;oljynfom;rsm;\ pdwfxJwGif vufcHatmif BudK;pm;rIuJh
odkYaom pdwfoabmxm;udk bmoma&;tzGJU wpfcku taumif;

1
r[m0Ho? 44? 148/ ygarmu©*dkif*gonf ]oAÁm*grd,bdu©L[d}[laom
pum;vkH;rsm;udk ]wdkif;wpfyg;om; &[ef;awmftm;vkH;}[k (t*Fvdyf) bm
omjyefqdkcJhonf/ t,fpD 0da'od[ (L.C. Wijesinha)url ]vltrsm;aexkdif
onhfae&mwGif raexdkifMuonhf &[ef;jrwfrsm;}[k bmomjyefonf/
uREfkyf (0gvfydkvm &m[kvm)taejzihf ]oAÁm*grd,bdu©L[d}[k ygXfrSef,l
onhf ,if;azmfjyyg (t*Fvdyf)bmomjyef ESpfckvkH;udk b0ifrusyg/ t
u,fí ]oAÁ*grd,}[k ygXfrSef,v l Qif ]vSnfhvnfoGm;vmonhf &[ef;
awmfrsm;tm;vkH; }bmomjyefqdkEdkifrnfjzpfNyD; taMumif;t&mESihf ydkrdkqD
avsmfzG,f&Sdonf/ ]*grd,][lonf oGm;jcif;? vSnfhvnfjcif;? c&D;oGm;jcif;
[k t"dyÜm,f&onf/
2
JRAS. (CB), Vol. XXIV, No. 88, I (1917), p. 83.
168 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
1
onf / Ak'¨omoemawmfESihf EdkifiHawmftwGuf &[ef;awmfrsm;
onf vl0wfvJNyD; ppfwyftwGif; 0ifa&mufonftxdyif wuf
<ucJhMuonf/ ykHpHtm;jzihf 'k|*grPd\ AdkvfcsKyfq,fa,muf tcef; 6
teuf wpfa,mufjzpfNyD; ,cifu &[ef;awmfwpfyg;jzpfcJhonfh
wdk;wufrIESpfumvrsm; 1
ax&ykwåtb,onf &[ef;b0rS vlxGufNyD; wyfrawmfxJ 0if
&ef qkH;jzwfcJhonf/ atmifyJG&NyD;aemuf ,if;AkdvfcsKyfonf omo NyD;cJhaom tcef;wGif t&Sifr[dE´ aqmif½GufcJhonfh av;q,fh&Spf
2
emhabmifxJ jyef0ifNyD; &[EÅmjzpfoGm;onf / bk&if*grPd\ vSH ESpftwGif; Ak'¨omoemonf oD[dkVfü tcdkiftrmwnfwHhcJhNyD;
3
zsm;wGif Ak'¨"mwfawmfwpfckudk xnfhoGif;xm;onf / 'k|*grPd EdkifiHwpf0ef;vkH;odkY ysHUESHYoGm;cJhonf/ aemuf&mpkESpfwGif jynfol
onf vlxkudk pnf;½kH;&efESihf trdajrrS EdkifiHjcm;om; tkyfpdk;ol rsm;tMum; ,kHMunfrItopf wdkwufrI tvGefjrefqefonfudk
rsm;udk ESifxkwf&ef vlxk\ bmoma&;ESihf trsKd;om;a&; pdwf 1
awGU&onf/ r[m0Housrf; t& BuD;i,fr[l &maygif;rsm;pGm
4
"mwftm;vkH;udk tpGrf;ukef tokH;cscJhykH&onf / aom bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;udk ,if;&mpkESpfwGif wnfaqmuf
'k|*grPd (101-77 bDpD)onf r[mxly (Ruvanvālisāya)? Muonf/ a'0geHyd,wdórif; uG,fvGefNyD;aemuf tEk&m"yk&
r&dp0¥d (Mirisavāµiya) ESihf r[m0d[m& ausmif;wdkuf\ Oykof NrdKUü tpOftwdkif; tkyfcsKyfcJhMuonfh rif;BuD;\nDawmf av;
aqmif (odrf) jzpfaom bkHudk;xyfjrihfonhf avm[ygom'uJhodkY a,mufwdkYonf Xmetopfrsm; zGifhvSpfjcif; &[ef;awmfrsm;tm;
aom bmoma&;taqmufttkH rsm;pGmudk wnfaqmufcJhonf/ aumif;pGm axmufyhHjcif;rsm;jzihf Ak'¨omoemawmf jyefYyGm;a&;
'k|*grPdonf Ak'¨omoemawmftm; rdrdjynfov l lxk\ *kPf,l 2
twGuf taumifqkH; aqmif½GufcJhMuonf / awmifydkif;a'o&Sd
5
p&mtjzpf aqmif½GufcJhNyD; r[m0Housrf; tvdk EdkifiHrsm;pGmrS vl a&m[eNrdKUrS umv0PÖwdóESihf tjcm;tkyfcsKyfolrsm;onf 0d
trsm; r[mxlyapwD bk&m;yGJawmfudk Munhf½I&ef vma&mufMu [m& (ausmif;wdkuf) trsm;tjym; wnfaqmufcJhMuonf/ ,if;
onf/ ,aeYacwf a0omcyGJawmf (uqkefvjynhfAk'¨aeY) \ a&SU wdkYteuf wdór[m&mr? pdwåvyAÁ (emrnfausmf ur®|mef; w
ajy;ykHpHudk þacwftwGif; tOD;qkH; awGU&onf/ 'k|*grPdonf w&m; tm;xkwfonhfae&m)ESihf uw&*gr (t&yf)&Sd ud&da0a[&
6
a0omcylZm ESpfq,fhav;rsKd;udk usif;ycJhaMumif; od&onf / 3
ausmif;wdkufrsm;udk azmfjy&rnf jzpfonf / uvsmPD (,ck t
1
1 r[m0Ho 21? 7/
r[m0Ho 25;2-4/ 2
&dXd*v (t&d|yAÁw) ü awGU&onhf c&pfESpfrwdkifrD oHCmawmfrsm;tm;
2
&o0g[deD 2? pm-93/ *lrsm;vª'gef;rIudk azmfjyonhf ausmufpmrsm;ü ,if;awmifudk tapmqkH;
3
r[m0Ho 25;1/ bDpDokH;&mpkuyif w&m;tm;xkwf&m Xmetjzpf tokH;jyKcJhaMumif;
4
'k|*grPdtm; oD[dkVfordkif;pOfwpfckvkH;rS ,aeYacwfwdkifatmifyif wpf azmfjyonf (E.Z. p. 136.)/ ol&wdórif; (bDpD 187-177)onf ,if;
pdkufrwfrwf wnf&SdcJhaom bmoma&;tajcjyK trsKd;om;a&;0g'\ ae&mudk wdk;wufatmif aqmif½GufcJhonf (r[m0Ho? 21? 6)
tm'dur®du (a&S;OD;yk*¾Kdv)f tjzpf rQwpGm ,lqEdkifygonf/ 3
r[m0Ho? 22? 23/ E.Z. III, p. 214. "mwk0Ho? pm- 22 wdkYü a&m
5
r[m0Ho? 29? 29/ [et&yf&Sd ausmif;wdkuf rsm;pGmwdkYudk r[mem*ESihf ,|mv, wdó
6
,if;? 27? 35/ ,*drif&;wd
oHkYvCª'mES
gef;i hftwl
onf [k qdkoOyk
nf/oftwljyK&ef awmif;yefaomtcg
r[m0d[m&oHCmonf bk&ihf awmif;yefrIudk vdkufavsm&ef
166 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 167
ac: auvPd,) t&yfrS wdórif;onf taemufzsm;a'oü onf rif;om;i,f *grPd\ tvHatmufwGif nDñGwfpGm wnf&Sd
Ak'¨omoemawmf jyefYyGm;a&;twGuf tav;ay; aqmif½GufcJh cJhMuonf/ ,if;onf oD[dkVfvlrsKd;rsm;twGif; trsKd;om;a&;0g'
1
onf / auu0PÖrif;\ om;i,f wdóonf oD[dkVfuRef; t tpyifjzpfcJhonf/ ,if;onf Ak'¨0g'vrf;pOfopf atmufwGif
a&SUzsm;a'o&Sd 'DC0gydt&yfü (Ak'¨omoemjyefYyGm;a&;twGuf) pnf;½kH;cJhonfh &SifoefysKdrspfonhf aoG;ESihf rsLd;qufopf jzpfonf/
2
wm0ef,lonf / bmoma&; t,lonf;rIqD a&mufvkeD;yg;jzpfcJhonfh bmoma&;
bmomw&m;topf\ MoZmvTrf;rdk;rIatmufwGif oD[dkVfvl tajcjyK trsKd;om;a&;0g' wpf&yfonf oD[dkVfvlrsKd; wpfckvkH;udk
rsKd;rsm;onf Nidrf;csrf;rQwpGm aexkdifcJhMuNyD; EdkifiHawmf wdk;wufzGHU jrifhwufapcJhonf/ Ak'¨0g'Dr[kwfolwpfa,mufudk vlom;owå0g
NzdK;vmcJhonf/ odkYwap tdE´d,awmifydkif;rS EdkifiHawmf\ Nidrf;csrf; tjzpfyif r,lqcJhacs/ odkYjzpfí oD[dkVfvlrsKd; tm;vkH; >cif;csufr&Sd
rIESihf wdk;wufrIudk aESmihf,SufcJhMuonfh pGefYpm;oltcsKdU rMumrD Ak'¨0g'Drsm; jzpfoGm;Muonf/
a&mufvmcJhMuonf/ ,if;wdkYteuf wpfa,mufrSm apmVrif; {Vm&udk ESdrfeif;NyD;aemuf atmifjrifol 'k|*grPdonf vl
om; {Vm&onf bDpDESpf&mpk tv,favmufwGif oD[dkVfudk om;owå0g axmifaygif;rsm;pGmwdkYudk owfjzwfrItwGuf aemifw
usL;ausmf wdkufcdkufcJhNyD; tEk&m"yk&NrdKU&Sd tpdk;&udk zrf;qD;vsuf &cJhonf/ yd,*Fk'DyrS &[EÅm&Spfyg;onf bk&ifrif;tm; aemifw
av;q,fhig;ESpfcefY tkyfcsKyfcJhMuonf/ oD[dkVfuRef;\ ajrmufydkif; jzpfzG,f rvdkaMumif;? vlwpfa,mufESifh wpf0ufudkom owfjzwf
a'orSm EdkifiHjcm;om; tkyfcsKyfolrsm;vufatmufwGif a&mufae aMumif;? wpfa,mufrSm Ak'¨"r®oHC[laom o&P*kHokH;yg;udk
aomfvnf; a&m[eNrdKUrSm vGwfvyfpGm wnf&SdaecJhonf/ aqmufwnfol tjcm;wpfa,mufrSm ig;yg;oDv aqmufwnfol
,if;&Snfvsm;onhf EdkifiHjcm;om;wdkY tkyfcsKyfpOfumvwGif rsm;jzpfNyD; t<uif;rSm rdpäm'd|d (,kHMunfrIrSm;olrsm;) ESihf 'kóDv
oD[dkVfordkif;wGif EdkifiHa&;t&a&m bmoma&;t&yg ta&;yg (oDvr&Sd) olrsm;rSm wd&pämefESihf tvm;wlolrsm; jzpfaMumif; rdeYf
onhf wdk;wufrI trsm;tjym;jzpfay:cJhonf/ Ak'¨0g'tapmydkif; Mum;Muonf[k od&onf/ ]rif;BuD;taejzihf Ak'¨omoemawmf
umv\ tBuD;us,fqkH;aom trsKd;om;tmZmenf {uefjzpf xGef;um;atmif trsKd;rsKd; aqmif½Gufojzihf rif;BuD;\ pdwfxJrS
1
onhf a&m[eNrdKUbk&if umu0PÖwdórif;\ om;awmf 'k|*gr xdkudpöudk z,fxkwfvdkufyg} /
Pdonf Ak'¨0g'tm; EkdifiHjcm;om;wdkY tkyfcsKyfaejcif;rS vGwf ,if;odkYjzihf 0g'a&;&mjyif;xefonhf bmoma&;tawG;tjrif
ajrmufap&ef ppfqifa&;BuD;wpf&yf aqmif½Guf&ef pnf;½kH;cJh onf Ak'¨0g'tajcjyK trsKd;om;a&;0g'udk jzpfay:apcJhonf/ xdk
onf/ ¤if;ppfcsD a<u;aMumfoHrSm ]xD;eef;twGuf r[kwf? Ak'¨om tcsdefü Ak'¨0g'ordkif;wGif yxrqkH;tBudrftjzpf &[ef;awmfrsm;
3
oemawmftwGuf jzpfonf} [kjzpfonf / oD[dkVfvlrsKd; tm;vkH; onf EdkifiHa&;ESihf avmuDa&;&mudpörsm;wGif w&m;0if 0ifa&muf
vmMuonf/ ]&[ef;awmfrsm;udk zl;ajrmf&jcif;rSm r*FvmjzpfNyD; t
1
r[m0Ho? 25? 2/ yg&**ø *rdómrd? aZmawwkH omoeH t[H/
umtuG,fvnf; jzpfojzifh} 'k|*grPd\ awmif;yefrIt& &[ef;
,if; 25? 17/ &ZÆokcg, 0g,marm? em[H rr u'gyd p/ awmfrsm;onf vGwfajrmufa&; wyfrawmfESihftwl vdkufygcJhMu
orÁK'¨omoeaó0? Xyem, t,H rr/
2
r[m0Ho? 22? 13/ 1
3 ,if; 25? 103-111/
,if; 24? 14? 15? 58/
172 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 169
onf wkdif;wpfyg;om;wdkY\ tkyfcsKyfrIaMumihf ysufpD;ae&NyD; 'k|*grPdudk qufcHaom nDawmf o'¨gwdórif; (bDpD77-
bk&ifESihf ppfolBuD;wdkY tjiif;yGm;aeMuonf/ ynm&Sd&[ef;awmf 59)onf Ak'¨omoemawmftwGuf rsm;pGm aqmif½GufcJhNyD; t
onf ppfolBuD;rsm;tm; ]Ak'¨omoemawmfudk qufvufwnfwHh aqmufttkH;rsm; aqmufvkyfcJhonhf 0d[m&trsm;tjym;wGif
ap&ef rnfolu pGrf;aqmifEdkifrnfenf;? wrD;vfrsm;avm odkYr aESmif;acwf oD[dkVfAk'¨omoemordkif;wGif ta&;ygcJhonfh tEk
1
[kwf bk&ifrif;w&m;avm}[k ar;jref;onf/ ppfolBuD;rsm;onf &m"yk&NrdKUawmfrS 'u©dPm*d&d0d[m& vnf; yg0ifonf/
rdrdwdkY\ oabmxm;rSm udk,fhudk,fudk owfao&rnfh taersKd; bDpDwpf&mpk apmapmydkif;uyif bdu©Krsm;onf EdkifiHawmf
jzpfaMumif; oabmaygufoGm;Muonf/ odkYjzpfí wdóESihfr[m ta&;udpörsm;wGif ydkrdk pdwf0ifpm;rI&SdcJhonf/ xkH;pHtwdkif; xD;eef;
wdórax&fwdkYonf ppfolBuD;rsm;udk bk&ifxH ,laqmifoGm;Mu qufcHrItpOftvmudk qefYusifvsuf o'¨gwdó\ om;BuD; vZÆD
NyD; ,if;wdkYtMum; t&SnfwnfwHhonfh zsefajzjcif;udk aqmif½Guf wdóxuf ydkrdkESpfoufonhf om;i,f xlvxe (bDpD 59) tm;
1
ay;vdkufMuonf / xD;eef;udk &&Sdatmif yl;aygif;BuHpnfrIwGif &[ef;awmfrsm; yg0ifcJh
xdktcsdefu tu,fí tajrmftjrif BuD;rm;awmfrlMuonhf Muonf/ vZÆDwdó (bDpD 59-50) onf nDawmf xlvxetm;
rax&fBuD;rsm;u Mum;0ifaqmif½GufrIr&SdcJhvQif Ak'¨0g'ESihf oD[dkVf jzKwfcsNyD; oHCmtm; vkH;0MunfñdkrI r&Sdjcif;ü okH;ESpfwdkifwkdif
2
vlrsKd;wdkY\ uHMur®m rnfodkYjzpfvmrnfudk rnfolrQ rajymEdkifacs/ oHCmawmftm; vspfvsL½Ixm;cJhonf /
bk&ifESihf ppfolBuD;rsm;om ynm&Sdrax&fBuD;rsm;\ aus;Zl;udk od bDpD 1 &mpk aESmif;ydkdif;wGif oD[dkVfAk'¨0g'ordkif;ü tvGef t
cJhMuonf/ odkYjzpfí aus;Zl;wifonhftaejzihf bk&ifESifh ppfolBuD; a&;ygonhf tjzpftysuftcsKdUudk awGU&onf/ a&m[eZeyk'frS
rsm;u rax&fBuD;rsm;udk cHpm;rItjynhfjzihf þodkY avQmufxm;Mu wdó (T²ya) jAm[®Ponf 0¥*grPd (bDpD 43) tm; ppfaMu
onf ]tu,fí wynhfawmf&JU wkdif;jynfta&; aqmif½GufrI nmvdkufonf/ wpfcsdefwnf;wGif tdEd́,awmifydkif;rS wrDvf ol
atmifjrifcJhygvQif wynhfawmfwdkY owif;pum;ydkYvdkufonfESihf ykef ckepfOD;onf tiftm;BuD;rm;onfh ppfom;rsm;ESifh r[mwdw¬
t&Sifbk&m;wdkYrjzpfrae <uawmfrlMuygbk&m;}[k avQmufxm;Mu (Mannare) t&yfodkY usL;ausmfNyD; tEk&m"yk&odkY csDwufvmMu
2
onf / þonfrSm tb,*d&dESihf tjcm;ausmif;wdkufrsm;udk bk onf/ wpfEdkifiHvkH; awmifrS ajrmufxd ppfyGJrsm; tESHYtjym;wGif
&ifESifh ppfolBuD;rsm;u r[mwdóESihf wdórax&fwdkYtm; vª jzpfyGm;aeonf/ bDpD 43 rSpí q,fav;ESpf wkdifwdkif wrDvfvl
'gef;&jcif;\ taMumif;w&m;jzpfonf/ rsKd; ig;a,muf tEk&m"yk&NrdKUü tpOftquf tkyfcsKyfMuonf/
,if;onf &[ef;yk*¾Kdvfwpfyg;tm; 0d[m&wpfckudk yk*¾vdu ,if;tcsdeftwGif; 0¥*grPdrif;onf awmpGef Zeyk'ft&yfrsm;
3
vª'gef;onhf yxrqkH;aom rSwfwrf; jzpfonf/ ,if;onf bk&if wGif ykef;atmif;NyD;aexdkifcJh&onf /
ESihf ppfAdkvfcsKyfrsm;tzdkY yk*¾Kdvfa&; aus;Zl;&SdrIaMumihf vkyfaqmif ,if;olykefab;BuD;tjyif jAm[®Pwdóolykefab;[k vlod
csuf oufoufjzpfonf/ r[mwdórax&fonf ,cifu e,f rsm;onfh wpfEdkifiHvkH; rBuKHpzl; iwfrGwf acgif;yg;onhfab;ESihf
pGef e,fzsm;a'ü rxifr&Sm; aexdkifcJhNyD; aemiftcg bk&if\ t BuKHawGU&onf/ vltrsm; tpm;tpmvkH;0r&Sd? vlom;udkyif pm;&
1 1
r[m0Ho? 28? 67-76/ ,if;? 28? 7/ {Vm&\ tkwf*l[kvnf; ac:onf/
2 2 3
r[m0Ho? 28? 76-77/ r[m0Ho? 28? 17-20/ ,if;? 28? 37-42/
170 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 171
onftxd? ¤if;wdkY av;pm;Munfñdkonhf &[ef;awmfrsm;\ rsm;udk ESdrfeif;NyD; tEk&m"yk&NrdKUudk jyefvnfodrf;ydkufcJhonf/ þ
tom;udkyif pm;onftxd jzpfcJhonf/ axmifaygif; rsm;pGmaom rif;onf ed*P²(*sdef;)wdkY\ *d&dausmif;wdkufudk zsufqD;NyD; ¤if;\
&[ef;awmfrsm;a&m vlOygoumrsm;yg aoqkH;Mu&onf? ausmif; trnfudk a&SUrSxnhfNyD; tb,*d&dausmif;wdkufudk wnfaqmuf
1
wkdufaygif;rsm;pGmudk pGefYypfcJhMu&onf? tEk&m"yk&NrdKUawmf&Sd r cJhonf /
[m0d[m& ausmif;wdkufBuD;rSm vkH;0pGefYypfcH jzpfoGm;onf? rif;BuD;onf xdkausmif;wdkufudk ¤if;uHqdk;aepOfu tBuD;
ausmif;wdkuf0if;twGif; opfyifyw d faygif;rsm; BuD;xGm;ukefonf? tus,fulnDcJhonfh r[mwdó[kac:aom rax&fwpfyg;tm;
r[mxlyapwDawmfvnf; vkH;0vspfvsL&Ixm;&onf/ &[ef;awmf vª'gef;cJhonf/ 0¥*grPd\ ppfoBl uD; ig;a,mufwdkYonfvnf;
rsm;pGmwdkY oD[dkVfrS tdE´d,odkY xGufcGmoGm;Mu&onf/ wpfEdkifiHvkH; ausmif;wdkufig;ck wnfaqmufcJhMuNyD; ,if;ausmif;wdkufwdkYudk
1
uaomif;ueif;jzpfcJhonf / rdrdwdkY tcuftcJ&SdpOfu cifrif&if;ESD;cJhNyD; ulnDcJhonfh aus;Zl;
rax&fBuD;rsm;ESihf oD[dkVfacgif;aqmifrsm;onf tem*wfAk'¨ w&m;aMumihf wdótrnf&Sd rax&ftm; vª'gef;cJhMuonf/
omoemawmfonf tEÅ&m,f&SdaMumif;odjrifawmfrlMuonf/ Ak'¨ 0¥*grPdrif;BuD;onf wrD;vfrsm;udk wkdufcdkuf&ef jyifqif
omoemawmf vuf&Sdtajctae wnfwHhrIudkyif rsm;pGmNcdrf; aepOf rif;BuD;\ url;½I;xdk;vkyfwwfonfh obm0aMumihf rif;
ajcmufvsuf&Sdonf/ Ak'¨omoemawmfudk csD;a`rSmufaxmufyHh&ef BuD;udk pdwfysufoGm;Muonhf ppfolBuD;tcsKdUrSm rif;BuD;udk pdwfqdk;
oD[dkVfbk&ifr&Sd/ xdktcsdefxd q&mrsm;xHrS wynhfrsm;odkY EIwf& NyD; pGefYypfcJhvsuf wrD;vfrsm;ESihf yl;aygif;&ef qE´&SdcJhMuaMumif;
tm*kHqif;oufcJhonfh yd#uwfokH;ykHudk tpOfrjywf EIwf&tm*kH (tvGef jzpfEdkifonf) qdkonf/ ,if;Oya'rJh iwfrGwfacgif;yg;
aqmifonfh tpOftvmonf ,if;qdk;½Gm;onhftajctae jzpf aepOftwGif; wpfEdkifiHvkH; cdk;om;"m;jyrsm; aomif;usef;vsuf&Sd
ay:aepOf rjzpfEdkifawmhaom tajctaejzpfvmonf/ ,if;0rf; ojzifh xdkppfolBuD;rsm;onf vrf;c&D;wGif cdk;om;"m;jyrsm; wdkuf
enf;zG,f umvtwGif; oHCmawmf\ t"dupdk;&drfrIrSm ¤if;wdkY cdkufcH&ojzihf ynmwwf &[ef;awmfjzpfonfh [rÁK*v’0d[m&
taejzihf t&mtm;vkH;xuf wefzdk;xm;aom Ak'¨\w&m;awmf ausmif;wdkufae wdórax&fxH cdkvIHaecJhMuNyD; xdkae&mwGif
rsm;udk umuG,f&efjzpfonf/ odkYjzpfí tajrmftjrif BuD;rm;awmf MuifemrIESihf tumtuG,fudk &&SdcJhMuonf/ xdkrax&fonf xdk
rlMuaom rax&fBuD;rsm;onf a'oqdkif&m acgif;aqmifwpf ppfolBuD;wdkY\ taMumif;udk od&aomtcg rax&frSm tBuD;t
a,muf\ OD;aqmifrIjzifh rmwav (Mātale) t&yf&Sd tvk0d[m& us,f tcufBuKH&awmhonf/ EdkifiHawmfESihf Ak'¨omoemawmf
(Aluvihāra) ü pnf;a0;MuNyD; ordkif;wGif yxrqkH;tjzpf ]opöm"r® 1
t&SnfwnfwHha&; (pd&|dww¬H "r®ó)}twGuf t|uxmESifhwuG r[m0Ho? 28? 78-81/ edum,o*F[? pm-10/ 0¥*grPd tEk&m"
aom yd#uwfokH;ykHudk ayxuftu©&mwifcJhMuonf /
2 yk&NrdKUrS ESdrfeif;cH&NyD; xGufajy;&aomtcg y@Kumb,rif; wnf
aqmufcJhonhf *d&dausmif;rS ed*P²wpfa,mufu ]oD[dkVf irnf;BuD;
aemufqkH;wGif 0¥*grPdtb,rif; (bDpD 29-17) onf xGufajy;NyD (yvm,wd r[mumVoD[aVm)}[k us,favmifpGm
q,fhav;ESpfMum r[mawmfvSefwkdufckdufrIrsm; NyD;aemuf wrDvf atmfcJhonf/ ,if;ed*P²rSm wrD;vfujym; tjzpfEdkifqkH; jzpfonf/
xdktcsdefu rif;BuD;onf ]tu,fí igtvdkjynfhcJhvQif þae&m wGif
1
tbd-| 2? 427? 318/ tH-| 3? 93/ ig 0d[m& (Ak'¨bmombkef;BuD;ausmif;) wpfckwnfaqmufrnf[k
2
r[m0Ho? 28? 100-101/ 'Dy0Ho? 20? 45/ edum,o*F[? pm-9/ pdwful;&SdcJhonf (r[m0Ho? 28? 42-44)
176 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 173
*kPf&nfESihf t&Sdeft0gudk tvGef½dkaopGm apmihfxdef;cJhMuonf/ xl;yifhzdwfcsuft& tEk&m"yk&NrdKUawmfwGif aexdkif&ef <uvmcJh
1
r[m0d[m&oHCmawmfrsm;onf uGJjym;jcif;r&SdbJ EdkifiHawmfESihf onf / odkYjzpfí t&Sifjrwfonf tkyfcsKyfa&;vlwef;pm; tay:
jynfolwdkY\ av;pm;rI? opöm&SdrIESihf axmufyHhrIwdkYudk &&SdcJhNyD; xl;xl;jcm;jcm; MoZmvTrf;rdk;rIudk rjzpfrae tokH;jyKcJhonf/ ,if;
(vlxk)tm½kHñGwfrIudk cGJjcrf;vsuf rdrdwdkYt,ltqudk rQa0&ef xdk odkYjzpfjcif;onf r[m0d[m&ausmif;wdkuf oHCmawmfrsm;\ *kPf
e,fy,ftwGif;odkY 0ifvmonhf tkyfpkopfrsm;udk rESpfoufMuacs/ odu©mESihf t&Sdeft0gudk t[efYtwm; jyKcJhonfrSm aocsmonf/
odkYwap vlrIa&;? EdkifiHa&;? pD;yGm;a&;ESifh ajymif;vJrItaxGaxG\ odkYjzpfí r[m0d[m&oHCmonf r[mwdórax&ftm; vltdrf
ykHrSef tusKd;qufjzpfonfh wdk;wufajymif;vJrItopfrsm;udk zdESdyf rsm;odkY cPcP oGm;a&mufa&maESmrI (ukvoHo|) jzihf jypfwif
xm;&ef rjzpfEdkifacs/ oHCmxktwGif; uGJjym;rIonf ysufpD; qkwf NyD; yAÁmZed,uH (oHCmhtodkif;t0ef;rS MuOfz,frI) jzifh ESifxkwf
2
,kwfjcif;\ vu©Pmwpf&yf jzpfonfrSm aocsmaomfvnf; vIyf onhf jypf'Pf csrSwfMuonf / ,if;onf bk&ifESihf ppfolBuD;rsm;
&Sm;rIESihf wdk;wufrI\ vu©Pmjzpfonf/ \ vkyfaqmifcsuftay: oG,f0dkufí qefYusifrIvnf; jzpfonf/
aemufxyf &mpkESpfokH;ckcefYumvrSm ykHrSefordkif;\ tajymif; odkYwap r[mwdó\wynhf A[vrókwdó (rkwfqdwf
3
tvJrsm;udk awGU&onf/ 0¥*grPd\ om;awmf apm&em* (bDpD &Snf wdó) onf ,if;odkY jypf'Pf csrSwfrItay: rQwonf[k
3-at'D 9)onf oHCmrsm;tm; &efNidK;zGJUNyD; ¤if;\nDtpfudk 0rf; oabmrwlbJ jiif;qdkrIudk wdk;`rSihfcJhonf/ odkYjzpfí ,if; (A[v
uGJawmfol r[mplvdu r[mwdó (bDpD 17-3)tm; ykefuefqefY rók)udkvnf; r[m0d[m&oHCmu rpifMu,fonhfbufodkY
4
usifpOfu cdkvIHcGifhray;cJhaom ausmif;wdkuf q,hf&Spfckudk zsufqD; bufvdkufrIjzihf Oau©yed, 0denf;uHjyKMujyefonf / A[vrók
1
ypfonf / Ak'¨0g'udk ¤if;\ apmfum;zsufqD;rIrSm r[m0Ho usrf; wdóonf tvGefpdwfqdk;NyD; wynhf&[ef; rsm;pGmESihftwl t
jyKq&mtaejzihf ]raumif;rIjyKonhf rif;onf avmuEÅ&du i&J b,*dausmif;odkY oGm;aeNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufodkY jyefr
2 5
odkY usa&mufoGm;onf}[k ,kHMunfoGm;onftxd BuD;rm;onf / oGm;bJaeonf /
&[ef;awmfrsm;\ ykHrSefvkyfief;tjzpf usrf;pmoifMum;rI t ,if;onf xdktcsdefxd r[m0d[m&ausmif;wdkuf t&Sdeft0g
awG;tjrifudk bmwdumb,rif; (at'D 38-66) vufxufwGif 1
r[m0Housrf;ü yxrqkH;tBudrf azmfjyxm;onf/ rif;BuD;onf r[m0Ho? 28? 82/
2
*E¦"k& (pmayoifMum;ydkYcsonhf) wm0efudk xrf;aqmifaeMuaom r[m0Ho? 28? 95/ edum,o*F[? pm 10/ yAÁmZed,uHESihf ywfoufí
0d 4? 23 udk ½Iyg/ ,if;ykHpHjzihf r[mwdótay: qefYusifonhf vkyf&yf
oHCmawmfrsm;\ tokH;taqmifrsm;udk axmufyHhcJhaMumif;txl; twGuf tcuftcJr&SdonfrSm aocsmonf/ taMumif;rl r[mwdó
jyKazmfjyonf/ þae&mü pmayydckY sonhf pmcsoHCmrsm;ESifh pm onf vlrIa&;uRrf;usifNyD; vlOyoumrsm;ESihf &if;ESD;uRrf;0ifonhf Oy"d
oifoHCmrsm;udk txl;&nfñTef;zG,f&Sdonf/ bmwdumb,onf ½kyf&SdNyD; ¤if;wdkYESihf cspfcifeD;pyfrI &SdykH&onf/ r[mwdóonf tawG;
'k|*grPdpwifcJhonhf tpOftvmudkvdkufNyD; ESpfusdyf&Spfqlbk&m; 3
tjrif us,fjyefYNyD; avmuDa&; todynmrsm;pGm &Sdonf/
3
wdkY\ a0omcyGJawmfrsm;udk usif;ycJhaMumif; od&onf / edum,o*F[? pm-10 ü r['gVd,mwdó (Mahadāļiyā-Tissa) [k
azmfjyonf/
4
1 2 Oau©yeD,uHtaMumif;udk 0d 4? 49 wGif ½Iyg/
r[m0Ho? 34? 11-13/ ,if;? 34? 14/ 5
r[m0Ho? 28? 96/ edum,o*F[? 10/
3
r[m0Ho? 34? 69? 66/
174 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 175
atmufwGif nDñGwfpGm wnf&SdcJhonhf oHCmtwGif; oabmxm; wdóESihf ¤if;\wynhfrsm;onf a&mufopfp &[ef;rsm;ESihf
uGJvGJ\ tpyifjzpfonf/ tb,*d&d&[ef;awmfrsm;onf r[m ¤if;wdkY\ oifMum;csufrsm;udk ESpfoufMuNyD; ,if;udktaMumif;jyK
0d[m& ausmif;wdkufESihf oD;jcm;tkyfpktaejzihf aexdkifcJhMuaomf í aemiftcg tdE´d,&Sd ¤if;wdkY\q&mBuD; trnfudk,lNyD; tb,
1
vnf; tpydkif;wGif ,if;tkyfpEk SpfcktMum; r[mwdórax&ftm; *d&d &[ef;rsm;udkvnf; "r®½pk d*dkPf;[k ac:a0:vmMuonf / bk
csrSwfonhfjypf'PfrSm 0denf;ESifhtnD csrSwfonf[laomtcsuf &ifu ,if;tb,*d&doHCmzufwGif &SdaomaMumihf Ak'¨0g'*dkPf;
udk oabmrwlonfrSwpfyg; tawG;tac:ydkif;rSma&m avhusihf opf odkYr[kwf ,if;wdkY\ 0g'tay: w&m;0if wm;jrpfrI r&Sdonf
tm;xkwfrIydkif;rSmyg jcm;em;rIr&Sdacs/ rSm xif&Sm;onf/
odkY&mwGif rMumrDtcsdeftwGif;ü tdE´d,&Sd 0ZÆDykwå*dkPf;rS "r® xdktcsdefrSpí tb,*d&d&[ef;awmfrsm;onf tdE´d,&Sd Ak'¨
½kpdtrnf&Sd rax&f\ wynhfrsm; jzpfMuonhf &[ef;awmftcsKdU 0g'*dkPf;uGJrsKd;pkHESihf vIyf&Sm;rItopfESihf tpOfrjywf qufoG,frI&Sd
oD[dkVfodkY a&mufvmMuNyD; ¤if;wdkYudk tb,*d&dausmif;wdkufü cJhNyD; ,if;wdkYrSwpfqihf pdwf"mwfwuf<urIESihf cGeftm;udk &&SdcJhykH&
1
vufcHxm;onf / t&Sdeft0gBuD;rm;onhf r[m0d[m&ausmif; onf/ ¤if;wdkYonf ¤if;wdkY\ t,ltqü rjyif;xefbJ jynfyrS
wdkufrS uGJxGufvmonfh tb,*d&dausmif;wdkufonf ¤if;wdkY\ tawG;tjrifopfrsm;udk tNrJwrf;BudKqdkNyD; wdk;wufatmif BudK;
tajctae awmifhwif;ap&ef r[mrdwftcsKdUudk &&SdvdkaMumif; pm;cJhMuonf/ ¤if;wdkYonf ax&0g'udka&m r[m,meudkyg avh
2
rSef;qEdkifonf/ 0ZÆDykwå*dkPf;om;wdkY\ oifMum;csufESihf t"dyÜm,f vmNyD; ]yd#uwfokH;ykHtm; us,fjyefYpGm jyefYESHYaponf} / a&S;rl r
aumuf,lrItcsKdUudk ax&d,*dkPf;jzpfonhf r[m0d[m&ausmif; ysuf qufvufxdef;odrf;NyD; ax&0g'udkomvQif oiftHydkYcsaom
wdkuft,ltqu vufrcHacs/ t&Sifr[mAk'¨aCmo\ azmfjy r[m0d[m&ausmif;wdkufum; r[m,me0g'udk qefYusifNyD; t
csuft& 0ZÆDykwå&[ef;wdkYonf rwlonhf t,l0g'rsm;teuf ax jcm;rnfonhf qef;opfwDxGifrIudkrqdk tm;ray;acs/ r[m0d[m&
&0g'u vufcHxm;aom tewåw&m;awmfESihf vkH;0 qefYusif onf ax&0g'DwdkY vufcHonhf wdusaomoifMum;csufrsm;ESihf
aom xm0&wnf&Sdonhf wpfudk,fa& 0dnmOfaumif &Sdonf[l tpOftvmudkom opöm&SdpGm apmihfxdef;cJhonf/ odkYjzpfí r[m
aom t,ltqudk ,lxm;aMumif; od&onf/ &[EÅmyk*¾Kdvfwpf 0d[m&ausmif;wdkuf&Sd oHCmawmfrsm;\ tjrifwGif tb,*d&d
a,mufonf (&[EÅmtjzpfrS) jyefvnf avQmusEdkifonf/ ,if; &[ef;awmfrsm;rSm ax&0g'r[kwfbJ rSm;,Gif;onhf t,ltq
qefYusifzuf t,ltqrsm;tpm; t&Sifr[mAk'¨aCmou 0ZÆD rsm;omjzpfonf/
2
ykwåuwdkYrSm Ak'¨0g'*dkPf;uGJwpfck jzpfaMumif; vufcHonf / r[m0d[m&ausmif;wdkufonf t&Sifr[dE´udk,fwdkif txGwf
tjrwfjyKcJhonfh Ak'¨0g'\ rlvblwESihf yxrOD;qkH; aoOf ajr
1
edum,o*F[? pm-10/ jzpfonf/ r[m0d[m&&[ef;awmfrsm;onf ¤if;wdkY\ BuD;jrwf
2
au ye yk*¾v0g'daem? omoae 0ZÆDykwåum ap0 ordwåd,m p A[d'¨g onhf tpOftvmtwGuf *kPf,lMuNyD; ¤if;wdkY ausmif;wdkuf\
A[l tnwdw¬d,m (tbd-| 3? 112)/ ordwåd,m 0ZÆdykwåum oAÁw¬d
0g'daem {uapö p r[moHCdum t&[aEÅmyd y&d[með £päEÅd (,if;? 1
edum,o*F[usrf;? pmrsufESm 10 t& ,if;*dkPf;opfonf at'D 15
147)/ tb,*d&dausmif;wdkufü vufcHxm;aom "r®½kpdrax&f\ w &mpkwGif ]0¥*grPdrif; eef;pH 5 ESpfajrmuf}wGif ay:aygufvmonf/
ynhfrsm;vnf; ,if;0g'udk cH,lxm;Muoavm [lonfudk uREfkyfwdkY t 2
Hiuen Tsiang, II, p. 247.
aotcsm rod&acs/
180 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 177
rSmyif aexdkifonf? vlYavmuudk vkH;0qif;rvm? edr®dw½kyf bmwdumb,udkqufcHol bmomw&m; udkif;½Idif;NyD; rSm;
1
oP²mefrQom awGU&jcif;jzpfNyD; vlom;wdkYtMum; Ak'¨bk&m;&Sif yGihf ,Gif;rIwpfckjzihf MunfñdkcJhNyD; "r®ESihf Ak'¨0g'a&;&mrsm; jyefYyGm;a&;
ay:rvm? ,if; edr®dwAk'¨a&m edr®dwAk'¨ "r®udkoif,lxm;ol t twGuf rsm;pGm BudK;yrf;aqmif½GufcJhol r[m'gXdur[mem*
2
&SiftmeE´wdkYyg "r®udk a[mMum;Muonf? Ak'¨tppfrSm "r®udk (at'D 67-69) wGif ausmfMum;vSonhf *d&db@ylZmyGJawmf udk
1
vkH;0ra[mMum;}[laom 0dnmP0g'udk ,lpGJxm;Muonf / xdkY pwifusif;ycJhonf/ ¤if;\om;awmf tmr@ *grPd (at'D 79-
tjyif ,if;t,ltqt& Ak'¨onf ,if;odkYjzpfojzifh rnfonhf 89)onf taomu\pHerludk vdkufemzG,f&Sdonhf oD[dkVfwpf
3
t&mudkrQ rokH;aqmifbJ (e b*0g udÍöd y&dbkÍÆwd) avmuESifh uRef;vkH; rmCmw wd&pämefrsm;udk rowf&ef yxrqkH;xkwfjyef
vdkufavsmnDaxG&Sdap&ef vª'gef;onfrsm;udk vufcHouJhodkY jyKrl cJhol jzpfonf/
onf (avmumEk0wåew¬H)/ odkYjzpfí Ak'¨tm; jyKvkyfaomt&m ¤if;udkqufcHol nDawmf uPd&ZmEkwdó (at'D 89-92)
onf taxmuftyHhrjyKojzihf (ed½kyum&wåm) rnfonhftusKd; onf &[ef;qdk; ajcmufq,fcefYudk apwd,yAÁw (r[dE¦avh)&Sd
2
udkrQ rjzpfapEdkif / ausmufaqmif acsmufurf;yg;jywfrS atmufodkYypfcs&ef trdefY
xdkenf;twdkif;yif a0wkv’0g'DwdkYonf a0g[m&\ t"dyÜm,f ay;cJhonf/ xdk&[ef;awmfrsm;onf omoema&;tjiif;yGm;rIESihf
tppftrSeft& oHCm[lonf w&m;ukd,ftm;jzihf r*fw&m;zdkvf ywfoufí rif;BuD;\ qkH;jzwfcsufudk vufrcHbJ Oykofaqmif
4
w&m;udkom qdkvdkonf (y&rw¬awm r*¾zvmae0 oHaCm)? r*f (odrf)twGif; rif;BuD;tm;owfjzwf&ef BuHpnfcJhMuonf / tqdkyg
zdkvfrS wpfyg; oHCm[lonfr&Sd? r*fzdkvfwdkYonf rnfonhft&m
1
udkrQ vufcHjcif;r&Sd? odkYjzpfí oHCmonf tvªypönf;rsm;udk rif;BuD;onf rdrdudk,fwdkifudka&m? rdzk&m;? om;awmfESpfa,muf? EdkifiH
vuf cHonf ('u©dPH y#d*PSmwd) odkYr[kwf tvªypönf;rsm;udk awmfqifESihf EdkifiHawmftdrfwdkYudk oHCmawmfu vufrcHaomfvnf;
oHCmawmftm; vª'gef;cJhonf (r[m0Ho? 34? 6/
pif Mu,fatmifvkyfonf ('u©dPH 0daoma"wd) odkYr[kwf oHCm 2
r[m0Ho? 34? 81/ 3
r[m0Ho? 35? 6/
onf pm;zG,f aomufzG,fudk okH;aqmifonf[kqdkygu rSm;,Gif; 4
r[m0Ho? 35? 10-11/ r[m0Ho#Dum? pm-640/ t'du&rf trnf&Sd
onf/ odkYjzpfojzihf oHCmtm; rnfonhft&mudkrQ vª'gef;í r yk*¾Kdvfu ,if;odkY jypf'Pfay;rIonf ]&[ef;awmftcsKdUudk EdkifiHa&;vIyf
jzpfEdkifbJ oHCmtm; vª'gef;orQonf rnfonhftusKd;udkrQ &&Sd &Sm;rIwGif yg0ifvmaponf}[k qdkonf (EHBC. p. 89.)/ ,if;onf
3
rnfr[kwf / ¤if;wdkYonf tjyeftvSef ,kHMunfcsufjzihf rnfonhf EdkifiHa&;vIyf&Sm;rIwpf&yf r[kwfbJ OykofaqmiftwGif; odkYr[kwf Oykof
vlom;pkHwGJrqdk arxkefrSD0Jaumif;onf[kvnf; ,kHMunfMuonf /
4 aqmifESifhywfoufonfh oHCmtwGif; tjiif;yGm;rIomjzpfonf (Oayg
oxC&¥H)/ r[m0Ho#Dumü apwd,*d&d0d[ma& Oaygoxm *ga&
1 2 bdu©Lok OyÜEéH t¥H ]apwd,*d&d ausmif;wdkuftwGif;&Sd Oykoftdrfü
,if;? pm-193/ ,if;? pm-192/ &[ef;awmfrsm;twGif; jzpfyGm;onhf tjiif;yGm;rI}[k &Sif;vif;pGm azmfjy
3
,if;? pm-190-192/ onf/ bk&ifrif;u ,if;tjiif;yGm;rIwGif Mum;0if aqmif½GufNyD; ,if;
4
,if;? 209/ {um"dyÜma,m arxkaem "ar®m y#dao0dwaAÁm/ {um tjiif;yGm;rIudk Nidrf;aponf/ odkYwap &[ef;tcsKdU rif;BuD;\ qkH;jzwf
"dyÜm, odkYr[kwf wpfckaom &nf½G,fcsuf[lonf u½kPm odkYr[kwf csufudk rESpfoufMuojzihf ,if;Oykofaqmif twGif;rSmyif rif;BuD;udk
rk'dwmaMumihf odkYr[kwf trsKd;orD;wpfa,mufESihf bk&m;ausmif;wpfck owfjzwf&ef BuHpnfMuonf/ bk&iftm; owfjzwf&ef vkyfMuHrI (&mZm
wGif &Sdcdk;0wfjyKNyD;aemuf twlwuG arG;zGm;&efjyKonhf av;eufonhf y&m"ur®) twGuf xdkoHCmrsm;tm; jypf'Pfay;rIudk jzpfay:aponf/
t"d|mefudk qdkvdkaMumif; t|uxmü &Sif;jyonf/
178 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 179
&ufpufonhf vkyf&yfonf xdkacwf &[ef;awmftcsKdU\ b0wGif aqmif½GufcJhonf/ þrif;tkyfcsKyfpOftwGif; ajrmufydkif;&Sd em*'Dy
rawGUBuKHzl;aom tjzpftysufrsm;tjzpf azmfjyonf/ ,if;odkY (,aeY tac: *smzemuRef;qG,f) uRef;rSmyif 0d[m&rsm; wnf
1
aom a&Smifwcif jzpf&yfrsm;onf oHCmawmf\ *kPfodu©mudk aqmufcJhonf / a0omcyGJawmf av;q,fhav;ckudk þrif; usif;
xdcdkufapcJhonfrSm oHo,jzpfzG,rf vdkacs/ ,if;odkY jzpfjcif;rSm ycJhonf [kqdkonf/ þrif;onf EdkifiHawmf\ NrdKUjy? pD;yGm;a&;ESihf
uREfkyfwdkY awGU&onhf bk&ifrsm;u rMumcP ausmif;wdkufwpf usef;rma&; tajctaersm; wdk;wufatmifvnf; aqmif½GufcJh
ckudk rsufESmomay; odkYr[kwf qefYusifonfh taMumif;w&m;rsm; onf/ 0obrif;ESihf a0g[m&duwdó (at'D 269-291) rif;
aMumifh jzpfzG,f&Sdonf/ jrifhjrwfonhf &[ef;awmf wpfyg;onf rsm; vufxuftwGif; &mpkESpfwpfckcefYumvwGif Ak'¨0g'ordkif;ü
ausmif;wdkufwpfcktwGuf bk&ifhtodkif;t0dkif;\ rsufESmomay;rI ta&;ygonhf jzpf&yfrsm; &SdcJhykHr&acs/ bk&iftm;vkH;eD;yg; 0d[m&
udk cyfMumMum &aepOfwGif raumif;rI jyKvkyfolvnf; xdktcsdef rsm;udk *dkPf;*Pra½G; axmufyHhcJhMuNyD; Ak'¨omoemwkd;wufa&;
ESihftrQyif ,if;tcGifhta&;udk qkH;½IH;aernfjzpfonf/ twGuf ¤if;wdkYwwfpGrf;orQ aqmif½GufcJhMuonf/
txufazmfjyjyyg uHqdk;onhfjzpf&yfNyD;aemuf q,fpkESpf okH; a0g[m&duwdórif; vufxufwGif oD[dkVfordkif;wGif yx
ckESifh wpf0ufcefYumvtwGif; 0obrif; (at'D 127-171) u rqkH; tBudrftjzpf a0wkv’0g' (Skt. Vaitulyavāda)[kac:aom
wdk;wufrItcsKdU aqmif½Gufay;onhf tcsdefwdkifatmif apwd,*d&d 0g'a&;&m *dkPf;uGJwpfcktaMumif;udk od&onf/ r[m0d[m&
1 2
ausmif;wdkuftm; rnfonhfrif;rS *½kpdkuf axmufyHhcJhykHr&acs / ausmif;wdkufudka&m tb,*d&dausmif;wdkuf udkyg ausmif;wdkuf
¤if;\ aqmif½GufrIrSmvnf; ¤if; (rif;) touf&Snf&ef oHCm ESpfckvkH;udk axmufyHhol 0obrif;onf Ak'¨0g'pnf;rsOf; pnf;
3
awmfrsm;\ tMuHay;rIaMumihfjzpfojzihf rdrdtusKd; twGufaMumihf urf;ESihf EdkifiHawmf\ Oya'udkyg uRrf;usifonhf uydvtrwf \
om jzpfonf/ 0obrif;onf rsufESmrvdkufbJ ausmif;wdkuf tultnDjzihf pkHprf;ppfaq;NyD;aemuf t,lrSm;rsm;yg&Sdonhf a0
tm;vkH;twGuf OD;aqmifvkyfay;ykH&NyD; rif;BuD;onf "r®uxdu wkv’0g'tm; ESdyfuGyfcJhaMumif; od&onf/
rsm;tm; axmufyHhjcif;? apwDawmftopfESif Ak'¨qif;wkawmf tb,*d&dausmif;wdkuf\ "r®½kpdursm;xufydkíyif t,lrSm;
topfrsm; wnfaqmufjcif;? bkef;BuD;ausmif;wkdufa[mif;rsm;udk ,Gif;onf[k ,lqcH&onhf ,if;a0wkv’0g'Drsm;rSm rnfolrsm;jzpf
jyefvnf jyKjyifjcif;rsm;jzihf Ak'¨omoemawmftwGuf rsm;pGm aMumif; &Sif;vif;rIr&Sdacs/ ygVdordkif;usrf;rsm;ü ,if;udpötwGuf
vkH;0 azmfjyjcif;r&Sd/ t&Sifr[mAk'¨aCmotvdkt&rl a0wkv’
4
*dkif*g (r[m0Hot*Fvdyfbmomjyef? pm-247? atmufajc rSwfcsuf? 1) 0g'Drsm;udk r[mokn0g'Drsm;[kvnf; ac:onf / a0wkv’0g'DwdYk
onf apwd,0Sa, [laompum;vkH; (r[m0Ho 35;10) udk xlyg&mr onf ]jrwfAk'¨onf wkodwmewfjynfwGif arG;zGm;NyD; wkodwm
(r[dEÅavh) udk &nfñTef;onf[k ,lqcJhonf/ odkYwap r[m0Ho#Dum
pmrsufESm 640 ü ,if;onf apwd,*d&0d d[m& (r[dEÅavh) [k &Sif; 1
vif;pGm jyqdkNyD;jzpfonf/ *dkif*gonf ]&[ef;awmfrsm;onf uPd&[k E.Z. IB. Vallipuram Gold Plate, p. 237. udk½Iyg/
2
ac:aom *lodkY xGufajy;vGwfajrmufoGm;onf}[kvnf; ,lqcJhao; r[m0Ho? 36? 31-33/ *dkif*g t*Fvdyfbmomjyef? pm-258? atmuf
onf/ xdk&[ef;awmfrsm;udk r[dEÅavh&Sd awmifurf;yg; apmufrS ypfcs ajcrSwfcsuf 4/
3
(NyD;uGyfrsuf) cJhonf/ ,if;? 36? 41/
2 4
r[m0Ho? 35? 80/ r[mokn0d'docFgwH a0wkv’umeH? tbd-| 3? 258/
184 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 181
qGrf;pm;aqmif r[mygVdwGif &[ef;awmfrsm;tm; apmifha&Smuf at'D okH;&mpkwGif oD[dkVfodkY a&mufvmMuonhf a0wkv’rsm;
1
xm;cJhaMumif;qdkonf / odkY&mwGif tjcm;&[ef;awmfrsm;um; rnf tjzpf r[m0Housrf;wGif &nfñTef;cJholrsm;rSm ,if;t,ltqrsm;
odkY&SdcJhoenf;/ ,if;&[ef;awmfrsm;onf rnfodkY oDwif;okH;awmf udk trSefwu,f,lqjcif;&Sd r&Sd taotcsm rod&acs/ rSwfwrf;
rlcJhMuoenf;/ yd@ygw (tvªqGrf;) udk trDSjyKí oDwif;okH;jcif; rsm;ü ¤if;wdkY\ oifMum;csufrsm;ESihfywfoufí vkH;0 azmfjyjcif;
rSm iwfrGwfacgif;yg;pOf umvtwGif; rvG,fulacs/ qGrf;udk r&Sd/ a&S;usonhf ygVdordkif;usrf;jzpfonfh 'Dy0Housrf;ü a0wkv’
1
r[mygVdrSjzpfap tjcm;ae&m&mrSjzpfap r&EdkifMuonhf &[ef; [laom a0g[m&tpm; 0dw@0g' [laom a0g[m&udk okH;EIef;
awmftcsKdUrSm a<u;wifoGm;onhfwdkifatmif udk,fhudk,fudk apmifh xm;onf/ odkYwap ,if;a0g[m&\ t"dyÜm,fudk &Sif;jyjcif;
pnf;cJhMu&onf [laomtcsufrSm jzpfEdkiftHhavm/ odkYwnf;r twGuf rjzpfEdkifacs/
2
[kwf iwfrGwfab;twGif; &[ef;awmftcsKdU ¤if;wdkY\ apmifh ygVdt|uxmusrf;rsm; ü txl;ojzihf tbd"r®ma&;&m euf
a&Smufol r&Sdjzpfaeonfh rdbrsm;udk odkYr[kwf eD;pyfonhf aqGrsKd; eJaom ,lqcsufrsm;ESihf ywfoufí ax&0g',lqcsuf r[kwf
rsm;udk apmihfa&SmufcJh&oavm/ a0g[m&duwdóonf oD[dkVf onfudk pGJudkifxm;Muonfh oabmxm;uGJvGJol Ak'¨0g'Drsm;udk
uRef;twGif;&Sd t&d,0Hookwfawmfudk a[mMum;onhfae&mwdkif; &nfñTef;vsuf 0dw@0g'D[laom a0g[m&udk &Hzef&Hcg azmfjy
2
wGif qGrf;vª'ef;rIudk wnfaqmufaMumif;vnf; od&onf / ,ck Muonf/ 0dw@0g'DESifh ax&0g'DESpfOD;vkH; wlnDaom usrf;pm
tcg t&d,0Hokwfudk a[mMum;jcif;onf Ak'¨0g'taejzihf rESpf rsm;udk udk;um;MuNyD; ¤if;wdkY\ zGifhqdkcsufudk axmufcH&ef wdyd#
oufzG,f tajctae[laom trSwfoauFw jzpfonf/ urS wlnDaomokwåefrsm;udk azmfjyMu&mwGif ¤if;wdkY\ t"dyÜm,f
a0g[m&duwdórif;onf udk,fcE¨mudk emusifatmif jypf aumuf,lrIykHpHom jcm;em;Muonf/
3 4
'Pfay;rIudk ½kyfodrf;cJhNyD; a0omcyGJawmfudk crf;em;pGm usif;y a0g[m&duwdórif;vufxuf oD[dkVfodkY a&muf&SdvmMu
3
NyD; Ak'¨omoemawmf tusKd;twGuf rsm;pGm aqmif½GufcJhonf/ onhf a0wkv’0g'Drsm;udk &nfñTef;&mü edum,o*F[usrf; wGif
a0g[m&duwdórif; tkyfcsKyfpOfumvonf ordkif;wGif r "r®½kpdu[kac:aom tb,*d&d0goD &[ef;awmfrsm;onf t
jzpfzl;avmufatmif ESpfaygif; av;q,fcefY Mumanmif;cJhonf/ aomuacwfu Ak'¨0g'udk ysufpD;ap&ef&nf½G,fí ouFef;0wfcJh
,if;aemuf uREkfyfwdkYonf oD[dkVfAk'¨bmom\ ordkif;rSwfrsm;wGif Muaom a0wkv’[kac:onhf rdpäm'd|d0g'D ykPÖm;rsm; a&;om;cJh
jyóem trsm;qkH;umvtydkif;tjcm;wpfck jzpfzG,f&Sdonhf at'D aom a0wkv’yd#uwfudk vufcHNyD; Ak'¨w&m;awmfrsm;tjzpf aMu
av;&mpk\ yxrESpf0ufodkY 0ifa&mufvmNyD jzpfonf/ nmvsuf? ax&d,edum,0if (ax&0g'D) &[ef;awmfrsm;onf
¤if;wdkY\ oifMum;csufudk "r®0de,ESihf ñSdEdIif;wdkufqdkifvsuf ,if;
yd#uwfudk rSm;,Gif;onhf oifMum;csuftjzpf jiif;y,fMuonf/
1
r[m0Ho? 36? 20/
2
r[m0Ho? 36? 38/ 1
3
r[m0Ho? 36? 28/ [ðomrkwåH a0g[m&H/ 'Dy0Ho 22;41-42/
2
4
,if;? 36? 40/ tbd-| 2? 4? 133? 285/ r-| 2? 282? 301/
3
edum,o*Fusrf;? pm-11/
00000000
182 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 1 183
þü jAm[®Prsm;udk &nfñTef;jcif;rSm oD[dkVfodkY ,laqmif í a0g[m&duwdórif; vufxuftwGif; oD[dkVfwGif yxrqkH;
vmonhf a0wkv’yd#uwfudk ouúwbmomjzihf a&;om;xm; tBudrftjzpf a0wkv’0g'Drsm;ay:vmjcif; at'DESpf&mpk\ 'kwd,
aMumif; qdkvdk&ma&mufNyD; r[m,meokwåef tm;vkH;rSmvnf; ESpf0ufwGifcefYwGif tdE´d,wpfae&mü ay:xGef;cJhaom r[m,me
ouúwbmomjzihfyif a&;om;xm;aMumif; uREkfyfwdkY od&onf/ ynm&Sif em*&ZÆKe\ t&Sdefjyif;onhf vIyf&Sm;rINyD;aemuf jzpfay:
1
wpfcgwpf&H a0wkv’okwåefrsm;[kvnf; ac:aom a0ykv’[l vmjcif; jzpfonf / tkyfpkwpfck\ txnfuk, d ftaejzihf a0wkv’
1
aom a0g[m&udk r[m,meokwåefrsm; udk azmfjy&ef wGifwGif rsm; odkYr[kwf r[m,mersm;rSm r[m0d[m&oHCmawmfrsm;\
tokH;jyKonf/ to*Fa&;onfh tbd"r®morkpö,usrf;tvdkt& oGefoifrI atmufüwnf&Sdonfh EdkifiHa&;tmPmydkifrsm;\ zdESdyf
a0ykv’? a0'v’? a0wkv’[laom a0g[m&rsm;rSm wpfckwnf; rIcH&aomfvnf; oD[dkVfwGif ,if;0g'opfrsm; vIyf&Sm;vmonfh
aomt&mudk &nfñTef;onf/ a0ykv’[laom a0g[m&udk aAm"d tcgwdkif; ax&0g'tawG;tjrifESihf oifMum;rIrsm;tay: ¤if;wdkY
owåyd#u[k ¤if;u t"dyÜm,fzGifhqdkonf (Santiniketan rS 1950 \ MoZmvTrf;rdk;rIonf pGJNrJaeNyD; csKd;ESdrfí r&EdkifbJ&SdcJhonf/ t
jynfhwGif Pradhan wnf;jzwfonfh tbd"r®morkpö,usrf;? pm- csdefumvvGefaomf r[m,met,ltqESihf usihfMuHtm;xkwfrI
79)/ Kern a&m Pranavitana yg ESpfOD;vkH; a0wkv’0g'D [laom rsm;onf ax&0g'pepftwGif;odkY wjznf;jznf; 0ifa&mufvmNyD;
a0g[m&udk r[m,me0g'DESihf xyfwljyK (twlwl[kqdk) jcif; ,if;wdkYudk vufcHvsuf ,if;wdkYrSm tppftrSef[kwfr[kwf ppf
2
twGuf apm'em&ef taMumif; r&Sd[k ,lqMuonf / aMumjcif;r&SdbJ ax&0g'tjzpf yl;aygif;vdkufMuonf/
r[m0Housrf;jyKq&monf a0wkv’[laom a0g[m&udk a0g[m&duwdórif;onf a0wkv’0g'Drsm;udk ESdrfeif;cJhonf
tokH;jyKaomtcg a,bk,stm;jzihf rnfonhf Ak'¨0g'*dkPf;uGJ omru a,bk,stm;jzihf oHCmudk pifMu,fatmif aqmif½Guf
wpfckrQ r&SdbJ r[m0d[m&0goDwdkY vufrcHEdkifonhf uGJvGJonhf cJhonf/ Ak'¨0g'onf qdk;0g;onhf tajctaewGif&SdNyD; oHCm
,lqcsufrsm;ESihf t"dyÜm,faumuf,lrI topfudkrqdk udk,fpm;jyK twGif; tusihfysufrIrsm; &SdykH&onf/ bk&ifonf oHCmtm; okH;
aom rnfonhf r[m,me*dkPf;uGJudkrqdk azmfjy&ef ,if; a0g[m odef;ay;NyD; ta<u;&Sdonhf &[ef;rsm;pGmwdkYtm; ta<u;rS vGwf
3 2
&udk tokH;jyKcJhjcif;jzpfonfrSm xif&Sm;onf / ajrmufaponf[k qdkonf / ,if;odkYaom jzpf&yfrsKd;udk a&S;acwf
a0wkv’rsm; oD[dkVfwGif vIyf&Sm;cJhaom tcsdefonf tdE´d,&Sd rsm;wGif rMum;zl;acs/ &[ef;rsm;onf bmaMumifh b,fvdk t
r[m,me0g'wGif ta&;ygonhf wdk;wufrItcsKdU&Sdonhf tcsdef a<u;wif&onf[lonfrSm ar;zG,fwpf&yf jzpfonf/ ,if;onf
umvESihf wdkufqdkifaeaMumif; rSwfom;xdkufonf/ ,if;odkY jzpf a0wkv’0g'DwdkY\ udk,fusihfw&m; ysufuGufrI MoZmvTrf;rdk;rI
1
aMumihf jzpfjcif;ayavm/ q,fpkESpf ESpfckcefY tvGefu uk@em*
Kern : MIB. p. 4. vufxuf (at'D 248-249)twGif; {uemvdu[k xif&Sm;
2
CJSe. G. Vol. II, p. 35-36.
3 aom iwfrGwfacgif;yg;ab;jzpfchJNyD; uk@em*onf uyfab;qdkuf
oD[dkVfwGif ,aeYwkdifatmifyif vufcHxm;NyD;jzpfaom ,kHMunfrIESihf
tm;xkwfrItopfrsm;udk qefYusifonfh tawG;tjrif opfudk pGJudkif
aepOftwGif; ausmfMum;vSonhf oHCmawmfrsm;\ trsm;okH;
xm;onhf rnfonhfAk'¨0g'Dudkrqdk a0wkv’rsm;[k uifyGef;wyfMuonf/ 1
HIL. II, p. 342.
a0wkv’ odkYr[kwf a0ykv’[laom a0g[m&onf pmayt& ]qefYusif 2
aom} ]jcm;em;aom}[k t"dyÜm,f&onf/ r[m0Ho? 36? 39/
188 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
a*gXdumb,rif;onf pkHprf;ppfaq;rIjyKvkyfNyD; a0wkv†0g'D
rsm;udk ESdrfeif;NyD; ¤if;wdkY\ usrf;pmrsm;udk rD;½IdUvsuf acgif;aqmif
yk*¾Kdvf ajcmufq,fudk oD[dkVfuRef;rS ESifxkwfcJhonf/ ESifxkwcf &H
onfhteuf tcsKdUrSm oD[dkVfrSxGufcGmNyD; tdE´d,awmifydkif; apmV
1
EdkifiH um0D&y¥eNrdKUü aexdkifMuonf /
xdkumvonf tdE´d,ü to*FEiS hf 0okAE¨KwdkY\ a,m*gpm&
0g'vIyf&Sm;rI tm;aumif;aecsdefjzpfNyD; Ak'¨0g'twGif;odkY *E¨m&DESihf
2
rsufvSnfhtwwfrsm; 0ifa&mufvmcsdefjzpfonf /
uma0wdkif;odkY xGufajy;cdkvIHMu&onhf oD[dkVf&[ef;awmfrsm;
onf t&Sdeft0g&SdNyD; pGr;f &nfESihf jynfhpkHNyD; aemiftcg oD[dkVfwGif
r[m,meAk'¨0g' acgif;aqmifjzpfvmrnfhf &[ef;i,f oHCrdMw
ESihf &if;EDS;cifrifoGm;Muonf/ r[m0Housrf;wGif þ&[ef;i,f
tm; xdktcsdefu tdEd́,wGif bmomw&m;wdk;wufrI ]arSmftwwf
ponfudk oifMum;ay;jcif;ü uRrf;usifol (blw0dZÆm'daum0d-
3
a'g) } tjzpf azmfjyonf/
wdkif;jynfrS xGufajy;vmMuonhf &[ef;awmfrsm;\ oem;
pzG,f yvdyfa&m*gtaMumif;udk oHCrdMwrax&f Mum;odaom
tcg tvGefYtvGef pdwfvIyf&Sm;oGm;NyD; oD[dkVfuRef;wGif r[m
,meAk'¨bmomudk ysHUESHYap&ef cdkifrmonhf &nf½G,fcsufjzihf oD[dkVf
odkY vmcJhonf/ a*gXmb,rif;onf ,if;wdkif;wpfyg;om; ynm
wwf&[ef;awmftm; MunfñdkoGm;NyD; rdrd\ om;ESpfa,mufudk
ynmoifay;&ef xdk&[ef;awmfxH tyfESHcJhonf/ oHCrdMwonf
rif;om;i,f r[maoeu rdrdtay: opöm&SdNyD; Munfñdkav;pm;
NyD; tBuD;jzpfol aZ|wdórSm ,if;odkY r[kwfaMumif; odvdkuf
onf/ zcifuG,fvGefNyD;aemuf aZ|wdó (at'D 323-333)
onf xD;eef;udk&aomtcg oHCrdMwonf aMumuf½HGUNyD; oD[dkVf
1
r[m0Ho? 36? 110-112/ edum,o*F[? pm- 11/
2
HIL. II, p. 352,354.
3
r[m0Ho? 36? 113/
tcef; 7
wkd;wufonhfESpfumvrsm; 2
a0wkv’0g'Drsm;onf a0g[m&duwdórif; ESdrfeif;vifhupm; xD;
eef;udk tMurf;enf;jzihf &&Sdvmol a*gXmb,rif; (at'D 309-
322)vufxufwGif wpfzef tb,*d&dausmif;wdkufü wpfzef
tm;xkwfMujyefonf/ a*gXmb,onf ¤if;rwkdifcif tkyfcsKyfcJh
aom? tkyfcsKyfa&;ydkif;wGif ratmifjrifaomfvnf; Ak'¨0g'Daumif;
wpfa,muftjzpf pHjyKxdkufaom od&doHCaAm"drif; (at'D
307-309)ESihf tvGef qefYusifpGm jyKrlaqmif½GufcJhonf/ a*gXm
b,onf tiftm;awmihfwif;vsuf &[ef;awmfrsm;tm; tokH;
taqmifypönf;rsm;udk aygrsm;pGm ay;urf;NyD; ausmif;wdkufrsm;udk
jyKjyifjcif;? ausmif;wdkuftopfrsm; wnfaqmufjcif;? a0omc
1
ylZmuJhodkYaom xif&Sm;onhfyJGawmfrsm;usif;yjcif;rsm; jyKcJhonf /
"r®½kpdu odkYr[kwf tb,*d&d0goD &[ef;awmfrsm;u a0
wkv†udk vufcHaomtcg Oóvd,m wdótrnf&Sdaom r
ax&fwpfyg;onf tb,*d&dausmif;wdkufü rdrdudk,fwdkif acgif;
aqmifjzpfvsuf a0g[m&duwdórif;vufxufü jzpfysufcJhouJh
aom rESpfNrdKUzG,f&m tajctaetusKd;qufrsm;udk a&Smif&Sm;vdkcJh
onf/ odkYjzpfí xdkrax&fonf aemufyg&[ef;awmf okH;&mcefYESihf
ESifhtwl ausmif;wkdufrS xGufcGmoGm;cJhNyD; "r®½kpd*dkPf;ESihf tquf
toG,frvkyfbJ 'u©dP*d&dt&yfwGif oDwif;okH;aexdkifcJhonf/
,if;tkyfpk0if om*vtrnf&onhf rax&fBuDwpfyg;onf xdk t
&yfü bmomw&m;udk a[mMum;csdefrS pí 'u©dP*d&dt&yfwGif
2
om*vd,trnf&Sd *kdPf;opfwpfck ay:vmcJhonf /
1
r[m0Ho? 36? 99-109/
2
edum,o*F[? pm-11/
192 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 189
qkH;jzwfcH&onf/ w&m;rQwrIjzihf vlxk\ av;pm;jcif; cH&onfh rS xGufcGmoGm;NyD; r[maoerif; (at'D 334-362) eef;wuf
1 1
w&m;olBuD;u bk&if\qE´udk qefYusifaomfvnf; wdó&[ef; onfESihf jyefvmonf / ,if;onf oHCrdMwtzdkY ESpfaygif; av;
2
tm; vl0wfvJypfonf / q,feD;yg;rQ ¤if;\pdwfxJü MumjrihfpGm wnf&SdaecJhonhf tpD
bmomw&m;a&;&m vl0wfaMumifrsm;\ acgif;aqmifjzpfol tpOfudk aqmif½Guf&ef tcGifhta&;jzpfonf/
r[maoerif;\ vkyfydkifcGifhtmPmonf ,if;rif;\ rqifrjcif oD[dkVfordkif;wGif r[maoeonf EdkifiHtwGuf rsm;pGm t
tvsifpvdk vkyfaqmifrIrsm;aMumihf usqif;oGm;onfrSm xif&Sm; vkyfvkyfcJhonhf pGrf;&nfowådESifhjynhfpkHonhf bk&iftaejzihfa&m
onf/ ,if;odkYjzpfí NyD;cJhaom jzpf&yfwGif ¤if;\trwfBuD;jzpfol ,cifrnfonhfrif;rS rpGrf;aqmifEdkifcJhonhf r[m0d[m&ausmif;
arC0PÖtb,tm; tavQmhay;vdkuf&NyD; ,cktcg trwf wdkuf\t&Sdeft0gudk qefYusifí rdrd\,kHMunfcsuftwdkif; aqmif
onf bk&if\tvdkqE´udk vspfvsL½I&Jvmvsuf bk&iftvGefMunf ½Guf&ef owåd&SdcJholvnf;jzpfonf/
tb,*d&dausmif;wdkufü aexdkifol oHCrdMwonf r[m0d
rsKd;jzihf qkH;jzwfcH&jcif;jzpfaMumif; owd&oifhonf/ r[m0d[m&ausmif; [m&ausmif;wdkuftm; r[m,meAk'¨bmomtjzpfodkY oGwfoGif;
wdkuf\qE´udk qefYusifNyD; ausmif;wdkufwpfckudk vufcHol rnfolrqdk &ef BudK;yrf;rI ratmifjrifacs/ xdkYaemuf olonf r[m0d[m&
onf &[ef;,kwfjzpfNyD; tjypfwpfckjzihf pGyfpGJcH&onfrSm pdwf0ifpm;zG,f ausmif;wdkufae oHCmawmfrsm;tm; iwfrGwfacgif;yg;apvdkojzihf
aumif;onf/ r[m0Housrf; 37?;32 wGif 'u©dPm&mrausmif;wdkufrS jynfolrsm;tm; qGrf;ravmif;vªa&; trdefYxkwfjyef&ef wynhfjzpf
wdórax&ftm; ]oDvaMumif? r½dk;om;ol? rdwfaqG,kwf? apmihfpnf;rI ol r[maoerif;udk azsmif;zsonf/ ax&d,*kdPf;0if oHCm
r&Sdol (uk[ae ZdrSrmeao? ygyrdawå tonaw)}[k azmfjyonf/
edum,o*F[usrf;? pm-13 wGif xdkrax&ftm; ]aum[kH wdó} oDv awmfrsm;onf tEk&m"yk&NrdKUrS xGufcGmNyD; r[m0d[m&ausmif;
aMumif wdó[k azmfjyonf/ odkY&mwGif tEk&m"yk&NrdKU&Sd aZw0e0d[m wdkufbufrS tNrJwrf; &yfwnfonhf a&m[eESihf rv,a'orsm;
& ta&SUzuf (*dwf) apwDteD; awGU&Sd&onhf 'kwd, r[dE´rif; (at'D odkY xGufcGmMuonf/ udk;ESpfwdkifwdkif r[m0d[m&ausmif;wkdufü
772-792) eef;pH ckepfESpfajrmufwiG f a&;xdk;cJhaom ausmufpmü þ oHCmawmfrsm; qdwfokH;cJhonf/ oHCrdMwonf bk&ifESihfaomP
rax&ftm; ]om*kvd r[[drd ,H erð ygV0k tydóawmp wdó r[ trwf\ axmufcHcsufjzihf ckepfxyfjrihfonhf avm[ygom'ESihf
ax&emxó} NcdK;NcHa&mifh&JNyD; om*vr[max&f[laom trnfjzihf r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ tjcm;rsm;pGmaom taqmufttkH
ausmfMum;aom r[mwdórax&ftm;} (E.Z. III, p. 227.)[k &nfñTef;
azmjfyxm;onf/ ,if;ausmufpmudk om*vd,*kdPf;udk axmufcHol rsm;udk zsufqD;NyD; xdkypön;f rsm;jzihf tb,*d&d ausmif;wdkufü
wpfa,mufu a&;xdk;cJhzG,f&Sdonf/ ausmif;aqmifopfrsm; aqmufvkyf&ef tokH;jyKcJhonf/ r[m0d
1
r[m0Ho 37;39/ 0dedpä, r[mrapöm? w'g "r®duor®awm/ þonfrSm [m&ausmif;wkduf\ ajrae&mwGif v,fxGefNyD; yJyifrsm; pdkufysKd;
arC0PÖtb,trwfudkyif &nfñTef;jcif; jzpf Edkifonf/ bk&ifhqE´udk cJhonf/ wpfcsdefwnf;wGif apwd,yAÁw(r[dE¦avh)udkvnf; t
2
qefYusifonhf ,if;odkYaom udpörsKd;udk aqmif½GufEdkifavmufatmif b,*d&dausmif;wdkufrS "r®½kpdu*dkPf;0ifwdkY odrf;,lxm;cJhonf /
t&Sdeft0g&Sdonhf tjcm;yk*¾Kdvf wpfa,muf r&SdEdkifonfrSm xif&Sm;onf/
edum,o*Fusrf;? pm- 14 ü ¤if;\ trnfudk "r®du[k azmfjyjcif;rSm 1
rrSefacs/ "r®daumwd o"kZae[dorÇm0dawm = olawmfaumif;rsm;u r[m0Ho? 36? 113-117/ 37? 1-2/ edum,o*F[? pm-11-12/
2
rQw\[k csD;rGrf;cH&ol (r[m0Ho-#D? 884)/ r[m0Ho 37;3-16/ 37;76/ edum,o*F[? pm-12-13/ *dkif*gonf
2
r[m0Ho 37;38-39/ r[m0Ho 37;75 *gxmudk atmufygtwkdif; bmomjyefxm;onf –
190 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 191
bk&ifrif;\ tMurf;zuf vkyfaqmifcsufaMumifh wpfEdkifiHvkH; rdrd\trSm;udk 0efcHNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufudk jyefvnfwnf
wkefvIyfacsmufjcm;cJhMuonf/ r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ xif aqmufay;&ef uwdjyKcJhonf/ tjyeftvSef awmif;yefrIrsm;
1
ay:ausmfMum;rIrSm jynfoltjrifonf ¤if;(rif;)udk qefYusifonfh zvS,fMuNyD;aemuf aysmf½TifzG,f ajyNidrf;rI jzpfay:cJhonf /
bufodkY ajymif;vJoGm;onftxd tvGefBuD;rm;cJhonf/ bk&ifrif; odkY&mwGif pdwfqdk;trsufxGufaeMuonfh vlxkonf ta&;
ESihf teD;uyftquftoG,f&SdcJholrsm;yif rauscsrf;rIrsm;jzihf jynfh ,l&ef awmif;qdkMuonf/ bk&ifhtcspfawmf rdzk&m;rsm;teuf
2
vsuf&SdMuonf/ r[maoeonf r[m0d[m& ausmif;wdkuf\ pma&;0efcsKyf\ orD;jzpfolonf pdwfwGif emusifcgoD;rIaMumihf
jynfvlxktay: MoZmoufa&mufrIudk rqdkpavmufom oabm vuform; wpfa,muftm; oHCrdBw&[ef;udk owfypfcdkif;
oabmaygufcJhonf/ ¤if;\ teD;pyfqkH; rdwfaqG arC0PÖ t onf/ oHCrdBw\ rdwfaqG aomPtrwfudkvnf; owfypf
3
b,trwfonf rv,Zeyk'fodkY xGufajy;NyD; ppfwyftiftm; vdkufonf/ arC0PÖtrwf\ aumif;rGefonhf pDrHtkyfcsKyfrIjzihf
pkaqmif;vsuf bk&iftm; ppfaMunmcJhonf/ ,if;odkYjzihf r[m r[m0d[m&ausmif;wdkufudk jyefvnf wnfaqmufcJhonf/
aoeonf owdjyKrdoGm;NyD; ,if;tajctae\ qGJaqmifrIudk o arC0PÖtb,trwf\ wdkufwGef;csufudk vufcHaomf
abmaygufoGm;cJhonf/ rdwfaqGa[mif;jzpfMuonfh bk&ifESihf vnf; bk&ifonf r[m0d[m&ausmif;wdkuftm; rESpfoufbJ &Sd
trwfwdkYonf wdwfwqdwf awGUqkH aqG;aEG;MuNyD; bk&ifonf onf/ odkYjzpfí bk&ifonf r[m0d[m&ausmif;wdkuf wm0efcH
yk*¾Kdvfrsm;\ tjyif;txefuefYuGufrIudk vspfvsL&INyD; xdkausmif;
r[m0d[ma& ygaye? r[maoaee emodaw/ wdkuf\ e,fedrdwftwGif; aZw0eausmif;wdkufudk wnfaqmuf
0oðok "r®½kpdum? bdu©L apwd,yAÁaw/ vsuf 'u©dPm&mr odkYr[kwf 'u©dP*d&dausmif;wdkufae om*vd
]"r®½kpdu &[ef;rsm;onf (xdt k csdefu) r[maoe rif;,kwf zsufqD; ,*dkPf;0if t&Sifwdórax&ftm; vª'gef;onf/ xdkudpöESihf ywf
ypfvdkufonfh r[m0d[m&ausmif;wdkufü aexdkifMu\}[k bmomjyefNyD;
aemuf ]apwd,yAÁaw}[laom pum;vkH;udk a&SU*gxmyg ]trÁ|vH}yk'f
oufí r[m0d[m&ausmif;wdkufonf aemufwpfzef udk;vMum
ESifh qufpyf&ef ,laqmifoGm;onf/ atmufajc rSwfcsufwpfck (plV oHCmawmfrsm; uif;qdwfoGm;jyefonf/ aZw0e0d[m&udk vuf
4
0Ho? t*Fvdyfbmomjyef? pm- 37? atmufajcrSwfcsuf 5) wGif *dkifum cHol wdórax&fonf &[ef;y&dowf tv,fü tEÅdr0w¬Kjzihf
u "r®½kpdu &[ef;rsm;onf r[m0d[m&ESihf trÁ|v 0d[m&rsm;udk
ydkifqdkifoGm;aMumif; azmfjyonf/ odkY&mwGif "r®½kpduwdkYonf r[m0d[m 1
r[m0Ho? 37? 17-35/
&udk vkH;0 odrf;,ljcif;rjyKcJhacs/ ¤if;wdkYonf r[m0d[m&udk zsufqD;ypf 2
r[m0Ho 37;28 ü avcu"Dwm[k qdkonf/ odkY&mwGif edum,
vkdufaomtcgwGifrS r[dE¦avhudk odrf;ydkufcJhMuonf/
o*F[? pm- 13 ü xdkrdzk&m;onf rdzk&m;acgifjzpfNyD; vrÁuPÖ\
,if;*gxm\ bmomjyeftrSefrSm þodkYjzpfoihfonf ]aumufuspf
orD;[kqdkonf/
,kwfrmol r[maoerif;u r[m0d[m&ausmif;wdkufudk zsufqD;vdkuf 3
r[m0Ho? 37? 26-30/ edum,o*F[? pm- 13/
aomtcg "r®½kpdu&[ef;wdkYonf apwd,yAÁw(r[dE¦avh)wGif aexdkif 4
r[m0Ho? 37;38/ tEÅdr0w¬K/ (1) arxkefrI (2) cdk;rI (3) vlowfrI (4)
cJhMuonf}/ ,if;jyefvQif ]0d[m&blrd, om0g OE´0yk& 0gyd,/ {uV
psmefr*fzdkvfudk r&bJ &onf[k vdrfnmajymqdkrI[laom yg&mZdu av;
b*d&da0a[& 0god "r®½kpD[k a*gpf om*d&da,[d 0dol[ = r[m0d[m
rsKd;teuf wpfckckudk usL;vGefoltm; tEÅd0w¬K usL;vGefol[k ac:onf/
&ausmif;wdkuf ajrae&mudk xGef,ufNyD; yJrsm;pdkufysKd;Mu\/ ,if;aemuf
tb,*d&dausmif;wdkufudk vufcHol r[mwdórax&fonf tmywf
tb,*d&dausmif;wdkufrS "r®½kpdu &[ef;rsm;onf apwd,*d&dodkY oGm;
wpfckjzihf qkH;jzwfcH&aomfvnf; (tEÅdr0w¬Kjzihf r[kwfbJ) tjcm;wpf
í aexdkifMu\} [kqdkaom edum,o*F[usrf;ESihf nDñGwfonf/
196 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 193
jyefqdkcJhonfrSm þrif;vufxufwGif jzpfonf1/ xdkrax&fonf ñdkav;pm;onfh &[ef;wpfyg;udk vl0wfvJypfcJhonf/ ,if;odkY jzpf
zm[D,ef ñTef;qdkcJhonf ]r[moDv} [kt"dyÜm,f&onhf ]wmrdk &onfrSm r[m0d[m&ausmif;wdkufESihf jynfolYtjrifonf bk&if
2
uDwd} (Ta-mo-kiu-ti)ESihf twlwl jzpfEdkifonf / xdktcsdefu t udk qefYusifaomaMumihf jzpfEdkifonf/
b,*d&dausmif;wdkufonf wdk;wufxGef;um;aeNyD; r[m0d[m& r[maoerif;onf acwfNydKif tdE´d,rSmyif xif&Sm;oljzpf
ausmif;wdkuf\ vIyf&Sm;rIrsm; aemufusefaeykH&onf/ zm[D,ef onf/ taMumif;rl r[m,meAk'¨0g'tay: pdwfñGwfaom
3 1
rSwfwrf;t& tb,*d&dausmif;wdkufü &[ef; 5000 &SdNyD; aMumihf jzpfzG,f&Sdonf/ 'gXm0Housrf; wGif jrwfAk'¨pG,fawmftm;
4
r[m0d[m&ausmif;wdkufwGif &[ef; 3000 om&Sdonf / umuG,fapmifh a&Smuf&eftwGuf tdE´d,rS ¤if;xHodkY ydkYay;vdkuf
Ak'¨'gorif;\om;awmf yxr Oywdórif;vufxuf at'D aMumif;? odkYwap pG,fawmf"mwf oD[dkVfodkY qdkufa&mufoGm;
ig;&mpk tpydkif;wGif jzpfay:cJhaom iwfrGwfacgif;yg;ab;udk aomtcg ¤if;uG,fvGefNyDjzpfaMumif; rSwfwrf;wifxm;onf/
ausmfvTm;&ef &[ef;awmfrsm;\ tBuHjyKcsufjzihf **Fga&m[P[k aAm"dowåqif;wktm; &nfñTef;azmfjycsufudk yxrqkH;tae
ac:aom yGJawmfwpfrsKd;udk crf;em;pGm usif;ycJhonf/ iwfrGwf jzihf þacwfumvtwGif; awGU&Sd&onf/ ,if;onf xdktcsdefu
acgif;yg;ab;BuKHwdkif; ,if;yGJawmfudk usif;y&rnf [kowfrSwfcJh r[m,meMoZmvTrf;rdk;rI\ oufaojzpfaMumif; xif&Sm;onf/
5
onf / Oywdórif;onf tvGefMuifemwwfNyD; tvGefbmom ,if; ]aAm"dowåudk,fpm;jyK oyÜm,fvSyNyD; qGJaqmiftm;aumif;
w&m;udkif;½Idif;onhfrif; jzpfNyD; ¤if;toufxif&Sm;&SdpOftwGif; aom qif;wk}udk qifpG,fyef;ykxGif;oltjzpf ausmfMum;aom
2
¤if;\ tpm;tpmudk oHCmawmfrsm;\ vlodrsm;onfh qGrf;pm; r[maoerif;\ om;i,f aZ|wdó u ¤if;\ crnf;awmf
6 3
aqmif r[mygVdrS &,lcJhaMumif; od&onf / (r[maoe) twGuf rSmMum;rIjzihf xGif;xkcJhonf/
&[ef;jyKaeol þrif;\nDawmf r[memrrif; (at'D 403- at'D 362 wGif r[maoerif;\ t½kduft&mudk om;BuD;
431)onf aemifawmfudk rdzk&m;u owfjzwfvdkufaomtcg vl jzpfol od&darC0PÖrif; qufcHonf/ od&darC0PÖrif;onf
xGufNyD; xD;eef;wufonf/ r[memrrif;onf tb,*d&dausmif; crnf;awmf\ rSm;,Gif;aom tjyKtrltm;vkH;udk r[m0d[m&
7 8
wdkufoHCm udk MunfñdkNyD; ¤if;\rdzk&m;rSm r[m0d[m&oHCm udk oHCmawmfrsm;xHwGif awmif;yef0efcsvsuf xdckdufysufpD;oGm;rI
Munfñdkonf/ t|uxmq&mBuD; t&Sifr[mAk'¨aCmo tEk&m tm;vkH;udk txl;jyKjyifNyD; rdrd\t&Sdeft0g tmPmjzihf r[m0d[m
"yk&NrdKUodkY a&mufvmNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufü oDwif;okH; &ausmif;wdkufESihf vlxk\arwåmudk jyefvnf&&Sdatmif t&mcyf
odrf;udk aqmif½Gufonf/ vdr®myg;eyfvSonfh bk&ifonf t&Sif
1
r[m0Ho? 37;276/ r[dE´\ a½Tqif;wkudk xkvkyfapNyD; t&Sifr[dE´ oD[dkVfodkY qdkuf
2
Fa Hien, p. 107; *dkif*g\ plV0Ho t*Fvdyfbmomjyef? yxrtkyf pm a&mufrIudk txdrf;trSwfjyK&ef crf;em;vSonf yGJvrf;obifudk
rsufESm 16 rS atmufajcrSwfcsuf 5 udk Munhfyg/
3
Fa Hien, p. 102.
&ufaygif;rsm;pGm Mumatmif ESpfpOf usif;yonf/ rif;BuD;onf
4
Fa Hien, p. 107.
5 6 1
r[m0Ho? 37? 189-198/ ,if;? 37? 203/ 'gXm0Ho? pm 301-302/
7 2 3
þrif;onf ,if;ausmif;wdkufü &[ef;jyKaecJhykH&onf/ 'kwd, aZ|wdórif; (at'D 389-398) r[m0Ho? 37? 102/
8
r[m0Ho 37;212-213/
194 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 195
oD[dkVfuRef; ae&mtESHYtjym;&Sd vlOyoumrsm;ESihf &[ef;awmf awmf"mwfudk yifhaqmifcJhMuonfh rif;om;ESihf rif;orD;rsm; udk,f
rsm;udk yGJawmfodkY zdwfMum;vsuf qufcHrnfhbk&ifrsm;onf xdkyGJ wdkif r[m,meAk'¨0g'Drsm; jzpfzG,f&SdNyD; ,if;odkYjzpfíyif tb,
1
awmfudk ESpfpOf OD;aqmifusif;yatmif `rSifhwifay;cJhonf/ xdkyGJ *d&d*dkPf;&[ef;awmfrsm;ESihf a&S;OD;pGm qufoG,frdykH&onf / xdk
awmfBuD;onf qdk;½Gm;aom twdwfaeY&ufrsm;\ cg;oD;onhf t tcsdefrSpí pG,fawmf"mwftm; xdef;odrf;apmihfrIrSm tb,*d&d
1
rSwf&rIrsm; aysmufoGm;atmif aqmif½GufonfrSm xif&Sm;onf / ausmif;wkduf\ wm0efjzpfvmNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufESihf r
þrif;eef;pH udk;ESpfajrmufwGif jrwfAk'¨\ vuf,mpG,fawmf ywfoufbJ&Sdvmonf/
2
"mwfudk uvd*Fwdkif; 'EÅyk&NrdKUrS oD[dkVfodkY o,faqmifcJhonf/ od&darC0PÖrif;onf tdE´d,bk&if ork`'´*kwårif;xH oH
,if;"mwfawmfudk NrdKUawmf\ txl;taqmufttkHtwGif; odrf; tzGJUwpfck apvTwfNyD; Ak'¨*,mwGif oD[dkVfbk&m;zll;rsm;twGuf
qnf;xm;NyD; jynfolrsm; zl;ajrmfEdkif&ef ESpfpOf tb,*d&dausmif; bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfck wnfaqmuf&ef cGifhawmif;cJhaMumif;
3 2
wdkufodkY yifhaqmifonf / vnf; od&onf /
oD[dkVfvlrsKd;wdkY\ trsKd;om;a&;vu©Pm wpf&yf jzpfvm aq;ynmwwfuRrf;onfh bk&iftjzpf vlodrsm;NyD; vlrsm;
onhf ,if;jrwfAk'¨pG,fawmf"mwftm; ylaZmfrIwGif r[m0d[m& twGufa&m wd&pämefrsm;twGufyg aq;buf0ifypönf;rsm; jzefY
ausmif;wdkuf\ yg0ifjcif;rjyKcJhonfrSm xl;jcm;onf/ tb,*d&d jzL;ay;cJol Ak'¨'gorif; (at'D ig;&mpk tpydkif;) vufxufü em
ausmif;wdkufonf txl;ojzihf r[maoerif;vufxuftwGif; rnfausmf w½kwfbk&m;zl;&[ef;awmf zm[D,efonf oD[dkVfodkY<u
3
oD[dkVf r[m,meA[dkXmetjzpf tdE´d,wGif vlodrsm;onf/ pG,f vmcJhonf / þrif;onf ynm&Sifyk*¾Kdvfrsm;tm; csD;a`rSmufjcif;?
w&m;a[m yk*¾Kdvfrsm;tm; qGrf;qefawmfrsm; axmufyHhjcif;rsm;
1 4
r[m0Ho? 37? 53090/ jzifh Ak'¨omoem jyefYyGm;a&;twGuf rsm;pGm aqmif½GufcJhonf /
2
r[m0Ho? 37? 92 *gxm/ 'gXm0Ho? pm- 340/ 5
r[m"r®uxD [k vlodxif&Sm;aom r[max&fu ordkif;
(Indian Architecture usrf;udk a&;om;jyKpkol) yga&;ba&mif; (Perey
Brown)u ]pG,fawmfNrdKU ([kt"dyÜm,f&onhf) wpfcsdefwpfcgu tzdk;
wGif yxrqkH;tBudrftjzpf ygVdokwåeftcsKdUudk oD[dkVfbmomodkY
rjzwfEdkifonhf ykdifqdkifrIudk tyfEHx
S m;&m þjrihfjrwfonfh 'EÅyk&NrdKUawmf 1
onf txdrf;trSwf oauFwrsm;tm;vkH; ,cktcg aysmufqkH;oGm;NyDjzpf 'gXm"mwk0HowGif rif;om;rif;orD;rsm;onf yxrwGif "mwfawmfudk t
aomfvnf; yl&D (Pūri) odkYr[kwf bk0aeoGm& (Bhubanesvar) NrdKUrsm;\ Ek&m"yk&NrdKU\ taemufajrmufbuf&Sd arC*d&dausmif;wdkufae &[ef;
teD;0ef;usif wpfae&m&mwGif wnf&Sdonf/ vufvSrf;rDonhf xdkae&m awmfwpfyg;tm; vQKdU0SufpGm ay;tyfcJhaMumif;? &[ef;awmfu bk&ifrif;
a'o\ a&S;a[mif;ypönf; txdrf;trSwfae&mrSm taomu rif;BuD;\ tm; owif;pum; ydkYcJhaMumif; qdkonf/
2
ausmufpmwpfck wnf&Sdonhf a'gvd, awmifukef; (Daulia Hill) jzpf *dkif*g? r[m0Ho t*Fvdyfbmomjyefed'gef;? pm-39/
3
onf (,if;? pm-35)/ ],if;jrifharmufaeonhf uZ*Eémx bk&m;ausmif; Ak'¨'gorif;onf aq;tESpfcsKyfusrf;wpfapmif a&;om;cJhonf/ oaAÁoH
ae&monf ydkrdka&S;usNyD; tzdk;rjzwfEdkifaom þAk'¨"mwfawmf oD[dkVfodkY a0ZÆow¬meH? uwGm om&w¬o*F[H (r[m 0Ho? 37? 146 *gxm)/
4
<uroGm;rD 'EÅyk&NrdKU&Sd Ak'¨pG,fawmf udef;0yfawmfrlcJhonhfae&m r[kwf[k "r®bmPu0wåH/ r[m0Ho? 37? 150 *gxm/
5
rqdkEdkifonhf ae&mjzpfaMumif; wdkufwGef;vsuf&Sdonf (pm-123)/ þrax&f\ emrnf&if; tjcm;wpfck jzpfzG,f&Sdonf/ r[m"r®uxD[l
3
r[m0Ho 37;95-97/ 'gXm? pm-405-408/ Fa Hien rSwfwrf;? pm- onf ]w&m;a[m yk*¾KdvfBuD;}[k t"dymÜ ,f&onf/ a&S;acwf tcgwkef;u
106-107/ vltrsm;udk ¤if;wdkY\ trnfemrxuf ¤if;wdkY vkyfaqmifonhf xif&Sm;
onfh ykHpHrsm;jzihf rMumcP todrsm;Muonf/
200 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 197
vsuf ausmif;wdkufxJudk 0ifoGm;onf/ oHCmawmfrsm;udk &Sdcdk; vsuf oD[dkVfbmomjzihf&Sdonhf yd#uwfokH;ykH\tzGifh t|uxm
ylaZmfNyD;aemuf ylaZmfonfh txdrf;trSwfESihf aus;Zl;wifonhf usrf;rsm;udk ygVdbmomodkY jyefqdkonfrSm þ rif;vufxufwGif
1
taejzihf EdkifiHawmfudk oHCmawmfrsm;tm; vª'gef;onfudk oHCm jzpfonf / r[memrif; uG,fvGefNyD;aemuf oD[dkVfEdkifiHonf ESpf
1
awmfrsm;u ¤if;tm; jyefvnfay;tyfonf / q,fhig;ESpfxufrenf; y&rf;ywmjzpfaecJhonf/ wrD;vf tmPm
arm*¾v†merif;vufxuf jzpfay:cJhonfh ta&;BuD;jzpf&yf odrf; ajcmufa,mufu tEk&m"yk&NrdKUwGif tpOftquf tkyfcsKyf
wpfckrSm tdE´d,rS Ak'¨qHawmf"mwf auo"mwkudk oD[dkVfodYk cJhMuonf/ oD[dkVfwpfuRef;vkH; zsufqD;cH&NyD; EdkifiHawmf\ bm
aqmif,lvmjcif;jzpfonf/ uóyrif;vufxuf qdk;½Gm;onhfaeY oma&; ,Ofaus;rIESifh pD;yGm;a&;tm;vkH; ydwfyif wm;qD;jcif;cH&
rsm;twGif; tdE´d,odkY xGufajy;oGm;onfh eef;awmfESifh eD;pyfol onf/ wrD;vfwdkY tvkyftauR;jyKaeaom t&Sdeft0g&Sdonhf
odvmumvtrnf&Sd vli,fonf Ak'¨*,mwGif &[ef;tjzpfcH,l oD[kdVfvlrsKd;rsm; &SdaepOftwGif; oD[dkVfrdom;pkrsm;pGmonf a&m
2
2
onf / jrwfAk'¨qHawmfudk oD[dkVfodkY yifhaqmifcJhonfrSm trÁ [PZeyk'fodkY xGufajy;Muonf /
omraP&[k cspfpEdk; ac:a0:cH&ol tqdkyg oDvmumvyifjzpf "mwkaoerif; (at'D 460-478) onf xdkacwfxdktcsdefu
onf/ odvmumvonf bk&if\ylaZmfcsD;a`rSmufrI rsm;pGmcH &NyD; ol&Jaumif;jzpfNyD; EdkifiHawmftm; wdkif;wpfyg;wdkY tkyfcsKyfrI
tcrf;tem;rsm;twGuf oefvsufudkifaqmifol[k t"dyÜm,f& atmufrS vGwfajrmufapcJhonf/ þbk&ifonf rlvu &[ef;
onfh tod*¾g[bJGUudk yxrqkH; vufcH&&Sdoljzpfonf/ ,if;bGJU wpfyg;jzpfcJhNyD; ¤if;\ OD;av;jzpfol ynm&Sd&[ef;awmfwpfyg;u
3
onf aemiftcg EdkifiHawmf\ xif&Sm;onfh bGJUxl;*kPfxl; wpf arG;jrLapmihfa&SmufNyD; ynmoifay;cJhonf / "mwkaoerif;onf
ckjzpfvmonf/ odvmumvtm; bk&ifhESrawmfESihf xdrf;jrm;ay; vlxGufNyD; wrD;vfrsm;udk owfjzwfvsuf oD[dkVfvlrsKd;wdkY\
vdkufonf/ qHawmf"mwftm; ½kyfyGm;awmfaqmifwGif &wem tkyfcsKyfrIudk jyefvnf wnfaqmufcJhonf/ þrif;onf Ak'¨om
MuKwfjzihfxm;NyD; tcgtm;avsmfpGm yGJawmfBuD; qif,ifusif;y oemawmf wdk;wufa&;twGufa&m EdkifiHawmf pnfyifa&; t
3
onf / arm*¾v†merif;onf aemifawmfvufxufu tEÅ&m,f wGufyg rsm;pGm aqmif½GufcJhonf/ ¤if;\ vkyfaqmifrIrsm;teuf
4
ESihfBuKH&pOftwGif; rnDrñGwjf zpfaeonhf Ak'¨omoemawmftm; uvm0g0 (Kalāvāva) a&avSmifuefBuD;udk azmfjy&rnfjzpfonf /
pifMu,foefY&Sif;atmif aqmif½Gufonf/ þrif;onf r[m0d[m&ausmif;wdkuftm; tvGefMunfñdkol
arm*¾v†merif;udk ¤if;\om;jzpfol ukrm&"mwkaoe (at jzpfNyD; ausmif;aqmifBuD; 18 aqmifESihf a&uefrsm; wnfaqmuf
'D 513-522)u qufcHonf/ þrif;onf "r®o*Ðwd (oH*g,em vsuf ax&d,*kdPf;0if oHCmawmfrsm;tm; vª'gef;onf/ ¤if;
wif) wpfck jyKvkyfNyD; omoemawmfudk oefYpifapaMumif; tqdk&Sd wnfaqmufonhf tvm;wl ausmif;wdkufESihf a&uefrsm;pGmudk
vnf; ,if;*kdPf;0if oHCmawmfrsm;tm; vTJajymif; vª'gef;cJh
1
,if;? 39? 41-43/ onf/ &[ef;tokH;taqmif ypönf;rsm; trsm;tjym;udk oHCm
2
ork'´&mZ*kwårif;\ cGifhjyKcsufjzihf od&darC0PÖrif; aqmufvkyfcJhonhf
1 2
ausmif;wdkufwGif (&[ef;jyKonfrSm tjzpfEdkifqkH;jzpfonf)/ ,if;? 37? 243-244/ r[m0Ho? 38? 12-38/
3 3
r[m0Ho? 39? 44-56/ r[m0Housrf;wGif qHawmf"mwftaMumif;udk ,if;? 38? 14-17/
4
,cktcg &SmazGrawGU&Sd&ao;onhf auo"mwk0Housrf;wGif tao;pdwf ,if;? 38? 42/
jyqdkxm;aMumif; azmfjyonf (r[m0Ho? 39? 49? 58)/
198 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 199
awmfrsm;tm; vª'gef;NyD; yd#uwfokH;ykHoifMum;rI jyefYyGm;a&; taqmif ypönf;topfrsm;jzihf jynhfpkHatmif jyKjyifxm;aom
1
twGuf tvGef tm;ay;ulnDcJhonf / £ó&d, orPm&mrausmif;wdkuftvªudk vufcH&ef jiif;qdkMu
rdrdonf r[m0d[m&ausmif;wkduf\ xD;eef;ESihf ywfoufol onf/ odkYwap aemiftcgwGif ax&d, oHCmawmfrsm;onf
rdwfaqGjzpfaomfvnf; tb,*d&dausmif;wkdufü vdktyfonhf wdk; tavQmhay;NyD; ,if;ausmif;wkdufudk Ak'¨½kyfyGm;awmftm; vª'gef;
2
wufrIudk aqmif½Guf&ef arhaysmufrxm;ay / þrif;onf ax&d 1
&efcGifhjyKvsuf oG,f0dkufí tvªcHvdkufMuonf / uóyrif;
,*dkPf;tm; vª'gef;rnf[laom tMuHjzihf apwd,yAÁw (r[dE¦ onf "r®½kpdu oHCmawmfrsm;tm;vnf; ausmif;wdkufwpfck
avh)&Sd trÁw¬v0d[m&udk jyefrGrf;rHcJhaomfvnf; r[maoerif; aqmufvkyf vª'gef;cJhonf /
2

vufxufuwnf;u ,if;awmifukef;ukd odrf;ydkufxm;Muonfh &[ef;awmfrsm;omru oD[dkVf&Sded*P²rsm;vnf; uóyrif;


"r®½kpdu*dkPf;0if &[ef;wdkY\ tEl;tñGwf awmif;yefjcif;aMumihf tm; rESpfoufMuacs/ ed*P²rsm;onf arm*¾v†merif;\ olvQLd
3
,if;*dkPf;0ifwdkYtm; vª'gef;cJhonf / rsm;tjzpf aqmif½GufcJhMuNyD; arm*¾v†merif; oD[dkVfodkY a&muf&Sd
"mwkaoerif;onf Ak'¨ESifh aAm"dowåqif;wkawmf trsm; &ef tcGifhtvrf; tcsdeftcgaumif;udk owif;ydkYcJhMuonf /
3

tjym; wnfaqmufNyD; ,if;wdkYtwGuf taqmufttkHrsm;vnf; yxr arm*¾v†merif; (at'D 496-513)onf tdE´d,rdwf


4
aqmufvkyfcJhonf / þrif;onf t&Sifr[dE´qif;wkawmfwpfck 4
aqG tcsKdUESihftwl oD[dkVfodkY qdkufa&mufcJhNyD; ukXm&d trnf&Sd
wnfaqmufNyD; t&Sifr[dE´tm; rD;oN*ØK[fcJhonhf ajrae&mwGif yGJ onhf bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfckwGif ¤if;\ ppfwyftiftm;udk
awmfBuD;wpfck usif;yonf/ xdkae&mrSmyif ]'Dy0Housrf;}udk ½Gwf pkaqmif; NyD; uóyrif;udk atmifEdkifvsuf xD;eef;udk &onf/
5
qdk &Sif;jycJhonf[k qdkonf / þrif;onf *dkPf;*Ptm;vkH;rS oHCmawmfrsm; ESpfoufonhf
zcifudk owfjzwfjcif;jzihf xif&Sm;aom om;jzpfol yxr rif;wpfyg;jzpfonf/ ¤if;\ atmifyGJNyD;aemuf oHCmawmfrsm;
uóyrif; (at'D 478-496)u zcif "mwkaoerif;\ xD;eef; tm; ylaZmf&ef tb,*d&d ESihf r[m0d[m&ausmif;wdkuf ESpfvkH;odkY
udk qufcHonf/ uóyrif;\ nDjzpfol arm*¾v†merif;om;onf 5
oGm;a&mufcJhonf / r[m0d[m&ausmif;wkduf &[ef;awmfrsm;
aemifawmf uóyrif; tkyfcsKyfpOftwGif; touftEÅ&m,f pdwf onf ae&mudk oefY&Sif;NyD; ouFef;rsm;0wf½kHvsuf bk&ifopfudk
6
rcs&ojzihf oD[dkVfrS a&SmifNyD; tdE´d,odkY xGufajy;cJhonf / yxr awGUqkH&ef axpOf0gvdkuf &yfaeMuonf/ arm*¾v’merif;onf
wGif ax&d,*kdPf;0if &[ef;awmfrsm;onf t"dutm;jzihf jynf ppfwyfBuD;udk qifwHwkdif; ([w¬dygum&) tjyifbufwGif xm;cJh
olrsm; NidKjiifcH&rnfudk pdk;&drfojzihf uóyrif;tm; rESpfoufvdk
bJ &SdMuonf/ &[ef;awmfrsm;onf uóyrif; wdk;csJUNyD; tokH; 1
r[m0Ho? 39? 10-13 *gxm/
2
1 2
,if;? 39? 15/
,if;? 38? 44-51/ ,if;? 38? 61/ 3
,if;? 39? 20-21/ ,if;ed*P²wdkYudk arm*¾v’merif;udk,fwkdif tdE´d,rS
3
,if;? 38? 75-78/ txl;ojzihf ¤if; (rif;)\ &nf½G,fcsufjzihf vTwfvdkufjcif; jzpfEdkifonf/
4
,if;? 38? 82? 85-88? 78/ bmoma&;qdkif&m &aoh&[ef;toGifjzihf olvQLdrsm;tvkyfudk vkyfjcif;rSm
5
,if;? 38? 88-89/ a&S;acwfrsm;wGif tjzpfrsm;onf/
6
r[m0Ho? 39? 1-2/ 4
r[m0Ho? 39? 21/ 5
,if;? 39? 33/
204 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 201
1
&[ef;rsm;onf rmefrmeudk avQmhNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufodkY onf / wlnDonhf vrf;pOfay:wGif&Sdonhf arm*¾v’merif;\
1
0ifa&mufcdkvIHvsuf aexdkifMuonf / omomjyKaqmif½GufrIrsm; aemufydkif; tvsiftjref oH*g,em
tdE´d,wGif t&SifaZmwdygv BuD;jyif;cJh&onfh xdktcsdef wif&efESihf omoemawmfudk oefY&Sif;pifMu,fap&ef rnfonhf
umvonf xif&Sm;ausmfMum;vSonhf Ak'¨0g'D ,kwådaA' ynm t&monf ta&;wBuD; jzpfcJhoenf;/ ukrm&"mwkaoerif;\
&Sifrsm;jzpfMuonfh 'dEém*gESihf "r®uw
d ådwdkY\ vIyf&Sm;rIBuD;NyD;aemuf oH*g,emESihf omoemoefY&Sif;a&; aqmif½GufrI\ oabm
bmomw&m; acgif;pOfrsm;ESihf ywfoufaom ,kwådESihf vlxk obm0udk rod&acs/ jrwfAk'¨\ "r®tppftrSefrsm;ukd qkH;jzwf&ef
jiif;qdkrIrsm;udk avhvmrIrSm tvGefta&;ay;aMumif; owd&vQif a&S;acwfrsm;u oH*g,em wpfckudk usif;ycJhNyD;jzpfonf/ odkYwap
2
þjzpf&yfudk aumif;pGm em;vnfNyD; ESpfoufEdkifrnf jzpfonf / tu,fí at'Dig;&mpkwGif t|uxmusrf;rsm;u ygVdawmf
aemufqkH;ay: tdE´d,Ak'¨0g'tawG;tjrif oDtdk&Drsm;ESihf awGUxd rsm;udk zGJUpnf;xm;NyD;jzpfvQif at'D ajcmuf&mpkü usif;yonfh
cJhNyD;jzpfonfh t&SifaZmwdygvtzdkY tdEd́,wkdufi,fay:wGif jzpf oH*g,emonf rnfonhf &nf½G,fcsuf &Sdygoenf;/ ,if;onf
ay:aeonhf rsufarSmuf wdk;wufrIudk em;vnfrnfh tcGifhtvrf; vlxktMum; "r®oif,lrIudk tm;ay;&ef crf;em;onhf "r®usrf;pm
2
enf;yg;Muonhf oD[dkVf&[ef;awmfrsm;tm; ESdrfeif;&efrSm cufcJ ½Gwfzwfjcif; wpf&yfom jzpfavoavm /
aomt&m jzpfrnfr[kwfacs/ q,fESpfcefYrQ EkdifiHa&;y#dyu©rsm;ESihf tkyfcsKyfolrsm; wpf
a0wkv†0g'Drsm;tm; ,if;odkY vlod&iS fMum; ESdrfeif;cJhaomf a,mufNyD;wpfa,muf vkyfBuHowfjzwfrIrsm; NyD;aemuf txuf
vnf; aemufwufvmonhf 'kwd,t*¾ aAm"drif; (at'D 601- wGif azmfjyNyD;jzpfonfh &[ef;vlxGufjzpfol odvmumVrif; (at
611)onf r[m0d[m&ausmif;wdkufxuf tb,*d&dESihf aZw 'D 524-537) tkyfcsKyfrI acwfodkY a&mufvmonf/ þrif;onf
3
0e0d[m&rsm;twGuf ydkrdkaqmif½GufcJhjyefonf/ ¤if;\ rdzk&m; rowfjzwf& rmCmwtrdefYudk oD[dkVfwpfuRef;vkH;odkY `rSihfwif
3 5
onfvnf; tb,*d&dausmif;wdkufudk ydkrdk Munfñdkonf / trSef vdkufNyD; aq;½kHrsm;udk xdef;odrf;vsuf ykHrSef bmoma&;udpörsm;
pifppf 'kwd,t*¾aAm"drif;onf r[m0d[m&ausmif;wdkufudk pdwf udk aqmif½Gufonf/
0ifpm;ykHyifr&acs/ ykHpHtm;jzihf tcgwpfyg; aZmwdygv rax&f þrif;eef;pH q,fhESpfajrmufwGif umodwdkif; (Am&mPoD)
BuD;u rdrd xlyg&mrapwDawmfBuD;udk 0wfjyKaepOf apwDawmf\ NrdKUodkY pD;yGm;a&;udpöjzihf oGm;a&mufcJhol yl&Ptrnf&onhf ukef
tpdwftydkif;wpfck uGJtufNydKusonfudk rif;BuD;tm; jyaom t onf vkvifi,fwpfa,mufonf ]"r®"mwk} trnf&onhf usrf;
5
cg rif;BuD;onf pdk;&drfpum; ajymMum;NyD; Ak'¨ñSyf½dk;awmfudk avm i,fudk oD[dkVfodkY ,laqmifvmcJhonf / ,cif tdE´d,EdkifiHodkY
[ygom'odkY a½TUajymif;cJhaomfvnf; jyefvnfjyKjyif&ef aESmihfaES; 1
cJhonf/ ]wkefvIyfzG,f tdyfruf} jrifaomtcgwGifrS rif;BuD;onf r[m0Ho? 39? 57/
2
apwDawmfjrwftm; jyefvnfjyKjyifru I dk NyD;qkH;atmif aqmif½GufcJh 'v’arm*¾v’merif;vnf; yd#uwfusrf;pm ½Gwfzwfo&ZÑm,fyGJ usif;ycJh
aMumif; qdkonf (r[m0Ho? 44? 48)/ þ½GwfzwfrIonfvnf; ,if;odkY
1 3
oabm&Sdonfh ½Gwfzwfjcif;rsKd; jzpfzG,f&Sdonf/
edum,o*F[? pm-15/ r[m0d[m0Ho 42;63-66/ 3
r[m0Ho? 41? 30/ 4
,if;? 41? 28/
2
History of Indian Laterature by M. Winternitz, p.362. History of Buddhist 5
,if;usrf;ü rnfonhf tcsufrsm; yg&Sdonf[lonfudk twdtus rod&
Tought by E.J. Thomas, p. 245.
acs/ odkY&mwGif y&e0dweyk*¾Kdvfu ]odvmumvrif; vufxuf Am&m
202 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 203
xGufajy; cdkvIHaepOftwGif; tdE´d,&Sd r[m,me0g'Drsm;ESihf quf aqmifonf[k rSwfwrf;wifcH&onftxd tvGef *½kwpdkuf jyKcJh
1
oG,frI rsm;pGm&SdcJhykH&onhf odvmumvonf ,if;usrf;pmudk onf /
tvGef ½dkaoav;pm;pGm vufcHNyD; eef;awmfteD;wGif odrf;xm;NyD; EdkifiHa&;ESihf tusKd;quf odyfr&Sdaom tjcm;tedrfhtjrihf
¤if; ESpfpOfykHrSefusif;yonhf yGJawmfwpfcktwGuf wpfESpfvQif jzpfrI ESpfumvtwefi,f MumNyD;aemuf yxrt*¾aAm"drif;
wpfBudrf ,if;usrf;pmudk aZw0e0d[m&odkY ,laqmifoGm;onf/ (at'D 568-601)vufxufodkY a&mufvmonf/ þrif;tkyfcsKyf
xdktcsdefu aZw0e0d[m&ü aexdkifMuaom 'u©dP*d&dausmif; pOftwGif; uAsmq&mBuD; q,fhESpfa,mufonf oD[dkVfbmom
2
wdkufrS om*vd,*dkPf;0if &[ef;rsm;onf twdwfu bk&iftcsKdU jzihf uAsmaygif;rsm;pGm a&;om;cJhMuonf / EdkifiHawmfESihf om
3
a0wkv†0g'Drsm;tay: xm;&SdcJhonhf qufqHrIudk owd&Muaom oemh&efolrsm;udk ESdrfeif;vsuf udk;ESpfcefY MumoGm;NyD;aemuf 'g
aMumihf ,if;yGJawmf vIyf&Sm;rIrsm;ü yl;aygif;yg0if&ef ½GHrkef;Mu Xmod0r[max&trnf&onfh tBuHay;q&mawmf\ ñTefMum;
4
onf/ odkYwap tb,*d&d*kdPf; oHCmrsm;u ¤if;wdkYtm; "r® csufrsm;jzihf aumif;rGefonhf tvkyfrsm;udk vkyfaqmifcJhonf /
"mwkusrf;udk ylaZmf&ef qGJaqmifcJhMuonf/ r[m0d[m&oHCm þrif;vufxufwGif tvGefta&;ygonfh jzpf&yfwpfck jzpf
ESihf tEk&m"NrdKUol NrdKUom;tcsKdUrSm ,if;tpDtOfrsm;rS twlwuG ay:vmaMumif; od&onf/ tdE´d,rS <uvmol aZmwdygvbGJU t
1
yg0ifywfoufrIr&SdbJ aeMuonf / rnf&Sd rax&fBuD;wpfyg;onf trsm;jynfolESihfqdkifaom tjiif;
xif&Sm;ausmfMum;vSonhf uAsmq&m bk&if plVarm*¾vm† e yGm;rI wpf&yfjzifh oD[dkVfüwnf&Sdonhf a0wkv†0g'udk ESdrfeif;cJh
rif; odkYr[kwf 'kwd, arm*¾v†merif; (at'D 537-556) vuf onf/ a0wkv†wdkYudk jyif;jyif;xefxef axmufcHol 'gXmybkwd
xuftwGif; "r®jyefYyGm;a&;ESihf "r®oifMum;rIwdk;`rSihfa&;wdkY twGuf [kac:aom tm'dyg'wpfa,mufonf ESdrfeif;cH&rIaMumihf raus
vIyf&Sm;rI BuD;wpf&yfudk awGU&onf/ w&m;a[m yk*¾Kdvfrsm;tm; rcsrf;jzpfNyD; pdwfqdk;NyD; rax&fudk½kduf&ef vufjzihf csdef½G,fvdkuf
ylaZmfrIrsm;pGm jyKvkyfvsuf þrif;onf yd#uwfokH;ykHudk t| onf/ odkY&mwGif bk&ifonf aZmwdygvrax&ftm; tvGeYf
uxmusrf;rsm;ESihftwl a[majym ydkYcsaponf/ usrf;pma&;om; tvGef MunfñdkoGm;NyD; ,if;ausmif;wdkufrSmyif qufvuf oD
5
rIrsm;udkvnf; pDrHay;onf/ þrif;udk,fwdkif bmoma&;uAsm wif;okH;&ef avQmufxm;onf / edum,o*F[usrf;ü þvlod
("r®uAÁ) wpfck a&;zGJUvsuf ntcsdef NrdKUawmf&Sd w&m;yGJwpfck &SifMum; ESdrfeif;NyD;aemuf a0wkv†0g'odkY 0ifa&mufolr&Sdawmh
tNyD;wGif qifausmukef;ay:wGif xdkifvsuf ,if;uAsmudk ½Gwf aMumif;ESihf tb,*d&dedum,ESihf aZw0eedum, ESpfckvkH;rS
qdkonf/ þrif;onf "r®usrf;pmoif,lrI ysHUESHYa&;ESifh ywfouf
í "r®udk oif,l&ef uav;rsm;udk csKdcsOfoMum;vkH;rsm;jzihf qGJ 1
r[m0Ho? 41? 58-60? 62/
2
r[m0Ho? 42? 13/ edum,o*F[? pm-15/
3
r[m0Ho? 42? 14/
PoDrS oD[dkVfodkY a&muf&Sdvmaom a0wkv’okwåefrSm Ak'¨\ Bwdum, 4
,if;? 42? 14-34/
"r®ESihfqdkifaom usrf;pmjzpfonf[laom tcsufudk wpfpkHwpf&m oHo 5
r[m0Ho? 42? 35-37/ edum,o*F[? pm-15/ edum,o*F[usrf;wGif
,jzpfzG,f rvdkacs (Ceylon Journal of Science, G. Vol. II, p. 38.) [k þtjiif;yGm;rIudk odvmumvrif;vufxufwGif jzpfaMumif; azmfjy
qdkonf/ onfrSm rSm;,Gif;zG,f&Sdonf/
1
r[m0Ho? 41? 37-40/ edum,o*F[? pm- 14-15/
208 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 205
1
tbd"r®mü pdwf0ifpm;rItopfrSm xdkacwf\ ynmwwf onf / þrif;onf om*vd,*dkPf;0if &[ef;awmf rsm;twGuf
2
vlwef;pm;\ xl;jcm;onhf oGijf yifjzpfvmcJhonf/ [l,ifqefu a0VK0e0d[m&ausmif;wdkufudk wnfaqmufcJhonf / ordki;f wGif
xdktcsdefü tdE´d,&Sd ynmwwf&[ef;rsm;rSm rsm;pGm ylaZmf*kPf 'kwd,tBudrftjzpf rdzk&m;\aqGrsKd; wpfa,muftm; þrif;u
1 3
jyKjcif;cH&aMumif;ESihf oD[dkVf&[ef;rsm;onfvnf; ¤if;wdkY\ A[k tod*¾g[bGJU ay;tyfonfudk awGU&onf /
okwESihf todynmpGrf;&nfrsm;twGuf xif&Sm;aMumif; rSwfwrf; 'kwd,t*¾aAm"drif; vufxuftwGif; uvd*Frif;onf EdkifiH
2
wifcJhonf / odkYjzpfí xdkacwfumv\ ,kHMunfrIqdkif&m pdwf a&;y#dyu©aMumihf oD[dkVfodkY a&mufvmNyD; t&SifaZmwdygv
"mwfESifhtnD wwd, aZ|wdórif;onf ¤if;aojcif;w&m;ESihf rax&fxHwGif &[ef;jyKonf/ þ&[ef; (uvd*Frif;)\ rdbk&m;
BuKHawGUcJhonfh ppfyGJodkY roGm;rD ¤if;\rdbk&m;tm; tbd"r®mudk ESihf trwfrsm; oD[dkVfodkY vdkufvmNyD; ¤if;wdkYvnf; &[ef;jyKMu
oifMum;NyD; tbd"r®mudk a[mMum;vsuf &&Sdonhf ukodkvftzdkYudk onf/ t*¾aAm"drif;ESihf rdbk&m;wdkYonf oD[dkVfwGif aysmf½TifpGm
3
rdrdtm;rQa0&ef rSmMum;cJhonf / 'kwd, r[dE´rif;onfvnf; t aexkdifEdkif&ef twwfEdkifqkH; aqmif½Gufay;Muonf/ uvd*Frif;
4 4
bd"r®mudk us,fus,fjyefYjyefY a[mMum;ydkYcs&ef wdkufwGef;cJhonf / (&[ef;awmf)onf oD[dkVfü ysHvGefawmfrlonf /
'kwd, 'ga|mywdórif; (at'd 650-658) vufxufwGif ,if;aemuf &mpkESpf0uf wpfckrQavmufwGif oD[dkVfEdkifiH
r[m0d[m&ausmif;wdkufESihf bk&ifwdkYtMum; wpfzef tjiif;yGm;rI onf EdkifiHa&;ESihf bmoma&;jyóemrsm; tpOfrjywf &SdcJhonf/
&SdcJhjyefonf/ 'ga|mywdórif;onf tb,*dausmif;wdkuf t xdktcsdefrSpí aESmif;acwfrsm;wGif bk&ifrif;rsm;onf rsm;aom
wGuf ausmif;taqmufttkHwpfck aqmufvkyf&efvdkaomfvnf; tm;jzihf bmoma&;qdkif&m taqmufttkHa[mif;rsm;udk jyef
r[m0d[m&oHCmu rdrdwdkY ausmif;wdkuf\ e,fedrdwftwGif; vnfjyKjyifNyD; ausmif;wkdufrsm;tm; axmufyHhrIrsm; jyKvkyfNyD;
wnf&Sdojzihf jiif;qdkonf/ odkYwap bk&ifonf rdrd\ tpDtrH xif&Sm;onhf yGJawmfrsm; usif;yNyD; Ak'¨omoemawmf pifMu,f&ef
twdkif; tiftm;okH;í aqmif½Gufonf/ ax&d,*dkPf;0if oHCm BudK;yrf;cJhonf/
awmfrsm;onf wpfzef bk&iftm; rkef;wD;qefYusifMuvsuf bk&if xdktcsdefu Ak'¨omoemawmfudk okwfoifjcif;(aom"e)\
tm; vlOygoum wpfa,mufudk tquftoG,f jzwfawmuf qdkvkd&if;t"dyÜm,frSm tawmftwef xif&Sm;onf/ tNrJwrf;yif
5
jcif;jzpfonhf ywåedukZÆeuH jyKMuonf/ odkYwap bk&ifonf omoemawmfokwfoifrIudk 0de,pnf;rsOf; pnf;urf;[laom
5
r[m0d[m&oHCmtm; qefYusifrI wpfpkH&m rjyKvkyfcJhacs/ "r®uH ("r®ur®) ESihftnD aqmif½GufaMumif; azmfjyonf/ omo
1
Huen Tsiang I, p. 81. 1
2
,if;? twGJ 2? pm-247/ r[m0Ho? 42? 51-56/
2
3
r[m0Ho? 45? 109/ ,if;? 42? 43/ 0DvsH*dkif*gonf ,if;ausmif;wdkufae&monf tEk&m"
4
,if;? 44? 141/ yk&ESihf r[dE¦avhtMum; wpfae&m&mwGif &SdEdkifonf[k ,lqonf/
5
r[m0Ho? 45? 141/ &[ef;rsm;onf oydwfudk wnfhwnfhtay: vSef (plV0Ho? t*Fvdyfbmomjyef? twGJ 2? pm-77? atmufajcrSwfcsuf 2)/
3
vsuf oGm;MuNyD; ¤if;wdkY rBuKdufonfh Oyoum tdrfa&SUwGif oydwfudk r[m0Ho? 42? 42/
4
arSmufxm;Muonf/ ,if;odkY jyKvkyfcsufrSm oHCmtaejzihf xdkOygoum ,if;? 42? 44-50/
5
r[m0Ho? 39? 57/ tcef; 45? 46? 76/ tcef; 51? 64/
206 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 207
em okwfoifrIudk bk&if\trdefYjzihf oHCmawmfrsm;u aqmif ypfNyD;? xl;cwfxm;vsuf a&csKd;uefrsm;udk apmihfMunfhcdkif;onf/
½Gufjcif;jzpfonf/ &[ef;awmftrsm;pkonf tcsdefumvrsm;ESifh xdkYjyif &[ef;wpf&mudk jynfESif'Pfay;NyD; tqkH;pGef ]omoem
twl ajymif;vJaezG,f&SdNyD; ,if;udk a&S;½dk;tpOftvmtwdkif; awmfudk pifMu,fatmif} aqmif½Gufvdkufonf/ ,if;udpöjzpf
vdkufemvdkMuonhf oHCmawmfrsm;u pm&dwåysufjym;rI tjzpf ysufNyD;aemuf ausmif;wdkufBuD;ESpfck tnDtñGwf yl;aygif;rIjzpf
,lqonf/ uREkfyfwdkYtaejzihf ,if;obm0wdk;wufrItvsOf rjzpf ay:vmrnfudk pdk;&drfNyD; ax&d,*dkPf;0if oHCmawmfrsm;tm; t
ay:ap&ef pm&dwåysufjym;rI avQmhusa&;tjzpf ,lqonhf bk&if b,*d&d ausmif;wdkufoHCmESihftwl OykofjyKyGJusif;y&ef awmif;
1
rif;rsm;ESihf MoZmwduúr BuD;rm;onfh bmoma&; acgif;aqmif yefonf/ odkYwap xdkawmif;yefrIudk vkdufavsm&ef jiif;qdkonf /
&[ef;awmfrsm;\ ratmifjrifaom BudK;yrf;rIrsm;udk ordkif;wp aemufxyf q,fESpf odkYr[kwf q,fhig;ESpfceftwGif; oD[dkVf
avQmufwGif jrifawGUMu&onf/ EdkifiHonf tkyfcsKyfoltcsif;csif; jzpfyGm;onhf jynfwGif;ppfyGJrsm;
'v†arm*¾v†meac: wwd,arm*¾v†merif; (at'D 611- aMumifh vufawGUtm;jzihf NydKuGJysufpD;cJhonf/ r[m0d[m&ESihf
617)onf crf;em;vSonhf yd#uwfokH;ykH ½GwfqdkrI (yd#umeÍö tb,*d&duJhodkYaom csrf;omonhf ausmif;wkdufrsm;tm;vkH; vk
oZÑm,H) wpf&yf usif;yNyD; ynmwwfyk*¾Kdvfrsm;tm; ylaZmfouúm ,ufcH&onf? xlyg&mruJhodkYaom apwDawmfrsm; zsufqD;cH&NyD;
jyKvsuf bmomw&m;todynm jyefYyGm;a&;twGuf tm;ay; &wemrsm;udk ,laqmifoGm;Muonf/ ausmif;wdkufrsm;wGif &Sd
1
aqmif½GufcJhonf / þrif;vufxufwGif uXde (Kaìhina onhf a½Tqif;wkawmfrsm;? wHcGefrsm;ESihf tjcm;tzdk;wef ypönf;
2
ceremo-ny) yGJtaMumif; azmfjycsufwpf&yf awGU&onf / rsm; vk,uf,laqmifoGm;MuNyD; olykeftrsKd;rsKd;wdkY\ ppfwyfudk
3 2
þrif;vnf; omoemawmf oefU&Sif;a&; aqmif½GufcJhonf / xdef;odrf;&ef a&mif;csMuonf /
þrif;udk qufcHol odvmarC0PÖrif; (at'D 617-626) tqdkyg jyóemrsm;NyD;aemuf 'kwd, uóyrif; (at'D
vufxuftwGif; tb,*d&dausmif;wdkufwGif BuD;rm;onhf qlyl 641-650) eef;wufaomtcg þrif;onf ysufpD;oGm;onhf
rIwpf&yf jzpfyGm;onf/ tb,*d&dausmif;wdkufwGif aexdkifol taqmufttkHrsm;udk jyefvnfjyKjyifNyD; twdwfwGif vkyfcJhonhf
aAm"dtrnf&onhf &[ef;wpfyg;onf ,if;ausmif;wdkufae oH ¤if;\ raumif;rIrsm;udk ukpm;&ef bmoma&; vIyf&Sm;rIrsm;udk
3
Cmawmfrsm;pGmwdkY\ 0denf;ESifhrnDonhf tjyKtrludk qefYusif aqmif½GufcJhonf / þrif;onf oHCmawmfrsm;tm; vSnfhvnf
4
vsuf bk&ifxH apm'uwufNyD; "r®uHjzihf udkifwG,fajz&Sifay;&ef oGm;vmNyD; w&m;"r®rsm; a[mMum;ap vsuf ygVdawmfvufoef;
5
bk&iftm; awmif;qdkonf/ bk&ifu aAm"d&[ef;awmftm; om usrf;rsm; a&;om;&ef wdkufwGef;cJhonf / t|uxmusrf;rsm;ESihf
oemoefY&Sif;a&; aqmif½Guf&ef wm0efay;tyfonf/ 'kóDv wuG tbd"r®mygVdawmfrsm;udk ½Gwfzwf o&ZÑm,f&efvnf; wdkuf
6
&[ef;awmfrsm;tm;vkH; pk½kH;NyD; &[ef;awmf aAm"dtm; owfjzwf wGef;cJhonf /
vdkufNyD; ,if;Oya'udk zsufodrf;vdkufMuonf/ bk&ifonf t
vGefpdwfqdk;NyD; &mZ0wfjypfrI usL;vGefolrsm;\ vufrsm;udk jzwf 1 2
r[m0Ho? 44? 75-80/ ,if;? 44? 130-140/
3 4
1 2
,if;? 44? 148/ ,if;? 44? 148/
r[m0Ho? 42? 51-56/ r[m0Ho? 44? 47/ 5
r[m0Ho? 45? 3/ 6
,if;? 45? 150/
3
,if;? 44? 48/
212 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 209
1
[k vlodrsm;aom &[ef;awmfrsm;onf xif&Sm;vmonf / xdk 'kwd, 'gaXmywdórif;\ nDi,f pwkw¬ t*¾aAm"drif;
&[ef;awmfrsm;onf rlvtm;jzihf tb,*d&d*kdPf;0ifrsm;jzpfykH&NyD; (at'D 658-674) vufxufwGif Nidrf;csrf;onhf acwfwpfckodkY
&mpkESpf wpfckESihf wpf0ufMumrSom oD;jcm;tkyfpk wpfcktjzpf a&mufvmonf/ 'gXmod0trnf&Sd bk&ifhtMuHay; rax&f\ ñTef
2
uGJxGufoGm;cJhykH&onf / yHhoulaqmif &[ef;rsm;onf csufcsif; Mum;csuft& twdwfu ¤if;\ aqGawmfrsKd;awmfrsm; jyKvkyfcJh
acwfpm;vmNyD; bk&ifrif;rsm;onf xdk&[ef;rsm;xH zl;ajrmf 0if onfh bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;tay: rrQwrI tm;vkH;twGuf
3
xGuf oGm;vmrI wdk;csJUvmaMumif; awGU&onf / yÍör t*¾aAm"d NyD;jynhfpkHonfh jyKjyifrsm;udk aqmif½Gufonf/ rif;BuD;onf edum
rif; (at'D 711-717) onf rdrdudk,fwdkif 0wfonhf t0wf ,okH;ck (*kdPf;okH;ck)vkH;rS oHCmawmfrsm;tm; Munfñdkonf/
aumif;rsm;udkyif yhHoulaqmif &[ef;wdkY\ ouFef;rsm;tjzpf &[ef;awmfrsm;tm; xdef;odrf; apmihfa&Smufrnfh aus;½Gmrsm;?
4
vª'gef;cJhaMumif; od&onf / tvkyftauR; jyKolrsm;? uyÜd,rsm;ESifh tjcm;vdktyfonfrsm;
yHhoulaqmif &[ef;awmfrsm;tygt0if *dkPf;BuD; okH;*dkPf;rS tm;vkH;udk axmufyHhonf/ ]rif;BuD;onf edum,okH;ckrS oHCm
oHCmawmfrsm;tm; vª'gef;axmufyHhcJhol q|r t*¾aAm"drif; awmfrsm;tm; rsm;jym;NyD; aocsmonhf tcGefawmfrsm;ESihftwl
1
(at'D 766-772) vufxufüvnf; omoemawmf oefY&Sif;a&; ½Gmaygif; wpfaxmifudk vª'gef;onf} /
5
aqmif½GufrItaMumif; wpfzefMum;&jyefonf / þtcsdefü ayg
vkEé½k0onf ydkrdk tcsuftcsmae&m jzpfvmNyD; þrif;onf tdrfrS rnfonhftvªypönf;udkrQ vufcHrnf r[kwf[laom oauFw
6
aygvkEé½k0udk NrdKUawmftjzpf yxrqkH; odrf;ydkufcJholjzpfonf / jzpfonf/ tBuD;tus,f apmfum;rIwpf&yftjzpf ,lqonhf xdkbmom
aemif aygvkEé½k0acwfwGif Ak'¨0g'usifhpOfrsm;twGif; tBuD; a&; qE´jyrIonf oHCmtm; rav;pm;aom oHCmhvmbfudk avsmhyg;
tus,f [dE´LMoZmvTrf;rdk;rI &SdcJhonfudk awGU&onf/ [dE´LusifhpOf atmifvkyfaom Oyoumtm; jyKvkyo f nf (r[m0Ho? 45? 32-34)/
vTrf;rdk;rI a&S;OD;vu©Pmrsm;udk þrif;vufxuf avmufwGif plV0*¾ygVdawmf (pm-262) t& ywåeduZk ÆeuHudk oHCmhy&dowfu
owdjyKrdMuonf/ Oyrmtm;jzihf 'kwd, r[dE´rif; (at'D 772- (odrfxJrSm) ur®0gpm½GwfzwfNyD; aqmif½Guf&onf/ r[m0Ho (plV0Ho)
rSwfwrf;ü 0denf;ygVdawmfwGif ñTefjyonhftwdkif; (odrfxJwGif ur®0g
pmzwfí) jyKNyD;aemuf vlxky&dowf a&SUarSmufü jrifEdkifonhf ykHpHjzifh
1
r[m0Ho? 47;66/ "kwifq,fhokH;rsKd;teuf yxrqkH; "kwifjzpfonhf yHho at'D ckepf&mpktcsdefu vufawGU aqmif½u G fcJhykHudk azmfjyjcif; jzpfzG,f
ul"kwifudk aqmifonhf &[ef;awmfrsm;udk yHokulvdu (yHhoulaqmif) &Sdonf/ plV0*¾0gVdawmfü vlOygoumwpfa,muftay: ywåedukZÆe
rax&frsm;[k ac:onf/ xdk&[ef;rsm;onf ¤if;wdkY\ ouFef;rsm;udk vl uHjyKEdkifonfh taMumif; &SpfrsKkd ;udk csrSwfxm;onf 1) oHCmtm;
rsm; vTifhypfxm;onhf t0wfpkwfrsm;jzihf ¤if;wdkY\ ouFef;udk csKyfvky vmbfvmbenf;atmif BudK;pm;jcif; 2) &[ef;awmfrsm;tm; udk,fxd
fMuonf/ bDpD yxr&mpktcsdefuyif yHokulaqmif rax&frsm; &SdcJhonf/ vufa&muf apmfum;&ef BudKyrf;ol 3) &[ef;awmfrsm;tm; ae&m
2
r[m0Ho? 51? 52/ wpfae&mrS ESifxkwf&ef BuKd;yrf;ol 4) &[ef;awmfrsm;tm; apmfum;&ef
3
,if;? tcef; 47? 66/ tcef; 48? 4? 16/ tcef; 49? 60? 163? 76/ BudK;yrf;ol 5) oHCmawmfrsm; tMum; nDñGwfrI ysufjym;atmif
tcef; 50? 52/ tm;xkwfol 6) Ak'¨&Sifawmfjrwftm; uJh&JUpum; qdkol 7) "r®tm;
4
,if;? 48? 16/ uJh&JUpum; qdkol 8) oHCmtm; uJh&JUpum;qdkolwdkYjzpfonf/
1
5
,if;? 48? 71-72/ 6
,if;? 48? 74/ r[m0Ho 46;6-16/
210 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 211
wpfEdkifiHvkH;onf bk&ifhpHerludk vkdufemMuonf/ bk&ifhtrI yxr aoerif; (at'D 831-852)wdkYonf ig;rsm;? om;½dkif;rsm;
awmfudk xrf;½GufMuonhf &mxl;jrihfaom wrD;vfvlrsKd;rsm;yif ESihf iSufrsm;tm; (rpämeH rd*yu©DeH) tpm;tpmrsm;udk w&m;0if
bk&if\ bmoma&; aqmif½GufrIrsm;ü bk&ifhpHerltwdkif; twk,l owfrSwfay;cJhNyD; yxr O',rif; (at'D 792-797? 'kwd,
aqmif½GufMuonf/ rdzk&m;BuD;onf bdu©KeDrsm;twGuf ausmif; 'yÜKvrif;vnf;[l)onf uRJEGm;rsm;tm; ajymif;udk auR;&efESifh
wdkufwpfck wnfaqmufNyD; ¤if;wdkY vdktyfonfrsm; tm;vkH;udk usD;uef;rsm;ESihf tjcm;iSufrsm;tm; qefudk auR;&ef owfrSwfay;
1 1
axmufyHh vª'gef;onf / cJhaMumif; od&onf /
pwkw¬ t*¾aAm"drif; tkyfcsKyfpOftwGif; yxrqkH;tBudrf tEk&m"NrdKUNyD;aemuf oD[dkVfEdkifiH\ NrdKUawmfjzpfvmonhf
tjzpf aemiftcg ykHrSef Ak'¨0g'usifhpOfwpfck jzpfvmonhf tcrf; ykvw¬dyk& odkY[kwf ayvkEé½k0NrdKUonf xdktcsdefu usL;ausmfol
2
tem;jzihf y&dwf½Gwfzwfo&ZÑm,fjcif;ESihf ywfoufonhf &nf wdkYudk qefYusifonhf r[mAsL[mt&a&m teD;tem;&Sd us,fjyefY
ñTef;csuf wpf&yfudk awGY&onf/ þrif;onf rmCmw (olwpf onhf qnfajrmif;wmwrHudk taMumif;jyKí <u,f0csrf;omrI
3
yg; toufudk rowf&)[laom trdefYudkvnf; xkwfjyefcJhonf / aMumifhyg ta&;ygvmonf/ tEk&m"yk&NrdKUrSmrl BuD;yGm;rIrSm
wd&pämef wdkY\ toufESihfywfoufonhf tawG;tjrifopfwpf&yf a[mif;EGrf;oGm;NyD; tpdk;&eef;pdkufNrdKUjzpfjcif;xuf bmoma&;
vlxk ESvkH;om;ü vTrf;rdk;p jyKvmonfudk uREfkyfwdkY awGU&Sd&onf/ qdkif&mNrdKUawmf wpfckomjzpfvmaeonf/ pwkw¬t*¾aAm"drif;
wwd,uóyrif; (at'D 711-792)vufxuf rmCmw trdefY (at'D 658-674)onf aygvkEé½k0NrdKUudk ,m,Dtm;jzihf yxr
omru qdyfurf;ESpfckwdkYü (rpäwdaw¬ 'ka0) ig;rsm;udk arG;jrL qkH;odrf;ydkufcJhNyD; þrif;onf xdkNrdKUrSmyif rarQmfvihfbJ ½kwf
4
apmihfa&SmufcJhonf / 'kwd, r[dE´rif; (at'D 772-792) ESihf w&uf emrusef;jzpfNyD; uG,fveG fonf/ þrif;onf jynfolvlxk
u ¤if;\ t½dk;jymrsm;udk aq;tjzpf tokH;jyKMuonftxd t
1
,if;? 46? 10-27/ vGefaumif;NyD; bmom w&m; udkif;½dIif;oljzpfonf/
2

3
,if;? 46? 5/ rme0r®rif; (676-711)vufxufwGif &[ef;awmfrsm;\
,if;? 46? 3/ tvGeftrif; oufaomihfoufomae&onhf b0udkqefYusify&kH
4
r[m0Ho? 46? 24/ *dkif*gonf rpäwdw¬[laom pum;vkH;udk bmomjyef onhf wkHYjyefrIwpf&yf taejzihfa&m a&S;a[mif; bmoma&;b0udk
jcif;rjyKbJ pmzwfoltm; (,if;a0g[m&udk) ]rpäwdw¬} trnfjzihf xif
&Sm;aom ausmif;wdkufrsm;tjzpf ,lqcJhol 0duúroHC (Wickrema-
jyefvnf &Sifoefaponhf taejzihfyg yHokulvdu (yHhoulaqmif)
singha)yk*¾Kdvftm; &nfñTef;cJhonf (E.Z. I, 216, 221, 227)/ ,if;
azmfjycsuf rSm;,Gif;onfrSm xif&Sm;onf/ oem;MuifemrI (u½kPm) jcif;onf &Gmol½Gmom;rsm;tm; tvGef pdwfrcsrf;ajrUzG,f jzpfaponf/
aMumihf ig;rsm;udk jrpfqdyfwdkYü arG;jrL auR;arG;xm;jcif;rSm oD[dkVf Oyrmtm;jzihf rMumrDu oD[dkVfawmifydkif;a'o? 0gvd*rf aum&mavh
aus;½Gmrsm;ü ,aeYwdkifatmifyif xif&Sm;aom tavhtusihfwpfck (Vāligam Kōralē) e,füyg0ifonhf ueefauh aus;½Gm&Sd ,if;odkYaom
jzpfNyD; ,if;onf a&S;a[mif; tpOftvmwpf&yfudk vkdufemaeMujcif; qdyfurf;wpfckü ig;wpfaumif;udk owfjzwfcJhol trsKd;om;wpfa,muf
jzpfzG,f&Sdonf/ Ak'¨0g'D aus;vufaeolrsm;onf txl;ojzihf Oykof onf aemufqufwGJ tusKd;qufrsm;rS vGwfuif;&ef aus;½Gm bkef;
aeYrsm;ü xrif; odkYr[kwf tjcm; tpm;tpmrsm;jzihf ig;rsm;udk auR; BuD;ausmif;odkY 'PfaiG ½lyD; 10 rjzpfrae ay;aqmifcJh&onf/
arG;avh&SdMuonf/ ,if;odkY arG;jrLxm;onhf ig;wpfaumifudk owfjzwf
216 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 213
&mpkESpf q,fhESpfckeD;yg;rQ ukefvGefcJhNyD;aemuf ,cktcsdefwGif 792)onf ]ae&mtESHY&Sd ysufpD;,dk,Gif;aeonhf ewfpif(a'0ukv)
tEk&m"yk&NrdKUonf bk&ifxD;eef;pdkuf NrdKUawmftqihfrS avQmus rsm;udk jyefvnfjyKjyifaponf? ewf½kyfrsm;udk wrifwum xkvkyf
oGm;cJhNyD;jzpfNyD; ,if;\ aemufqkH;bk&ifrSm 'kwd, O',rif; aponf? jA[®Prsm;tm;vnf; rdrdpm;onhf &omrGefrsm;udk ay;
(at'D 885-896) jzpfNyD; ¤if;tm; qufcHcJholrSm 'kwd, aoe urf;onf? ¤if;wdkYtm; a½TjzihfjyKaom 0dkifuvyfwGif xnfhí EGm;
1
rif; jzpfonf/ EdkYESihf oMum;udk ay;urf;vª'gef;onf} / þ&mpkESpf apmapmydkif;u
2
a&S;acwf tqufqufwGif Ak'¨0g' vIyf&Sm;rIrsm;\ t"du tjcm;aom rif;wpfyg; onf jA[®Prsm;tm; taxmuftyHhjyKcJh
A[dkae&m jzpfcJhaom avm[ygom'wGif 'kwd,aoerif; jyef aMumif; od&onf/
vnfjyKjyifNyD; tokH;taqmiftopfrsm; vSL'gef;NyD;aemuf tcsdef ,cktcsdefrSpí &mpkESpf wpfckeD;yg;rQ yxrO',rif; (at'D
1
umvrSmyif &[ef;awmf 32 yg;rQom &Sdawmhonf / EdkifiHa&; 792-797? 'kwd,'yÜKvrif;vnf;[l) \ rdzk&m;u bdu©KeDr
t&a&m bmoma&;t&yg pdwf0ifpm;rIESihf vIyf&Sm;rItm;vkH;onf ausmif;wkdufwpfck aqmufvkyfcJhonf[laom tcsufrSwpfyg;
3
,cktcg ta&;ygrIt&a&m t½G,ftpm;t&yg tvsiftjref xif&Sm; rSwfom;xdkufonhf azmfjycsufwpfpkHwpf&m rawGU&acs /
BuD;xGm;vmaeonhf NrdKUawmfopf aygvkEé½k0odkY tvQKdtvQKd a&S;a[mif; bmoma&;taqmufttkHrsm;udk jyefvnfjyKjyifxdef;
ajymif;a½TUaeNyD jzpfonf/ odrf;jcif;? bmoma&;yGJawmfrsm; usif;yjcif;ESifh &[ef;awmfrsm;
tm; y&du©&m&Spfyg; vª'gef;jcif;rsm;rSm bk&ifrif;wdkY\ ykHrSef vkyf
1
r[m0Ho? 50? 69-70/ ½dk;vkyfpOfrsm; jzpfMuonf/
4
yxr aoerif; (at'D 831-851) tkyfcsKyfpOftwGif;
ta&;ygaom acwfumvtydkif;tjcm; jzpfvmjyefonf/ þrif;
5
00000000 vufxufü tdE´d,rS 0Zd&jy0w*dkPf; 0ifyk*¾Kdvfwpfa,mufonf
oD[dkVfodkY a&mufvmNyD; tb,*d&dausmif;wdkuftwGif;&Sd 0D&uFk
6
&m&mrausmif;ü aexkdifvsuf 0Zd&,me"r®udk a[mMum;onf /
edum,o*F[usrf;ü rwGvaoerif;onf &weokwfuJhodkYaom
pGrf;tifxufjrufonfh okwåefrsm;udk ESpfoufNyD; 0Zd&,me0g'

1
r[m0Ho? 48? 43? 144/
2
wwd, uóyrif; (at'D 717-724)? r[m0Ho? 48? 23/
3
r[m0Ho? 49? 25/
4
þrif;udk edum,o*F[usrf;ü rwGvaoe (Matva-Sena )rif;[k t
rnfay;onf/
5
,aeYtcsdefxd rnfonhf *dkPf;jzpfaMumif; twdtus rod&acs/
6
r[m0Ho? 1? 68/ edum,o*F[? pm- 16/
214 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; wdk;wufrIESpfumvrsm; 2 215
1
oifMum;csufrsm;udk vufcHcJhaMumif; jyqdkonf / xdkxuf rwG vufatmufü oD[dkVfwpfuRef;vkH; jyefvnfnDñGwfNyD; csrf;om
1
vaoerif;vufxufrS pwifí ]0Zd&,me0g'onf ,if;0g'udk <u,f0onf /
umuG,fxm;NyD; vQKdU0Sufonhf"r®tjzpf vQKdU0SufpGm usihf&aom þrif;onf ausmif;wdkufa[mif;rsm; ausmif;aqmifa[mif;
aMumifh oD[dkVfEdkifiH&Sd ynmrwwfol vlrdkufwdkYtMum; xif&Sm; rsm;udk jyefvnfjyKjyifNyD; axmufyHha&; &HykHaiGrsm;udk vGwfvyfpGm
cJhonf} [k qufvuf azmfjyxm;onf/ jyKvsuf crf;em;vSonhf y&dwf½GwfyGJESihf uqkefvjynhf yGJawmfrsm;
xdktcsdefü yef*s (Pāº¹ya)EdkifiH bk&ifonf {&mrppfwyfBuD; usif;yonf/ þrif;onf Ak'¨qif;wkawmfrsm;udka&m aAm"dowå
jzihf oD[dkVfudk usL;ausmf 0ifa&mufNyD; bk&ifheef;awmf? NrdKUrsm;ESihf ½kyfwkrsm;udkyg jyKvkyfcJhonf/ &weokwfudk a½Tjym;ay:wGif a&;
bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;udk vk,ufvsuf a½Tom;Ak'¨qif;wkawmf ckdif;NyD; ,if;a½Tjym;udk ylaZmfrI jyKonf/ ,if;onf þrif;tm;
tygt0if ¤if;wdkY wefzdk;txm;qkH; t&mtm;vkH;udk ,laqmif qdkcJhNyD; 0Zd&,me0g' MoZmvTrf;rdk;rI&SdaMumif; azmfjyonf/ þ
2
oGm;Muvsuf ]vuFmwpfuRef;vkH;udk tzdk;wefypönf;rsm;udk vk rif;onf tbd"r®mudk ½GwfzwfrIrsm; jyKvkyfaponf /
,ufcHb0odkY a&mufapvsuf crf;em;vSonhf NrdKUawmfrSm bDvl; yHhoulaqmifrax&frsm; tb,*d&d*dkPf;rS cGJxGufNyD; oD;jcm;
2
rsm; vk,ufcH&onhf tajctaersKd;jzpfoGm;onf} / yxr aoe *dkPf;wpfcktjzpf wnfaxmifcJhMuonfrSm þrif;eef;pH ESpfq,fh
3
rif;onf tEk&m"yk&NrdKUrS xGucf GmNyD; ¤if;\ usef b0tpdwf ESpfajrmufwGif jzpfonf / usefonhf eef;pHESpfrsm;wGif *dkPf;BuD;
3
tydkif;udk aygvkEé½k0NrdKUwGif ukefvGefcJhonf / okH;*kdPf;twGif; rnDñGwfrIrsm; jzpfyGm;NyD;aemuf þrif;onfyif
4
þrif;udk qufcHNyD; aygvkEé½k0NrdKUü xD;eef;pdkufol 'kwd, pifMu,fatmif aqmif½Gufay;cJhaMumif;vnf; od&onf /
aoerif; (at'D 851-885)onf yef*s EdkifiHudk usL;ausmf&ef Ak'¨ESihf [dE´L tavhtusifhrsm; ydkrdk eD;pyfvmaecJhNyD; 'kwd,
oD[dkVfppfwyfudk apvTwfonf/ ,if;ppfwyfonf oD[dkVfudk aoerif;onf ]tdk;wdkif;\ xdyfwGif tzdk;wef &wemrsm;ESihf ykvJ
vk,ufcJhonfh bk&iftm; ESdrfeif;NyD; yef*s rif;om;wpfa,mufudk vkH;rsm; tjynhfxnhfxm;aom a½Ttdk;tvkH; wpfaxmifudk jA[®P
xD;eef;tyfNyD; oD[dkVfwdkY ydkifqdkifonhf &wemtm;vkH; udk jyefvnf ta,muf wpfaxmiftm; vª'gef;vsuf ¤if;wdkYtm; &wem pD
,laqmifvmcJhonf/ pGrf;tm;jynhf tkyfcsKyfol 'kwd,aoerif; jc,fonhf a½Tom;0dkifuvyfjzihf EdkYCemxrif; auR;arG;NyD;aemuf
,if; (jA[®P) wdkYtm; a½TBudK;rsm; ay;urf;onf/ þrif;onf
1
edum,o*F[usrf;? pm- 16/ 0Zd&,meonf wefcdk;pGrf;&nfrsm;udk azmf jA[®PwdkYtm; aumif;rI&Sif rdwfaqG wpfa,muftjzpfjzihf ¤if;
jycsufrsm;jynfhaeonhf usihfpOfpepfjzpfonf (History of India Literature, wdkY\ ESvkH;om; qE´twdkif; t0wftpm;opfrsm; 0wfqifapNyD;
5
II, p 387, 392 udk½Iyg)/ rm,mZmvr`EÅ ESihf om&0*k,S (edum,? pm- crf;em;aom yGJobifjzihf 0rf;ajrmuf 0rf;omjzpfapcJhonf} /
8)uJhodkYaom 0Zd&,musrf;pmrsm;\ acgif;pOfrsm;onfyif *E¨m&D0dZÆm
tawG;tjrifrsm;udk azmfjyvsuf &Sdonf/ 1
2
r[m0Ho? 1? 33-36/ r[m0Ho? 50? 50/
2
3
r[m0Ho? 1? 50/ edum,*F[? pm-16 wdkYü tqdkygrif; rwGvaoe r[m0Ho? 50? 52/
3
rif;onf rSm;,Gif;onfh t,l0g'udk vufcHaomaMumihf xDeef;udk pGefYcGm ,if;? 50? 52/
4
xGufajy;&NyD; NrdKUawmftm; wrD;vfrsm;xH t½IH;ay;vdkuf&vsuf aygvkEé ,if;? 50? 64/
½k0NrdKUrSm aoqkH;&onf}[k azmfjyMuonf/ ,if; 50? 65-67/
220 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
vlOygoumrsm;onf *lae&[ef;awmfrsm;tm; tjcm; &[ef;
awmfrsm;xuf ydkí pdwfydkif;avhusihfrIESihf bmomw&m; tm;xkwf
rIwdkYwGif ydkrdkomvGefonf[k ,lqMuonf/ xdkYaMumihf tbd"r®m
1
0db*Ft|xm ü wdótrnf&Sdaom bk&ifonf apwd,*d&d
awmif&Sd &[ef;awmfrsm;onf tEk&m"yk&NrdKUawmf&Sd &[ef;awmf
2
rsm;xuf omvGefonf[k t,l&SdaMumif; rSwfwrf;wifcJhonf /
zm[D,efonf at'Dig;&mpktcsdefu r[dE¦avhwGifae xdkifcJhonfh
]tvGefoDvESihf jynhfpkHol orPwpfql} taMumif;udk &nfñTef;
3
xm;onf / t|uxmq&mBuD; t&Sifr[mAk'¨aCmo rax&fu
vltrsm;onf 'u©dP*d&d? [w¬dukpäd? apwd,*d&dESihf pdwåyAÁw
wdkYudk &[EÅmt&SifjrwfwdkY oDwif;okH;onhf ae&mrsm;tjzpf ,lq
4
MuaMumif; rdefYqdkonf / wrÁyPÖd'Dyt&yf&Sd plVem*vdkPf*ludk
5
ur®|mef;xdkifrnfh pHjyae&mtjzpf ,lqMuonf / O'krÁ&*d&d ('drÁK
vm*v)rSm rsm;pGmaom &[ef;awmfwdkY ur®|mef;bm0em ½IrSwf
6
&ef oGm;a&mufonhf 'kwd, xif&Sm;onhf ae&mjzpfonf / a&S;OD;
&[ef;awmfrsm;onf tjrwfqkH;jzpfNyD; xdk&[ef;awmfrsm;rSm vdkPf
*lrsm;wGif aexdkifcJhMuonf[laom ykHrSef ,kHMunfcsufudk &nf
ñTef;jcif;jzihf vdkPf*lrsm;ESihfa&m vkdPf*lae &[ef;awmfrsm;ESihfyg
qufpyfaeonfh aemufxyf pifMu,fjrifhjrwfrIudk ESpfoufapEkdif
rnfjzpfonf/

avh&Sdonf ('D 2? 211)/ &mZN*dK[fteD;&Sd ydyÜvd*lonf t&Sifr[muóy


rax&fBuD; ESpfoufaom *ljzpfonf/ wmvyk#rax&fonf vdkPf*lxJwGif
tazmfrrSD;wpfudk,fwnf; oDwif;okH;aexkdkif&rIudk tvGef ESpfoufaMumif;
oHCmhtv,fü >ruf[awmfrlonf (ax& *gxm? pm-316)/
1
tbd-| 2? 455/
2
odkY&mwGif r[dE¦avhü jzpfysufcJhonhf uPd&ZmEkwdó jzpf&yfudk jyef
Munfhyg (þusrf;? pm- 177)/
3
Fa Hien, p. 107.
4 5
0dok'¨dr*¾ 1? 117/ ,if;? 1? 124/
6
&o0g[deD 2? 126/
tcef; 8
bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1
wnfaqmuf ykH
1
r[dE¦avh? a0ó*d&d, ? pdwåvyAÁw? &dXd*v (t&d|yAÁw)ESihf
Awådpv (Batticaloa)e,f&Sd &mZ*v odkYr[kwf &móa[v (Rās-
sahela)wdkYü awGU&onfh*lrsm;rSm a&S;OD; Ak'¨bmom&[ef;awmfrsm;
\ ae&mxdkifcif;rsm; jzpfMuonf/ t&Sifr[dE´ESihf tjcm; &[EÅm
t&Sifjrwfrsm;onf oD[dkVfü yxrOD;qkH;aom0gudk r[dE¦avh
t&yf&Sd *lrsm;ü oDwif;okH;awmfrcl JhMuonf/ a&S;OD;tcsdefrsm;wGif
*lrsm;udk &[ef;awmfrsm; aexdkifp&mtjzpf tokH;jyKcJhMuonf/
,if;rSm wpfpdwfwpfa'otm;jzifh ausmif;aqmif taqmuf
ttkH aqmufvkyf&ef rvG,fulaomaMumifh jzpfonf/ odkYwap
ausmif;aqmifBuD;rsm; aqmufvkyfNyD;aemufwGif bmomw&m;udk
ydkrdkMunfñdk ,kHMunfNyD; NcdK;NcpH Gmusihfvdkonhf &[ef;awmf tcsKdUrSm
,aeYacwf tcsKdUaom &[ef;awmfrsm;uJhodkYyif awmifrsm; awm
eufrsm;&Sd *lrsm;wGif aexkdif&ef ydkrdk ESpfoufMuonf/ a,bk,s
tm;jzihf &[ef;awmfrsm;\ *laysmfqE´rSm ½dk;&Sif;NyD; vlolrJh wdwf
qdwfrI&Sdonhf *lrsm;udk a&S;ya0oPDuyif rdrdwdkYb0udk ur®|mef;
bm0em tm;xkwf&ef `rIyfESHxm;Muaom &aoh&[ef;rsm;\ pHjy
2
aexdkifp&mtjzpf ,lqcJhaomaMumihf jzpfzG,f&Sdonf / odkYjzpfí
1
£ó&orPm&mr [kvnf;ac:onf/
2
r[mwPSmocF, okwfawmfwGif Ak'&¨ Sifawmfjrwfu oDvudk,fusihf
aumif;rGefonhf &[ef;awmfonf awmif*lwGif (*d&d*k[H) aexdkif\[k
rdefYawmfrlonf (r 1? 323)/ bk&m;&Sifudk,fawmfjrwf udk,fawmfwkdif
vnf; a0'duawmif&Sd £E´omv*lwGif ur®|mef; bm0em ½IrSwfawmfrl
224 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 221
oD[dkVfü yxrqkH;aom bkef;BuD;ausmif;wdkufrSm a'0geHyd,wdó oD[dkVfuRef;tESHYtjym;ü jyefYusJpGm awGU&onhf *lckH;rsm;wGif
rif; wnfaqmufcJhonhf tEk&m"yk&NrdKU r[marC0e&Sd wdóm a&;xdk;xm;aom Ak'¨0g'\ tapmydkif; &mpkESpfrsm; tenf;i,f
&mr ausmif;wdkufjzpfonf/ ,if;ausmif;wdkufonf aemiftcg twGif; vª'gef;rIqdkif&m urÜnf;pmtrsm;tjym;onf &[ef;awmf
r[m0d[m&ausmif;wdkuftjzpf wdk;wufoGm;cJhonf/ yxrwGif rsm; toHk;jyKcJhonfh yrmPudkñTefjyNyD; bk&ifrif;rsm;? trwf
&[ef;awmfrsm; aexdkif&ef ½THUjzihfwnfaqmufonhf ausmif;rQom BuD;rsm;ESihf omreft&yfom;rsm;taejzihf ,if;*lrsm;udk oHCm
jzpfonf/ ,if;udk umvygomy&da0P[k ac:wGifonf/ aemif awmfrsm;tm; vª'gef;&ef rnfrQpdwftm;xufoefaMumif; azmfjy
wGif r[marC0etwGif; bk&ifEiS hftrwfrsm;u &[ef;awmf 1
onf / &[ef;oHCmrsm;udkyif tvª&Sifrsm;tjzpf azmfjyxm;onf
2
rsm; oDwif;okH;&m ausmif;aqmifrsm;pGm aqmufvkyfcJhMuonf / 2
udk awGU&onf / ,if;odkYawGU&onfrSm rlvu tcsKdUrax&frsm;
xlyg&mrapwDawmfudk wnfNyD;aemuf apwD taqmufttkH udk,fwdkiftokH;jyK&ef &&SdcJhonhf*lrsm;udk ¤if;wdkYu wpfzef oHCm
ESihf Ak'¨*,mrS r[maAm"dudkif;udk r[marC0etwGif; pdkufysKd; tm; vª'gef;cJhzG,f&Sdonf/ odkYr[kwf tcsKdUrax&frsm;onf rdrdwdkY
NyD;aemuf aAm"dyifwdkYrSm oD[dkVfbkef;BuD;ausmif;wdkuf\ oGifjyif \ aqGrsKd;rsm;tm; *lrsm;jyKvkyfapNyD; rax&frsm;\udk,fpm; xdk
rsm; jzpfvmonf/ ,if;jzpf&yfESpcf kvkH;rSm a'0geH yd,wdórif;
*lrsm;udk oHCmtm; vª'gef;zG,f&SdNyD;? xdkodkYjzpfí xdkrax&fwdkY t
vufxufwGif jzpfonf/ ra&S;raESmif;rSmyif a&m[PESihf oD[dkVf
&Sdtjcm;a'orsm;ü ausmif;wkdufBuD;rsm; ay:aygufvmcJhonf/ rnfemrrsm;udk tvª&Sifrsm;tjzpf a&;xGif;cJhjcif; jzpfEdkifonf/
bDpD 'kwd,&mpk 'k|*grPdrif; vufxufwGif tEk&m"yk&NrdKU&Sd wpfcgwpf&HwGif rdom;pkwpfckwnf;rS emrnf toD;oD;jzifh
3
taqmufttkHBuD; rsm;pGm&Sdonhf r[m0d[m&ausmif;wkdufBuD; oD;jcm;pD *lrsm;udk vª'gef;cJhMuonf / ,if;*lrsm;udk ¤if;wdkY rdom;
rSm &[ef;awmfrsm; oDwif;okH;aexdkif&m XmeBuD; jzpfvmonf/ pk0ifyif ydkifqkdifovm; odkYr[kwf EdkifiHawmfuyif ydkifqdkifovm;
tEk&m"yk&NrKdUawmfwGif bDpDwpf&mpkü tb,*d&dausmif;wkduf [lonfudkrl twdtus rqkH;jzwfEdkifacs/ jzpfEdkifonfrSm *ltrsm;
ESihf at'Dav;&mpkü aZw0eausmif;wkduf[laom aemufxyf pkudk bk&ifuydkifqdkifaomfvnf; jynfolwdkYtm; oefY&Sif;cGifh &[ef;
ta&;ygonhf ausmif;wkdufBuD;ESpfckudk wnfaqmufcJhonf/ awmfrsm; aexdkifEkdifatmif jyKvkyfcGifhay;xm;onfomru ¤if;wdkY
ykHrSeftm;jzihf ausmif;wdkufwpfckudk tm&mr odkYr[kwf 0d[m \ trnfemrrsm;udk tvª&Siftjzpf a&;xGif;cGifhyif ay;cJhzG,f&Sd
&[k ac:onf/ at'Dig;&mpkwGif vufcHxm;onhf ,lqcsuft& onf/ ,if;odkYjyKjcif;onf Ak'¨0g'jyefYyGm;a&;twGufESihf vlxk
tu,fí ,if; ausmif;wdkuftwGif; apwD&SdvQif? ,if;apwD ae tMum; aumif;rGefonhf b0wpfckodkY wdk;wufvm&ef vIHUaqmfrI
&mwGif "r®Mum;emrIudk jyKvkyfvQif? xdkYtjyif t&yfav;rsufESmrS wpf&yftjzpf aqmif½GufcJhonf/
<uvmMuonhf &[ef;awmfrsm; cGifhjyKcsuf rvdkbJyif ajcaq;Edkif?
1
aomhjzihf wHcg;udk zGifhEdkif? tdyf&m jyifEdkifNyD; tvdk&Sdonhf tcsdef xdkausmufpmrsm;onf tenf;ESihftrsm; wpfykHpHwnf;uJhodkY jzpfMuonf/
wGif xdkae&mrS xGufcGmEkdifvQif tenf;qkH; tus,ft0ef; av; ,if;ausmufpmrsm;onf þrnfþrnfaom *lrsm;udk oHCmawmfrsm;
tm; vª'gef;aMumif; rSwfwrf;wifxm;jcif; jzpfonf/ Oyrm ]em*trnf
odrf;apmihfa&Smuf&ef ydkrdk vG,fulvmonf/ &Sdaom Oyoum\om; wdó\*ludk oHCmtm; vª'gef;ygonf}/
1 2 2 3
r[m0Ho? 15;203-204/ ,if;? 15;200-213/ EZ, I, p. 144, No 4. EZ, I, p. 18..
222 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 223
*lwpfcktm; &[ef;awmfrsm; aexkdifp&mjzpfvmatmif jyKjyif Muonhf &[ef;awmfrsm;onf ,if;yef;csDum;udk ESpfoufoGm;
jcif;rSm vG,fulaom vkyfief;wpfck r[kwfacs/ tenf;qkH; at'D MuNyD; ,if;yef;csDum;rsm;\ qGJaqmifrIaumif;ykHudk *laerax&f
1
ig;&mpkcefYu a&yef;pm;cJhaom *lxGif;jzpfpOfudk tMurf;zsif; &nf BuD;tm; avQmufxm;Muonf[k qdkonf / odkYjzpfí azmfjyonhf
ñTef;xm;csufudk ygVdawmftzGifht|uxmusrf;rsm;ü &EdkifonfrSm *lwpfckrSm vlrItodkif;t0dkif;ESihf uif;&Sif;vdkonhf &[ef;wpfyg;\
uHaumif;onf/ a&S;OD;pGm *ludk xif;rsm;jzihf jznfhxm;NyD; ,if; cHpm;rIESihf Nidrf;csrf;onhf p½dkuf&Sdol yk*¾Kdvfwpfa,muf\ aexdkif
aemuf xif;udk rD;½IdUonf? ,if;odkY jyKjcif;jzifh avsmh&J&Jjzpfaeonhf p&mjzpfonfhjyif eufeuf½Idif;½dIif; ur®|mef;bm0em tm;xkwf&ef
ausmuf tydkif;tprsm;udk z,fxkwfypfonfomru raumif; pHjyae&mvnf; jzpfonf/ *lwpfck\ twGif;ae&monf yltdkuf
onhf teHYtoufrsm;udkvnf; aysmufoGm;aponf/ *ludk oefY&Sif; onfh aEG&moDwGif ESpfoufpzG,f at;jronf/ *lrsm;ESihf wGJvsuf
NyD;aemuf yGifhvif;aeaom eHab;rsm;wGif tkwfeH&Hrsm; wnf wGif a&S;acwf &[ef;awmfrsm; oDwif;okH;aexdkif&ef wdwfqdwf
1
aqmufvsuf 0if aygufESihf jywif;aygufrsm;udk wyfqifonf / onhf ae&mrsm;ü wJausmif; (yPÖomvm)rsm;vnf; &SdEdkifonf/
wpfcgwpf&H eH&Hrsm;udk o½Gwfudkifxm;NyD; xkH;jzLokwfxm;onf/ Ak'¨omoemawmfonf bk&ifESihfvlxk\ udk;uG,f&m bmom
,if;aemuf awmae&[ef;wpfyg;tzdkY vdktyfonhf tdyf&mwpfck w&m; jzpfvmNyD;aemuf &[ef;awmfrsm;onf rdrdwdkYtm; ypönf;
ESifh ukvm;xdkifwpfvkH;uJhodkYaom ½dk;&Sif;onhf y&dabm*ypönf;rsm; av;yg;jzihf taxmuftyHhjyKMuNyD; rdrdwdkYxHrS pdwfydkif;b0avhusihf
2
udkvnf; jyifqifxm;onf / *lrsm;tm; aecsifpzG,fjzpfatmif rIudk arQmfvihfMuonfh 'um'umrrsm;\ aus;Zl;udk rodusKd;uRHjyK
3
aq;okwfvdrf;xm;aMumif;yif azmfjyxm;onf / odkYjzpfí 0dok'¨d vsuf vloltquftoG,f jywfawmufonhf *lausmif; wJ
r*fusrf;wGif pdwå*kwårax&fBuD; oDwif;okH;aexdkif&m r[m*gr ausmif;rsm;? awmifay:wJausmif;rsm;ESifh awmawmifrsm;wGif
½GmteD;&Sd uk&@uvdkPf*lBuD;wGif aemufqkH;bk&m; ckepfqlwdkY\ wpfyg;wnf; oDwif;okH;aexdkifcGifh r&Muawmhacs/ odkYjzpfí
awmxGufcef; yef;csDrsm;udk vSypGm a&;qGJxm;aMumif; rSwfwrf; wdk;wufvsuf&Sdonhf NrdKUjyrsm;ESihf <u,f0onhf aus;½GmBuD;rsm;\
4
wifxm;onf / ,if;yef;csDum;rSm *l\rsufESmMuufay:wGif a&; teD;0ef;usifwGif bkef;BuD;ausmif;wkdufrsm; ay:aygufvmonf/
qGJxm;jcif; jzpfEdkifonf/ ,if;*lodkY tvnftywf <ua&mufvm ,if;onf oHCmESihf vl'um'umrrsm;tMum; tjyeftvSef
2
qufqHrIudk tqufrjywf vG,fulpGm xdef;odrf;Edkif&ef jzpfonf /
1
r[dE¦avhESihf tjcm;ae&mrsm;&Sd a&S;a[mif;*l t<uif;tusefrsm;üvnf;
*lrsm;ü 0ifaygufwHcg;ESihf jywif;aygufrsm;&SdaMumif; azmfjyonf/ 1
odkY&mwGif pdwå*kwå rax&fBuD;onf rsufpdudk tay:odkY wpfcgrQ armh
2
oufBuD;½G,ftkd q&mt&SiftwGuf pdwåvawmifwGif *lwpfckjyifqif rMunhfojzihf ,if;yef;csDum;udkvnf; rjrifrdaMumif; rdefYqdkonf/
ay;aom &[ef;i,fwpfyg;taMumif; azmfjycsuf (tH-| 1? 34) ESihf 2
Ak'¨acwf tcsdefwGifvnf; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;onf NrdKUBuD;rsm;teD;
£E´omv*ludk vltrsm; wdk;wufaumif;rGeaf tmif aqmif½GufMuykH rSwf wGif wnf&SdcJhonf/ Oyrm aZw0efausmif;awmfrSm om0w¬dNrdKU teD;wGif
wrf; ('d-| 2? 290) rsm;t& od&onf/ wnf&Sdonf/ aESmif;acwfrsm;wGifvnf; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;udk wdk;
3
oD[dkVf&Sd tcsKdU*lrsm;wGif a&S;acwfu aq;okwfvdrf;xm;onhf t<uif; wufaeaom NrdKUjyrsm;jzpfMuonhf tdEd́,tv,fydkif; a0'domNrKdUteD;
tusefrsm;udk ,aeYwdkifyif awGUEkdifao;onf? Oyrm awmifydkif;a'o qefcsDt&yfESihf wpfcsdefu twdk;wufqkH;jzpfcJhonhf yef*syfjynfe,f wuú
rsm;&Sd u&rÁ*v*lESihf qd*d&d,t&yf&Sd *lrsm;wGif jzpfonf/ qdvmNrdKUrsm;\ teD;wGif ausmif;wkdufBuD;rsm; wnfaqmufcJhMuonf/
4
0dok'¨dr*¾ 1? 36/ ausmif;wdkufBuD;rsm;onf NrdKUBuD;rsm;teD;ü wnf&Sdojzihf ,if;wdkYudk xdef;
228 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 225
1
vHcefYrQ&Sdonhf opf½GufwJausmif;i,f (yPÖomvm) onfyif
2
(Ruvanvälisaya) odkY qufxm;aom yg'yDXdum q,fhajcmufck &SdaMumif; pwk'domoHCmtwGuf aqmufvkyfaom 0d[m& jzpfonf /
azmfjycsufrSm apwDawmftwGif; Ak'q ¨ if;wkawmf q,fhajcmufck Xmyem txufyg azmfjycsufrS ausmif;wdkufwpfcktwGuf cGJjcm;r&
xm;aMumif;ESihf ,if; yg'yd|dumrsm;u bk&m;zl;rsm;tm; &yfoifhonfh
ae&mudk azmfjyvsuf tjyifrSm &yfvsuf ykyæ'gejzihf ylaZmfonhfae&m
onhf t&mrsm;rSm apwD? aexdkifp&m ae&mESihf "r®udk a[mMum;
udkazmjfyonf ("r®jy'Dydum? pm-312)/ ,if;azmfjycsufonf at'D 12 jcif;wdkYjzpfaMumif; awGUEdkifonf/ odkYwap vkH;0 wdk;wufNyD;aom
&mpkcefYu yg'yDXdumudk a0'dumblrdüomru apwDawmf0if;txd wGJ bkef;BuD;ausmif;wdkuf wpfckü tjcm;rsm;pGmaom tydktaqmif
pyfxm;aMumif; azmfjyonf/ ajcawmf&mrsm; xGif;xkxm;onhf ausmufzsm ta,mifrsm; &SdMuonf/
rsm; ½k0ef0gvdqm,0if;wGif awGUEdkifao;onf/ ausmif;wkdufBuD;wpfckodkY t0if0wGif 9 &mpkESihf 10 &mpk
ae&mXme q,fhajcmufckwdkYü apwDawmfwpfqltm; &Sdcdk;ylaZmfrIonf tcsdefu ]a"m&#Kyger!d,}[kac:onhf ]*dwft0ifa&r@yf} t
tenf;qkH; at'D 15 &mpkxd qif;oufcJhykH&onf/ awm#* rka0 od&d
&m[kvyk*¾Kdvfu ¤if;a&;om;onhf qmVvd[ded oaE´ouxm (oD[dkVf
aqmifwpfck&Sdonf/ ,if;onf bk&m;zl;rsm;taejzihf yef;refrsm;
bmom) wGif ]auved, (NrdKU) &Sd BuD;rm; cHhnm;vSaom apwDawmfwGif udk a&aq;jcif; a&aomufjcif;rsm;jzihf tjrifhtjrwfxm;onhfae
ae&mXme q,fhajcmufckwdkYü &yfem;vsuf zl;ajrmfylaZmfaMumif;} jyqdkonf &mXmeodkY r0ifrD udk,fvufoefYpifrIrsm; jyKvkyfEdkif&ef trsm;qkH;
(pm-65)/ odkYwap t|uxmusrf;rsm;ü apwDawmfwpfqltm; ylaZmfrIESihf jzpfEdkifzG,f&Sdonhf a&tdk;rsm;udk odr;f qnf;xm;onhf ae&mjzpf
ywfoufonhf vrf;ñTefrIrsm;onf wpfcgwpf&H jcm;em;onf/ onf/ aZw0e0d[m& ausmif;wdkuftwGif;&Sd ]*dwft0ifa&r@yf}
aygvkEé½k0acwfodkY a&mufaomtcg ,if;yg'yd|dum t,ltqonf onf odomaom t½G,f&Sdonhf ESpfxyftaqmufttkH jzpfonf/
tao;pdwf wdk;wufcJhonf/ aygvkEé½k0NrdKUawmfwGif ud&da0a[& ESifh &ef
a&mawGa[& uJhodkYaom a&S;a[mif;apwDawmfrsm; ywfvnf&Sd ykHrSef
tjyifrSvmol rnfolrqdktm; tay:xyfrSmjzpfap? atmufxyf
ta0;wpfae&mwGif Ak'¨qif;wkawmfrsm;udk xnhfoGif;xm;onhf bk&m;cef; rSmjzpfap? odkYr[kwf a&tdk;rsm;xm;onhf ae&mwGifjzpfap aexdkif
i,f &Spfckudk awGUEdkifonf/ ,if; bk&m;cef;rsm;udk apwDawmfESihf tvGefeD;
uyfpGm wnfaqmufxm;onf/ ayvkEé½0k acwf apwDawmfrsm;rSm tEk 1
rlvu yPÖomvm[lonfrSm yk'f&if; t"dyÜm,ft& ]opf½GufwJ}[k
&m"yk&NrdKU&Sd apwDawmfrsm;xuf ao;i,faomaMumihf bk&m;cef; &Spfckxd t"dyÜm,f&onf/ aemiftcgwGif ,if;a0g[m&onf rnfonhf bkef;BuD;
avsmhoGm;onfrSm xif&Sm;onf/ Oygoumrsm;onf ¤if;wdkY vuf,m&pf ausmif;rsKd;udkrqdk t"dyÜm,f oufa&mufaponf/ ,aeY acwfwGif
vSnfhvnfpOftwGif; ,if;ae&mrsm;wGif 'l;axmuf &Sdcdk;ylaZmfMuonf/ oD[dkVf&Sd Ak'¨bmom ausmif;wdkufrsm;twGif;&Sd acwfrD taqmufttkH
rlvtm;jzihf yg'yd|dumonf Oyoumrsm;tm; apwDawmftwGif;&Sd Ak'¨ BuD;rsm;udkvnf; yPÖomvm[laom ygVda0g[m&rS qif;oufcJhonhf
qif;wkawmfrsm;udk owd&aponf/ odkY&mwGif ayvkEé½k0 acwftwGif; ]yeqv}[k oD[dkVfbmompum;jzihf ac:onf/ at'D 9 &mpk ausmuf
qif;wkawmfrsm;udk yg'yd|dumtpm; &Sdckd;0wfjyKolrsm;tm; taxmuf pmwpfckwGif ]ye[v} (pan-hala) [laom a0g[m&udk tokH;jyKxm;
tyHhjyK&ef xdkae&mrSmyif xm;onf/ onf (EZ.IV, p. 178-179)/
yef;wifckH ae&mrS apwDawmfodkY wufa&mufNyD; vuf,m&pf vSnfh 2
,w¬ apwd,H ywd|dwH a[mwd? "r®ó0eH u&D,wd? pwl[d 'dom[d
jcif; t,ltqrSm acwfopf Munfñdkol Ak'¨0g'D wpfa,muftzdkY tawmf bdu©L tm*EÉm tyÜ#dykpädwGm a,0 yga' a"m0dwGm ukÍödum, 'Gg&H
twef tjrifrawmfEdkifzG,f&Sdonf/ odkYwap ,if;onf a&S;acwfrsm;u 0d0&dwGm aoemoeH y#da,mZdwGm 0odwGm ,xmzmokuH *päEÅd? aom
trsm;jyKvkyfonhf tavhtusihfyifjzpfonf/ a0'dumblrdodkY OD;wnfoGm; tEÅraom pwk&wed,m yPÖomvmyd a[mwk? pmwk'doH oHCH
aom a&S;acwf avSum;qifh t<uif;tusefrsm;udk r&Dpd0g#d,ESihf uP³u O'´dóuw0d[ma&mawG0 0kpöwd (tH-| 3? 271)/
apwDuJhodkYaom apwDrsm;ü awGUjrifEdkifao;onf/ tdE´d,tv,fydkif;&Sd
226 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 227
1 1
cGihfrjyKaMumif; pnf;urf; owfrSwfxm;onf / xdkr@yfonf t cif;xm;NyD; eH&Hjzihf um&Hxm;onf / tEk&m"yk&NrdKUü ,aeYwdkif
e,fe,ft&yf&yfrS vma&mufMuonhf bk&m;zl;y&dowftm; udk,f awGU&ouJhodkY tay:qihf&dS ausmufwkH;jzL cif;xm;onhf twGif;
vufaq;aMum okwfoif&efESihf t0wftpm;vJ&ef tcef;ae&m ydkif;0if;udk qif½kyfrsm;jzihf wefqmqifxm;aom [w¬dygum&ac:
2
vGwf &SdEdkifavmufatmif tawmftwef BuD;rm;ykH&onf / atmufcH eH&Hxdef;jzihf ywf&Hxm;onf/ yifr 0ifayguf av;ckwGif
2
tEk&m"yk&NrdKUawmf&Sd tcsKdUaom bk&m;rsm;\0if;twGif;odkY awm&P[k ac:onhf crf;em;aom t0if rkcfOD;&Sdonf /
3 4
t0ifwGif avSum;xpfrsm;teD;wGif vufaq;ZvkH ykHoP²mef&Sd apwD\ trdk;ckH;onf a0'dumblrd odkYr[kwf ykyæm"le [k
onfh wGif;acgif;rsm;ESihf ausmufwkH;rsm;udk awGU&onf/ tEk&m ac:onhf wjznf;jznf; ao;oGm;onhf puf0kdif;ykH okH;qifhrS
3
"yk&NrdKUteD;&Sd yHukvd,ausmif;wdkufwGifawGU&onhf ,if;odkYaom jrihfwufoGm;NyD; ,if;onf apwD\ atmufajcykHpH jzpfonf /
ausmufvufaq;cGufwGif awGU&onhf tvªaumif;rI pmwef; ,if;t0dkif; okH;qihfwGif tay:qkH;tqifhESihf tv,ftqifhudkyif
wpfckwGif ajcaq;a&[k t"dyÜm,f&onhf yga'g0ed (ygVd yg' yef;ylaZmfrnfh yef;wifckHtjzpf tokH;jyKonf/ tay:qkH;tqihfrSm
a"m0eD) [laom ykHpHjy a0g[m&onhf ,if;udk &nfñTef;onf/ ukpäda0'dumblrdjzpfonf/ atmufqkH; tqifhwGif yg'yDXdumac:
rdzk&m; uvsmP0wDa&;xdk;onhf ½k0ef0gvdqm, (Ruvanväli- avSum;qihf q,fhajcmufck &Sdonf/ ,if;udk apwDywfvnf ykHrSef
sāya) ausmufpmwGif ajcaq;cGuf[k t"dyÜm,f&onhf yga'ed ae&mtcsKdUü qufxm;onf/ ,if;wdkYrSm bk&m;zl;rsm; &yfem;NyD;
(ygVd yg'a'gPd) [laom a0g[m&vnf; ,if;udkyif &nf½G,f 'l;wkyfvsuf tay:ypö,mwGif yef;rsm;ylaZmfNyD;aemuf vSnhfvnf
onf/ ajcaq;cGuf[k ac:Edkifonhf ausmufwpfvkH; a&avSmif NyD; 0wfjyK&Sdcdk;&ef ae&mrsm;udk ñTefjyonf/ rZÑdredum,f t|
uefrsm;udk xlyg&mrapwDuJhodkYaom bk&m;rsm;wGif awGU&onf/ uxmüygonhf taMumif;t&m wpf&yfrSm rax&fwpfyg;onf
,if; ajcaq;cGufrsm;onf 0wfjyK qkawmif;vmolrsm;taejzihf taemufzuf avSum;rsm;rSwpfqifh a0'dumblrd (ypädrrkc edód
jrifhjrwfonhf ae&mawmfrsm;odkY r0ifrD ajcaq;&ef a&xnhfxm; awe aomygaee) rS wufoGm;NyD; apwDawmftm; yef;refrsm;
3 5
aom ausmufajcaq;uefrsm;jzpfaMumif; azmfjyonf / vª'gef;cJhykH taMumif;udk azmfjyonf /
bkef;BuD;ausmif;0if;twGif; ta&;tygqkH;rSm Ak'¨"mwfawmf 1
udk Xmyemxm;onfh apwDjzponf/ ½k0ef0gvdqm, rSmuJhodkY r[m0Ho 33;31/ 34;70/ a&S;acwfrsm;wGif 0gvdu*FPom &SdcJhykH&onf/
yifr apwD&ifjyifü tenf;qkH; 0if;ESpfck&Sdonf/ aemufwpfckudk aemifacwfrsm;wGif EdkifiHawmf csrf;om<u,f0vmNyD; ausmif;wdkufrsm;udk
wdk;csJUaomtcg NcH0if;us,fvmNyD; cGJxm;cJhzG,f&Sdonf/
0gvdu*FP (oJcif;&ifjyif) [kac:onf/ ,if;udk tjzLa&mif oJ 2
r-| 3? 170/ r[m0Ho 38? 10/
3
1 r-| 3? 170/ a0'dumblrd[lonf t0ifrkcfOD;udk qdkvdkonf/
EZ.III p. 227. 3
2 r[m0Ho 30;51? 58? 60/ 33;22/ *kdif*gonf ]ykyæm"me} yk'fudk
OykofaeYrsm;ü &Spfyg;oDvapmifhokH;&ef cyfvSrf;vSrf;wGif&Sdaom bkef;BuD; ]yef;ylaZmf&ef avSum;xpfoP²mef tqihf[k bmomjyefonf/
ausmif;rsm;odkY oGm;a&mufMuonfh aus;½Gmrsm;rS Munfñdkol Oyoum 5
r-| 3? 170/ tbd-| 1? 114/ r[mapwd,H y'u©dPH uwGm aomV-
rsm;tzdkY ausmif;wdkuf0if;twGif;odkY r0ifrD ausmif;wdkuf twGif;&Sd a&uef ook yg'yd|dumok yÍöywd|dawe 0E´dwGm/
rsm;wGif udk,fvufokwfoifvsuf t0wftpm; topfrsm;vJjcif;rSm ,aeY at'D 12 &mpk cefYwGif a0'dumblro d dkY wufNyD; vuf,m&pfvSnfhonhf
wdkifatmifyif xkH;pHwpfck jzpfonf/ xkH;pH jywfawmufoGm;cJhaMumif; awGU&onf/ *k½kVKa*grd trnf&Sdyk*¾Kdvfu
3
ynm&Sif y&e0dwe\ The Satupa in Ceylon, p. 64 udk ½Iyg ¤if; a&;om;onhf "r®jy'Dydum (at'D 12 &mpk) usrf;wGif ½k0ef0gvdqm,
232 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 229
ykHrSeftm;jzihf aAm"dyifwnf&Sd&m0if;\ t&yfav;rsufESmwGif apwDywfvnfwGif apwd,C& odkYr[kwf apwDtdrf[kac:
1 1
awm&P odkYr[kwf 0ifayguf*dwf av;ck&SdNyD; jrifhwufaeonfh onhf taqmufttkH&Sdonf / ,if; taqmufttkHonf ,if;udk
2
ausmufyvufazmif;\ a0'Dwpfckudk apwDawmf ywfvnfwGif
csxm;vsuf ,if;tay:wGif Oyoumrsm;u &Sdckd;0wfjyKEdkifonf/ qefcsDESihf bdvq(Bhilsa)uJhodkYaom apwDtcsKdU\ a0'dumblrdodkY oGm;
3
aAm"dyifteD;wGif aAm"dC& odkYr[kwf aAm"da*[&Sdonf/ apwd onhf avSum;xpfrsm;udk bk&m;zl;rsm; tokH;jyKEdkifqJ jzpfonf/ trSef
,C&ESihfrwlbJ 0wfjyKausmif;wpfckESihfwlonhf ,if;taqmuf aomf t0dkif;ykH a0'dumblrd okH;ckonf apwDawmf\ tajccHjzpfNyD; ay
ttkHudk opfyifay:rS wnfaqmufxm;onf r[kwfbJ opfudkif; tawmfjrihfaom tay:qkH; ypö,mtxuf&Sd trdk;ckH;wGif "mwfawmfrsm;
4 udk Xmyemxm;onf/ odkYjzpfí a0'dumblrdwpfavQmuf apwDawmf
rsm;atmuf&Sd yifpnfywfvnfwGif wnfaqmufxm;jcif; jzpf ywfvnfü vrf;avQmufjcif;onf twGi;f &Sd "mwfawmfrsm;ukd r½dkao&m
onf/ wpfcgwpf&HwGif aAm"dC&twGif; Ak'¨qif;wkawmfrsm; &Sd a&mufonf/
5
onf / apwd,C&uJhodkYyif þtaqmufttkH (aAm"dC&)onf 1
wpfcgwpf&H apwd,a*[[kvnf; ac:onf (0d-| 3? 70/ r[m0Ho?
vnf; r[maAm"dyifjrwftm; vuf,m&pf vSnfhvnfMuonfh 97;90-91)/
bk&m;zl;rsm;tm; trdk;tumay;&ef &nf½G,fykH&onf/ apwd,C&\ rlv&if;jrpfudk twdtus rod&acs/ t&Sifr[mAk'¨
aemufxyf ta&;BuD;onhf t&mwpfckrSm Ak'¨qif;wkawmf aCmo\ tóvm,eokwftzGifh (r-| 3? 281) wGif tóvm,e
trnf&Sd Oyoumonf Ak'¨w&m;udk vdkufemusihfokH;oGm;NyD;aemuf rdrd
xm;&Sdonhf y#drmC& (qif;wkawmfaqmif) jzpfonf/ qif;wk tdrftwGif; apwDwpfql wnfaqmufcJhonf (twåaem taEÅm eda0-
oaea,0 apwd,H uma&od)/ ¤if;udk qufcHolrsm;onf t|uxm
1 2
r[m0Ho 34;108? 128/ ,if; 34;52? 103/ usrf;udk a&;om;onhfacwfwdkifatmif ,if;tpOftvmudk vdkufemcJhMu
3
r[m0Ho 15;205/ 37;15/ 38;43/ 41;65/ 0d-| 3? 14? 70/ NyD; tdrfaqmufonhf tcgwdkif;wGif tdrftwGif;ü apwDwpfqludk wnf
&mpkESpfaygif; rsm;pGmywfvkH; bk&ifrsm;pGmwdkYonf r[m0d[m&ausmif; aqmufMuonf (,m0ZÆ'd0om tóvm,e0Hao Zmwm eda0oeH
wdkuftwGif;&Sd r[maAm"dyifESihf tjcm;a'orsm;&Sd aAm"dyif ywfvnf uma&wGm taEÅmeda0oae apwd,H uma&aEÅ0)/ apwDudk tdrf
wGif aAm"dC&rsm; wnfaqmufMuaMumif; azmfjyonf/ twGif; xnhfoGif;&onf[laom tpOftvmudk jzpfay:apcJhonfh ,if;
4
þonfrSm r[m0Ho tcef; 40? *gxmtrSwf 54 üazmfjyonhf rSwf tavhtusihf &SdEdkifygovm;/
wrf;jzpft&jzpfonf/ ,k0&mZ r[dE´ (at'D 851-886 'kwd, aoe þudpöESihf ywfoufí *ltwGif;rSmyif&Sdonhf um&favapwDrSmuJh
rif; vufxuf)onf (oD[dkVf) r[maAm"dyifü aAm"dC&wpfck pwif odkYaom &nfñTef;csufudk jyKvkyfEdkifonf/ "mwfawmfrsm;rSm oufawmf
aqmufvkyfonf/ xkyfwef;ESifh xdaeojzihf aAm"dudkif;wpfckudk ckwf xif&Sm; jrwfAk'¨udk udk,fpm;jyKonf/ Oyrmtm;jzihf rdrdESihf aemufyg
jzwf&rnf[k owdjyKrdonhf vuform;rsm;u ,k0&mZtm; taMumif; &[ef;awmfrsm; Ak'¨bk&m;&Sifudk zl;ajrmf&ef tdE´d,odkY <ua&mufvdk
Mum;Muonf/ ,k0&mZonf r[maAm"dyiftm; tvª'ge jyKNyD; aAm"d aMumif; t&Sifr[dE´\ azmjfycsufudk Munhfyg/ Ak'¨&Sifawmfjrwf y&d
C&udk wnfaqmuf&vG,fulap&ef aAm"dudkif;jrwfonf tay:odkY edAÁmef pHawmfrlNyDjzpfaMumif; avQmufxm;Muaomtcg t&Sifjrwfu
auG;ygapownf;[k qkawmif;t"d|mefjyKvdkufonf/ qkawmif;onfh ]Ak'¨\ "mwfawmfarGawmfrsm;udk zl;jrif&jcif;rSm Ak'¨bk&m;&Sifudk zl;ajrmf&
twkdif; jzpfvmcJhonf/ ,if;rSwfwrf;t& aAm"dC&udk aAm"dudkif; jcif;yifjzpfonf}[k t&Sifjrwfu ajzMum;onf ("mwlok 'da|ok 'da|m
rsm;\ tay:rS wnfaqmufjcif;r[kwfbJ tudkif;rsm;atmufrS wnf a[mwd Zdaem? r[m0Ho 17? 3)/ odkYjzpfí ,if;odkYaom "mwfawmf
aqmufjcif;jzpfaMumif; od&onf/ rsm;udk Xmyem (xnhfoGif;) aom apwDwpfqludkvnf; oufawmf
5
r[m0Ho 37? 31/ xif&Sm; jrwfAk'¨oDwif;okH;awmfrlonhf ae&mtjzpf ,lq&rnfjzpfonf/
230 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 231
1
zkH;tkyfxm;aom trdk;ygonhf ausmufwdkifay:&Sd trSwfw&ae&m odvm odkYr[kwf pdefeDrIeYfjzihf a½Ta&mifaq;okwfcJhonf /
ay:wGif wnfaqmufxm;aom taqmufttkHi,fwpfck jzpfcJh aemufxyf ta&;ygonhf t&mwpfckrSm aAm"dyif jzpfonf/
1 2
ykH&onf/ ,if;taqmufttkHü wpfcgwpf&HwGif wHcg;rsm; &SdNyD; tcsKdUaAm"dyifrsm;rSm 0¹rmeaAm"d uJhodkYaom txl;rnfemrrsm;
2
twGif;ü vSyonhfaumfaZmrsm; cif;xm;onf / ,if;onf t jzihf xif&Sm;onf/ ,if;onf Ak'¨0g'Drsm; ,kHMunfxm;onhf jrifh
wGif;ü yef;rsm; ylaZmfvª'gef;rIjyK&ef ae&mygonhf apwDudk xnhf jrwfaom opfyiftm; jrwfEdk;av;pm;rIESihf ywfoufonhf t
3
oGif;xm;onhf tdrfwpfaqmifEiS fh tenf;ESihftrsm; wlaeonf / axmuftxm; jzpfonf/ bkef;BuD;ausmif;wdkuf wpfckwGif aAm"d
a&S;a[mif;okawoeqdkif&m t<uif;tusefrsm;wGif awGU& yifonf Ak'¨"mwfawmfrsm; NyD;aemuf 'kwd, ae&mwGif &Sdonf/
onfhtwdkif; apwd,C&udk xlyg&mrESihf trÁw¬v uJhodkYaom apwD odkYr[kwf Ak'¨qif;wkawmf odkYr[kwf Ak'¨"mwfawmfrsm;udk
3
t½G,ftpm;i,fonhf apwDrsm;üom awGU&onf/ ½k0ef0gvd? Xmyemxm;onhf tmoeC& zufudk xkd;aerSomvQif? odkYr[kwf
tb,*d&dESihf aZw0euJhodkYaom rnfonhf apwDBuD;rsm;wGifrS aAm"dyif\ aumif;pGm BuD;xGm;rIudk aqG;ajrUaeaom odkYr[kwf
apwd,C& jyKvkyfxm;onfudk rawGU&acs/ ,if;odkY t½G,f xdk;xGufaeaom tudkif;udk z,f&Sm;rIonf taxmuftyHhjyKyg
tpm; BuD;rm;onhf apwDrsm;ü apwd,C&wnfaqmuf&ef rjzpf cJhvQif vlcE¨mudk,fwGif cGJpdwfukoouJhodkY aAm"dudkif;udk ckwf
EdkifonfrSm xif&Sm;onf/ apwd,C&[lonf apwDawmftwGuf jzwfEdkifonf/ tu,fí iSufrsm;onf ,if; aAm"dudkif;ay:wGif
omru aexJrdk;xJwGif ywfívrf;avQmufMuonhf bk&m;zl;rsm; em;aeí apwDawmftm; npfEGrf;apvQif aAm"dudkif;udk jzwf
4
twGufyg em;ckd&ef &nf½G,fcsufjzihf wnfaqmufjcif; jzpfonf/ awmuf z,f&Sm;aumif;onf / okdYwap tjcm;rnfonhf &nf½G,f
5
apwd,C&onf taqmufttkHukd umuG,fay;aomfvnf; csufjzihfrQ aAm"dudkif;udk rjzwfaumif;acs /
txl;ojzihf vjynhfnrsm;wGif ½dk;pif;crf;em;onhf oyÜm,fvSyrI
4 1 2
udk ysufpD;aponf / wpfcgwpf&HwGif apwDudk yef;csDaq;a&;rsm; 3
&o0g[ded 2? pm- 10/ r[m0Ho? 34;124/ r[m0Ho? 48;5/
(pdwåur®)jzihf wefqmqifxm;onfh 'kwd, t*¾aAm"drif; (at'D tmoeC&[lonf yef;ylaZmf&ef ae&mrsm;yg&Sdonhf taqmufttkH jzpf
601-611) jyefvnfjyKjyifNyD;aemuf xlyg&mrapwD jzpfykHESihf wl onfrSm xif&Sm;NyD; wpfcgwpf&H ,if;ae&mrsm;wGif azmfjyNyD;jzpfonfh t
5 wdkif; Ak'¨"mwfawmfrsm;udk Xmyemxm;onf/ tEk&m"yk&NrdKUESihf r[dE¦avh
onf / trÁw¬vapwDudk o'¨gwdórif; (bDpD 77-59)u raem t&yfrsm;wGif&Sdonhf ,if;yef;ylaZmf&ef ae&mrsm;\ a&SUwGif ausmufjzihf
wnfaqmufonhf ]tmoe}rsm;&SdNyD; C&[laom a0g[m&onf ,if;yef;
odkYjzpfygu apwD[lonf jrwfAk'¨oDwif; okH;awmfrlaom *E¨uk#dyifjzpfNyD; ylaZmf&ef ae&mrsm;udk ac:jcif;jzpfonf/ rMumrDu ½k0ef0gvdqm,
,if; (*E¨uk#d) onf trdk;&SdoifhonfrSm obm0usygonf/ t&yf&Sd ,if;yef;ylaZmfonhf ae&mrsm;udk wpfppDjzKwfMunhfvkdufaotcg
1
r[m0Ho? 48;66/ tjcm;ypönf;rsm;ESihftwl "mwfawmfrsm;yg&Sdonhf MuKwfrsm;udk awGU&SdcJh
2
0d-| 2? 89/ onfudk owdjyKoihfonf/ acwfopf apwDawmfrsm;\ ywfvnfwGif ae
3
jyefvnf rGrf;rHxm;onhf acwfopf apwd,C&wpfckudk oD[dkVf&Sd twåe xdkifp&m trdk;tum&Sd odkYr[kwfr&SdbJ yef;ylaZmf&eftwGuf ae&mav;ck
*v’t&yfü awGUjrifEdkifonf/ awGU&NyD; a&S;acwf crf;em;onhf tmoeC&\ ao;i,faom avSum;
4
y&e0dwea&;om;onhf Stupa in Ceylon usrf;yg apwd,Ctcef;udk ½Iyg/ qif;rsm;taejzihf ,lqEdkifonf (0[mvu')/
5 4
r[m0Ho? 42? 56/ þazmfjycsufu aAm"dyifrsm;onf apwDawmfteD;wGif wnf&SdMuaMumif;
5
azmfjyonf/ tH-| 1? 356/ tbd-| 2? 408/
236 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 233
1
ay:ü tjyma&mif rsufESmMuufudk vSL'gef;onf / þqif;wkawmf awmfaqmifonf oD[dkVfbkef;BuD;ausmif;wpfckü rnfonfh tcsdef
tm; trnfemr rsm;pGmjzihf &nfñTef;Muonf/ Oyrm O½kodvm upwif ta&;ygvmcJhaMumif; pl;prf;&ef pdwf0ifpm;zG,f aumif;
1
y#drm? r[modvmy#dvm? odvmow¬K? odvmorÁK'¨? odvmr, onf / t&Sifr[dE´\ r[m0d[m&ausmif;wkduf yEéufwGif r[m
Ak'¨? odvmr, rkedE´? odvmr,ra[oDwdkYjzpfonf/ xlyESihf r[maAm"dyifrsm;twGuf ae&m&SdcJhaomfvnf; qif;wk
þqif;wkawmftm; &nfñTef;onhf tcgwdkif;wGif odvm awmfaqmiftwGuf ae&mryg&SdaMumif; awGU&onf/ þae&mü
(ausmuf) [laom a0g[m&udk rcGJbJ wGJokH;xm;onfrSm pdwf0iff bDpDokH;&mpk bk&iftaomuacwftwGif; Ak'¨qif;wkawmf wnf&Sd
pm;zG,fjzpfonf/ tjcm;ausmufqif;wkawmfrsm; &SdMuaomfvnf; cJhaMumif; rod&onfudk owd&oifhonf/ Ak'¨qif;wkawmfrsm;
þqif;wkawmfudkomvQif ]ausmufom;qif;wkawmfBuD;}[k vl onf qefcsDESihf bm&[kw&Sd a&S;a[mif; yef;ykvuf&mrsm;rS vGJí
odrsm;onf/ pwkw¬r[dE´rif; (at'D 956-972) \ r[dE¦avh rawGU&acs/ Ak'¨&Sifawmfjrwf oufawmfxif&Sm;&SdrIudk jzpfEdkifpGm
ausmufpmwGif ]r*Fvr[modvmy#drm} r*Fvausmufom;qif; arQmfvihf&rnfjzpfaom pdwftm½kH udk,fpm;jyKrIrsm;rSmyif Ak'¨&Sif
2
wkawmfBuD;[k &nfñTef;onfudk awGU&onf / þrif;\ aZw awmfjrwftm; ajcawmf&m? pufbD;ykH odkYr[kwf yef;ukH;yef;qdkif;
0em&mrausmufzsmay:wGif a&;onhfpmü tqifhjrifh csD;rGrf; rsm;ESihf xD;rdk;xm;onhf xdkifckHrsm;uJhodkYaom oauFwrsm;jzifhom
3
onfh a0g[m&rsm;jzifh ]r[modvmy#drm}udk &nfñTef;xm;onf / ñTefjycJhonf/ bm&[kw yef;ykvuf&mrsm;ü awGU&onfh jrifuGif;
&nfñTef;xm;csufrsm;u xl;jcm;pGm t½dktaojyKjcif;cH&NyD; tvGef wpfckonf ajcawmf&ma&SUü 'l;axmufaeonhf tZmwowåKrif;
wefzdk;BuD;rm;onhf "mwfawmfrsm;uJhodkYyif ylaZmfjcif;cH&onhf a&S; udk udk,fpm;jyKaMumif; ausmufpmwGif twdtus azmfjyonf
a[mif; ausmufqif;wkawmf wpfql&SdaMumif; azmfjyonf/ 0duúr ]tZmwowåKonf Ak'¨&Sifawmfjrwftm; 'l;axmufí &Sdckd;OD;ñGwf
2
odaCF (Wickremasinghe) trnf&Sd yk*¾Kdvfu pwkw¬ r[dE´rif; onf} / tdE´d,wGif Ak'¨qif;wk xkvkyfjcif;ESihf ,if;tm; ylaZmf
ausmufpmwGif azmfjyxm;onhf ausmufom;Ak'¨qif;awmfonf udk;uG,frIudk taomuaemufydkif;acwfrS pNyD;owfrSwfjcif;udk
a'0geHyd,wdórif; xlyg&mrapwDawmfü wnfaqmufcJhaom cdkifvkHaponhf taxmuftxm; rsm;pGm&Sdonf/ um&fef (Karn)
4 3
qif;wkawmf jzpfEdkifonf[k ,lqcJhNyD; at'D ig;&mpkwGif tb, trnf&Sdyk*¾Kdvf u pkaqmif;xm;onhf taxmuftxm;rsm; tm;
*d&dausmif;wdkufü w½kwfbk&m;zl;&[ef;awmf zm[D,ef awGU&SdcJh vkH;onf Ak'¨qif;wk xkvkyfudk;uG,frItprSm bDpDwpf&mpkxuf
onhf qif;wkawmfESihf twlwl jzpfEdkifonf[laom jzpfEkdifajcjzihf aemufrus[lonfudk azmfjy&ef tm;omaMumif; ,lqcJhonf/
5
aumufcsufcscJhonf / odkY&mwGif tenf;qkH; at'D ig;&mpkxd wnf&SdcJhNyD; vkH;0
aysmufroGm;ao;onhf oD[dkVftpOftvm wpfckonf Ak'¨qif;wk
1
,if; 40? 77/
2 3
EZ, I, p. 92. EZ, I, p.p. 218,218,233. 1
4 ,aeYacwfwGif Ak'¨qif;wk xm;onfhae&m[k trsm;odMuonfhtwdkif; xdk
EZ, I, p. 217.
5 qif;wkaqmifonf oD[dkVfbkef;BuD;ausmif; wpfck\ t"duae&mjzpfonf/
EZ, I, p. 230. 2
tZmwowåK b*0awm 0E´aw/ bm&[kw ausmufpm (Barua and
a'0geHyd,wdórif;\ Ak'¨qif;wkawmfonf tEk&m"yk&NrdKU orm"d Sinha)? pm-36/
(t&yf)wGif awGU&onhf xif&Sm;ausmfMum;aom xdkifawmfrl Ak'¨qif;wk 3
MIB, p. 95.
awmf jzpfovm;[k ar;vdkzG,f&Sdonf/ þqif;wkawmfonf vma&muf
234 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 235
1
awmfordkif;udk bDpDokH;&mpktcsdefxd ajc&mcHxm;onf / aZ| aumufcsufcsygu aMumif;usKd; rqDavsmfacs/ tdE´d,wdkufe,f\
wdórif; (at'D 323-333)\ vkyaf qmifrIrsm;ESihf ywfoufí wdk;wufrIjzihf oD[dkVfwGif tawG;tac:opfrsm; aygufyGm;vmrI
r[m0Housrf;ü ]xlyg&mrapwDawmfwGif a'0geHyd, wdórif; udk wm;qD;&ef wpfckck &SdcJhovm;/
u BuD;rm;NyD; oyÜm,fvSyonhf ausmufqif;wkawmfwpfql xnhf txufwGif azmfjycJhonfh ]ausmufqif;wkawmfBuD;} (O½k
2
oGif;cJhaMumif;} rSwfwrf; wifxm;onf / tu,fí ,if; azmfjy y#drm) onf trsm;tav;*½kjyK ½dkaojcif;cH&onhf xif&Sm;onhf
csufudk vufcHvQif oD[dkVfonf urÇmay:wGif yxrqkH;aom Ak'¨ qif;wkawmfjzpfonf/ aZ|wdórif; (at'D 323-333) onf
qif;wkawmf wnf&SdcJhonhf EdkifiHjzpfonf/ a'0geHyd,wdórif; ,if;qif;wkawmfudk xlyg&mrapwDrS a½TUajymif;NyD; ygpDewdó
1
onf trSefyif ,if;qif;wkawmfudk jyKvkyfcJhovm; odkYwnf; yAÁw ausmif;wdkufwGif ylaZmfxm;cJhonf / wpfzef r[maoe
r[kwf aESmif;acwf tpOftvmonf xlyg&mrapwDawmftwGif; rif; (at'D 334-362) onf ,if;qif;wkawmfudk xdkausmif;
2
awGU&SdcJhonhf rnfonhft&yfwGif jyKvkyfonf[k rod&aom a&S; wdkufrS a½TUajymif;NyD; tb,*d&ausmif;wdkufwGif xm;cJhonf/
acwf Ak'¨qif;wkawmfudk oD[dkVfEdkifiH\ yxrqkH;aom Ak'¨bmom Ak'¨'gorif; (at'D 4 &mpkukefcefY) onf þqif;wkawmf\ rsuf
3
bk&if (a'0geHyd,wdórif;) wnfaqmufcJhonf[k ,lqavo vkH;awmfywfvnfwGif &wemrsm; pDjc,fcJhonf / "mwkaoerif;
vm;[lonfudk twdtus rod&acs/ tdE´d,&Sd qefcsDESihf bm& (at'D 460-478)onf þqif;wkawmftwGuf taqmufttkH
[kwt&yfrsm;wGif&Sdonhf a&S;acwfyef;ykqif;wkawmf rsm;tMum; wpfck wnfaqmufNyD; Ak'¨'gorif; vª'gef;cJhonhf &wemrsm;
Ak'¨qif;wkawmfwpfql rawGU½kHrQjzihf bDpD okH;&mpkwGif tjcm;rnf aysmufqkH;oGm;aomaMumihf rsufvkH;awmfwpfpkHwGif jyefvnfjyKjyif
onhf ae&mwGifrS Ak'¨qif;wkawmf wpfql jyKvkyfcJhjcif; r&Sd[k rnfh &wemrsm;udk vª'gef;cJhonf/ "mwkaoeonf a&mifvQH
1
puf0ef;ESihf txGwf (em;uif;awmf) ESihf tjyma&mif &wemrsm;
4
w½kwf&[ef;awmf zm[D,efu ¤if;a&mufaepOftwGif; tdE´d,ü wnf&Sd jzihfpDjc,fxm;onhf qHawmfrsm;udkvnf; jyKvkyfapcJhonf / odvm
aeonhf ajymqdkpOfwpfckudk &nfñTef;xm;onf/ ,if;ajymqdkpOf t& arC0PÖrif; (at'D 617-626) onf qif;wkawmf\ taqmif
y&aoeZdw (Prasenajit) rif; (yaoe'Daumovrif;) u Ak'¨oufawmf
xif&Sm;&SdpOftcgwGif pE´ul;eHYomom;jzihf Ak'¨qif;wkawmf wpfqljyKvkyfap a[mif;udk jyefvnfjyKjyifcJhNyD; &wemrsm;pGmjzihf wefqmqifvsuf
5
aMumif; od&onf/ zm[D,efu ,if;qif;wkawmfonf aESmif;acwfwGif aumv0gyda&uefudk þqif;wkawmfBuD;tm; vª'gef;cJhonf /
xkvkyfMuonfh qif;wkawmf tm;vkH;\ pHjyqif;wkawmf jzpfvmaMumif; 'kwd,aoerif; (at'D 851-885) onf ysufpD;oGm;onfh qif;
qdkonf (Fa Hien, p. 56-57)/ oD[dkVfwGif yaoe'Daumovrif; wnf wkawmfaqmifudk jyefvnfjyKjyifNyD; ¤if;\ rdzk&m; ,if;taqmif
aqmufcJhonhf Ak'¨qif;wkawmf taMumif; azmfjycsufyg&Sdonhf aumov
AdrÁ0PÖem usrf;pmwpfapmifvnf; &Sdonf/ ,if;usrf;udk at'D 13 odkYr 1
[kwf 14 &mpkcefYwGif a&;om;cJhzG,f&Sdonf (DPPN, I, p. 698)/ r[m0Ho r[m0Ho 36? 129 *gxm/ ygpdewdóyAÁw[lonf tEk&m"yk&NrdKU?
tcef; 30? *gxmtrSwf 72 wGif 'k|*grPdrif; (bDpD 101-77) onf Ek0&0g0 (Nuvaraväva)teD; wl;azmfawGU&SdcJhonhf t<uif; tusefrsm;
ok0PÖrmvD r[mapwDwGif Ak'¨a½Tqif;wkawmf wpfql XmyemcJhaMumif; jzpfonf/
2
rSwfwrf;wifxm;onf/ ,if; 37? 14/
3
2
r[m0Ho 35? 128 *gxm/ a'0geHyd,wdaóe? aom ywd|mydwH yk&m/ ,if; 37? 123/ 38? 61-62/
4 5
xlyg&mar O½kodvm-y#drH pm½k'óeH/ ,if; 38? 61-64/ ,if; 44? 68-69/
240 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 237
usKd;qDavsmfpGm azmfjyonfh tjcm;ae&mrsm;rSmyif apwDESihf aAm"d at'DESpf&mpktwGif; r[m0Housrf;ü wpfqlwnf;aom Ak'¨
yifrsm;udkom ñTef;qkdNyD; qif;wkawmf odkYr[kwf qif;wkaqmifudk qif;wkawmfESihf qif;wkawmfaqmifudk &nfñTef;xm;csufudkom
1
vkH;0ñTef;qdkjcif;r&Sd / teEÅ&d,uHESihf ywfoufí &Sif;vif;csuf uREkfyfwdkYawGU&onf/ 0obrif; (at'D 127-171)onf Ak'¨qif;
wpfckwGif Ak'¨y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf wpfpkHwpfa,mufonf ap wkawmf av;ql jyKvkyfNyD; ,if;qif;wkawmfrsm;twGuf taqmif
wDawmfudk NzKdzsufvQifjzpfap aAm"dyifudk jzwfvQifjzpfap Ak'¨ wpfck aqmufvkyfcJhaMumif; od&onf1/ at'D okH;&mpkwGifvnf;
"mwfawmfrsm;udk yGef;yJhatmifvkyfvQifjzpfap xdkyk*¾Kdvfonf tm qif;wkawmfESifh ywfoufonhf &nfñTef;csuf wpfckudkom &&Sd
2
eEÅ&d,uHudk usL;vGefolESihf tvm;wlaMumif; jyqdkonf / odkY&m onf/ aMu;qif;wkawmf ESpq f ludk a0g[m&duwdórif; (at'D
wGif qif;wkawmfudk zsufqD;jcif; odkYr[kwf yGef;yJhatmifvkyfjcif; 269-291)u oGef;vkyfaMumif;od&NyD; tqdkyg qif;wkawmfrsm;udk
ESifh ywfoufonhf azmfjycsuf vkH;0r&Sdacs/ qif;wkawmfxJü Ak'¨
"mwfawmfrsm;udk xnfhoGif;xm;rSomvQif xdkqif;wkawmftm; t zl;ajrmfolrsm;tzdkY urÇmay:&Sd rnfonhf ae&mrS Ak'¨qif;wkawmfxufrqdk
3
a&;BuD;onf[k ,lqonf / "mwfawmfrsm; xnfhoGif;jcif;r&SdbJ ydkrdkBuD;jrwfaom qGJaqmifrI&Sdonf/ (tdE´d,0efBuD;csKyfa[mif;) *sm0g[m
qif;wkawmfonf bmoma&;wefzdk; tenf;i,frQom&Sdaom vm ae½l;onf þqif;wkawmfudk ESpfoufcJhNyD; ]a'[&m'ef tusOf;
axmifwGif tusOf;cscH&pOfu tvGefwnfNidrfat;csrf;onhf þAk'¨qif;wk
odkYr[kwf bmoma&;wefzdk;r&Sdaom ypönf;wpfckom jzpfonf/ awmfjrwf\ ½kyfoGifawmfonf uREkfyftm; oufom&m&apNyD; cGeftm;udk
4
,if;azmfjycsufrsm;xuf 0db*Ft|uxm wGifawGU&aom ay;onfomru pdwf"mwfusqif;onhf tBudrfrsm;pGmudk ausmfvTm;&ef ul
azmfjycsufwpf&yfrSm ydkí thHMozG,f aumif;onf/ ,if;azmfjy nDay;EdkifcJh\}[k qdkcJhonf (Jawaharlal Nehru's Autobiography, p. 271)/
csufrSm ]wpfpkHwpfa,mufonf apwDawmfudkjzpfap aAm"dyif þqif;wkawmfonf urÇmay:ü awGU&SdorQwGif toyÜm,fqkH; jzpfzG,f&Sd
5
udkjzpfap zl;ajrmfjcif;jzihf Ak'¨gvrÁPyDwd udk &&Sd\}[kjzpfonf/ onf/ tD;bD [maA;vf (E.B. Havell) u ¤if;\usrf; (Handbook of
Indian Art, p. 155) wGif qm&emx(rd*'g0kef) Ak'¨qif;wkawmfwGif ,if;ESifh
odkY&mwGif Ak'¨qif;wkawmftm; ,if;odkYjyK&ef azmfjyjcif;r&Sdacs/
wlnDonhf rsufESmawmf&SdaMumif;qdkonf/ odkYwap rlvqif;wkawmfrsm;
tu,fí tvm;wl azmfjycsufrsKd;udk ,aeYjyKvkyfrnfqdkvQif \ rsufESmawmfESpfckudk avhvmol wpfa,muftzdkY qif;wkawmf ESpfck
uREkfyfwdkYtaejzihf tvdktavsmufyif wpfpkHwpfa,mufonf Ak'¨g tMum;wGif rsm;pGm jcm;em;onfudk awGUEdkifonf/ tEk&m"yk&NrdKUawmfrS
vrÁPyDwdudk Ak'¨½kyfymG ;awmftm; zl;ajrmfjcif;jzihf &&SdEdkifonf[k Ak'¨qif;wkawmf\ rsufESmawmfwGif awGU&onhf ½dk;pif;rI? wnfNidrfonhf
rqdkif;rwGyif ajymqdkrnfjzpfonf/ odkYwap t|uxmü qif; cGeftm;ESihf cdkifusnfrIoGifjyifrsm;onf rd*'g0kefAk'¨qif;wkwGif awGU&onhf
wkawmfwpfqltm; zl;ajrmfjcif;udk aemufxyfwpfck jzpfEdkifajc EkysKdNyD; rdrdudk,fudk auseyfaeonhf oGifjyifü aysmufqkH;aeonf/ tEk&m"
taejzihf azmfjyjcif; rjyKacs/ Ak'¨½kyfyGm;awmftm; zl;jrifjcif;rSm yk& qif;wkawmf\ rsufESmawmf\ r[mqefonhf av;eufrIrsm;u
tHhMorIESihf av;pm;rIudk awmif;qdkonf/ wpfcsdefwnf;wGif rd*'g0kef qif;
1 wkawmf\ touf0ifonhf oyÜm,frIu arwåmESihf MunfndKrIudk awmif;
Oyrm tbd-| 2? 332? 408/ r-| 1? 258/ tH-| 2? 377/ 0d-| 4? 152/ qkdonf/ rd*'g0kef Ak'¨qif;wkawmfonf qufqHrIwGif ydkrdk ajcmufaoGUNyD;
2
a&S;acwf oD[dkVf Oya't& ,if;jypfru I dk usL;vGefvQif ao'Pfay;onf/ ynm&SifqefNyD; oD[dkVfqif;wkawmf\ oyÜm,fNyD; [efcsufnDonhf pD;qif;
3
tH-| 1? 341/ tbd-| 2? 408/ 0d-| 3? 424/ rI vdkaeNyD; opfom;jzihf jyKvkyfonhf jyKjyifxm;rIonf rlvoGifjyif\ pGrf;
4
tbd-| 2? 332/ tbd-| 1? 115 udkvnf;½Iyg/ &nf uif;rJhonhf twkjyKvkyfxm;onhf vufawmfudk jyonf/
5
Ak'¨gvrÁPyDwd[lonf Ak'¨udk zl;ajrmf&mrSjzpfap Ak'¨*P
k fudk atmufarh&m 1
r[m0Ho 35? 89/
rSjzpfap &&Sdvmonfh ESpfoufrIyDwdjzpfonf/
238 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 239
r[maAm"dyif\ ta&SUzuf aAm"dC&(aAm"daqmif)wGif xm;&Sd twef &Sif;vif;rIr&Sdacs/ odkYwap tqdkyg qif;wkawmfaqmifrSm
aMumif;od&onf1/ odkYwap at'Dav;&mpkrSpí r[m0HoESifh t qif;wkawmftm; avESihf &moDOwk'PfrS umuG,frnhf trdk;rQ
jcm;usrf;rsm;ü bk&ifrsm;pGmwdkY wnfaqmufcJhonhf qif;wkawmf omjzpfonf[laom tcsufrSm ydkrdkjzpfEdkifzG,f&Sdonf/
rsm;ESifh qif;wkaqmifrsm;tm; azmfjyrI rsm;pGmudk awGU&onf/ ,if;taqmufttkHrsm;\ t½G,ftpm;ESihf ykHoP²mefrnf
t&Sifr[mAk'¨aCmo\ ygVdt|uxmusrf;rsm;ü ae&mXme odkYjzpfap ygVdt|uxmusrf;rsm;ü ,if;y#drmC& odkYr[kwf qif;
ESpfckwGifom Ak'¨qif;wkawmfrsm;tm; &nfñTef;csufrsm; yg&Sdaomf wkawmfaqmifudk vkH;0azmfjyjcif;r&SdonhftcsufrSm tvGefpdwf0if
vnf; qif;wkawmfaqmiftaMumif;udkrl vkH;0 azmfjyjcif;rjyKacs/ pm;zG,f aumif;aomtcsufjzpfonf/ &[ef;awmfrsm;tm; apwd
t|uxmusrf;rsm;t& Ak'¨&Sifawmfjrwf\ "mwfawmfrsm;udk Xm ,*FP (apwD&ifjyif) ESihf aAm"d,*FP (aAm"d&ifjyif)? apwd,
yem (xnhfoGif;)xm;rSomvQif qif;wkawmf wpfqltzdkY ta&;yg C&ESihf aAm"dC&? Oykoftdrf? ygeD,rmvu (aomufa&aqmif)
onf/ at'D 5 &mpk ygVdt|uxmusrf;rsm;udk a&;om;csdefu ESihf y&da0P (aexdkif&mausmif;aqmif)udk wHjrufvSnf; oefY&Sif;
1
oHCmawmfrsm;tm; vSLzG,f0w¬Krsm; vSL'gef;csdefwGif ]ynm&Sd &efuJhodkYaom aeYpOfwm0eftcsKdUudk aqmif½Guf&rnf[k qdkonf /
yk*¾Kdvfrsm;} (y@dwrEkóm) onf Ak'¨"mwfawmf yg&Sdonhf qif; odkYwap y#drmC&taMumif;udk azmfjycsufr&Sdacs/ orEÅygom'd
wkawmf odkYr[kwf "mwfawmfMuKwf (o"mwkuH y#drH 0g apwd,H um (0de,t|uxm) wGif aoemoe (aexdkif&efae&m) ESihf
0g) udk xm;avh&SdNyD; a&S;OD;pGm tpm;tpmESihf aomufawmfa& taoemoe (aexdkif&ef roihfawmfonhfae&m) rsm;\ pm&if;
2
rsm;udk a&S;OD;pGm qif;wkawmf odkYr[kwf "mwfawmfMuKwftm; vª udk ay;xm;onf / odkYwap qif;wkawmfaqmifonf bkef;BuD;
2
'gef;Muonf / rnfonhftcsdefwGif r[maAm"dudkif;wpfckudk jzwf ausmif;wkduf&Sd taqmufttkH tm;vkH;\ ykHpH ESpfrsKd;jzpfonfh
awmufEdkifonf[laom tcsufESifhywfoufí aqG;aEG;&mwGif aoemoe pm&if;rSma&m taoemoe pm&if;rSmyg ryg0ifacs/
,if;aAm"dudkif;wpfckonf xlyudkjzpfap odkYr[kwf "mwfawmf yg xkdtcsdefu wnf&SdqJjzpfaomfvnf; Ak'¨qif;wkawmftm;
&Sdonhf qif;wkawmf (o"mwkuH ye xlyH 0g y#drH 0g Am",- ygVdt|uxmusrf;rsm;ü &Sdckd;ylaZmfrnhf ae&mwGif ae&mray;cJh
rmeH) udkjzpfap aESmihf,SufrSomvQif ,if;aAm"dudkif;udk jzwf jcif;rSm tHhMozG,faumif;onf/ ur®|mef;bm0em pD;jzef;rnfh
3
awmufEdkifaMumif; jyqdkonf / &[ef;rsm;onf apwDawmfESihf aAm"dyifrsm;udk ylaZmf&ef oGm;NyD;
at'D 5 &mpk rwkdifrD ordkif;rSwfwrf;ü azmfjyonhf qif;wk ,if;aemufrS qGrf;cH0if&ef ñTefMum;csufrsm;&Sdaomfvnf; Ak'¨qif;
3
awmfaqmifonf aygvkEé½k0acwfESihf ,if;acwfaemufydkif; qif; wkawmfudkrl vkH;0 rodusKd;uRH jyKcJhonf / &Sdcdk;ylaZmfrIudk aMumif;
wkawmfaqmif tao;pdwfESihf wlonfjzpfap odkYwnf;r[kwf xdk
1
qif;wkawmfaqmifrsm;rSm qif;wkawmfwpfckay:rS aqmufvkyf 2
0dok'¨dr*¾ 1? 337/ r-| 2? 300/ tH-| 1? 375/ tbd-| 2? 334/
xm;aom omreftrdk;(r@yf)rsm;jzpfovm; [lonfrSm tawmf 0d-| 3? 70/ apwd,C&H aAm"dC&H tmoeC&H or®KZÆedt¥H 'g½kt¥H
0pöuk#D £|uomvm 0¹udomvm 'Gg&aum|aum ygeD,rmavm
1 ra*¾g aygu©&PDwd {wmed [d taoemoemed/ 0d[ma&m t¹a,ma*g
r[m0Ho 36? 31/
2 ygoma'g [r®d,H *k[m r@ayg ½ku©rlvH a0VK*karÁmwd £rmed
0d-| 3? 424/
3 aoemoemed/
tH-| 1? 341? tbd-| 2? 332/ 3
'D-| 1? 107/ r-| 1? 260/ tbd-| 2? 336/
244 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 241
wpfaumif\ ½kyfykHESihf Ak'¨\ t*¾om0u ESpfyg;wdkY\ ½kyfykHrsm;ESihf Ak'¨gvrÁPyDwdudk&&Sd&ef tvG,fulqkH;aom enf;vrf;wpfckjzpf
&wempDjc,fonfh r@y (r@yf)wpfckudkvnf; ay;cJhaMumif; qdk aomaMumihf tu,fí t|uxm usrf;jyKq&mrsm;onf ½kyfyGm;
1
onf / azmfjyyg ypönf;rsm;twGuf ae&mvGwfvdkonfrSm xif qif;wk ylaZmfudk;uG,frIudk bmoma&;wefzdk;&Sdonhftaejzihf t
&Sm;onf/ odkYjzpfí tenf;qkH; at'D 5 &mpkukef txd qif;wk odtrSwf jyKcJhovm;[lonfESihfywfoufí wdusonhf om"u
awmfaqmiftcsKdUrSm txJwGif yef;ykypönf; trsKd;rsKd;&Sdonhf crf; wpf&yfudk &Smoifhonf/
em;us,f0ef;aom taqmufttkHrsm; &SdcJhonf[k ,kHMunhf&onfh ,if;odkY &SmazGjcif;onf uREfkyfwdkYxHodkY ta&;ygonhf jyó
tcsuf&Sdonf/ xdktcsdefrSpí aemiftcsdefrsm;wGif qif;wkawmf emwpf&yfudk ,laqmifvmonf/ ygVdt|uxmusrf;rsm;udk a&;
rsm;ESifh qif;wkawmfaqmifrsm;rSm ydkíydkí xif&Sm;acwfpm;vmykH om;pOfu Ak'¨qif;wkawmfrsm; wnf&SdaeNyDjzpfaMumif; uREfkyfwdYk
&onf/ at'D 10 &mpkwGif ,aeYacwfü uREfkyfwdkY awGUjrif& od&NyD; t|uxmusrf;rsm;udk jyKpkonhfacwfrwdkifrDuyif Ak'¨
2
onfhtwdkif; qif;wkawmfaqmiftwGif; rD;tdrfrsm;xGef;ñSd&ef vª qif;wkawmfrsm;omru qif;wkawmfaqmifrsm;yg wnf&SdaeNyD
'gef;rIrsm;awGU&onf/ odkYwap ordkif;rSwfwrf;rsm;udk a&S;a[mif; jzpfaMumif; oufaojy&ef r[m0Housrf;t& xif&Sm;NyD;jzpf
t<uif;tusefrsm;u taxmuftuljyKonhf aygvkEé½k0acwf onf/ at'Dig;&mpk tapmydkif;tcsdefu w½kwfbk&m;zl; &[ef;
txd qif;wkaqmifESihf ywfoufí &Sif;vif;onhf xifjrifcsuf awmf zm[D,efonfvnf; tEk&m"yk&NrdKUawmfü Ak'¨qif;wkawmf
wpf&yfudk r&EdkifbJ&Sdonf/ BuD; wpfqltaMumif;ESihf ,if;qif;wkawmf\ BuD;us,fcrf;em;ykH
w&m;a[m w&m;emtwGuf ae&mxdkifcif;rSm bkef;BuD; udk azmfjycJhonf/ zm[D,efonf ukefonfwpfa,muf þqif;wk
3
ausmif;wdkufwpfckrSm cJGjcrf;r&aomt&m wpfckjzpfonf / tEk awmftm; ,yfawmifwpfacsmif;udk vSL'gef;aeonfudk awGUjrif
1
&m"yk&NrdKU&Sd avm[ygom'\ ajrnDxyfudk ykHrSeftm;jzihf w&m; cJhonf / ygVdt|uxmusrf;rsm;udk a&;om;csdefu Ak'¨qif;wk
4
a[mcef;tjzpf tokH;jyKcJhonf / tjcm;ae&mrsm;wGif a,bk,s awmfrsm;ESihf qif;wkawmfaqmifrsm; wnf&SdNyD;jzpfonfudk tenf;
tm;jzihf "r®r@y[kac:onhf cef;us,frsm; taqmifrsm;udk i,frQyif oHo,jzpfzG,frvdkacs/ odkYjzpfrl t|uxmusrf;rsm;ü
5
txl;ojzihf w&m;em&ef &nf½G,fcsufjzihf wnfaqmufMuonf / qif;wkawmfrsm;tm; tb,faMumifh bmoma&;qdkif&m udk;uG,f
tcsKdUae&mrsm;wGif w&m;a'oemrsm;udk y"meC&wGif a[m rI jyKtyfaomae&mudk ray;cJhygoenf;? xdkYjyif bkef;BuD;ausmif;
6
Mum;onf / "r®r@yrsm;onf us,f0ef;jcif; &SdykHr& odkYr[kwf wdkufwpfck\ ykHpHrsKd;pkH&Sdonhf qif;wkawmfaqmif taMumif;udk
oufaomifhoufom jzpfykHr&acs/ w&m;emaewkef; a>rudkufcH& azmfjyjcif;rjyKcJhygoenf;/
ajz&Sif;csufESpfrsKd; jyKvkyfEdkifonf/ yxr? a&S;a[mif; oD[dkVf
1

2
r[m0Ho? 39;52-53/
3
t|uxmusrf;rsm;udk a&;om;csdefu bkef;BuD;ausmif;rsm;ü qif;
EZ.III, p. 264. tH-| 4? 246/ wkawmfaqmif &SdcJhykHr&jcif;ESihf xdktcsdefu wnf&SdqJ qif;wk
4
0dok'¨dr*¾ 1? 88/ 0d-| 3? 240/ r-| 4? 246/ awmfrsm;rSm tvGefenf;yg;NyD; ,if;(qif;wkawmfrsm;)rSm &Sdcdk;
5
0dok'¨dr*¾ 1? 92/ &o0g[deD 2? 3/ "r®omvm (w&m;a[m cef;r
aqmif)[laom a0g[m&onf at'D 12 &mpk yxr y&uúr Am[krif; ylaZmfrI pepfa[mif;\ qef;opfwDxGifrI wpf&yfjzpfaomaMumifh
vufxufwkdifatmif rawGU&acs (r[m0Ho 78;42)/ ta&;rygao;jcif;jzpfonf/ ,if;qif;wkawmfrsm;udk twGif;wGif
6
r-| 1? 92/ 1
Fa Hien, p. 102-103.
242 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 243
"mwfawmfrsm;&SdrSomvQif ylaZmfp&m t&m0w¬Ktjzpf ,lqonf/ Ak'¨pG,fawmf"mwftm; xm;&Sdonhf oabmxm;ESihf ywfouf
tcsKdUaom qif;wkawmfrsm;rSm ao;i,fNyD; ajymif;a½TUí &onf/ ívnf; azmfjyyg ,lqcsufudk taxmuftyHhjyKaponf/ Ak'¨pG,f
taMumif;rl txufwGif azmjfycJhonhftwdkif; oHCmawmftm; awmf"mwftm; at'Dav;&mpk udwådod&d arC0PÖrif;vufxuf
tvªay;tcrf;tem;rsm;ü wpfae&mrS wpfae&modkY ,laqmif& wGif oD[dkVfodkY aqmif,lcJhNyD; ,if;onf tvGefta&;ygonhf
aomaMumihf jzpfonf/ ,if;odkY ao;i,faom qif;wkawmfrsm; "mwfawmfjzpfaomfvnf; at'D 5 &mpk ygVdt|uxmusrf;rsm;ü
twGuf oD;jcm;qif;wkaqmifrvdkacs? bkef;BuD;ausmif;wkduf odkYr ,if;pG,fawmf"mwfudk azmfjyjcif; r&Sdacs/ zm[D,efonf pG,f
[kwf apwd,C& odkYr[kwf aAm"dC&wGif rnfonhfae&mürqdk awmf"mwf taMumif; azmfjycJhNyD; rsufjrifoufaotjzpfjzihf ESpf
xm;Edkifonf/ xdkqif;wkawmfrsm;twGuf txl;qif;wkawmf ywfvnf jynfolrsm;tm;jyyGJtwGuf pDwef;vSnfhvnfNyD; tb,
aqmif rvdkacs/ ,if;tajctaersm;aMumifh a&S;a[mif; oD[dkVf *d&dausmif;wdkufodkY pG,fawmf"mwfudk yifhaqmifonhf pG,fawmf
1
bmom t|uxmusrf;rsm;ü qif;wkawmfaqmifudk azmfjyrnfh vSnfhyJGtaMumif; tao;pdwfudk azmfjycJhonf / þta&;tBuD;
tcGifhtvrf;r&Sdojzihf ,if;a&S;a[mif; rl&if;oD[dkVft|uxm qkH; pG,fawmf"mwftm; ygVdt|uxmusrf;rsm;ü azmfjyjcif;r&Sd
usrf;rsm;udk opöm&SdpGm rSDjirf;jyK a&;om;cJhMuonhf ygVdbmom jcif;twGuf ay;Edkifonhf wpfckwnf;aom &Sif;vif;csufrSm ,if;
t|uxmusrf;jyKq&mrsm;onf ¤if;wdkYacwfwGif qif;wkaqmif pG,fawmf"mwfudk oD[dkVfodkY r[m,me0g'\ taxmuftyHhjzihf
rsm; wnf&SdNyD;jzpfaomfvnf; ,if;wdkYudk azmfjy&ef a&;om;pOfrS yihf,lcJhNyD; ,if;pG,fawmf"mwfonf tb,*d&dausmif;wkdufydkif
1
tjyifodkYxGufoifhonf[k r,lqcJhMuacs / taejzihf xif&Sm;cJhaomaMumihfjzpfonf/ Ak'¨qif;wkawmfrsm;ESihf
Ak'¨qif;wkawmfonf oD[dkVfü txl;ojzihf r[m,me0g'DwdkY ywfoufívnf; xdkenf;twlyif jzpfzG,f&Sdonf/
tMum; a&yef;pm; vlodrsm;cJhaomaMumifhvnf; jzpfEdkifonf/ a&S;OD; qif;wkawmfaqmif\ t½G,ftpm;ESihf ykHoP²mefrnf
ygVdt|uxmusrf;rsm;udk r[m,me0g'udk tjyif;txef qefY odkYyifjzpfap tenf;qkH; at'D 5 &mpk ukefcgeD;xdtcsdefwGif xk
usifcJhonhf r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ OD;aqmifrIjzihf a&;om; xnftawmftwef BuD;rm;onhf taqmufttkHtjzpfodkY wdk;
cJhNyD; ,kHMunfpdwfcs&onhf ax&0g'*dkPf;0ifESihf r[m0d[m&tpOf wufcJhNyD;jzpfaMumif; ,kHMunfEdkifonfh om"ursm;&Sdonf/ r[m0H
2
tvmrsm;udk pdwftm;xufoefpGm `rSifwifoljzpfonfh t&Sifr[m ousrf; ü yxrarm*¾v†merif; (at'D 496-513)vufxuf oD
Ak'¨aCmoonf r[m,meESihf ywfoufonhf rnfonhf tcsuf [dkVfodkY yifhaqmifcJhonhf qHawmf"mwf (auo"mwk)udk qif;wk
udkrS &nfñTef;vdkjcif;r&Sdacs/ Ak'¨qif;wkawmfudk ESpfBudrfrQ &nf awmfaqmifwGif ylaZmfxm;cJhonf/ þAk'¨qHawmf"mwfuJhodkYaom
ñTef;cJh&mrSmyif qif;wktm; ta&;ygrIudk rjybJ qif;wkawmf tzdk;wef&wemudk Ak'¨omoemudk Munfñdkonhf Ak'¨0g'DoD[dkVf
wGif&Sdonhf "mwfawmfudkomvQif ta&;ygaMumif; azmfjycJhonf/ bk&ifwpfyg;u ckdifcHhjcif; pnf;Muyfjcif;r&Sd "mwfawmf\ vkHjcKHrI
qif;wkaqmifudkvnf; rodusKd;uRH jyKcJhonf/ vnf; raumif;onhf taqmufttkHwpfckwGif xm;cJhjcif;rSm
qifjcifzG,f jzpfonf/ tqdkyg Ak'¨qif;wkawmfaqmifrSmyif
1
odkYwap aemufwpfzufwGif t|uxmusrf;rsm;onf acwfNydKif tjzpf arm*¾v†merif;u ¤if;rdcifbufu OD;av;ESihf¤if;\ZeD;½kyfykH? jrif;
tysufrsm;ESihf taMumif;t&mrsm;udk udk;um;azmfjycsufrsm; jynfhESufae
aMumif; uREkfyfwdkY od&onf/ 1 2
Fa Hien, p. 105-107. r[m0Ho 39? 50-51/
248 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 245
1
0!Kem (Sala-va¹unā)\ tvª'gejzpfonf/ ,if;ausmufpm t onhf azmfjycsufrsm;pGmawGU&onf / xdkjzpf&yfrsm;u a,bk,s
1
a&;tom;onf at'D 12 &mpk jzpfzG,f&Sdonf / bwåomvm tm;jzihf w&m;a[mcef;rrsm;onf rsm;jym;onhf y&dowftwGuf
[laom a0g[m&ESifh wpfqufwnf;wGif ]ovmu*¾}[kac:aom vkHavmufpGm us,f0ef;jcif;r&SdbJ ywf0ef;usifrSm ajr½dkif;jzpf
opfom;jzihf jyKvkyfonhf vufrSwf odkYr[kwf wkHuifrsm;jzpfzG,f&Sd aMumif; azmfjyonf/
onfudk qGrf;a0pkudk &,l&ef qGrf;pm;aqmifodkY r0ifrD &[ef; 0d[m&tm;vkH; eD;yg;rQwGif a,bk,stm;jzihf vjynhfvuG,f
2
awmfrsm;tm; xkwfay;onhf taqmif&Sdonf / aeYrsm;ü &[ef;awmfrsm; OykofjyKuH aqmif&ef pnf;a0;onhf
2
&[ef;oHCmawmfrsm; oDwif;okH;onhf ae&mrsm;udk a,bk Oaygoxaqmif wpfck &SdNrJjzpfonf / tEk&m"yk&NrdKU&Sd bkHudk;xyf
,stm;jzihf 0d[m&? tm0go odkYr[kwf y&da0P[laom t &Sdonhf emrnfausmf avm[ygom'onf r[m0d[m&ausmif;
3 3
rnfrsm;jzihf vlodrsm;onf / odkYwap a&S;acwfoD[dkVfwGif aemuf wdkuf\ Oykofaqmifjzpfonf / þcrf;em;vSonfh taqmuf
qkH;a0g[m& ( y&da0P) [laom a0g[m&rSm txif&Sm;qkH; jzpf ttkHodkY0if&ef 0ifaygufav;ckü 0ifaygufwHcg; ('Gg&aum|u)
4 4
onf / bkef;BuD;ausmif;wkdufwpfckwGif &[ef;awmfrsm; aexdkif rsm;&Sdonf / tEk&m"yk&NrdKUawmfrSmyif xlyg&mr? r&dp0¥d (Mari-
onhf taqmifrsm;tjzpf tokH;jyKonhf y&da0P rsm;pGm&Sdonf/ cavaììi)ESihf 'u©dP0d[m&uJhodkYaom tjcm; ausmif;wdkufrsm;ü
5
tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[m0d[m&ausmif;wdkufwGif ,if;odkYaom y&d vnf; oDjcm; Oykofaqmifrsm; &SdMuonf / a&m[P (t&yf&Sd)
5
a0PESihf jymom'aygif; 364 ck &Sdonf[k qdkonf / xlyg&mr
1
apwDwGif y&da0Pta&twGuf rsm;pGm&SdNyD; ,if;wdkYteuf plV *0&0gvt*FPt&yfwGif t&d,0Hookwu f dk em,laeonhf rax&f wpf
em*rax&f oDwif;okH;cJhonfh tod*¾g[uy&da0Pudk xdktrnf yg;onf a>rayG; udkufcH&onf (tH-| 2? 105)/ trsKd;orD; wpfa,muf
jzihf uREfkyfwdkY odMuonf/ a&m[P(t&yf)&Sd wdór[m0d[m& onf pdwåawmifwGif opfyifwpfyifatmufü rwfwwf&yfNyD; w&m;em&
onfrSm cef;rtwGif; vkHavmufonfh ae&mr&SdaomaMumifh jzpfEdkifonf/
wGif at'D 9 &mpkESifh 10 &mpk ESpfrsm;twGif; y&da0Paygif; xdktrsKd;orD;\ om;i,fonf xdkopfyifatmufrSmyif olrteD; tdyfaysmf
1 2
oGm;pOf a>ra[muf tudkufcH&onf (tH-| 2? 105)/ y"med,rax&f
E.Z. III, p. 133. r[m0Ho 15? 205/ 36? 74/ 49? 32/ onf cE¨apv0d[m&ü t&d,0Hookwfudk em,laepOf tqdyfjyif;onhf
3
0d 3? 61/ 96/ 0dok'¨dr*¾ 1? 87/ r[m0Ho 44? 31/ a>rtudkufcH&onf (r-| 1? 81)/ r[m*gr (t&yf)&Sd r[m0gyd0d[m&
4
ygVdpum;vkH; y&da0PrS qif;oufvmaom oD[dkVfpum;vkH; yd&da0e[l wGif t&d,0Hookwfudk em,l&ef oGm;onhf uk×&ZÆtrnf&Sd aemufxyf
aom a0g[m&udk ,cktcg oD[dkVfwGif Ak'¨0g'ESifh ta&SUwdkif; bmom rax&fwpfyg;rSm ae&m&vdkí 0if;tjyif&Sd jrufcif;wGif &yfaecJh&onf/
pum;rsm;udk oifMum;rI\ t"dubmom&yftjzpf ydkYcsay;onhf &[ef; þrax&fonf a>ra[muf (wpfrsKd;) tudkufcH&onf (&o0g[deD 2? 4)/
oHCmESihfqdkifaom aumvdyfudkomvQif em; vnfMuonf/ 0d[m&[laom tjcm; trsKd;orD;wpfa,mufonf r[m*gr(t&yf)&Sd rPdapwD*dwf
a0g[m&udk ½kyfwkawmfaqmifudkomvQif okH;EIef;onf/ tm0go[lonf teD;&Sd "r®r@wGif w&m;em&ef oGm;onf/ eH&HteD; oJjzihf aqmhupm;
&[ef;oHCmawmf tenf;i,fom oDwif;okH;NyD; bkef;BuD;ausmif;wkduf aeonhf olr\om; a>ra[muf tudkufcH&onf (&o0g[deD 2? 3)/
wpfck\ tjcm;oGifjyifrsm;r&Sdonhf ae&mjzpfonf/ 2
r[m0Ho 34;30/ 35;85/ 36;16-17? 107/
5
edu,mo*F[? 12/ ,if;jymom'rsm;rSm rnfodkYjzpfonfudk jyqdk&efcJ,Of; 3
,if; 27? 4/
onf/ avm[ygom'ykHpH&Sdonhf pnf;a0;nDrlonhf cef;rjzpfEdkifonf/ 4
,if; 27? 41/
6
&o0g[deD 2? pm-122-123/ 5
,if; 36? 107/
246 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 247
1
pdwåvyAÁw0d[m&ausmif;wkduf&Sd *dwfuJhodkYaom tcsKdU0ifayguf aqmufttkHwpfrsKd;vnf; &Sdonf / rnfonhf taqmufttkH
1
rsm;wGif 'Gg&ygvu½lyac: wHcg;apmihf½kyfrsm;&Sdonf / pdwåv trsKd;tpm; jzpfonf rnfonhf&nf½G,fcsufjzihf tokH;jyKcJhonf
yAÁw&Sd OykofaqmifwGif awGU&onhf ½kyfykHrsm;rSm bdu©KeDi,f wpf [lonfwdkYudk qkH;jzwfay;Edkifonfh tajctaer&Sdacs/ tu,fí
yg;onf ,if;wHcg;apmihf½kyfykHudk ai;Munhf&if; twGif;ü jzpfay: tm&fwef (Ayrton) \ &weygom'[lonfudk ]qifcHtaqmuf
vmonhf jyif;jyonhf &m*pdwfaMumihf aoqkH;oGm;aMumif; t| ttkH} (Elephant Stablee) tjzpf azmjfycsufudk oabmwlvQif
uxmusrf;rsm;ü azmfjycH&avmufatmif tvGeftrif; vSyNyD; ,if;onf y&dowftrsm; pka0;onhf tcrf;tem;rsm;twGuf
2
touf0ifMuonf / &nf½G,faom taqmufttkHBuD; jzpfonf/ pG,fawmf"mwfESihf
tcsKdUbkef;BuD;ausmif;rsm;ü aESmif;acwfrsm;wGif "mwkom tjcm;"mwfawmfrsm;udk trsm;jynfoltm; jyorItwGuf &nf½G,f
2
vm odkYr[kwf "mwka*[[kac:onhf Ak'¨"mwfawmfrsm;udk xdef; cJhovm;[lonfudk rqdkEdkifacs /
3
odrf;xm;&ef taqmufttkH &SdcJhonf / ,if; taqmufttkHrsm; bkef;BuD;ausmif;wdkufwkdif;wGif &[ef;awmfrsm;udk qGrf;pm;
rSm qHawmf"mwfESihf pG,fawmf"mwfuJhodkYaom txl;"mwfawmf aomufzG,fjzihf tvkyftauR;jyKonhf bwåomvm[kac:onhf
3
rsm;udk xdrf;odrf;&ef ,cifu aqmufvkyfcJhonhf taqmufttkH qGrf;pm;aqmifwpfck &Sdonf / rlvu a'0geHyd,wdó rif;BuD;
rsm;tm; twkjyKí aqmufvkyfcJhjcif; jzpfzG,f&Sdonf/ qHawmf aqmufvkyfcJhonhf r[m0d[m&ausmif;wdkuftwGif;&Sd bwåom
4
"mwf udef;0yf&m taqmufttkHudk azmfjyNyD;jzpfonf/ tEk&m" vmrSm r[mygvd[k xif&Sm;onfudk uREkfyfwdkY odMuonf /
yk&NrdKU&Sd 'gXm"mwkC&(pG,fawmfwkduf)onf bmoma&;t& t ,if;qGrf;pm;aqmifonf oHCm*dkPf;uGJrsm; jzpfay:NyD;aemuf
vGef ta&;ygaom vSyonhf taqmufttkHjzpfNyD; bkef;BuD; rSmyif *dkPf;*P rcGJjcm;bJ tEk&m"yk&NrdKU&Sd t"duausmif; wdkuf
ausmif;wkdufESihf qufxm;onf/ at'D 7 &mpkwGif w½kwf&[ef; BuD;rsm;&Sd oHCmawmftm;vkH;udk qGrf;vSL'gef;cJhonfh A[dkXme jzpf
5
awmf [l,ifqef azmfjyonfhtwkdif; tenf;qkH; bk&ihfeef;awmf cJhonf / r[mygvdaqmifwGif csufNyD;xrif;rsm;udk xnfhonfh
4 6
ESihf qufoG,fxm;onf / pG,fawmfbk&m;ausmif; taqmufttkH ausmufavS odkYr[kwf ausmufcGuf&Snf &Sdonf / ausmufcGuf
5
wGif t*Fawjzihf jyKvkyfonfh ESpfoufzG,f qif½kyfrsm;&Sdonf / &Snfrsm;teuf wpfckwGif awGU&onhf ausmufpmwpfckü *v
tenf;qkH; r[m0d[m&? aZw0eESihf tb,*d&duJhodkYaom em0g (galnāv) ausmufavS[laom trnfwpfckudk awGU&onf/
ausmif;wdkufBuD; tcsKdUwGif &weygom'[k xif&Sm;onhf t ,if;ausmufcGuf&Snfonf "mwfawmfrsm;udk apmihfxdef;&ol ov
1 1
ykHrSeftm;jzihf tEk&m"yk&NrdKUESihf tjcm;ae&m;rsm;&Sd a&S;a[mif;taqmuf r[m0Ho? 35;7/ qefcsDwGifvnf; &wej*[ [kac:aom taqmuf
ttkHysufrsm;rS od&orQ a&S;acwfrsm;wGif bmoma&; taqmufttkH ttkHwpfck&Sdonf (Corpus Inscriptionum Indicarm III, p. 202).
2
trsm;pk\ 0if0wGif tapmifhausmufwkH;rsm; &SdMuonf/ y&e0dweyk*¾Kdvfu &wemokH;yg;tm; &Sdckd;ylaZmf&ef oD;jcm;aqmufxm;
2
tbd-| 2? 480/ 'D-| 3? 170/ onhf taqmufttkHjzpfzG,f&Sdonf[k ,lqcJhonf (EZ. III, p. 226.n.4.)/
3 3
r[m0Ho 37;15 (at'D 4 &mpk)/ plV0Ho 46;29 (at'D 7 &mpk)/ r[m0Ho 15? 205/ 20? 23/ 36? 12/
4 4

5
Hiuen Tsiang, XI,, p. 429. 'Dy0Ho 17? 92/ r[m0Ho 15? 23/
5
r[m0Ho? 38;8/ &o0g[deD 2? 51/ Fa Hien, p. 105; Hiuen Tsian, p. 250.
6
r[m0Ho 41? 67/
252 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 249
1
odkYaom a&S;acwfrsm;ü pmMunfhwdkufrsm; r&SdcJhonfrSm jzpfEdkif 363 ck&Sdonf / ,if;ausmif;wdkufBuD;ü odvmyó,y&da0P
2
zG,f&Sdaomfvnf; bDpD wpf&mpkwGif yd#uwfokH;ykHudk ayxuf [l aomtrnfrSm pmayü xif&Sm;onf / bk&ifrif; rsm;pGmwdkY
tu©&mwifcJhaMumif;od&ojzihf tEk&m"yk&ESihf r[m*grNrdKUrsm;&Sd wnfaqmufcJhonfh 0d[m&rsm;pGmwdkYü y&da0Paygif;rsm;pGmtm;
ausmif;wdkufBuD;rsm;ü usrf;pmtkyfrsm; pkaqmif;xm;cJhonfrSm azmfjycsufrsm;udk ordkif;usrf; ae&mrsm;pGmwGif awGU&onf/ vuf
oHo,jzpfzG,f rvdkonhfjyif 'Dy0HoESihf r[m0Housrf;rsm;udk aq;&ef &nf½G,fcsufjzihf &[ef;awmfrsm; aexdkifonhf ae&m
at'D 4 &mpkESihf 5 &mpkESpfrsm;twGif; a&;om;cJhonf/ r[m a&SUwGif a&tdk;rsm; wnfxm;NyD; a&tdk;xJrSa&udk cyf,l&ef a&
3
0Housrf;ü t&Sifr[mAk'¨aCmoonf *E¦mu&0d[m&ü oDwif; rIwf (U¼uñka) udk tokH;jyKonf /
okH;aexdkifNyD; ¤if;\t|uxmusrf;rsm;udk a&; om;cJhaMumif;ESihf &[ef;awmfrsm; aexkdifonhf taqmifrsm;tMum;wGif y"me
,if;taqmufttkHudk yÍör uóyrif; (at'D 913-925)u C&[kac:onhf aemufxyf ta&;ygonhf taqmifwpfrsKd;&Sd
1
jyefvnfjyKjyif rGrf;rHcJhaMumif; rSwfwrf;wifcJhonf / ,if; (*E¦m onf/ ,if;trnfonf rlvtm;jzihf ur®|mef;bm0em tm;xkwf
u&0d[m&)onf r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ yd#uwfwdkufudk onhf taqmifjzpfonf/ odkYwap aemiftcgwGif,if;ausmif;
&nfñTef;cJhovm;[lonfudk rod&acs/ aqmif\ txl;&nf½G,fcsufudk arhaysmufvdkufNyD; ,if;trnf
emr usefaecJhonf/ aemiftcgwGif ,if;y"meC&onf bkef;BuD;
1
ausmif;wdkufwpfck\ y"meem,uq&mawmf oDwif;okH;onhf
,if; 37? 243/ 41? 67/ taqmif jzpfvmykH&onf/ odkYjzpfí t&Sifr[mAk'¨aCmoonf
y"meC&ausmif;aqmifwGif oDwif;okH;aexdkifonhf r[m0d[m&
ausmif;wkduf\ y"meem,ujzpfonhf oHCygvrax&fudk zl;
00000000 4
awGUcJhaMumif; od&onf / orEÅygom'dum 0denf;t|uxmwGif
vltrsm;onf yJGawmfaeYrsm;wGif y&da0P (oHCmawmfrsm; oD
wif;okH;onhf ausmif;aqmif) rsm;ESihf y"meC& (em,uq&m
awmfrsm; oDwif;okH;onhfausmif;aqmif) rsm;odkY 0ifa&mufMuNyD;
yd#uwfokH;ykH uRrf;usifonhf q&mawmfrsm;ESihf w&m;a[m "r®u
xdu q&mawmfrsm;tm; tjcm;&[ef;wpf&mESifhtwl yifhzdwfMu
5
aMumif;qdkonf / wpfcgwpf&HwGif w&m;a'oemrsm;udk y"me
6
C&rSmyif a[mMum;onf / y"meC&udk ur®|mef;tm;xkwfonhf
1
E.Z. III, p. 223.
2 3
&o0g[deD 2? pm-59/ r-| 2? 284/ 0dok'¨dr*¾ 1? 337/
4
r[m0Ho 37;232/
5 6
0d-| 3? 69/ r-| 1? 81/
250 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 1 wnfaqmufykH 251
1
taqmiftjzpf oD;oefYtokH;jyKcJhvQif tjyifrSvmolrsm;tm; 0if tcrf;tem;udk ykHrSef aqmif½Gufjcif;r&Sdacs / pBuFefaqmifwpfck
a&mufcGifhESihf awGUqkHar;jref;jcif; zdwfMum;jcif;rsm;jzihf aESmihf,Suf odkYr[kwf t&Sifr[dE´ tokH;jyKcJhonhf pBuFefvrf;wpfckudk r[m0d
2
rIudk cGifhjyKjcif;rSm roihfouJhodkY xif&onf/ [m&ausmif;wdkuf twGif; &nfñTef;aomfvnf; aESmif;acwfrsm;ü
at'D 5 &mpkcefYxd tapmydkif;umvuyif y"meC&onf pBuFefrsm;udk azmfjycsufrsm; ordkif;rSwfwrf;rsm;ü rawGU&ay/ odkY
rlv&nf½G,fcsuf trSefwu,f rwnf&Sdawmhaomfvnf; a&S; &mwGif pBuFefaqmifudk ur®|mef;xdkif&ef ta&;BuD;onhf t
a[mif; bkef;BuD;ausmif;ESihfqdkifaom tavhtusihf t<uif; aqmiftjzpf ,lqcJhonf/
tusef wpfcktaejzihf usefaecJhykH&onf/ odkYr[kwf y"meC& bkef;BuD;ausmif;wdkuf\ tjcm;oGifjyifrsm;teuf wpfckrSm
3
wGif oDwif;okH;onfh q&mawmfrsm;onf xkH;pHtaejzihf aeYpOf 0pöuk#d odkYr[kwf a&tdrfjzpfonf / bkef;BuD;ausmif; Oypm
em&DtwefMum w&m;xkdifcJhykH&onf? odkYr[kwf ur®|mef;xkdifjcif; twGif;&Sd oihfwifavsmufywfaom ae&mrsm;wGif wHjrufpnf;ESifh
tpm; *gxmrsm; okwåefrsm;udkyif ½GwfyGm;cJhykH&onf/ odkY&mwGif xif;rsm;udk odkavSmifxm;&eftwGuf oD;jcm;wJrsm;&Sdonf/ xdkYjyif
,if;y"meC&udk ,aeYacwf Oaygoxaqmifrsm;uJhodkY a&S; trsm;aomufokH;&eftwGuf a&tkd;rsm;xm;&dSonhfae&m yged,
1 4
acwfrsm;wGif ausmif;wdkufBuD;wpfck\ r&Sdrjzpfvdktyfaom t rmvuae&mvnf; &Sdonf /
pdwftydkif;wpfcktjzpf ,lqcJhonf/ ,aeYacwf oD[dkVfwGif Oayg ygVdt|uxmusrf;rsm;rSma&m ygVdordkif; rSwfwrf;rsm;rSmyg
oxaqmifudk a,bk,stm;jzihf aexdkifp&mtaqmuf ttkH tEk&m"yk&acwfü yd#uwfpmMunhfwdkuf wpfcktm; &nfñTef;
tjzpf tokH;jyKaomfvnf; bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfck\ r&Sdrjzpf xm;csuf rawGU&onfrSm thHMozG,fjzpfonf/ at'D 12 &mpk
5
vdktyfaom oGifjyifwpfcktjzpf,lqNyD; xdktaqmifwGif OykofjyK yxry&uúrAm[krif; vufxufa&mufrS yd#uwfpmMunhfwkduf
wpfckudk wkduf½kduf yxrqkH; &nfñTef;onfudk awGU&onf/ ,if;
1
y"meC&udk oD[dkVfbmomjzihf yd,*Fv (piyangala)[kac:onf/ r[dEÅ 1
avh (t&yf)wGif&Sdaom pwkw¬ r[dE´rif;\ urÜnf; ausmufjym;rsm;ü oD[dkVf&Sd acwfopf bkef;BuD;ausmif;rsm;wGif Oykofaqmifonf a,bk,s
yd,*Fv a0g[m&udk azmfjyrI yg&Sdonf (EZ. I, p. 95.)/ xdktwl yÍör tm;jzihf 0gwGif;umvtwGif;omvQif 0denf;uHaqmifrIrsm;twGuf tokH;
uóyrif;\ aZw0e ausmufzsma&;pm (EZ. I, p. 47)? yÍör uóy jyKonf/ tcsKdUausmif;wdkufrsm;wGif pBuFefaqmifudkyif ur®|mef;xdkifjcif;
rif; rm!dvd*d&d, (Mä¹iligiriya) ausmufpm (EZ. II, p. 25)? 0obrif;\ twGuf tokH;rjyKaomfvnf; ausmif;wdkufwpfck\ oGifjyiftaejzihf
ay½krm,uFkvrf (Perumäi-yaºkulam) ausmufxGif;pm (EZ. II, p. 28)? awGU&onf/
2
,ck udkvrfbdk jywdkufwGif&Sdonhf wdór[m&mr ausmufzsmxGif;pm r[m0Ho 78? 37/ 'ka0 p ayg|umva,/
3
(EZ. III, p. 106) ESihf rEémuapäa[&d (Mannar Kacheheri) ausmufpm þae&mü tEk&m"yk&NrdKU tjyifywfvrf;&Sd taemufzuf bkef;BuD;ausmif;
(EZ. III, p. 103)wdkYjzpfonf/ wdkufrsm;ESihf tjcm;a&S;a[mif;ae&mrsm;wGif awGU&onhf wefqmqifxm;
at'D 10 &mpkcefYwGif yd,*FP[laom a0g[m&udk tdrfjzpfap onhf usifi,ftdrf (tjzpf) ausmufwkH;rsm;udk tm½kHpdkufMunhfrnfqdkygu
awmjzpfap vlolreD; qdwfNidrfonhf ae&mtm;vkH;udk azmfjy&ef wlnDpGm pdwf0ifpm;zG,faumif;rnfjzpfonf/ ,if; usifi,ftdrf ausmufwkH;rsm;ESihf
okH; EIef;cJhonf/ "rÜd,mt#K0g*g#y' (usrf;) u ygVd tE¨0eudk t'F0e ywfoufí auseyfzG,f &Sif;vif;csufrsm; ray;Edkifao;bJ&Sdonf/ Archa-
(Añdavana) yd,*Fv[k &Sif;jyonf/ odkYwap rlvblwtm;jzifh yd,*Fv eological Survey of Ceylon, Vol. I, p. 56. udk½Iyg/
4
odkYr[kwf y"meC&[lonf taqmufttkHwpfjzpfonf/ 0d-| 3? 70? tH-| 1? 27/
5
r[m0Ho 78? 37/ 'ka0 p yd#umva,/
256 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
1
ESihfywfoufNyD; tpyxrwGif jypfwif a0zefcJhMuonf /
avmuDa&;ESifhqdkifonhf &mxl;rsm;r&Sdonhf a&S;acwfrsm;wGif
bkef;BuD;ausmif;tkyfcsKyfa&;rSm tawmf &Sif;vif;onf/ em,u
a½G;cs,frI pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;udk xdef;odrf;jcif;ESihf ae&mudk
oefY&Sif; oyf,yfpGm xm;&Sdjcif;rsm;uJhodkYaom wm0efrsm;om jzpf
onf/ odkYwap aemiftcgwGif &[ef;oHCm OD;a&wdk;wufvm
jcif;ESihf vloltrsm;tjym; vma&mufrIudk zdwfac:vsuf&Sdonhf
bmoma&; oauFwrsm; trsm;tjym;wnfaqmufrIrsm;ESihftwl
ausmif;wkdufwpfck\ pDrHcefYcGJa&;onfvnf; XmecGJrsm;pGm &Sdonhf
NyD;jynhfpkHonhf Xmewpfck\ tpdwftydkif; jzpfvmykH&onf/
ausmufpmrsm;u a&S;acwfoD[dkVf bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; tkyf
csKyfa&;pepf\ pdwf0ifpm;zG,f ykHoP²mef wpf&yfudk uREkfyfwdkYtm;
2
ay;xm;onf / ,if;ausmufpma&; rSwfwrf;trsm;pkrSm at'D 9
&mpkESihf 10 &mpkacwfyif jzpfaomfvnf; &nfñTef;xm;onhf tkyf
csKyfa&;pepfrSm ykHpHwl a&S;OD;pHepfrsm;ay:wGif tajccHxm;aMumif;

onfudk aocsmpGm rod&acs/ ykHrSeftm;jzihfrl 0denf;usihf0wfrsm;ESihf


tnD xl;cRefajymifajrmufaom Aswåy#dAvjzpfonfh oDv0EÅ &[ef;
awmftm; ,if;odkYaom &mxl;udk cefYtyfcJhonf[laom tcsufudk
aMumif;usKd;qDavsmfpGm ,kHrSm;rJh rSwfoifhonf/ ,aeYacwfrSmuJhodkY
&[ef;wpfyg;taejzihf q&mwynhf qufcrH IaemufcHjzihf ausmif;wdkuf
wpfck\ &mxl;udk awmifqdkcGifh r&Sdonf rSm xif&Sm;onf/ q&mwynfh
qufcHrIt& (bkef;BuD;ausmif;tkyfcsKyfa&;) &mxl;qufcHrIESihf ywfouf
onhf yxrqkH;aom taxmuftxm;udk yÍör uóyrif; (at'D
913-923) vufxuftwGif; a&;xdk;cJhonhf Ak'¨Haea[v (Buddhanne-
häla) ausmufpmwGif oJvGefpudk awGUEdkifonf (EZ. I pp. 194-196)/
1
0d-| 2/ 68//
2
Oyrmtm;jzihf aZw0em&mr ausmif;wdkuf ouúw ausmufpm (EZ, I,
p. 4) udk ½Iyg/ r[dE¦avh&Sd pwkw¬ r[dE´rif; ausmufpmESpfck (EZ, I, p.
84)? pwkw¬r[dE´rif;\ aZw0em&mrausmufpm (trSwf 2) (EZ, I, p.
323)? yÍöruóyrif;\ ausmufpm (EZ, I, p. 43)/
tcef; 9
bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2
ausmif;wdkuftkyfcsKyfa&;

bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfck\ tkyfcsKyfa&;onf oHCm\vuf


atmufwGif vkH;0&Sdonf/ bkef;BuD;ausmif;wdkuf toD;oD;wGif
,if;\ pnf;rsOf;pnf;urf;ESihf trdefYvkyfydkifcGifhudk wm0ef,lxm;
1
onhf ae0godu r[max& (Xmaer[max&f) wpfyg;&Sdonf/
em,ur[max&fonf ta&;ay: udpö&yfrsm;ESihf ywfoufí
udk,fydkifqkH;jzwfcsufudk tokH;jyK&ef vkyfydkifcGifh&Sdonf/ ykHpHqdk&rl
apwd,*d&d (r[dE¦avh) ausmif;wdkuf\ y"meem,ujzpfol
tb,rax&fonf tcgwpfyg;ü vk,uf&ef ausmif;wdkuf t
wGif;odkY 0ifa&mufcJhMuonfh olykefwpfa,mufESihf ¤if;\ aemuf
vdkufaemufygrsm;tm; oHCduypönf;jzihf {nfhcHcJhzl;onf/ r[m
ax&f\ vkyfaqmifrIonf 0denf;pnf;urf;rsm;ESifh nDñGwfrIr&Sd
aomfvnf; rax&fonf wefzdk;BuD;rm;onhf oHCduypönf;udk
umuG,fa&;twGuf ,if;odkYjyKoifhonf[k ,lqcJhonf/ aqG;aEG;
rIjyKNyD;aemuf rax&f\t,ltqESihf ywfoufí &[ef;tcsKdU
vufcHcJhaomfvnf; xdk&[ef;rsm;onf t&Sifjrwf\ vkyfaqmifrI
1
tH-| 1? 32/
tapmydkif;umvrsm;ü qufcHrIOya'ESihf Ak'¨0g'ESihfqdkifaom avmuD
a&; &mxl;qdkif&m pnf;rsOf;rsm;ESihf ywfoufí &Sif;vif;pGm rod&acs/ t
jzpfEdkifqkH;rSm ausmif;wdkufwpfck\ em,uyk*¾Kdvfukd oHCmawmfu cefYtyf
zG,f&Sdonf/ þudpötwGuf rnfonhf tajccH pnf;rsOf;pnf;urf;rsm; &SdcJh
260 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 257
,if;odkYaom &[ef;awmfrsm;udk ausmif;wdkufrsm;wGif aexdkifcGifh ,lq&ef aMumif;usKd; cdkifvkHayonf/ trSefpifppf acwfopf pnf;
1
rjyKaom &[ef;awmfrsm;vnf; &SdcJhykH&onf / tjiif;yGm;rIudk jzpf rsOf;pnf;urf;rsm;udk a&;qGJ&mwGif r[dE¦avhESihf tb,*d&dt&yf
ay:aponhf &[ef;rsm;vnf; &SdcJhonf/ ausmufpmwpfckwGif wdkYü ,aeYwdkifawGU&onhf a&S;acwf pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;udk rSD
oabmuGJvGJrI&SdvQif tpm;tpmudk &[ef;rsm;tm; ray;awmhbJ jirf;jyKcJhaMumif; r[dE¦avh (t&yf) &Sd pwkw¬ r[dE´rif; ausmuf
2 1
acG;rsm;? iSufrsm;udk ay;&rnf[k qdkxm;onf / &[ef;ESpfyg; pmu &Sif;vif;pGm azmfjyonf /
tMum; tjiif;yGm;rIjzpfvQif rw&m;ajymqdkaom yk*¾Kdvftm; uREkfyfwdkY &Edkifonfh bkef;BuD;ausmif; pDrHcefYcGJa&;ESihf ywf
3
ausmif;wkdufwGif aexdkifcGifh rjyKacs / ausmif;wdkufwpfckrS ESif oufaom ausmufpma&;rSwfwrf;rsm;rSm r[m,meqdkif&m Mo
xkwfcH&onhf &[ef;onf tjcm;ausmif;wdkufwpfckwGifvnf; ae ZmvTrf;rdk;onhf ausmif;wdkurf sm;\ pnf;rsOf;rsm;jzpfMuonf/
4
xdkifcGifhr&Sdawmhacs / aZw0efausmif;wdkuf ouúwausmufpm ,if;odkYaom rSwfwrf;wpfckrSm tcsKdUaom ausmif;wdkufi,frsm;
wGif tjcm;ausmif;wdkufrsm;udk ulnD odkYr[kwf ¤if;wdkYudk,fwdkif \ pDrHcefYcGJrItwGuf pnf;rsOf;rsm;udk rSwfwrf;wifxm;aom aZ
,if;ausmif;wdkufrsm;ESihf qufqHolrsm;onf xdkausmif;wdkufwGif w0em&mr ouúwausmufpmjzpfonf/ apmapmydkif;u awGUjrif
5
rae&[laom pnf;rsOf;wpf&yf csrSwfxm;onf / ,if;pnf;rsOf; &onfhtwdkif; r[dE¦avhonfvnf; "r®½kpduwdkY odrf;ydkufxm;
ESihf ywfoufí xdktcsdefu edum,trsKd;rsKd;tMum; t"du jcm; onhf at'D 4 &mpktcsdef r[dE´rif;vufxuftwGif; r[m,me
em;rIESihf remvdkjzpfrI\ oauFwwpfcktaejzihf t"dyÜm,faumuf MoZm vTrf;rdk;rI atmufodkY a&mufcJhonf/ r[dE¦avht&yf&Sd
6
,lEdkifzG,f&Sdonf / trÁ|v (Ambasthala)rS aovapwd,teD; ausmufwkH;ay:wGif
tay:xyfrSmjzpfap atmufxyfrSmjzpfap &Sdonhf txuf a&;xGif;xm;onhf Ak'¨\um,okH;ck (Bwdum,)udk csD;rGrf;xm;
wGif azmfjycJhaom ]*dwft0ifa&tdrf} taqmifwGif rnfonhf onfh at'D 8 &mpkcefY ouúwuAsmtydkif;tpwpfckrSm r[m,m
wpdrf;yk*¾KdvfudkrS ae&mxkdifcif;twGuf ray;tyfay/ xdkae&m e MoZmvTrf;rdk;rI\ aocsmaom taxmuftxm; jzpfonf/ odkY
wGif tjyifolrsm; ydkifqdkifonhf rnfonhfypönf;udkrQvnf; odrf; jzpfí r[dE¦avht&yf&Sd pwkw¬r[dE´rif;\ ausmufjym;ESpfckonf
qnf; rxm;ay/ tckdif;taprsm;\ ypönf;rsm;rSwpfyg; tjcm; vnf; r[m,me MoZmvTrf;rdk;rIatmuf&Sd bkef;BuD;ausmif;wkduf
ypönf;wpfckckudk tu,fí xdkae&mwGif odrf;qnf;xm;vQif wm wpfckudk tkyfcsKyfonhf pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;udk t"du azmfjy
0ef&Sd tvkyform;rsm;tm; tvkyfjzKwfypfNyD; ¤if;wdkY ydkifqdkifonhf xm;aMumif; ,kHMuonhf aMumif;usKd;qDavsmfrI &Sdygonf/ uHr
ajrrsm;udk xdef;odrf;apmihfa&SmifhrIrS z,f&Sm;ypfonf/ ¤if;wm;jrpf aumif;onfrSm xdktcsdefxd r[m0d[m&ausmif;wdkuf odkYr[kwf
rIonf bkef;BuD;ausmif; taqmufttkHudk acwåcP aexdkif&m tjcm; ax&0g'bkef;BuD;ausmif;wdkuf\ pDrHcefYcGJa&;ESihf ywfouf
1
EZ. I, p. 5-6, 86. ...uRrf;usifvdrfrmaom yk*¾Kdvfrsm;udk a½G;cs,fxm;onhf tusKd;&SdrI
2
EZ. III, p. 358-359. aMumifh ¤if;ydkifaom tb,*d&d0d[m&ü zdtm;aMumihf ¤if;udk ESpfouf
3 4
EZ. I, p. 5. EZ. III, p. 103. apaom pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;ESihf (r[dE¦avh&Sd) apwd,*d&d0d[m&wGif
5
EZ. I, p. 4. anyavihāra-sahāyya½ kurvatā'pi na vastarya½. ,cifuwnf&SdNyD;jzpfaom pnf;rsOf;rsm;rS (EZ, I, p. 91,11, 6-7)/
6 1
EZ. III, p. 227. CJSc. G. Vol.II, p. 42.
258 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 259
onhf rnfonhftvm;wl rSwfwrf;udkrQ rawGU&acs/ odkYwap onf/ tm&mrwpfckudk jyKjyifxdef;odrf;&ef vkdtyfonhf vkyfief;
tkyfcsKyfrIpepfESpfcktMum; tenf;qkH; r&Sdrjzpfvdktyfonhf pnf; tao;pdwfudk tvGef*½kwpdkuf pOf;pm;NyD; vkyfief;tao;pdwf
rsOf;pnf;urf;rsm;wGif wpfpkHwpf&m BuD;rm;onhf jcm;em;csuf&SdcJh wkdif;twGuf tzdk;tcudk vufrSwfxdk;onf/ yef;aumufolrsm;
aMumif; taxmuftuljyK&ef taMumif;w&m; r&Sdacs/ uJhodkYaom omreftvkyform;rsm;udkyif aiGaMu;twdtus yrm
1
&[ef;oHCmawmfrsm;? tvkyform;rsm;ESihf aus;uRefrsm;ESihf Pudk ykHrSefay;onf / &[ef;awmfrsm;udk,fwdkifudkvnf; ¤if;wdkY\
avmuDqefqef tkyfcsKyfrIESihfqdkifonhf pnf;rsOf;pnf;urf;rsm; &SdcJh tvkyftwGuf 0w¬KaiGrsm; vª'gef;onf/ ykHpHtm;jzihf vpmaiG t
onf/ ,if;pnf;rsOf; pnf;urf;rsm;udk oHCmawmfrsm;\ tBuH qifh trsKd;rsKd;udk 0de,? okwåESihf tbd"r®udk oifMum;ol &[ef;
2
ay;csufESihf twnfjyKcsufrsm;jzihf bk&ifu csrSwfay;onf/ wm rsm;ESihf ausmif;wdkufudk apmihfa&Smufolrsm;ESihf ñSdxm;onf /
0ef0wå&m;rsm;udk cGJjcm;xm;NyD; ,if;wdkYESihf qufoG,fxm;onhf tpm;taomuf qGrf;uGrf;udk bkef;BuD;ausmif;wdkuf 0if;
3
vpmaiGESihf tzdk;tcrsm;udk txl;azmfjyonf/ tkyfcsKyfa&;qdkif twGif;&Sd trsm;okH; rD;zdkwGif jyifqifonf / bdu©Krsm;onf rdrd
&m Xmeaygif;pkHESifh tvkyform;rsm;twGuf vkyfief;rsm;udk vuf wdkY\ qGrf;tzdkYudk&,l&ef jzefYjzL;onhfae&modkY oGm;&onf/ &[ef;
rSwfxdk;jcif;uJhodkYaom vkyfief;tm;vkH;udk oHCmawmfESihf ñSdEIdif; 4
awmfrsm;tm; qefpdrf;rsm;udk vª'gef;rI rjyKacs / axmywfESihf
Muonf/ tvkyftauR;rsm;udk oHCmawmfrsm;\ oabmwlnD aq;0g;uJhodkYaom tjcm;tvªypönf;rsm; jzefYa0rIudk ausmif;wdkuf
csufjzihfomvQif jypf'Pfay;rIESihf tvkyfjzKwfrIrsm;udk jyKvkyfEdkif twGif;rSmvnf; jyKvkyfNyD; &[ef;awmfrsm;onf ,if;ypönf;rsm;udk
NyD; ,if;odkYaom udpörsm;ESihfywfoufí aqmif½Guf&ef &[ef; vufcH&,l&ef owfrSwfxm;onhf ae&modkY BuD;pOfi,fvdkuf <u
1
yk*¾Kdvfwpfyg;csif;pDwGif tcGifhta&; r&Sdacs / &[ef;awmfrsm;onf awmfrlMu&onf /
5

bkef;BuD;ausmif;wkdufrsm;odkY vª'gef;xm;aom aus;½Gmrsm;ESihf rSm;,Gif;pGm oufarG;0rf;ausmif;jyKonhf &[ef;,kwfrsm;udk


v,fajrrsm;rS &&Sdonhf tcGefrsm;udk wm0ef,lonf/ pm&if;rsm;udk ausmif;wkduftwGif;ü aexkdifcGifh rjyKacs/ Oyrm pdkufysKd;arG;jrL
aeYpOfodrf;xm;NyD; wpfvukefwdkif; ,if;wdkYudk wpfzef vpOfpm a&;ESihf pD;yGm;a&;vkyfonfh &[ef;awmfrsm;? ajr,mydkifqdkifonhf
&if;wGif oGif;onf/ ESpfukefwGif ESpfywfvnf pm&if;azmfjycsufudk &[ef;awmfrsm;? bmomw&m;udk qefYusifonfh jypfrIudk usL;vGef
oabmwlnDrItwGuf oHCmha&SU arSmufü wifoGif;NyD; tu,fí olrsm;? ¤if;wdkY\ wm0efudk raqmif½GufbJ aeolrsm;ESihf ¤if;wdkY
pm&if;rsm;ESihf ywfoufí uGm [csuf? tm;enf;csufrsm;&SdcJhvQif \ jypfrIrsm;aMumifh ausmif;wdkufrS ESifxkwfcH&onhf &[ef;rsm;?
rSwfykHwif (yÍÆdum) udk odrf;qnf;xm;onhf rax&fwpfyg;u
2
pkHprf;ppfaq;rIrsm;udk jyKvkyfonf / 1
EZ. I, p. 87.
ausmif;wdkuf (tm&mr)wpfck\ tvkyform;rsm; tm;vkH;udk 2
EZ. I, p. 85,87.
ykHrSeftm;jzihf ,if;ausmif;wkduf\ tcGef tvªawmfaiGrS ay;urf; 3
oD[dkVf&Sd acwfopf Ak'¨bmom ausmif;wdkufrsm;wGif ,if;udk 'efa*
(dangē)[k ac:onf/
4
1
EZ. I, p. 85. EZ. I, p. 85. 0denf;Oya'awmfESihf okwåefa'oemawmfrsm;t& &[ef;
2
EZ. I, p. 4,87. awmfrsm;onf qGrf;qefawmf tpdrf;rsm;udk cH,ljcif; rjyKacs/
5
0d-| 2? 72/
264 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 261
½GufrIrsm;tjyif em,u&[ef;awmfrsm;\ ta&;ygonhf yk*¾Kdvf taejzifh eef;awmft&m&Sdrsm; tokH;jyKaexdkif&ef &nfñTef;í jyK
1
a&; tvkyftauR;rsm;vnf; yg0ifonf / bkef;BuD;ausmif;wdkuf vkyfxm;ykH&onf[k ,lqzG,f&Sdonf/ bkef;BuD;ausmif;wdkufrS ydkif
rsm;wGif tvkyfvkyfMuonfh tvkyo f rm;rsm;rSm taxGaxG &ydkif qdkifonfh tvkyform;rsm;? EGm;rsm;? vSnf;rsm;ESihf uRJrsm;udk rnf
cGifh tcGifhta&;rsm;tjyif ,if;tvkyform;rsm;udk xdef;odrf;&ef olwpfa,mufrQ rydkifqkdifEdkifacs/ bkef;BuD;ausmif;wdkufu ydkif
txl;&nf½G,fcsufjzihf bk&ifrif;rsm;u aus;½Gmrsm;ESihf tcGef qdkifonhf aus;½Gmrsm;wGif oihfawmfonhf pkHprf;ppf aq;rIrsm;
twkyfrsm; csrSwfxm;onfh om"ursm;&Sdonftxd tvGefBuD; jyKNyD;aemuf aumufcHxm;onhf 'PfaiGrsm;udk bkef;BuD;ausmif;
2 1
rm;us,fjyefYonf / wdkuftm; ay;tyfNyD; EdkifiHawmfu rydkifqdkif&acs /
ausmif;wdkufBuD;wpfckudk xdefodrf;jcif;ESihf qufvufapmihf bkef;BuD;ausmif;ydkif ajrrsm;ay:&Sd opfyifrsm;udk rckwfvJS&
2
a&SmufrIrsm;twGuf ykHrSefckdifNrJonhf 0ifaiGwpfck r&Sdrjzpf vkdtyf ay / wpfcgwpf&H vltrsm;onf ausmif;wdkufrsm;odkYoGm;NyD;
3
onf/ ,if;ykHrSef0ifaiGtwGuf &if;jrpf trsm;tjym;rS &,lonf / opfyifrsm;udk awmif;,lMuonf/ &[ef;awmfrsm;u ,if;opfyif
MunfndKol Oygoumrsm;onf rdrdwdkY\ om;i,frsm;tm; rsm;udk oHCmuydkifonf[laom taMumif;jycsufjzihf ¤if;wdkYtm;
oHCmawmfrsm;udk jyKpkvkyfauR;&ef vª'gef;avh&SdaMumif; trsm;od jiif;qdkMuonf/ odkYwap tu,fí vlyk*¾Kdvfonf ,if; (opfyif)
aomfvnf; ,if;rSm ykHrSefr[kwfbJ tNrJwrf;vnf; r[kwfacs/ wdkYudk &,l&ef twif;tMuyf avQmufxm;MuvQif? odkYwnf;r[kwf
xdkYjyif yk*¾KdvfwpfOD; wpfa,mufwnf; ausmif;wkdufBuD;wpfckudk tMurf;zuf&ef Ncdrf;ajcmufMuvQif oihfavsmfonhf tcGefudk avsmf
xdef;odrf; apmihfa&Smuf&ef rjzpfEdkifbJ txl;ojzihf aexdkifol aMu;tjzpf ay;NyD;aemuf? odkYr[kwf ausmif;wdkuftwGuf tvkyf
&[ef;rsm; t&mtaxmif &Sdvmaomtcg rjzpfEdkifacs/ odkYjzpfí tudkifwpfck vkyfudkifNyD;aemuf ¤if;wdkYdtm; opfyifrsm;udk ,l&ef
ykHrSef 0ifaiGtwGuf tjcm;&if;jrpfrsm; wnf&Sd&rnfjzpfNyD; ,if;odkY rdefYMum;Muonf/ ]tyf wpfacsmif;rQ&Sdaom opfyifwpfyifonf
aom tcGefaiGrsm;rSm vlxktm; rcufcJapoihf[k ,lqonf/ yif BuD;av;aom b@m(*½kbPf)jzpfonf}/ cGifhjyKcsuf r&SdbJESihf
ykHrSef tNrJwrf; axmufyHhrIrsm;udk tMurf;zsif;tm;jzifh av;rsKd; yif ,if;opfyifrsm;udk &[ef;rsm; aexkdkif&mtaqmif aqmuf
cGJjcm;Edkifonf/ yxrrSm ajr½dkif;rsm;? v,f,majrrsm;ESihf aus;½Gm vkyf&ef tokH;jyKEdkifonf/ opf½Gufrsm;? yef;rsm; odkYr[kwf opfoD;
3
rsm;? 'kwd,rSm a&uefESihf qnfajrmif;rsm;? wwd,rSm qefpyg;? rsm;udkyif vlyk*¾Kdvrf sm;tm; ay;cGifhr&Sdacs / ,if;odkYaom wm;jrpf
tjcm; oD;ESHrsm;ESifh bkef;BuD;ausmif;wdkufudk apmihfa&Smuf&ef tyf csufrsm;rSm bkef;BuD;ausmif;rsm;tm; tjyifrS vk,ufolrsm;udk
umuG,f&ef &nf½G,fcJhonfrSm xif&Sm;onf/
Oygoum[k ac:qdkonf/ odkYwap aemifwGif t"dyÜm,f usOf;ajrmif; r[m0d[m&? tb,*d&d? aZw0e? r[dE¦avhESihf wdó
oGm;NyD; ,if;a0g[m&udk oufBuD;½G,ftdk yk*¾Kdvf? txl;ojzihf qif;&Jol r[m&mruJhodkYaom t"duusonhf ausmif;wkdufrsm;ü tvGef
oufBuD;½G,ftdk? Ak'¨a0,sm0pörsm;udk aqmif½GufNyD; bkef;BuD; ausmif;rsm; rsm jym;onhf &[ef;awmfrsm; oDwif;okH;awmfrlMuonf/ at'D 5
udk rMumcP oGm;a&mufol[k qdkvdkonf/
1 2
r[m0Ho 37? 173/ ,if; 37? 63/ 42? 23/ 1
3
0g&feol&d,\ Inscriptional Evidence bearing on the Nature of Religious EZ. II, p. 10-13.
2
Endourments in Ancient Ceylon aqmif;yg;udkvnf; zwf½Iyg/ UCR. Vol. I, EZ. I, p. 87.
3
Nos, I, 2; Vol. II, Nows, I, 2. tbd-| 2? 322/
262 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 263
1
&mpkwGif oD[dkVfodkY tvnftywf<ua&mufcJhonhf w½kwf&[ef; aMumif; rSwfwrf;&Sdonf / odvmarC0PÖrif; (at'D 7 &mpk)
awmf zm[D,eftqdkt& tb,*d&dausmif;wdkufü &[ef; 5000? zrf;,lcJhonhf tusOf;cH wrD;vfppfom;rsm;udk aus;uRefrsm;tjzpf
2
r[m0d[m&ausmif;wdkufü 3000? r[dE¦avhü 2000 &Sdonf/ ausmif;wdkufrsm;odkY vª'gef;cJhonf / wpfcgwpf&HwGif tvkyfvuf
EdkifiHwpf0ef;vkH;wGif trsm;okH; ae&mXmerS tpm;tpmudk &,l rJh qif;&Jolrsm;onf &[ef;awmfrsm;tm; ulnDNyD; aexdkif&ef
3
Muonfh &[ef;awmf 60000 &SdaMumif;vnf; zm[D,efu qdkNyD; bkef;BuD;ausmif;rsm;ü tvkyt f auR;rsm; jzpfoGm;Muonf / ,if;
xdkYtjyif bk&ifrif;onf aemufxyf &[ef; ig;axmif odYrk [kwf yk*¾Kdvfrsm;tm; bkef;BuD;ausmif;wdkufwGif vkdtyfonfrsm;udk vkyf
ajcmufaxmifpmtwGuf trsm;okH; tpm;tpmaxmufyHhrIudk NrdKU aqmif tokH;jyKonf/ t*Fkwåedum, t|uxmwGif a&m[P
1
awmf&Sd tjcm;ae&mrsm;ü jyifqifxm;aMumif;vnf; qdkonf / t&yf&Sd bkef;BuD; ausmif;wdkufwpfckwGif aexdkifonhf qif;&Jom;
w½kwf&[ef;awmf [l,ifqef (at'D 7 &mpk)url xdktcsdefu vlzsif;wpfa,muf okH;pGJonhf tokH;p&dwftaMumif;udk &[ef;
oD[dkVfEdkifiHü &[ef;oHCm 20000 &Sdonf[k od&aMumif; awmfrsm;u vufawGU usDp,fMuonfh taMumif;rSm pdwf0if
2 4
rSwfwrf;wifcJhonf / ,if;azmfjycsufrsm;rSm tawmftwef twd pm;zG,f jzpfonf / ausmif;wdkufrsm;wGif &[ef;awmfrsm;ESihftwl
tus r[kwfvQifawmif ¤if;wdkY taejzihf oD[dkVfEdkifiHwGif aexdkifMuonhf bdu©Kbwdu[kac:aom aemufvlwef;pm; wpf
&[ef;oHCm tvGefrsm;jym;aMumif; ñTefjyMuonf/ &yf&Sdonf/ ,if;a0g[m&\ t"dyÜm,ft& ,if;yk*¾Kdvfrsm;onf
bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;tm; xdef;odrf;jcif;ESihf jyKjyifjcif; ¤if;wdkY\ oufarG;0rf;ausmif;twGuf &[ef;awmfrsm;udk rSDcdkae&
5 6
rsm;twGuf rsm;jym; BuD;rm;onhf tvkyfrsm;twGuf vdktyfonhf onfrSm xif&Sm;onf / at'D 10 &mpk ausmufpmwpfck t&
twif;tMuyf ckdif;aprIyrmPudk pdwful;jzihf rSefMunhfEdkifonf/ Oygou[kac:onhf oHCmtvkyftauR;wpfcsKdUvnf; ausmif;
7
wpfukd,fa& vdktyfcsufrsm;ESifh ¤if;wdkYaexdkifoDwif;okH;onhf wdkufwGif aexdkifaMumif;od&onf / ,if;trsm;aumif;usKd;aqmif
ausmif;cef;rsm;ESihf ausmif;0if;udk oefY&Sif;jcif;uJhodkYaom vkyfief;
tcsKdUudk &[ef;awmfrsm;udk,fwdkif vkyfudkifMuonf/ odkYwap 1
Oyrm r[m0Ho 46? 10? 14? 28? 164/
usefvkyfief;rsm;ESihf ywfoufí tcdkif;taprsm;ESihf tvkyform; 2
,if;? 44? 73/
rsm;pGmvdktyfonfrSm xif&Sm;onf/ pwkw¬r[dE´rif; a&;xdk;cJh 3
'k*¾wrEkóm oHCH edóm, ZD0dómrDwd 0d[ma& uyÜd,um&um
onhf r[dE¦avhausmufpmt& r[dE¦avhausmif;wdkufrSmyif a[mEÅd (0d-| 3? 283)/
4
ausmif;wdkufa&;&m wm0efESihf vIyf&Sm;trsKd;rsKd;udk aqmif½Gufae 5
tH-| 2? 215/
6
Muonfh tNrJwrf; tvkyform; 200 ausmf&SdaMumif; od&onf/ EZ. III, p. 227. EZ. III, p. 227.
7
bk&ifrif;rsm;ESihf rdzk&m;rsm;pGmwdkY oHCmESifh bkef;BuD;ausmif; tdE´d,awmifydkif; wrD;vf ausmufrsm;ü Oygou[kac:onhf bkef;BuD;
ausmif; tvkyftauR; vlwef;pm;wpf&yftaMumif; azmfjyonf (EZ. III,
wkdufrsm;tm; tm&mrdursm;ESihf taptyg;rsm;udk vª'gef;Mu p. 228.)/ oD&dvuFm bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;ü ,aeYwdkifatmifyif
&[ef;awmfrsm;\ bkef;BuD;ausmif;qdkif&m tcrf;tem;rsm; vdktyfcsuf
1
Fa Hien, p. 102,105,107. rsm;udk aqmif½GufaeMuonhf oufBuD;½G,t f dkrsm;&SdMuNyD; a,bk,stm;
2
Hiuen Tsiang, Bk. XI, p. 247. jzihf Oygou[k vlodrsm;aom uyÜd,rsm;vnf; &SdMuonf/ rlvtm;jzihf
rnfonhf Ak'¨bmomudk udkif;½dIif;oludkrqdk vlrIb0tqifhudk rcGJjcm;bJ
268 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 265
1
arG;zGm;ygap} / ,if;odkYaom ausmufpmtcsKdU\ tqkH;wGif acG;ykH? ESHxm;onhf aiGaMu;rsm;? pwkw¬rSm tcGef pnf;Muyf aumufcHjcif;
usD;uef;ykHrsm;jzihf o½kyfazmf xGif;xkxm;onf/ aemufausmufpm rsm;ESihf jypf'PfaiG rsm;jzpfMuonf/
wpfckwGif ]þ (vª'gef;rI) udk qufvufí rvkyfaqmifolonf ,if;axmufyHhaiGrsm;udk rnfonhftcsdefu pwifcJhaMumif;
arawå,sbk&m;&Sif ¤if;\tdrfa&SUodkY <u0ifjzwfavQmufvQifyiff twdtusqdk&ef cufcJonf/ odkY&mwGif ,if;axmufyHhaiGwnf&SdrI
(t½dktaojyK&ef) ¤if;\vufudk rí r&Edkifol jzpfygapownf;} rSm oD[dkVfuRef;odkY Ak'¨0g'a&muf&Sd vmcsdefxuf rsm;pGma&S;rus
1
[k azmfjyonf/ ,if;odkYaom owday;csuf rsm;onf ,kHMunf onfrSm tvGef aocsmonf /
Muol aus;vufae yk*¾Kdvfrsm;tm; bkef;BuD;ausmif;ajrrsm;rS a0; odkY&mwGif bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfcktm; axmufyHhay;tyf
&modkY xGufroGm;Edkifap&ef rsm;pGm taxmuftuljyKcJhjcif; jzpf onhf yxrqkH; rSwfwrf;wifwifcJhonhf rSwfwrf;rSm bDpD wpf
onf/ wpfcgwpf&H txl;ojzihf qif;&J'ku©ESihf BuKH&csdefrsm;wGif &mpkü 0¥*grPdrif;u r[mwdórax&f oDwif;okH;aexdkifonfh
,if;odkYaom ajrrsm;udk a&mif;cs odkYr[kwf aygifESHMuonf/ ,if; ukyduúv ausmif;wkduftm; ]oHCabm*}udk vª'gef;aom tcsdefü
odkYaom ajr,mrsm;udk jyefvnfa½G;,lonhf yxr O',rif;\ jzpfonf/ ,if; tvªtaMumif;udk auwutjym; (ketaka leaf)
2
rdzk&m;ESihf ywfoufaom om"uwpf&yf &Sdonf/ ay:wGif a&;cJhonf / oHCabm*[laom a0g[m&[lonf rnf
bk&ifrif;rsm;? rdzk&m;rsm;ESihf yk*¾vdu tvª&Sifrsm; ay;tyf odkYaom axmufyHhrIrsKd; jzpfonf[k twdtus rqdkEdkifacs/ ,if;
onhf a&uefrsm;ESihf wl;ajrmif;rsm;rSm ta&twGuftm;jzihf rsm; taxmuftyhH[lonf ajr½dkif;? v,f,m? a&uef odkYr[kwf aus;
3
pGm&Sdonf/ þae&mwGif ax&d,*dkPf;odkY a&avSmifuef 18 ck ½GmrS&&Sdonhf 0ifaiGrsm;yif jzpfEdkifonf / xdktcsdefrSpí aESmif;
vª'gef;cJhol "mwkaoerif;udk txl; azmfjyxdkufonf/ bkef;BuD; acwf&mpkESpfrsm; wpfavQmufvkH;wGif ajr½dkif;rsm;? v,f,m ajr
ausmif;wdkufrsm;odkY vª'gef;onfh a&avSmifuef trsm;pkrSm ,aeY rsm;? xdef;odrf; apmihfa&Smufa&; aus;½Gmrsm;udk bk&ifrif;rsm;ESihf
acwfwGif aysmufqkH;NyD; &Smr&awmhonhf aus;½Gma&uef rsm;
jzpfMuonfudk rSwfom;oihfonf/ oD[dkVfEdkifiHuJhodkYaom pdkufysKd; 1
0d 3? 300 wGif ydvdE´0pärax&ftm; AdrÁdom&rif;u aus;½Gmudk vª'gef;
a&;EdkifiHwpfckwGif ,if;a&avSmifuefrsm;ESihf qnfajrmif;rsm;rSm aMumif; azmfjyxm;onf/ xdkaus;½GmwGif aexdkifol 500 udk tm&mrdu
0ifaiG&&Sdonhf tzdk;wef &if;jrpfrsm;jzpfMuNyD; ,if;wdkYrS &&Sdonfh ]ausmif;wdkuf\ tvkyform; uyÜd,rsm;} tjzpf azmfjyxm;onf/ ,if;
a&cGefuJhodkYaom 0ifaiGrSm ta&;ygcJh&rnfjzpfonf/ aus;½Gmtm; rif;BuD;u rax&ftm; ay;tyfjcif;rSm rax&ftm; tm&m
rduwpfa,mufudk rax&ftm; vª'gef;&rnf[k ajymxm;onhf uwd
twdkif;aqmif½Guf&rnfudk ysufuGufaomaMumihf jypf'Pftaejzihf ay;
1
EZ III, p. 198. tyfjcif; jzpfonf/
2 2
EZ III, p. 258. r[m0Ho 33? 50/
3 3
r[m0Ho 49? 28/ ygarmu©0DvsH *dkif*gonf oHCabm*[laom a0g[m&udk ]&[ef;awmf
4
r[m0Ho tcef; 35? *gxmtrSwf 48 ESihf tcef; 36? *gxmtrSwf 3/ rsm; tokH;jyK&ef ajrrsm;}[k bmomjyefonf/ odkYwap ajrudk vª'gef;
EZ. I, pp. 211; 254-255 wdkYudk ½Iyg/ trsKd;orD; wpfa,mufonf ¤if;wdkY axmufyHhonf[k ,kHqjcif;twGuf rQwrIr&Sdacs/ oHCabm*[l onf
rdom;pkydkifonhf a&uefwpfckudk oHCmtm; vª'gef;cJhonf/ pmayenf;t& oHCmawmfrsm;\ ]ydkifqidk frI} ]tcGefawmf} ]ypönf;
5
r[m0Ho 38? 44-51/ Opöm}[k t"dyÜm,f&onf/
266 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 267
rdzk&m;rsm;u bmoma&;Xmersm;tm; vª'gef;rIESihfywfoufonfh (at'D 934-937)vufxufwGif w&m;½kH;t&m&SdtcsKdU bk&ifudk
1
taxmuftxm;rsm;pGmudk awGU&Sdvm&onf / zm[D,efrSwfwrf; aMumufNyD; wayg0eac:onhf a&S;acwfO,smOfodkY xGufajy;Mu
1
t& at'D ig;&mpkwGif ,if;ajr½dkif;ajrvGwfrsm;udk vª'gef;ykHudk onf / bk&ifESifh tdrfa&SUrif;wdkYonf xdk (wayg0e)odkY oGm;MuNyD;
od&onf/ ]ol (rif;BuD;)onf xdkYaemuf vlrsm;? v,fajrrsm;ESihf ¤if;wdkY\ vufrsm;udk jzwfaponf/ ,if;tMurf;zufNyD; Oya'ESihf
tdrfrsm;udk xdktcsdefrSpí om;pOfrsKd;quf ,if;vª'gef;rIudk rnfol rnDnGwfaom ,if;vkyf&yftay: auseyfrIr&Sdojzihf ,if;awm
rQ ESpfpOftcGef odkYr[kwf xkwfjyefrIudk rjyKjyif&Jap&ef owåKj tkyfwGif oDwif;okH;aexkdifMuonhf &[ef;awmfrsm;onf ,if;ae
jym;rsm;ay:wGif pma&;vsuf &[ef;awmfrsm;tm; vª'gef;onf} /
2 &mudk pGefYcGmNyD; a&m[PZyk'fodkY <uoGm;Muonf/ odkYjzpfojzihf
bkef;BuD;ausmif;ajrrsm;onf bkef;BuD;ausmif;rsm;twGufom vlxkESihf ppfom;rsm;onf qefYusifykefuefMuNyD; tb,*d&d
ru bkef;BuD;ausmif;a0,sm0pö vkyfaqmifolrsm;tm;vnf; t ausmif;wdkuftwGif;&Sd &wejymom'fxufodkY wufNyD; bk&ifudk
ajccH 0ifaiGrsm;jzpfMuonf/ ajrpm&ifiSm;rsm;onf ¤if;wdkY\ Ncdrf;ajcmufNyD; wayg0eü bmomw&m;udk rav;rpm;vkyf&ef
wm0efudk aqmif½GuforQ aysmf½TifEdkifonf/ ,if;ajr½dkif;rsm;? ulnDcJhaom t&m&SdtcsKdU\ OD;acgif;udk jzwfNyD; jywif;aygufu
v,f,majrrsm;ESihf aus;½Gmrsm;onf tpdk;&ajrcGefrsm;rS vGwf ypfcs&ef awmif;qdkMuonf/ ,k0&mZrif;ESihf ¤if;\rdwfaqG tm'd
uif;NyD; w&m;0ifudpörsm;ESifyh wfoufí tpdk;&t&m&Sdrsm; ,if; yg'wdkYonf tkwfwHwdkif;ay:rS ckefcsNyD; aMumuf½GHUrIaMumifh a&m
3
aus;½Gmrsm;odkY 0ifa&mufEdkifjcif;r&Sdacs / tu,fí wpfa,muf [PZeyk'fodkY xGufajy;Muonf/ ¤if;wdkYonf &[ef;awmfrsm;
a,mufonf ,if;ajrrsm;ESihf ½Gmrsm;odkY tumtuG,f odkYr[kwf xHodkY oGm;a&mufzl;ajrmfNyD; ajcawmf&if;ü 0yfwGm;vsuf idk,dkNyD;
cdkvIHcGifhtwGuf 0ifa&mufcJhrl xdkajrESihfxdkaus;½Gmrsm;ü 0ifa&muf ,if;odkYaom ½dkif;pdkif;onhf trItwGuf rdrdwdkYudk cGifhvTwfyg&ef
zrf;qD;cGifhr&Sdacs/ tu,fí wpfpkHwpfa,mufonf umuG,f wdk;vQKd;awmif;yefMuonf/ xdk&[ef;awmfrsm;ESihf tjcm; edum,
wm;qD;rItwGuf rxdkufwefcJhrl bkef;BuD;ausmif;ajrrsm;rS ¤if; okH;ckrS &[ef;awmfrsm;\ Mum;0ifjzefajzay;rIaMumifh bk&if? vlxk
2
wdkYudk xGufapNyD;rSom zrf;qD;cGifh&SdEdkifonf/ xdkajre,fedrdwfrsm; ESihf ppfwyftMum; >cif;csufr&Sd &ifMum;aphrI jzpfoGm;onf /
twGif; t&m&Sdrsm;onf xdkyk*¾Kdvfrsm;tm; rzrf;qD;Edkifacs /
4 rnfolrQ ,if;bmoma&; axmufyHhrIrsm;udk rcsKd;azmuf
,if;Oya'udk tvGefav;pm;NyD; *½kwpdkuf apmifhpnf;Mu odkYr[kwf qufvufíray;bJ rae0HhMuacs/ þae&mwGif tcsKdU
onf/ ,if;Oya'udk oufOD;qHydkif tmPmydkifpdk;onhf bk&if ausmufpmrsm;ü ,if;bmoma&; taxmuftyHhrsm;udk csKd;azmuf
wpfyg;yif azmufzsuf&ef tEÅ&m,fBuD;rm;ykHudk o½kyfazmfxm; Edkif odkYr[kwf aESmihf,SufEdkifolrsm;tm; wpfrlxl;jcm;onhf owd
onhf pdwf0ifpm;zG,f jzpf&yfwpfck&Sdonf/ wwd, O',rif; ay;csufrsm; yg&SdonfrSm pdwf0ifpm;zG,ftjzpf rSwfom;oihfonf/
ausmufpmwpfckü þodkYazmfjyonf ]tu,fí v,fajrrsm;tm;
1
r[m0Ho 34? 63/ 35? 83/ 2
zm[D,efrSwfwrf;? pm – 109/ aESmihf,SufrIudk zefwD;Edkifol&SdcJhrl xdkyk*¾Kdvfrsm;onf tpm;tpm
3
EZ. I, pp. 167-169; 173-174; II, pp. 3-4. r&&SdygapESihf/ aemifb0wGif acG;rsm; usD;uef;rsm;tjzpf jyefvnf
4
EZ. I, pp. 203, 206; II, pp. 6-8, 23, 29. þae&mü AdrÁdom&rif;BuD;\
1
&[ef;oHCmtjzpfodkY 0ifa&mufNyD;olwpfa,muftm; rnfonhft&mudkrQ EZ. I, 134, n. 3.
2
rjyK&[laom aMunmcsufudk trSwf&oihfonf/ r[m0Ho 43? 14/
272 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 269
(u[myP) 100 vª'gef;aMumif; azmfjyonf/ þae&müvnf; a,bk,stm;jzihf ausmif;wdkufBuD;rsm;udk xdef;odrf;apmihf
NrdKUawmf\ ESpfpOf twdk;aiGudk t&d,0HoyGJawmftokH; p&dwf a&Smufa&;twGuf ,if;odkYaom vª'gef;rIrsm;tjyif txl;&nf½G,f
twGufom tokH;jyKonf/ xdkae&mwGif awGU&onhf aemufxyf csufrsm;jzihf tjcm; vª'gef;axmufyHhrIrsm;vnf; &SdcJhonf/ jyKjyif
1
ausmufpm tydkif;tpwpfck wGif ed#v0d#d, od0trnf&Sd tjcm; olrJhaeonhf a&S;acwf taqmufttkHrsm;udk apmihfa&Smuf&efESihf
yk*¾dKvfwpfa,mufonf a'0*d&ad usmif;wdkuf tokH;p&dwftwGuf ,if;wdkYudk aumif;pGmjyKjyifEdkif&ef &nf½G,fcsufí vª'gef;axmufyHh
aiG'*Fg; 20 vª'gef;aMumif;vnf; azmfjyonf/ ,if;ausmufpm\ 1
jcif;trsm;pkudk jyKvkyfcJhMujcif; jzpfonf / oHCmawmfrsm;tm;
ed*kH;ydkif;rSm tvGefpkwfjywfaeaomfvnf; txufyg tajccHjzihf taxGaxG qGrf;cJzG,frsm; vª'gef;a&;twGuf taxmuftyHhrsm;
twdk;aiGudk t&d,0HoyGJawmftwGuf okH;pGJ&efjzpfaMumif; tcdkif udkyif awGUEdkifonf/ ykHpHtm;jzihf &móa[ (Rāssahela) t&yf&Sd
2
trmqdkEdkifonf/ uvk'd,aygukP t&yfrS at'D 9 &mpk ausmufpmt& 'defcJrSwpfyg; tjcm;bmrSr&Sdonhf ajr,mwpfck\
ausmufpmwGif 'Vemtrnf&Sdol trsKd;om;wpfa,mufonf 'u©d 2
0ifaiGrS qDESihf (EGm;) EdkYrsm;udk vª'gef;aMumif; od&onf /
Pm*d&d ausmif;wkdufae oHCmawmfrsm;tm; qGrf;vª'gef;&ef &nf
3 vlxk\ pD;yGm;a&;b0 ajymif;vJrIrsm;ESihftwl bmoma&;
½G,fNyD; a½Tom;'*Fg; 23 jym; vª'gef;aMumif; yg&Sdonf/ tjcm;
taxmuftyHhrsm;vnf; ykHpHwpfrsKd; jzpfvmonf/ at'D 4 &mpk
yk*¾Kdvftrsm;tjym;vnf; þudpöESihf ywfoufNyD; toD;oD; oHCm
ESifh 5 &mpk ausmufpmtrsm;pkonf ,if;odkYaom ajymif;vJrIudk
awmfrsm;tm; qGrf;vª'gef;Muonf/
azmfjyMuonf/ a&S;OD; &mpkEpS frsm;twGif; bmoma&; taxmuf
tjcm;ykHrSef 0ifaiG&onhf &if;jrpfwpfck &Sdao;onf/ bkef;
tyHhrsm;udk jcHajrrsm;? pdkufajrrsm;? aus;½Gmrsm;? a&avSmifuef
BuD;ausmif;rsm;ü aus;uRefrsm;udk xdef;odrf;&efESihf aus;uRef
rsm;ESihf qnfajrmif;rsm;taejzihf awGUjrifMu&onf/ odkYwap
tjzpfrS vTwfay;&ef aiGaMu;tyfESHrI ykHpHjzihf &&Sdjcif;jzpfonf/
at'D 4 &mpkcefYrSpí a&S;acwf tjyKtrlrsm;wGif bmoma&;
Ak'¨&Sifawmfjrwfonf uRefa,musfm;udkjzpfap uRefrdef;rudk
jzpfap vufcH&ef &[ef;awmfrsm;tm; wm;jrpfawmfrlcJhonf / odkY
4 twGuf &if;ESD;vª'gef;rItcsKdUü ,if;ypönf;rsKd;ESihf aiGESpfrsKd;vkH;udk
wap tNrJae&[ef;rsm;ESihf cPae&[ef; ta&twGuf rsm;jym; &if;ESD;`rIyfESHrIrsm; jzpfvmMuonf/ ,if;topf wdk;wuf ajymif;
vmojzihf aus;uRefrsm;onf bkef;BuD;ausmif;rsm;ü tvkyf vkyf vJrIonf jynffyEdkifiHrsm; txl;ojzihf a&mrtifyg&mESihf ul;
5
vmcJhMuonf/ orEÅygom'dum (0de,) t|uxm usrf;wGif 1
EZ. I. pp. 89, 254-; EZ, II, p. 218
bk&ifrif;rsm;onf bkef;BuD;ausmif;rsm;odkY aus;uRefrsm; vª'gef; 2
EZ. IV. p. 173-174 (Inscription III). dihi tei kir misa on va¼aj no karana koì.
tvª&Sifrsm;udk,fwdkif tESpfoufqkH;jzpfonhf ypönf;rsm;udk wrvGefb0
1
,if;? III, p.251 wGif ,if;odkYaom ypönf;rsm; jynfpkH<u,f0Edkifap&ef &[ef;awmfrsm;ESihf
2
,if;? III, p.258. bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;tm; vª'gef;vdkonhf Oygoumrsm; &SdMuonf/ xdk
3
wpfu[myPonf 70-72 x½GdKifcefY tav;ESihf nDrQonf/ udpöESihfywfoufí azmfjyyg tvª&Sifrsm;wGif odomxif&Sm;onhf 'defcsOf?
4
'D 1? 61/ qDESihfEGm;EdkYrsm;udk ESpfoufrI &SdcJhjcif;jzpfEdkifonf/ rdrdtvªaiGudk tjcm;rSm;
5
0d-| 3? 283/ 0d[ma&ok &mZl[d tm&mrdu'gom emr 'dEém a[mEÅd? ,Gif;pGm tokH;jyKrIudk umuG,f&ef ,if;odkYaom owfrSwfcsufrsKd; vdktyf
awyd yAÁmaZwkH e 0¥wd/ bkZdaó uwGm ye yAÁaZwkH 0¥wd/ aomaMumihfvnf; jzpfEdkifonf/
270 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 271
oef;a&mif;0,frI wdk;wufvmjcif;aMumihf jzpfonf/ at'D 1 &mpk rsm;udk at'D 4 &mpkcefYrSpí awGU&SdEdkifonf/ xif&Sm;onhf o½kyf
Mo*wfpwwfpf (Augustus) bk&if vufxufcefYrSpí at'D 7 azmf wifjyrItaejzihf at'D 4 &mpkwGif a&;xdk;cJhonfh awmPd
1
&mpk tvufp`E´&D;,m; (Alexandria) usqkH;csdeftxd tdE´d,ESihf a*v (Tōºigala) ausmufpm udk udk;um;Edkifonf/
a&mrtifyg,mwdkY tMum; ykHrSefESihf us,fjyefYonhf i½kyfaumif;? od&darC0PÖ (at'D 362-389)rif; eef;pH 3 ESpfajrmuf
[if;cwftarT;tBudKif? a&arT;? cgomydwfom;? ykvJESihf tzdk;wef wGif a&;xkd;onfh ,if;ausmufpmonf yk*¾Kdvfa&; rSwfwrf;wpf
ausmufrsufrsm; ukefoG,frI wdk;wufcJhonf/ ,if;ukefypönf; ckjzpfNyD; tvª&SifESihf ukefoG,frItzGUJ tpnf;wdkYtMum; oabmwl
trsm;pk xGuf&Sdonhf oD[dkVfEdkifiHonfvnf; ,if;ukefoG,frI nDcsufjzpfykH&onf/ ,if;rSwfwrf;t& EdkifiHawmf trwfBuD;wpf
a&pD;aMumif;wGif arsmygcJhonf/ oD[dkVfqdyfurf;trsm;tjym;ESihf a,muf\om;jzpfonhf a'0trnf&Sdolonf NrdKUawmf ajrmufydkif;
EkdifiHtwGif;ydkif;rSmyif a&mrEdkifiHokH; '*Fg;jym; tajrmuftjrm; c½dkifwpfck&Sd uv[kre (Kalahumana) [kac:aom ukefoG,f
awGU&Sdjcif;u oD[dkVfonf a&mrEdkifiHESihf ukefoG,frI&SdcJhaMumif; a&; tzGJUtpnf;xHwGif pyg;vSnf;ESpfpD;wdkufESihf q,ftrkP
azmfjyvsuf&Sdonf/ wpfcsdefwnf;avmufwGif oD[dkVfonf tjcm; (amuºa)? OE´K ([if;cwfarT;BuKdifwpfrsKd;) ajcmuftrkPESihf yJ
aom *&dESihf yg&Sm;EdkifiHrsm;ESihfvnf; ukefoG,frI&SdcJhonf/ q,ftrkPudk tyfESHxm;aMumif; od&onf/ t&if;aiGudk rokH;&
azmjfyyg edkifiH&yfjcm;wdkif;jynfrsm;ESihf qufqHrItopfonf odkYr[kwf ravQmhap&bJ ESpfpOf ,if;rS&&Sdonhf pyg;\ twdk;aiG
EdkifiHawmf\ pD;yGm;a&;b0ESihf ukefpnfjzefYa0rIESihf aiGaMu; vJ 50 &mEIef;ESihf tjcm;toD;tEHSrsm;\ twdk;aiG 25 &mEIef;udk
vS,frIrsm;tay: xl;jcm;onhf MoZmvTrf;rdk;rI &SdcJhonf/ ,if;odkY ,[doy0, (Yahisavaya) [kac:aom bkef;BuD;ausmif;wdkuf
jzpfjcif;rSm ukefoG,frItopfjzihf ,cifwnf&SdNyD; ukefoG,frI t topfwGif ESpfpOfusif;yonhf t&d,0HoyGJawmf tokH;p&dwf t
opfudk tpm;xdk;vdkufonf[k rqdkvdkacs/ ukefo, G frIpepfa[mif; wGuf vª'gef;&rnfjzpfonf/ ,m*k? eHeufpmESihf aeYv,fpm t
ESihf ,SOfvsuf ukefoG,frIpepfopf tjrpfwG,fvmcJhjcif; jzpfonf/ Mum;wGif pm;&onhf tpm;tpmrsm;? 'defcsOf? ysm;&nf? xef;vsuf?
EdkifiHjcm; wkdif;jynfrsm;ESihf qufqHrI\ tusKd;tjrwfrSm t"du qDOD;? axmywf? qm;? opf½Gufpdrf;rsm;ESihf rD;zdkacsmifwGif vdktyf
tm;jzihf ESpfrsKd;jzpfonf/ yxrtaejzihf owåKj'yfpifudk aiGaMu; onhf tjcm;ypönf;rsm;udk ,if;tvªaiGrS okH;pGJ&rnfjzpfonf/
tjzpf tokH;jyKrI us,fjyefYxif&Sm;vmNyD; 'kwd,taejzihf NrdKUawmf ,if;onf pdwf0ifpm;zG,f bmoma&;tvªaiG tyfESHrIykHpH
rSma&m oD[dkVf&Sd tjcm;ukefoG,frI A[dkXmersm;rSmyg ukefpnf wpfrsKd;jzpfonf/ aiGaMu;ya'omyiftaejzihf bmoma&;twGuf
jzefYjzL;&efESihf zvS,f&ef &nf½G,fcsufrsm;jzihf ukefonftzGJU t tyfESHaiGrsm;ESihf ywfoufonhf om"ursm;vnf;&Sdonf/
pnf; rsm;pGm ay:vmonf/ ,if;onf acwfopf ukefoG,frIü v[ktm#Am@d*v (Lahuäìabāndigala) ausmufpmwGif
ukyÜPDrsm;ESihf bPfrsm;\ a&SUajy;jzpfonf/ ,if;ukefoG,fa&; EdkifiHawmf 0efBuD;wpfa,muf\ om;jzpfonhf od&deu trnf
tzGJUtpnf;rsm;xHwGif ukefypönf;rsm;udkjzpfap aiGaMu;udkjzpfap &olonf a'0*d&dtrnf&Sdausmif;wdkufBuD;wGif tokH;jyK&ef NrKdU
tyfESHxm;EdkifNyD; &&Sdonhf tjrwfaiGudk rnfokdYtokH;jyK&rnfqdk awmf ta&SUzuf&Sd r[mwbu bk&m;qif;wk a½Tcs&ef aiG'*Fg;
onhf ñTefMum;csufrsm;udk ,if;tzGJUtm; ajymMum;xm;cJhEdkif
onf/ ,if;odkY (ñTefMum;xm;cJh) aom bmoma&; aiGya'om 1
EZ, III, p. 177.
276 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 273
1 1
jzihf ,lqcH&onf / ,if;onf vlY*kPfodu©mwefzdk;udk avhusihf&ef MuaMumif;ESihf ¤if;wdkYudk &[ef;abmifodkY 0ifa&mufrjyKaomf
BudK;pm;rIwpf&yftjzpf ,lqonf/ Ak'¨'go (Ak'¨\aus;uRef)[k vnf; ¤if;wdkUtaejzifh aus;uReftjzpfrS vGwfajrmufNyD;aemuf
t"dyÜm,f&onhf vltrnfrsm;rSm a&S;acwf Ak'¨0g'Drsm;twGif; 0ifa&mufcGifhjyKaMumif; &Sif;vif;pGm azmfjyxm;onf/ aus;uRef
xif&Sm;jcif;rSm ,if;odkYjzpfvdkrIaMumihfjzpfonf/ a'0geHyd,wdó rsm;udk vufcHjcif;onf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ tmPma'oemawmf
2
rif;BuD;onf r[maAm"dudkif;jrwfudk tdE´d,rS yifhaqmifvmNyD; ESihf qefYusifaomaMumifh rZÑdredum,ft|uxm ü ,if;odkYaom
aemuf rsm;rMumrD ,if;aAm"dudkif;udk ylaZmf&ef okH;&uf wdkifwdkif aus;uRefrsm;udk vufcHjcif;rSm roihfavsmfaomaMumihf ,if;wdkYudk
2
aAm"dyifwHcg;apmifh tjzpfaqmif½GufcJhaMumif; od&onf / þ vufcHrnfjyKaomtcg tvª&Sifu ]uyÜd,um&udk vª'gef;yg\?
rif;udk,fwkdifyif oD&dvuFm EdkifiHawmfESihf tjcm;ydkifqdkifrIrsm;udk tm&mrdu (t&rfapmihf)udk vª'gef;yg\}[k qdkívª'gef;&rnf[k
3
Ak'¨omoemawmftm; vª'gef;cJhonfrSmvnf; ,if;&nf½G,fcsuf owfrSwfcJhonf /
jzihf aqmif½Gufjcif;rsKd;jzpfonf/ ,if;onf ½dkaoudkif;½Idif;rIESihf ,if;owfrSwfcsufonf tcuftcJwpf&yfudk a&Smif&Sm;&ef
ylaZmfouúm&jyKrIudk xkwfazmfjyo&ef orkwdoabmjzihf aqmif tESpfom&tm;jzihf jznfhqnf;ay;rI r[kwfbJ pnf;rsOf;pnf;urf;
½Gufjcif;rQom jzpfonf/ r[m'gXdu r[mem*rif; (at'D 67- pmom;udk tokH;jyK&ef vdr®monhf tMuHay;rIwpf&yf jzpfzG,f&Sd
79) onf oHCmawmfrsm;u wm;jrpfaomfvnf; rif;BuD;? rdzk&m;? onf/ odkYwap udk,fusihfodu©mt& rnfodkYyif oihfavsmfonhf
om;awmf ESpfa,muf? pD;awmfqifESihf xD;eef;udk oHCmawmftm; trnfemrwpfckjzihf ac:a0:okH;EIef;apumrl trSefaomf bkef;BuD;
vª'gef;NyD;aemuf tojymwpfodef; yrmP&Sdonhfwefzdk;udk oHCm 1
awmfrsm;tm; vª'gef;vsuf ukd,fwdkifESihf vª'gef;NyD;t&mtm;vkH;udk odvmarC0PÖrif;onf wrD;vf ppf½IH;okyHY ef;rsm;udk uReftjzpf bkef;BuD;
3
jyefvnf a½G;,lonf / t|rt*¾aAm"drif; (at'D 801-812) ausmif;rsm;odkY vª'gef;aMumif; a&SUtcef;rsm;ü awGU&NyD;jzpfonf (r[m
0Ho 44? 73)/
onf r,fawmftm; rdrdudk oHCmawmftm; vª'gef;apNyD;aemuf 2
r-| 2? 113? 'god'go0aoae0 awoH y#d*[ ¾ PH e 0¥wd? uyÜd,-
]rdrdudk,fESifh nDrQ onfh yrmP} ("r®wå*¾[PH)udk ay;acsjcif;jzihf um&uH 'r®d? tm&mrduH 'r®Dwd {0H 0kawå ye 0¥wd/
4
vGwfajrmufol jyefjzpfoGm;onf / rif;BuD; ,if;odkYjyKjcif;rSm ¤if; 3
uyÜd,um&u[lonf a,bk,stm;jzihfqrdk l &[ef;awmfrsm;\ vdktyf
\ trIxrf;rsm;tay: aus;uRefrsm;[k ac:rdjcif;twGuf 'Pf csufrsm;udk wm0ef,laqmif½Gufay;onhf vlOygoum wpfa,muf jzpf
cwfonhf taejzihf jyKvkyfjcif;jzpfonf/ rif;BuD;udk r,fawmfjzpf onf/ uyÜd,um&uonf tcrJh tvkyftauR;jyKNyD; ¤if;\aqmif½GufrI
udk vufcHvQif &[ef;onf wpfpkHw&m ay;urf;&efrvdkbJ rdrd\ vdktyf
1 csufrsm;twGuf uyÜd,um&utm; vGwv f yfpGm ajymMum;Edkifonf/ xdk
&wemokH;yg; (o&P*kHokH;yg;)udk qnf;uyfudk;uG,f&ef enf;vrf;okH;rsKd; rSwpfqifh &[ef;onf 0denf;pnf;urf;ESihf twdtus nDñGwfrItjyif vl
&Sdonf/ wpfrsKd;rSm rdrdukd,fudk tyfESHjcif;[k t"dyÜm,f&onfh twå trsm;\ ,kHMunfrIjzihf rnfonhf vufaqmifyPÖmrS ay;urf;zG,f rvdk
oHed,smwe o&P*kHjzpfonf (tH-| 1? 304)/ ,if;azmfjycsuft& bJ ,kHMunfpdwfcspGm aqmif½GufEdkifonf/ odkY&mwGif þü azmfjyonhf
&wemokH;yg;\ aus;uReftjzpf cH,ljcif;[laom t"dyÜm,fodkY ouf uyÜd,um&u[lonf bkef;BuD;ausmif;wdkuftwGuf aqmif½Guf&ef t
a&mufoGm;onf/ jcm;olrsm;u ay;tyfjcif;cH&olrsm;jzpfzG,f&Sdojzihf uRef[laom t"dyÜm,f
2
r[m0Ho 19? 32 *gxm/ oufa&mufzG,f &Sdonf/ tm&mrdu[lonf bkef;BuD;ausmif;wdkufü
3
,if;? tcef; 34? 86-88 *gxm/ tvkyfvkyfolrsm; taptyg;rsm; jzpfMuonf/
4
,if;? tcef; 49? 62-64 *gxm/
274 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 275
ausmif;rsm;ü aus;uRefrsm; &SdcJhonf[laom tcsufrSm olYuRef wpfa,mufrSm 1000? aemufwpfa,mufrSm 2000 tyfESHonf/
tjzpfrS rvGwfrcsif; &[ef;abmifodkY 0ifcGifhrjyK&[k azmfjyonhf ,if;vª'gef;rIrS &&dSonhf ukodkvfaumif;rIudk tjcm; owå0grsm;
txufyg orEÅygom'dumusrf;t& oHo,rjzpfEdkifawmhacs/ tm; trQay;a0xm;onf/
&Edkifonhf taxmuftxm;rsm;u a&S;acwfwGif bkef;BuD; tu,fí bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;ü aus;uRefrsm;udk xdef;
ausmif;rsm;ü a,musfm; rdef;r aus;uRefrsm;udk tvkyfcefYxm;NyD; odrf;&ef aiGaMu;tyfESHrIudk ukodkvf[k ,lqvQif ,if;aus;uRef
¤if;wdkYudk xdef;odrf;rItwGuf aiGaMu;trsm;tjym; `rIyfESHxm; wdkYukd uRefjzpfjcif;rS vGwfajrmufatmif jyKvkyfjcif;rSm ydkíyif
1
aMumif; azmfjyonf/ tEk&m"yk&&Sd at'D 6 &mpkrS 7 &mpka&; ukodkvftjzpf ,lqrnfjzpfonf/ odkYjzihf uRefrsm;udk bkef;BuD;
xdk;onhf ausmufpmwdk &Spfcw k Gif tEk&m"yk&NrdKU tb,*d&d ausmif;rsm;odkY vª'gef;jcif;onf ukodkvf&&ef enf;vrf; ESpfrsKd;udk
ausmif;wdkuf&Sd aus;uRefrsm;udk xdef;odrf;apmihfa&Smuf&eftwGuf &&Sdaponf/ ,if;odkY vª'gef;jcif;onfyif ukodkvfjzpfNyD; ,if;tvª
trnfemr azmfjyxm;onhf vltrsm;tjym;\ aiGaMu; vª'gef; ypönf;udk a½G;Ekwfjcif;onfvnf; a½G;,loltm; ukodkvf&aponf/
rIrsm;udk rSwfwrf;wifxm;onf/ ,if;wdkYteufrS ajcmufa,muf ,if;vkyf&yfESpfrsKd;vkH;onf bkef;BuD;ausmif;wdkuftm; tusKd;&
onf toD;oD; 100 u[myPpD tyfESHMuNyD; ,if;wdkYteufrS aponf/ at'D 14 &mpktpydkif;wGif 0dv*r®Kv r[max&f a&;
1
1
om;onhf tem*w0Hoa'oemusrf; wGif raumif;rItukodkvf
EZ, IV, p. 139-140. y&e0dweu ]uRef} ]tcdkif;tap}[k bmomjyefcJh p½dkufqdk;rsm;rS vGwfajrmuf&ef aus;uRefrsm;udk vGwfatmif vkyf
onhf pum;vkH;rSm ]0[&v (vaharala)}jzpfonf/ ,if;ausmufpmESihf ay;&rnfjzpfaMumif; azmfjyxm;onf/
tjcm;ausmufpmrsm;ü pum;vkH;ESihf ykHpHrsm;pGm azmfjyonf/ ,if;wdkYrSm
0[&dv? 0a[&dv? 0da[&dv ponfwjdkY zpfonf/ þaqG;aEG;rIwGif
aus;uRefrsm;udk vª'gef;jcif;ESihf ,if;wdkYudk jyefvTwfay;jcif;
y&e0dwe\ bmomjyefaemufodkY vdkufxm;ygonf/ odkYwap 'Da*s rSm bmoma&; tpGef;a&mufrI\ wpfpdwfwpfa'ojzpfaMumif;
0dZ,&wae (Interpretation of Vaharala ect., in Sinhalese Inscriptions ,lqEdkifzG,f&SdNyD; tcsdKUaom ,if;jzpfpOfudk ,lqrIenf;vrf;rsm;
UCR. Vol. Z, No. I, p. 103.) u y&e0dwe\ bmomjyefESihf ywfoufí rSm þt,lonf;rIudk &SmazGjcif;jzihf wdk;wufoGm;cJhonf/ bkef;
½Iaxmihf rsKd;pkHrS ar;cGef;xkwx
f m;NyD; 0[&v[laomyk'fudk ]opfom; BuD;ausmif;wdkufrsm;ESihf qufpyfaeonhf tppftrSef aus;uRef
&ufr}[k bmomjyefonf/ (0dZ,&waeu 0[&vyk'fudk opfom; rsm;&SdaepOf vª'gef;jcif;cH&NyD; vGwfajrmufNyD;jzpfonfh tcsKdUaom
odkYr[kwf opfom;&ufr[k t"dyÜm,f&onhf ouúw 0doQ&+vrS qif;
oufonf[k ,lqonf/)
aus;uRefrsm;rSm uRefrsm; vkH;0r[kwfMuawmhbJ vlrItqihf t
ausmufpmwGifygonhf 0[&vyk'fonf uRef[kt"dyÜm,f&onf wef;jrifh vGwfvyfolrsm; jzpfomG ;Muonf/ ,if;yk*¾Kdvfrsm;udk cP
jzpfap opfom;&ufr[k t"dyÜm,f&onfjzpfap oD[dkVf a&S;acwfu Ak'¨ wmrQ udk,fhudk,fudk vª'gef;Mujcif;jzpfEdkifNyD; ukokdvf&&ef &nf
bmombkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;ü aus;uRefrsm;udk tvkyfcefYxm;onf ½G,fNyD; em&Dydkif; rdepfydkif;rQvnf; vª'gef;MuzG,f&Sdonf/
[l aom ordkif;tcsuftvufrSm txufwGif awGjrif&onhf twdkif; rdrdudk,fudk Ak'¨"r®oHCmhaus;uReftjzpf vª'gef;Mujcif;rSm t
t|uxmESihf ordkif;usrf;rsm; azmfjycsuftwGuf cGeftm;&SdqJ jzpfonf/ qihfjrifh bmoma&; vkyfaqmifrIESihf ukokdvfw&m;wdk;yGm;rI tae
uRefudkñTef;onfjzpfap opfom;udk ñTef;onfjzpfap 0[&v twGuf
ay;tyfonhfaiGaMu;rSm þaqG;aEG;rIESihfywfoufonhf tcsufjzpfaom
bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfck\ 0ifaiGjzpfonf/ 1
tem*w0Hoa'oem? pm-42/
280 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 277
1
ojzihf r[mygVd qGrf;pm;aqmifu ¤if;tm; auR;arG;xm;&onf / olu aus;uReftjzpfjzifh oHCmawmftm; vª'gef;cJhonfrSm oH
(w½kwfbk&m;zl; &[ef;awmf) zm[D,ef\ atmufygar;cGef;onf o,jzpfzG,frvdkacs/ uHraumif;onfrSm oD&dvuFmbk&iftm;
at'D ig;&mpk oD[dkVfbkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; rnfrQ csrf;om vGwfvyfoljzpfap&ef bkef;BuD;ausmif;wdkuftm; vª'gef;onhf
<u,f0onfudk azmfjy&ef vkHavmufayvdrfhrnf? ]csrf;om<u,f0 ]cE¨mudk,fESihf nDrQonhfwefzdk;} yrmPESihf ywfoufí twdtus
onhf &[ef;oHCmqkdif&mrsm;wGif tzdk;wefausmufESihf rPd rod &jcif;jzpfonf/ tenf;i,frQawmh rjzpfEdkifacs/ udrwd
(ywåjrm;) trsm;tjym;&SdMu\/ bk&ifwpfa,mufonfyif tzdk; ed&Sefu rv† (K²rti Niśśaªka Malla)rif; (at'D 1187-1196)
rjzwfEdkifonfh ykvJrsm;udk t"r®&,l&ef zrf;pm;jcif;cH&\/ xdk onf om;awmforD;awmfwdkYudk Ak'¨jrwfpG,fawmfESihf Ak'¨oydwf
bk&ifonf aemiftcg &[ef;awmfrsm;tm; rdrd\ raumif; awmftm; vª'gef;NyD;aemuf a½T"mwfawmfMuKwfwpfck tygt0if
1
pdwftBuHtpnfudk zGihf[ 0efcHNyD;aemuf xdkbk&ifu xdkaeYrSpí ypönf;Opömudk vª'gef;jcif;jzihf ¤if;wdkYudk vGwfvyfaponf / azmfjy
bk&ifwpfyg;tm; bkef;BuD;ausmif;wdkuf&Sd ypönf; Opömxm;onhf yg om"ursm;t& tcsKdUaom vGwfvyfonhf uRefrsm;rSm uRef
ae&modkY 0ifa&mufMunhf½IcGifhrjyK&efESihf &[ef;awmfwpfyg;onf tppfrsm; t[kwfaMumif; azmfjyonf/
&[ef;odu©m 0gav;q,f &NyD;aemufrSom 0ifa&mufcGifhjyK&ef ausmufpmrsm;wGif ,if;"avhxkH;pHonf at'D ig;&mpkrS
2
pnf;rsOf;csrSwf&ef oHCmawmfrsm;tm; avQmufxm;onf / &Spf&mpktxd tvGefxif&Sm;onhfbmoma&; t,lpGJvef;rIwpf&yf
2
ausmif;wdkufBuD;rsm; <u,f0csrf;omaomfvnf; aumif;pGm jzpfcJhonf/ a0ó*d&d, (ausmif;wdkuft&yf)rS ausmufpm av;
vª'gef;axmufyHhrIjyKjcif; rcH&onhf ausmif;wkdufi,frsm; &Sdao; ckwGif rdrdwdkYudk,fwdkifESihf aqGrsKd;rsm;tm; aus;uReftjzpfrS vGwf
onf/ e0rt*¾aAmrif;(at'D 828-831)vufxufwGif ausmif; ajrmufrIudk &&SdcJhMuolrsm;pGmwdkYudk rSwfwrf;wifxm;onf/ ,if;
wdkufi,frsm;rS oHCmawmfrsm;onf ¤if;wdkY\ ,m*kpm; aomuf wdkYteuf wpfa,mufrSm rdrdZeD;r,m;udk uReftjzpfrS vGwfap
zG,fudk &,l&ef r[m0d[m&ausmif;wdkufodkY oGm;a&mufMu&onf/ onf? tjcm;ESpfa,mufrSm om;orD;rsm;udk vGwfaponf? tjcm;
odkY&mwGif xdktaMumif;udk bk&if Mum;odawmfrlaomtcg bk&if ESpfa,mufrSm rdrdudk,fwdkifudk vGwfajrmufaponf/ ,if;odkY jyK
3
onf xdkausmif;wdkufrsm;tm;vnf; axmufyHhvª'gef;rI jyKcJhonf / vkyfrIaMumifh &&Sdonhf ukodkvfaumif;rIudk owå0gtm; vkH;wdkYtm;
bdu©KeDausmif;wdkuf xdef;odrf;a&;ESihf tkyfcsKyfa&;taMumif; trQay;a0xm;onf/ om;orD;rsm;udk vGwfajrmufaponhf trsKd;
udkrl rod&acs/ odkY&mwGif bdu©KeD ausmif;wdkufrsm;onf Ak'¨0g' om;ESpfa,mufrSm ,if;ukodkvfrIaMumifh Ak'¨tjzpfudk &&Sdvdk
oD[dkVfuRef;odkY pwifa&muf&SdvmcsdefrSpí oD[dkVfü wnf&SdcJhonf/ aMumif; qkawmif;xm;onf/ rdru d dk,fudk vGwfajrmufapol ESpf
a'0geHyd,wdórif;BuD;udk,fwdkif oD[dkVfü tEkvma'0D (bdu©KeD) a,mufonfyif ,if;wdkY&&Sdonfh ukodkvftzdkYudk owå0g tm;vkH;
ESihf tazmfbdu©KeDrsm;twGuf tEk&m"NrdKUawmf twGif; bdu©KeD wdkYtm; trQa0xm;onf/ tqdkyg azmfjycsufrsm;onf bkef;BuD;
ausmif;rsm;ü aus;uRefjzpf&jcif;ESihf udk,fwdkif aus;uReftjzpfrS
1
r[m0Ho 44? 11-12/ vGwfajrmufrI&&Sdjcif;wdkYudk bmomw&m; udkif;½Idif;rIESihf ukodkvf
2
Fa Hien, p. 104.
3 1
r[m0Ho 44? 88-90/ EZ. II, p. 107.
2
EZ. II, p. 132-133.
278 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 279
w&m;tjzpf ,lqaMumif; xif&Sm;onf/ rdrdudk,fudk aus;uRef wpfck &SifoefcJhjcif;jzpfonf/ tjcm;e,fNrdKUrsm;vnf; ,if;odkYaom
tjzpfrS vGwfajrmufatmif jyKolESpfa,mufwdkYonf ausmif;wdkuf tcGefpnf;MuyfrI wnf&SdcJhoavm[laom tcsufESihfywfoufí
tm; u[myP 100 pDvª'gef;Muonf/ odkY&mwGif tjcm;yk*¾Kdvf taxmuftxm;rsm; r&&Sdacs/ aus;½Gmrsm;twGif;ESihf bkef;BuD;
rsm;rSm rnfrQpD ay;vªMuaMumif; rod&acs/ ausmif;ajrtwGif; pnf;urf;azmufzsufonfh jypfrItwGuf pk
uk½kPm*v (Kuruºāgala) c½dkif? wdqm0 aum&mavh aqmif;&&Sdonhf 'PfaiGrsm;udkvnf; bkef;BuD;ausmif;wdkufodkY vª
1
(Tisāva Kōra¼e) t&yf&Sd Mädagama Vihāra ausmif;wdkufwGif 'gef;onf /
awGU&onhf at'D 7 &mpkcefY ausmufpmt& trsKd;om;wpfOD; azmfjyyg 0ifaiG&&SdrI ykHpHrsm;pGmwGif ausmufwdkifpdkufxljcif;
onf rdrd\orD;rsm;tm; aus;uReftjzpfrS vGwfajrmufaponf/ odkYr[kwf avSum;apmif;wef;aqmufvkyfjcif; odkYr[kwf ausmuf
þrSwfwrf;ESihf ZeD;r,m;ukd aus;uReftjzpfrS vGwfaponhf azmf avS (stone-boat) jyKvkyfjcif;rsm;jzihf ausmif;wdkufudk xdef;odrf;
jyNyD; taxmuftxm;rsm;t& xdktcsdefu trsKd;orD; uRefrsm; apmihfa&Smuf&efESihf jyKjyif&ef vlOygoumrsm;ESihf bdu©Krsm; wpf
onf bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;ü tvkyf vkyfMuaMumif; azmfjy oD;yk*¾v vª'gef;rIrsm;rS tvm;wl&&Sdonhf tvªaiGrsm;udkvnf;
2
onf/ pwkw¬r[dE´rif; a&;xdk;onhf r[dE¦avht&yf&Sd ausmufpm xnfhoGif;oihfonf / xif&Sm;onhf &[ef;awmfrsm;onf bk&if
3
t&vnf; at'D 10 &mpkü trsKd;orD; tvkyform;rsm;udk rif;rsm;xHrS txl;qGrf;qefawmf p&dwftvªaiGrsm; &&SdMuonf /
bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;ü tvkyfcefYxm;aMumif; od&onf/ ,if; (tvªaiG)onfvnf; oHCmawmfrsm;twGuf xif&Sm;onhf
wpfcgwpf&HwGif vlrsm;pGmonf aus;uReftjzpf pkaygif;cH tcGefawmfaiGrsm; jzpfEdkifonf/
,lMuNyD; twlwuG aus;uReftjzpfrS vGwfajrmufapMuonf/ rm &if;jrpfrsm;pGmrS &&Sdonhf ,if;0ifaiGrsm;onf bkef;BuD;
wavh (Mātale)c½dkif? edv*r (Nilagama)t&yf&Sd 'v†arm*¾vm† e ausmif;wdkufrsm;udk csrf;omaponf/ 0db*Ft|uxmwGif pdwåv
rif; (at'D 611-617) acwf ausmufpmt& emrnftwdtus yAÁw0d[m&ESihf wdór[m0d[m&ausmif;wdkufrsm;onf oHCm
azmfjyxm;onhf vl&Spfa,mufonf edv*rt&yf&Sd wdóm&mr awmf wpfaomif;ESpfaxmifudk okH;ESpfwdkifwdkif auR;arG;xm;Edkif
ausmif;wdkufodkY u[myP 100 pDay;vªNyD; uqkefvjynhfaeYwGif avmufatmif aumufyJoD;ESHrsm;udk odkavSmifxm;aMumif; azmf
4
rdrdudk,fudk aus;uReftjzpfrS vGwfajrmufapMuaMumif; qdkonf/ jyxm;onf / wpfcgwpf&H bk&ifrif;rsm; tcuftcJBuKHae&pOf
azmfjyyg om"ursm;onf tppftrSefa&m twkta,mif bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;onf ¤if;wdkYtm; axmufyHhxm;&onf/
rsm;yg a&maxG;aeonhf ,if;odkY ]vltrsm;tjym;wdkY aus;uRef odkYjzpfojzihf 'kwd,oHCwdórif; (at'D 611)onf ¤if;tkyfcsKyf
tjzpfcH,ljcif;}\ tusKd;tjrwfrsm;onf bkef;BuD;ausmif;wdkuf pOf tcuftcJESihf BuKH&pOftwGif; tpm;tpm jywfawmufoGm;
rsm;\ 0ifaiG&&Sdonhf &if;jrpfwpfckjzpfonf/
aemufxyf 0ifaiG&&Sdonhf &if;jrpfwpfck &Sdao;onf/ at'D 1
Slab-inscription of Kassa V, EZ.I, p. 44.
10 &mpk ausmufpmwpfckwGif tokH;rsm;xif&Sm;onhf oHCmhqGrf; 2
See EZ.III, p. 122; IV, p. 145-149.
3
pm;aqmif r[mygVdudk xdef;odrf;&ef tEk&m"yk&NrdKUwGif;odkY o,f r[m0Ho 37? 150-=173 *gxm/
4
,lvmonhf pyg;tdwfwdkif;rS wpfyw (one Pata) EIef;jzifh tcGef tbd-| 2? 426/
bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; 2 ausmif;wdkufcsKyfa&; 281
1
ausmif;wdkufwpfck aqmufvkyfcJhonf / pwkw¬t*¾aAm"drif;
(at'D 658-674)\ rdzk&m;BuD; aZ|mESihf yÍöruóyrif; (at'D
913-923)wdkY ESpfyg;vnf; bdu©KeDausmif;wdkufrsm; wnfaqmuf
2
MuaMumif;od&onf / tjcm;aom (bdu©K)ausmif;wdkuf rsm;uJh
odkYyif bdu©KeDausmif;wdkuf xdef;odrf;a&;ESihf tkyfcsKyfa&; enf;
pepfwpfck vdktyfcJhrnfrSm oHo,jzpfzG,frvdkacs/
ausmufpm taxmuftxm;rsm;t& ykHrSeftm;jzihf bdu©K
ausmif;wdkufBuD;rsm;ESihf bdu©KeDausmif;wdkufBuD;rsm;ESihf wGJpyf
vsuf aq;½kHrsm;wnf&SdcJhaMumif; od&onf/ ajrmufydkif; A[dka'o
3
wrefu!K0 (Tamanka¹uva)c½dkif&Sd ar!d&d*d&d, (Mä¹irigiriya)
t&yfwGif awGU&Sd&onhf at'D 10 &mpk a&;xdk;onfh ausmufpm
ESpfckwGif bkef;BuD;ausmif;wdkufESihf wGJpyfaeonhf aq;½kHwpfck
taMumif;udk &nfñTef;xm;onf/ us,f0ef;vSonhf ,if;a'o
wGif emrnfausmf a&S;acwf r@v*d&dausmif;wdkuf\ t<uif;
4
tusefrsm;&Sdonf / ausmufpmESpfckteuf wpfckwGif ]qdwf(ao)
MuufiSuf (ao)rsm;udk ausmif;wdkufaq;½kHtwGuf owfrSwfay;
&rnf}[k azmfjyxm;onf/ a[mif;EGrf;ysufpD;aeNyD; aumif;pGm
zwfr&Edkifawmhonfh tjcm;ausmufpmwpfckwGif ]aq;½kH0efxrf;
rsm;}? ]aq;½kH tvkyform;rsm;}? ]EdkifiHawmf orm;awmfBuD;}?
]aq;½kHESihfqufEG,fonhf aus;½Gmrsm; ajrrsm;}? ]aq;½kHESihf quf
EG,faeonhf ajriSm;rsm;}paom a0g[m&rsm;yg0ifonf/ ,if;rSwf
wrf;udk aumif;pGm xdef;odrf;xm;EdkifcJhvQif aq;½kHrsm;ESihfywf
oufonhf tzdk;wefowif;tcsuftvufrsm; &Edkifrnfjzpfonf/
&Sif;vif;yDoonhf txufyg pum;vkH;rsm;onfyif owif;tcsKdU
udk ay;onf/ tqdkygaq;½kHrsm;wGif ,if;wdkY\ tokH;jyKrItwGuf
1 2
0d-| 1? 67/ r[m0Ho 46? 27/
3
E.Z. II, p. 25.
4
bk&ifrif;rsm;pGmwdkY þausmif;wdkufwGif taqmufttkHrsm; aqmufvkyf
MuaMumif; od&onf/ r[m0Ho 36? 17/ 46? 29/ 41? 58 udk ½Iyg/
282 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
oD;jcm; aus;½Gmrsm;ESihf ajrrsm;&SdMuNyD; EdkifiHawmform;awmfBuD;
rsm; pDrHtkyfcsKyfrIatmufwGif ,if;aq;½kHrsm;ESihf qufEG,fae
onhf v,f,moD;pm;vkyfudkifolrsm;? tvkyform;rsm;ESihf tcdkif;
tap rsm;&SdMuonf/ ukuk½kr[E´re (Kukurumahandamana)
ausmufpm (at'D 10 &mpk)wGif r[dE´m&mr bdu©KeDausmif;
1
wkdufESihf qufpyfonhf aq;½kHtaMumif;udk azmfjyxm;onf /
tEk&m"yk&NrdKU? r[dE¦avhEiS hf xlyg&mrteD;ESihf tjcm;t&yf
rsm;wGif awGU&Sd&onfh aq;bufwGif tokH;jyKonhf ausmuf
avSrsm;uJhodkYaom a&S;a[mif; t<uif;tusefrsm;u aq;½kHrsm;rSm
bkef;BuD; ausmif;wdkufrsm;ESihf qufpyfaeaMumif; azmfjyvsuf&Sd
onf/ aq;½kHwpfcktm; udkvdkeDESihfwlonhf bkef;BuD;ausmif;wdkuf
wpfckESifh qufoG,fxm;&ef vdktyfrIudk aumif;pGm em;vnfEdkif
onf/ ,if;bkef;BuD;ausmif; aq;½kHrsm;rSm &[ef;awmfrsm;ESihf
ausmif;wdkuftwGif; aexdkifolrsm;udkom &nf½G,foavm odkY
wnf;r[kwf tjyifbufrS vlOygoumrsm;udkyg vufcHoavm[l
onfudkrl uREkfyfwdkY rod&ay/
txufyg azmfjycsufrsm;t& a&S;acwfoD[dkVf&Sd bkef;BuD;
ausmif;wdkufrsm;onf udk,fydkifpDrHtkyf csKyfcGifh&SdNyD; tcsKdUrSm tcGef
rsm;pGmudk &&SdMuvsuf ,if;wdkYonf tvkyfay;Edkifonfh tcsuf
tjcmae&m ,Ofaus;rI\ A[dkXmewdkYjzpfaMumif; &Sif;vif;pGm
awGUjrifEdkifonf/
1
,aeYacwf olemjyK ppöwmrsm;uJhodkY bdu©KeDrsm;udk,fwkdif vlemrsm;udk
jyKpkapmihfa&Smufjcif; jzpfzG,f&Sdonf/ vlemrsm;tm; jyKpkapmihfa&Smufjcif;
udk Ak'¨&Sifawmfjrwfu BuD;jrwfaom ukodkvftjzpf csD;rGrf;awmfrlonf/

00000000
288 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
xm;&efESihf rdrdaexdkifonhfae&mü tpm;taomufrsm;udk csuf
jyKwf&ef wm;jrpfxm;onf/ &[ef;awmfrsm; udk,fwdkif csufjyKwf
&efvnf; wm;jrpfonf/ odkY&mwGif &mZN*dK[fNrdKUü iwfrGwfacgif;
yg;rIESihf BuKHBudKufpOf ,if;0denf;odu©myk'frsm;udk ajymif;vJ&ef
cGifhjyK awmfrlcJhonf/
iwfrGwfacgif;yg;pOftwGif; vltrsm;onf &[ef;awmfrsm; tcef; 10
tm; vkdtyfonhf tpm;tpmrsm;udk axmufyHhMuonf/ ,if;qGrf; &[ef;awmfrsm;\ vl rIb0 1
qefrsm;udk rdrdwdkY oDwif;okH;onhf ae&mrsm;ü odrf;qnf;xm;&ef wdk;wufrIrsm;
wm;jrpfaomaMumihf &[ef;awmfrsm;onf ,if;wdkYudk tjyifwGif
odrf;qnf;xm;&onf/ aMumif? <uufrsm;ESihf tjcm;aomwd&dpämef 0de,yd#uwGif uREkfyfwdkY avhvmod&Sd&onfhtwdkif; jrwfAk'¨ouf
rsm; ,if;wdkY pm;ypfMuNyD; olcdk;rsm;ESihf qmavmif rGwfodyfolrsm; awmfxif&Sm;&SdpOftxd apmpD;pGmuyif &[ef;awmfrsm;\ aexdkif
,if;wdkY cdk;,loGm;Muonf/ ,if;jzpf&yfudk Ak'¨&Sifawmfjrwftm; rIb0onf vlrIa&;ESihf pD;yGm;a&; ajymif;vJoGm;onfhtwdkif;
avQmufxm;aomtcg Ak'¨u tpm;taomufrsm;udk aexdkif&m tcsdeftcg ae&ma'otavsmuf pwifajymif;vJcJhaMumif; &Sif;
tcef;wGif;ü odrf;qnf;&ef cGihfjyKawmfrlonf/ odYw k ap csufjyKwf vif;pGm awGUjrifEdkifonf/
jcif;udk tjyifrSmyif jyKae&qJjzpfonf/ qmavmif rGwfodyfae &[ef;awmfrsm;onf rlvwGif okH;r&í vTifhypfxm;onfh
olrsm;onf csufjyKwfaeonhf ae&mwpf0dkufwGif pkjyKH a&mufvm ydwfp tydkif;tprsm;udk csKyfpyfxm;onhf yHhoulouFef;udk 0wf
Muonf/ ,if;odkYjzpfjcif;onf tBuD;tus,f taESmihft,Suf ½kHavh&SdcJhonf/ odkYwap aemiftcgwGif emrnfausmf aq;q&m
jzpfNyD; &[ef;awmfrsm;onf at;csrf;pGm rpm;aomufEdkifMuacs/ BuD; ZD0u\ awmif;yefrIaMumifh Ak'¨&Sifawmfjrwfu &[ef;awmf
Ak'¨odawmfrlaomtcg &[ef;awmfrsm;tm; tpm;tpmudk aexdkif rsm;tm; vlOygoumwdkY vª'gef;onhf ouFef;udk 0wf½kH&ef cGifhjyK
&mausmif;0if;twGif;rSmyif csufjyKwf&ef cGifhjyKawmfrlonf/ odkY awmfrlcJhonf/ ,if;odkYaom tcGifhtvrf;udk &&SdoGm;aomtcg
wap iwfrGwfacgif;yg;pOftwGif; &&Sdonhf tpm;tpmtrsm;pk vltrsm;onf &[ef;awmfrsm;tm; vª'gef;rnhf ouFef;rsm;udk
udk uyÜd,um&ursm;u ckd;,lMuojzihf &[ef;awmfrsm;tm; t tvQHy,fjzpfatmif jyKvkyfvmMuonf/ wpfcgwpf&HwGif vlrsm;
enf;i,frQom auR;arG;Edkifonf/ xdkudpöudk Ak'¨ odawmfrlaom onf bkef;BuD;ausmif;ü rdrdouFef;udk tvªcHvdkonfh &[ef;r&Sd
tcg &[ef;awmfrsm;tm; udk,fwdkifcsufjyKwfcGifh jyKawmfrlonf/ ojzihf ouFef;rsm;udkydkufNyD; tdrjf yefcJh&onf/ ,if;ta&;ay: jzpf
tpm;taomufESihf ywfoufonhf 0denf;odu©myk'f rsm;pGmwdkYudk &yfudk Ak'¨&Sifawmfjrwf owdjyKrdoGm;aomtcg Ak'¨&Sifawmfjrwf
,if; iwfrGwfacgif;yg;rI umvtwGif; jyKjyifajymif;vJawmfrl onf MunfndKolwdkY vª'gef;onhf ouFef;udk vufcH,lrnfh pD0&
onf/ odkYwap iwfrGwfacgif;yg;rI Nidrf;oGm;aomtcg ,if;jyif y#d*¾g[u &[ef;wpfyg; cefY&rnf[k odu©myk'f ynwfawmfrl
qifrItm;vkH;udk jyefí½kyfodrf;awmfrlvsuf odu©myk'fa[mif;rsm; onf/ odkYjzifh ouFef;vufcHol\ ae&mudk pDrHawmfrlonf/ odkY
1
udk usihf&rnfjzpfaMumif; ynwfawmfrlonf / wap ouFef;vufcHonfh &[ef;rsm;onf ouFef;udkvufcHNyD;
1
oifhawmfonfhae&mwGif odkrDS;odrf;qnf;jcif;rjyKbJ ae&mwum
0d 3? 305? 313/
286 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 287
wGif ouFef;udk ypfxm;ojzihf ouFef;rsm; aqG;ajrUukefonf/ vdkufemusihfokH;vsuf&SdpOf t&Sifr[mupöm,e\ wynhf t&Sif
1
,if;aemuf Ak'¨&Sifawmfjrwfu ouFef;udk odrf;qnf;onhf pD0& aomPonf t0EÅdwdkif; rS om0w¬dodkY Ak'¨&Sifawmfjrwftm; zl;
ed'[u &[ef;udk cefYtyfwm0efay;&ef ynwfawmfrlonf/ odkY ajrmf&ef oGm;a&mufcdkufwGif q&mjzpfol t&Sifr[mupöm,e
&mwGif ,if;&nf½G,fcsuftwGuf oifhawmfonhf ae&mr&Sdojzihf udk,fpm; Ak'¨&Sifawmfjrwftm; þodkY avQmufxm;onf ]&Sifawmf
ouFef;rsm;udk ae&mwumwGif pkykHxm;ojzifh ydk;½Gcsykef;wdkY udkuf jrwfbk&m;? t0EÅdwdkif;wGif &[ef;awmfrsm; tvGef&Sm;yg;ygonf/
pm;ukefjyefonf/ odkYjzpfí Ak'&¨ Sifawmfjrwfonf &[ef;awmfrsm; odkYjzpfí &[ef;ta&twGuf tenf;i,frQjzihf OyorÜ'uHaqmif
tm; odkavSmif½kH b@m*g&wpfck wnfaqmuf&ef ñTefMum;awmf &ef cGifhjyKawmfrlyg/ t0EÅdwdkif;ü vrf;rsm;rSm tvGef Murf;wrf;vS
rlonf/ ,if;aemuf ,if;odkavSmif½kHudk Munhf½Iapmihfa&Smufonhf ygonf/ odkYjzpfí xdkt&yfü wpfckxufydkaom om;a&pjzihf jyK
&[ef;wpfyg;udk pDrH&jyefonf/ ,if;odkY odkrSD;pkaqmif;xm;onhf vkyfonhfzdeyfudk pD;cGifhvnf; jyKawmfrlyg/ t0EÅd wdkif;om;wdkYonf
ouFef;rsm;udk cJGa0&mü &[ef;awmfrsm;tMum; tcuftcJrsm;ESihf rMumcP a&csKd;jcif;udk ESpfoufMuygonf/ odkYjzpfí rMumcP
jcm;em;csufrsm; jzpfay:vmonf/ ,if;rESpfNrdKUzG,f udpörsm;udk a&csKd;&ef cGifhjyKawmfrlyg/ EdkifiH tv,fydkif;rSm vltrsm; zsmMurf;
a&Smif&Sm;&ef Ak'¨&Sifawmfjrwfonf &[ef;awmfrsm;tm; oihfwihf udk tokH;jyKouJhodkY t0EÅdwdki;f rS vltrsm;onf om;a&rsm;udk
avsmufywfpGm ouFef;rsm;udk cGJa0ay;&ef ouFef;cGJa0ay;ol xdkifp&mtjzpf tokH;jyKMuygonf/ odkYjzpfí xdkNrKdUwGif om;a&
pD0&bmZu &[ef;awmfwpfyg;udk cefYtyf&jyefonf/ ,if;odkYjzifh e,fudk xdkifp&mtjzpf tokH;jyK&ef cGifhjyKawmfrlyg}/
ouFef; ESihfywfoufonhf 0denf;pnf;urf;rsm; ta&twGuf rsm; txufyg awmif;yefrIaMumifh Ak'¨&Sifawmfjrwfonf oHCm
1
jym;vmcJhjcif;jzpfonf / awmfrsm;tm; pk½kH;vdkufNyD; ,if;odu©myk'f tm;vkH;udk t0EÅdwdkif;
0de,pnf;rsOf;rsm;wGif erlem rsm;pGmrSm tajctaeopfrsm; wGifomru rZÑdra'otjyif&Sd EdkifiHtm;vkH;twGufyg ajymif;vJ
ESihf udkufnDap&ef aemufqufwGJ pnf;rsOf;rsm;jzihf rlvynwfNyD; ay;cJhonf/ xdktcsdefrSpí rZÑdra'o tjyifzuf&Sd &[ef;awmf
odu©myk'frsm;udk jyefvnfjznfhpGufxm;ykHudk azmfjyonf/ Oyrm rsm;onf 0denf;uRrf;usifonhf &[ef;awmf wpfyg;tygt0if
tm;jzihf *PabmZe (bkHqGrf;) ESihf ywfoufonhf pnf;rsOf;udk &[ef;ig;yg;jzihf OyorÜ'uHaqmifvmEdkifonf? om;a&p wpfp
2
ckepfBudrfxufrenf; jyefvnfjyKjyifxm;onfudk awGU&onf / xufydkí jyKvkyfxm;onfh zdeyfudk pD;vmEdkifonf? ESpfouforQ
wpfcgwpf&H 0de,pnf;rsOf;rsm;onf a'oqdkif&m tajc a&udk tBudrfBudrf csKd;vmEdkifonf? om;a&cif;udk xdkifp&m tjzpf
2
taersm;aMumifh ajymif;vJoGm;onf/ rlvynwfcsufrsm;t& Oy tokH;jyKvmEdkifonf /
orÜ' (&[ef;cH) uHaqmif&ef oHCmq,fyg;vdkonf? om;a&p wpfcgwpf&HwGif iwfrGwfacgif;yg;rIonf &[ef;awmfrsm;
wpfckxuf ydkí jyKvkyfxm;aom zdeyfudk tokH;rjyK&? ESpfywf oufaomihfoufom jzpfa&;twGuf tpm;taomufESihf ywf
wpfBudrfxuf ydkía&csKd;jcif;udk wm;jrpfonf? ta& odkYr[kwf oufonhf 0denf;odu©myk'fwpfcsKdUudk jyKjyifajymif;vJ&ef vdktyf
om;a&rsm;udk xkdifckHrsm;tjzpf tokH;rjyK&/ ,if;odu©myk'frsm;udk onf/ &[ef;awmfrsm;tm; tpm;taomufrsm;udk odrf;qnf;
1
1
0d 3? 397 ½Iyg/ OaZÆeDNrdKU? tdE´d, tv,fydkif; *Ggvd,m (Gwalior) jynfe,f/
2
2
0d 2? 98/ (*PabmZeodu©my')/ 0d 3? 288/
292 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 289
wdk;wufpjyKvmonfh tajctaersm;aMumifh b0\ obm0rSef azmfjyNyD; erlemtenf;i,frSm 0denf;odu©myk'frsm; ynwfrI
rsm;udk &ifqdkifvm&NyD; 0de,odu©myk'frsm;udk rlvykHpHtwdkif; ESihf ,if;odu©myk'frsm;udk jyefvnf jyKjyifjznfhpGufrIwdkYrSm tcsdef
vdkufemusihfokH;&ef cufcJaMumif; qifjcifrdvmMuonf/ &mZ tcgESihf ae&ma'orsm;udk taMumif;jyK&NyD; vlrIa&;ESihf pD;yGm;a&;
N*dK[foH*g,em qkH;jzwfcsufonf 0denf;odu©myk'frsm;udk wpfpkH tajctaersm;\ vTrf;rdk;rI cH&aMumif; azmfjyMuonf/
wpf&m ajymif;vJjyKjyifrIudk qefYusifcJhonf/ odkYjzpfí 0denf; Ak'¨&Sifawmfjrwf\ oHCmudk tkyfcsKyfrIonf ppfrSefonhf
odu©myk'f\ pmom;udk rajymif;vJ? t&Sifr[muóyrax&fBuD; 'Drdku&ufwpfpepf wpfckESihfwlonf/ trSefpifppf Ak'¨onf oHCm
xdkrQ tav;ay; csrSwfcJhonhf jynfolwdkY\ jypfwifa0zefrIudk awmfrsm;tm; trdefYay;Edkifaomfvnf; ,if;tmPmudk wpfBudrf
roihfa&mufapbJ &[ef;awmfrsm;onf ¤if;wdkYudk,fwdkif tcsif; wpfcg tokH;jyKcJhaMumif; rawGU&acs/
csif; oabmwlnDrIr&SdbJ 0denf;odu©myk'frsm;udk t"dyÜm,fzGifhqdk r[my&dedAÁmeokwfawmfü Ak'¨&Sifawmfjrwfu t&SiftmeE´m
jcif;jzihf tcuftcJrsm;udk ausmfvTm;rnfh enf;vrf;rsm;udk azmf tm; ]rdrdtaejzihf oHCmudk pDrHcefYcGJol} odkYr[kwf ]oHCmonf
xkwfcJhMuonf/ ,if;t"dyÜm,fzGifhqdkcsufrsm;ESihf aqG;aEG;csufrsm; rdrdtm; rSDckdaeonf}[k vkH;0 rawG;rdaMumif; rdefYMum;awmfrlonf
1
udk ygVdrkwåu0dedpä, (ygVdawmfrsm;ü rawGU&onfh tqkH;tjzwf) udk awGU&on / xdkYjyif Ak'¨onf &[ef;awmfrsm;tm; ]udk,fhudk,f
1
rsm;[kac:onf / xdkt&Sifjrwfrsm;onf ,if;odkY r,lqcJhaomf udkESihf"r®udkom trDSo[JjyKMu&ef? tjcm;rnfonhft&m odkYr[kwf
2
vnf; ,if;ygVdrkwåu0dedpä,rsm;onf jyifqifcsufrsm;ESihf pnf; rnfolwpfa,mufudkrQ rudk;uG,fMu&ef} ñTefMum;awmfrlonf /
rsOf;topfrsm;ESifh wlnDMuonf/ ygVdawmfrsm;ü awGU&Sd&onhf ]'Drdkua&pDenf;us wnfaqmufrIudk BudKufESpfoufonhf ousrsKd;
twdkif; rlva[mMum;csufrsm;\ tESpfom&ESihf nDñGwfrI r&Sd
1
aomfvnf; oHCmu vufcHxm;onhf ,lqcsuftopfrsm;ESihf wxm*wó acg tmeE´ e {0H a[mwd ]t[H bdu©KoHCH y&d[&d-
vdkufemusihfokH;rIrsm;vnf; &SdMuonf/ ómrDwd 0g rrka'´odaum bdu©KoHaCmwd 0g} ('D 2? 100)/
2
twå'Dyg 0d[&x twåo&Pm teno&Pm? "r®'Dyg "r®o&Pm
bDpD wpf&mpkonf oD[dkVfAk'¨bmomordkif;ü ta&;tBuD; teno&Pm (,if;? 100)/ tcsdKUaom Oa&mywdkufom; ynm&Sifrsm;
qkH;aom tcsdefumvjzpfonf/ &[ef;awmfrsm;\ b0aeenf;ESihf onf ,if;pmykd'fudk ]rdrdukd,fudk rD;tdrfrsm;uJhodkY (tvif;a&mifjzihf) ae
a&m Ak'¨"r®ESifhyg oufqdkifonhf tvGefwmoGm;onfh tusKd;rsm; xdkifMuavmh} (Rays Davids, D²gha Nikāya Translation, Vol. II,p. 108.) [k
ESihf tajccH ajymif;vJrItcsKdU ,if;&mpkESpf ukefcgeD;wGif jzpfay:cJh bmomjyefvdkMuonf/ odkY&mwGif þpmydk'fü ]'Dy}[laom a0g[m&onf
onf/ xdktcsdefu wpfEdkifiHvkH; wpfjcrf;udk jynfy usL;ausmf0if uRef;udk a[mNyD; rD;tdrfudk rqdkvdkacs/ 'D-| 2? pm 138 wGif ,if;yk'fudk
a&mufolrsm;\ zsufqD;jcif;udkcH&NyD; tjcm;wpfjcrf;rSm rBuKHpzl; ]r[mork'´*wH 'DyH 0d, twåmeH 'DyH ywd|H uwGm 0d[&x = udk,fh
udk,fudk r[mork'´&mxJü wnf&Sdonhf uRef;uJhodkY (aexdkif&m) jyKíae
aom iwfrGwfacgif;yg;rI ab;aMumihf tBuD;tus,f ysufpD;ae xdkifMuavmh}[k zGifhqdkonf/ oHo&mudk r[mork'´&m (oHom&om*&)
1
ESihf EIdif;,SOfNyD; ork'´&mtv,fü ab;uif;onhft&mrSm uRef;jzpfonf?
0d-| 2? 23/ at'D 13 &mpkwGif t&Sifom&dykMwm a&;om;onhf ygVd rD;tdrfr[kwfacs/ ]'DyH u,d&mx ar"m0D? ,H MoaCm embduD&wd =
rkwåu0dedpä,[konhf usrf;pmtkyfwpfck &Sdonf/ ,if;usrf;ü 0de, ynm&Sdonf a&tvsOf rvTrf;rdk;Edkifonfh uRef;udk zefwD;Muavmh} ("r®y'?
yd#url&if;usrf;pmrsm;ü rawGU&onhf aqG;aEG;csufrsm;ESihf qkH;jzwf 25 *gxm)/ rD;tdrf[laom tawG;udk c&pf,ef bdkifb,fvfusrf;rS &,l
csufrsm; yg0ifonf/ onfrSm aocsmonf/
290 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 291
0ifjzpfaomaMumihf Ak'¨onf 'Drdku&ufwpf tawG;tjrifrsm;udk ol t&Sifr[muóyrax&fBuD; wifjyonhftwdkif; oHCmonf
ESpfoufcJhjcif;jzpfzG,f&Sdonf/ Ak'¨onf rdrd\ oHCmhy&dowfudk odu©myk'ftopfrsm; rcsrSwf&ef? wnf&Sdodu©myk'fwdkYudk rxkwfy,f
'Drdkua&pDenf;us zGHUNzdK;apvdkojzihf 0de,pnf;rsOf;rsm;udk t &ef? Ak'¨ynwfNyD;odu©myk'frsm;udk vdkufemusihfokH;&ef wpfnDwpf
1
aMumif;wdkufqkdifrSom ynwfcJhonf} / ñGwfwnf; qkH;jzwfcJhMuonf/
0de,onf y&rw¬opömr[kwfbJ oHCmhtzGJUtpnf;wpfck\ ,if;odkY qkH;jzwfvdkufjcif;twGuf t&Sifr[muóy\ t"d
udk,fusihfw&m; aumif;rGefrItwGuf a0g[m&ynwfrQomjzpf uwifjycsufrSm rnfrQyif ck'´gEkck'´u odu©myk'frsm;jzpfapumrl
onf/ ae&ma'otrsKd;rsKd; tcsdeftcgoD;oD;wGif vdktyfvmwdkif; wpfpkHwpfckaom odu©myk'frsm;udk xkwfy,fcJhvQif jynfolYtjrif
0de,odu©m yk'frsm;udk jyKjyifajymif;vJcJh&onf/ ,if;udk odjrif onf rdrdwdkYudk qefYusifvdrfhrnf[líjzpfonf/ tcsKdUaom 0denf;
awmfrlaom Ak'¨&Sifawmfjrwfu t&SiftmeE´mtm; rdrd (Ak'¨) odu©myk'frsm;udk vlOygoumrsm; odESihfNyD;jzpfonf[k t&Sifjrwf
uG,fvGefNyD;aemuf vdktyfvQif oHCmonf ck'´uodu©myk'frsm;udk uqdkonf/ vlwdkYonf &[ef;awmfrsm;tzdkY tyfonf rtyfonf
2
½kwfodrf; odkYr[kwf jyKjyifEdkifaMumif; rdefYMum;awmfrlonf / wdkYudk odESihfNyD;jzpfaeonf/ tu,fí oHCmonf ck'´uodu©m
Ak'¨y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf vtenf;i,ftMumwGif &mZ yk'ftcsKdUudk xkwfy,fcJhvQif ]Munfhprf;? &[ef;a*gwr\ wynhf
N*dK[fNrdKUü usif;yonhf yxroH*g,emwGif ]ck'´gEkck'´u odu©myk'f rsm;twGuf csrSwfcJhaom pnf;rsOf;rsm;onf ol\tavmif;udk rD;
rsm;}ESihf ywfoufí ar;cGef;wpfck ay:aygufcJhonf/ ck'´gEkck'´u ½IdU&mrSxGufonhf rD;cdk;rsm; rNidrf;rDtxdyif MumcJhonf/ ¤if;wdkY\
odu©myk'frsm;[lonf rnfonfwkYdjzpfaMumif;ESihf ywfoufí ,l q&m toufxif&Sm;&SdpOf tcsdefwGifom ,if;pnf;rsOf;rsm;udk
qcsuftrsKd;rsKd; ay:xGufcJhonf/ Ak'¨taejzihf rnfonfudk ck'´g vdkufemcJhMuonf? ,cktcsdefwGif ¤if;wdkY\ q&mt&Sif uG,fvGef
Ekck'´uodu©myk'frsm;[k qdkvdkaMumif; &Sif;vif;atmif rar;vdkuf NyD? ¤if;wdkYonf ,if;odu©myk'frsm;udk rvdkufemMuawmhNyD}[k ajym
Edkifjcif;twGuf t&SiftmeE´monf tpnf;ta0;\ jypfwifrIudk qdkolrsm;&SdvmEdkifonf/ ,if;rSm t&Sifr[muóy\ qkH;jzwf
cH&onf/ azmfjyyg ar;cGef;ESifhywfoufí wlnDonhf twnf csufudk vufcHcJhonfh taMumif;jycsufjzpfonf/ t&Sifjrwftae
3
jyKcsuf&&ef rjzpfEdkifcJhacs / odkYjzpfí oH*g,em\ tBuD;tuJjzpf jzihf jynfolYjypfwifa0zefcH&jcif;[laom taMumif;jycsufrS wpf
yg; odu©myk'frsm;udk jyKjyifajymif;vJrItwGuf rnfonhf w&m;0if
1
1
Nalimaksh Dutt in The Cultural Heritage of India, Vol, I, p. 290. taMumif;jycsufudkrQ ray;cJhonfrSm tvGefta&;ygonf /
2
tmucFrmaem tmeE´ oHaCm rrpöa,e ck'´gEkck'´umed odu©my'ged xdkaeYrSpí rsufarSmufacwfwdkifatmif ax&0g'oHCm
orl[eEÅK ('D 2? 127)/ onf pkaqmif;xm;orQaom odu©myk'frsm;xJrS wpfckwavudkrQ
3
odkY&mwGif t*Fkwå&t|uxmü aemufwpfokwfwGif (tH-| 2? 216) yifjyKjyifajymif;vJrIvnf;rjyK? odu©myk'ftopfrsm;udkvnf; 0de,
awGU&onhf ck'´gEkck'´umed[laomyk'fudk zGifhqdk&mwGif ]ck'´gEkck'´umeDwd odu©myk'ftwGif;odkY xnfhoGif;jcif; vkH;0rjyKvkyfcJhacs/ odkYwap
pwåm&d yg&mZdumed XaywGm aooodu©my'ged = ck'´gEkck'´umed [lonf
yg&mZdu av;yg;rS wpfyg;aom odu©myk'frsm;udk qdkvdk\}[k zGifhqdkonf/ tcsdefumv Mumjrifhvmaomtcg ax&0g' oHCmawmfrsm;onf
t|uxmü ,if;t,ltqrSm t*Fkwå&edum,fudk tokH;jyKaomq&mwdkY\
t,ltqjzpfaMumif; azmfjyonf/ ]£rH ye t*Fkwå&edum,H 0vÍÆe wd 0'EÅd} (tH-| 2? 216)/
1
ump&d,m pwåm&d yg&mZdumed XaywGm aoomed oAÁmedyd ck'´gEkck'´umeD 0d 4? 480/ (yÍöowdu©E¨u)/
296 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 293
ESihf 0dyóem"k&[l aom a0g[m&rsm;udk rawGU&acs/ rlvblw onfudk awGUcJh&NyD/ oD[dkVfwpfuRef;vkH; z½dkz&Jjzpfaeonf/ yd#
,lqcsuft& "r®ESihfywfoufonfh A[kokwa&m ur®|mef; uwfokH;ykHudk EIwfwuftm*kHaqmifrI qufvufwnf&djS cif;udkyif
1
bm0em ½IrSwfrIyg &[ef;b0\ tpdwftydkif;jzpfonf/ ,if;odkY pdk;&drfzG,f Ncdrf;ajcmufcJhonf / ,if;odkYaom tajctaewGif t
cGJa0rIudk at'D ig;&mpkwGif a&;om;onhf t|uxmusrf;rsm;ESihf a0;udk BudKjrifawmfrlMuonhf rax&fBuD;rsm;onf aemufqkH;wGif
tjcm;ygVdawmfr[kwfonhf usrf;rsm;üom awGU&onf/ y&d,wåd Ak'¨"r®Mum&SnfpGm wnfwHhap&ef &nf½G,fí tvk0d[m&ausmif;
oifMum;rIonf Ak'¨omoemawmf\ &if;jrpfjzpfonf[laom t wdkufü yd#uwfokH;ykHudk ayxuftu©&m wifcJhjcif;jzpfonf/
awG;opfudk vufcHjcif;onf ,if; (*E¦"k& 0dyóem"k&) qef;opf ,if;pdk;&drfzG,f uyfab;umvwGif oHCmawmfrsm;\ o
wDxGifrIudk ay;cJhykH&onf/ abmxm;onf t"duajymif;vJoGm;cJhykH&onf/ iwfrGwfacgif;yg;
,if;vkyfief;wm0ef ESpfrsKd;teuf *E¦"k&udk 0dyóem"k& ab;BuD;NyD;aemuf uv’*grZey't&yf&Sd r@vm&mrausmif;
xuf ydkrdk ta&;BuD;onf[k ,lqcJhonf/ t|uxmwdkYü awGU& wdkufwGif usif;yonfh &maygif;rsm;pGmaom &[ef;awmfrsm;wuf
onfh erlemrsm;u Aswåy#dAvjzpf (pGrf;EdkifNyD; y&d,wådynm&Sd) a&mufonfh tpnf;ta0;wpfckwGif ,cifu wpfBudrfwpfcg
onfh &[ef;rsm;onf rdrdudk,fudk *E¦"k&wm0efudk xrf;aqmifNyD; ray:aygufzl;aom ar;cGef;opfwpfck ay:aygufvmjyefonf/
y&d,wådynm enf;yg;onhf oufBuD;½G,ftdk &[ef;rsm;? txl;o ,if;ar;cGef;rSm ]Ak'¨omoemawmf\ rlv&if;jrpfonf tb,f
2
jzihf t½G,fvGefrS &[ef;jyKvmolrsm;onf 0dyóem"k& wm0efudk enf;? y&d,wådavm odkYwnf;r[kwf y#dywådavm}[lí jzpfonf /
xrf;aqmifMuaMumif; awGU&onf/ jrwfAk'¨\ rlvw&m;awmft& "r®udk usihfokH;rI (y#dywåd)onf
odkYjzihf pu©Kygvrax&fu ]igonf toufBuD;NyD;rS &[ef; oif,ljcif;(y&d,wåd)xufydkí rsm;pGm ta&;BuD;aMumif; uREkfyfwdYk
abmifodkY 0ifa&mufcJh\? ightaejzihf *E¦"k&wm0efukd xrf;aqmif tm;vkH; odMuonf/ odkYwap ,if;tajccH ,lqcsufESifh ywf
&ef rpGrf;Edkifawmhyg? odkYjzpfí 0dyóem"k&wm0efudk xrf;NyD; oufonhf tawG;tjrif jcm;em;csufonf rax&fjrwfrsm;
1
w&m;tm; xkwfygrnf}[k rdefYqdkonfudk awGU&onf / oD[dkVf tMum; ay:aygufcJhykH&onf/
uRef; a&m[Pt&yfü rkqdk;jzpfol rdvu©wdóonf toufBuD; ,if; taMumif;t&mESihfywfoufí ,lqcsuf tkyfpkESpfck&Sd
aomf omoemhabmifodkY 0ifa&mufvsuf q&mtm; ]t&Sifjrwf onf/ yHhoulaqmif rax&frsm;u y#dywådonf omoemawmf\
bk&m;? pmayy&d,wåd oif,ljcif;rSm pGrf;Edkifol\ wm0efjzpfyg\/ &if;jrpfjzpf\[k qdkMuonf/ odkY&mwGif "r®uxdurax&frsm;url
wynhfawmf\ o'¨gw&m;onf 'ku©udk taMumif;jyKí jzpfcJhyg\/
1
1
ykHpHtm;jzihf ,if;acwfwGif &[ef;awmfwpfyg;onfom r[meda'´o
t[H r[v’uumav yAÁZdawm? *E¦"k&H yla&wkH e oud©ówd? 0dy- ygVdawmfudk tm*kHaqmifEdkifawmhonf/ xdk&[ef;rSm udk,fusihfw&m;
óem"k&H ye oud©ómrd ("r®y'-| 1? 4)/ "r®y't|uxm usrf;jyK ysufjym;rIjzihf ausmfMum;onf/ odkYjzpfvihfupm; oDv&SdMuonhf ynm
q&monf Ak'¨a&SUarSmufü ajymqdkbdouJhodkY ,if;pum;vkH;rsm;udk t&Sif wwfrax&fBuD;rsm;onf ,if;usrf;udk xdk&[ef;xHrS roifvdkaomf
pu©Kygvrax&fxHodkY ay;tyfcJhonf/ odkY&mwGif Ak'¨vufxuf awmf vnf; xdkrax&fuG,fvGefNyD;aemuf xdkusrf;*ef aysmufqkH;roGm;ap&ef
tcgu ,if;odkY wm0efcGJa0rIrsm; r&Sdacs/ ,if;cGJa0rIudk *E¦"k&ESifh 0dy- xdkrax&fxHrSyif oif,lcJhMu&onf (0d-| 2? 274)/
óem"k&[laom pum;vkH;rsm; wdk;wufvmNyD;aemufrS a&;om;cJh 2
y&d,wåd Ekacg omoeó rlvH O'g[k y#dywåDwd (tH-| 1? 71)/
onfrSm xif&Sm;onf/
294 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 295
1
y&d,wådt"dujzpf\[k qdkMuonf / tkyfpkESpfckvkH;onfh rdrdwdkY &Sdaomfvnf; "r®udkodjrifolonf y&d,wådudk rsm;pGmoifMum;rI&Sd
tqdkudk axmufcH&ef jiif;ckHrIrsm;ESihf taMumif;jycsufrsm;udk wif aomfvnf; "r®udk odjrifrIr&Sd olxuf ydkjrwfonf[laom rlv
1
jyMuonf/ aemufqkH;wGif y&d,wådonf omoemawmf\ &if;jrpf tawG;tjrifESihf nDñGwfrIr&SdaMumif; uREkfyfwdkY odMuonf / odkY
jzpfNyD; y#dywådonf omoemh&if;jrpf r[kwf[k qkH;jzwfMuonf/ wap tajctaersm;u &[ef;awmfrsm;tm; ,if;odkYaom o
yHoulaqmifrax&fwdkY EIwfqdwfoGm;MuNyD; "r®uxdu rax&fwdYk abmxm;udk cH,l&ef wGef;tm;ay;cJhykH&onf/
2
tEkdif&oGm;Muonf / y&d,wådoifMum;rIonf vlrIa&; ta&;wBuD; vdktyfcsufudk
txufyg qkH;jzwfcsufESihf ywfoufí t*Fkwå&t|uxmü &&SdapaomaMumihf ,if;\wefzdk;udk tvGefESpfoufcJhMuonf/
þodkY rSwfwrf;wifcJhonf ]0dyóem w&m;tm;xkwfol &[ef; qdwfNidrf&mü wpfudk,fwnf; ur®|mef;w&m; yGm;rsm;aeolonf
wpf&m odkYr[kwf wpfaxmifyif &Sdaomfvnf; y&d,wådudk oif,l vlYtodkif;t0dkif;ESihf jywfawmufoGm;onf/ xdkyk*¾Kdvf\ vlYtrsm;
3
rIr&SdvQif opömav;yg;udk xdk;xGif;í odjrifrI r&SdEdkif / xdkt,l twGuf tokH;usrIudk tvsiftjref em;vnfrI r&Sd/ ynmwwf
tqESihfwlpGmyif 'DCESihf rZÑdredum,ft|uxmusrf;rsm;üvnf; yk*¾Kdvfum; vlYtrsm;u tvGefvdktyfNyD; rsm;pGm ESpfoufonhf vdk
atmufygpum;vkH;rsm;jzihf azmfjyMuonf/ ]y#dywådESihf y#da0"&Sd tyfcsufudk ay;onf/ odkY&mwGif ,if;odkYjzpfjcif;rSm obm0jzpf
onfjzpfap r&Sdonfjzpfap y&d,wåd&SdvQif Ak'¨omoemawmf ojzihf y&d,wådoifMum;rIudk rsm;pGm ta&;ay;jcif; jzpfonf/ odkY
wnfwHhEdkif\/ ynm&Sdyk*¾Kdvfwpfa,mufonf wdyd#uudk Mum;em jzpfí owådxmr &SdMuonhf ynmwwf &[ef;awmfrsm;onf
&jcif;ü usefESpfrsKd;vkH;udk &&SdEdkif\/ odkYjzpfí y&d,wådwnf&SdvQif pmayoifMum;MuNyD; y&d,wåd (oifMum;rI)onf y#dywåd (tm;
4
Ak'¨omoemonf wnf&SdEdkif\} / 0db*Ft|uxmüvnf; y&d,wåd xkwfrI)ESihf y#da0" (xdk;xGif;odjrifrI)wdkYxuf rsm;pGm ta&;BuD;
oifMum;rI\ wefzdk;udk ao;odrfatmif jyKvkyfjcif;rSm r[m onf[laom ,lqcsufudk ydkí cdkifrmpGm wnfaqmufcJhMuonf/
5
trSm;wpfck jzpfaMumif; qdkonf / ,if;wdk;wuf ajymif;vJrItopfrS r&Sdrjzpf vdktyfonfhtae
odkY&mwGif t|uxmusrf;rsm;ü azmfjyonhf ,if;,lqcsuf jzihf *E¦"k&ESihf 0dyóem"k&[laom oufarG;0rf;ausmif;tvkyf
2
onf "r®y'wGifawGU&onhf tenf;i,frQom y&d,wådoifMum;rI ESpfrsKd;odkY qifhuJajymif;vJoGm;cJhykH&onf / *E¦"k& odkYr[kwf usrf;
1
pmrsm;jzihf toufarG;jcif;[lonf "r®udk oif,ljcif; ydkYcsjcif;[k
yHhoulaqmifrax&f[lonf zkeftvdrf;vdrf; ayusHaeonhf ouFef;udk qdkvdkNyD; 0dyóem"k& ur®|mef;jzihf toufarG;jcif;[lonf b0
om 0wff½kHolrsm;jzpfMuonf/ "r®uxdurax&f[lonf"r®udk uRrf;usif udk tedpö (tNrJr&Sdjcif;)? 'ku© (qif;&Jjcif;)ESihf tewå (xm0&
onhf w&m;a[myk*¾Kdvf odkYr[kwf q&mrsm;jzpfMuonf/
2
tH-| 1? 71/
wnfNrJonhf t&mr&Sd)[k qifjcifí aexdkifjcif;[k t"dyÜm,f&
3
3
tm&'¨0dyóumeH bdu©LeH owrÜd o[órÜd oH0dZÆmae y&d,wåd,m onf / rl&if;ygVdawmfusrf;*efrsm;ü ,if;odkYaom tvkyfcGJjcm;
towd t&d,r*¾yÜ#da0a"m emr ea[mwd (tH-| 1? 71)/ owfrSwfjcif;rsKd;udk rawGU&acs/ a&S;OD;Ak'¨0g'usrf;*efrsm;ü *E¦"k&
4
y#da0a"m p y#dywåd p a[mwdyd e a[mwdyd? omoe|dwd,m
y&d,wådyrmPH/ y@dawm [d awyd#uH okwGm a'Gyd yla&wd .. 1
wo®m y&d,wåd,m Xdwd,m omoeH XdwH a[mwd ('D-| 3? 82/ r-| 4? "r®y'? 19-20 *gxm/
2
81)/ 0dyóem"k&udk wpfcgwpf&H 0go"k&[kvnf;ac:onf (tbd-| 3? 77)/
3
5
tbd-| 2? 455/ "r®y'-| 1? 5/
300 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 297
1
rdrdtaejzihf ocFg&w&m;wdkY\ rwnfNrJrIudk oufaojy&ef r[m wynhfawmf 0dyóem"k&udk jznfhqnf;ygrnf}[k avQmufonf /
or®wrif;quf\ trnftm;vkH;udk ½GwfjycJhbdouJhodkY ]tedpöm ,if;odkYavQmufvsuf rdvu©wdóonf q&mxHrS ur®|mef;
1
0w ocFg&m} tpcsDonhf*gxmudk ½kwfw&uf xnfhoGif;vdkuf w&m; &,lNyD;aemuf bk&m;zl;oGm;&if; tjcm;0wfBuD;0wfi,frsm;
onf/ ,if;onfvnf; t|uxmusrf;rsm;ü azmfjyonhf tawG; udk jznhfusihf&if; pdwåvyAÁwwGif wpfaeY? *ar@0gv r[m
tjrifESihf udkufnDrIyif jzpfonf/ 0d[m&wGif wpfaeY? uw&*grESihf tjcm; bk&m;zl;ae&mrsm;wGif
t|uxmusrf;rsm;ESihf tjcm;usrf;rsm;rS aq;ynmrSmyif wpfaeY? oGm;a&mufaexdkifvsuf ur®|mef;w&m;[k ¤if;,lqonhf
2 2
txl;uRrf;usifonhf &[ef;awmfrsm;&SdaMumif; odMu&onf / rlv t&mü udk,fhudk,fudk `rIyfESHcJhonf /
ygVdawmfusrf;rsm;t& &[ef;awmfrsm;onf aq;ynmudk oif,l ,if;odkYaom wdk;wufrItopfrsm;t& &[ef;awmfrsm;onf
3
&ef rjzpfEdkifaomfvnf; t|uxmusrf;rsm;ü &[ef;awmfrsm; rdrdudk,fudk pmayoifMum;&eftwGuf t"du`rIyfESHMuNyD; ur®|mef;
tm; oDwif;okH;azmfrsm;? rdzuJhodkYaom tvGef eD;pyfolrsm;ESifh bm0em ½IrSwfrIudk 'kwd,tjzpf ,lqcJhMuonf/ yd#uwfokH;ykHudk
rdrdwdkYESihf qufpyfywfoufaeonhf tjcm;eD;pyfolrsm;tm; aq; oif,l&mrSmyif y#dywådtusihfudk oifMum;ay;onfh 0de,yd#u
4
0g; uko&ef cGifhjyKxm;onf / udk EIdif;,SOfrIt& aemufydkif; wdk;wufvmonhf yd#uwfwpfck
ajr,mOya'ESifhywfoufonhf A[kokwtygt0if tod jzpfaom ½kyfydkif; pdwfydkif;qdkif&m jyóemrsm;ESihf oufqdkifonhf
ynme,fy,fü &[ef;awmfrsm;\ atmifjrifNyD;ajrmufrIrSm r[m tbd"r®yd#uavmuf ta&;ryg[k ,lqvmMuonf/ odkYjzpfí
0d[m&ausmif;wdkufrS tmbd"r®du a*g'wå trnf&Sd rax&ftm; pwkw¬ r[dE´rif; a&;xdk;onhf emrnfausmf r[dE¦avh ausmufpm
bwd,rif; (at'D 36-66) u oD[dkVfEdkifiH\ w&m;½kH;csKyfeD;yg;rQ wGif 0de,yd#uudk oifMum;onhf q&mtm; ig;zdkY (oD[dkVfa0g
3
wlnDonhf &mxl;udk ay;tyfcJhonftxd tvGef txGwftxdyfodkY [m& vasag) ? okwåefyd#uudk oifMum;onhf q&mtm; ckepfzdkY
5
a&mufoGm;cJhykH&onf / a*g'wårax&fonf 0de,tbd"r®mESpfrsKd; ay;&rnfjzpfNyD; tbd"r®myd#uudk oifMum;olq&mtm;rl q,hf
vkH;wGif trSefwu,f uRrf;usifonfh uRrf;usifynm&Sifjzpfonf/ ESpfzdkY ay;&rnf[k csrSwfa&;xdk;xm;onf/ 0de,ESihf okwåyd#uudk
oifMum;ol q&mtm;ay;onhf ESpzf dkYvkH;udk tbd"r®myd#uudk oif
1
'Dy0Ho 5? 49/ Mum;onhf q&mwpfa,mufwnf;tm; ay;xm;onf/ ,if; qGrf;
2
yorkv (Pasmula) r[momrd rax&fa&;om;onhf aboZÆrÍÆLom qefawmf cGJa0rIEIef;onf 0denf;oifq&mtm; wwd,qifhwGif
usrf;? r,l&yg' y&da0Pausmif;wdkufae jyÍödyv (Principal) rax&f xm;NyD; tbd"r®moifq&mtm; yxrqifhwGif xm;aMumif; xif
(at'D 13 &mpk) a&;onhf a,m*&P0 (Yogarºava) usrf;ESihf jya,m* &Sm;pGm od&onf/ þonfrSm ynmodu©mudk oDvodu©mxuf t
&wem0vD (Prayogaratval²) usrf;rsm;rSm Ak'¨bmom &[ef;awmfrsm; a&;
om;onhf aESmif;acwf aq;usrf;rsm;teuf tcsKdUjzpfonf/ aboZÆ
rÍÆLomusrf;\ oD[dkVfbmomedó,udk a0vd0d# (Väliviµa) yd@ygwdu 1
baEÅ *aE¦m emr y#dAvó bma&m? r,SH ye 'ku©Lyedom o'¨g?
o&PuF& rax&f a&;om;cJhonf/
3 0go"k&H yla&ómrd (tH-| 1? 28)/
'D 1? 10? 58/ jA[®ZmvESihf omrnzvokwf/ 2
4 ,aeYacwfrSmyif ,if;odkYaom b0rsKd;udk vdkufemaeonhf &[ef;awmf
0d-| 2? 64/
5 rsm;&SdMuonf/
0d-| 1? 266/ 3
vasag [laom a0g[m&\ t"dyÜm,fESihfywfoufí raocsmao;acs/
298 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 299
qihf`rSifhxm;aMumif; qdkvdkonf/ onhf oD[dkVfvlrsKd;rsm;\ ordkif;udk a&;oihfonf[k ,lqonf/
rlvtm;jzihf *E¦"k&[lonf yd#uwfudk oif,lydkYcsjcif;udkom odkYwap ,if;okdYaom ordkif;taMumif;t&mrsm;ü epfjrKyfaejcif;
vQif qdkvdkonf/ odkY&mwGif umva½GU avsmaomtcg ,if;a0g rSm Ak'¨&Sifawmfjrwf\ rlvoifMum;csufESihf qefYusifonf/ odkY
[m&\ rlvt"dyÜm,f us,f0ef;oGm;NyD; ,if;onf bmompum;? jzpfí t&Sifjrwfonf ,if;tcuftcJudk ausmfvTm;&ef enf;vrf;
o'´g? ordkif;? ,kwådaA'? aq;ESifh tjcm;oifMum;rI e,fy,frsm; wpfckudk awGU&SdcJhonf/
1
udkyg ikHrdvmonf / bkef;awmfBuD;ausmif;wdkufrsm;onf oifMum; t|uxmusrf;rsm;ü bk&ifrif;rsm;? 0efBuD;rsm;ESihf ,if;odkY
ydkYcsjcif;ESihf ,Ofaus;rIwdkYtwGuf tcsuftjcmae&mrsm;jzpfvm aom yk*¾Kdvfrsm;taMumif;udk ajymqdkNyD;aemuf tu,fí wpfpkH
NyD; &[ef;awmfrsm;onf rif;nDrif;om;rSpí v,form;rsm;txd wpfa,mufonf xdkrQ wefckd;tmPmESifh jynhfpkHolonfyif aemuf
oifMum;ay;&rnfh bmom&yftm;vkH;wGif uRrf;usifMu&onf/ qkH;ü tdkjcif;emjcif;ESihf BuKHawGU&ao;\[k qifjcifrnfqdkvQif
1
tvGefpdwf0ifpm;&mESihf ta&;ygonhf *E¦"k&wdk;wufrI\ ,if;ajymjcif;onf ur®|mef;tm½kHjzpfvmEdkifaMumif; azmfjyonf /
tusKd;qufwpfckrSm at'D 6 &mpkü r[m0Housrf;udk a&;om; odkYjzpfí r[m0Housrf;ü u@wpfck qkH;wdkif; usrf;jyKq&monf
jcif;jzpfonf/ okwåefrsm;pGmwdkYü bk&ifrif;rsm;? 0efBuD;rsm;? ol b0\rwnfNrJrI tawG;tjrif odkYr[kwf pdwfydkif;b0 tqkH;tr
ykefrsm;? ckd;om;rsm;? ppfwyfrsm;? ppfjyKjcif;rsm;? wdkufyGJrsm;? aus; wpfckygonhf *gxmwpfyk'fudk xnfhoGif;xm;onf/ r[m0Ho
½Gmrsm;? NrdKUrsm;? NrdKUawmfrsm;? e,fy,frsm;ESifh ,if;odkYaom t usrf; pmudk,füvnf; oihfawmfonhf ae&mrsm;ü Mum;ñSyf xnhf
aMumif;t&mrsm;udk Ak'¨&Sifawmfjrwfu wd&dpämeuxm (wd&pämef xm;onhf pdwfydkif;qkdif&m qkH;rpum;rsm; yg&Sdonf/ xdkYjyif u@
pum;)[k a[m>rufNyD; &[ef;awmfrsm;tm; ,if;odkYaom edrfh wdkif;udkvnf; ]okZeyÜom'oHa0*w¬m, uaw r[m0Hao =
usNyD; ydefzsif;onhf pum;rsm;udk ajymqdkjcif;tay: ESpfoufjcif;rS MunfñdkolwdkY\ ESpfoufyDwd jzpfjcif;ESihf oHa0*yGm;rsm;&ef a&;
2
wm;jrpfxm;onf / om;tyfaom r[m0Housrf;} [kazmfjyonhf ykHpHuspmaMumif;
tm;vkH;odMuonhftwdkif;yif r[m0Housrf;onf bk&ifrif; jzihf tqkH;owfxm;onf/ usrf;jyKq&monf rdrdusrf;pmtm;
rsm;? 0efBuD;rsm;? olykefrsm;? ppfyGJrsm;? aus;½Gmrsm;ESihf NrdKUrsm;uJhodkY bk&ifrif;rsm;? 0efBuD;rsm;? olykefrsm;ESihf ppfyGJrsm; taMumif;ESihf
aom wd&dpämeuxm (wd&pämefpum;)rsm;udk rsm;pGmazmfjyonf/ ywfoufonhf ordkif;taejzihf r[kwfbJ avmu\ tedpöobm
&[ef;awmfwpfyg;tzdkY ,if;odkYaom avmuDpum;rsm;ESihf quf 0udk oifMum;&efESihf pmzwfol\ pdwfxJodkY wnfNidrfonhf aysmf
pyfaerIrSm ta&;ygonf/ r[m0Housrf;udk a&;om;ol t&Sif ½TifrIESihf oHa0*w&m; ysHESHYap&ef &nff½G,fonhf ur®|mef;tm½kHjzpf
r[memronf ,if;udk aumif;pGm odNyD;jzpfonf/ odkYwap t&Sif onhf bmoma&;qdkif&m usrf;pmtaejzihf todtrSwfjyK&ef
jrwfonf Ak'¨omoemawmfudk apmihfa&Smufrnhf uHygvmMuonhf BudK;pm;cJhykH&onf/ ,if;onf ynmwwf usrf;jyKt&Sifjrwf\
wd&dpämeuxm (wd&pämefpum;)rsm;udk a&Smif&Sm;cJhykHjzpfonf/
1
ausmufpmwGif ,kwådaA'ESihf o'´gusrf;rsm;udk uRrf;usif
Päpi¼iyāna 'Dy0Housrf;jyKq&monfvnf; r[mor®wrif;rSpí rif;
onhf q&mrsm;udk &Edkifaomtcg ¤if;q&mwdkYtm; ]vpmaiG}ay;NyD; om; od'¨w¬wdkifatmif bk&ifrif;wdkY\ pm&if;udk azmfjyNyD;aemuf
,if;bmom&yfrsm;udk oifMum;ay;&rnf[k qdkxm;onf/
2 1
'D 1? 62/ 'D-| 1? 85/
304 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 301
&[ef;oHCmawmfta&twGuf rsm;jym;vmNyD; ¤if;wdkY\ bkef;BuD;ausmif;ta&;ESihfqdkifonfh rIcif;wpfckwGif t&SifjrwfqkH;
vlOygoumrsm;tay: vkyfaqmifrIrsm;udk vdktyfonf[k ,lq jzwfcsuftay: tvGefYtvGef ESpfoufoGm;ojzihf bk&ifonf
vmaomtcg &[ef;oHCmawmfrsm;tm; apmifha&Smuf&ef bkef; aMunmarmif;cwfí ]ig touf&SifaeorQ &[ef;awmfrsm;?
BuD;ausmif;wdkufrsm;tm; BuD;rm; rsm;ajrmifonfh tvª'gersm; &[ef;rdef;rrsm; odkYr[kwf vlrsm;ESihfywfoufonhf rnfonhf trI
jyKvkyfvmMuaMumif; odcJhMuNyDjzpfonf/ ,if;odkYaom ,m,D t wGifrqdk tmbd"r®du a*g'wårax&f\ qkH;jzwfcsufonf aemuf
ajctaersm;onf &[ef;oHCmawmfrsm;\ b0wGif aemufxyf qkH; jzpf\/ t&Sifjrwf\ qkH;jzwfcsufudk rvdkufemoltm; ig t
1
ajymif;vJrIrsm;udk jzpfay:aponf/ tu,fí &[ef;awmfrsm; jypfay;rnf}[laom trdefYjyefwrf;udk xkwfjyefonf /
onf bkef;BuD;ausmif;ydkifajrudk okH;pGJ&ef vdyfjymoefYonfqdkvQif pmayomru tEkynmonfvnf; *E¦"k&0efaqmif &[ef;
,if;onf bmoma&;jzihf vTrf;jcif;jzpfayvdrfhrnf/ awmfrsm;\ pdwf0ifpm;rI e,fy,ftwGif; xnhfoGif;cJhonf/ tm
tajctaeopfudk ykHrSefjzpfoGm;ap&ef oHCmonf 0de, eE´ au ukrm&qGmrD (¾nanada K. Coomaraswamy) trnf
pnf;urf;topfrsm; wDxGifrItay: oabmwl&NyD; ]vmboDrm} &Sd(yk*¾Kdvf)u okH;oyfonfrSm ]Ak'¨0g'onf tdE´d,rS awmifzuf
[kac:onhf usifhpOfopfwpfckudk wDxGif&onf/ odkYjzpfí orEÅ wGif oD[dkVf? jrefrm? &Srf; (,dk;',m;)ESihf *smAm;ESihf ajrmufzuf
ygom'dumwGif ]]vmboDrm (0ifaiG tydkif;tjcm;)ESihf ywfouf wGif w½kwfESihf *syefEdifiHrsm;odkY jyefYESHUoGm;cJhonhf tEkynmNydKif
í ,if;udk Ak'¨&Sifawmfjrwfvnf; cGifhjyKawmfrrl (oH*g,emwGif) zufudk ausmfvGefNyD; trSefyif t"duae&modkY a&mufvmcJhonf/
"r®udk pkaqmif;cJhMuonfh rax&fBuD;rsm;vnf; rwnfaqmufcJh ,if;odkYjzifh &[ef;awmfrsm;onfyif tenf;qkH; vufrIynm t
Muacs/ odkYwap bk&ifrif;rsm;ESihf 0efBuD;rsm;onf ausmif;wkduf &nftaoG;\ oDtdk&Dydkif;qdkif&m A[kokwtcsKdU&Sd&ef ta&;w
wpfckudk wnfaqmufNyD;aemuf (xdak jrae&m) ywf0ef;usif&Sd wpf BuD;jzpfvmNyD; ,if;onf rMumcP ,if;odkYjzpfonf/ &[ef;awmf
*g0kwf? ,lZem0uf odkYr[kwf wpf,lZem (tuGmta0;twGif; 1
tydkif;tjcm;rsm;)udk owfrSwfNyD; ]þae&monf igwdkYausmif; r,d oaEÅ bdu©LerÜd bdu©LeDerÜd *d[DerÜd t"du&PH tmbd"r®du a*g-
wdkuf\ 0ifaiG&&Sdonfh tydkif;tjcm;jzpf\}[k trnfemrsm;udk 'wåaw¬a&e 0dedpädwH ok0dedpädwH/ wó 0dedpäa, twdw¬rmeH &mZm-
Pm, Xaywd (0d-| 1? 286)/ a*g'wårax&fonf avmuDa&;&m udpö
a&;xGif;xm;onhf ausmufwdkifrsm;udk pdkufxlvsuf ]þajr{&d,m rsm;wGif w&m;olBuD; wpfa,mufuJhodkY jyKrlcJhoavm[laom tcsuf
twGif; xGuf&SdorQtm;vkH;udk igwdkYausmif; wkdufudk vª'gef;&rnf} udk taotcsm rod&acs/ bk&ifrif;w&m;\ aMunmcsufudk rax&f
[k ausmif;wdkuf tydkif;tjcm;udk ydkif;jcm;onf}/ ,if;udk vmboD jrwf\ todynmESihf Oya'a&;&m wwfuRrf;rIESihf tqihfjrifh t&nf
taoG;rsm;udk todtrSwfjyKonfhtaejzihf azmfjyjcif;jzpfEdkifonf/ ,if;
onf rax&fjrwftay: jynfolwdkY xm;&Sdonhf tqihfjrifh ½kdaoav;
MuyfrIjzihf a&;qGJcJhonf (Coomaraswamy : Mediaeval Sinhalese Art, p. pm;rIudk ñTefjyjcif;vnf;jzpfonf/ tu,fí rax&fjrwftaejzihf rnf
47, 59, 168.)/ 0dZÆmvuFm& y&da0P ausmif;wdkufudk wnfaxmifol onhf avmuDa&;&m rIcif;rsm;wGifrqdk BuD;rª;aqmif½GufvQifjzpfap BuD;
&wermav od&d"r®mavmu rax&f (1828-1887) onf qwaum av;onhf jypf'PfpD&ifrI odkYr[kwf udk,fcE¨mudk ñSOf;yef;rIESihf quf
&av (Sat-Kōralē)&Sd ausmif;wdkufrsm;pGmudk yef;csDum;rsm; a&;qGJay;cJh pyfaeonfh rnfonfh pD&ifrIudkrqdk aqmif½Gufrnf r[kwfacs/ BuD;av;
onf[k od&onf (Koµahēnē Prajāñkirti : Sri Dharmāloka Charitaya, onhf jypf'PfpD&ifrIESihf udk,fcE¨mñOf;yef;rIudk wm;jrpfonhf bk&ifrif;
1937, p. 8.)/ rsm;yif &SdcJhonf/
302 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 303
rsm;onf todynmenf;yg;ol tEkynmonf wpfa,muf\ rsm;udk vª'gef;&ef tm;&SdvmMuonf/ wpfcsdefwnf;wGif &[ef;
om&dykMwmuJhodkYaom vuf&mrsm;udk ¤if;xHrSoif,l&efxuf &Sif; awmfrsm;onf vSyoyÜm,faom yef;csDrsm; qif;wkawmfrsm; &Sd
jy&ef ydkrdk arQmfhvifhcHMu&onf/ q,fh&Spf&mpkwGif &[ef;awmfrsm; onhf ausmif;wdkufrsm;u tzdk;wefypönf;rsm; vª'gef;Muonhf bk
1
tMum; vufrIynmonfrsm;yif &SdcJhonf} / &m;zl;rsm;pGmudk qGJaqmifonhf tppftrSefobm0udk rodbJ &SdcJh
plV0*¾ygVdawmfü emrnfqdk;jzihf ausmfMum;onhf qAÁ*¾D&[ef; Muonf/ þonfrSm &[ef;awmfrsm;tzdkY rdrdwdkYaexdkif&mausmif;
rsm;onf ¤if;wdkYaexdkif&m ausmif;rsm;wGif a,musfm; rdef;r wdkufudk tEkynmcHpm;rIESifh tEkynm vuf&majrmufrIwdkYjzifh qGJ
½kyfykHrsm; a&;qGJapaMumif; od&onf/ odkY&mwGif Ak'¨onf ,if; aqmif&ef rufvkH;wpfckvnf;jzpfonf/
udpöudk wm;jrpfcJhNyD; EG,frsm;? yef;rsm;uJhodkYaom ykHpHrsm;udkom at'D ig;&mpkcefYwGif oD[dkVf &[ef;awmfonf yef;yktEk
2 1
a&;qGJ&ef cGifhjyKawmfrlonf / t|uxmwGif ,if; ,lqcsufudk ynmwGif wkEdIif;rnhfolr&Sdatmif jzpfcJhykH&onf / w½kwfrSwfwrf;
tao;pdwfazmfjyNyD; &[ef;wpfyg;tzdkY tjcm;yk*¾Kdvf wpfa,muf wpfckt& eefaw (eE´)trnf&onhf oD[dkVf&[ef;awmf wpfyg;
tm; vla,musfm; vlrdef;rykHrsm;udkomru wd&dpämef txD;trykH onf at'D 456 ckESpfwGif w½kwf{u&mZfxHodkY oHwref
rsm; (atmufxpfqkH;) wDaumif\ trykHudkyif rqGJckdif;aumif; qufoG,frItwGuf apvTwfcH&ojzihf &[ef;awmfonf xdktcsdef
acs/ &[ef;awmfwpfyg;onf rnfolYudkrqdk *dwfapmihf ('Gg&ygv) u rdrdESihftwl rdrdudk,fwdkifjyKvkyfonhf qif;wkawmf okH;qludk
3
ykHudkyif jyKvkyf&ef rawmif;qdk aumif;acs / odkY&mwGif t|uxm w½kwf{&mZftm; vufaqmiftjzpfay;&ef ,laqmifcJhonf/
ü yom'(MunfnKdjcif;)ESihf oHa0*udk yGm;apEdkifaom Zmwfedygwf at'D 386-556 wGif xD;eef;pdkufcJhonhf a0wmwm (Wai Tartar)
awmfrsm;ESihf qGrf;cH<uaeonhfykHrsm;uJhodkYaom ½kyfykHrsm;udk ykHoGef; rif;quf ordkif;q&mtvdkt& tm&Stv,fydkif;EdkifiHrsm;rS vlrsm;
jcif; yef;csDqGJjcif;rsm;udk cGifhvTwfjcif;jzihf wpfpkHwpfckaom vGwf ESihf bk&ifrsm;onf qif;wkawmfykHwlrsm; &&Sd&ef tEkynmonf
4
vyfrItwdkif;twmudk cGifhjyKonf / rsm;udk apvTwfí tcsif;csif; twk,lMuaomfvnf; rnfolrQ
odkYjzifh &[ef;awmfrsm;onf MunfnKdolrsm;tm; yom'ESihf eefaw\ vuf&mrsm;udk r,SOfNydKifEdkifacs/ q,fvSrf;rQtuGmwGif
oHa0*udkjzpfyGm;ap&ef &nf½G,fvsuf Zmwfedygwfawmfrsm;ESifh Ak'¨ &yfjcif;ü ,if;wdkYonf trSefyif awmufajymifonf[k xif&
oufawmf xif&Sm;&SdpOfu jzpf&yfrsm;jzihf rdrdwdkY\ ausmif;wdkuf aomfvnf; ydkrdkeD;uyfpGm csOf;uyfoGm;ygu udk,fcE¨monf w
2
jznf;jznf; aysmufuG,f oGm;onf /
1
Mediaeval Sinhalese Art, p. 47.
2
0d 4? 252/ 1
urÇmausmf qd*d&d, (Sigiriya) yef;csDrsm;onfvnf; at'D 5 &mpk vuf
3
bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;twGif;odkY 0ifonhf *dwfapmifhykHrSm tvGefvlod &mrsm;jzpfMuonf/
rsm;onf/ 2
Ceylon by Tennent, Vol. I. p. 615-620.
4
a&;qGJxm;aom jzpf&yfrsm;ü trsKd;orD;trsKd;om; ½kyfykHrsm;ESihf wd&dpämef 'DaCmva'g½k0 (Degaldoruva) ESihf &d'd0d[m&&Sd yef;csDum;rsm;udk at'D
rsm;udk a&;qGJ odkYr[kwf ykHoGef;xm;onfrSm xif&Sm;onf/ odkYwap 18 &mpkaESmif;ydkif;wGif tausmfMum;qkH; yef;csD q&mjzpfonfh a'0&rayg
tu,fí ,if;½kyfykHrsm;onf yom'ESihf oHa0*udkjzpfyGm;apEdkifvQif v odv0awae trnf&Sd oD[dkVf&[ef;awmf a&;qGJcJhonf/ tEkynm
,if;wdkYudk cGifhvTwfEdkifonf/ odkYjzpfí r[m0Housrf;\ tcef;wdkif;udk a0zefa&; q&mrsm;pGmwdkY\ tm½kHpdkufrIudk &&Sdaponhf ,if;yef;csDrsm;udk
txufygtwdkif; tqkH;owfxm;jcif;jzpfonf/ rmvm0wåausmif;q&mawmf arm&awm# r[mem,urax&f\ BuD;
308 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 305
1
odkYwap wpfcsdefwnf;ü uyÜd,a0g[m&rygbJ vª'gef;aMumif; rm[k ac:\}} /
azmfjyonhf ausmufpmtcsKdUvnf; &SdMuonf/ tcsKdUaom ,if; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;udk vª'gef;rIrsm; ay;tyfonfudk
a&avSmifuefESihf wl;ajrmif; vª'gef;rIrsm;udk txl;&nf½G,fcsuf azmfjyonhf oD[dkVfa&S;acwf ausmufpmrsm;udk ,if;tavht
1
wpfpkHwpf&mudk azmfjyjcif;rjyKbJ xm;Muonf / vª'gef;pOfu usihfESihftnD wnfaqmufcJhMuykH&onf/ twåmPduPk (attāºi
EIwfjzihf uyÜd,a0g[m&rsm;udk tokH;jyKcJhNyD;jzpfí ausmufpmwGif kaºu)[kac:onhf ,if;odkYaom ausmufpmrsm;udk wnfaqmuf
,if;wdkYudk xyfrH xnhfoGif;rxm;jcif;vnf; jzpfEdkifonf/ onfh tcgor,wGif bk&ifrif;udk,fpm;jyK EdkifiHawmf\ tqihf
0wåuajrudk Ak'¨omoemawmf wnfwHha&;twGuf vdktyf jrihf t&m&Sdrsm;onf ,if;ay;tyfrIudk trdefYtmPmay;&ef ,if;
onhftaejzihf todtrSwfjyKNyD;onfESihf ,if;wdkYudk xdef;odrf; ae&modkY vludk,fwdkif vma&mufMuonf/ odkY&mwGif vmboDrm
apmihfa&Smuf&efrSm oHCm\ wm0efjzpfonfrSm xif&Sm;onf/ odkY [lonfudk bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;tm; ajrvª'gef;onhf a&S;
jzpfí ausmif;wdkufydkifypönf;udk umuG,f&ef vdktyfonf[k ,lq acwf ausmufpmrsm;pGmteuf wpfckwGifrQ ryg&Sdjcif;jzpfonfrSm
vQif oHCduypönf;jzihf olykefoluefrsm;? vk,ufolrsm;ESifh qlyl pl;prf;zG,fjzpfonf/ odkY&mwGif e,fedrdwfrsm;udkydkif;jcm;onhf oDrm
aomif;usef;olrsm;tm; {nhfcHauR;arG;&ef &[ef;tm; tBuHjyK tmwkVK aum# (s²mā äµulu koµ) [laom pum;vkH;rsm;udk ,if;
xm;onf/ wpfae&mwGif r[dE¦avhrS em,uq&mawmf tb, ausmufpma&; rSwfwrf;rsm;teuf tcsKdUwGif xnhfoGif;xm;NyD;
rax&f ausmif;wdkufudk vk,uf&efvmonhf olykefwpfa,muf ,if;pum;vkH;rsm;onf vmboDrm t,ltqudk aqmifonhf
2 2
tm; wnfcif;{nfhcHykHudk awGU&onf / tjcm; &[ef;rsm;onf taejzihf t"dyÜm,faumuf,lEdkifzG,f&Sdonf /
rax&f\vkyfaqmifcsufESifh ywfoufNyD; jypfwif a0zefMuonf/ ,cktcsdefwGif ydkif;jcm;xm;onhf ajrudk 0de,tpOftvm
odkY&mwGif rax&fu xdk&[ef;awmfrsm;tm; ,if;okdY jyKjcif;jzihf rsm;u todtrSwfjyKNyD; oabmwlvufcHojzihf &[ef;awmfrsm;
rdrdonf ausmif;wdkufypönf;rsm;udk olykefvufrS u,fwifxm; onf bkef;BuD;ausmif;wdkuf\ 0ifaiGESifh ukefusp&dwfudk pdwf0if
vdkufNyD; olykefudkjyKpk&ef tokH;jyKvdkufaom yrmPrSm apwd, pm;&ef tvGefaumif;aom taMumif;jycsufrsm; &SdcJhonf/ ,cif
C&wGif cif;onhf ajcokwfzkH\ wefzdk;xufyif enf;ao;aMumif; awGUcJhNyD;jzpfonfhtwkdif; ESpfywfvnf aiGpm&if; azmfjycsufudk t
3
&Sif;jyvdkufonf/ odkYjzihf a0zefolrsm; ,kHMunfoGm;Muonf/ ,if; wnfjyK&ef oHCmhtpnf;ta0;odkY wifjy&aMumif; awGU&onf /
azmfjyrItNyD;wGif orEÅygom'dumü xufjrufonfh &[ef;awmf
3
onf xdkodkYaom trlt,mjzihf jyKvkyfoifhaMumif; qdkonf / 1
0d-| 3? 418/ vmboDrm emr ae0 or®morÁKa'¨e tEknmwm? e
aq;ynmü uRrf;usifonhf &[ef;awmfrsm;&SdaMumif; uREfkyf "r®o*Fg[uaw¬a&[d Xydwm/ tyd p acg &mZ&mZr[mrwåm 0d[m&H
wdkY awGU&NyD;jzpfonf/ eD;pyfonhf vlrsm;rSm aq;0g;ukorIqdkif&m uma&wGm *g0kwH 0g t¹a,mZeH 0g a,mZeH 0g orEÅawm y&dpädE´dwGm
tBuHÓPftwGuf xdkodkYaom &[ef;rsm;xH oGm;a&mufMurnf t,H trSmuH 0d[m&ó vmboDrmwd emrvdcdwau xarÇ edcPdwGm
,H {w¬EÅa& OyÜZdwd oAÁH wH trSmuH 0d[m&ó a'rmwd oDrH Xaywd?
1 t,H vmboDrm emr/
e.g., EZ. III, p. 154. Ihscription of Bhātika Abhaya (38-67 A.D.) etc. 2
2 See EZ. I, p. 167-168, Iripinniyava pillar Inscription, p. 173, Rambava
þusrf;? pm – 255 wGif ½Iyg/ Pillar Inscriiption ; III, p. 103-105, Mannar Kaoceri Pillar Inscription.
3 3
0d-| 2? 68/ þusrf;? pm – 258 udk ½Iyg/
306 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 307
oHCmhpD;yGma&;b0 ajymif;vJrI\ ra&SmifvTJEdkifaom tusKd; &mwpfckudk wl;rSomvQif a&uef[kac:\/ odkYjzpfí ,if;onf
quftaejzihf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ rlvoifMum;csuf tESpfom& oifhavsmfaom tokH;tEIef;jzpf\/ a&wGif;udk wl;avmh? a&tdkif
ESihf qefYusifonhf ,if;odkYaom usihfBuHrIrsm;pGmudk ¤if;wdkY\ udk wl;avmh? acsmufudk wl;avmh[k qdk&müvnf; þpnf;urf;
oDvodu©mwGif vdkufemvmMuonf/ trsKd;orD; trsKd;om; ESpf twdkif;jzpf\/ odkY&mwGif þae&mudk wl;avmh? þae&mü a&uef
rsKd;vkH;udk bkef;BuD;ausmif;wdkuf tvkyform; tcdkif;taprsm; udk wl;avmh[kqdkvQif rtyf/ opfOudk wl;avmh? opfjrpfudk wl;
1
tjzpf vufcHcJhMuykHudk atmufu@rsm;ü awGUcJhMuNyD;jzpfonf / avmh[k ae&mrñTef;bJqdkvQif tyf\/ þEG,fyifudk wl;avmh?
tajctaeopfu awmif;qdkonhf ,if;odkYaom avhusihf þae&mü&Sdaom þopfO odkYr[kwf þopfjrpfudk wl;avmh[k
1
tm;xkwfrIrsm;pGmwdkYonf rlv 0de,pnf;rsOfrsm;ESihf qefYusifMu qdkvQif rtyf / þonfrSm tcuftcJudk ausmfvTm;&ef pum;vkH;
onf/ &[ef;awmfrsm;onf &mZN*dK[f yxroH*g,em qkH;jzwf rsm;udk vSnfhpm;vdkufjcif;omjzpfonf/
csufrsm;ESihf qefYusifonhf 0de,odu©myk'frsm;udk ajymif;vJ&ef a&avSmifuefrsm;onf bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;twGuf t
tcGifhtmPmESihf owådr&SdMuacs/ &[ef;awmfrsm;onf tajc t awmftwef aumif;rGefaom 0ifaiGtaejzihf axmufyHhrIwpf&yf
2
aeopfudk vspfvsL½Ixm;&efvnf; rpGrf;EdkifMuacs/ &[ef;awmf jzpfaMumif; awGU&onf/ odkY&mwGif t|uxm tvdkt& tvªY&Sif
rsm;onf tcuftcJESifh BuKHMu&onf/ atmufwGif xkwfjyxm; u uyÜd,a0g[m&jzihf vª'gef;rSom oHCmonf a&avSmifuefudk
onhf erlemtcsKdUrSm &[ef;awmfrsm;taejzihf trSefpifppf ¤if; vufcHaumif;onf/ tu,fí ]wynhfawmfonf a&avSmifuef
wdkY\ ajz&Sif;rIrSm Ak'¨"r®\ tESpfom&ESihf tawmftwef qefY udk vªyg\}[komqdkvQif ,if;a&avSmifuefudk tvªrcHaumif;
usifaomfvnf; 0de,pnf;rsOf; pmom;rsm;udk qefYusifjcif; r&SdbJ acs/ ypönf;av;yg;udk &&Sd&ef &nf½G,fcsufjzihf vª'gef;ygu oHCm
tcuftcJrsm;tm; vdr®myg;eyfpGm ausmfvTm;EdkifcJhMuykHudk azmfjy onf a&avSmifuefudk tvªcHEdkifonf/ a&avSmifuefrsm;udk
vdrfhrnfjzpfonf/ bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;odkY vª'gef;aMumif; azmfjyonfh ausmuf
0denf;awmft& &[ef;onf ajrBuD;udk udk,fwdkif rwl;& pmtcsdKUwGif ,if;tpOftvmESihftnD ypönf;av;yg;twGuf &nf
odkYr[kwf tjcm;wpfa,mufudk rwl;ckdif;aumif;acs/ tu,fí rSwfí oHCmawmftm; ,if;a&avSmifuefrsm;udk vª'gef;aMumif;
2 3
wl;vQif wl;ckdif;vQif ygpdwftmywfoifhonf / odkY&mwGif bkef; azmfjyonhf trSefwu,f vdktyfonhf pum;vkH;rsm; yg0ifonf /
BuD;ausmif;wdkufESihf qufpyfaeonhf ajr,mrsm;&Sdvmaomtcg
,if;odu©myk'fudk vdkufem&ef tvGefcufcJonf/ odkYjzpfí ,if; 1
0d-| 3? 21/ t,H ygVdrkwåu0dedpäa,m - aygu©&Pð cPmwd 0'wd?
odu©myk'fudk zGifhqdk&mwGif orEÅygom'dumusrf;u ygVdrkwåu 0¥wd/ cPma,0 [d aygu©&PD emr a[mwd/ wo®m t,H uyÜd,
0dedpä,taejzihf pdwf0ifpm;zG,f tqkH;tjzwf ay;xm;onf/ a0g[ma&m/ {ao0 ea,m 0gyð wVmuH tm0g#H cPmwd tm'Dokyd/
,if;0dedpä, tqdkrSm ]þonfrmS ygVdawmfü rawGU&aom tqkH; £rH MomoH cP? £ro®ð Moumao aygu©&Pð cPmwd 0wåKH ye e
tjzwfjzpf\/ tu,fí a&uefudk wl;avmhqdkvQif tyf\/ ae 0¥wd/ uE´H cP? rlvH cPmwd ted,arwGm 0wåKH 0¥wd/ £rH 0v’ð
cP? £ro®ð Moumao uE´H 0g rlvH 0g cPmwd 0wåKH e 0¥wd/
2
1 0d-| 3? 20/
þusrf;? pm – 273 udk ½Iyg/ 3
2 e.g., EZ. I, p. 211, Pālumäkiccāva Inscription of Gajabāhu I (174-196 A.D.).
0d 2? 49/ a,m ye bdu©K yx0ð caP,s 0g cPmay,s 0g ygpdwåd,H/
312 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 309
tm; udk;uG,f&mtjzpf cefYtyfxm;cJhovm;? Ak'¨y&dedAÁmefpHvGefNyD; rSm obm0yifjzpfonf/ odkYwap &[ef;awmfrsm;onf vlwdkif;udk
aemuf oHCmonf aemufqkH;tjzpf rnfolYudk pOf;pm;oenf;[k wpfa,mufcsif;pD aq;uko&ef rarQmfvihfMuacs/ odkYwkdifatmif
ar;jref;onf/ t&SiftmeE´m\ tajzrSm y#dao"yifjzpfonf/ &[ef;awmfrsm;onf rdrdwdkYtaejzihf aq;ynmudk rwwfajrmuf
xdkYaemuf 0efBuD;csKyfu þodkY rSwfcsufjyKonf ]t&Sifbk&m; aMumif; ajymMum;jcif;vnf;r&Sd? vltrsm;tm; vSnfhjyefoGm;&ef
tmeE´m? udk;uG,f&mr&SdcJhvQif (tyÜ#do&aP) oHCmnDñGwf a&; vnf; rjiif;qdkMuacs/ em;vnfrjI zihf vkyfaqmif&onhf tajc
twGuf tajccHum; tb,fygenf; (aum a[wk omr*¾d,m)}/ taeodkY qdkufvmonf/
t&SiftmeE´mu ]ykPÖm;? igwdkYrSm udk;uG,f&mr&Sdonf r tu,fí Oygoum wpfa,mufonf &[ef;awmfwpfyg;
1
[kwf/ igwdkYrSm udk;uG,f&m &Sd\/ ,if;rSm "r®jzpf\}[k ajzonf / tm; vlemudk uko&ef awmif;yefygu ,if;awmif;yefcsufudk
EdkifiHawmf 0efBuD;csKyfu tzGJUtpnf;ESihf ywfoufonfh ,if; todtrSwfjyKrnf r[kwfacs/ &[ef;awmfwpfyg;xH aq;zuf
jrifhjrwfonhf oabmvu©Pmudk ESpfouf&ef pGrf;&nfr&SdaMumif; tMuHjyKrI &,lvdkygu vlOygoumonf uyÜd,a0g[m&udk em;
>ruf[aomtcg t&SiftmeE´mu &Sif;vif;csufay;onf ]&[ef; vnf&rnf/ tu,fí Oygoumwpfa,mufonf a&m*gwpfck
awmfrsm;twGuf Ak'¨&Sifawmfjrwf csrSwfxm;onhf 0de,pnf; twGuf rnfonhfaq;0g;udk ay;&rnfqdkonfudk &[ef;wpfyg;xH
urf;rsm;&SdNyD; ygwdarmufudk jy|mef;xm;NyD;ygNyD (ygwdarmu©H pkHprf;ar;jrefvQif ,if;Oygoumtm; ajymjyaumif;onf/ Oyg
O'´d|H)/ wpfpkHwpfckaom yx0D{&d,mtwGif; aexdkifMuonhf oumu ]t&Sifbk&m;? wynhfawmf\ rdcifonf emrusef; jzpf
&[ef;awmfrsm;onf OaygoxaeYrsm;ü tm;vkH; pka0;MuNyD; aeygí aq;ñTef;ay;ygbk&m;}[kqdkvQif xkdyk*¾Kdvftm; wpfpkH
tvSnhfusol &[ef;awmfwpfyg;udk ,if;0de,udk ½Gwfqdk&ef wpf&m jyefrajymaumif;acs/ odkY&mwGif &[ef;u &[ef;wpfyg;
awmif;yef\/ xdk½GwfqdkrItwGuf rnfonhf&[ef;rqdk csKd;azmufrI oifhrdcif\ a&m*grsKd; cHpm;ae&pOf þrnfaomaq;udk ay;zl;
udk aMunmvQif tjcm;&[ef;awmfrsm;onf xdk&[ef;awmftm; aMumif; &[ef;upwifí 'umtm; ajymMum;aumif;onf/ Oyg
"r®ESihftnD aqmif½Guf\/ rnfolurQ xdk&[ef;tm; ,if;udk oumu &[ef;ajymjyonfudk em;axmif rSwfom;NyD; rdciftm;
1
jyKvkyf&ef rwdkufwGef;bJ ,if;udk jyKvkyf&ef "r®uom jyK\}/ xdkenf;twdkif; ukoygu tjypfr&Sd /
xdktcg 0efBuD;csKyfu aemufxyf ar;cGef;wpfck xyfar;onf orEÅygom'dumü azmfjyonhf pdwf0ifpm;zG,f jzpf&yfwpfck
]t&Sifbk&m; tmeE´m? ,cktcg t&Sifbk&m; ½dkaoaom? ylaZmf udk o½kyfazmfonhftaejzihf azmfjyEdkifzG,f&Sdonf/ 0obrif;
aom? MunfnKdaom? av;pm;aom? NyD;vQif t&Sifbk&m; rSDckd (at'D 127-171)\ rdzk&m; aexdkifraumif; jzpfaomtcg trsKd;
tm;xm; aom &[ef;awmfwpfyg; &Sdygovm;}/ orD;wpfa,mufonf r[my'krax&fxH oGm;a&mufNyD; uko
t&SiftmeE´mu ,if;ar;cGef;udk &SdygaMumif; ajzMum;aom rnfhaq;udk ñTefMum;ay;&ef awmif;yefonf/ odkYwap 0de,
tcg 0óum&onf a0cGJr&jzpfoGm;onf/ 0efBuD;csKyfu þodkY uRrf;usifol t&Sifjrwfonf aq;ynmudk rwwfuRrf;[k rqdkbJ
tHMopGmqdk\ ]t&Sifbk&m;udk wynhfawmfu Ak'¨ujzpfap odkY txufwGif azmfjyonhf enf;twdkif; tjcm;&[ef;awmfrsm;ESihf p
wnf;r[kwf oHCmujzpfap Ak'¨ y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf rnf um;pjrnf ajymonf/ trsKd;orD;onf xdkpum;pjrnf ajymqdkjcif;
1 1
þusrf;? pm- 311/ ,if;? 67/
310 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 311
rS aq;enf;udk odoGm;NyD; ,if;aq;udk vlemtm; pDrHay;cJhonf/ tkyfcsKyfa&;ydkif;ESihf ywfoufí oHCemu,q&mawmf odkY
rdzk&m;BuD; usef;rmoGm;aomtcg ¤if;wdkYonf u[myP 300 r[kwf oD[dkVfwpfuRef;vkH;&Sd oHCmawmfrsm;udk xdef;csKyfrnhf
ESihftwl ouFef;okH;pkHudk aqmif,lcJhMuNyD; ,if;wdkYudk rax&f\a&SU A[dkoHCmhtzGJUwpfck r&Sdacs/ Ak'y¨ &dedAÁmefpHNyD;aemuf oHCmawmf
wGif csxm;NyD; ]t&Sifbk&m;? þtvªaiGrsm;udk yef;tvªtwGuf tm; trdefY odkYr[kwf ñTefMum;csufrsm;udk xkwfjyefrnfh tqifh
tokH;jyKyg}[k avQmufxm;onf/ r[my'krax&fonf ,if;onf jrifh tmPmydkiftzGJU r&Sdacs/ oHCmhacgif;aqmif odkYr[kwf
1
q&mvkyfol\ tzdkYbm* (tmp&d,bm*) jzpff\ qifjcifvsuf oHCem,u xm;&Sdjcif;rSm Ak'w ¨ &m;awmf\ rlvtESpfom&udk
,if;0w¬KaiGudk vufcHapNyD; yef;ylaZmf&mü tokH;jyK&ef ñTefMum; qefYusifonf/ oHCmhtzGJUudk 'Drdkua&pDenf;us zGJUpnf;xm;
2
awmfrlonf / aMumif; awGUcJh&NyD;jzpfonf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf ysHvGefawmf r
tay:wGif xkwfazmfjycJhonhf ,if;odkYaom ykHpHrsm;onf rlrD tcsdefuav;wGif teD;uyfjyKpk apmihfa&Smufoltm; ]tmeE´m?
pD;yGm;a&; vlrIa&; ajymif;vJrI\ &vm'ftjzpf ykHpHopfjzihf bkef; oifwdkYonf þodkY pOfpm;vdrfhrnf/ "r®onf q&mr&Sdawmhacs/
BuD;ausmif;b0 wdk;wufcJhykHudk o½kyfazmfMuonf/ oD[dkVfEdkifiH\ igwdkYrSm q&m r&Sdawmhacs/ odkYwap tmeE´m? oifwdkYonf xdkodkY
EdkifiHawmf bmomjzpfvmonhf tusKd;qufaMumihf &[ef;awmf rpOf;pm;oifh/ igbk&m;a[mMum;onhf "r®ESihf 0de,onf igbk&m;
1
rsm;onf vlrIa&; EkdifiHa&;udpö&yfrsm;ü pdwf0ifpm;vmMuykHudk y&dedAÁmefpHNyD;aemuf oifwdkY\ q&mjzpfvdrfhrnf / ,if;odkYjzihf Ak'¨
azmfjyNyD; tcef;rsm;ü awGUcJh&NyD;jzpfonf/ y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf oHCmawmfonf "r®udk ,if;q&mtjzpf
1
owfrSwfNyD; wpfoD;yk*¾v taejzihf r&SdcJhacs/
tmp&d,bm* [lonfudk trIaqmifay;jcif;twGuf aus;Zl;txdrf; t Ak'¨y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf vtenf;i,ftMumwGif t&Sif
rSwf taejzihf ,lqEdkifonf/ tmeE´mESifh r*"EdkifiH 0efBuD;csKyf 0óum&wdkY ajymMum;cJhonhf
tcgwpfyg;ü ykPÖm;tdkwpfa,mufonf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ tBuHtpnf
twdkif; aqmif½Gufjcif;ü udk,fa&;udk,fwm udpöwpfckwGif atmifjrifrI&
ynmom;ygNyD; oHCmtzGJUtpnf;ESihf oHCmhtkyfcsKyfa&;ESihf ywf
oGm;NyD; &Sifawmfjrwf\ tBuHjyKrItwGuf tmp&d,bm*taejzihf Ak'¨ -==========
oufí t&Sdeft0g&Sdonhf Ak'¨0g'oabmxm;udk &Sif;vif;azmfjy
tm; ouFef;wpfpkH vª'gef;&mwGif Ak'¨&Sifawmfjrwfu ,if;ouFef;udk t onfh aqG;aEG;ajymqdkrIwpf&yfudk awGU&onf/
vªcHonf/ xdkudpöESifhywfoufí oH,kwåedum,fü tokH;jyKxm;aom 0óum&onf t&SiftmeE´mtm; Ak'¨onf rnfonhf &
a0g[m&rSm tmp&d,bm* jzpfjcif;rSm xl;jcm;onf (oH 1? 179)/ [ef;tm; udk;uG,f&m (y#do&P)tjzpf cefYtyfxm;cJhovm;? Ak'¨
2
r[my'krrax&f\ ,if;0w¬KaiGudk vufcHjcif;rSm 0denf; ½lyd,odu©myk'f y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf oHCmonf rnfolYtm; ,cktcg aemuf
ESihf qefYusifonf/ ,if;odu©myk'ft& &[ef;onf a½Tudkjzpf ap
aiGudkjzpfap tyfESHonfudk udk,fwdkifvnf; vufrcH&? olrsm;udkvnf;
qkH; taejzihf pOf;pm;oenf; ({w&[d y#d"ma0,smx)[k pkHprf;
vufrcHap&/ a,m ye bdu©K Zmw½ly&ZwH O*aPS,s 0g O*PSmay,s ar;jref;onf/ t&SiftmeE´mu ]xdkodkY vkyfjcif;r&Sdyg}[k ajzonf/
0g? Oyedu©dwåH 0g om'da,,s? ygpdwåd,H (0d 1? 345)/ ,if;xif&Sm;onhf xdktcg 0óum&trwfu oHCmawmfonf rnfonhf &[ef;
0denf;pnf;urf;udk azmufzsufrIudk r[my'kr rax&fonf Owå&&mZykwå
1
ay;ydkYvdkufonfh a½TapwD (ok0PÖapwd,) udk vufcH&ef roifhavsmf od,m acg yemeE´ wkrSmuH {0H tó ]twDwow¬KuH yg0peH? ew¬d
ojzihf jiif;qdkonhf t,ltqjzihf pOf;pm;oihfonf (0d-| 2? 130)/ aem ow¬m}wd/ e acg yaewH emeE´ {0H '|AÁH/ a,m acg tmeE´ r,m
rax&fjrwfonf 0denf;wGif tvGefuRrf;usifoltjzpf xif&Sm;onf/ "ar®m p 0dea,m a'odawm ynawåm? aom a0g rrpöa,e ow¬m ('D
2? 128)/
&[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 313
onhf &[ef;tm; udk;uG,f&m (y#do&P)tjzpf cefYtyfxm;cJh
oenf;} ar;jref;aomtcg t&Sifbk&m;u ]xdkodkY vkyfjcif;r&Sdyg}[k
ajzyg\/ ,ckwpfzef wynhfawmfu ]t&Sifbk&m; ½dkaoaom?
ylaZmfaom? MunfnKdaom? av;pm;aom? NyD;vQif t&Sifbk&m;
rSDckdtm;xm;aom &[ef;awmfwpfyg; &Sdygovm;}[k ar;jref;aom
tcg t&Sifbk&m;u ]&Sdygonf}[k ajz\/ wynhfawmf t&Sif
bk&m; ajzMum;onfudk rnfodkY em;vnf&ygrnfenf;/
t&SiftmeE´mu &SifyifAk'¨onf ,kHMunfrIudk &&Sdaponhf
1
t&nftaoG;q,frsKd; ('o yom'ed,m "r®m) udk a[mMum;
awmfrlcJhNyD; &[ef;awmfwpfyg;ü ,if;q,frsKd;udk awGU&Sdrl oHCm
awmfonf xdk&[ef;awmftm; ½dkao&rnf? ylaZmf&rnf? MunfnKd
&rnf? av;pm;&rnf? NyD;vQif xdk&[ef;awmftm; rSDckdtm;xm;
&rnf[k &Sif;jyawmfrlonf/
0óum&onf t&SiftmeE´m &Sif;jyonfudk ESpfoufyg
2
aMumif; >rufqdkonf /
0óum&ar;onfudk t&SiftmeE´m\ ajzMum;csufrsm;
onf oHCmzGJUpnf;tkyfcsKyfykHqdki&f m ckdifvkHaom &Sif;vif;csuf
jzpfonf/ eHygwfwpf? oHCm\ acgif;aqmif odkYr[kwf em,u
r&Sd/ odkYwap oHCmonf oDv ynmESihf Mum;jrifokwrsm;onhf
rnhfonhf &[ef;udkrqdk tNrJwrf; ½dkaovdkufemvdrfhrnf/ eHygwf
ESpf? vkyfydkifcGifhESifh tmPmudk A[dkrjyK/ &[ef;awmfrsm;onf
ae&ma'otoD;oD;ü tkyfpki,frsm;zGUJ í pnf;vkH;rIESihf pnf;rsOf;
pnf;urf;rsm;udk xdef;odrf;Muonf/ oHCm[lonf &[ef;awmf
1
t&nftaoG; q,frsKd;rSm 1/ oDv0g = oDvESihf jynfhpkHjcif; 2/ A[kók
awm = Mum;jrifokwrsm;jcif; 3/ oEÅK|dawm = a&mihf&J vG,fjcif; 4/
psmevmbD = psmefav;yg;udk &jcif; 5/ £'¨drm = wefckd;ESihf jynhfpkHjcif;
6/ 'dAÁaomwH = 'dAÁaomw tbdnmPf&jcif; 7/ y&pdwå0dZmeem =
olwpfyg;pdwfudk odjcif; 8/ ykaAÁed0gomEkówd = a&S;b0cE¨mudk owd
&jcif; 9/ 'dAÁpu©K = 'dAÁpu©K tbdnmPfudk &jcif; 10/ &[EÅm jzpfjcif;
2
r 3? 58 (a*gyu arm*¾v’meokwf)/
314 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 1 wdk;wufrIrsm; 315
rsm;\ tpktaygif;[k t"dyÜm,f&NyD; tenf;qkH; &[ef;av;yg; 0d[m& ausmif;wdkuf jzpfonf/ r[m0gvd**Fg (Mahaväli-gañga)
tkyfpkwpfck zGJUrdvQif ,if;tkyfpkonf oHCmudk udk,fpm;jyK&ef jrpf\ ajrmufzufü oDwif;okH;Muaom &[ef;awmfrsm;onf
tcGifhtmPm&SdNyD; tjcm;tkyfpkrsm;udk trSDtcdkrjyKbJ tcsKdUaom r[m0d[m&ausmif;wdkufü pnf;a0;MuNyD; ,if;jrpf awmifzufü
0denf; udpörsm;udk aqmif½GufEdkifonf1/ oDwif;okH;Muaom &[ef;awmfrsm;onf wdór[m0d[m&
odkY&mwGif ,if;tkyfpkrsm;ü udk,fydkifoGifjyif rl0g'r&Sd/ ¤if; ausmif;wkdufü pnf;a0;Muonf/ ,if;tpnf;ta0;\ &nf½G,f
wdkYaexkdif&m a'owdkif;wGif &[ef;awmfrsm;tm; vkdufemusihfokH; csufrSm rsm;pGm&Sdonf/ 0grqdkrD pnf;a0;Mujcif;rSm apwDawmf
onfh wlnDaom 0de,pnf;rsOf;rsm;udk vdkufemMuonf/ ae&m tm; oefY&Sif;&efESihf xkH;okwf&eftjyif ur®|mef;w&m;&,l&ef
a'o toD;oD;ü tkyfpktrsKd;rsKd;onf 0denf;awmfrSm vm&Sd xif&Sm;onhf rax&fBuD;rsm;tm; awGUqkH&efjzpfonf/ oDwif;
onhftwdkif; ¤if;wdkY\ rIcif;rsm; tjiif;yGm;rIrsm;udk Mum;emMu uRwfNyD;aemuf awGUqkHMujcif;rSm 0gwGif;umvtwGif; rdrdwdkY\
onf/ Mum;jrifokw&Sd? oDvESihf jynhfpkHNyD; ynm&Sdonhf rax&f pdwfydkif;b0 avhusifhtm; xkwrf I tajctaeudk ajymqdk&eftjyif
BuD;udk xdktpnf;ta0; odkYr[kwf tkyfpk odkYr[kwf tcrf;tem;\ ¤if;wdkYoif,lxm;onfh "r®udk½Gwfqdk&efESihf jyefvnfwnf;jzwf
tBuD;trª;tjzpf cefYtyfonf/ tu,fí ae&ma'o toD;oD;rS ñSdEIdif;&efvnf; jzpfonf/ xdktcsdefumvrsm;ü rdrdwdkY\ oHo,
tkyfpkESpfck odkYr[kwf tkyfpktrsm;BuD; pnf;½kHMuvQifrl oHCmawmf rsm;udk uRrf;usifolrsm;ESihf cufcJonhf tpdwftydkif;rsm;udk aqG;
rsm;tm;vkH;onf xdktcrf;tem;twGuf tBuD;trª;wpfa,muf aEG;jcif;jzihf oHo,uif;&Sif;aponhf tcGifhtvrf;&&SdMujcif; jzpf
\ (OD;aqmifrI)atmufü tvdktavsmuf pkpnf;Muonf/ rnf onf/ wpfESpfvQif ESpfBudrf tpnf;ta0;BuD; ESpf&yfudk usif;y
onhf twif;tMuyfwkdufwGef;rIrSr&SdbJ tm;vkH;rSm rdrdqE´ onfhtavhrSm Ak'¨&Sifawmfjrwf oufawmfxif&Sm; &SdpOfuyif
tavsmufomjzpfonf/ Ak'¨"r®a&;&m tawG;tjrifESihf avhusihf pwifcJhonfrSm xif&Sm;onf1 /
tm;xkwfrIwdkYü oHCmawmfrsm;tMum; oabmxm;uGJvGJrI ay:
aygufvmrl tvGeftqifhjrifh wefzkd;xm;onhf oHCmawmfrsm;\ 1
'D-| 2? 172/
nDñGwfrIudk aESmihf,SufNyD; ,if;aemufwGif *dkPf;*P trsKd;rsKd;
edum,trsKd;rsKd; ay:aygufvmrIrsm; jzpfay:vmonf/
00000000
tEk&m"yk&acwftwGif; oD[dkVf&[ef;awmfrsm;onf wpfpkH
wpf&m t"duajymif;vJrIrsm;r&SdbJ wlnDonhf tpOftvm
usihfpOfudk vdkufemusihfokH;cJhMuonfrSm xif&Sm;onf/
a&S;acwfoD[dkVfwGif A[dkXmeESpfckpDwdkYü wpfESpfvQif ESpfBudrf
0grqdkrDESihf 0gqdkNyD;aemuf oHCmpka0;rIBuD; ESpfBudrf&SdcJhonf/ A[dk
Xme ESpfckteuf wpfckrSm tEk&m"yk&NrdKUawmf&Sd r[m0d[m&
ausmif;wkdufjzpfNyD; aemufwpfckrSm a&m[Pt&yf&Sd wdór[m
1
oAÁEÅdare y&dapäa'e pwåma&m bdu©L yu#wåm (ygwdarmuf)/
320 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
okH; (bkH) qGrf;pm;aqmifrsm; &SdMuonf/ axmifaygif; rsm;pGmaom
&[ef;awmfrsm;onf xdkae&modkYqGrf;&,l&ef oGm;a&mufMuonf/
zm[D,ef\ rsufjrifrSwfwrf;wGif þodkYazmfjyonf ]&[ef;
awmfrsm;onf ¤if;wdkY\ tpm;tpmudk trsm;okH;ae&mrsm;rS &&Sd
Mu\/ xdkYjyif bk&ifrif;w&m;onf NrdKUawmftwGif; tjcm;ae&m tcef; 11
rsm;wGif ig;axmifajcmufaxmifruaom &[ef;awmfrsm;twGuf
trsm;okH; qGrf;taxmuftyHhudk jyifqifxm;\/ qGrf; tvd&k Sd &[ef;awmfrsm;\ vl rIb0 2
aomtcg &[ef;awmfrsm;onf oydwfudk,lvsuf qGrf;avmif; vIyf&Sm;rIrsm;
vªonhfae&modkY oGm;NyD; o,f,lEdkifoavmuf &,lum tjyefwGif
oydwfrsm; tjynhfjzpf\}/ t&yfa'otrsKd;rsKd;wGif jyefYusJaeonhf &nfñTef;csuf tydkif;tp
&mpkESpf ESpfckvGefNyD;aemuf [l,ifqefu ¤if;Mum;cJh&onhf rsm;t& a&S;acwfoD[dkVfü &[ef;awmfrsm; aexdkifcJhonhf aumif;
tcsufudk atmufygtwdkif; a&;om;onf ]bk&ifheef;awmf rGefonhf b0½kyfykHvTmudk &Edkifonf/
ab;wGif csufjyKwfaqmifBuD;aqmufxm;NyD; ,if;taqmifrS & 1
[ef;&SpfaxmiftwGuf tpm;tpmudk a0iSavmif;vª\/ qGrf;pm; aeYpOf vkyfief;rsm;
csdefa&mufvmaomtcg &[ef;awmfrsm;onf oydwfrsm;jzihf rdrd &[ef;awmfrsm;onf rsm;aomtm;jzihf eHeufapmapm aerxGuf
\ qGrf;a0pkudk&,l&ef <ua&mufvmMu\/ a0pk&NyD; qGrf;bkOf; rDwGif tdyf&mrS xavh&SdMuonf/ ,if;aemuf pwk&m&u©[k
ay;NyD;aemuf ¤if;wdkYtm;vkH; rdrdwdkY\ ae&mtoD;oD;odkY jyefoGm; ac:onhf ur®|mef;av;rsKd;udk qifjcifMuonf/ ,if;wdkYrSm Ak'¨g
Mu\/ xdkEdkifiHodkY Ak'¨omoemawmf a&muf&SdcsdefrSpNyD; bk&ifrif; Ekówd? arwåmbm0em? tokbmEkyóemESihf r&PówdwdkYjzpf
onf ,if;odkY vª'gef;rIudkjyKNyD; aESmif;acwf bk&ifrif;rsm;onf onf/ ,if;tpOftvmonf tenf;qkH; at'D 10 &mpkxd
2
vnf; igwdkYacwfwdkifatmif qufvuf aqmif½GufcJhMuonf} / r[dE¦avhü vkdufemusihfokH;cJhaMumif; od&onf/ at'D 10 &mpk
&o0g[deDusrf;ü ausmif;wdkufBuD;ig;ckrS &[ef;rsm;ESihf rwdkifrDESihf ,if;aemufydkif; umvrsm;wGif tjcm;ae&mrsm;ü
&[ef;rdef;rrsm;onf qGrf;twGuf r[mygVd (qGrf;pm;aqmif)ü ,if;tpOftvmr&Sd[k rqdkEdkifacs/ taMumif;rl ,if;tpOftvm
pka0;MuaMumif;qdkojzifh w½kwfbk&m;zl;&[ef;awmfrsm;\ tqdk onf ,aeYacwfwdkif oHCmawmfrsm;tMum; qif;oufcJhaom
3
udk axmufcHonf / aMumifh jzpfonf/
&[ef;awmfrsm;taejzihf qGrf;pm;aqmifodkY vrf;avQmuf&ef xdkodkY cyfjrefjref ur®|mef;½IrSwfrINyD;aemuf &[ef;awmfrsm;
ESihf qGrf;pm;aqmifrSjyef&ef? qGrf;avmif;vªonhfae&mü rdrdwdkY onf oGm;wdkufrsufESmopfjcif;jyKí ¤if;wdkY\ omoema&;wm0ef
tvSnfhudk apmifhqdkif;&ef &[ef;awmfrsm; tokH;jyK&onfhtcsdefrSm rsm;udk aqmif½GufMuonf/ tcsKdUaom t|uxm rSwfwrf;rsm;
1 2
Fa Hien, p. 105. Hiuen Tsiang Bk, XI, p. 250. 1
r[dE¦avh&Sd pwkw¬r[dE´rif;\ ausmufpmrsm;/ tH-| 2? 86/ r-| 1?
3
&o0g[deD 2? 51/ 128/
318 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 319
t& eHeufapmapmwGif ausmif;wdkuf0if;ESifh ywf0ef;usifwGif qGrf;cHvSnfhcsdefuJhodkYaom ta&;ygonfh tcsdefpm&if;udk pnf
wHjrufvSnf;jcif; oefY&Sif;jcif;rsm;ESihf apwd,*FP aAm"d,*FP odkYr[kwf armif;wD;í aMunmonf/ odkYjzihf auvsmPd(Kälyāºi)
0wfrsm;jyKjcif;uJhodkYaom 0wå&m;rsm;udk jyKvkyfMuonf/ odkY&mwGif r[m0d[m&ausmif;wdkufü tcsdefudk pnfwD;í aMunmonf/ odkY
pwkw¬r[dE´rif;vufxuf r[dE¦avh ausmufpmwGif ,if;usihf &mwGif 0dZ*&*d&d (Vijagaragiri)0d[m&ürl armif;udk ½dkufcwfí
0wfrsm;udk azmfjyjcif;r&Sd/ ,if;\ azmfjycsufrSm bmoma&; aMunmonf/ aeYtcgwGif tcsdeu f dk owfrSwf&ef umvxrÇ[k
aqmif½GufrIrsm;NyD;aemuf &[ef;awmfrsm;onf ouFef;udk aocd ac:onhf wdkif (aeem&D ygonfhwdkif jzpfEdkifonf) wpfck&Sdonf/
,odu©myk'fESihftnD aumif;pGmjyif0wfí tcef;odkYoGm;NyD; arwåm odkY&mwGif tcsdefudk aumif;pGm wdkufxm;ygu ntcgrSmyif ajym
1
okwfudk ½Gwfonf / ,if;aemuf &[ef;awmfrsm;onf qGrf;pm; Edkifonfh ,mr,EÅ ]em&Dpuf} [kac:onfh Bud,mwefqmyvm
aqmifodkY qif;oGm;MuNyD; ¤if;wdkY\ eHeufpmudk &,lMuonf/ aemufwpfrsKd;&Sdao;onf/ ,if;pufudk em&DuJhodkY em&Dwdkif;wGif
tu,fí emrusef;jzpfí &[ef;awmf wpfyg;yg;onf qGrf;cH ½dkufcwf&zG,f&Sdonf (,mr,EÅH y#wd)/ tm&mrfapmifh (tm&m
onhf tcef;odkY roGm;EdkifcJhvQif q&m0efwdkY ñTefMum;onhftwdkif; rdu)rsm;udkjzpfap &[ef;awmftcsKdUudkjzpfap tcsdefpm&if;\ t
2
xdk&[ef;awmfrsm;\ tpm;tpm a0pkudk ydkYay;onf / csdeftrsKd;rsKd;udk aMunm&ef wm0efay;xm;onf/ auvPd,
3
t*Fkwå&t|uxm üvmonhf aemufrSwfwrf; wpfckt& ausmif;wdkufwGif tm&mrfapmifhrsm;u ,if;wm0efudk aqmif½Guf
t½kPfqGrf;taMumif;udk vkH;0 azmfjyjcif;r&Sd/ odkYwap ,if;rSm ykH&NyD; 0dZ*&*d&d0d[m&ürl umva'0[kac:onhf rax&fwpf
ur®|mef;½IrSwfrIüom b0udk `rIyfESHxm;onfh &[ef;awmfrsm;udk yg;u txl;ojzihf 0gwGif;umvrsm;ü armif;wD;&ef wm0ef,l
&nfñTef;onfrSm xif&Sm;onf/ xdk&[ef;awmfrsm;tm; qGrf;cH xm;ykH&onf/ umva'0rax&fonf tjcm;&[ef;awmfrsm;ESihf
xGuf&ef xonhftcsdefwdkifatmif ormywfESifhaexdkif&ef ñTef rwlbJ t&Sifjrwfonf em&DpufudkrMunhfbJ tNrJwrf; armif;wD;
Mum;onf/ qGrf;udpöNyD;aemuf naecsrf;tcsdef apwd,*FP0wf Edkifonftxd tcsdefrSefudkod&mü vdr®muRrf;usifawmfrlaMumif;
ESihf tmp&d,0wfrsm;udk aqmif½Guf&rnfhtcsdefxd ur®|mef;xdkif& od&onf/ t&Sifjrwfonf armif;udkwD;&ef wD;wHjzihf &yfvdkuf
onf/ xdkYaemuf aeY\yxr,Hudk ur®|mef;xdkifíukefvGef&onf/ aomtcg odkYr[kwf armif;udk wpfcsuf odkYr[kwf ESpfcsuf rwD;rD
wGif em&Dpufvnf; wlnDpGmyif toHjrnfonf/ t&Sifjrwfonf
1
1
0duúroaCF (yk*¾Kdvf)\ met pirit koµ [laom pum;vkH;rsm;ukd ]arwåm nOfhokH;,rfywfvkH; ,if;odkY tcsdefudk aMunmonf /
pdwf"mwfudk avhusihfjcif;ESihf y&dwfawmfrsm;udk ½Gwfzwfjcif;}[k bmom
jyefjcif;onf Ak'¨0g'qdkif a0g[m&rsm;ESihf &if;ESD;uRrf;0ifrI vdktyfaom tpm;tpm
aMumihfjzpfonfrSm xif&Sm;onf/ Met- Pirit rSm okwåedygwfvm arwå
okwå\ tjcm;trnfwpfrsKd;om jzpfonf/ ,if;okwfudk y&dwfBuD;üvnf; &[ef;awmfwpfyg;\ aerGef;rwnhfrD tcsdeftawmfrsm;rsm;udk
xnhfoGif;xm;onf/ Met-Pirit [laom a0g[m&udk ,if;okwfudk enf;trsKd;rsKd;jzihf &&SdEdkifonhf qGrf;uGrf;&SmazGrIjzihf ukefvGe&f
2
y&dwfBuD;ü xnhfoGif;aomtcg tokH;jyKonf/ onf/ r[m0d[m&ausmif;wdkuf? tb,*dausmif;wdkufESifh r[dE¦
þausmufpmü 'kwd,tBudrf odkYr[kwf aeYv,fpmESihf ywfoufí þ avhuJhodkYaom ausmif;wdkufBuD;rsm;ESihf qufEG,faeonhf trsm;
ausmufpmü azmfjyjcif;r&Sd/
3
tH-| 2? 86/ 1
r-| 1? 128/
324 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 321
0rf;Ekwfjcif;ESihf tjcm;aq;0g;rsm;okH;aqmifjcif;jzihf rdrd\ cE¨m NiD;aiGUzG,f Mumjrifhrnfjzpfonf/ odkYwap &[ef;awmfrsm;onf
udk,ftm; apmihfa&Smmuf&rnf jzpfonf/ t&ifpvdk jyKjcif;r&SdMuacs/
1
0dok'¨dr*f rS trSwfrxifawGU&onfh azmfjycsuft& tenf; trsm;okH; qGrf;pm;aqmif (bkHqGrf;) ae&modkYroGm;bJ wpf
qkH; at'D 5 ig;&mpkcefYwGif &[ef;awmftcsKdUaexkdifonhf ae&m tdrf0if wpftdrfxGuf qGrf;cH<uonfh &[ef;awmfrsm; &SdMuonf/
rsm;rSm wpfcgwpf&H tvGefnpfywfaMumif; od&onf/ aumfaZm ,if;odkY jyKjcif;rSm bkHqGrf;cH&modkY oGm;jcif;xufydkí tcsdefukef
rsm;rSm zkefrsm;jzihf jynhfESufaeNyD; ykwfoif uif;vdyfwdkY\ acs;rsm; zG,f&Sdonf/ &[ef;awmftcsKdUrSm qGrf;twGuf r[dE¦avhrS tEk
1
rusap&ef acgufxm;Muonf/ tcef;rsm;rSm vif;EdkYeHY <uufeHY &m"yk&odkY vrf;avQmufavh&SdMuonf / &[ef;wpfyg; qGrf;cH<u
2
rsm; eHonf/ Murf;cif;rSm cdkiSufacs;rsm;jzifh npfywfaeonf/ aomtcg vsifjrefjref r<ua&muf&ef ñTefMum;csuf&Sdonf /
jcH0if;xJwGif opf½Gufajcmufrsm; jrufajcmufrsm; avwdkufí jyefY trsm;pkjzpfEdkifonfh &[ef;tcsKdUrSm eHeufapmapm wpfBudrfESihf
3
usJaeonf/ wpfcgwpf&HwGif ausmif;0if;onf emrusef; jzpfNyD; aerGef;rapmif;rDwpfBudrf wpfaeYESpfBudrf qGrf;cHMuonf / rMum
tdrfoma&mufatmif roGm;Edkifonhf omraPi,frsm;\ usif cPyif &[ef;awmfrsm;tm; MunfnKdol Oygoumrsm;u qGrf;
BuD;usifi,frsm;ESihf wHawG;rsm;jzifh pdk½TJaeonf/ rdk;½Gmaom aeY twGuf &[ef;awmfrsm;udk rdrdwdkYtdrfodkY yifhzdwfMuonfudk trsm;
rsm;wGif ausmif;0if;ü ½THrsm; AGuftkdifrsm;jzihf jynfhaeonf/ odNyD;jzpfonf/ wpfcgwpf&H &[ef;awmfwpfyg;onf axmywf
ausmif;wdkufrsm; ausmif;aqmifrsm;udk wHjrufvSJjcif; oefY odkYr[kwf qDtwGuf qGrf;cHxGufavh&SdMuNyD; ,if;odkYaom tcg
&Sif;jcif;rsm;\ aus;Zl;udk a&S;a[mif; Ak'¨bmomusrf;pmrsm;ü rsm;wGif xmvu(cGufi,f)udk ,laqmifoGm;avh&SdNyD; ykHrSef qGrf;cH
4
txl;jyK a&;om;cJhonfrSm bkef;BuD;ausmif;wdkuftcsKdUü awGU& oydwfudk ,laqmifoGm;avhr&Sday /
onhf ,if;odkYaom pdwfrcsrf;ajrUzG,f tajctaeaMumihf jzpf qGrf;ESpfxyftMum;wGif wpfcgwpf&Hü tEÅ&cZÆu[kac:
zG,f&Sdonf/ Ak'¨&Siaf wmfjrwf udk,fwdkifvnf; wHjrufvSnf;jcif; onhf oa&pmrsm;jzihf tqmajy pm;aomufrIrsm;&Sdonf/ ,if;
tusKd;ig;rsKd;udk a[mawmfrlNyD;jzpfonf/ orEÅygom'dumusrf;ü tqmajycJzG,frsm;wGif ysm;(r"k)ESihf wifvJ MuHoum (ou©&)uJh
,if;udkaxmufcHNyD; 0w¬Kjzpf&yfrsm;pGmudk azmfjyonf/ tcsKdU&[ef; odkYaom tpm;tpmrsm; yg0ifonf/ wpfcgwpf&H trJom;udk
awmfrsm;rSm rdrdwdkY oefY&Sif;oyf&yfpGm vSnf;usif;xm;onhf jcH0if; jyifqifxm;jcif;yif yg0ifonf/ &o0g[deDusrf;vm 0w¬Kjzpf&yf
udk Munhfí&&Sdonhf aysmf½TifrIjzihf edAÁmefukdyif rsufarSmufjyKEdkif wpfckrSm olaX;wpfa,mufonf oHCmawmfrsm;tm; eHeufydkif;
2
aMumif; qdkonf / wGif ,kefom;tygt0if t&om&Sdonhftpm;tpmrsm;jzihf aerGrf;
1
onfyif rdrdaexdkifonhf tcef;udk oefY&Sif;a&; aqmif½Gufonfudk awGU& 0dok'¨dr*¾ 1? 20/ r[mwdó[k ac:onhf rax&fwpfyg;onf apwd,
onf/ &[ef;wpfyg;onf þt&Sifr[moHC&u©dw rax&fxH ur®|mef; yAÁw (r[dE¦avh)rS tEk&m"yk&NrdKUodkY qGrf;cH<uavh&Sdonf/ tEk&m"yk&
w&m; &,l&ef oGm;aomtcg rax&fBuD;tm; rdrdaexdkif&m ausmif;udk jyK NrdKUawmfonf r[dE¦avhrS tvGefra0;uGmEdkifacs/ odkYwnf;r[kwf tEk
jyifNyD; oefY&Sif;a&;vkyfí tvkyf½Iyfaeonfudk awGU& onf (tH-| 1? 29)/ &m"yk&NrdKUawmfonf r[dE¦avh teD; odkYwkdif us,f0ef;cJhavoavm/
2
1
0dok'¨dr*¾ 1? 337/ 'D-| 1? 165/ r-| 1? 259/
3
2
0d-| 4? 174/ 0dok'¨dr*¾ 1? 87/
4
o[ó0w¬K? oCFmrpöó 0w¬K/ &o0g[deD 2? 176/
322 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 323
rwnfhrD okH;Budrfwdkifwdkif tvkyftauR;jyKaMumif; azmfjyonf/ awmf? aAm"dyifESihf Oykoftdrfrsm;odkY wufa&mufMu&onf/ wpfcg
,kefom;jzihf txl;jyKjyif pDrHrIonf tEÅ&cZÆrSma&m tjcm;qGrf; wpf&H 0ufrSifbD;rsm;(aumpä)ESihf avSum;rsm;jzihf apwDawmftm;
1 1
ESpfBudrfwGifyg yg0ifonf / awmPd*v (Tōºigala) ausmufpm xkH;okwfjcif;rsm;udkyif jyKvkyfMuonf / odkYwap &[ef;awmfrsm;
t& at'D 4 &mpk oD[dkVf&[ef;awmfrsm;\ "mwfpmrsm;wGif onf trIvkyfjcif;ü aysmfydkufjcif; (ur®m&mrwm) twGuf tjypf
'defcJ? ayPd? ysm;&nf? ESrf;? axmywf? qm;ESihf opfjrpfpdrf;rsm; &SdrnfjzpfaomaMumifh tcsdet f m;vkH;udk ,if;tvkyfrsm;wGifom
2
yg0ifonf / `rIyfESHxm;Murnf r[kwfacs/ odkYjzpfí rdrdwdkY\tcsdefudk pmayavh
&[ef;awmfrsm;onf rlvu wpfaeYvQif wpfBudrfom pm; vm oifMum;jcif;? ½Gwfzwfo&ZÑm,fjcif;? ur®|mef;bm0em tm;
aomufEdkifaMumif; odMuonf/ odkYjzpfí &[ef;udk {ubwådu = xkwfjcif;ESifh ap,*FP0wfESifh tjcm;wm0efrsm;udk oihfwifh
2
wpfxyfwnf;pm;ol[k ac:jcif;jzpfonf/ odkY&mwGif {ubwådu avsmufywfpGm tokH;jyK&ef ñTefMum;onf /
[laom yk'f\ t|uxmtzGifhrsm;ü avsmhayghNyD; rsm;pGm &ufa&m twGif;tjyif ESpfckvkH; oef&Y Sif;p,fMu,frIonf Ak'¨0g'pmay
onf/ ,if;tzGifht& ygw&mobwå (eHeufpm)ESihf om,rm ü rsm;pGmcsD;rGrf;aom udk,fusihfw&m;jzpfonf/ okr*Fv0dvmodeD
bwå (aeYv,fpm)[k ESpfrsKd;&Sdonf/ eHeufpm[lonf aerGrf; t|uxmü aAmZÑifckepfyg;udk zGifhjy&mwGif 0w¬K0do'ud&d,m
rwnfhrDtcsdefjzpfonf/ aemufqGrf;wpfrsKd;rSm aexGufcsdefESihf (ypönf;ypö,rsm; oefY&Sif;rIudk aqmif½Gufjcif;) onf "r®0dp,
aerGef;wnhftMum;umvwGif jzpfonf/ odkYjzpfojzihf tu,fí oarÁmZÑif ("r®udk&SmazGjcif;) udk jznhfusihf&mü vdktyfaom tajc
3
&[ef;wpfyg;onf aerGef;rwnhfrD tcsdefwGif q,fBudrfru pm; tae ckepfrsKd;teuf wpfckjzpfaMumif; qdkonf / ,if;azmfjycsuf
aomufaomfvnf; xdk&[ef;tm; {ubwådu wpfxyfwnf;pm; t& &[ef;wpfyg;onf rdrd\qHyifESifh ajconf;vufonf;rsm;udk
3 4
ol[komqdkEdkifonf / aESmif;acwfrsm;wdkifatmifyif wpfaeY wpf tvGef&Snfatmif rxm;& / &[ef;awmfonf rdrd\ udk,fcE¨mudk
Budrfom pm;&rnf[laom odu©myk'fudk twdtus vdkufem usihf vspfvsL½Irxm;&bJ cE¨mudk,fudk acR;ESihf jrLtnpftaMu;rsm;
okH;aeMuaom &[ef;awmftcsKdU &SdEdkifaomfvnf; &[ef;awmf t rvdrf;usHaeap&ef ykHrSef a&csKd;&rnfjzpfNyD; cE¨mudk,fudk oefY&Sif;
rsm;pkrSm eHeufrwdkifrDtwGif; wpfBudrfru pm;okH;MuzG,f&Sdonf/ aeap&rnf/ &[ef;onf rdrd0wf½ko H nhfouFef;udk aumif;pGm csKyf
naecif;wGif &[ef;awmfrsm;onf azsmf&nf odkYr[kwf axmywf pyf? zGwfavQmf? aq;qdk;jcif;jzihf oefY&Sif;ap&rnf/ tdyf&m ae&m
4 5
odkYr[kwf xef;vsufrsm;udk tqmajy pm;aomufMuonf / rsm;udk oefY&Sif;oyf&yfpGm xm;&rnf / &[ef;onf vdktyfygu
1
wm0ef0wå&m;trsKd;rsKd; tH-| 4? 246/ r-| 2? 300/
2
tH-| 3? 160/ ynma&;vkyfaqmifrIrsm;taMumif;udk ynma&; u@
aeYw"l0 vkyf&yfrsm;wGif &[ef;awmfrsm;onf tcrf;tem; (þusrf;? pm - 498)wGif ½Iyg/
trsKd;rsKd;odkY wufa&mufavh&SdMuonf/ &[ef;awmfrsm;onf udk,f 3
'D-| 2? 377/
4
ydkif ouFef;rsm; csKyfvkyf? avQmfzGwfNyD; aq;qdk;Mu&onf/ apwD 0denf;t& &[ef;onf rdrdqHyif ESpfvufrxuf ydkr&Snfcif odkYr[kwf
ESpfv rausmfvGefrDwGif &dwfjzwf&onf (0d-| 3? 70)/
5
1
&o0g[deD 2? 128/ y&rw¬aZmwdum 1? 301/ 2
EZ. III, p. 178. þñTefMum;csufrsm;ESihf tnD ur®|mef;xdkifolrsm;tm; ur®|mef;w&m;
3
'D-| 1? 75/ 4
0dok'd̈r*¾ 1? 87/ ay;onhf rv,0goD r[moHC&u©dw rax&fuJhodkYaom rax&fBud;rsm;
328 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 325
onf/ &[ef;rsm;onf rax&frsm;tm; xdcdkufrnfh oGm;vmae oJjzLcif;NyD; aumif;pGm vSnf;usif;xm;onhf apwDawmfwpf
xdkifrIrsm;udk rvkyf&acs/ rax&fBuD;rsm;u edrfhaomae&mü xdkif ql\ y&d0kPfavmuf rnfonhft&mrQ pdwfMunfEl;onhf ae&m
aerl rax&fi,frsm;u jrifhaomae&mü rxdkif&acs/ rax&fBuD; r&Sdacs/ Ak'¨bmom bkef;BuD;ausmif;onf aus;½GmwGif toefY&Sif;
rsm; zdeyfpD;rxm;bJaepOf rdrdu zdeyfudk pD;rxm;&/ rax&fBuD; qkH;ae&mjzpfNyD; aumif;rGefvSyonhf ae&mtm;vkH;\ A[dktcsuf
rsm;tm; vufñId;xdk;í pum;ajymqdkjcif;rjyK&acs/ rax&fBuD;rsm; tcsmae&mjzpfonf/ odkYjzpfí &[ef;awmfrsm; udk,fwkdif rdrdwdkY\
\cGifhjyKcsufr&SdbJ rax&fBuD;rsm;\ a&SUarSmufwGif w&m;a[m bkef;BuD;ausmif;rsm;udk ykHpH opfaeap&efESihf vma&mufolrsm;tm;
jcif;? ar;cGef;udk ajzMum;jcif; rvkyf&/ bkef;BuD;ausmif;wkduf t MunfndKo'¨gyGm;ap&ef jyKvkyfMuonf/ aumif;pGm xdef;odrf;
wGif;? a&csKd;onhfae&m? vlola&SUarSmufponfwdkYü oihfavsmf apmihfa&Smufxm;onhf ausmif;0if;onf tZÑwåNidrf;csrf;a&;ESihf
onhf trlt&mtjyKtrl tao;pdwfudk &Snfvsm;pGm azmfjyxm; ausmif;wdkuf\ wnfNidrfrItwGuf oauFwuJhodkY jzpfonf/
onf/ &[ef;wpfyg;onf q&mbkef;BuD;wpfyg;xHodkY ur®|mef;
w&m;&,l&ef oGm;a&mufaomtcg tvGef½dkusKd;onhf trlt&m naecif; wm0efrsm;
jzihf oGm;&onf/ xdk&[ef;onff uyÜd, odkYr[kwf wynhfwpf apwD&ifjyifawmftm; aeYpOfwHjrufvSnf;jcif;rSm &[ef;awmfrsm;
a,mufudk rdrdESihftwl ac:aqmifroGm;&/ zdeyfpD;roGm;&/ xD; \ usihf0wfwpfckjzpfNyD; apwDawmftm; ylaZmf0wfjyKNyD;aemuf
1
udkyif ,laqmifroGm;& / &[ef;i,fonf rax&fBuD;cyfonhf apwD&ifjyifawmfwGif twlwuG Nidrf;csrf;pGm xdkifMuNyD; jrwfAk'¨
a&udk tokH;rjyK&/ rax&fi,fonf ajcudk a&aq;aom tcsdef tm; MunfnKdvsuf o'¨gw&m;xkHrTrf;aeonhf ESvkH;om;jzihf
rSmyif q&mrax&f rjrifonhfae&modkY oGm;í aq;aMum&onf/ okwåefrsm;udk ½Gwfzwfo&ZÑm,fMuonf/ bdu©KeDrsm;ESihf tjcm;
xdk&[ef;onf ur®|mef; w&m;r&rDwGif rax&f\ tvGefESdrhfcs yk*¾Kdvfrsm;vnf; &[ef;awmfrsm; okwåefrsm;udk ½Gwfqdkcdkuf xdk
2
usKd;EGHaom tvkyftauR; wpfa,mufuJhodkY jyKrl&onf / ae&mwGif MunfnKdzG,f ½GwfzwfoHudk em,lvsuf xdkifMuonf /
1

&[ef;wpfyg;onf ausmif;wdkufwpfckodkY {nfhonftjzpf okwåefrsm;udk ½GwfqkNd yD;onhftqkH;wGif rax&fBuD;rsm;u ax&f


oGm;aomtcg ausmif;ae&[ef;rsm;onf xGufNyD; {nfhonf & i,frsm;tm; w&m;awmfrsm;a[mMum;vsuf "r®ESihfywfoufonhf
[ef;tm; MuifempGm vufcH&rnf/ {nfhonf\ oydwf? ouFef; 2
ar;cGef;taxGaxGudk aqG;aEG;Muonf / ,if;jzpf&yfonf rsm;
ESihf ,yfawmfrsm;udk ,laqmifNyD;? ae&mxdkifcif; ay;vsuf? vdktyf aomtm;jzihf naecif;wGif jzpfonf/
csufrsm;udk ,laqmifay;&onf/ {nfhonf&[ef;onf jyefoGm; ,if;pkaygif;½Gwfqdkjcif;tjyif ncsdefü &[ef;awmfrsm;onf
vdkaMumif; zGifhqdkaomtcg ausmif;aeyk*¾Kdvfrsm;u jyefroGm;&ef wpfyg;csif;vnf; okwåefrsm;udk rdrdaexdkif&m ausmif;aqmifü
qufvuf oDwif;okH;&ef awmif;yefavQmufxm;&onf/ tu,f ½GwfqdkMuonf/ opfyifrsm;jzihf qdwfNidrfonhft&yfwGif wdwf
í ausmif;ae &[ef;rsm;u {nfhonf&[ef;rsm;udk MuifempGm qdwfNidrfoufonhf ntcgü &[ef;awmfrsm;\ okwåefygVdawmf
rapmihfa&Smufrl ,if;onf ausmif;ae &[ef;rsm;tzdkY raumif;? rsm;udk oHaeoHxm;jzihf ½GwfzwfoHonf Mum;em&olwdkY\ pdwfES
1 vkH;udk MunfEl;aponf/ vaum#yAÁw 0d[m&&Sd em*avPESihf
zdeyfESihf xD;rsm;udkyif ZdrfcHypönf;rsm;[k ,lqykH&onf/
2
0dok'¨dr*¾ 1? 18? 98/ 1 2
r-| 1? 189/ tH-| 2? 215/
326 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 327
awmifydkif; y*Fk&0d[m&wGif toD;oD; oDwif;okH;Muonhf &[ef;ysKd tMum;&Sd qufqHa&;onf tazESihf om;wdkY\ qufqHa&;ESihf wl
wpfyg;½Gwfqdkonhf r[mor,okwåefESihf r[m"r®orm'eokwåef onf/ Ak'¨udk,fwdkifu q&m[lonf rdrdwynhftay: om;tjzpf
rsm;udk ½GwfzwfonhftoHtm; emMum;Mu&onfh ewfom;ESpf ,lqNyD; wynhfonf q&mtay: zcifuJhodkY owfrSwf aMumif;
a,mufwdkYonfyif &[ef;awmfESpfyg;\ ½GwfzwfoHudk csD;rGrf;Mu rdefYawmfrlonf/ odkYjzpfí OyZÑm,fq&mESihf o'¨d0d[m&du wynhf
1
onftxd tvGefESpfoufoGm;aMumif; azmfjyonftxd oHCm wdkY\ tMum;&SdqufqHa&;rSm xdkenf;twdkif;jzpfonf / "r®jzihf
awmfrsm;\ ½GwfzwfoHonf owå0gtaygif;\ pdwfESvkH;udk Munf a&m tmrdojzihfyg wynhfonf q&mudk jyKpkapmihfa&Smuf&NyD;
1
El;aponf / q&monf wynhfudk apmihfa&Smuf&onf/ ykHrSeftm;jzihf wynfh
onf q&mukd jyKpk&aomfvnf; wynhfemrusef;jzpfvQifrl q&m
"r®a'oem uwynhfukd tdyf&mjyifay;jcif;? a&aEG;yl jyKvkyfay;jcif;ESihf tjcm;
w&m;a'oem a[mMum;Edkifonhf &[ef;awmfrsm;onf rdrdwdkY vdktyfonfrsm;udk jyKjyifpDrHay;jcif;jzihf jyefvnfjyKpk apmihfa&Smuf
tvSnhfusa&mufygu w&m;a[mMum;&onf/ vjynhf&ufESihf &onf/ 0de,ygVdawmfrsm;ü q&mwynhfwdkY\ wm0ef0wå&m;rsm;
vqef;&ufrsm;wGifomru vqef;vqkwf &Spf&ufaeYrsm;üvnf; udk tao;pdwf azmfjyxm;jcif;rsm;t& &[ef;awmfrsm;\ tkyfpk
bkef;BuD; ausmif;wdkufrsm;ü w&m;a'oem a[mMum;onf/ todkif;t0dkif;jzihf opöm&Sd&Sd cspfcifjrwfEdk;pGm aexdkifrIb0udk azmf
2
,aeYacwfuJhodkYyif w&m;a[m "r®uxdu yk*¾Kdvfrsm;onf ,yf jyonf / omraPrsm;onf OyorÜ'uHaqmifNyD; &[ef;awmf
3
awmif (ADZeD)udk udkifxm;Muonf/ w&m;a[mcsdefudk aMunm rsm;\ vdktyfcsufrsm;udk ½dkaopGm jyKvkyfay;avh&SdMuonf /
vdkufaomtcg &[ef;awmfrsm;udk,fwdkif w&m;em&ef pnf;½kH;Mu &[ef;awmfrsm;onf rax&fBuD;rsm;\ a&SUarSmufwGif vdkuf
onf/ w&m;emcsdef aMunmvdkufNyD;aemuf w&m;em rwuf emaexdkif&rnfh oihfawmfonhf trlt&mESihf usihf0wfrsm;udk od&
a&mufjcif;tm; "r®udk tav;*½krjyKjcif;? "r®udk r½dkaojcif;[k 1
2 tmp&da,m bdu©a0 taEÅ0godurSd ykwåpdwåH Oy|ayówd? taEÅ0g-
,lqonf / wpfcgwpf&HwGif &[ef;awmfrsm;onf ausmfMum; odaum tmp&d,rdS ydwkpdwåH Oy|ayówd (0d 3? 60)/ OyZÑm a,m
onhf "r®uxduyk*¾KdvfwdkY\ w&m;udk emMum;&ef tvGefa0;aom bdu©a0 o'¨d0d[m&durSd Oy|ayówd? o'¨d0d[m&daum OyZÑm,rSd
3
t&yfwdkif c&D;oGm;Muonf / ydwkpdwåH Oy|ayówd (0d 3? 57)/
2
0d 3? 57/
3
pkaygif;wm0ef &[ef;i,fwpfyg;onf omraPi,fwpfyg;ESit fh wl 'efyl&,l&ef oGm;Mu
onf/ vrf;rS twefi,fa0;pGm oGm;onhf omraPi,fonf tokb
&[ef;awmfrsm;[lonf pdwfb0udk avhusihfaeYonhf rdom;pkBuD; bmom0emur®|mef;udk ½IrSwfNyD; r*fzdkvfokH;qifhudk &oGm;onf/ rdrdpdwf
jzpfonf/ &[ef;awmfrSefvQif tcsif;csif; vkyfaqmif&ef wm0ef pwkw¬r*fzdkvf (&[EÅm)tqihfudk a&mufvkwGif &[ef;i,fu omraP
0wå&m;rsm;ESihf aus;Zl;w&m;rsm; &SdMuonf/ q&mESihf wynhf i,ftm; vSrf;ac:onf/ omraPonf ]igonf omraPjyKonfhaeYrS
pí &[ef;awmfwpfyg;u ighudk ESpfBurd fac:&onhf tjzpfrsKd;udk rjyKrlcJh
1
'D-| 2? 288/ r-| 2? 276/ zl;/ wpfaeYwGif pwkw¬r*fzdkvftqifhudk &ygvdrfhrnf}[k qifjcifonf/
2
r-| 1? 236/ 'D-| 2? 337/ tH-| 1? 32/ odkYjzihf omraPonf ]rSefyg t&Sifbk&m;}[k csufjcif;yif jyefMum;vdkuf
3
tH-| 2? 134/ onf ('D-| 1? 166/ tbd-| 2? 333)/
332 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 329
aumif; wpfa,muftjzpf xifjrifap&ef apwDawmf&ifjyifudk taMumif;rl tu,fí ausmif;ae&[ef;rsm;onf ,if;jyKrlquf
wHjrufvSnf;Edkifonf? aexdkif&mtcef;udk oefY&Sif;Edkifonf? yef; qHrl ,if;wdkYtm; qufqHa&;raumif;ol? opömr&Sdol? ESpfouf
wifckHrsm;udk oefY&Sif;Edkifonf? aAm"dyifudk a&avmif;Edkifonf/ zG,f raumif;ol? okefrIefolrsm;tjzpf trsm;u ,lqNyD; tjcm;
vl'g,umrsm; a&SUarSmufwGif &[ef;wpfyg;onf rax&fBuD;rsm; &[ef;awmfrsm; vma&mufvnfywfvdkpdwf &Sdrnfr[kwfacs/ ,if;
tm; ]t&Sifbk&m;? wynfhawmf apwD&ifjyifudk wHjrufvSnf;ae odkYjzpfrl &[ef;awmfrsm;onf ynm&Sif opömwnfwHhonhf q&m
ckduf jrufyifwpfcsKdU ysufpD;ukefygonf? wynhfawmftm; rnf awmfrsm;ESihf aygif;oif;&rI tcGifhta&; &rnfr[kwfaomaMumihf
1
onhf tjypf&Sdygoenf;} ponhf ar;cGef;rsm;udk ar;wwfonf / ausmif;wdkufESifh ,if;ausmif;wdkufae &[ef;awmfrsm;tzdkY qkH;½IH;
1
rax&fBuD;u apwemrygí rnfonhf tmywfrSroifh[k ajz rIjzpfonf /
onf/ ]t&Sifbk&m;? odkY&mwGif wynhfawmfonf tmywfoihf wpfcgwpf&HwGif &[ef;i,frsm;onf tvGef aysmfaysmf½Tif½Tif
onfxifrdygonf/ wynhfawmftrIEiS hf ywfoufí *½kwpdkuf ppf aewwfNyD; cyfayghaygh aewwfMuonf/ a&m[Pt&yfü ab&
aq;ay;ygbk&m;}[k oDvaMumifyk*¾Kdvfu avQmufonf/ ygomP0d[m& ausmif;wdkufwGif &[ef;awmfrsm;ESifh twlae
,if;odkYaom tjyeftvSefajymqdkrIrsm;udk em;axmifrdol xkdifol Owå&trnf&onhf pdwfrrSefol wpfa,muftm; aemuf
todynmenf;onhf 'um'umrrsm;onf ]Mo? tu,fí þ ajymifonfh &[ef;i,frsm;\ pdwf0ifpm;zG,fjzpf&yf wpfck&Sdonf/
&[ef;onf þuJhodkYaom ao;i,fonhf tmywfudkyif pdk;&drf xdk&[ef;i,frsm;onf xdkpdwfrESHYoltm; rD;wif;ukyf rdk;,dkae
pdwfjzpfbdrl ydkrdk BuD;av;onhf tmywfudkrl rnfrQ pdk;&drfpdwf jyif; ojzihf trdk;rdk;&ef oufi,f&Sm&ef awmodkYoGm;Muonf/ jrufudk
avrnfenf;}[k ,lqaumif; ,lqEdkifonf/ &dwfjzwfNyD; pnf;Muaomtcg &[ef;i,frsm;u Owå&tm; jruf
&[ef;onf bkef;BuD;ausmif;wdkufodkY a&mufvmaom vlt tpnf; 50 o,fEdkifoavm[k ar;Muonf/ pdwfrEHSYolu ro,f
rsm;udk jrifygu ur®|mef;xkdifaebdouJhodkY [efaqmifEdkifonf/ Edkifyg[kqdkonf/ odkYjzihf &[ef;i,frsm;u tpnf; 80 udkaum
ynmrwwfonhf tcsKdU&[ef;rSmrl tjcm;yk*¾Kdvfrsm;\ a&SUarSmufü o,fEdkifravm[k ar;Mujyefonf/ Owå&onf ,if;ukdvnf;
{&mrynm&SifBuD;uJhodkY [efaqmifwwfonf/ oDvaMumifyk*¾Kdvf jiif;onf/ odkY&mwGif tpnf; 100 udkawmh oifro,fEdkifbl;
rsm;onf trSefwu,f xif&Sm;r&Sdonhf oDvorm"dynmjzihf r[kwfavm[k &[ef;awmfrsm;u pkHprf;Muonf/ tpnf; 100
tjcm;yk*¾Kdvfrsm;udk qGJaqmif&ef BudK;pm;cJhMuykHudkazmfjyonhf &Snf udkawmh xrf;Edkifyg\[kqdkNyD; jruftpnf; 100 udk bkef;BuD;
vsm;NyD; pdwf0ifpm;zG,faumif;onhf rSwfwrf;rsm;udk t|uxm ausmif;odkYta&muf cufcufcJcJ o,f,lonf/ bkef;BuD; ausmif;
2
usrf;rsm; ü azmfjyMuonf/ ,if;rSwfwrf;rsm;u &[ef;rsm;tm; wdkufrS tjcm;&[ef;;awmfrsm;u Owå& yifyef;ykH&onf[k rSwf
½dk;om;jzLpifonhfb0jzihf aexdkifa&;udk ñTefMum;&ef oHCmawmf csufjyKMuonf/ ]rSefyghbk&m;? þ&[ef;i,frsm;u wynhfawmfudk
rsm;\todü rnfrQ pdk;&drfcJhMuonfudk uREkfyfwdkYtm; azmfjyonf/ vdrfnmMuygonf wynhfawmfu þtpnf; wpf&mudk awmif
ro,f,lEdkifbJ wynfhawmfudk tpnf; 50 udk awmif o,f ,l
1
pdrf;pdkonhf jrufopfyifrsm;udk zsufqD;jcif;onf 0denf;odu©myk'frsm;t& ckdif;ygonf}[k qdkonf/ ][kwfwmaygh Owå&? olwdkY rif;udk vdrfMu
ygpdwftmywfoifhonf (0d 2? 51)/
2
tbd-| 2? 457 1
tH-| 3? 160/
330 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 331
1
NyD}[k &[ef;awmfrsm;u oem;u½kPmjzihf ajymvdkufMuonf / tm; vª'gef;Muonf/ tb,rax&f\ ausmfMum;rIESihf vlodrsm;
rIudk remvdkjzpfonfh r[max&fwpfyg;u ]Munfhprf;? 'DCbmP
pdwfydkif;a&;&m tqihftwef; u yk*¾Kdvfonf t&d,0Hookwfudk a[mMum;rIudk ,dk;r,fzGJUNyD;
a&S;acwfoD[dkVfü &[ef;tcsdKU\ pdwfydkif;qdkif&m tqihftwef;rSm wpfnvkH; BuD;pGm taESmifht,Suf jyKbd\}[k rSwfcsufjyKonf/
jrifhcJhyHkr&acs/ tapmqkH; at'D 3 &mpkcefYu a0g[m&du wdó xdkrax&fBuD; ESpfyg;vkH;onf rdrdwdkYausmif;odkY xGufcGmMuNyD;
rif;onf &[ef;tcsKdUudk ta<u;avQmfypf&ef aiG 300000 (okH; wpf*g0kwfavmufta0;wGif rax&fBuD;ESpfyg;onf wpfckwnf;
odef;) ay;&aMumif; odcJhMuNyD;jzpfonf/ t|uxmusrf;rsm;ü aomvrf;udk twlwl oGm;Mu&onf/ wpfvrf;vkH; xdkrax&fBuD;
awGU&onfh rSwfwrf;wpfckt& at'D 5 &mpk tcsKdU &[ef;awmf onf 'DCbmPu tb,rax&ftm; xdyg;apmfum;onfh rSwf
rsm;\ b0onf remvdkrI? tusihfodu©m ysuf,Gif;rIESihf ao; csufrsm;udk jyKaomfvnf; tb,rax&furl ajymorQ tm;vkH;udk
odrfrIrsm; jynfhESufaeonf[k okH;oyfygu rQwrI&Sdonf/ 0dok'd̈ onf;cHNyD; wpfcGef;wpfavrQ cGef;wkHY rjyefacs/ rax&f\ pdwfudk
2
r*f ü awGU&onhf azmfjycsufwpfckonf xdk&[ef;awmfrsm;ü ur®|mef;tm½kHodkY OD;wnfxm;onf/ rdrdwdkY\ ae&modkY oGm;&rnfh
b0ESifh ywfoufonfudk rD;armif;xdk;jyonf/ &[ef;wpfyg;onf vrf;qkHae&modkY rax&fESpfyg; ta&mufwGif 'DCbmPu r
xif&Sm;onhf ur®|mef;jy q&mxHodkY ur®|mef;w&m;&,l&ef oGm; ax&fu &Sdcdk;0wfjyKNyD; ]t&Sifbk&m;? þvrf;rSm t&Sifjrwf oGm;&
a&mufaomtcg xdkq&mxHodkY wdkuf½dkuf tvsifqkH;oGm;&efESihf rnfhvrf; jzpfyg\}[k avQmufaomfvnf; raumif;ajymwwf
1
q&mESihfrawGUrD tem;,l&eftwGufyif tjcm;&[ef;awmfrsm;\ onhf rax&fBuD;um; rMum;a,mifaqmifí xGufoGm;onf /
ae&modkY roGm;a&muf&ef ñTefMum;onf/ taMumif;rl tu,fí t|uxmusrf;rsm;ü awGU&onhf tcsKdUaom rSwfwrf;rsm;rSm
xdkxif&Sm;onhf ur®|mef;q&mtm; tqdk;jrifonhf tjcm; &[ef; trnfemr twdtusjzihf &nfñTef;jcif; r&Sdaomfvnf; rdrdwYdk
rsm;\ ae&modkYoGm;rdcJhvQif xdk&[ef;awmfrsm;u xdkur®|mef; ausmif;wdkufokdY {nfhonftjzpfjzihf vma&mufonfudk rESpfouf
q&mtaMumif; raumif;ajymEdkifNyD; topfvma&mufol &[ef; onhf &[ef;tcsKdU&SdaMumif; azmfjyonf/ xdkodkYaom ausmif;ae&
awmf\pdwfonf xdkur®|mef;q&mtay: raumif;jrifoGm;Edkif [ef;rsm;onf rdrdwdkY\ 'um'umrrsm;udk {nfhonf &[ef;rsm;
aomaMumifh jzpfonf/ ESihf &if;ESD;oGm;rnfudk remvdkjzpfMuonf/ xdk&[ef;rsm;onf oH
a&m[Pt&yfrS 'DCbmPu tb,rax&fonf q&m Cmydkifonhf ypönf;rsm;udkyif tjcm;&[ef;awmfrsm;tm; cGJjcrf;a0
BuD;wpfqljzpfNyD; tcgwpfyg; t&Sifjrwf t&d,0Hookwfawmfudk iSvdkpdwfr&SdMuacs/ tjcm;&[ef;awmfrsm;\ twwfynmudkyif
2
a[mMum;pOf r[m*grwpf½GmvkH; t&Sifjrwf\w&m;udk vm remvdkonhf &[ef;rsm; &SdMuonf /
a&muf em,lMuonf/ vª'gef;zG,ftajrmuftjrm;udk q&mrax&f olawmfaMumifjzpfrIrSm xif&Sm;onfh tm;enf;csufjzpfonf/
vltrsm; ausmif;wdkufodkY vma&mufMuonfh yGJawmfaeYrsm;wGif
1
tH-| 2? 215/ tvkyfu jyefvmonfh trsKd;om;wpfa,muftm; wpf &[ef;onf rdrdtm; vltrsm;u omoemudk MunfnKdol? &[ef;
ywf½dkufoGm;onhf omraPi,frsm;taMumif; aemufjzpf &yfwpfck &Sd 1
ao;onf/ (r-| 3? 191/ tbd-| 2? 338 udk ½Iyg/) r-| 1? 82/
2 2
0dok'¨r*¾ 1? 98/ 'D-| 3? 210/
336 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 333
a&; taqufttkHrsm;tm; jyefvnfwnfaqmufa&;vkyfief;udk rdrdwdkY\ wynhfrsm;ESihf ydkifqdkifypönf;rsm;udk tvGef pGJvrf;
r[mygVd qGrf;pm;aqmif&Sd ausmufavSay:wGif a&;xkdk;xm;onhf onhf &[ef; (owåocFg& auVm,e yk*¾v) tcsdKUvnf; &SdcJh
ausmufpmü &[ef;awmfrsm;onf r[mygVdrS&&Sdonhf rdrdwdkY\ onf/ xdk&[ef;rsm;onf rdrdwdkY\ wynhfrsm;tm; tjcm;yk*¾Kdvf
qGrf;qefawmfa0pkudk aZw0eapwDawmf jyefvnf wnfaqmuf rsm;twGuf rnfonhfudpöudkrQ aqmif½GufcGifhray;? tjcm; yk*¾Kdvf
1
a&;twGuf ylaZmfvª'gef;aMumif; jyqdkonftxd tvGefxl;uJpGm rsm;tm; rdrdydkifypönf;rsm;udk okH;pGJcGifhvnf; rjyKacs /
1
ukodkvf&&SdaMumif; ,lqMuonf / r[m0Housrf;wGif tmumo aZw0em&mr ouúwausmufpmESihf r[dE¦avh&Sd pwkw¬
apwDodkYwuf&ef omraPi,fwpfyg;u ausmufavSum;qihfrsm; r[dE´rif; ausmufjym;rsm;t& at'D 9 &mpkESifh 10 &mpk &[ef;
vª'gef;rIuJhodkYaom tao;tzGJudpöudkyif *½kwpdkuf rSwfwrf;wif awmfrsm;\ pdwfydkif;b0tqifhtwef;vnf; edrfhykH&onf/ pdkufysKd;
xm;NyD; ,if;vkyfief; ukodkvftjzpf csD;usL;xm;onftxd jyef a&;ESihf pD;yGm;a&;udk pdwf0ifpm;ol? v,f,majrrsm; ydkifqdkifol?
2
vnfwnfaqmufrIvkyfief;udk tvGefcsD;usL;xm;onf / omoemh &[ef;usihf0wf vlYusihf0wfESpfrsKd;vkH;udk azmufzsufol? tajym
taqmufttkHrsm;udk wnfaqmufjcif;jzihf tvkyfrsm;jcif;tm; tqdk Murf;wrf;NyD trSefudk rajymqdkol &[ef;tcsKdU &SdcJhonf/
tm½kHw&m;udk atmifEdkifjcif; xdef;csKyfjcif;twGuf enf;vrf; wpf ,if;odkYaom &[ef;rsm;udk ¤if;wdkYaexkdif&m bkef;BuD;ausmif;rsm;ü
2
cktjzpf ,lqonf/ t|uxmusrf;rsm;ü &[ef;wpfyg;onf aexdkifcGifhray;? odkYr[kwf qGrf;ouFef;wdkYudk &,lcGifh rjyKacs /
Oykofaqmif (odrf) okdYr[kwf qGrf;pm;ausmif; wnfaqmufjcif; bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;ü aqG;aEG;rIrsm;ESihf ao;odrfaom
rsm;jyKvkyfaeaomtcg xdkvkyfief;twGuf vdktyfonfrsm;udk pOf; tjiif;yGm;rIrsm;udk rawGU&acs/ tcsKdUaomae&mrsm;wGif ,if;
pm;jcif;jzihf tvkyfrsm;&ojzifh xdk&[ef;\ udavomrsm; arT aqG;aEG;jiif;ckefrIrsm;rSm ausmif;wkdufwpfcktm; tvªaiG ay;tyf
3
aemuf&ef tcGihftvrf;romaMumif; azmfjyMuonf / t*Fkw&å rIudk azmfjyonhf at'D 9 &mpkausmufpmwpfcku ]tu,fí
t|uxmü tus,fazmfjyNyD; wpfcgwpf&H &[ef;wpfyg;onf ausmif; wdkufwpfcktwGif; tpmtpm;rsm;udk usD;pmacG;pmtjzpf
udavomrsm;udk 0ifa&mufcGihf ray;jcif;rSwpfqihf aemufwpfzef vTifhypf &rnf}[laom tajctaewpf&yfudk csrSwfxm;onfxd
3
jzpfay:jcif;udk ESdyfeif;vsuf &[EÅmtjzpfodkYyif a&mufa&muf tvGef vlodrsm; xif&Sm;cJhzG,f&Sdonf /
oGm;aMumif; jzpf&yfwpfck azmfjyonf –
taqmufttkHrsm;ESihf jyKjyifxdef;odrf;a&;
qm, apwDawmftm; jyefvnfwnfaqmufrIudk aqmif½GufouJhodkY plV0*¾ygVdawmfü aqGaEG;ajrUysufpD;aeonhf bkef;BuD;ausmif;rsm;
jzpfonf/
1
rdrdwdkY a0pkudk xdkudpötwGuf ay;vdkufNyD;aemuf &[ef;awmfrsm;onf udk jyefvnfjyKjyif&efa&m bkef;BuD;ausmif;opfrsm; wnfaqmuf
rnfodkY aexdkifcJhMuoenf;/ tjzpfEdkifqkH;rSm qGrf;cHü aexdkifcJhjcif;jzpf
zG,f&Sdonf/ 1
'D-| 3? 210/ r-| 1? 303? tbd-| 2? 272/
2
r[m0Ho 22? 25-28/ 2
EZ. I, p. 4-5,86.
3
{uapöm ye e0ur®daum a[mwd? Oaygoxm*g& abmZeomvm'Ded 3
aumvk'd,aygukP*l ausmufpm (Kaludiyapokuºa) EZ.III,. 258.
ua&mEÅd? wó awoH Oyu&Pmed pdaEÅEÅó udavom MoumoH e
vbEÅd (tbd-| 2? 335/ tH-| 1? 24)/
334 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 335
1
&efyg Ak'¨&Sifawmfjrwf cGifhjyKawmfrlaMumif; qdkonf / Ak'¨&Sifawmf a,bk,stm;jzihfqdkrl &[ef;awmfrsm;tm;vkH;onf aexdkif
jrwf y&dedAÁmef pHveG fawmfrlNyD;aemuf &Sifawmfjrwf\ w&m;awmf &mausmif;rsm;udk wnfaqmuf jyKjyifxdef;odrf;rIrsm;ESihf ywfouf
rsm;udk oH*g,emwif&ef &mZN*dK[fNrdKUü &[ef;awmfrsm; pnf;a0; onf/ apwDawmfudk jyKjyifjcif;? aAm"daqmif odkYr[kwf Oayg
2
Muaomtcg Ak'¨&Sifawmfjrwf rdefYrSmawmfrlonhftwdkif; yxr oxaqmifudk rdk;jcif;ponhf &nf½G,fcsufrsm;jzihf tcgtm;avsmf
wpfv tcsdeftcgudk ysufpD;aqG;ajrUaeonhf bkef;BuD;ausmif; pGm pnf(ab&D) odkYr[kwf armif;(*@d)rsm;udk wD;cwfjcif;wdkY
1
rsm;udkjyKjyif&ef qkH;jzwfcJhMuonf/ odkYjzihf a&S;OD; &[ef;awmfrsm; twGuf xkH;pHrsm;&SdcJhonf / &[ef;awmfrsm;onf tvGefa&S;us
onf rdrdwdkY oDwif;okH;&m ausmif;wdkufrsm;udk jyKjyifrIudk rdrdwdkY\ onhfacwfrsm; tcsdefuyif tEkynmonfrsm;tjzpf jyKrlcJhMu
wm0ef 0wå&m;tjzpf ,lqcJhMuonf/ onf/ r[m0Hoonf udk;xyf&Sdonhf avm[ygom' (aMu;
odkYjzpfívnf; aZw0em&mr ouúwausmufpmü &[ef; jymo'f) tkwfjrpf (Plan)udk 'k|*grPdrif;BuD; awmif;yefcsuft&
2
awmfrsm;ESifh oufqdkifonhf ae&mrSeforQudk rysufpD;raqG;ajrU &[EÅmrax&fBuD; &Spfyg;ua&;qGJcJhonf / ½k0ef0gvdqm, (Ru-
atmif apmihfa&Smmuf&rnf[k csrSwfxm;onf/ bkef;BuD;ausmif; vanvälisäya) t&yf&Sd "mwfawmfwdkuf wnfaqmufa&;vkyfief;
wdkufwpfckü aexkdifonfh &[ef;awmfwpfyg;onf taqmuf £E´*kwåtrnf&Sd &[EÅmrax&fBuD;\ BuD;MuyfuGyfuJrIjzihf wnf
3
ttkHopfrsm; aqmufvkyf&ef odkYr[kwf taqmufttkHa[mif; aqmufcJhonf / &[ef;awmfrsm;onf r[mapwDawmfudk wnf
rsm; jyefjyif&ef tvkyfudkrvkyfcJhvQif rdrdwm0efudk Oayu©mjyKae aqmuf&ef tkwfrsm; o,faqmifjcif;uJhodkYaom enf;rsm;jzihf t
3 4
vQif tjcm;yk*¾Kdvfrsm;\ uJh&JUjcif;udkcH&onf / odkYjzpfí bkef;BuD; vkyfMurf;rsm;udkyif aqmif½GufcJhaMumif; od&onf / rZÑdredum,f
ausmif;wdkufwpfckü oDwif;okH;aexdkifonhf &[ef;awmfwpfyg; t|uxmü &Sif;vif;csufrsm;t& r[mapwDawmfudk xkH;okwf
onf xdkae&m wdk;wufrIESihf ywfoufonfh tcsKdUaom vkyfief; onfh aomwmyefjzpfoGm;onhf &[ef;awmfwpfyg; taMumif;udk
5
rsKd;udk ykHrSeftm;jzihf aqmif½Guf&onf/ odkY&mwGif &[ef;onf rSwfwrf;wifxm;onf /
wpfcgwpf&H ur®|mef;bm0em tm;xkwfjcif;ESifh pmayoifMum; uw&*gr (at'D 1 ESihf 2 &mpk) ausmufjym;a&;pm wpfck
jcif;wdkYü tcsdefjynhf `rIyfESHxm;edkif&ef ,if;odkYaom yvdaAm" wGif eE´trnf&onhf rax&fwpfyg;onf xdkaus;½Gm&Sd apwDtm;
4
vkyf&yfrsm;udk wm;jrpf Oyrmrsm;vnf; &SdMuonf / t½G,fBuD;atmif wdk;csJUrGr;f cJhNyD; 0ifaygufav;ckü em,uq&m
6
awmfrsm;\ oabmwlcsufjzihf ausmufjym;rsm;cscJhonf / bmom
1
tEkZmemrd bdu©a0 e0ur®H 'gwkH? e0ur®daum bdu©a0 bdu©K OokuúH
1 2
tmyZÆdówd udEÅd Ekacg 0d[ma&m cdyÜH y&da,momeH *apä,smwd tH-| 1? 397/ r[m0Ho 27? 9-20/
3
c@zkv’H y#docF&dówd (0d 3? 308)/ ,if; 3? 89/
2 4
b*0wm acg tm0kaom c@zkv’y#docF&PH 0PÖdwH/ [E´ r,H ,if; 3? 19-41/
5
c@zkv’H y#docF&dómr (0d 4? 482)/ r-| 2? 300/
3 6
e00d[ma& A[kH e0ur®H a[mwd/ tua&mEÅH OZÑm,EÅd (0dok'¨dr*¾ 1? EZ. III, p. 215. eE´rax&fonf ,if;udk jyKvkyfcJhykH&onf/ o&PF&
118)/ ZdPÖ0d[ma& ye A[kH y#dZ*¾wAÁH a[mwd/ tEÅraom twåaem oHC&mZm\ wynhfrsm;onf at'D 18 &mpkwGif ysufpD;,dk,Gif; aeonhf
aoemoerwårÜd ty#dZ*¾EÅH OZÑm,EÅd (0dok'¨dr*¾ 1? 118)/ ausmif;rsm;udk jyefvnfjyKjyif wnfaqmufouJhodkY odkYr[kwf em&ef0dw
4
,if;? 118/ okreom&rax&fonf at'D 19 &mpk\ aemufqkH;ESpf0ufwGif ½k0ef0gvd
340 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 337
wpfcgwpf&H &[ef;awmfrsm;\ pdwftm½kHonf aus;½Gm tvS pdwåvyAÁwausmif;ae wdó&[ef;onf &[ef;b0udk pdwf
r,frsm;udkomru eef;wGif;ol tvStyrsm;odkYyif a&mufoGm; ysufNyD; vlxGuf&ef qkH;jzwfvsuf q&mrax&ftm; xdkudpöudk
onf/ avm[ygom'rS &[ef;ysKdwpfyg;ESihf o'¨gwdórif;\ avQmufxm;onf/ q&mrax&fum; t&nftcsif; jynfh0onhf
ta>ct&H trsKd;orD; wpfa,mufonf tcspftwGuf touf yk*¾Kdvfjzpfonf/ wdó? ,ck ig tdkrif;NyD/ ightwGuf aexdkifp&m
1
pGefYMuaMumif; od&onf / apwd,*d&dausmif;wdkufrS toufBuD; ausmif;wpfck wnfaqmufOD;avmh}[k wynfh&[ef;i,ftm; rdeYf
NyD;rS &[ef;jyKvmol pdwåtrnf&onhf tjcm;&[ef;awmf wpfyg; Mum;onf/ &[ef;i,f xdkudpöudk csufjcif;yif oabmwlvdkuf
onf r[m'gXdu r[mem*rif; (at'D 67-79) \ acsmarmvSy onf/ ,if;aemuf rax&fu ]ausmif;aqmufaepOftwGif; oif
onhf wrD;vfrdzk&m;ysKdtm; cspfonhfpdwfjzihf ½l;oGyfoGm;NyD; r[dE¦ \ ur®|mef;tm½kHudk rarhESihf/ tcgtm;avsmfpGm uodkPf;wpf
2
avh&Sd &[ef;i,frsm;\ ajymifavSmifp&m yk*¾KdvfjzpfoGm;onf / ckckudk yGm;rsm;avmh}[k qdkonf/ wdóuvnf; oabmwlonf/
&[ef;awmfrsm;onf bdu©KeDrsm;ESihf cspfBudKufonhf om"u &[ef;awmf wdóonf *lwpfckudk &Sif;vif;NyD; eH&Hrsm;udk wnf
rsm;vnf; &Sdonf/ wpfcgaomf &[ef;i,frsm;onf r[mapwD aqmufonf? 0ifaygufwHcg;ESihf jywif;aygufrsm;udk wyfqif
awmfü okwåefrsm;udk ½Gwfzwf o&ZÑm,fMuonf/ naeydkif;wGif onf? vdktyfonfrsm; tm;vkH;udk jyifqifNyD;aemuf q&mrax&f
jzpfzG,f&Sdonf/ i,f½G,fonhf bdu©KeDrrsm;onf &[ef;awmfrsm; tm; taMumif;Mum;onf/ ]wdó? oifonf þausmif;udk cuf
teD;üuyfvsuf ½GwfzwfoHudk em,l&if; xdkifMuonf/ &[ef;ysKd yifyef;pGm aqmufvkyf&onf? tb,faMumihf wpfnavmuf þ
wpfyg;onf rdrdvufudk aemufzufodkY qefYwef;vdkufpOf bdu©KeDr ausmif;üraebJ aebdoenf;}[k q&mrax&fu rdefYqdkonf/
i,f\udk,fudk xdrdonf/ bdu©KeDri,fonf &[ef;ysKd\ vufudk wynhf&[ef;u em;axmifonf/ &[ef;i,fonf ajcaxmufudk
udkifNyD; &ifbwfay:ü wifxm;onf/ ¤if;wdkY ESpfOD;onf t aq;aMumNyD; *lxJudk0ifvsuf wifyv†ifacGxkdifum pwif w&m;
3
csif;csif; arwåmydkoGm;NyD; aemifwGif vlxGufoGm;Muonf / ½IrSwfonf/ &[ef;i,fonf rdrb d 0ESihf tvkyftaMumif;udk qif
rZÑdredum,f t|uxmü ESpfoufzG,f jzpf&yfwpfck azmfjy jcifESvkH;oGif;vsuf pdwfudk 0dyóemur®|mef; tm½kHodkY pl;pdkuf
4
onf / r&dp0¥d0d[m& (bDpD 1 &mpk) vª'gef;yGJ tcrf;tem;wGif xm;vdkufojzihf &[EÅm jzpfoGm;onf/ odkYjzpfí taqmufttkH
rsm;pGmaom bdu©K bdu©KeDrsm;onf tEk&m"yk&NrdKUawmfü pka0;Mu wpfckudk aqmufvkyfjcif;jzihf tvkyfrsm;jcif;onf udavmomudk
1
1
t<uif;rJh y,f&Sm;&ef taxmuftyHhjyKaMumif; ,lqonf /
tH-| 1? 17/ udavomudk y,f&Sm;&ef enf;vrf; wpfckjzpfonhf ,if;odkY
2
ynm&Sif t'du&rf u ,if;rSm oifwef;wpfck[k ,lqonf (EHBC, p.
127.)/ odkY&mwGif ,if;onf &[ef;awmfrsm; apwDawmfü &Sdcdk;0wfjyKMu
aom wnfaqmufjyKjyif tvkyfrsKd;udk pdwfykdif;b0 avhusihfrIwGif
NyD;aemuf &[ef;awmfrsm;\ naeydkif;wGif okwåefrsm; ½Gwfzwfjcif;om raysmfydkufbJ qkwfepfaeonhf &[ef;awmfrsm; twGufom azmf
jzpfonf/ ,if;tavhtusihfonf ,aeYacwf Ak'¨0g'D&[ef;awmfrsm; jyjcif;jzpfonf/ rdrd\ pdwfydkif;b0 wdk;wufrItwGuf BudK;yrf;
wkdif &Sdao;onf/ wpfcgwpf&HwGif trsKd;om; trsKd;orD;rsm;onfvnf; tm;xkwf&ef ESpfESpfumum vdkvm;onhf yk*¾Kdvfwpfa,muf tzdkYrl
"r®½GwfzwfoHudk em,l&ef xdkifMuonf/
3
r-| 1? 288/ 269/ 'D-| 1? 176/ tbd-| 2? 343/ tH-| 1? 20/
4 1
r-| 2? 51/ tH-| 1? 34/
338 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 339
,if;odkYaom vkyfief;rsm;udk a&Smif&Sm;&rnfh yvdaAm" (t xGufvmNyD; &[ef;awmf\ oydwfxJodkY ,m*kqGrf; avmif;vª
1
aESmifht,Suf) tjzpf ,lqonf / onf/ vkHri,fonf &[ef;awmftm; jrifvQifjrifcsif; cspfBudKuf
oGm;vsuf tdrfxJjyef0ifNyD; tdyf&may:wGif vJavsmif;aeonf/
ESvkH;om;a&;&m udpörsm; tb,faMumifh ,if;odkYjzpf&onfudk rdef;rysKd\ rdbrsm;u
&[ef;awmfrsm;\ b0onf wif;MuyfpGm xdef;csKyfxm;aomfvnf; pkHprf;ar;jrefaomtcg &[ef;ysKd\ arwåmudk r&vQif rdrdtouf
tcgtm;avsmfpGm ESvkH;om;a&;&m uJhodkYaom Mum;0ifudpörsm;rS &Sifawmhrnf r[kwf[k ajymMum;onf/
rvGwfajrmufEdkifbJ &SdMuonf/ &[ef;i,frsm;udk apmihfa&SmufMu rdbrsm;onf &[ef;awmf\ aemufodkY ajy;vdkufoGm;NyD; &Sd
onfh rax&fBuD;rsm;onf jzm;a,mif;rIESifh tEÅ&m,frsm;\ cdk;OD;ñGwfNyD; &[ef;ysKdtm; qGrf;udk rdrdwdkYtdrfwGif bkOf;ay;&ef yihf
om;aumifrsm; jzpfoGm;jcif;rS rdrdwdkY\ wynfhrsm;udk umuG,f&ef avQmufonf/ odkY&mwGif &[ef;i,fu jyefvm&ef jiif;qdkonf/
twwfEdkifqkH; BudK;pm;Muonf /
2 ,if;aemuf rdbESpfyg;onf &[ef;i,ftm; vQKdU0Sufcsufudk zGifh
umV'DC0gyd'Gg&0d[m&\ em,uq&mawmfonf ½GmwGif; [ajymqdkonf ]t&Sifbk&m;? wynhfawmfwdkYonf jynfhpkH<u,f0NyD;
odkY t0iftxGuf rjyKrSom i,f½G,fol pmoifom; &[ef;awmf orD;unm wpfOD;om&Sdyg\/ t&Sifbk&m;onf wynhfawmfwdkY\
rsm;tm; oifMum;ay;&ef oabmwlonf/ q&mrax&fonf om;tjzpf aysmf½TifpGm aexdkifygavmh}[k avQmufMuonf/
wynhf&[ef; taejzihf ½GmwGif;ü jzm;a,mif;rI tcsKdUudk t½IH;ay; odkYwap &[ef;i,fonf csufjcif;yif q&mt&Sif\ tMuHjyK
&rnfudk pdk;&drfaomaMumihf jzpfonf/ ,if;aus;½GmrSm raumif; csufudkawG;rdNyD; ,if;onf BuD;pGmaom tEÅ&m,fjzpfaMumif; od
owif; xGufcJhzG,f&Sdonf/ jrifNyD; xGufajy;cJhonf/ trsKd;orD;i,fonf tpm;tpmrpm;bJ
xdk&[ef;i,fonf tb,faMumifh rdrdq&monf rdrdtm; vGrf;aqG;NyD; aoqkH;oGm;onf/
½GmwGif;odkY 0ifa&mufjcif;udk wm;jrpf xm;&oenf;[lonfudk od tokbtcrf;tem;NyD;aemuf rdbrsm;onf trsKd;orD;i,f
atmif pkHprf;vdkpdwf tvdktavsmuf wdk;yGm;cJhonf/ odkYjzpfí 0wfqifonhf t0ga&mift0wfudk teD;tem;&Sd ausmif;wdkufwpf
pmayavh vmoifMum;rINyD;aemuf rdrdae&yfodkY tjyefwGif &[ef; ckodkY vª'gef;vdkufonf/ ,if;t0ga&mift0wfrS tydkif;tpwpfck
i,fonf xdkaus;½Gmvrf;twdkif; jzwfavQmufonf/ t0ga&mif udk tvªa0pk&&Sdonhf &[ef;awmfwpfyg;onf auvPd,odkY
t0wftpm;udk 0wfqifxm;onhf vkHrysKdwpfa,mufonf tdrfrS bk&m;zl;c&D;oGm;pOf xdkae&mwGiaf exdkifcJhol &[ef;i,ftm; ,if;
jzpf&yfukefpifudk taMumif;wdkufqdkif&if; ajymjyvdkufonf/ &
1
0dok'¨r*¾ 1? 87/ [ef;i,fonf opömwnfwHhNyD; cspfjrwfEdk;wwfonfh b0Muif
2
iwfrGwfacgif;yg;pOf umvtwGif;rSmyif r[max&fwpfyg;onf pdwfxJü azmfudk &&Sdonhf tcGifhta&; qkH;½IH;rItwGuf rsm;pGm aemifw&
1
oHo,jzpfaprItwGuf omraPi,f wpfyg;tm; jypf'Pf ay;awmh NyD; &[ef;i,fonfvnf; aomujzihf ysHvGefawmfrlonf /
rnfhqJqJ jzpfcJhonf/ aemiftcg yd#uwfokH;ykHudk uRrf;usifonhf 0wåAÁu
edaj*m"&[ef;tjzpf xif&Sm;vmonhf omraP i,fonf tm½kHrwufrD 1
r-| 1? 288/ tH-| 1? 17/ &ufuef;onfrudk BudKufNyD; tdrfaxmif jyK
tm&nu ("kwif)udk aqmufwnf&ef awmodkY xGufoGm;cJhonf/ oGm;onhf omraPi,fwpfyg; taMumif;vnf; &Sdonf (tbd-| 2?
odkY&mwGif q&mrax&fonf rdrdwynhfomraP rnfodkYjzpfoGm;cJhonf 281/ r-| 3? 189)/
udk rodacs (tbd-| 2? 432)/
344 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 341
usihfBuHMuonhf &[ef;awmfrsm;rSm rsm;aomtm;jzihf tazmfryg onf/ omraPi,fwpfyg;onf ,m*k ylylaEG;aEG;ygonhf cGufudk
1
bJ wpfyg;wnf; oGm;Muonf / udkif,lvmonf/ ,m*kcGufrSm ouFef;jzihf ckudkif&onfxd ylaEG;
tEÅ&m,frsm;NyD; cufcJvSonhf tdE´d,&Sd Ak'¨*,m r[maAm"d ojzihf aemufqkH; ajrBuD;ay: csvkduf&onf/ bdu©KeDuav;wpf
odkY bk&m;zl;c&D;udkrl wpfcgwpf&H Oygoum Oygodumrsm; yg a,mufonf omraPi,fudk jrifojzihf ]þyef;uefjym;ay:
0ifNyD;ykHrSeftm;jzihf tkyfpkvdkuf oGm;Muonf/ tEk&m"yk&NrdKUrS Ak'¨ wifNyD; ,lygt&Sif} [kqdkí yef;uefjym;udk ay;vdkufonf/
*,mtxd c&D;pOfwpfckvkH;twGuf q,fv odkYr[kwf q,fhESpfv ESpfumv Mumanmif;oGm;cJhNyD; oD[dkVfü tpm&Sm;yg;rIESifh
2
txd Mumonf / BuKHonf/ txufazmfjyyg ESpfa,muf tygt0if bdu©K? bdu©KeD
oD[dkVfwGif bk&m;zl;c&D;oGm;rnfh xif&Sm;onhfae&m rsm;pGm rsm;pGmwdkYonf EdkifiHawmfrS ,cifjzpfzl;onhf xkH;pHtwdkif; tdE´d,
&Sdonf/ tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[maAm"dESihf r[mapwd, (½k0ef EdkifiHjzpfzG,f&Sdonhf ork'´&mwpfzufurf; (y&ork'´H)odkY xGufajy;
3
a0vdqm,) t&yfwdkYrSm tvGefxif&Sm;onf / em*'Dy (,aeY Mu&onf/ xdkbdu©KeDri,fonfvnf; qdkNyD;bdu©KeDrrsm;ESihf twl
4
acwf *smzemuRef;qG,f)vnf; xyfwlyif vlodrsm;onf / awmif ,if;odkY ygoGm;onf/ oD[dkVf&[ef;opfwpfyg; a&muf&Sdvm
5
zufwGif wdóm&mr0d[m& ESihf taemufzufwGif uvsmPD aMumif; owif;Mum;odaomtcg xdkbdu©KeDri,fonf xdkt&Sif
6
apwD wdkYrSm tjcm;xif&Sm;onhf ae&mrsm;jzpfMuonf/ wpfcgwpf ESifhoGm;awGUNyD; pum;pjrnfajymqdkonf/ ]t&Sifbk&m;? r&dp0¥d
7
&H orEÅul# (od&dyg')udkvnf; azmfjyonf / azmfjyyg xif&Sm; 0d[m&vª'gef;yGJ tcrf;tem;wkef;u oufawmf b,favmuf&Sdyg
onhf ae&mrsm;odkY oGm;a&mufonhf c&D;pOfwGif bk&m;zl;rsm;onf NyD;vJbk&m;}[k bdu©KeDri,fu pkHprf;onf/ ]tJ'Dtcsdefu ig ckepf
rdrdwdkY jzwfausmf&onhf tjcm;bmoma&;qdkif&m ae&mrsm;udk ESpfom;t½G,f udk&ifrQom&Sdygao;onf/ oifaum tJ'Dwkef;u
vnf; ylaZmf0wfjyKMuonf/ touf b,favmuf&SdovJ}[k &[ef;u jyefar;onf/ ]wynhf
bk&m;zl;wpfa,muf\ xdktcsdefu tusKd;w&m;rsm;rSm rsm; awmfrvnf; xdktcsdefu ckepfESpfrQ om&Sdao;onhf omraP&D
pGm&Sdonf/ ,if;onf tajccHtm;jzihf Ak'¨&Sifawmfjrwfudk,fwdkif jzpfygonf}[k ajzMum;vsuf bdu©KeDru ]tJ'Dwkef;u touf
a[mMum;csufESihftnD a&S;acwf tpOftvmt& apwd,pm&d ckepfavmufom &Sdao;onhf ylaEG;onhf ,m*kcGufudk udkifvmNyD;
umjzpfonf/ EdkifiHwpf0ef;vkH;odkY c&D;oGm;jcif;onf opfqef;onhf ajrBuD;ay:udk ,m*kcGufudkcsaeonhf omri,fwpfyg;udk atmuf
1
cHcGufwpfck vª'gef;cJh&ygonf}[k a&Smifwcif jzpf&yfuav;udk
tH-| 2? 279/ ajymjyonf/ rax&fu ]tJ'DomraP[m usKyfyJ}[k tHhMopGmqdk
2
&o0g[deD 2? 124-125/ tEk&m"yk&NrdKUrS aum¥y¥e (o'¨r®mvuFm& vsuf xdkyef;uefjym;uav;udk bdu©KeDtm; xkwfjyonf/ twdwf
usrf;ü ,if;udk rm0#Ky#KH*r[kac:onf)odkY 4 vMumonf/ aum¥y¥e
rS tjcm;urf; (y&wD&)odkY yifv,fc&D;jzihf 2 vMuonf/ xdkae&mrS u atmufarhzG,f jzpf&yfrsm;onf jyefvnf vef;qef;vmNyD;
Ak'¨*,m r[maAm"dodkY 4 vMumonf/ arwåmpdwfrsm; wdk;yGm;vmNyD;onhf aemufwGif omoemhabmifrS
3
tbd-| 2? 332/ 0dok'¨dr*¾ 1? 139/ xGufcGmoGm;Muonf/ þjzpf&yft& xdktcsdefu ¤if;wdkY ESpf
4 5

6
'D-| 2? 125/ r-| 2? 295/ tH-| 3? 92/ tH-| 1? 396/ a,mufrSm toufajcmufq,f &SdNyDjzpfonf/
&o0g[deD 2? 17/ tbd-| 2? 338/ azmfjyNyD;jzpf&yfrsm;uJhodkYaom >cif;csufjzpf&yfrsm;rSm &[ef;
7
&o0g[deD 2? 17/ tcsKdU ouFef;0wfjzihf&SdpOf udk,fusihfw&m; acgif;yg;rItwGuf
342 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 343
trSwfrxifawGU&onhf om"ursm; jzpfMuonf/ "r®jy'Dydum edAÁmefpHawmfrlonfh ae&m[lí ,if;Xmeav;ckudk oGm;a&muf zl;
(oD[dkVfbmom) usrf;ü1 bDpD 2 &mpkwGif wpfckwnf;aom ykHpH ajrmfNyD; ,if;odkY apwDawmfrsm;tm; vSnfhvnf zl;ajrmfoGm;&if;
tjzpf tEk&m"yk&NrdKU yef;jcHwpfckü udk,fvufESD;aESmrI jyKMuonhf pkwdjywfa<u aovGefbdrl xdkolonf ewfjynfavmu ok*wd
2 1
]ouFef;0wf½kHxm;onhf trsKd;orD;ESihf trsKd;om;wpfa,muf} t b0odkY a&muf&onf[k a[mMum;awmfrlonf /
aMumif;udk azmfjyonf/ tu,fí &[ef;wpfyg;onf trsKd;orD; ,if;ygVdawmfudk zGifh&mü t&Sifr[mAk'¨aCmot&Sifjrwfu
wpfa,mufESihf cspfBudKufNyD; ,if;qGJaqmifrIudk ausmfvTm; EdkifpGrf; bk&m;zl;oGm;&if; pifMu,faom pdwfxm;jzihf aoaomolrsm;yif
r&SdawmhvQif ykHrSeftm;jzihf xdk&[ef;onf ½dk;om;pGm vlxGufNyD; ewfjynfavmuü arG;zGm;EdkifonfqdkvQif apwDawmf&ifjyifudk wH
xdktrsKd;orD;udk vufxyfjcif;rSm vkH;0 jynhfpkHrQwNyD; cGifhjyKonf/ jrufvSnf;jcif;? yef;wifckHudk aq;aMumjcif;ESihf aAm"danmifyif
udk a&oGef;avmif;jcif; jyKolrsm;tzdkYrl tb,fqdkzG,f&m &SdtHh
2
bk&m;zl;c&D;rsm; enf;[k jyqdkonf /
xiff&Sm;onfh ae&mrsm;tm; &Sdckd;0wfjyK&ef bk&m;zl;c&D;oGm;jcif;rSm oD[dkVf&Sd Ak'¨bmom &[ef;awmfrsm;onf tqdkyg ,lqcsuf
&[ef;awmfrsm;\ xif&Sm;onhf b0ykHoGifwpfck jzpfonf/ ,if; ESihf tpOftvmudk vdkufemMuvsuf oD[dkVfuRef;wGif omru
udk jrwfAk'¨udk,fwdkifvnf; tm;ay;onf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf tdE´d,wGifyg bk&m;ylaZmf&ef &nf½G,fNyD; bk&m;zl; vSnfhvnfavh
oufawmfxif&Sm;&SdpOfu 0gwGi;f okH;v odkYr[kwf av;vtwGif; &SdcJhMuonf/ xdkc&D;pOfrsm;wGif &[ef;awmfrsm;onf ydkNyD;ESpfouf
wpfae&mwnf;wGif oDwif;okH;NyD; ESpfumv\ usefonhf vydkif; zG,fESihf tEÅ&m,fuif;ap&ef tkyfpkzGJUí oGm;Muonf/ wv*F&
tcsdefrsm;udk aumif;rGefonhf b0aeenf;wpfckudk oifMum;vsuf yAÁwteD;&Sd wdóm&mr0d[m& ausmif;wdkufrS t&Sif"r®'dEé
wpf½GmNyD;wpf½Gm? wpfe,fNyD;wpfe,f? wpfEdkifiHNyD;wpfEdkifiH vSnfh rax&fESihf wdyd#uplVmb, rax&fuJhodkYaom rax&fBuD;rsm;
vnfoDwif;okH;onf/ ,if;odkY c&D;xGufjcif;udk pm&dum[k ac:NyD; bk&m;zl;c&D; vSnfhvnfaomtcg aemufyg &[ef;awmfrSm 500
3
pm&dumwGif Ak'¨&SifawmfjrwfESihftwl &[ef;awmf &maygif; rsm; avmuftxd rsm;jym;vSonf / 7? 12? 30? 50 odkYr[kwf 60
pGmwdkY yg0ifMuonf/ avmuf&Sdonhf &[ef;awmfrsm;\ tkyfpki,frsm;rSm tvGef xif
4
r[my&dedAÁme okwfawmfwGif Ak'¨&Sifawmfjrwfu t&Sif &Sm;onf / rsm;aomtm;jzihf ,if;tkyfpkrsm;rSm pmcsbkef;BuD;ESihf
tmeE´mtm; MunfndKol Oygoum wpfa,mufonf Ak'¨&Sif pmoifom; &[ef;rsm; odkYr[kwf teD;&Sdausmif;rsm;rS twl yl;
awmfjrwf arG;zGm;awmfrlonfhae&m? oAÁnKwÓPfudk &awmfrl aygif;yg0if vdkufvmolrsm; jzpfMuonf/ odkYwap yHokulvdu
onfhae&m? w&m;OD;a'oem a[mMum;awmfrlonfh ae&m? y&d rax&frsm;ESihf yd@ygwdu rax&frsm;uJhodkYaom jyif;jyif;xefxef

1
1
,if;usrf;? pm – 322/ 'D 2? 216/
2
2
*k½kVKa*grd (yk*¾Kdvf)onf xdkyk*¾KdvfESpfa,muftm; bdu©K bdu©KeD[k ac: 'd-| 2? 173/
3
&ef rESpfoufaomfvnf; ]ouFef;0wf½kHxm;onhf trsKd;orD;ESihf trsKd; &o0g[deD 2? 128/ tbd-| 2? 423/ ,if;*Pef;ta&twGufudk twd
om;wpfa,muf}[k &nfñTef;cJhonf/ tus r,lloihfacs/
4
&o0g[deD 2? 150/ tbd-| 2? 338/ 'D-| 2? 124/ tH-| 3? 92/
348 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 345
odkYjzpfapumrl trsm;pkrSmrl plVyd@ygwdu wdórax&f\ o t&mrsm;udk awGU&NyD; vltopfrsm;ESihf awGUqkH&vsuf NiD;aiGUzG,f
abmudk rESpfoufbJ vlrItusKd; aqmif½Gufonhf &[ef;rsm;udk bkefBuD;ausmif; aexkdifrIb0\ tajymif;tvJwpf&yf jzpfonf/
ydkí ESpfoufMuonf/ ynm&Sif q&mwpfyg;ESihf twlc&D;oGm;&jcif;onf tNrJwrf;yif
tpOftvmESihf xif&Sm;onhf Oygoum Oygodumrsm; t tusKd;&Sdonf/ taMumif;rl &[ef;awmfrsm;onf c&D;wpfavQmuf
ay:xm;&Sdonhf oHCmhoabmxm;rSm atmufyg*gxmygVdjzihf vl wGif ta&;ygonfh tcsufrsm;udk xdkynm&Sifrax&fESifh aqG;aEG;
trsm;tm; ay;xm;onhf tMuHÓPfjzihf &Sif;vif;NyD; vdk&if;udk EdkifaomaMumihf jzpfonf/ ,if;onf c&D;oGm;&if; ausmif;wuf
a&mufonf – ouJhodkY jzpfonf/ bk&m;zl;c&D;oGm;jcif;onf &[ef;awmfrsm;tm;
*d[DeH Oyua&mEÅmeH? edpöH tmrdo'geawm/ ¤if;wdkY\ aexdkif&mausmif;udk wG,fwm wyfrufrItm; y,f&Sm;
1
ua&mx "r®'gaee? awoH ypö,um&uH / &efvnf; taxmuftyHhjyKonf/
tmrdo'gejzihf oifwdkYudk axmufyHhMuonhf Oygoum Oyg ,if;wdkY tm;vkH;xuf ydkonfrSm bk&m;zl; yk*¾Kdvfrsm;tm;
odumrsm;tm; "r®'gejzihf wkHYjyefíaxmufyHhMuavmh/ &[ef;awmfrsm;u tvGwfwm0efauspGm apmihfa&Smufay;Mujcif;
'DCedum,f od*FgvokwfwGif ,if;,lqcsufudk ydkrdk tao; jzpfonf/ Ak'¨&SifawmfjrwfESihf wynhf&[ef;oHCmawmfrsm; a'o
2
pdwf azmfjyxm;onf / pm&D <ucsDouJhodkYyif bk&m;zl; &[ef;awmfrsm;onf ¤if;wdkY jzwf
txufwGif azmfjyonhf *gxmü "r®'ge[laom a0g[m&ü oef;oGm;&onfh NrdKU½GmwpfavQmuf vltrsm;tm; w&m;a'oem
pdwfydkif;avhusifhrI? ynma&;b0? ,Ofaus;rIqdkif&m ulnDaqmif a[mMum; oGm;Muonf/ &[ef;awmfrsm;onf (wpfae&mrS wpf
½GufrItm;vkH;udk xnhfoGif;Edkifonf/ odkYjzpfí &[ef;awmfrsm; ae&modkY) tvsifpvdk (cGJcGm) roGm;Muacs/ vkdtyfvQif &uf
taejzihf rdrdwdkYtay: ypönf;av;yg;jzihf axmufyHhí apmihf twefMum aexdkifMuonf/ odkYjzpfí bk&m;zl;&[ef;awmfrsm;
a&SmufMuolrsm;tm; pdwfydkif;avhusifhrI? ,Ofaus;rIESihf ynma&; onf vdktyfonhf t&yfa'orsm;ü &yfem;NyD; w&m;a'oem
qdkif&m ay;urf;rIrsm;jzihf aqmif½Gufay;&efrSm rdrdwdkY\ BuD;av; a[mMum;Muonf/
onhf wm0efjzpfonf[k cH,lMuonf/ ouFef;okH;xnf? oydwfESihf a&ppfwdkYtjyif c&D;oGm;&[ef;
tcsKdUaom jzpf&yf0w¬KaMumif;rsm;rS &[ef;awmfrsm;\ a, onf rsm;aomtm;jzihf qDbl; (ajcudk okwfvdrfhonfh qD = ajc
bk,stawG;tjrifrSm rdrdwdkYudk,fwkdif jrifhjrwfonhfb0udk cH,l e,fqDudk xnhfonhfbl;)? ñSyfzdeyfwpf&H? tokH;rjyKonhftcg
vsuf twwfEdkifqkH; trsm;aumif;usKd; aqmif½GufEdkif&efjzpf\[k ,if;zdeyfudk xnfh&ef jcif;wpfck? ,yfawmifESihf wpfcgw&H xD;ESihf
1
em;vnf&onf/ &[ef;awmfrsm;\b0onf bmomw&m; tqkH; awmifa0S;wdkYudkyg aqmif,lonf / xdkYjyif rD;arT;onhf ypönf;
trudk vdkufemusihfokH;&mü vltrsm;\ pdwf"mwfudk `rSifhwif ud&d,m (rD;cwfausmuf)? odyg#dum (bl; ?)? tm&uP³u (yif
ay;jcif;twGuf pHerlrsm;jzpfonf/ &[ef;rsm;onf oufaomihf tyf ?)? ydyævu (uwfaMu; ?)? ecapä'e (vufonf;ñSyf)ESihf
oufom twdkif;twmjzihf vlrsm;u vª'gef;onhf tzdk;wef tvª olpd (tyf)rsm;udkxnhfonhf x0dum (tdwf) wpfckudkvnf; o,f
1
aqmifoGm;Muonf/ ,if;tdwfxJwGif tcgtm;avsmfpGm &nfñTef;
o'¨r®mvuFm&,? 523/
2
'D 3? 145/ 1
0dok'¨dr*¾ 1? 88/ tH-| 3? 160/
346 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 347
udk;um;Edkif&ef Ak'¨"r®*kPfawmfrsm;udk a&;om;xm;onhf rSwfpkpm qGrf;udpöNyD;aemuf rax&fjyef<uoGm;aomtcg ½Gmom;rsm;
1
tkyf (rk|daygw¬u) wpftkyfvnf; ygonf / u xdk&[ef;\ oabmxm;ESihfywfoufí OygodumrBuD;\ rdwf
aqG&[ef;onf qGrf;cHcsdeftwdtuswGifom <uvmcJhaMumif;ajym
vlrIa&; vkyfaqmifcsuf qdkvsuf avSmifajymif oa&mfjyKMuonf/ tjypfrJh&Smol Oygodum
ynma&;ESihf ,Ofaus;rIvIyf&Sm;rIrsm;rS wpfyg; &[ef;awmfrsm; rBuD;u ½kd;om;pGmyif ]oifwdkYESihf tuRrf;0ifonhf &[ef;(ukvl
vlrIa&;udpöudk pdwf0ifpm;rIESihf ywfoufonhf azmfjycsuf tenf; yu)rsm;rSm oifwdkY tay:aumif;NyD; uRefrudk;uG,fonhf rax&f
2
i,frQom &&Sdonf / &[ef;awmfrsm;onf vlrItusKd; aqmif½Guf rSm uRefrtwGuf aumif;ygonf}[k jyefvnf ajymqdkonf/
rIESihf avmuDa&;vIyf&Sm;rIrsm;udk pdwf0ifpm;oihfoavm[lonf þjzpf&yfonf ½Iaxmifhrsm;pGmudk rD;armif;xdk;jyonf/ &
ESihf ywfoufí ,lqcsufwpf&yf csrSwfoihfonf/ rZÑdredum,f [ef;awmfrsm;wGif; tqifhtwef; ESpfrsKd;&Sdonf/ wpfckrSm rdrd
t|uxmü azmfjyonhf jzpf&yftydkif;tp wpfckonf þudpöESihf udk,fudk b0oHo&mrS vGwfajrmuf&ef[laom wpfckwnf;aom
ywfoufonhf tawG;tjrifwpf&yfudk ay;onf /
3 &nf½G,fcsufjzihf rnfonhf vlrIaumif;usKd;aqmif½GufrIwGifrS pdwf
aus;½Gmwpf½GmrS trsKd;orD; Oygodum wpfa,mufonf plV 0ifpm;rIr&SdbJ ur®|mef;bm0em ½IrSwfrIwGifom `rIyfESHxm;onfh
1
yd@ygwdu wdórax&ftm; ESpfaygif;rsm;pGm udk;uG,fqnf; &[ef;rsKd;jzpfonf / tjcm;&[ef;wpfrsKd;rSm rdrdwdkY\ b0oHo&m
vsuf&Sdonf/ wpfaeYwGif aus;½Gmudk rD;avmifuRrf;ojzihf tdrf vGwfajrmufrItjyif pdwfydkif; ½kyyf dkif;ESpfrsKd;vkH;wGif; vltrsm;\
trsm;tjym; rD;avmif&mwGif xdkOygodumr\ tdrfvnf; rD;xJ aumif; usKd;aqmif½GufrIudk pdwf0ifpm;ykH&onf/ ,if;oabmxm;
ygoGm;onf/ xdktcsdefwGif ,if;aus;½GmodkY tvnftywfa&muf onf yxrtrsKd;tpm;xuf ydkrdktusKd;rsm;ykH&NyD; Ak'¨&Sifawmfjrwf
&SdaeMuonfh &[ef;awmftcsKdUonf xdkOygodumrBuD;tm; u½k \ pdwfxm;ESihfvnf; nDñGwfykH&onf/ Ak'¨onf tcgwpfyg;ü
PmoufpGmjzihf wpfpkHwpf&m pkaqmif;xm;onhf ypönf;&Sdovm; ajymif;cif; wpfckvkH; a&vTrf;rdk;í ysufpD;oGm;ojzihf pdwfrcsrf;
[k pkHprf;ar;jref;Muonf/ odkY&mwGif plVyd@ygwdu wdórax&f romjzpfaeonfh ykPÖm;rdwfaqGwpfa,mufxH <ua&mufNyD; tm;
2
onf xdkOygodumr\ uHqdk;rdk;arSmifusaeonhf tcsdefwGif <u ay;pum; qdkzl;aMumif;od&onf /
a&muf vnfywfjcif;r&Sd/ ½Gmom;rsm;u xdkrax&fonf qGrf;cH ,if;ar;cGef;ESihfywfoufí trsm;\ ,lqcsufvnf; uGJjym;
csdefusrS <uvmvdrfhrnfjzpfaMumif; rSwfcsufjyKMuonf/ rax&f ykH&onf/ OygodumrBuD;uJhodkYaom vltcsKdUonf txufwGif
vnf; aemufaeY qGrf;pm;csdef twdtus avmufwGif xdkae&modkY azmfjyonhf jzpf&yfüuJhodkY plVyd@ygwdu wdórax&f\ o
oGm;NyD; ykHrSeftwdkif; qGrf;udkcH,lonf/ OygodumrBuD;onf tkwf abmxm;rsKd;udk ESpfoufMuonf/ t|umusrf;udk,fwkdifu plV
eH&Hwpfck\ t&dyfatmufü qGrf;jyifNyD; rax&ftm; qGrf;vªonf/ yd@ygwdu wdórax&ftm; rnfolYudkrQ rrDcdkvGef;ol? rnf
onfh aus;Zl;wifcH,ljcif;rS r&SdbJ qGrf;udk &&,loltjzpf csD;rGrf;
1
r-| 1? 394/
xm;aomaMuihf ,if;odkYaom oabmxm;udk ESpfoufcJhykH&onf/
2
&[ef;awmfrsm;\ ynma&;ESihf ,Ofaus;rI vIyf&Sm;rIrsm; taMumif;udk 1
ynma&;u@wGif ½Iyg/ ]&[ef;awmfrsm;\ NcdK;jcHpGmusifhrI}wGif ½Iyg/
2
3
r-| 1? 288/ okwåed-| 2? 9/
352 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 349
vufwnf&SdcJhoavm qdkonfudk twdtus rqdkEdkifacs/ yHokul tvªypönf;rsm;udkyif xdkufwefoljzpf&rnf[k xufoefpGm cH,lMu
vdu*dkPf;0if &[ef;rsm;onf xlyg&mrausmif;wdkuf uJhodkYaom onf/ odkYwap vdktyfcsdefürl rdbrsm;udk tmrdo'ge (ypönf;0w¬K
NrdKUjyESihf eD;pyfonhf ausmif;wdkufrsm;wGif aexdkifMuouJhodkY w vª'gef;rI) jzihf ulnDNyD; jyKpkapmihfa&Smihf&ef &[ef;awmfrsm;tm;
1
ayg0euJhodkYaom awmausmif;rsm;ESihf &d#d*vuJhodkYaom *l ñTefMum;onf /
1
ausmif;rsm;üvnf; oDwif;okH;Muonf /
*gr0goD NrdKUjyaus;½Gmrsm;ü aexkdifonfh&[ef;rsm;udk qefY *kdPf;uGJ odkYr[kwf edum,rsm;
usifonhf awmawmif {&d,mü aexkdifonhf t&n0goD odkYr
oHCmawmfrsm;twGif; oabmxm;uGJvGJrIrsm; jzpfay:cJhykHESihf oD
[kwf 0e0goD[kac:onfh aemufxyf &[ef; tkyfpkwpfck&Sdonf/
[dkVfü edum,rsm; odkYr[kwf *dkPf;uGJrsm; pwifcJhykHudk a&S;tcef;
at'D 6 &mpkcefYrSpí ,if;wdkYtm; *dkPf;uGJwpfck tjzpfr[kwfbJ
2 rsm;ü azmfjyNyD;jzpfonf/ ordkif;usrf;rsm;ü edum,okH;rsKd; (edum
jcm;em;onhf tkyfpktjzpf &nfñTef;onf / yHokulvdursm;uJhodYk 2
,wå,)udk rMumcP &nfñTef;Muonf / r[mem*bk&if (at'D
yif edum,tm;vkH;ü tm&nursm;&Sd&ef aocsmoavmuf jzpf
556-568)onf apwDBuD;okH;ql (r[mapwd,wå,)udk jyKjyifcJh
onf/ r[m0d[m&*dkPf;0if tm&nurax&fwpfyg; taMumif;
3 aMumif;ESifh edum,okH;ckrS &[ef;awmfrsm;tm; ouFef;rsm; vª
azmfjycsuf&Sdonf / at'D 6 &mpkcefYrSpí awmae&[ef;rsm;tm; 3
'gef;cJhaMumif;od&onf / þae&mü azmfjyonfh apwDBuD;okH;ql
wpfcgwpf&HwGif bdu©Krsm;udkykHrSef tokH;jyK½dk;r[kwfonhf ]wyóD}
4 [lonf tEk&m"yk&NrdKU&Sd ok0PÖrmvD (Ruvanväli-säya)? tb,
]usihfBuHaeol} [laom a0g[m&jzifh azmfjyonf / at'D 10 &mpk
*d&dESihf aZw0eapwDwdkYjzpfonfrSm aocsmNyD; ,if;apwDBuD;
&nfñTef;csufwpfckwGif awmae&[ef;rsm; aexdkif&m jzpfonhf
okH;qlwdkYonf t"duausmif;wdkufBuD;okH;ckudk toD;toD; udk,f
tEk&m"yk&NrdKU teD;&Sd ]&aohawm} wayg0e ac:onhf bkef;BuD;
pm;jyKonf/ a,bk,stm;jzihf edum,wpfckonf ausmif;wdkuf
ausmif;wdkufwpfckudk &nfñTef;xm;onf/ xdkausmif;wkdufwGif yHh
5 BuD;wpfck\ trnfemrjzihf xif&Sm;onf/ odkYjzpfí r[m0HoygVd
oulaqmif rax&frsm;vnf; oDwif;okH;Muonf /
ordkif;ü azmfjyonfh edum,okH;ck[lonf r[m0d[m&? tb,
1
tH-| 2? 279/ r[m0Ho 47? 66/ 48? 4/ *d&dESihf aZw0ewdkYjzpfaMumif; oHo,jzpf&ef taMumif;r&Sdacs/
2
r[m0Ho 41? 99/ 52? 22/ 53? 14/ 54? 20/ "r®½kpdESihf om*vd,[kac:onhf tjcm;*kdPf;uGJESpfck &Sdao;
3
r[m0d[ma& bdu©LeH? 0ae ed0owH t'g/ r[m0Ho 52? 22/ onf/ odkY&mwGif txufwGif awGU&NyD;onfhtwdkif; wpfcgwpf&H
4
,if; 51? 99/ 54? 20/ ,if;wdkYudk ,cifemrnfa[mif;rsm;jzihf &nfñTef;aomfvnf; ,if;
5
r[m0Ho 53? 14/ ,if;onf tEk&m"yk&mNrdKUtaemufzuf&Sd awmpyf wdkYudk tb,*d&dESifh aZw0ewdkYü toD;oD; xnhfoGif;onf /
4

twGif; aexdkifonfh taemufydkif;ausmif;wdkufrsm;[k ac:aom tkyfpk


jzpfzG,f&Sdonf/ ,if;ausmif;wdkuf t<uif;tusefrsm;taMumif; ao;pdwf
udk Memoirs of the Archaeological Survey of Ceyln, Vol. I. . 18. 1
0d-| 2? 68/
t&n0goD &[ef;awmfrsm;onf awmawmifa&ajrESihf qdwfNidrf 2
r[m0Ho 41? 97/ 44? 131/ 45? 16/ 48? 73/ ponf/
onhf ae&mrsm;wGif aeavh&SdNyD; ur®|mefbm0em pD;jzef;tm; xkwfrIwGif 3
,if; 41? 95? 97/
`rIyfESHxm;NyD; *gr0goDrsm;url NrdKUjyaus;½Gmrsm;wGif aexdkifvsuf ,Of 4
r[m0Ho 5? 13/ 39? 41/ 42? 43/ 47? 1-2/ 52? 17/
aus;rIESihf ynma&; wdk;wufrIudk a&S;½Ionhf vIyf&Sm;rIrsm;wGif yg0ifMu
1/ t&Sifr[mAk'¨aCmo (at'D ig;&mpk) onf
5/ tEk&m"yk&NrdKU? a'0geHyd,wdórif; (bDpD 3 &mpk) pdkufysKd;cJhaom rdrda&;om;aom 0dok'¨dr*¾t|uxmusrf;udk
Ak'¨*,m r[maAm"d yifyGm;awmf tEk&m"yk&NrdKU? r[m0d[m&ausmif;wdkuf oHCmawmftm; tyfESif;pOf
urÇmay:wGif oufwrf; t&SnfqkH; aAm"danmifyif jzpfonf/ (auvPd0d[m& ausmif;wdkufrS yef;csDum;)
2/ uE´DNrdKU? jrwfAk'¨ pG,fawmfwdkuf
(at'D 4 &mpkwGif tdE´d,awmifykdif;rS yifhaqmifcJhonf)

4/ tEk&m"yk&NrdKU? r[m0d[m&ausmif;wdkufteD; a'0geHyd,wdórif;BuD;


wnf;cJhaom xlyg&mrapwD (bDpD 3 &mpk)

3/ bDpD 3 &mpkwGif t&Sifr[dE´ESihf tdE´d,oHCmig;yg;


yxqkH; <ua&mufoDwif;okH;cJhonhf rdóuawmif (,ck r[DE¦avh)
12/ a0ó*d&d,rS &[EÅm*lrsm;

6/ tEk&m"yk&NrdKU? r[mapwD (bDpD 1 &mpk)

13/ a&S;acwf bkef;BuD;ausmif;wdkuf


7/ tEk&m"yk&NrdKU? r[m0d[m&ausmif;wdkufteD;
emrnfausmf avm[ygom' (aMu;jymo'f) ausmif;awmf&m
8/ r&Dpd0#³d,apwDawmf (bDpD 1 &mpk) 10/ tb,*d&dapwD (bdpD 1 &mpk)

9/ r[dE¦avhrS a&S;acwf qGrf;pm;ausmif;

11/ aZw0eapwD (at'D 4 &mpk)


350 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 351
edum,okH;ckwdkYESihf ,SOfvsuf &nfñTef;cH&onfh tjcm;edum onf pmaya0g[m&tm;jzihf w&m;a[mq&m[k t"dyÜm,f&
,ESpfckvnf; &Sdonf/ r[m0Housrf;1ü pwkw¬t*¾aAm"drif; onf/ ,if;tkyfpkü pmaywwfuRrf;onhf q&mrax&frsm; yg0if
(at'D 658-674)onf ,if;edum,ESpfckrS ausmif;wkdufrsm;tm; Mujcif;rSm xif&Sm;onf/ yHou k lvdu[lonf yHoulouFef;rsm;
xdef;odrf;&ef aus;½Gmrsm;pGm vª'gef;NyD; tjcm;edum,okH;cktm; udkom 0wf½kHonfh tkyfpkjzpfonf/ xdkrax&frsm;ü tqihf okH;rsKd;
2
aus;½Gmwpfaxmif vª'gef;aMumif; jyqdkonf / ,if;edum,ESpfck &Sdonf/ yxrtqihfrSm xdkokomefrsm;wGif pGefYypfxm;onhf ydwf
rSm edum,BuD;okH;ckwGif ygryg odkYr[kwf "r®½kpdESihf om*vd, prsm;udk aumuf,lNyD; csKyfpyfxm;onhf ouFef;rsm;udkom 0wf
odkYr[kwf tjcm;edum,ESpfrsKd;avm[lonfudkrl &Sif;vif;pGm rod ½kHMujcif;jzpfonf/ 'kwd,tqihfrSm &[ef;awmfrsm; tokH;jyK&ef
&acs/ 0DvsH *dkif*g u þae&mü xlyg&mrESihf r&Dp0¥d0d[m& Oygoumrsm;u [dkae&m onfae&mwGif pGefYypfxm;onhf ydwfp
3
rsm;udk qdkvdkzG,f&SdaMumif; ,lqonf / odkY&mwGif ,if;wdkYudk rsKd;pkHudk aumuf,lNyD; ouFef;csKyfjcif;jzpfonf/ wwd, tqihf
oD;jcm;edum,ESpfcktjzpf &nfñTef;xm;onfrSm rxif&Sm;ay/ rSm &[ef;awmfrsm;\ ajc&if;wGif Oygoumrsm; ypfcsxm;onhf
,if;odkYaom edum, odkYr[kwf *dkPf;uGJrsm;taMumif;udk ouFef;udkyif vufcHMujcif;jzpfonf/ odkY&mwGif ,if;wdkY tm;vkH;
rMum;&rDwGif bDpD wpf&mpk aemufqkH; ESpf0ufcefY rSwfwrf;rsm; onf rdrdwdkY\qE´ESihf ESpfoufrIrsm;t& OygoumwdkY vª'gef;
wGif "r®uxduESihf yHokulvdu[k oHCmtkyfpk ESpfckudk awGU& onhf ouFef;udk vufcH,ljcif; r&SdMuacs1/ r[m0HorSwfwrf;
4
onf / ,if; wdkYonf oD;jcm;*dkPf;uGJrsm;r[kwfbJ aexdkifenf; tcsKdUt& at'D 8 &mpkESihf 10 &mpkrsm;ü bk&ifrif;rsm; vª'gef;
ESpfrsKd;jzihf aexdkifMuonfh tkyfpkESpfckom jzpfonf/ "r®uxdu[l onhf ouFef;udk vufcHonhf yHoulaqmifrax&frsm;rSm wwd,
2
1
qifh yk*¾Kdvfrsm;jzpfonf /
,if; 45? 15-16/ wxm 'GdEéH edum,meH? 0d[ma& rE´ypöa,/ odkYwap *dkPf;uGJtrsKd;rsKd; ay:aygufvmaomtcg xdk*kdPf;
'doGm 0gydp okwGm 0g? abm**gar A[l t'g/ uGJrsm; twGif;rSmyif yHhoulaqmifrsm; &SdvmMuonf/ odkYjzpfí
A[kem udEÅK 0kawåe? eduma,okyd wDokyd/
t'g *gro[óH aom? o[kyÜg'H e&mukvH/ r[m0d[m&*dkPf;0if yHhoulaqmif rax&frsm;ESihf&SdouJhodkY tb
3
2
plV0Ho? t*Fvdyfbmomjyef 1? pm – 99? rSwfcsuf 2/ ,*d&d*dkPf;0if rsm;vnf;&SdMuonf / odkYwap 'kwd,aoerif;
3
tu,fí txufwGif udk;um;azmfjyxm;onhf r[m0Ho (tcef; 45? (at'D 851-885)eef;pH 22 ESpfajrmufwGif tb,*d&d*dkPf;0if
15-16) *gxmESpfyk'fudk wpfqufwnf;,lvQif ]A[kem udEÅK 0kawåe = yHhoulaqmif rax&frsm;onf uGJjym;oGm;NyD; oD;jcm;*dkPf;tjzpf
4
rsm;rsm;qdkí tb,ftusKd;&SdtHhenf;}[laom pmaMumif;rSm pOf;pm;zG,f wnfaxmifMuonf / ,if;tkyfpkonf oD;jcm;*dkPf;tjzpf quf
jzpfvmonf/ ,if;onf *gxmtrSwf 5 wGif azmfjyNyD; edum,ESpfckonf
*gxmtrSwf 16 ü azmfjyonhf edum,ESpfckwGif yg0ifonf/ 1
0dok'¨dr*¾ 1? 61/
0d-| 1? 266 ü ausmif;wdkufBuD; ig;wkduf (yÍör[m0d[m&) udk 2
r[m0Ho 48? 16/ 52? 27/ 53? 48/ 54? 25/
azmfjyonf/ &o0g[deD 2? pm – 51 üvnf; ausmif;wdkufBuD; ig;wdkuf *dkif*gonf tcef; 52? *gxmtrSwf 27 \ 'kwd,pmaMumif;udk ]yHok
(yÍör[m0go) taMumif;udk qdkonf/ ,if;wdkYrSm rnfonfht&mrsm; jzpf ulvdurmwleH}[k zwfonf/ udkvrÁKdrlü ]yHokulvdubdu©LeH} [k qdkonf/
onfudk twdtus rqdkEdkifacs/ odkY&mwGif edum, odkYr[kwf *dkPf;uGJrsm; þae&mü ]rmwleH}[k zwfNyD; ]bdu©LeH}[k rzwf&ef taMumif;r&Sdacs/
r[kwfonfrSm aocsmonf/ 3
tH-| 2? 279/ r[m0Ho 47? 66/ 50? 52/
4
tH-| 1? 71/ 4
r[m0Ho 51? 52/
&[ef;awmfrsm;\ vlrIb0 2 vIyf&Sm;rIrsm; 353
yHokulvduESihf tm&nuwdkYrSm "kwif 13 yg;teuf ESpfrsKd;
omjzpfonf/ yd@ygwduuJhodkYaom tjcm;"kwifrsm;udk aqmuf
wnfonhf &[ef;awmfrsm;vnf; &SdMuonf/ odkYwap ,if;wdkYudk
oD;jcm;*dkPf;rsm;tjzpf r,lqMuacs/ yHokulvduESihf tm&nu
rsm;udkomvQif oD;jcm;*dkPf;tjzpf ,lqjcif;ESihf ywfoufí pkHprf;
zG,f&SdNyD; ,if;udpötwGuf ESpfoufavmufonhf &Sif;vif;csuf&
&ef rjzpfEdkifacs/

bdu©KeDrsm;
bdu©KeDrsm;\ vIyf&Sm;rItaMumif;udk tenf;i,frQom od&onf/
at'D 10 &mpkwGif a&;xdk;onhf ukuk½kr[E´reausmufpmwGif
(tEk&m"yk&) NrdKUawmf twGif;&Sd Hight Street ay:&Sd r[dE´m&mr
[kxif&Sm;onhf bdu©KeDausmif;wdkuf\ a&SUwGif aq;½kHwpfck&SdcJh
1
aMumif; jyqdkonf / bdu©KeDrsm;onf aq;½kHrsm;wGif olemjyKrsm;
uJhodkY tvkyftauR;jyKEdkifoavm [lonfudk ar;jref;vdkayonf/
onf/ aESmif;acwfrsm;wGif tm&nursm;vnf; *gr0goDrsm;uJhodkY tod
ynmqdkif&m &,lvdkrIwGif rsm;pGmpdwf0ifpm;NyD; bmomw&m;ESihf rywf
oufavmufaom usrf;pmrsm;a&;om;rIudkyif aqmif½GufMuonf/ tm
&nu0goD 'drÁKvm*v r[muóyrax&f a&;om;onhf Amvm0
aAm"e ouúwo'´gusrf;rSm erlemaumif;wpfck jzpfonf/ xdktcsdefrSpí
t&n0goDESihf *gr0goDwdkYtMum; jcm;em;csufrSm trnfemrrQom &SdykH
&NyD; avhusihftm;xkwfrItaejzihf jcm;em;csuf &SdykHr&acs/ t&nursm;
vnf; *gr0goDrsm;\ b0aeenf;udk ESpfoufykH&onf/ ,if;ESpfrsKd;vkH;udk
aemifwGif *gr0goD t&n0goDESpfrsKd;vkH;aeonhf Ob,0goDrsm;[k ac:
Muonf (edum,o*F[? pm – 20? 22? 24)/ uE´dNrdKU&Sd ,aeYacwf rv
0wåESihf tó*d&d,[laom t"duausmif;wdkufESpfckrSm ,cifu *gr
0goDESihf t&n0goD jzpfcJhonhf Ob,0goDrsm;rS qif;oufcJhykH&onf/
vmb0goD[k xif&Sm;aom aemuf&[ef;tkyfpkwpfpkudk at'D 10
&mpkESihf aESmif;ydkif;wGif jzpfonf (r[m0Ho 54? 27/ 60? 68? 72)/
odkY&mwGif ,if;taMumif; tenf;i,frQom od&onf/
1
EZ. II, p. 22.
354 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
om"ursm;pGmonf jynhfpkH<u,f0onhf bdu©KeDausmif;wdkufrsm;udk
1
bk&ifrif;rsm;ESihf rdzk&m;rsm;u wnfaqmufcJhMuonf / 'Dy0Ho
usrf;ü xif&Sm;onhf bdu©KeDrsm;pm&if;udk azmfjyaomfvnf;
0denf;udk oifMum;ay;Muonf[laom tcsufrSwpfyg; ¤if;wdkY\
tvkyftudkif taMumif;udk wpfpGef;wpfprQ rod&acs/ bdu©KeDr
rsm;vnf; &[ef;awmfrsm;uJhodkY wlnDaom b0wpfckudkyif ae
xdkifcJhrnfrSm oHo,jzpfzG,f taMumif;r&Sdacs/

1
r[m0Ho 39? 43/ 66? 27/

00000000
360 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
1
pm;csufrsKd; &rdonf /
bDpD 1 &mpk 'k|*grPdrif;ESihf ¤if;\nDawmf o'¨gwdórif;
2
vufxufwGif &[EÅmrax&frsm;pGmwdkY &SdcJhaMumif;qdkonf / odkY&m
wGif tvGefxl;jcm;pGmyif o'¨gwdórif;u &[ef;awmfrsm;tm; tcef; 12
rdrd\ av;pm;rIudk xdkufwefonhf yk*¾Kdvfrsm;udkomvQif t,s
(t&Sif)[k ac:rnfjzpfaMumif; awmif;yefrIudk awGU&onf / ,if;
3 &[ef;awmfrsm;\ vl rIb0 3
awmif;yefrIonf bDpDwpf&mpk oHCmawmfrsm;tay: a&mifjyef NcKd;NcHpGm usihfokH;jcif;
[yfcsufwpf&yf jzpfonfrSm oHo,jzpfzG,frvdkacs/ o'¨gwdó txufrSm azmfjycJhonhf ,ciftcef;ESpfckwGif &[ef;awmfrsm;
rif;onf rdrdvufxufü &[ef;ta&twGuf rsm;jcif;udk ESpfouf onf ,if;wdkY\ xdef;csKyfrI tvGef&Sd tajctae rsm;pGmwdkYaMumihf
ykHr&bJ rdrdtaejzihf rwkefvIyfaom o'¨gw&m;jzifh MunfndKEdkif wjznf;jznf; b0aeenf; ajymif;vJoGm;&ef zdtm;ay;cJhykHudk awGU
4
rnfholudk rawGUEdkifbJ jzpfaeykH&onf / cJh&NyD;jzpfonf/ ,if;tajymif;tvJudk a&S;½kd;pGJoHCmrsm;u owd
azmfjyyg rsufarSmufypöu© vlYtzGJUtpnf;tay: a,bk,s jyKrdaomfvnf; a&SmifvTJr&onhf wdk;wufrI? jzpfNrJobm0ESihf
tm;jzihf rESpfoufbJ twdwfudk csD;rGrf;jcif;rsKd;udk Ak'¨&Sifawmfjrwf ykHrSeftjzpf todtrSwf rjyKcJhacs/ xdkoHCmawmfrsm;onf ,if;
vufxufawmftxd jyefí ajc&mcHEdkifonf/ tajymif;tvJudk ysufpD;,kd,Gif;rIwpf&yftjzpf pdk;&drfBuD;pGm ½Ijrif
wpfaeYwGif t&Sifr[muóyonf &mZN*dK[fNrdKU a0VK0ef cJhMuonf/ &[ef;awmfrsm;\ omoemawmf oefY&Sif; pifMu,f&ef
ausmif;awmfü oDwif;okH;aeaom Ak'¨&Sifjrwftm; <ua&mufzl; pdwftm;txufoefqkH;ESihf xyfjyefwvJvJ BudK;yrf;rItpm; ,if;
ajrmfonf/ wpfudk,fwpfum,wnf; oDwif;okH;&mwGif NydKifzuf ajymif;vJwdk;wufrI 'Da&vTrf;rdk;rIudk qefYusif&ef rjzpfEdkifaMumif;
uif;atmif ausmfapmvSonhf t&Sifjrwfonf vloluif;qdwf em;vnfcJhMuonfrSm xif&Sm;onf/ odkYjzpfí acwfNydKif udpö&yf
&mü taersm;NyD; tcgtm;avsmfpGmomvQif Ak'¨xHodkY tzl;tajrmf rsm;\ tajctaeudk pdwfroufrom jzpfMuojzifh xdkoHCm
<ua&mufonf/ Ak'¨udk,fwkdif t&Sifjrwftm; rsm;pGm av;pm; awmfrsm;onf jynhfpkHaumif;rGefNyD; pHjytjzpf ,lqcJhonhf twdwf
awmfrlNyD; &[ef;awmfrsm;tm; tav;teuf wdkufwGef;vsuf udk vrf;ñTef ajymjyp&mtjzpf jyefvnf ½IjrifcJhMuonf/
t&Sifjrwftm; rdrdudk,fwdkifESihf xyfwljyKawmfrlonf/ odkYjzpfí twdwfjzpf&yfrsm;u tm;vkH;wGif taumif;qkH;jzpfNyD; ypöu©
1
rdrdwdkYwynfhrsm;udk pGJvrf;NyD; tjcm;yk*¾Kdvfrsm;tm; tvkyftauR; jyKcGifh
jzpf&yfrsm;rSm qdk;½Gm;vsuf tem*wfjzpf&yfrsm;um; ydkrdkqdk;vdrfh
ray;onhf &[ef;rsm;taMumif; ,cifu azmfjycJhonfudk owd&oifh rnf[k tNrJvdkvdkyif vlom;wdkY ,kHMunfjcif;rSm qifjcifzG,f jzpf
onf (þusrf;? pm – 333)/ ouJhodkY trsm;jzpfcsifonhf oabmxm;vnf; jzpfonf/ &[EÅm
2

3
oD[dkVf &[EÅmrsm;taMumif;udk a&SUtcef;wGif ½Iyg/ olawmfpifrsm;tjzpf ,lqxm;onhf aumif;rGef jrifhjrwfaom
baEÅ r,H 0E´dwAÁ,kwåuH {uH t,sH tmpdu©dóx (tH-| 2/ 132)/ yk*¾Kdvftm;vkH;onf twdwfumvwGif &SdcJhonf/ ,aeYacwf
4
o'¨gwdórif;onf rdrd\eef;wGif;ol trsKd;orD;wpfa,mufESihf arwåmrQ yk*¾Kdvfrsm;um; pm&dwåysufjym;NyD; edrfYusonf/ uREkfyfwdkY NyD;aemuf
onhf avm[ygom'ausmif;wdkufrS &[ef;ysKd wpfyg;aMumifh ,if;odkY BudK
wifqkH;jzwfcJhjcif;jzpfzG,f&Sdoavm/ þusrf;? pm – 338 udk½Iyg/
tem*wfonf ydkrdk qdk;½Gm;oGm;rnf/ trSefpifppf wpfcsdefu vkH;0
r&SdcJhaom ,if;pHjy twdwfumvonf teD;odkY a&mufoGm;aom
358 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 359
tcg a0;ía0;í vGifharsmoGm;aom wHvQyfuJhodkY jzpfonf/ wGif q&monf rdrdwynhf\ t,ltqudk yGifhvif;pGm vufcH
tu,fí pHjytwdwfumvudk eufeuf½Idif;½Idif; oGm;MunhfNyD; aMumif; od&onf/ þae&mwGif wpfzef t|uxmü plVokre
,if;umvwGif &SdcJhonhf yk*¾Kdvfrsm;\ tawGUtBuKHrsm;udk avh rax&f\ pdwfxm;BuD;jrwfrIudk csD;usL;vsuf ]a&S;acwf rax&f
vmppfaq;MunhfvQif ypöKyÜeftajctaersm;uJhodkYyif ESpfoufzG,f rsm;onf remvdk0efwdkjcif; r&SdMu/ xdkt&SifwdkYonf MuHyif\
r&SdEdkifonfudk awGU&rnfjzpfvsuf twdwfuyk*¾Kdvfrsm; udk,fwdkif tpnf;uJhodkY rdrdESpfoufonfudkom r,lMu/ xdkt&SifwdkYonf
vnf; pHjytwdwfumv wpf&yftay: jyefvnfpOf;pm;rIudk tNrJ aMumif;usKd; qDavsmfonfudkom vufcHNyD; rnDñGwfonfudk
1
wrf; tm½kHpdkufxm;Muonf/ vufrcHMu}[k azmfjyonf / þazmfjycsufonf a,bk,stm;jzihf
odkYjzpfí ygVdt|uxmusrf;rsm;ü twdwfwGif &SdcJhMuonhf xdkacwfu &[ef;rsm;onf taMumif;,kwådudk vufcHvdkpdwf r&Sd
rax&fausmfrsm;udk csD;rGrf;NyD; ypöu© &[ef;avmu tenf;qkH; MubJ rSm;onfjzpfap rSefonfjzpfap rdrdwdkY\ ,lqcsufrsm;udk
2
at'D 5 &mpkacwftcsdef\ rESpfoufzG,f obm0tay: oG,f wif;Muyf acgif;rmpGm pGJudkifcJhMuaMumif; vSpfjyjcif;jzpfonf /
1
0dkufNyD; rSwfcsufjyKMuonfudk awGU&onf / rax&fBuD;rsm;tm; jyKpkvkyfauR;jcif;ESihf ywfoufí azmfjy
ykHpHtm;jzihf rdrd\ wynhfjzpfol wdyd#uplVem*rax&f\ &mwGif t|uxmusrf;rsm;ü ],cktcgwGif a&S;acwf &[ef;
w&m;yGJodkY wufa&mufonhf wdyd#u plVmb,rax&ftaMumif; awmfrsm;onf þum; ig\OyZÑm,fq&mwnf;? "r®mp&d,q&m
jzpf&yfwGif t|uxmusrf;rsm;ü a&S;acwfax&frsm;onf "r®udk wnf;[k pOf;pm; qifjcifvsuf rsufESmvdkufNyD; ½dkaorIudk rjyMu/
Mum;emjcif;udk ESpfoufMuaMumif;ESihf (w&m;yGJudk) aMunmarmif; xdk&[ef;rsm;onf a&mufvmonhf ({nfhonfrsm;) uJhodkY jyKpkMu
3
cwfonfudk Mum;od&onfESihf tNydKiftqdkif w&m;emoGm;a&muf \}[k qdkonf / þpmydk'fudk zwf&aomtcg ,if;udk a&;om;
2
MuaMumif; azmfjyonf / ,if;t|uxmpum;&yftm; tqdkyg pOfu &[ef;awmfrsm;onf rdrw d dkY\ q&m? OyZÑm,fq&mESihf
azmfjycsufudk a&;om;csdefu &[ef;tcsKdUonf "r®Mum;emrIudk ,if;odkYaom yk*¾Kdvfrsm;udkom 0wfBuD;0wfi,fjyKNyD; rdrdwdkY&if;ESD;
aumif;pGm *½kpdkufrIr&SdaMumif; oG,f0dkufazmfjyonhf t&dyft>ruf uRrf;0ifjcif; r&Sdonhf tjcm; rax&frsm;tay: rjyKMu[laom cH
tjzpf ,lqEdkifonf/ 1
euf½Idif;onhf "r®a&;&m t"dutcsufrsm;ESihf ywfoufí ayg&mPduaw¬&m [d tEkok,sum a[mEÅd/ e twåaem ½kpð {0 OpäK
q&mESihfwynhftMum; jcm;em;onhf ,lqcsufrsm;&SdNyD; aemufqkH; bm&H 0d, Ou©dydwGm 0dp&EÅd/ um&PH {0 *PSEÅd? tum&PH 0dóaZÆEÅd
('D-| 2? 337/ r-| 1? 236)/
2
1 odkY&mwGif a&S;acwf&[ef;vnf; ydkrdk aumif;rGefMuonfr[kwfacs/ aum
þae&mü ,aeYacwf t|uxmusrf;rsm;ü awGU&onhf azmfjycsufrsm;
orÁDrS tjiif;oefonhf &[ef;rsm;onf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ qkH;r Mo0g'
rSm ,cif &mpkESpfaygif;rsm;pGm uwnf;u a&;om;xm;cJhonhf rl&if; oD
udkyif vufrcHbJ rajymyavmufonfh udpötay: rdrdwdkY\ tkyfpkuGJ
[dkVfbmom t|uxmusrf;rsm;udk ygVdbmomjyefqdkxm;jcif;jzpfaMumif;
tjrifrsm;udk acgif;rmcH,lNyD; aMumif;usKd;rJhpGm pGJudkifcJhMuojzihf Ak'¨&Sif
owd&oihfonf/ odkYjzpfí ,if;azmfjycsufrsm;onf at'D 5 &mpkrwdkif
awmfjrwfudk,fwdkif ausmif;wdkufrS xGufcGmNyD; awmxJwGif oDwif;okH;cJh
rDuyif wnf&SdcJhonhf &[ef;oHCmrsm;udk &nfñTef;onf/
2 &ykHudk uREkfyfwdkY odMuonf/
ayg&mPuaw¬&m ud& yd,"r®ó0em a[mEÅd/ o'´H okwGm0 t[H 3
ayg&mPubdu©L ud& e trSmuH OyZÑma,m trSm tmp&da,mwd rkcH
yXrH t[H yXrEÅd {uyÜ[ma&ae0 Moo&EÅd ('D-| 2? 337/ r-| 1?
MoavmauwGm 0wåH ua&mEÅd/ orÜwåy&dapäa'ae0 ua&mEÅd ('D-| 1?
236/
168/ oH-| 3? 220/ r-| 1? 260/ tbd-| 2? 334)/
364 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 361
azmfjyNyD;om"ursm;onf Ak'¨&Sifawmfjrwf vufxufawmf Ak'¨&Sifawmfjrwfonf t&Sifr[muóytm; &[ef;awmf
ESihf Ak'¨y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf rsm;rMumrDtcsdefuyif vlaumif; rsm;udk tMuHÓPf ay;&efESihf xdkudpöESihf ywfoufí w&m;a[m
rsm;onf twdwfwGif&SdNyD; ypöu©vltrsm;rSm ESpfoufavmuf Mum;&ef wdkufwGef;awmfrlonf/
zG,fr&SdbJ tem*wfrsKd;qufrsm;rSm arQmfvihfzG,f vkH;0raumif; odkYwap t&Sifr[muóyonf ,if;odkYjyK&ef rsm;pGm pdwf
avmufatmif tusihfodu©m ysuf,Gif;rnf[laom tawG;tjrif xufoefjcif;r&Sdojzihf Ak'¨tm; þodkY jyefavQmuf\ ]t&Sifjrwf
\ jyif;jyonhf tajccHwpfck&SdcJhaMumif; &Sif;vif;pGm azmfjyonf/ bk&m;? ,cktcgü &[ef;awmfrsm;onf ajymvG,fqdkvG,f r&Sdyg
Ak'¨udk,fwdkifvnf; rsufarSmufacwfxd qif;oufcJhaom ,if; ukef/ emcHvdkpdwf r&Sdygukef/ tMuH ÓPfay;onfudk vufcHvdk
tawG;tjrifudk ay;cJhaMumif; od&onf/ jcif; r&Sdygukef/ tmeE´m\ teD;aewynhf b@KESihf tEk½k'¨g\
,if;t,ltq vTrf;rdk;cH&onhf a&S;acwf oD[dkVf&[ef;awmf teD;aewynhf tmbdÍÆduwdkYonf ]]vmprf;? rnfol ydk½GwfEdkifrnf
rsm;onfvnf; obm0tm;jzihf ypöu©tajctaersm;udk rauseyf enf;? rnfol ydkNyD;aumif;aumif; ½GwfEdkifrnfenf;? rnfol ydkNyD;
rESpfoufbJ &SdMuonf/ xdk&[ef;awmfrsm; taejzihf ajymif;vJrI MumMum ½GwfEdkifrnfenf;}}[k rdrd\todynmESihf ywfoufí
1
rsm;[lonf ra&SmifvTJEdkifbJ ordkif; jzpf&yfrSefrsm; jzpfaMumif; tcsif;csif; ESdrfhcs ajymqdkaeMuonfudk wynhfawmf awGUrdyg\} /
oabmrwlMuacs/ ,if;wdkY\ tjrift& ajymif;vJrIrsm;onf xdktwl om0w¬dNrdKU&Sd aemufjzpf&yfESpfckwGif Ak'¨&Sifawmfjrwf
qkwf,kwfrI\ vu©Pmrsm; jzpfonf/ u t&Sifr[muóytm; &[ef;awmfrsm;tm; Mo0g'ay;&ef
odkYjzpfí ydkrdkí avmukwå&m w&m;zufudk pdwfoefonhf rdefYMum;aomtcg t&Sifjrwfu &[ef;awmfrsm;onf qdk;½Gm;onf
&[ef;awmfrsm;onf xkH;pHtwdkif; pHjyjrifhjrwfonfh b0ESifh ywf [laom taMumif;jycsufjzihf aemufqHwif;aeNyD; jA[®p&d,udk
oufí twdwfudk jyefajymif; ajymjyMuonf/ ,if;odkYjyKjcif;jzihf usihfokH;olwpfa,muftzdkY vdktyfonhf t&nftcsif;r&SdaMumif;
2
&[ef;awmfrsm;onf Ak'¨"r®\ tESpfom&udk em;vnfjcif;r&SdbJ oG,f0dkufí avQmufxm;onf /
pmom;rQudk twdtus vdkufemcJhykH&vsuf tusKd;rSm arQmfvihf
1
xm;onhf twdkif;yif jzpfonf/ oH 2? 204/
2
cdkifvkHonhf om"ursm;t& Ak'¨vufxufawmfu &[ef; oH 2? 204/ tcgwpfyg;ü t&Sifr[muóy\ wynhfwpfyg;u
&mZN*dK[fteD;u t&SifjrwfoDwif;okH;onhf ausmif;ocFrf;udk rD;½IdUcJhonf
awmfrsm;onf a,bk,stm;jzihf aysmf½TifNyD; a&mifh&JMuaMumif; udk tu,fí owd&cJhygu t&Sifjrwf\ pdwfraumif;jzpfrIudk ydkí ESpf
od&onf/ wpfaeYwGif aumovbk&if yaoe'Donf ousEdkifiH oufEdkifrnfjzpfonf/ xdktcsdefu t&Sijf rwfESihftwl wynhfESpfyg; oDwif;
twGif;&Sd NrdKUwpfNrdKUü oDwif;okH;aeaom Ak'¨udk oGm;a&mufzl; okH;vsuf&SdNyD; wpfyg;rSm pdwfxm;aumif;rGefNyD; usefwpfyg;rSm qdk;onf/
ajrmfNyD; rdrdtaejzihf Ak'¨&Sifawmfjrwftm; MunfnKd&jcif;\ t tcgaygif;rsm;pGmyif t&Sifjrwfonf xdkwynhfqdk;tm; rdrd\ tjyKtrlrsm;
aMumif;rsm;udk avQmufxm;onf/ aumov avQmufxm;onhf udk jyKjyif&ef Mo0g'ay;ojzihf ,if;&[ef;i,fonf rax&fjrwftay:
taMumif;w&m;rsm;teuf wpfckrSm rif;BuD;onf tjcm;ausmif; qefYusifonhf a'gocHpm;rIudk wnf;xm;onf/ wpfaeY t&Sifjrwf tjyif
odkY<uoGm;pOf aumufuspfol &[ef;i,fonf rax&f\ tokH;taqmif
rsm;rS orPjA[®Prsm;rSm ydefvSD? Murf;MuKwf? ½kyfqdk;NyD; jzLyyfjzL ypönf;rsm;udk zsufqD;NyD; ocFrf;ausmif;udk rD;½IdUNyD; xGufajy;onf/ odkYjzpfí
a&mf&SdMuvsuf cE¨mwpfudk,fvkH; taMumNydKif;NydKif; xaeMuonf t&Sifr[muóy rax&fBuD; &[ef;awmfrsm;tm; Mo0g'ray;vdkonfudk
udk awGU&jcif;jzpfonf/ tHhMozG,fr&Sdacs ("r®y'-| 1? 293)/ uk#d'loeZmwfawmfudkvnf; ½Iyg/
362 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 363
]uóy? xdktwdkif;yif jzpfay\} Ak'¨&Sifawmfjrwf oabmwl Ak'¨&Sifawmfjrwf y&dedAÁmefpHvGefawmfrlNyD;aemuf tcgwpfyg;
awmfrlNyD; vuf&Sdypöu©tajctaeudk þodkY&Sif;jyonf ]a&S;tcg ü t&Sifr[muóyrax&fu t&SiftmeE´mtm; vlxGufNyD;
wkef;u &[ef;awmfrsm;onf awmawmifrsm;ü aexdkifMu\/ rdrdudk,fudk rapmihfpnf;Muaom &[ef;i,frsm;ESihftwl oGm;vm
qGrf;cHí toufarG; 0rf;ausmif;jyKMu\/ yHhoulouFef;rsm;udk aejcif;ESihf ywfoufí jypfwif ½Iwfcsawmfrlonf/ t&Sifr[m
okH;aqmifMu\/ ouFef;okH;xnfom &SdMu\/ rnfonfht&mudkrQ uóyonf t&SiftmeE´mtm; twdkif;twm yrmPudk rod
rwyfrufMuacs/ a&mifh&JvG,fMu\/ vltrsm;ESihf a&maESm,Suf onhf uav; (ukrm&u) [k ac:awmfrlonf/
wif r&SdMubJ wpfudk,fwnf; aexdkifMu\/ vkHYv0D&d, &SdMu\/ t&SiftmeE´monf rdrdOD;acgif;ay:ü qHjzLrsm;&Sdaom tcsdef
odu©mokH;&yfudk jrwffEdk;Mu\}/ ,if;a[mawmfrlcsufonf odu©m rSmyif t&Sifr[muóyrax&fu rdrdtm; ukrm&u (uav;
okH;&yfudk vdkufemusihfokH;&ef &[ef;i,frsm;tzdkY pdwf"mwfcGeftm; i,f) [k ac:yg[k awmif;yefonf/ t&Sifr[muóyrax&fu
udk `rSihfwifay;onf/ ,if;odkY jzpfjcif;rSm pdwfudk rxdef;csKyfbJ wm0efrodwwfaom
1
odkYwap ,cktcgü &[ef;awmfrsm;onf odu©mokH;&yfudk r &[ef;i,frsm;aMumifh jzpfaMumif; qufvufrdefY Mum;onf /
avhusihfMuacs/ ,cktcgü &[ef;wpfyg;onf tu,fí atmif Ak'¨&Sifawmfjrwf y&dedAÁmefpHvGefNyD;aemuf yg&my&d,trnf&Sd
jrifausmfMum; vlodrsm;vmvQif? tu,fí ypönf;av;yg;udk onhf rax&fwpfyg;onf &[ef;awmfrsm;\ *kPfodu©m edrfhus
aygrsm;pGm &&SdvQif t&Sifjrwfrsm;onf ¤if;tm; vufcH½dkaoMu rIESihf ukd,fusihfw&m; ysuf,Gif;rIESihf ywfoufNyD; &Snfvsm;pGm
vdrfhrnf/ &[ef;i,frsm;onfvnf; xdk&[ef;awmfrsm;\ pHerludk awG;onf/ xdk&[ef;u Ak'¨&Sifawmfjrwf oufawmfxif&Sm;&SdpOf
vdkufemMuonf/ xif&Sm;ausmfMum;olrsm;onf jA[®p&d,tusihf u &[ef; awmfrsm;onf jA[®p&d,udk usifhMuHcJhMuaomfvnf;
1
jrwf\ tEÅ&m,frsm; vTrf;rdk;cH&onf[k ajymEdkifMuonf / ,cktcgürl pdwfrcsrf;ajrUzG,f&m udk,fusihfodu©medrfhus ysuf
aemufwpfBudrfwGif r[muóyrax&fonf jrwfAk'¨tm; ,Gif;aeMuNyD; raumif;rIrsm;ESifh jynfhESufaeMuonf/ xdkBuD;jrwf
tb,faMumihf a&S;tcgwkef;u oDv odu©myk'fenf;NyD; &[EÅm onhf &[EÅmBuD;rsm;onf ,cktcgü y&dedAÁmefpHvGefawmfrlMuNyD/
rsm; ydkrdkrsm;jym;NyD; ,cktcgü oDvodu©myk'frsm;NyD; &[EÅmyk*¾Kdvf ,if;odkYaom yk*¾Kdvfrsm;um; ,cktcg &Sm;yg;vSay\}[k pdwfr
2
tenf;i,f om&SdMuygoenf;[k avQmufxm;onf/ csrf;omjzpfonf /
Ak'¨&Sifawmfjrwfu ]uóy? xdktwdkif; rSefay\/ vltrsm; zkótrnf&onhf aemufrax&fwpfyg;u tem*wfwpfcsdef
tusihfysufjym;NyD; "r®aumif;rsm; aysmufuG,foGm;aomtcg ü &[ef;awmfrsm;onf pdwfysufz, G f tusihfysufNyD; udk,fusihf
oDvodu©myk'frsm; rsm;jym;vmNyD; &[ef;tenf;i,fom &[EÅm w&m;edrhfusrnfjzpfNyD; Ak'¨bk&m;&Sif wm;jrpfonhf tvkyfrsm;
2
tjzpfudk &&SdMu\} a[mawmfrlonf / aMumihf tjypf&SdMuvsuf avmuDvlom;wdkY\ b0aeenf;jzihf ae
3
1
xdkifMuvdrfhrnf /
oH 1? 205/
2
,if;? 205/ b'´gvd&[ef;u Ak'&¨ Sifawmfjrwftm; tvm;wl ar;cGef; 1
oH 1? 418/
rsKd; ar;avQmufcJhNyD; tvm;wl tajzay;cJhonf/ Ak'¨&Sifawmf jrwfu 2
ax&*gxm? 254/
odu©myk'fynwf&ef taMumif;w&m; rjzpfay:rcsif; ynwfawmfrrl 3
,if;? 340/
aMumif; rdefYMum;awmfrlonf (r 2? 101)/
368 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 365
odkYwap þae&mü rax&fonf rSm;,Gif;pGm em;vnf ]odkY&mwGif t&Sifbk&m;\ ausmif;wkdufü &[ef;awmfrsm;onf
odkYr[kwf oHo,vGefuJjcif; jzpfonf/ 0denf;odu©myk'frsm;t& aysmf½Tifvef;qef;vsuf? pdwf"mwf wuf<uvsuf? arGUavsmfvsuf?
aqGrsKd;rawmfonhf bdu©KeDrxHrS qGrf;udkvufcHrIudkom wm;jrpf ½kyf£a`E´ Munfvifvsuf? aomuuif;a0;NyD; wnfNidrf at;csrf;
onf/ tu,fí &[ef;onf aqGrsKd;awmfpyfonhf bdu©KeDrxHrS vsuf ayghyg;aom ESvkH;om;jzihf aexdkifvsuf &Sdygukef\/ þ
1
qGrf;udk tvªcH,lvQif 0dodu©myk'ft& tjypf r&Sdacs / &[ef;awmfrsm;onf t&Sifbk&m; a[mMum;onfh w&m;awmf rsm;
odkY&mwGif em*rax&fonf pdk;&drfvGefuJNyD; ]aqGrsKd;rawmf BuD;jrwfjynhf0onhf crf;em;rIudk trSefyif oabmaygufMu
onhf bdu©KeDrxHrS qGrf;udkyif vufrcH&vQif udk,fhESrt&if;jzpf onf[k xifyg onfbk&m;}[k avQmufxm;onf/
onhf bdu©KeDryifjzpfap bdu©KeDrtm;vkH;xHrS qGrf;udk tb,f rif;BuD;xGufcGmoGm;NyD;aemuf Ak'¨u &[ef;awmfrsm;tm;
aMumihf vufcHrnfenf;/ odkYjzpfrl tjypf&Sd&ef tcGifhtvrf; aumovrif;BuD;\ avQmufxm;csufrsm;udk em;vnf&efwdkuf
tenf;i,frQyif &Sdawmhrnfr[kwf}[k pOf;pm;cJhonf/ wGef;NyD; ,if;odkYjzihf aumovrif; azmfjyonfh cHpm;csufudk rSef
1
o'¨gw&m;aumif;onhf &[ef;awmfrsm;onf pdwfydkif;b0 uefaMumif; rdefYawmfrlonf /
wdk;wufrIESihf todÓPfxl;udk &&Sdjcif;twGuf 0de,odu©myk'frsm; ,if;azmfjycsufonf a&S;acwfrsm;ü b0tay: &[ef;awmf
udkom ,EÅ&m;qefpGm wnfrSDcJhMuykHudk azmfusL;&ef pHjyykHpHtjzpf rsm;\ oabmxm;rSm aysmf½Tif aumif;rGefaMumif; azmfjyonfrSm
udk;um;Edkifonhf pdwf0ifpm;zG,f jzpf&yfwpfckudk 0dok'¨dr*f ü aocsmonf/ &[ef;rsm;onf twGi;f oEÅmefü okefokefrIefrIef
azmfjyonf/ wtkH aEG;aEG;pOf;pmNyD; raumif;jrifavh&SdcJhykHr&acs/
pdwå*kwårax&fonf a&m[Pe,f? r[m*gr½GmteD; wpfaeYvQif wpfxyfompm;NyD; ½dk;om;at;csrf;onhf b0jzihf
uk&@u r[mavPtwGif; ESpf 60 xufrenf; oDwif;okH;cJh &[ef;awmfrsm;\ ½kyfoGifonf ,if;okdY tvGefMunfvif&ykH ar;
onf/ ,if;vkdPf*lxJwGif bk&m;&SifckepfqlwdkY\ awmxGufcef; cGef;udk Ak'¨&Sifawmfjrwfu ]&[ef;rsm;onf twdwfudk ylyefrae?
o½kyfazmf vSyonhf yef;csDaq;a&;rsm; &Sdonf/ ,if;vkdPf*lodkY tem*wf udkvnf; wrf;wrae? ypöKyÜefrSm aexdkifMu\/ odkYjzpfí
tvnftywf <ua&mufvmMuonfh &[ef;awmfrsm;onf Xmae &[ef;awmfrsm;\ cE¨mudk,f Munfvif 0if;y\/ tem*wfudk
rax&fBuD;tm; xkdyef;csDum;wdkY\ tvSudk ESpfoufaMumif; wtkHaEG;aEG; pOf;pm;jcif; twdwfudk ylyefjcif;jzihf vlrdkufrsm;onf
avQmufxm;Muonf/ ]t&Sifbk&m;wdkY? wynhfawmfonf þvkdPf atmufodkY a<uusonhf opf½Gufpdrf;uJhodkY ajcmufaoGUoGm;&\}[k
2
*lü tESpf 60 ausmfaexdkifcJhyg\/ odkY&mwGif wynhfawmfonf ajzMum;awmfrlonf /
yef;csDaq;a&;rsm; &Sdonfudkyif rod&SdcJhyg/ ,aeYwGifusrSomvQif ,if;aumif;rGefonhf oabmxm;onf tcsdefumv\ jzpf
rsufvkH;&SdMuonhf þ&[ef;awmfrsm;aMumihf xdkyef;csDaq;a&;rsm; pOfwGif ajymif;vJrIrsm;udk jzpfay:apcJhykH&vsuf ]&[ef;aumif;
udk wynhfawmf od&ygonf}/ rsm;}onf b0tay: ted|m½kHoabmxm;udk vufcHcJhonf[kqdk
EdkifzG,f &Sdonf/ orEÅygom'dumESihf r[m0Ho ESpfusrf;vkH;rSmyif
1
0d 2? 222/
2
0dok'¨dr*¾ 1? 38/ þjzpf&yfudk tjcm;t"dyÜm,fjzihf a&SUydkif;wGif azmfjycJhNyD; 1
r 2? 320 ("r®apwd,okwf)/
jzpfonf/ 2
oH 1? 5/
366 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 367
1
o½kyfazmf udk;um;Edkifonhf jzpf&yf0w¬K wpfckudk azmfjyMuonf / jcif;w&m;udk obm0w&m;ESihf a&SmifvTJr&onhf oabmw&m;
wpfaeYoü rif;om; (wdó) onf trJvdkufpOf om;orif tjzpf em;vnf&ef oifMum;jcif;rSm rSefonf/ &[ef;awmfrsm;
rsm; awmtkyfwGif ½TifjrL;kckefaygufaeMuonfudk awGUonf/ ,if; onf ,if;odkYaom b0ESifh aojcif;tay: tav;teuf em;
jrifuGif;aMumihf rif;om;onf ]awmxJü jrufudk pm;aomuf& vnfrIr&SdMuonhf omrefavmuDom;rsm;uJhodkY aojcif;w&m;udk
onfh þom;orifrsm;onfyif þrQ aysmf½TifMuao;\/ aumif; raMumufjcif;rSm xdktaMumif;w&m;aMumihf jzpfonf/ vlwpf
rGefpGm pm;aomufaexdkif&onhf &[ef;rsm;onf tb,faMumihf a,mufonf avmuDypönf;rsm;udk rwyfrufbJ pdwfvGwfvyf
raysmf½TifbJ&SdMurnfenf;}[k pOf;pm;rdonf/ vsuf b0ESihfaojcif;w&m;\ vQdKU0Sufcsufudk em;vnfaomtcg
eef;awmfudk jyefa&mufNyD;aemuf rif;om;onf zcifrif;BuD; aojcif;w&m;udk aMumuf½GHUjcif;r&Sdacs/ olonf pdk;&drfylyefrI
tm; rdrd\ awG;awmrIudk ajymjyonf/ rif;om;tm; oifMum;&ef okdYr[kwf okefokefrIrIef jzpfae&ef taMumif;r&Sdacs/ tjcm;wpf
rif;BuD;u ]om;awmf? wpfywfMum xD;eef;pnf;pdrfudk cHpm;yg/ enf;qdkrl xdkolonf taysmf½TifqkH;aom yk*¾Kdvfjzpfvmonf/
,if;aemuf om;awmftm; ao'Pfay;rnf}[k qdkNyD; rif;om; xdkYaMumifhvnf; bk&ifaumovrif;onf txufwGif azmfjy
tm; xD;eef;pnf;pdrfudk wpfywfMum vTJajymif; ay;tyfonf/ onfhtwdkif; "r®udk tjynhft0 em;vnfMuonhf &[ef;awmf
wpfywfMumNyD;aemuf ]om;awmf? tb,faMumifh jzLyyfjzL rsm;tm; ESpfoufzG,f udk,f£a`E´? ½Tifvef; wuf<uonhfpdwfjzihf
a&mfESihf raysmfr½Tif jzpf&oenf;}[k rif;BuD;u om;awmftm; b0udk ESpfoufpGm aexdkifMuonfudk awGU&jcif;jzpfonf/
ar;onf/ ]ao&rnfudk a&mufaomaMumihf jzpfygonf}[k rif; aESmif;acwfrsm;wGif ]&[ef;aumif;}rsm;onf 0denf;odu©m
om;u ajzaomtcg ]wpfywf ukefvGefNyD;aemuf ao&rnf yk'frsm;\ zkH;uG,faeonhf tESpfom&udk em;vnfjcif;r&SdbJ
qdkonfudk qifjcifvsuf om;awmfonf aysmfjrL;½Tifysjcif;r&SdcJh/ puf,EÅ&m;toGif vkdufemusihfokH;vmcJhMuonf/ xkd&[ef;rsm;
okdYjzpfaomf aojcif;w&m;udk tNrJwrf; qifjcifaeMuonhf &[ef; onf vuf&Sdypöu© tajctaetm; qefYusifrIudk a&mifjyef[yfMu
awmfrsm;onf tb,frSmvQif aysmf½TifjrL;wl;EdkifMurnfenf;}[k onf/ vlonf rdrd\ jyefvnfwkHYjyefrIwGif tpGef;a&mufavh&Sd
rif;BuD;u &Sif;jyvdkufonf/ onfrSm "r®wmjzpfonf/ þom"uüvnf; a&S;acwfoD[dkVf
þjzpf&yfudk pmt&Sdtwdkif; r,loihfacs/ þ0w¬KaMumif;\ &[ef;awmfrsm;onf >cifcsuf&SdcyJh kHr&acs/ (oD[dkVf)&[ef;rsm;onf
t"duqdkvdk&if;rSm &[ef;awmfrsm;onf aojcif;w&m;rS aMumuf Ak'¨vufxufawmfu &[ef;rsm;xuf ydkíyif tpOftvm,lq
½GHUí aysmf½TifjrL;wl;jcif;r&Sd[k jzpfonf/ &[ef;awmfrsm;tm; ao csufudk vdkufemvmMuNyD; ydkrdkwduspGm NcdK;jcHonhftusifhudk usihf
1
okH;vmMuonf/
0d-| 1? 41/ r[m0Ho 5;154-159/ þusrf;ü r[m0Hoü azmfjyonhf odkYjzpfí jAm[®Pwdó iwfrGwfacgif;yg;ab; (bDpD 1 &mpk)
0w¬Kudk azmfjyygonf/ uREkfyftaejzihf *dkif*g\ t*FvdyfbmomjyefrS ,lyg twGif; em*rax&fonf bdu©KeDr wpfa,mufxHrS qGrf;udk tvª
onf/ uDVEÅd[laom a0g[m&onf upm;jcif;? jrL;wl;aysmfyg;jcif;[k
t"dyÜm,f&onf/ *dkif*gonf *gxmESpfykd'fvkH;ü t"dyÜm,fESpfrsKd;vkH;udk tokH;
cHjcif;rSm roihfavsmf[k ,lqNyD; tpfrjzpfol bdu©KeD em*ax&D
1
jyKcJhonfrSm tawmftwef auseyfzG,af umif;onf/ ]rd*g udVEÅd = om; vª'gef;onhf qGrf;udk jiif;y,fonf /
aumifrsm; ckefayguf aysmfjrL;Mu\/ bdu©L e uDVdóEÅd = &[ef;awmfrsm; 1
onf ckefayguf jrL;wl;jcif; r&SdMu}/ r-| 2? 296/ 'D-| 2? 125/
372 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 369
ae&modkY jyefvm&vsuf xdkae&mrS jyefí ur®|mef;tm½kHjzihf yef;csDaq;a&;rsm;rSm vdkPf*l\ rsufESmusufwGif &Sdoavm
jyefí pwif avQmufvSrf;&onf/ xdkUtwlyif tu,fí oGm;pOf? odkYwnf;r[kwf eH&HwGif&Sdoavm[lonfudkrl uREfkyfwdkY rod&acs/
&yfpOf? xdkifpOf odkYr[kwf avsmif;pOf pdwfxJü npfnL;onhf odkY&mwGif þ0w¬KaMumif;u rax&fonf xdkrQavmufESpfumv
udavompdwf jzpfay:vmvQif £&d,mykxfudk rajymif;bJ &SdNrJ ywfvkH; OD;acgif;udkarmhí *lywfvnfudk rMunhfzl;aMumif; qdkjcif;
1 1
£&d,mykxfrSmyif ,if;pdwfudk aysmufatmif vkyf&onf / jzpfonf / *l\a&SUwGif a&cHwufyifBuD; wpfyif&Sdonf/ rax&f
,if;tusihfrSm r[mowdy|meokwfawmfü azmfjyonhf ur®|mef; onf xdkopfBuD;udkvnf; wpfcgrQ armhrMunfhzl;acs/ ajrBuD;ay:
½IrSwfenf;tcsKdUudk tajccHonhf wdk;wufrIwpf&yf jzpfzG,f&Sd odkY ESpfpOfa<u usvmonfh yGihfzwfrsm;aMumifhomvQif opfyifBuD;
2
onf / yGifhaMumif; odjcif;jzpfonf/
tmvdE´ut&yfrS r[mzkóa'0rax&fonf ,if;tusihf rax&fjrwf\ *kPfaus;Zl;rsm;udk odojzihf bk&ifonf
udk 19 ESpfwdkifatmif vdkufemusihfokH;cJhonf/ rax&fjrwfonf rax&ftm; zl;ajrmfvdkpdwf jyif;jyvmNyD; rax&ftm; oGm;a&muf
vrf;wGif&yfNyD; twefa0;uGmonhfxd oGm;NyD; wpfzefjyefpzefrsm; zl;ajrmfNyD;aemuf rax&ftm; NrdKUawmfodkY<uvm&ef zdwfMum;awmf
2
ojzihf rax&fonf vrf;rSm;ovm; odkYr[kwf pdwftm½kH rlonf/ odkY&mwGif rax&fu <urvmbJaeonf/ bk&if onf
ysuf,Gif;ovm;[k us,favmifpGm ajymMuonftxd jzpfonf/ rax&fjrwf <uvmap&ef *Gusus ykHrSefr[kwfonfh tpDtpOfwpf
odkYwap rax&fonf ,if;odkY ajymoHqdkoHrsm;udk *½kdpkdufjcif; &yfukd zefwD;onf/ bk&ifonf EdkYwdkufrdciftm;vkH;\ &ifom;rsm;
r&SdbJ rdrdur®|mef;tm½kHjzifhom qufoGm;NyD; aemufqkH; ESpf 20 udk pnf;xm;NyD; zkH;xm;apvsuf rax&fBuD; r<urvmrcsif; EdkYpdYk
twGif; &[EÅmjzpfoGm;onf/ rax&fonf 19 ESpfwmywfvkH; om;i,frsm; EdkYrpdkYap&[k trdefYxkwfjyefonf/
yef;wdkifudk ra&mufEdkifojzihf oDwif;uRwfvjynfhwdkif; rsuf&nf EdkYpdkYuav;i,frsm;udk oem;MuifemawmfrlvSojzihf rax&f
3
usavh&Sdonfxd xufoefjyif;jyNyD; vdkvdkvm;vm;&SdcJhonf / t onf aemufqkH;wGif r[m*gr (NrdKU)odkY <uawmfrlonf/ rif;BuD;
xufwGif azmfjycJhonhf umv0v†dr@y½Gmu r[mem*rax&f onf csufcsif;yif rax&ftm; eef;awmfodkY yifhzdwfvsuf jyKpk
4
onf *wypöm*wtusihfudk 16 ESpf usifhcJhonf / wpfcgwpf&H awmfrlonf/ bk&ifrif;w&m;u &Sdcdk;onfjzpfap? rdzk&m;u &Sdcdk;
*w ypöm*w0wåonf aemufrsKd;qufrsm;\ vIyf&Sm;rIodkYwdkif 0wfjyKonfjzpfap rax&fBuD;u ]rif;BuD;? usef;rm aysmf&Tifygap}
qif;oufoGm;cJhykH&onf/ odkYjzihf bGJUtrnfESihf oDwif;okH;onhfae [k rxl;jcm;bJ qkay;onf/ tjcm;&[ef;awmfrsm;u ]t&Sif
&mudk azmfjyrxm;onfh rax&fwpfyg;onf wpfaeYwGif rdrd bk&m;? rif;BuD;&Sdckd;0wfjyK onfjzpfap? rdzk&m;u 0wfjyKonfjzpf
wynfheSihf pum;ajymaeonf/ xdkrax½fonf ½kwfw&uf vuf ap t&Sifbk&m;onf ]]rif;BuD;? usef;rm aysmf½Tifygap}}[k rxl;
udk auG;ñGwfvdkufNyD; jyefYqefYvsuf wpfzefjyefauG;NyD; jznf;ñSif; rjcm;bJ qkay;awmfrlygNyD}[k avQmufMuonf/ ]wynhfawmfonf
rif;BuD;ESihf rdzk&m;BuD;tMum; cGJjcm;írodyg}[k rax&fu cyfat;
1

2
'D-| 1? 169/ tbd-| 2? 336/ at;yif ajzMum;vdkufonf/ wpfywfMumNyD;aemuf rax&fonf
um,mEkyóem? £&d,myxESihf orÜZmeyAÁcef;? pdwåmEkyóemcef;
rsm;udk ½Iyg/ 1
axa&e ud& {wåuH t'¨geH 0oaEÅe pu©KH Or®DavwGm avPH e
3
'D-| 1? 169/ r-| 1? 362/ tbd-| 2? 336/ MoavmudwykAÁH (0dok'¨dr*¾ 1? 38)/
4
'D-| 1? 169/ tbd-| 2? 336/ 2
bk&if\ trnfemrudk azmfjyrxm;ay/
370 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 371
rdrd\ ywf0ef;usifopfwGif oufaomihfoufom rjzpf[kod&Sd o [lonfudk pkHprf;Muonf/ odkYjzpfí vltcsKdUonf wpfaeYwGif t
jzihf rax&ftm; jyefvnf <ucsDcGifhay;vdkufonf/ rax&fvnf; u,fí &[ef;awmfrsm; tcsif;csif; tcsif;jzpfyGm;cJhMuvQif jyef
rdrd*lodkY jyef<uoGm;NyD;aemuf xdknwGifyif &[EÅmjzpf oGm;onf/ vnfjzefajz&ef pOf;pm;NyD; bkef;BuD;ausmif;odkY oGm;Muonf/ wpf
0dok'¨dr*fusrf;onf rdrd\£a`E´udk xdef;csKyfvdkonhf &[ef; ae&mwGif &[ef;awmfESpfyg; twlwuG raexkdifMuay/ ausmif;
rsm;\ pHerltjzpf rax&ftaMumif;udk azmfjyjcif;jzpfonf/ pdwå wdkufonf aumif;pGm wHjrufvSnf;xm;NyD; tm;vkH; tpDtpOf
*kwårax&fonf 0denf;odu©myk'frsm;udk jyif;xefwduspGm vdkufem wus &SdMuonf/ ½Gmom;rsm;onf tu,fí &[ef;awmfrsm;
usihfokH;onfrSm oHo,jzpfzG,f rvdkacs/ odkYwap rsufvkH;rsm;udk onf tcsif;csif; cdkuf&efjzpfyGm;í roihfjrwfMuvQif ausmif;
ydwfNyD; tjcm;0w¬Krsm;udk rMunhf&efrSm Ak'¨&SifawmfjrwfESpf ouf wdkufrSm þrQavmuf tvGef&Sif;vif;NyD; xdkrQ aumif;pGm tpD
awmfonhf apmihfpnf;jcif;rsKd; twdtus r[kwfacs/ tpOfwus &SdMurnfr[kwf[k oabmaygufoGm;Muonf/ qdwf
a&SUtcef;wGif azmfjyNyD;jzpfonfhtwdkif; &[ef;awmfrsm;onf qdwf aejcif;onf &[ef;awmfrsm; aqmufwnfaeonhf uwdu
0grqdkrDtwGif; ur®|mef;w&m;&,l&ef tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[m 0wfjzpfaMumif; em;vnfoGm;Muonf/ &[ef; 50 wdkYonf 0gwGif;
1
0d[m&ausmif;wdkufESihf r[m*gr&Sd wdóm&mrausmif;wdkufrsm;ü umvrukefrDyif &[EÅmjzpfoGm;MuaMumif; jyqdkonf /
ykHrSef pnf;a0;MuaMumif; od&onf/ oDwif;uRwfNyD;aemuf & umv0v†dr@yaus;½GmrS r[memrtrnf&onhf tvm;wl
[ef;awmfrsm;onf 0gwGif;umvtwGif; rdrdwdkY\ pdwfydkif;b0 tjcm;rax&fwpfyg;onf wpfpkHwpfa,mufudkrS pum;rajymbJ
wdk;wufrItusKd;udk aMunm&ef xdkausmif;wkdufrsm;ü wpfzef 23 ESpfwkdifwdkif ur®|mef;xdkifcJhonf/ xdkrax&fonf yxrckepf
qkHMuonf/ odkYjzpfí &[ef;awmfrsm;onf 0gwGif;umvtwGif; ESpfywfvkH; vrf;avQmufjcif;? &yfjcif;jzihf ukefvGefcJhonf[k qdk
aocsmonhf &v'fwpfckudk &&Sd&ef tjyif;txef tm;xkwf onf/ xdkrax&fonf xdkckepfESpftwGif; vkH;0rxdkif vkH;0 vJ
Muonf/ taMumif;rl xdktawmtwGif; &[ef;awmfrsm;onf avsmifjcif;r&Sdacs/ (&[EÅmtjzpf onfrax&fjrwf\ ausmfMum;
at;csrf; wdwfqdwf tvGefoufaomihf oufom&SdaomaMumifh rIrSm tdE´d,EdkifiHwpf0ef;vkH; ausmfMum;onf)/
jzpfonf/ *wypöm*w0wå[kxif&Sm;onhf puf,EÅ&m;qefqef jyif;
*vrÁwdw¬0d[m& ausmif;wdkufü 0gqdkMuonhf &[ef; 50 xefonhf tjcm;usihfpOfwpfck &Sdao;onf/ ,if;onf oD[dkVfü
jzpf&yfrSm ,if;tm;xkwfrI rnfrQjyif;xefaMumif; azmfjyonf/ wkd;wufjzpfxGef;cJhykH&onf/ pmayt& ,if;a0g[m&rSm ]toGm;
xkdrax&frsm;onf yxrqkH; 0guyfonhfaeYwGif &[EÅmrjzpf tjyefudk apmihfMunfhjcif;}[k t"dyÜm,f&onf/ ,if;tusihfudk
rcsif; tcsif;csif; pum;rajym&ef uwdu0wfjyKMuonf/ qGrf;cH usihfonfh &[ef;onf tu,fí ur®|mef;trSwfr&SdbJ a&SUudk
&ef ½GmwGif;odkY 0if&ef &[ef;awmfrsm;onf pum;rajymrdap&ef ajcwpfvSrf; avQmufrdvQif csufjcif; aemufudk jyefqkwf&NyD;
yg;pyfxJü a&ikHxm;Muonf/ tu,fí wpfyg;yg;onf &ufv ur®|mef;trSwfjzifh xyfrH tpu jyefavQmuf&onf/ wpfcgwpf
odkYr[kwf tjcm; wpfckckaom udpu ö dk odvdkvQif a&udk rsKdcsNyD; &H &[ef;onf rdrdur®|mef;udk arhoGm;vsuf tuGmta0; tenf;
vdk&if;rQudkom ajzMum;onf/ vltrsm;onf &[ef;awmfrsm;onf i,fodkYom vrf;avQmufEdkifonf/ ,if;odkYarhoGm;vQif arhaomae
½Gmom;rsm;udkomvQif pum;ajymjcif;rS a&SmifMuOfMuovm;? odkY
1
wnf;r[kwf ¤if;wdkYonf tcsif;csif;vnf; pum;rajymMuovm; 'D-| 1? 170/ tbd-| 2? 336/ r-| 1? 362/
376 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 373
r[mrdwårax&fu ESrjzpfolbdu©KeDtm; rdrdonf &[ef;jzpf pGm auG;vdkufonf/ wynhf&[ef;onf em;rvnfjzpfoGm;NyD; t
onhf aeYrSpí trsKd;orD;wpfa,mufudk wyfrufonhf pdwfjzihf aMumif;udk pkHprf;ar;jref;onf/ rax&fBuD;u rdrdur®|mef;pwif
rMunfhzl;yg[k qdkonf/ aeraumif;í ao&manmifapmif;ay: tm;xkwfonhf aeYrSpí rdrdonf ur®|mef;trSwfrygbJ vufudk
vJavsmif;ae&onhf rdcif\awmif;yefrIjzihf ESrbdu©KeDu rax&f rauG;ñGwfcJhzl;aMumif; rdefYMum;onf/ ,ckrdrdwynfhrsm;ESihfpum;
xHa&mufvmNyD; aq;awmif;onfudk taMumif;jyKí ,if;odkY >ruf ajymqdkaepOf owdvufvGwf auG;ñGwfcJhonf/ odkYjzpfí rax&f
[jcif;jzpfonf/ rdrdrSm ,if;udk,fusihfw&m;rSvGJí tjcm; aq; onf rdrdvufudk rlvtajctaetwdkif; jyefxm;NyD; jyefauG;
1
r&Sdyg[kqdkNyD; ESrtm; jyefoGm;apvsuf þtrSefw&m;udk wpfzef ñGwfjcif;jzpfonf /
xyfqkdNyD; rdcif\a&m*gudk uko&ef rSmvdkufonf/ ,if;odkY ajym aemuf r[moHC&u©dw rax&fonf touf 80 t½G,f
1
qdkNyD;aomtcg rdcifrSm temaysmuf uif;oGm;onf[kqdkonf / ysHvGefawmfrrlrD &[ef;jyKonhf aeYrSpí ur®|mef;trSwf rygbJ
2
tEk&m"yk&NrdKUawmfü yHhoulaqmif rax&fwpfyg;onf vGef rnfonhft&mudkrQ vkyfcJhonfudk owdr&yg[k rdefYawmfrlonf /
cJhaomnu tpmraMuol trsKd;om;wpfa,muf vTihfypfxm; tcsKdU&[ef;awmfrsm;onf &nf½G,fcsufrSefudk aumif;pGm
aom rpifrsm;jzihf npfayaeonhf 0wf½kHwpfckudk tvGefaysmf½Tif em;rvnfojzihf ¤if;wdkY\ pdwfudkavhusihfNyD; xdk;azmufMuonf/
2
pGm aumuf,lonf / t&m0w¬Krsm;udk awGUjrifaomtcgrSmyif ,if;wdkYudk t½IcHw&m;
a&S;acwfoD[dkVfü &[ef;awmftcsKdU aexdkifcJhonhf b0onf tjzpfom ½Ijrifonf/ 0dok'¨dr*fusrf;ü aumif;rGefonhf o½kyfazmf
3
rnfrQ½dk;&Sif;NyD; twG,ftwmrJhonfudk 0dok'¨dr*fvm jzpf&yfwpf xm;csufwpf&yf yg&Sdonf /
ckü awGUjrifEdkifonf/ apwd,yAÁw0d[m& (r[dE¦avh)ü oDwif;okH;onhf r[m
rdwfaqGESpfa,mufonf tEk&m"yk&NrdKU xlyg&mrausmif; wdórax&fonf vlYcE¨mudk,fudk t½dk;pktjzpf ½Ijrifonhf tavh
3
wdkufü &[ef;jyKMuonf / ig;ESpfMum pmayoif,l avhusihfNyD; tusihf t|duonmudk yGm;rsm;ykH&onf/
aemuf wpfyg;onf NrdKUawmfta&SUzuf&Sd ygpDec@&mZDt&yfodkY wpfeHeufwGif t&Sifjrwfonf tEk&m"yk&NrdKUawmfodkY qGrf;cH
<uawmfrlpOf ewforD;wrQvSyonhf tEk&m"yk&NrdKUolwpfOD;onf
1
vifa,musfm;ESihf tjiif;yGm;NyD; aqGrsKd;tdrfodkY xGufvmonf/
0dok'¨dr*¾ 1? 38/ rax&fudkawGUpOf xdktrsKd;orD;onf azmufjyefonhf pdwf
2
tH-| 2? 279/ yHokulvdu rax&frsm;taMumif;udk þusrf;? pmrsufESm
349 wGif ½Iyg/ xm; (0dyv†mo)jzihf us,favmifpGm &,fonf/ &[ef;onf rsuf
3
0dok'¨dr*¾ 1? 88/ ]a'G ud& ukvykwåm tEk&m"yk&m edu©rdwGm xlyg&mar vTmudk zGifhMunfhaomtcg xdktrsKd;orD;\ oGm;udk jrifrdvsuf
yAÁZÆðok = trsKd;aumif;om;ESpfa,mufonf tEk&m"yk&NrdKUawmfrS xGuf MumjrifhpGmuyif rax&fyGm;rsm;vmonhf tokbonmonf csuf
NyD; xlyg&mrausmif;wdkufü &[ef;jyKMu\}[k azmfjyonf/ þazmfjycsuf jcif;yif rax&f\pdwx f JodkY pl;pdkufpGm 0ifa&mufvmonf/ trsKd;
t& xlyg&mrausmif;wdkufonf tEk&m"yk&NrdKUawmf tjyifzufü&Sd
aMumif; azmfjyonf/ ,aeYacwf tEk&m"yk&NrdKUawmftjzpf trsm;odMu 1
'D-| 1? 176/ r-| 1? 269/ tbd-| 2? 343/
onfrSm r[m0d[m&? tb,*d&dESihf aZw0euJhodkYaom bkef;BuD;ausmif; 2
0dok'¨dr*¾ 1? 36/
wdkufrsm;\ {&d,mtwGif;jzpfNyD; a&S;acwfNrdKUawmfwnfae&m r[kwfacs/ 3
,if;? 20/
374 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 375
orD;\oGm;onf rax&f\pdwfxJokYd t½dk;pktoGifjzihfom jyef &[ef;onf qGrf;cHxGufcGmaomtcg vltrsm;u tdrfodkY
vnf owd&aponf/ rax&fonf xdkae&mwGifyif &[EÅm yifhzdwfNyD; ,m*kqefjyKwfrsm;jzihf eHeufpm auR;arG;vsuf eHeufpm
tjzpfudk &&SdoGm;onf[k qdkonf/ okH;aqmif&ef avQmufxm;Edkifonf/ &[ef;u oabmwlvQif
twefi,fMumNyD;aemuf ZeD;aemufodkY vdkufvmonhf xdk qGrf;uGrf; tqifoihf rjzpfrDtwGif; vltrsm;u &[ef;awmftm;
trsKd;orD;\ cifyGef;u rax&fudk vrf;rSmawGUojzihf þvrf; ar;cGef;rsm;ar;avQmufEdkif odkYr[kwf wpfckckudk em,l&ef avQmuf
twdkif;oGm;onhf trsKd;orD;wpfa,mufudk awGUrdygovm;[k ar; xm;Edkifonf/ xdkodkYaom tcsdefrsm;wGif xdk&[ef;onf vlrsm;
avQmufonf/ rax&fu ]þvrf;twdkif; oGm;onfholudk rdef;r tm; Ak'¨bmomqdkif&m a[majymrIrSeforQwGif ur®|mef;bm0em
1
a,musfm;qdkonfudk uREkfyfrodyg/ odkYwap tpdk;½kwpfck jzwf ESihf ruif;aomaMumifh w&m;a[mMum;Edkifonf /
oGm;onfudk jrifvdkuf\}[k ajzMum;onf/ ur®|mef;xdkifaom &[ef;tm; apwDawmfzGifhyGJESihf w&m;
NyD;chJaom tcef;ü &[ef;awmfrsm;\ aeYpOf vkyfief; aqmif a[majymyGJBuD;rsm;uJhodkYaom bmoma&;qdkif&m BuD;us,fonhf
wmrsm; taMumif;udk aqG;aEG;&mwGif ur®|mef;bm0em ½IrSwfrI yGJawmfrsm;odkY r<ua&muf&ef ñTefMum;onf/ ,if;odkYaom tcrf;
twGuf b0udk `rIyfESHxm;Muonhf &[ef;awmfrsm;\ tcsdefZ,m; tem;rsm;ü axmifcsDaom Oygoum Oygodumrsm;onf vSypGm
udk azmfjycJhonf/ 0wfpm;qif,ifvsuf vma&mufMuojzihf ur®|mef;xkdifaeonhf
ur®|mef;½IrSwfonhf &[ef;onf wpfcPrQyif ur®|mef; &[ef;awmf\ pdwftm; xdkqGJaqmifzG,ft&mrsm;u taESmihf
tm½kHrS rdrdpdwfudk tvGwfrcH&acs/ &[ef;onf wpfaeYwm t,SufjyKEdkifonf/ xdkyk*¾Kdvf\ &[ef;b0onfyif xdkae&mü
ywfvkH; vrf;avQmufjcif;ESifh xdkifjcif;[laom £&d,mykwf ESpfck qkH;½IH;oGm;Edkifonf/ ur®|medu &[ef;onf vltrsm;pk½kH; a&muf
jzihfom ukefvGefonf/ &[ef;onf nOfh\ yxr,HESihf 'kwd ,,H &Sdvmonhf ausmfMum;onhf &[ef;awmfrsm;tm; zl;ajrmfjcif;udkyif
tcsdefwGif tdyfpufNyD; wwd,,HwGif Edk;xvsuf ,if;tcsdef a&Smif&Sm;onf/ rdrd\ pdwfydkif;b0\ tEÅ&m,fr&SdrI aocsmrS
2
vrf;avQmufjcif; xdkifjcif;jzihfom ukefvGefonf/ omvQif xdkae&mrsm;odkY oGm;a&mufEdkifonf /
eHeufapmapmwGif &[ef;onf apwDawmfESihf r[maAm"dyif a&S;acwf rSwfwrf;rsm;wGif azmfjyxm;onhftwdkif; &[ef;
0wfw&m;rsm;udk aqmif½Guf&onf/ &[ef;onf aeYtcg okH; awmftcsKdU\ NcdK;NcHrI? ½dk;pif;rI? rwyfrufrIESihf udk,fusihfw&m;
aqmifrnhf okH;a&aomufa&udk cyf,l&NyD; q&morm;tm; apmihf aumif;rGefrIwdkYrSm trSefyif tHhMopHjyKzG,faumif;onf/
a&Smuf&onf/ udk,fvufoefYpifNyD;aemuf tcef;wGif xkdifvsuf pdwåvyAÁwrS rax&fBuD;wpfyg;u tESpf 60 ywfvkH; rdrd\
qGrf;cHxGufcsdefxd ur®|mef;xkdif&onf/ qGrf;cHxGuf&ef tqif cE¨mudk,fudk rnfolrQ rudkifrxdzl;aMumif;? touf 60 jynhfNyD;rS
oihf jzpfaomtcg rdrd\ ur®|mef;tm½kHudk rarh&acs/ rvd,a'0rax&f\ pdwfydkif;avhusihfrIESihf todynm &ihfusufrI
tjyifodkY rxGufrD apwDawmfESihf aAm"dyifudk &Sdcdk;ylaZmf udk ylaZmfaomtm;jzihf xdkrax&ftm; rdrdcE¨mudk,fudk xdudkifNyD;
3
onf/ &[ef;onf &Sdckd;ylaZmfaeckdufwGifom rdrd\ ur®|mef;tm½kH a&csKd;ay;&ef cGifhjyKawmfrlaMumif; rdefYqdkonf /
udk vTwfxm;vdku vTwfxm;Edkifonf/ Ak'¨gEkówdtm½kHjzpfvQif 1
ur®|mef;tm½kHudk vTwfrxm;bJ bk&m;tm½kH ur®|mef;jzihf qufí 'D-| 1? 167/ tbd-| 2? 336/
2
&Sdckd;0wfjyKEdkifonf/ 'D-| 1? 166/ r-| 1? 269/
3
r-| 4? 246/
380 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 377
0denf;awmft& &[ef;onf rdbrsm;ESifh &if;ESD;eD;pyfvQif oGm;NyD; usefwpfyg;rSm xlyg&mrausmif;wkdufrSmyif usef&pfonf/
rnfonhf tjypfrS r&Sdacs/ rdbwdkYtm; aq;uko&ef vdktyfvQif ygpDec@&mZDt&yfonf ur®|mef;w&m; tm;xkwf&ef oihfwihf
1
jyKpkapmihfa&Smuf&efyif &[ef;tm;cGifhjyKonf / odkYwap xdk&[ef; avsmufywfaom t&yfjzpfonf/ ESpftwef MumNyD;aemuf ygpDe
i,fonf rdbrsm;ESihfyif uif;uif;&Sif;&Sif;aexdkifjcif;rSm t c@&mZD &[ef;awmfonf rdrdae&m\ vufcHEdkifzG,f obm0udk
aumif;qkH;jzpfonf[k awG;cJhykH&onf/ &[ef;awmf\ pdwf0ifpm; rdwfaqG&[ef;tm; today;&ef xlyg&mrodkY oGm;cJhonf/
rIrSm rdrdaumif;usKd;twGufom jzpfonf/ xlyg&mr&[ef;onf MuifempGm vufcHawGUqkHNyD; {nfhonf
odkYjzpfí rdbrsm;onf rdrdwdkYrSm om;&if;udk jyKpkapmifha&Smuf &[ef;tm; rsm;pGm azmfa½GrIudk jyoonf/ {nfhonf&[ef;onf
aeaMumif;rodbJ okH;vjynhfonfxd jyKpkapmihfa&SmufMuonf/ oD NiD;aiGUvmNyD; ],ckighrdwfaqGonf ightwGuf EdkYqD? qDOD; odkYr[kwf
wif;uRwfojzihf rdrdxGufcGmawmhrnfjzpfaMumif; taMumif;Mum; aomufzG,f&mudk ydkYvdrfhrnf/ olonf NrdKUawmfrSm ESpfaygif;rsm;pGm
aomtcg qDbl;udk qDjznhfNyD; udk;awmif&Snfonhf ydwfp wpfck aecJhNyD}[k awG;aeonf/ odkY&mwGif xdk&[ef;onf xdknwGif rnf
ESihf oMum;wpfcJ vª'gef;onf/ onhft&mudkrQ r&&Sdacs/
&[ef;i,fonf a&m[PodkY xGufcGmvsuf vrf;wGif OD;av; xdk&[ef;onf eHeufydkif;wGifvnf; rdwfaqG&[ef;u ,m*k
awmfOyZÑm,fq&mudk wpfzefawGUjyefonf/ OyZÑm,fq&monf ESihf wpfpkHwpf&m pm;aomufzG,fudk ay;vmvdrfhrnf[k arQmfvifh
&[ef;i,ftaejzihf rdcifukad wGUNyD; rdrdcif\qGrf;udk okH;aqmifcJh onf/ odkY&mwGif rnfonhft&mrQ ay:rvmacs/ rax&fonf
onfudk od&ojzihf auseyfoGm;cJhaomfvnf; rdbrsm;u rdrdom; ]tif;? vlawG þae&modkY pm;aomufzG,f&mrsm; rydkYonfrSm
&[efrSef rodbJ jyKpkapmihfa&SmufcJhMuaMumif; rodcJhacs/ aocsm\/ odkYwap tu,fí olwdkYxHodkY igwdkY oGm;vQif igwdkYudk
&[ef;i,fonf OyZÑm,fq&m\ajcudk ajce,fqDjzihf ESdyf wpfckck ay;ygvdrfhrnf}[k awG;onf/
ay;vsuf odMum;jzihf azsmfxm;onfh azsmf&nfudk qufuyfNyD; rdb xl;qef;zG,f&Sdaomfvnf; eHeufwGif Xmae&[ef;u rdwfaqG
rsm;vª'gef;onhf ydwfpudkyg q&mrax&ftm; vª'gef;onf/ rdrd tm; t½kPfqGrf;twGuf wpfckck&SmazG&ef rdrdESifh twlvdkufyg&ef
aus;½GmodkY wpfudk,fwnf;jyefvmonhf rax&ftm; awGUaom zdwfMum;onf/ ,if;onf rdwfaqG&[ef;tm; auR;arG;&ef wpfck
tcg ESrjzpfolu rdrdom;&[ef; ysHvGefNyDjzpfí ,if;odkY wpfyg; wnf;aom enf;vrf;jzpfonf/ odkY&mwGif vrf;wpfvrf;odkY vSnfh
wnf;<uvmonf[k xifrSwfoGm;onf/ odkYjzpfí ESronf ajy; vnfNyD;aemuf rax&fESpfyg;onf tenf;i,frQaom ,m*kudkom
xGufoGm;NyD; armifbkef;BuD;\ ajc&if;ü idka<u;onf/ xdktcsdef &&SdMuojzihf {nfhonf&[ef;onf ]þae&mwGif t½kPfqGrf; t
usrSom OD;av;awmfrax&fu &[ef;i,f\ tvGef wyfrufrI wGuf aumif;pGm jyifqifxm;ykHr&/ odkYwap aeYqGrf;twGufawmh
enf;aomaMumihf rdrdrnfolrnf0gjzpfaMumif;udk xkwfazmfjcif;r&Sd vltrsm;u aumif;pGm vª'gef;zG,f&Sd\}[k pOf;pm;onf/ odkYwap
bJ jyefvmcJhaMumif; &Sif;vif;pGm oabmaygufoGm;onf/ rax&f &[ef;ESpfyg;onf aeYqGrf;twGufvnf; vkHavmufpGm r&Muacs/
1
onf jzpfaMumif;ukefpifudk ESrjzpfoltm; &Sif;jyNyD; om;awmf aeYqGrf;pm;NyD;aemuf {nfhonf &[ef;onf rdrdrdwfaqGrSm
armif vª'gef;vdkufonhf ydwfpudk oufaotjzpf jyvdkufonf/
1
þazmfjycsufrS rax&fESpfyg;onf aexdkifonhf ausmif;aqmifodkY rjyef
1
0d-| 2? 68/ bJ tjyifwpfae&mwGif qGrf;bkOf;ay;MuaMumif; rSwfom;&onf/
378 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; &[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 379
tNrJwrf;yif xdktwdkif; oDwif;okH;oavm[k pkHprf;ar;jref;onf/ vli,fwpfa,mufonf aum&@u½Gmausmif;&Sd rdcifbuf
]rSefygonft&Sifbk&m;}[k Xmae&[ef;u ajzojzihf {nfhonf rS OD;awmfonhf rax&fwpfyg;xHwGif &[ef;jyKNyD; pmayoifMum;
&[ef;u ]ygpDec@&mZDt&yfonf oufaomihfoufom &Sdyg\/ &ef a&m[PNrdKUodkY <uonf/ rdcifonf armifjzpfol rax&fxHrS
xdkt&yfodkY oGm;MupdkY}[k qdkonf/ om;armif &[ef;awmftaMumif;udk rMumrMum pkHprf;onf/
twefMumNyD;aemuf xlyg&mr&[ef;tm; awmifzuf*dwfrS &[ef;i,fonf a&m[PodkY xGufoGm;NyD;aemuf rdbrsm;xH vkH;
ukrÇum&*grodkY oGm;onhfvrf;odkY xGufoGm;onfudk awGU&onf/ 0jyefrvmawmhacs/
{nfhonf&[ef;onf xdkrax&f tb,faMumihf ,if;odkY jyKonf wpfaeYoü OD;av;awmf bkef;BuD;onf &[ef;i,ftm;ac:
udk pkHprf;onf/ Xmae&[ef;u ]t&Sifbk&m;? ygpDec@&mZDt&yf ,l&ef a&m[PodkY <uawmfrlonf/ &[ef;i,fvnf; OD;av;
udk csD;rGrf;onf r[kwfygavm} ar;onf/ {nfhonf&[ef;u ]rSef awmfESihf rdciftm; awGUqkH&ef a&[PrS xGufcJhonf/ &[ef;
ygonf t&Sifbk&m;? odkYwap t&Sifbk&m; þrQ ESpfvMum&SnfpGm ESpfyg;onf jrpfurf; (r[ma0vd**Fgjrpf jzpfzG,f&Sdonf) wpfae
aexdkifcJhonhf t&Sifbk&m;ausmif;rSm rnfonhfypönf;rS rusef&pf &mwGif awGUqkHMuNyD; rdrdwdkY vm&jcif;taMumif;udk ajymqdkMu
cJhbl;avm}[k ar;onf/ ]xdkae&mwGif oHCmydkif tdyf&mwpfckESihf onf/ OD;av;bkef;BuD;onf xdkjrpfteD; wpfae&mrSmyif 0gqdkNyD;
ukvm;xkdifwpfvkH; &Sdygonf/ ,if;wdkYudk aumif;pGm odrf;qnf; &[ef;i,furl aum&@u ausmif;wdkufodkY <uoGm;onf/
xm;cJhygNyD/ aemufxyf bmwpfckrS rusefawmhyg}[k Xmae &[ef;i,fonf xdkausmif;wkdufodkY 0gr0ifrD tzdwfaeYwGif
&[ef;u jyefMum;onf/ {nfhonf&[ef;u ]odkY&mwGif wynhf a&mufoGm;NyD; rdrdzcif&if;udk,fwdkif aqmufvkyfonhf ausmif;ü
awmfuawmh awmifa0S;? qDusnfESihf zdeyfbl;rsm; usefcJhygonf} &[ef;i,f oDwif;okH;&onf/ &[ef;i,f\zcifonf aemufaeY
[k qdkonf/ Xmae&[ef;u ]t&Sif bk&m;onf wpfaeYrQae½kHjzihf eHeufwGif ausmif;wdkufodkY a&mufvmNyD; rdrdaqmufvkyfxm;
ypönf;awG rsm;pGm xm;ypfchJ\}[k tHhMopGm qdkonf/ onhf ausmif;ocFrf;ü 0gqdkoDwif;okH;&ef a&mufvmonhf &[ef;
ygpDec@&mZD &[ef;onf rdwfaqG&[ef;\ tvGefYtvGef opfwpfyg;&SdaMumif; awGU&onf/ 'g,umonf &[ef;tm; þ
½dk;&Sif;rIESihf rwyfrufrItay: rsm;pGm pdwfraumif;jzpfoGm;NyD; ausmif;ocFrf;ü 0gqdkoDwif;okH;onhf &[ef;awmfonf 0gwGif;
]t&Sifbk&m;? rnfonhfae&myif aeapumrl t&Sifbk&m;tzdkY okH;v rdrdtdrfrSm qGrf;tvªcH&NyD; oDwif;uRwfí jyefr<urD
awmausmif;yif jzpfyg\/ t&Sifbk&m;tzdkY þjrifhjrwfonhfae&m rdrdtm; taMumif;Mum;&onhf xkH;pH&SdaMumif; avQmufxm;onf/
xlyg&mrausmif;wdkufrSmyif qufvufí oDwif;okH;jcif;u ydkí &[ef;i,fonf qdwfqdwfaeí vufcHonf/
aumif;yg\}[k ajymMum;NyD; aemufaeYwGif ygpDec@&mZDt&yfodYk &[ef;i,fonf rdbrsm;tdrfodkY aeYwdkif;<uNyD; qGrf;bkOf;ay;
jyefoGm;cJhonf/ onf/ odkYwap rdbrsm;rSm rdrw d dkY\ om;awmfarmiftm; rrSwf
1
0dok'¨dr*¾usrf; rSmyif &[ef;awmftcsKdU rnfrQ avmuDa&;ESihf rdacs/ &[ef;i,fonf xdkrQavmufyif vkH;0ajymif;vJoGm;onf/
qufEG,fywfoufrIrsm;udk rwyfrufykHudk azmfjyonhf aemufxyf &[ef;i,fonf tawmfi,fpOftcguyif tdrfrSxGufoGm;cJhNyD; ESpf
pGJNidzG,f jzpf&yfwpfckudk awGU&onf/ aygif;rsm;pGm MumNyD;aemuf t½G,fa&muf BuD;jyif;csdefusrS yxr
1
qkH;tBudrf tdrfjyefvmcJhjcif;jzpfonf/ &[ef;i,fvnf; rdrdb,f
0dok'¨dr*¾ 1? 88/ olb,f0gjzpfonfudk ajym&efvdktyfonf[k vkH;0 rawG;rdacs/
&[ef;awmfrsm;\vlrIb0 3 NcKd;NcHpGmusihfokH;jcif; 381
,if;aemuf Oygodumronf om;armif&[ef;\ csD;rGrf;tHh
MozG,f udk,fusihfw&m;udk ESpo f ufMunfndKvGef;ojzihf om;armif
<uoGm;onhf ae&mzufodkY vuftkyfcsDvsuf ajrBuD;ay:odkY xdkif
csvdkufNyD; aysmf½TifNyD; rdcifarwåmpdwfjzihf ]igom;awmfum; csD;rGrf;
tHhMozG,faumif;onhf yk*¾Kdvfaywum;/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf þ
uJhodkYaom a,musfm;rsm;twGuf jA[®p&d,tusifhjrwfudk a[m
Mum;awmfrlcJhay\}[k O'gef;usKL;vdkufonf/
"kwif[kac:onhf tusihfrsm;udk apmihfcJhMuonhf &[ef;awmf
rsm;\ tao;pdwfrsm;udk azmfjy&efrvdkay/ yd@ygwdu? yHok
ulvduESihf tm&nu"kwifrsm;udk aqmufwnfMuonhf &[ef;
awmfrsm;udk ydkí rMumcPawGU&onf/ xdkyk*¾Kdvfrsm;tm; &nf
1
ñTef;udk;um;csufrsm;udk azmfjyxm;onf /
&[ef;awmfrsm; wduspGm vdkufemusihfokH;NyD; NcdK;jcHonhf pdwf
ydkif;b0udk vdkufemusihfokH;onhf &[ef;awmfrsm; oDwif;okH;ae
xdkifcJhonhf bmomw&m;e,fajrtjzpf oD[dkVfEdkifiH\ ausmfMum;
rIonf tjcm;EdkifiHrsm;odkY jyefYESHYoGm;cJhykH&onf/
Oyrmqdkrl tdE´d,EdkifiH yg#vdykwf(ywåem;)NrdKUom; ykPÖm;ESpf
a,mufonf txufwGifazmfjycJhonhf umv0v†dr@y aus;½GmrS
r[mem*ax&f\ ausmfMum;rIowif;udk Mum;odcJhonf[k qdk
onf/ ¤if;wdkY ESpfa,mufvkH; oD[dkVfodkY xGufcGmcJhMuaomfvnf;
wpfa,mufrSm vrf;c&D;wGif uG,v f GefcJhvsuf tjcm;wpfa,muf
rSmrl oGm;vdk&modkY qdkufa&mufoGm;NyD; xdkrax&fxHwGif &[ef;jyKchJ
1
tm&nu"kwif odkYr[kwf awmausmif;wGif aexdkifjcif;onf wpfcgwpf
&H tEÅ&m,frsm;onf/ wpfcgwpf&HwGif tEÅ&m,fjyKwwfonhf vk,ufol
rsm;onf ,if;tjypfrJhonhf &[ef;awmfrsm;tm; csnfaESmifxm;cJhMu
aMumif; od&onf/ xdktwGuf taMumif;&if;udk rod&acs/ ,if;odkYaom
&[ef;awmfESpfyg; csnfaESmifcH&í aoqkH;aMumif; od&onf (0dok'¨dr*¾ 1?
34)/ *0&0gvd, t*FPaus;½GmwGif ur®|mef;xdkifaeonhf aemufxyf
&[ef;awmfwpfyg;rSm orif[kxifojzihf rkqdk;wpfa,mufu nwGif
jrm;jzihf ypfcH&onf (r-| 1? 242)/
382 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
1
onf / ywåem;NrdKUrS 0domctrnf&onhf ol<u,fwpfa,muf
onfvnf; wrÁyPÖd'Dyonf bmomw&m; vdkufemusihfokH;&ef
pHjyae&mwpfckjzpfonf[k Mum;od&jzihf oD[dkVfodkY a&mufvmcJhNyD;
r[m0d[m& ausmif;wdkufü &[ef;jyKcJhonf/ xdkrax&fonf
&[EÅmtjzpfudk a&mufNyD; pdwåvyAÁwü toufxufqkH; oDwif;
2
okH;cJhonf /
at'D 5 &mpkwGif oD[dkVfü ESpfaygif;rsm;pGm aexdkifcJhol
w½kwfr[mc&D;onf zm[D,efonf t&d,moHCmawmfrsm;&Sd&m
ajrtjzpf oD[dkVf\ausmfMum;rIudk rsufjrifudk,fawGU azmfjycJh
onf/ zm[D,efonf r[dE¦avhü oDwif;okH;awmfrlonfh "r®*kwå
trnf&Sd udk,fusihfoDv BuD;jrwfrIukd azmfjyonf/ zm[D,efonf
0denf;odu©myk'frsm;udk apmihfxdef;&mwGif vltrsm;u &[EÅm[k
,kHMunf&onftxd rusKd;aygufonhf oDvESihf jrifhjrwfpifMu,f
3
onhf rax&fwpfyg;udkvnf; &nfñTef;onf /
at'D 7 &mpk oD[dkVf&[ef;awmfrsm;\ bmoma&;b0
taMumif;ESihf ywfoufí [l,ifqefxHrS tjcm;aom cdkifrmonhf
owif;tcsuf&&Sdonf/ [l,ifqefonf oD[dkVfodkY vnfywfcGifh
r&cJhaomfvnf; xdktcsdefu tdE´d,odkY <ua&mufMuonfh oD[dkVf
&[ef;awmfrsm;ESihf qkHawGUcGifh&cJhonf/ w½kwf&[ef;awmfonf
atmufyg pum;vkH;rsm;jzihf oD[dkVf&[ef;awmftm; rdrd MunfnKd
rdykHtaMumif;udk rSwfwrf;wifxm;onf ]&[ef;awmfrsm;onf
ukd,fusihfoDvudk apmifhxdef;Muvsuf pdwfydkif;b0ESifh todynm
pGrf;&nfrsm;aMumif; xif&Sm;Mu\/ ¤if;wdkY\ rSefuefonhf udk,f
usihfw&m;onf aemifvmaemifom;rsm;twGuf pHerljzpf\/ ¤if;
4
wdkY\ trlt&mrSm tvGef av;eufwnfNidrf\} /
1 2
tH-| 2? 132/ 0dok'¨dr*¾ 1? 305/
3
Fa Hien, p. 107.
4
Hiuen Tsiang, Bk. XI, P. 247.

00000000
388 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
Muonf (½k0ef0gvdqm,)/ xdktwlyif r[m0d[m&ausmif;wdkuf
\ tjcm;*dwfokH;ckpDESihf NrdKUawmftaemufzuf*dwf&Sd xlyg&mr
apwDawmf*dwf&Sd ynmr@yüvnf; &[ef;okH;aomif; &[EÅmjzpf
oGm;onf/ tb,a&uefESihf tEk&m"yk& a&uefrsm;\ abmif
rsm;üvnf; &[EÅmjzpfoGm;Muonf/ t&d,0Hookwfudk ½Gwfzwf
ol r[max&fwpfyg; (r[mt&d,0Ho bmPurax&f) onf tcef; 13
txufyg jzpfykHrsm;udk ESpfoufjcif;r&Sdojzihf ]t&Sifbk&m;wdkY t oD[dkVf&[EÅmrsm;
b,fudpöudkudk ajymqdkaeMuygoenf;? r[mapwDawmf\ apmif;
wef;edrfhae&mrS jrifEdkifonfh tuGmta0;twGif; rnfonhf ajc t&[yk'frS qif;oufvmonhf t&[EÅ[laoma0g[m&\ rlv
ESpfacsmif;udkrqdk xm;Edkifonf[k qdk&ef jzpfEdkifygovm;}[k qdk t"dyÜm,frSm ]xdkufwefjcif;} jzpfonf/ Ak'¨0g'rwkdifrDtcsdefu þ
onf/ tjcm; r[max&fwpfyg;u r[mapwD\ &ifjyifay:wGif a0g[m&udk tqihfjrifht&m&Sdrsm;tm; *kPfjyKbGJUtjzpfyif tokH;
1
BuJjyefYaeonhf oJyGifhrsm;xufyif rsm;jym;onf[k rSwfcsufay; jyKcJhykH&onf / odkYwap Ak'¨&Sifawmfjrwfonf edAÁmefudk xdk;xGif;
vdkufonf[k qdkonf/ xdkta&twGufrSm tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[m odjrifrIwGif tqihftjrifhqkH;udk&&Sdoltm; tokH;jyK&ef ,if;a0g
2
apwDawmf {&d,mtwGif; &[EÅmtjzpfudk &&SdoGm;Muonhfyk*¾Kdvf [m&udk ,lcJhonf / t&[EÅ[laomyk'fudk rMumcP tpm;xdk;
rsm;udkom &nfñTef;vdkjcif;jzpfaMumif; qdkvdkonf/ 0db*Ft|u okH;onhf tvGef tokH;rsm;xif&Sm;onfh a0g[m&rSm cDPmo0 =
3
1
xm usrf;wGif jA[®Pwdóolykefab;twGif; wdór[m&mrESihf tmoa0gukefNyD;ol jzpfonf /
pdwåvyAÁwwdkYwGif &[EÅm tyg;aygif; 2400 (ESpfaomif; av; wdyd#uygVdawmfrsm;ü &[EÅmrsm;tm; pdwfydkif;avhusihfrI\
axmif) &SdcJhaMumif; jyqdkonf/ tqifhjrifh&&SdrIudk azmfusL;vsuf ]cDPm Zmwd? 0kodwH jA[®p&d,H?
xdkom"ursm;ESihf tjcm;rsm;pGmaom om"ursm;u oD[dkVf emy&H £w¬wåm, (y#doaE¨aerI ukefNyD? tusihfjrwfukd usihfokH;
EdkifiHwGif &[EÅmaygif; rsm;pGm &SdcJhaMumif;jyqdkonf/ xdk&[EÅm NyD;NyD? aemifb0wpfzef jzpfjyefjcif; r&SdawmhNyD)}[laom azmjfyNrJ
rsm;[lonf tb,fodkYaom yk*¾Kdvfrsm; jzpfMuygoenf;/ Ak'¨vuf ykHpHjzihf rMumcP zGifhqdkxm;onfudk awGU&onf/ rZÑdredum,f
xufawmfu &SdcJhonhf ausmfMum;onhf &[EÅmt&Sifjrwfrsm;ESihf qAÁdaom"eokwfwGif Ak'¨&Sifawmfjrwfu wynhfom0ursm;tm;
tqifhwl t&nftcsif;&Sdonhf &[EÅmrsm; jzpfMuoavm/ a&S; tu,fí &[ef;wpfyg;onf ,if;azmfjycsufrsKd;udk jyKvkyfrl vuf
acwfoD[dkVf &[EÅmrsm;onf rnfodkYaom tppftrSefb0 &SdcJh
1
onf[laomtcsufudk ,aeYacwfwGif em;vnf&ef rjzpfEdkifacs/ 2
See e.g. Sat, Br.III, 4,1,3,4,1,6;4,1,6; S.B.E. XXVI

odkYwap t|uxmusrf;rsm;ESihf tjcm;aom taxmuftxm; xdktwlyif Ak'¨&Sifawmfjrwfonf raumif;rIrS vGwfajrmufNyD;oltm; t


okH;jyK&ef jA[®P[laom a0g[m&udk&,lNyD; jA[®P Zmwf&Sdoludk rqdk
rsm;t& &[EÅmrsm;ESihf pyfvsOf;NyD; at'D 5 &mpk vltrsm;ESihf vdkacs/
qdkifonhf oihfawmfaom tawG;tjrif,lqrIwpf&yf &&SdEdkifonf/ 3
umrmo0 = umr*kPfudk wyfrufrI? b0go0 = b0udk wyfrufrI?
t0dZÆmo0 = arm[ [k tmo0w&m; okH;rsKd;&Sdonf/ wpfcgwpf&H
1
tbd-| 2? 426/ 'd|mo0 = t,lrSm; udkygxnhfí tmo0w&m; av;rsKd;jzpfonf/
386 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; oD[dkVf&[EÅmrsm; 387
vnf;rcH&? jiif;vnf; rjiif;qkd&/ odkYwap xdk&[ef;tm; tcsKdU &[EÅm[laomyk'f\ rlvt"dyÜm,f rnfodkYjzpfapumrl aemif
aom tcsufrsm;ESihf ywfoufí ar;jref;&rnf[k owday;zl; wGif tcsdefumvtrsKd;trsKd; ae&mtoD;oD;wdkYü ,if; t"dyÜm,f
1
onf / tu,fí xdk&[ef;\ tajzrSm auseyfzG,f&SdvQif xdk& rSm jcm;em;oGm;cJhonfudk oHo,jzpfzG,frvdkacs/ t|uxmusrf;
[ef;tm; &[EÅm[k vufcH&rnf/ xdkokwåefü Ak'¨&Sifawmf jrwfu rsm;ESihf ygVdordkif;usrf;rsm;ü a&S;acwf oD[kdVfwGif &[EÅmtjzpf
2
ar;cGef;rsm;twGuf tajzrSefrsm;udk ay;xm;NyD;jzpfonf / ,lqcH&olESihf ywfoufonhf tawG;tjrifudk &&Sd&ef taxmuf
edum,fig;&yfvm okwåefrsm;pGmwdkYrS &[EÅm[lonf owd tuljyKonhf owif;tcsufudk trSwfrwif ay;Edkifaom 0w¬Kjzpf
"r®0dp, 0D&d, yDwd yó'¨d orm"dESihf Oayu©m[laom aAmZÑif &yfESihf azmfjycsuftcsKdU yg&Sdonf/ uREkfyfwdkYtaejzihf ,if;,lq
ckepfyg;? umrpäE´ Asmyg' xderd'¨ O'¨pöukuúKpö 0Dpdudpäm[laom csuf\ cdkifvkHrI odkYr[kwf ,if;0w¬Krsm;\ ppfrSefrIESifh ywfoufí
eD0&P ig;yg;udk y,fNyD;ol? avmb a'go arm[[laom pdk;&drfrIrjzpfay/ uREfkyfwdkY\ &nf½G,fcsufrSm &Edkifonhf tcsuf
tukodkvfrlv okH;rsKd;udk tjrpfjzwfNyD;ol? oDv orm"d ynm tvufrsm;t& &[EÅm[lonfudk ordkif;t& rnfodkY ,lqcJh
odu©mokH;yg;udk jznhfusihfNyD;ol? vlb0jyefjzpfapEdkifaom cE¨mig; onfudk aqG;aEG;&efomjzpfonf/
yg;udk wyfrufrI b0wPSm ukefNyD;ol? ouúm,'d|d 0Dpdudpäm t|uxmusrf;rsm;ü wpfcsdefu oD[dkVfuRef;wGif ykxkZOf
1
oDvAÁy&mrmo umr&m* Asmyg' ½ly&m* t½ly&m* rme O'¨pö &[ef;oHCm wpfyg;wavrQyif r&SdcJhaMumif; azmjfyxm;onf /
t0dZÆm [laomoHa,mZOf q,fyg;udk jzwfawmufNyD;ol? um, ,if;onf xdktcsdefu oD[kdVf&[ef;awmfrsm;tm;vkH;onf aom
0pD reokH;rsKd; pifMu,fol? umrwPSm b0wPSm 0db0wPSm wmyef? ou'g*grf? tem*grf? &[EÅm[laom edAÁmefudk rsuf
okH;rsKd;rS vGwfajrmufNyD;ol ... tcsKyftm;jzihf udavom (pdwf arSmufjyKonhf tqihfav;rsKd;teuf wpfrsKd;udk &&SdNyD;jzpfaMumif;
3
tnpftaMu;) tm;vkH;rS vGwfajrmufNyD;oljzpfonf / qdkvdkonf/ aemufxyf t|uxmazmfjycsuf wpfckrSm tjcm;wpf
1
csdefwGifrl ykxkZOf&[ef;[lonfudk &Sm;&Sm;yg;yg; &SmazG,l&onf
2
'd| (udk,fwdkifjrifjcif;)?okw (olwpfyg;xHrSm Mum;&jcif;) rkw (jrifod txdjzpfaMumif; azmfjyonf / ,m*kqGrf;bkOf;ay;NyD;aemuf &
jcif;)ESihf 0dnmw (pdwfjzihfodjcif;) [laom a0g[m&av;rsKd;jzihf xdk&[ef; [EÅm tjzpfudk r&zl;ao;onhf oD[dkVfaus;½Gm&Sd qGrf;pm;aqmifrS
\pdwf vGwfajrmufoGm;ykHudk ar;jref;jcif;jzpfonf/ a0g[m&av;rsKd;rSm - 3
½kyf a0'em onm ocFg& 0dnmP[laom Oyg'gemu©E¨m ig;yg;? yx0D xdkifckH wpfckwavrQyif r&SdaMumif;vnf; qdkxm;onf /
tmayg awaZm 0ga,m tmumo 0dnmP [laom "mwf ajcmufyg;? oH,kwåt|uxm4 azmfjycsufwpfckt& &[ef;awmf okH;
pu©K aomw Cme Zd0Sm um, re ESihf ½ly o'´ *E¨ &o azm|AÁ aomif;onf r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ awmifzuf*dwfwGif rwf
"r®[laom twGif;tjyif tm,we ajcmufyg;? þcE¨mudk,fESihf tjyif wwf&yfvsuf r[mapwDudk zl;ajrmf&if; &[EÅmtjzpfudk &&SdoGm;
tm½kHw&m;rsm; jzpfMuonf/
2
qAÁdaom"eokwfonf Ak'¨oufawmfxif&Sm;&SdpOfu rdrdudk,fudk &[EÅm 1
r-| 4? 81/ 'D-| 3? 82/ £roða,0 'Day {u0ga& ykxkZÆebdu©K emr
jzpfNyD[k rSm;,Gif;pGm odkYr[kwf pdwfazmufjcif;jzihf ajymqdkonfh &[ef; ema[mod//
awmfrsm; &SdcJhaMumif;udk azmfjyrIwpf&yfjzpfonf/ 2
{uoð® [d umav y#da0"u&m bdu©L A[l a[mEÅd? {o bdu©K
3
tao;pdwfudk 'DCedum,f omrnzvokwf? rZÑdredum,f oAÁmo0 ykxkZÆaem wd t*Dkvð yoma&wGm 'aówaAÁm a[mwd/ r-| 4? 81/
okwf? r[moukvk'g,dokwf? apawmcdvokwEf Sihf qAÁdaom"eokwfESihf 'D-| 3? 82/
okwåedygwygVd? 0gao|okwfrsm;udk ½Iyg/ 3
'D-| 1? 169/ r-| 1? 255/ 4
oH-| 3? 218/
392 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; oD[dkVf&[EÅmrsm; 389
om,mrI r&SdaomaMumifh jzpfonf/ rdrdq&m&if;udkyif &[EÅm &[EÅmt&Sifjrwfrsm;onf vly&dowfNcdrf;ajcmufrIrS a0;&m
[kwfr[kwf pkHprf;ppfaq;cJhol t&Sif"r®'dEérax&fonf rdrdudk,f qdwfNidrfonhf ae&mwGif wpfudk,fa& oDwif;okH;aexdkifrIudk
udk &[EÅm[kxifrSm;aeonfh pdwåvawmifü oDwif;okH;aom r ESpfoufMuonf/ &[EÅmrsm;onf vlolrsm;onhf ae&mrsm;odkY yihf
ax&fBuD;tm; udk,fwdkifzefqif;onhf ESpfoufzG,f trsKd;orD;i,f zdwfcH&rIudk rESpfoufMuacs/ odkYjzpfí wv*F&t&yfrS "r®'dE´r
½kyfoGifudk Munhf½Ickdif;jcif;jzihf ESpfajcmufq,frQ zdESdyfxm;cJhonhf ax&ftm; &[ef;oHCmrsm;tm; ur®|mef;w&m;ay;&ef rdrd
wPSm&m*udk x<uapcJhaMumif; qdkonf/ olawmfaumif; yk*¾Kdvf ausmif;rS wdór[m&mrodkY <ua&mufrnfh taMumif;udk tvGef
1
wpfa,mufonf rdrdudk,fudk &[EÅmr[kwfao;rSef; odjrifoGm; cJ,Of;pGm avQmufxm;cJh&onf / &[EÅmrsm;onf vma&muf
1
aomtcg t&Sif"r®'dEé\ tultnDudk &,lMuonf / vnfywfolrsm;tm; tawGUrcHvdkMuacs/ r*FPausmif;ae
&[EÅmt&Sifjrwfrsm;ESifh ywfoufí aemufxyfpHEIef;rSwf ckZÆwdórax&fonf rdrdtm; bk&ifu tzl;ajrmfvmonfudkyif
2
ausmufwpfrsKd;rSm rSm;,Gif;pGm jyKusihfrI odkYr[kwf vufajc vufrcHcJhaMumif; od&onf / odkY&mwGif xdk&[EÅmrsm;onf t
ajcrsm;ESihf tusihfpm&dwåysufjym;onhf trlt,mrsm; r&Sdjcif;jzpf jcm; yk*¾Kdvfrsm;uJhodkYyif vloly&dowfudk jzpfEdkiforQ a&Smifvsuf
onf/ t½G,fBuD;NyDjzpfonfh &[EÅmyk*¾Kdvf rax&fjrwf ckZÆwdó tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[mapwDESihf r[maAm"duJhodkYaom ae&mrsm;
onf txufwGif azmfjyNyD;onfhtwdkif; qdwfNidrf&mt&yfudk ESpf udk bk&m;zl; <ua&mufMuonf/ tEk&m"yk&NrdKUawmfodkY bk&m;
oufvsuf tEk&m"yk&NrdKUawmfrS ig;,lZemcefYtuGm&Sd r*FP zl;<ua&mufonhf &[EÅmwpfyg;onf vly&dowfukd a&Smifvdk
t&yfwGif oDwif;okH;aeawmfro l nf/ t&Sifjrwfum; rnfoludkrQ ojzihf &[ef;&Sifvlrsm;r&Sdonhf ntcsdefa&mufrSom r[mapwD
3
jrifvdk awGUvdkjcif;r&Sd/ o'¨gwdórif; (bDpD 77-59) onf rdrd awmfudk zl;ajrmf&ef <ua&mufaMumif; od&onf /
tm; zl;ajrmf&efvmaMumif; od&aomtcg rax&fonf wrif &[EÅmwpfyg;\ aocsmaom pHerlwpfckrSm xdkt&Sifjrwf
oufouf tdyf&may:wGif vJavsmif;vsuf rif;BuD;udk pdwfysuf onf aMumuf½GHUrIrS uif;a0;NyD;oljzpfonf/ orEÅygom'dumwGif
2
apvdkojzihf ajrBuD;ay:wGif wGm;aeonf / bk&ifonf rax&f xdkt&Sifjrwf\ OD;acgif;ay:odkY rdk;BudK;oGm;usa&mufvQifawmif
jrwftm; ,if;odkY uav;qefonhf trlt&mudk awGUjrif&aom &[EÅmwpfyg;onf aMumuf½GHU odkYr[kwf aESmihf,SufcH&rnfr[kwf
tcg &[EÅmwpfyg;onf ,if;odkY udk,fvufwdkYjzihf rzG,fr&mtjyK acs/ tu,fí aMumuf½GHUrI t&dyfta,mifudk jycJhvQifvnf; xdk
4
trlrsKd;aMumihf ajymqdkjypfwifzG,f&Sdrnfr[kwf[k rSwfcsufjyKvsuf t&Sif\ &[EÅmtjzpfudk jiif;qdk&rnfjzpfonf / ygVd t|uxm
3
t½dktoyif ray;bJ jyefvSnfhoGm;onf / usrf;rsm;ü ,if;azmfjycsufudk oufaojyonfh taxmuftxm;
erlemrsm;udk azmfjyMuonf/ wv*F&ausmif;rS t&Sif"r®'dEéax&f
1 2
r-| 2? 85/ r-| 1? 188/
3
ESpfoufjcif; rESpfoufjcif; (tEke,*[P)tygt0if tvdkqE´tm;vkH; 1
r-| 1? 188/ 2
tH-| 2? 132/
rS vGwfajrmufNyD;ol[k qdk&onfh &[EÅmrax&fwpfyg;onf rdrdudk zl;ajrmf 3
r-| 3? 189/ tbd-| 2? 332/
&ef ta0;rSvmcJhonhf MunfnKdolOygoum wpfa,muftm; tb,f 4
0d-| 2? 83/ cDPmo0ó emr toed,myd rw¬au yw,rmem,
aMumihf pdwfysufoGm;apvdk&oenf;[lonfrSm aemufxyf ar;p&mwpfck b,H0g qrÇdwwåH 0g avmr[Haom 0g e a[mwd? o pó b,H 0g
jzpfonf/ qrÇdwwåH 0g avmr[Haom 0g OyÜZÆdówd? e wGH t&[mwd
4
tH-| 3? 133/ cDPmo0geH emr [w¬ukuúKpöH ew¬d/ tyaewaAÁm/
390 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; oD[dkVf&[EÅmrsm; 391
(ñTef;NyD;)onf ausmfMum;onhf &[EÅwpfqljzpfonf/ t&Sifjrwf þtcsufESihfywfoufí rZÑdredum,ft|uxmü ESpfouf
\ q&mjzpfol pmayy&d,wåd wwfuRrf;NyD; olawmf aumif;jzpf zG,f jzpf&yftcsKdUudk azmfjyonf/ pE´rkcwdórif; (at'D 103-
onhf Opö0gvduausmif;ae t&Sifr[mem* rax&fonf ykxkZOf 112)onf r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ oHCmhrax&ftm; &[EÅm
orm"dtqihfrQudkom &&SdNyD;oljzpfvsuf rdrdudk,fudk &[EÅm[k tppftrSef [kwfr[kwf odEdkif&ef pkHprf;cJhzl;aMumif;od&onf/ t
txifrSm;rIjzpfaeonf/ wpfaeYwiG f t&Sif"r®'dEérax&fonf q &SifjrwfrSm touft½G,fBuD;NyDjzpfojzihf rsufpdtjrif raumif;
&mt&Sif\ rSm;,Gif;pGm xifjrifaerIukd z,f&Sm;Edkif&ef &nf½G,f awmhacs/ &[ef;awmfrsm; tm;vkH; qGrf;cH<uawmfrlMuaomtcg
vsuf q&mt&SifxHodkY tzl;ajrmf<ua&mufonf/ aqG;aEG; bk&ifonf wdwfwqdwf ausmif;wdkufodkY oGm;a&mufvsuf a>r
avQmufxm;NyD;aemuf t&Sif"r®'dEérax&fu q&mt&Siftm; rnf udkufonf[k xifrSwfap&ef rax&fjrwf\ ajcaxmufudk qdwf
onhftcsdefu w&m;xl;udk xdkxGif;odjrifcJhoenf;[lonfudk ar; onf/ rax&fjrwfonf ausmufwdkifuJhodkY a½GUvsm;jcif;rjyKbJ
1
avQmufonf/ xdkarG;cGef;udk q&mt&Sifu w&m;xl;udk ESpfaygif; ]b,folygvJ}[kar;onf / yd@ygwdu"kwifaqmifrax&f wpf
60 tvGefuyif &&SdaMumif; ajzMum;onf/ ,if;aemuf t yg;onf rdrdrSm &[EÅmjzpfaeNyD[k xifrSm;aeonf/ odkYwap 'DC
&Sif"r®'dEéu orm"dudkvnf; cHpm;ygovm;[k ar;avQmufonf/ bmPuwdó rax&fonf xdktcsufudk oHo,&Sdojzihf yd@yg
cHpm;aMumif; tajz&&Sdaomtcg "r®'dEérax&fu q&mtm; wef wdurax&ftm; pkHprf;vdkonf/ wpfaeYwGif yd@ygwdurax&f
cdk;jzihf Ncdrf;ajcmufrmefrlonhf[efjzihf t&SifjrwfxHodkY a&SU½Ivmae uvsmPDjzpfwGif a&csKd;aecdkuf tb,rax&fu &[ef;i,fwpf
onhf qifykHoP²mef zefqif;jy&ef avQmufonf/ r[mem* r yg;tm; a&xJrS wdwfwqdwfoGm;vsuf yd@ygwdurax&f\ ajc
ax&fonf wynhf\ awmif;yefcsuftwdkif; qifoP²mef zefqif; axmufudk zrf;xm;&ef apckdif;vdkufonf/ yd@ygwdurax&f
jycJhaomfvnf; rdrdudk,fwdkif zefqif;cJhonhf qifoP²mefBuD; onf rdausmif;txifjzihf aMumufí atmfonf/ ,if; odkYjzihf
2
ESmarmif;udk yg;pyfwGifxm;vsuf aMumufzG,fatmfoHjzihf rdrdxH yd@ygwdurax&frSm ykxkZOfrQomjzpfaMumif; awGU&SdcJhonf /
odkY wl½lvmaeonfudk jrif&jcif;ü xajy;rnfjyKonf/ odkYwap t|uxmwGif wpfcgwpf&Hü tvGefvdr®myg;eyfNyD; aMumuf
"r®'dEérax&fu q&mt&Sif\ ouFe;f pGef;udk udkifvsuf ]t&Sif ½GHUrI r&SdMuonfh ykxkZOfrsm;yif&SdaMumif; qdkxm;onf/ ,if;odkY
bk&m;? &[EÅmwdkYrnfonf aMumuf½HGUygoavm}[k ar;avQmuf jzpfygu xdk&[ef;rsm;udk umr*kPftm½kHudk x<uaponhf tm½kH
onf/ r[mem*rax&fonf trSm;udk odjrifoGm;NyD; wynhf"r® rsm;jzihf prf;oyf&onf/ 0obrif; (at'D 127-171)onf xdk
'dEétm; rdrdudkulnD&ef awmif;yefonf/ wynfhjzpfol "r®'dEér enf;jzihf &[ef;awmfwpfyg;tm; prf;oyfcJhaMumif; od&onf/
ax&fu q&mt&Siftm; ur®|mef;w&m;ay;ojzihf r[mem*r xdkrif;onf &[ef;awmftm; eef;awmfodkY yifhzdwfvsuf rax&f\
1
ax&fonf rMumrD &[EÅmtjzpfodkYa&mufoGm;onf / "r®'dEé teD;ü xdkifvsuf ZD;oD;jzihf jyKvkyfonhf (tcsOf"mwf) cyfjyif;jyif;
rax&fonf [uFet&yfrS r[m'wårax&ftm;vnf; txufyg t½GufokyfwpfrsKd;udk jyKvkyfonf/ rax&f\ yg;pyfrS oGm;&nfrsm;
2
enf;udk tokH;jyKvsuf &[EÅmtjzpfudk &&SdapaMumif; od&onf / usvmojzihf xkdrax&frSm &[EÅmr[kwfaMumif; xif&Sm;oGm;cJh
onf/ taMumif;rl &[EÅmrsm;onf t&omüwyfrufrI odkYr[kwf
1
0dok'¨dr*¾ 2? 270/
2
r-| ? 189// 1
r-| 4? 85/ 2
r-| 4? 85/
396 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; oD[dkVf&[EÅmrsm; 393
ausmif;wdkufu tu©&muRrf;usifonhf ynm&Sifrsm;xHrSm toH tqifhjrifh pdwfydkif;avhusihfrIb0&SdNyD;jzpfMuonhf ykxkZOf
xGufrSefudk oGm;NyD; oif,lMuyg}[k rdefYMum;onf/ &[EÅmt&Sif &[ef;awmftcsKdUonf trSefwu,f 0ifa&mufjcif;r&Sdao;bJ
jrwfonf pdwfraumif;jzpfNyD; xdk&[ef;awmfESpfyg;tm; ur®|mef; t0if0wGif trSefwu,fjzpfbdouJhodkY qdkif;iHhapmifqdkif;jcif;jzihf
1
ray;bJ ta0;odkY ESifvTwfvdkufonfrSm xif&Sm;onf / &[EÅmtjzpfudk &,lEkdifonf[laom ,kHMunfcsufwpf&yf&SdcJhonf/
pdwåvyAÁwausmif;wdkufwGif oDwif;okH;onhf &[EÅmwpfyg; r[moHC&u©dwrax&fonf jrihfjrwfonhf t&d,myk*¾Kdvf tjzpf
onf vjynfhwpfnwGif tjcm;&[ef;awmfrsm;tm; &[EÅmrsm; jzihf ausmfMum;onf/ oufawmf 80 t½G,f aocgeD; ckwif
onf rnfonhf £&d,mykxfjzihf y&dedAÁmefpH0ifonfudk awGUzl;Mu anmif;apmif;ü vJavsmif;aepOf &[ef;awmfrsm;u t&Sifjrwf\
ygoenf;[k ar;jref;onf/ tcsKdUu xdkifckHay:wGif ysHvGefawmfrl pdwfydkif;avhusihfrI tqihfudk ar;avQmufMuonf/ t&Sifjrwfu
onfudk jrifzl;aMumif; qdkMuNyD;? tcsKdUrSm avxJwGifxdkifvsuf y&d rdrdrSm ykxkZOfrQomjzpfaMumif; rdefYMum;awmfrlonf/ odkYjzpfí
edAÁmefpHonfudk awGUzl;aMumif; ajzMum;Muonf/ xdktcg &[EÅm tvkyftauR;jyKonhf &[ef;awmfu ]t&Sifbk&m;? t&Sifbk&m;
t&Sifjrwfu ],cktcg t&Sifbk&m;wdkYudk vrf;avQmufNyD; y&d y&dedAÁmefpH (&[EÅmtjzpfjzihf uG,fvGef)NyD[k xifrSwfNyD; 12
edAÁmefpHykHudk wynhfawmf jyygrnf}[kqdkonf/ xdkYaemuf &[EÅm ,lZem a0;uGmonhft&yfrS vltrsm;onf pka0;vsuf &SdMuyg\/
t&Sifjrwfonf pBuøvrf;wGif trSwfwpfck vkyfxm;NyD; xdk&[ef; tu,fí t&Sifbk&m;onf ykxkZOftjzpfjzihf uG,fvGefvQif vl
awmfrsm;tm; þodkYqdkrdefYonf ]wynhfawmf aemufwpfzuf t trsm;onf rsm;pGm pdwfESvkH; rcsrf;ajrU jzpfMuygvdrfhrnf}[k
pGef;udkoGm;NyD; tjyefwGif þtrSwfodkY a&mufcsdefusrSom wynhf avQmufxm;onf/ &[ef;tkdu ]arawå,s Ak'¨bk&m;&Sifudk zl;awGU
awmf y&dedAÁmefpHygrnf}/ xdktrSwftom; aemufodkY t&Sifjrwf rnf[laom tawG;jzihf igonf ur®|mef;bm0em ½IrSwfjcif;rjyK
2
a&mufonfESihf wpfNydKifeuf &[EÅmt&Sifjrwf y&dedAÁmefpHonf / cJhyg/ oifajymonhftwdkif; rSefvQif wynhfawmftm; xdkifay;yg?
xdk&[EÅmt&Sifjrwfonf jrifhjrwfaomenf;jzihf y&dedAÁmefpHjcif;jzihf NyD;wpfyg;wnf; aeyg&ap}[krdefYonf/ tvkyftauR; &[ef;awmf
rSwfwrf;wpfckudk wnfaqmuf&ef qE´&SdcJhonf/ onf xlay;NyD; tjyifodkY xGufoGm;onf/ r[moHC&u©dwrax&f
tay:wGif azmfjyNyD;jzpfonfh r*FPausmif;wdkufae ckZÆ onf tvkyftauR;&[ef;awmf tvGefa0;uGmonhf ae&modkY
wdórax&f\ rD;oN*ØK[f&m xif;ykHonf a0[ifrSwpfqihf tEk ra&mufrDyif &[E¦mjzpfoGm;NyD; vufzspfwD;vsuf tvkyftauR;
1
&m"yk&NrdKUawmftxd a&mufvmNyD; axmifaygif;rsm;pGmaom vl &[ef;awmftm; oauFwjyKvdkufonf /
taygif;onf MunfnKdpdwfjzihf [pfatmf a<u;aMumfMuonf/ u@uomv y&da0Pausmif;ae tjcm;r[max&fwpfyg;
avm[ygom'ausmif;rS &[EÅmt&Sif r[mAs*¾rax&fonf xdk onf oufawmf 80 t½G,f ao&manmifapmif;wGif jyif;xef
udpöudk odoGm;NyD; ckZÆwdórax&fESifhtwl rdrdudk,fudk crf;em;pGm onhf emusifrIaMumihf nnf;nLvsuf vJavsmif;aeonf/ 0ob
oN*ØKd[fvdkonf/ xdkt&Sifjrwfu ]ukodkvfuHaMumihf &&Sdonfh *kPf rif;onf rax&fudk oGm;a&mufzl;ajrmfNyD;aemuf rax&f\ nnf;
jyKylaZmfrI\ a0pkudk &&SdMuygap}[k rdefYawmfrlNyD; oDwif;okH;azmf nLoHudk Mum;&jcif;ü pdwfrcsrf;omjzpfoGm;vsuf touf 80 yif
1
&Sdygvsuf tenf;i,frQaom emusifrIudk onf;cHEdkifpGrf;r&Sdonhf
r-| 4? 19/
2
0dok'¨dr*¾ 1? 284/ 1
0dok'¨r*¾ 1? 45/
394 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; oD[dkVf&[EÅmrsm; 395
&[ef;wpfyg;udk zl;ajrmfvdkjcif;r&Sd[k rSwfcsufjyKNyD; wHcg;aygufrS yg;wavrQr&Sdacs/ t&Sif"r®'dEré ax&fjzpfaMumif; oHCmawmfrsm;
vSnfhjyefoGm;cJhonf/ tvkyftauR;jyKonhf &[ef;awmfu bk&if odoGm;Muaomtcg t&Sifjrwftm; ar;cGef;rsm; ar;avQmufMu
onf t&Sifbk&m;\ nnf;oHudk Mum;&ojzihf tMunfnKdysufNyD; onf/ t&Sifjrwfonf ar;cGef;tm;vkH;udk ]Mum½dk;pnf;udk xufpGm
jyefoGm;ygonf[k ysHvGefawmfrlcgeD; rax&fBuD;tm; today; aom "m;jzihf jzwfbdouJhodkY} ajzMum;vsuf ajczsm;jzihf ajr
vsuf ]t&Sifbk&m;? tb,faMumihf wynhfawmfwdkYudk þuJhodYk BuD;udk ½dkufcwfvsuf ]t&Sifbk&m;wdkY? þoufrJh r[myx0D ajr
odu©musatmif jyKvkyfygoenf;}[k avQmufxm;onf/ ]odkYjzpf BuD;onfyif "r®'dEérax&f\ oDv*kPfrsm;udk od\? t&Sifbk&m;
vQif wynhfawmftm; wpfyg;wnf; xm;cJhyg}[k rax&fBuD;u rdeYf wdkYu xdkoDv*kPf&nfrsm;udk rodMuyg}[k qdkonf/ ,if;aemuf
ojzihf emusifrIudk onfcHNyD; 0dyóem½Iojzifh &[EÅmtjzpfudk t&Sifjrwfonf avxJodkY tvsiftjref ysHwufNyD; wv*F&yAÁw
1
&&SdoGm;onf/ ,if;aemuf rax&fonf tvkyftauR;jyKonhf odkY jyef<uawmfrlonf /
&[ef;awmfudk bk&iftm; rdrdudk vma&muf zl;ajrmfEdkifNyD;jzpf þom"urSm t&Sif"r®'dEérax&fonf rdrdtm; oifhawmf
1
aMumif; ajymMum;&ef rdefYqdkonf / onfh t½dktaoay;rIudk r&&Sdojzihf rESpfouf pdwfraumif;jzpf
azmfjyNyD; om"ursm;u edAÁmefudk xdk;xGif;odjrifrIjzpfonhf oGm;aMumif; azmfjyykH&onf/ t&Sif"r®'dEéonf t&Sifjrwftm; yihf
&[EÅm[lonf tenf;qkH; at'D 5 &mpk t|uxmusrf;jyK zdwfcJhonhf ur®|mef;w&m;ay;&ef[laom tcsufudkyif rapmihf
2
yk*¾Kdvfrsm;\ tawG;tjrift& wpfpkHwpfa,mufonf vdktyfvQif qdkif;cJhacs /
wpfcPrQ owdjyKvdkufrdonfESihf r&ao;aomfvnf; &&Sd&ef wpfcgwpf&HwGif t&Sif"r®'dEérax&fuJhodkY tqihfjrifh ynm
pGrf;&nf&Sdygu vufwpfurf;wGif tqifoihfjzpfEdkifaomt&m rwwfonhf &[EÅmrsm;onf ,if;odkYaom pdwfrcsrf;omrIrsKd;udk
jzpfaMumif; azmfjyonf/ jyoonf/ 0dZ,m&mrausmif;wdkufae &[EÅmrax&fwpfyg;onf
t|uxmusrf;rsm;ü azmfjycsufrsm;t& &[EÅmt&Sifjrwf &[ef;awmfrsm;tm; ur®|mef;w&m;ay;aepOf ork'´udk ork'¨[k
rsm;onf ¤if;wdkY\ yk*¾vdu tm;enf;csuf tenf;i,f&SdMuykH& "edwjzifh rSm;,Gif;pGm toHxGufrdonf/ &[ef;ESpfyg;teuf wpf
onf/ wv*F&wdóyAÁausmif;ae a&SUem;wGif azmfjyNyD;jzpfonfh yg;u ]t&Sifbk&m;? ork'´jzpfygovm;}[k ar;avQmufonf/
t&Sif"r®'dEérax&fonf wdór[m&mrausmif;ü oDwif;okH; &[EÅmt&Sifjrwfu ]t&Sifbk&m;wdkY? ork'´[k toHxGufonfjzpf
vsuf&SdMuonfh oHCmawmfrsm;tm; ur®|mef;w&m; ay;&ef ap? ork'¨[k toHxGufonfjzpfap a&iefonhf ork'´&mjzpf
oHCmawmfrsm;\ Budrfzefrsm;pGm yifhavsmufcsuft& xdkausmif; aMumif; wynhfawmfwdkY odMuygonf? t&Sifbk&m;wdkYum; pmvkH;
wdkufBuD;odkY <ua&mufawmfrlonf/ t&Sifjrwf a&mufoGm;csdefwGif udk &SmazGaeMuNyD; teuft"dyÜm,fudk r&SmMuay? r[m0d[m&
ausmif;wdkufae oHCmawmfrsm;onf xdkt&SifwdkY\ aeYpOfvkyf½dk; 1
vkyfpOftwdkif; ae&mudk wHjrufvSJNyD;aemuf apwD&ifjyifawmfay: r-| 1? 188/
2
wGif Ak'¨gEkówd ur®|mef;udk yGm;rsm;NyD; xdkifaeMuonf/ t&Sif tu,fí wpfckck cRwf,Gif;csufrsm;&SdcJhvQif tjcm;yk*¾Kdvfrsm;\ aumif;
usKd; csrf;omtwGuf ,if;wdYuk dk cGifhvTwfoihfonf/ aemufqkH;wGif wpfpkH
"r®'dEérax&ftm; BudKqdkrnfhol odkYr[kwf pum;ajymrnfhol wpf wpf&m ta&;wBuD; rjzpfysufcJhacs/ odkY&mwGif t&Sif"r®'dEérax&fonf
1 ae&mrS csufjcif; cGmoGm;avmufatmifyif pdwfraumif;jzpfoGm;onf/
'D-| 1? 260/
400 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; oD[dkVf&[EÅmrsm; 397
oydwfudk tpdwfpdwf t>rm>rmcGJypfNyD; rsufpOf; aq;tjzpf rsm;tm; EIwfqufpum;qdkNyD; xdkxif;ykHxJodkY 0ifoGm;NyD; xdkae
1
tokH;&ef &[ef;awmfrsm;tm; ay;a0&rnf[k trdefY csrSwfawmfrl &mwGif y&dedAÁmefpHawmfrlonf / þom"ut& r[mAs*¢rax&f
onf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfu &[ef;rsm;onf vlOygoumrsm;udk onf crf;em;onhf oN*ØK[frIudkjyvdkaMumif; azmfjyonf/
wefckd;jyjcif;ESihf opfom;jzihf jyKvkyfaom oydwfudk tokH;jyKjcif;rS &[EÅmwpfyg; (txufü azmfjyNyD;)onf r[mapwDawmfudk
1
wm; jrpfonhf odu©myk'fudkvnf; ynwfawmfrlonf / 0wfjyKylaZmfaecJhonf/ odkY&mwGif xdkt&Sifü (ylaZmf&ef) yef;r&Sd
rl&if; 0denf;usrf;*efwpfckjzpfonfh plV0*¾ygVdawmfü vm acs/ tvkyftauR;jyKonhf wefcdk;&SdMuonhf omraPi,frsm;
onhf ,if;jzpf&yfonf t&Sifyda@mvbm&'GgZrax&f\ aqmif onf xdkae&modkY a&mufvmNyD; tu,fí xdkyef;udk &vQif yef;udk
½GufrIonf &[ef;awmfwpfyg;ESihf oihfavsmfaom tjyKtrl ylaZmfrnfvm;[k ar;avQmufonf/ ]rSefygonf ukd&ifwdkY? wpfae
r[kwfaMumif; &Sif;vif;pGm azmfjyonf/ wefcdk;jyjcif;onf ]trsKd; &mwnf;wGif xdkrQrsm;jym;onhf "mwfawmfrsm;udk Xmyemxm;
orD;wpfa,muf aiGaMu;twGuf rdrd\ udk,fcE¨mudk vSpfjyonf onhf apwDawmf r&Sdyg? tu,fí yef;rsm;om &EdkifrnfqdkygvQif
ESihfwl\}[k Ak'¨rdefYawmfrlonftxd roifhawmf ravsmufacs/ þapwDuJhodkYaom xl;jcm;jrihfjrwfonhf apwDawmfudk rnfol
t&Sifr[marm*¾v†mefudk,fwdkifyif twGif;rSm ,if;odkYaom udpöü onf yef;jzihf rylaZmfvdkbJ &Sdygrnfenf;}[k rax&fu qdkonf/
tjcm;yk*¾Kdvfrsm;tm; wefcdk;jym#d[mudk jy&ef &[ef;awmfwpfyg; omraPi,frsm;onf wefckd;£'¨dyg'fjzihf a&ppfxJwGif vSyarT;
odkYr[kwf rdrd (t&Sifjrwf)\*kPfodu©mESihf nDñGwfrIr&Sd[k ,lq BudKifonhf yef;rsm;udk zefqif;vdkufNyD; xdkyef;rsm;udk q&mrax&f
ojzihf 0g;wdkifrS oydwfudk &,l&ef qE´r&SdcJhjcif; jzpfzG,f&Sdonf/ tm; ay;vdkufonf/ xdkrax&fonf yef;rsm;udk vufcHNyD;aemuf
odkYwap t&Sifjrwfonf t&Sifyda@mvtm; ,if;odkY wefckd;jy ]udk&ifwdkY? yef;awGu enf;vSonfwum;}[k rSwfcsufjyKonf/
jcif;udk rjyKvkyf&ef azsmif;zsajymqdk&ef pdwfrñGwfcJhacs/ t&Sif ,if;rSwfcsufonf t&Sifjrwftaejzihf yef;ta&twGuf enf;rI
yda@mvrax&fonfvnf; Ak'¨&iS fawmfjrwfu axmufjyonfh twGuf wpfpkHwpfckaomtaMumif;aMumihf rESpfoufjcif;jzpfNyD;
tcsdefxd wefcdk;jyjcif;udk roihfavsmfonhf tjyKtrltjzpf awG; &[EÅmt&Sifjrwftaejzihf xdkxufydkrdk vdkcsifcJhonf/ t&SifjrwfrSm
rdykH r&acs/ þjzpf&yfu &[EÅmwpfyg;onf tjyKtrla&;&m tm; yef;vkH;0r&SdcJhojzihf omraPrsm;udk ESpfoufNyD; aus;Zl;pum;qdk&
vkH;wGif rjynhfpkHaMumif; oHo,&SdzG,frvdkbJ tu,fí Ak'¨&Sif rnfhtpm; yef;rsm;rSm enf;vGef;onf[k apm'uwufcJhonf/
awmfjrwf\ ñTefMum;csufudk ay;cJhvQif txufyg tao;tzGJ aus;½Gmwpf½GmwGif &[EÅmt&Sifjrwfwpfyg;ESihf &[ef;i,f
jzpfonhf rSm;,Gif;rIrsKd;udk usL;vGefrdrnfr[kwfaMumif; azmfjy wpfyg;onf qGrf;cHvSnfhvnfMuonf/ yxrqkH;aom tdrfwGif
onf/ ,if;onf tenf;qkH; plV0*¾ygVdawmfudk pkpnf;cJhMuonhf ,m*kylylaEG;aEG;udk &&SdMuonf/ &[EÅmrax&fonf avema&m*g
yk*¾Kdvfrsm;\ ,lqcsufwGif xdkuJhodkY jzpfonf/ &Sdojzihf ,m*kylylaEG;aEG;&Sdaecdkuf pm;okH;&vQif aumif;rnf[k
2
r[m0Housrf; vm jzpf&yfwpfckt& &[EÅmrsm;onf bm awG;onf/ odkYjzihf &[EÅmrax&fonf ,if;,m*kyludk avSum;ckH
oma&;ESihf trsKd;om;a&;&m t,lonf;rIrsm;rS rvGwfajrmufao; tjzpf tokH;jyK&ef vltrsm; ,laqmifvmonhf opfwkH;ay:wGif
1 1
0d 3? 247/ tH-| 2? 134/
2 2
r[m0Ho 25? 98-112 *gxm/ r-| 3? 189/
398 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; oD[dkVf&[EÅmrsm; 399
xdkifNyD; ,m*kudk tvsiftjref bkOf;ay;onf/ &[ef;i,fonf yda@mvbm&'GgZuax&fu t&Sifarm*¾vm† eftm; ]t&Sifbk&m;
rESpfoufEdkifjzpfoGm;NyD; qmavmifrGwfodyfaeonfh þ&[ef;tdk arm*¾vm† ef? t&Sifbk&m;onf wefcdk;ESihf jynhfpkHonhf &[EÅmjzpfyg
onf &[ef;rsm;udk odu©musatmif jyKvkyfbdonf[k rSwfcsufjyK \/ oydwfudk oGm;NyD; &,lygbk&m;? xdkoydwfu t&Sifbk&m;\
1
onf / vrf;ab;wGif&do S nhf opfwkH;ay:ü xdkifvsuf ,m*kqGrf; oydwfjzpf\}[k avQmufxm;onf/ odkY&mwGif t&Sifarm*¾vm† ef
bkOf;ay;jcif;udk &[ef;awmfrsm;tm; wm;jrpfonhf 0de,odu©myk'f u jiif;qdkNyD; ]t&Sifbk&m; yda@mvbm&'GgZ? t&Sifbk&m;vnf;
r&Sdacs/ odkYwap vlrI,Ofaus;rIt& ,if;odkY jyKjcif;udk roifh wefcdk;&Sif &[EÅmyifjzpfyg\ (tm,o®myd acg yda@mvbm&
avsmf[k ,lqojzihf &[ef;i,fu rax&ftdk\ tjyKtrludk 'GgaZm t&[m ap0 £'¨rm p)? odkYjzpfí t&Sifbk&m; oGm;NyD;
odu©musaponf[k ,ljcif;jzpfonf/ olawmfpifBuD;rsm;onf oydwfudk &,lyg? t&Sifbk&m;\ oydwfjzpfygonf}[k jyefNyD;
vlrIa&; oifhwifhavsmufywfrIrsm;udk rodusKd;uRHjyKEdkifzG,f&Sdonf/ avQmufonf/ odkYjzihf t&Sifyda@mvbm&'GgZonf avay:odkY ysH
odkY wap &[EÅmt&Sifjrwfrsm;rSm a,bk,stm;jzihf aumif;rGefpGm wufNyD; pE´ul;oydwfudk ,lvsuf &mZN*dK[fNrdKUay:rS okH;BudrfysH0Jjy
jyKrlNyD; vlrIusihf0wfrsm;udk apmihfpnf;&mwGif xif&Sm;Muonf/ onf/ wpfNrdKUvHk;onf t&Sifyda@mvbm&'GgZtm; tvGefpdwf
Ak'¨&Sifawmfjrwf vufxufawmfuyif roifhavsmfrIrsm; tm;xufoefNyD; vufckyfMobm ay;Muonf/
twGuf ajymp&mjzpfcJhonhf &[EÅmBuD;rsm; &SdMuonf/ &[EÅmrsm; tqdkyg wefcdk;jyrIudk Ak'¨&Sifawmfjrwf odawmfrloGm;aom
tm;vkH;onf tjyKtrloihfawmfrIrsm;wGif aphpyfaocsmMuonf tcg t&Sifyda@mvtm; ac:awmfrlí ]bm&'GgZ? ,if;odkY wefckd;
r[kwfbJ ck'´uodu©myk'frsm;udk usL;vGefEdkifMuonf/ Ak'¨ouf jyjcif;onf roifhavsmf? ravsmufywf? raumif;jrwf? &[ef;
awmfxif&Sm;&SdpOf xif&Sm;ausmfMum;onhf yda@mvbm&'GgZ awmf rsm;ESihf rywfouf? nDnGwrf Ir&Sd? rjyKaumif;aom tvkyf
&[EÅmBuD;onf tcgwpfyg;ü roihfavsmfonhf tjyKtrltwGuf jzpfay\/ bm&'GgZ? tb,faMumihf wefzdk;r&Sdonhf opfom;
Ak'¨&Sifawmfjrwf\ jypfwifrIudk cH&zl;onf/ &mZN*dK[folaX;wGif oydwfudk taMumif;jyKí vlOygoumwdkY\ a&SUarSmufrSm wefckd;
pE´ul;eHYomom;jzihf xGif;xkxm;onhf tzdk;wef oydwfwpfvkH;&Sd jyNyD; ajzazsmfbdoenf;/ tzdk;rwefonhf tenf;i,frQaom
ojzihf qufxm;onhf 0g;vkH;&Snf xdyfwGif ,if;oydwfudk csdwf aiG'*Fg;jzihf trsKd;orD;onf rdrd\ t0wfrJhudk,fcE¨mudk jyobd
xm;NyD; ]þoydwfum; tvªypönf; jzpfyg\? wefcdk;ESihf jynhfpkH ouJhodkY xdktwlyif bm&'GgZonf tzdk;rwefonhf opfom;
onhf &[EÅmyk*¾Kdvf&SdvQif þoydwfudk ,loGm;Edkifygonf}[k aMu oydwfaMumihf rdrd\ wefckd;udk vltaygif;tm; jyoay\}[k rdefY
nmvdkufonf/ odkYjzpfí yl&PuóyESihf ru©vda*gomvuJhodkY 1
awmfrlvsuf uJh&JUjypfwifawmfrlonf / ,if;aemuf Ak'¨&Sifawmf
aom &[EÅm[kqdkolrsm;onf rdrdwkYrd Sm &[EÅmrsm;jzpfí rdrdwdkY
tm; oydwfudk vª'gef;&ef awmif;qdkonf/ olaX;u ]tu,fí 1
teEkpä0duH bm&'GgZ teEkavmrdwH tyÜ#d½lyH tórPuH tuyÜd,H
t&SifwdkYu wefcdk;&Sdonhf &[EÅmjzpfonfqdkvQif oydwfudk,lyg? tu&Pd,H? uxH [d emr bm&'GgZ q0ó 'g½kywåó um&Pm
t&SifwdkY oydwfjzpfyg\}[k qdkonf/ odkY&mwGif rnfolrQ ,if;o *d[DeH Owå&drEkó"r®H £'¨dyg#d[m&d,H 'aóowd? ao,sxmyd bm&'GgZ
ydwfudk 0g;vkH;zsm;ay:rS &,lEdkifjcif;r&Sdacs/ aemufqkH;wGif t&Sif rmwk*garm q0ó rmou½lyó um&Pm [d&daumydeH 'aówd?
{ydar0 acg w,m bm&'GgZ q0ó 'g½kywåó um&Pm *d[DeH
1
0d-| 1? 134/ 0dok'¨d2? 55/ Owå&drEkó"r®H £'¨d yg#d[m&d,H 'ódwH/
404 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; oD[dkVf&[EÅmrsm; 401
rsKd; jzpfygoenf;}[k ar;avQmufonf/ ]t&Sifbk&m;? t&d,yk*¾Kdvf aMumif; azmfjyonf/ ppfyJGwGif vlhtouf axmifaygif;rsm;pGm
[lonf od&efcufcJoljzpfyg\? &[EÅmrax&fudk jyKpkapmihfa&Smuf ysufpD;oGm;rIaMumihf pdwfrcsrf;ajrUjzpfaeonfh 'k|*grPdrif;BuD;
NyD; oydwfouFef;rsm;udk o,f,lvsuf twlwuG oGm;vmae tm; &[EÅmt&Sifjrwfrsm;u tm;ay;pum;ajymcJhMuykHudk a&SUwGif
onhf tcsKdUvltdkrsm;qdkvQif t&d,yk*¾Kdvfrsm;udk rodMuyg}[k azmfjyxm;NyD;jzpfonf/ þae&mü oufqdkifonhf pmykd'fudk rl&if;
1
&[EÅmt&Sifjrwfu rdefYawmfrlonf / twdkif; udk;um;azmfjyvQif oifhjrwfonf ]yd,*Fk'Dyt&yf½Sd &[ef;
awmfrsm;onf rif;BuD;\ pdwt f MuHudkodaomtcg rif;BuD;tm;
1
tm;ay;pum;qdk&ef &[EÅm&Spfyg;udk apvTwfvdkufonf/ odkYjzihf
r-| 1? 23/ &[EÅmt&Sifjrwfrsm;onf noef;acgif,Ha&mufaomf eef;awmf
00000000
*dwfwGif qif;oufMuonf/ a0[ifc&D;rS <uvmcJhaMumif; tod
ay;vsuf eef;awmf jymo'faqmifay:odkY wufa&mufMuonf/
rif;BuD;onf &[EÅmt&Sifjrwfrsm;udk EIwfqufNyD; xdkifoDwif;okH;
&ef zdwfMum;vsuf trsKd;rsKd; t½dktaoay;NyD;aemuf t&Sifjrwf
rsm;<uvmawmfrlvm&jcif;\ taMumif;udk ar;avQmufonf/ ]tdk
rif;BuD;? yd,*Fk'Dyausmif;wdkufrS oDwif;okH;azmfrsm;u rif;BuD;udk
tm;ay;pum;qdk&ef q&mawmfwdkYudk apvTwfvdkufyg\} ([k
&[EÅmrsm;u ajzMum;onf)/ odkjY zifh rif;BuD;u &[EÅmrsm;udk
xyfrH avQmufxm;onf ]t&SifjrwfwdkY? wynhfawmfonf vl
aygif;rsm;pGmudk aoapcJhonhftwGuf tb,frSmvQif oufom&m
udk &ygrnfenf;}[k avQmufxm;onf/
]rif;BuD;? ,if; tjyKtrlaMumifh ewfjynfa&mufaMumif;vrf;
udk ydwfyifrI rjzpfay:apyg/ t&Sifrif;w&m;onf vlom;owå0g
wpfa,mufESifh wpf0ufudkom owfjzwfcJhyg\/ wpfa,muf
onf &wemokH;yg;udk qnf;uyfNyD; aemufwpfa,mufrSm ig;yg;
oDvudk aqmufwnfxm;NyD;jzpfyg\/ usefyk*¾Kdvfrsm;rSm rdpäm'd|d
rsm;ESifh 'kóDvyk*¾Kdvfrsm;jzpfMuNyD; awm½dkif;wd&pämefrsm;uJhodkY jzpf
2
Muyg\ / odkYwap rif;BuD;rlum; enf;vrf;rsm;pGmjzihf Ak'¨&Sif
awmfjrwf\ w&m;"r®udk xGef;ajymifapygvdrfhrnf? odkYjzpfí rif;
1
'd,¹rEkZm
2
rdpäm'd|dum p 'kóDvm? aoom yokorm rwm/
402 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; oD[dkVf&[EÅmrsm; 403
BuD;\ ESvkH;om;rS (xdktawG;udk) xkwfvTifhypfyg}/ odkYjzihf &[EÅm azmfjyjcif;uJhodkYaom omref vlom;wpfa,muf\ tjypfrsm;rS
t&SifjrwfwdkYu ,if;odkY a[mMum;ojzihf rif;BuD; (\pdwf) onf vkH;0 uif;vGwfoljzpf&ef rarQmfvihfEdkifonfrSm xif&Sm;onf/
oufom&m &oGm;onf/ &[EÅmrsm;onf tm;enf;csufrsm;ESihf trlt,mrsm;&SdMuonf/
r[m0Housrf;ü txufyg tMuHay;csufudk &[EÅmt&Sif vdktyfonfrSm &[EÅmwpfyg;onf euf½dIif;onhf u½kPmw&m;
jrwf &Spfyg;u ay;cJhaMumif; twdtus azmfjyonf/ odkY&mwGif ESihf oDvodu©mudk twdtusapmihfxdef;rIwdkYtwGuf xifay:
,if;tBuHjyKcsufonf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ w&m;"r®tESpfom&ESihf ausmfMum;rI &Sd&jcif;jzpfonf/ tu,fí wefckd;£'¨dyg'f&Sdrl ydkrdk
vkH;0 qefYusifonf/ rnfonhf ykHpH? &nf½G,fcsuf? Ak'¨omoem aumif;rGefrnfjzpfaomfvnf; ,if;odkYaom wefcdk;udk ydkifqdkifrIrSm
wnfwHh&ef odkYr[kwf Ak'¨omoemudk umuG,f&ef odkYr[kwf Ak'¨ vdktyfonhf t&m[k ,lqykHr&acs/
omoemudk jyefYyGm;ap&eftwGufyifjzpfapumrl vlYtoufudk wpfcgwpf&H jrihfjrwfaomb0jzihf aexkdifMuonfh ykxkZOf
owfjzwfjcif;rSm Ak'¨w&m;awmft& vkH;0 rQwrIr&Sdacs/ pdwf0if &[ef;awmfrsm;onfyif rdrdudk,fwdkif a0cJGr&&SdNyD; &[EÅmrsm;t
1
pm;zG,ftaumif;qkH;rSm ppfyJGtwGif; vlom;owå0g wpfa,muf jzpf vltrsm;u ,lqMuonf / ur®|mef;w&m; ay;aom&[ef;
ESihf wpf0ufom towfcH&onf[al om udk,fusihfw&m;ESifhywf awmfrsm;tm; omref &[ef;awmfrsm;ESihf vlOygoumrsm;u
2
oufonhf a&wGufazmfjyrIjzpfonf/ bDpD ESpf&mpktcsdefu &[EÅmrsm;taejzihf rMumcP xifrSwfrSm;Mu vsuf apwd,*d&d
&[EÅm t&Sifjrwfrsm;onf ,if;odkY rSm;,Gif;onhf tawG;tjrif (r[dE¦avh)? pdwåvyAÁw (Situlpavva)? 'u©dP*d&dEiS hf [w¬dukpäd
wpf&yfudk tu,fyif >rufqdkcJhoavm[lonfudk rod&acs/ (,cktcsdefxd rnfonhfae&m[k rod&ao;) wGif oDwif;okH;awmf
odkY&mwGif at'D ig;&mpkwGif xif&Sm;vSonhf r[m0Housrf;jyK rlMuonfh &[ef;awmfrsm;udkvnf; rsm;aomtm;jzihf rcGJjcm;Edkif
3
q&monf trsKd;om; ordkif;usrf;BuD;wGif ,if;*gxmrsm;udk olrsm;u &[EÅm[k xifrSwfMuonf /
xnhfoGif;a&;om;cJhonf [laom tcsufrSm oHo,jzpfEdkifp&m odkY&mwGif rZÑdredum,ft|uxmü omrefvlwpfa,muf
taMumif;r&Sdacs/ xdktcsufonf ynm&Sif r[m0Housrf;jyK taejzihf &[EÅm[kwfr[kwf cGJjcm;od&ef cufcJNyD; jzpf&yfwpf
q&mESihf xdktcsdefu tjcm; wm0ef&Sdonhf yk*¾Kdvfrsm;onf ,if; ckjzihf o½kyfazmfxm;onf/ pdwåvyAÁwwGif oDwif;okH;onhf
azmfjycsuftm; &[EÅm t&Sifjrwfrsm;u azmfjyonf[lonfudk cDPmo0 (&[EÅmrax&f) wpfyg;wGif tvkyftauR;tjzpf t
rjiif;qdkcJhMubJ ,if;odkYaom orkdif;usrf;BuD;wGif xnhfoGif;cJh ouft½G,f BuD;&ifhrS &[ef;jyKvmol (awmxGuf) &[ef;wpf
aMumif; oufaojycJhonf/ xdkynm&Sif yk*¾Kdvfrsm;onf &[EÅm yg;&Sdonf/ wpfaeYwGif ,if;tvkyftauR; &[ef;awmfonf
rsm;taejzihf Ak'¨omoemawmf wnfwHhjcif;twGuf owfjzwfjcif; &[EÅmt&Sifjrwf\ oydwfouFef;rsm;udk o,f,lNyD; &[EÅmt&Sif
4
rSm rQwonf[k ,lqxm;ykH&onf/ tm; ]t&Sifbk&m;? t&d,myk*¾Kdvf [lonf rnfodkYaom yk*¾Kdvf
azmfjyNyD; taMumif;t&mrsm;onf tawmfa&S;usonhf 1
tcsdef twdtusqdkvQif ygVdt|uxmusrf;rsm;acwfrSpí xif 0dok'¨dr*¾ 1? 45/ r-| 1? 189/ 0d-| 2? 83/
2
&Sm;onhf &[EÅmt,ltqudk t"dyÜm,frSm;,Gif;pGm zGifhqdkNyD; xdk r-| 4? 26/
3
0dok'¨dr*¾ 1? 99/
xuf t"dyÜm,frSef qkH;½IH;oGm;cJhaMumif; azmfjyonf/ &[EÅmrsm; 4
t&d,[lonf jrihfjrwfol}[k t"dyÜm,f&NyD; ,if;a0g[m&udk ykxkZÆe[l
onf tcsKdU odkYr[kwf tenf;qkH; rme ESifh ESpfoufcspfcifrIudk aom a0g[m&\ qefYusifbuf taejzihf tokH;jyKonf/
408 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
vlYtodkift0dkif;wGif aqmif½Gufrnfh bmoma&;qdkif&m ½Gwfzwf
o&ZÑm,frIESihf tcrf;tem;rsm;r&SdbJ ¤if;wdkYae&mwGif &[ef;
awmfrsm;u q&mrsm;ESifh tBuHay;oltjzpfjzifh ae&m,lxm;Mu
onf/ tjcm;aom ZmwfpepfESifhrwlbJ tqihftwef;taejzihf
jAm[®Prsm;onf [dE´L0g'rSwpfyg; rwnf&SdawmhbJ [dE´Lqdkonf
xufydkí rdrdwdkY\ yk*¾Kdvfa&;ESihf vltzGJUtpnf;wpfck\ tqihf
twef;vnf; rwnf&Sdawmhacs/ tu,fí wpfpkHwpfa,muf
aom jAm[®Ponf oD[dkVf Ak'¨bmom todkif;t0dkif;twGif; pdrhf
0ifoGm;onfqdkvQif ¤if;wdkYtaejzihf ¤if;wdkY\ Zmwdobm0rSm
tvdktavsmuf aysmufuG,fcJhNyD; ¤if;wdkYtxJrS jAm[®Prsm;
tjzpfjzihf rMum;&awmhacs/ rMumcP azmfjycH&onhf jAm[®P
rsm;rSm a'ocH oD [dkVfAk'¨0g'Drsm;\ vlrIwnfaqmufrItwGif;
tH0ifcGifus r&SdEdkif onhf oD[dkVfwGif aexdkifMuonhf tdE´d,
usL;ausmf0ifa&mufvm olrsm;jzpfonfrSm xif&Sm;onf/
v,form;rsm;ESihf ukefonfrsm;rSm a0óZmwfü yg0if
onf/ ok'¨rsKd;wGif vufvkyfvufpm;ESihf tcdkif;tapponhf
tvkyfrsKd;pkHvkyfonhf tvkyform;rsm; yg0ifonf/ vlYtzGJUtpnf;
\ atmufqkH; tqifhjzpfonfh p@mvrsm;rSm oD;jcm;aus;½Gmrsm;
1
&SdMuonf /
bk&ifonf wpfpkHwpfckaom Oya'udk csKd;azmufrIaMumihf
jypf'Pfay;onhftaejzihf vlwpfa,mufudk Zmwfedrfhb0odkY edrfh
usoGm;atmif jyKvkyfonhf tmPm&Sdonf/ odkYjzpfí bmwd,rif;
(at'D 38-66)onf vlrIa&;t& cGihfrjyKonfh EGm;om; (a*gPrH
o) pm;onhf vltcsKdUtm; eef;awmf0if;twGif; yef;rIdufoGef
tvkyform;tjzpf tqifhtwef;udk ESdrfhcsvdkufaMumif; od&onf/
xdkyk*¾Kdvfrsm;onf rdrdwdkY\ jypfrItwGuf csrSwfonhf 'PfaiGudk r
ay;EdkifaomaMumihf yef;rIdufoGefoltjzpf jyKvkyfvdkufjcif;jzpf
onf/ tu,fí ¤if;wdkYtaejzihf 'PfaiGudk ay;Edkifonhf enf;
1
r[m0Ho 32? 140/ &o0g[deD 2? 117? 119/
tcef; 14
vl0wfaMumifrsm;\b0 1
vlrIa&;
a&S;acwfoD[dkVfwGif vlOygoumrsm; aexdkifcJhonf bmoma&;
b0rsKd;udk em;vnf oabmusEdkif&ef ¤if;wdkY\ vlrIa&;ESihf pD;yGm;
a&;aemufcHESihfqdkifonhf tawG;tjrifwpfcsKdU &&Sd&ef vdkay onf/
tcef; 2 wGif Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVf vlYtzGJUtpnf;ü tdE´d
,EdkifiHrSmuJhodkYyif ZmwfpepfESihf vlrItqihftwef; cGJjcm;rI awGUcJh
&NyD;jzpfonf/ odkYwap Ak'¨0g'xGef;um;NyD;aemuf oD[dkVfwGif
,if;ykHpHrsm;onf Ak'¨0g' MoZmoufa&mufrIrS wpfqifhf tcsKdU jyK
jyifajymif;vJrIrsm; qufvufwnf&SdcJhonf/ bk&ifonf wpfEdkifiH
vkH;udk tcsKyftjcmtmPm ydkifpdk;oljzpfNyD; 0efBuD;rsm;? AkdvfcsKyfrsm;
ESihf tjcm;t&m&Sdrsm;rSm txufwef;vTm vlwef;pm;rS qif;ouf
olrsm;jzpfMuonf/
Ak'¨0g'rwdkifrD oD[dkVfEdkifiHwGif jA[®Prsm;&SdcJhaMumif; a&SUt
cef;rsm;wGif awGUcJh&NyD;jzpfonf/ odkYjzpfí Ak'¨0g'xGefum;;NyD;jzpf
onhf oD[dkVfwGifvnf; jA[®Prsm;udk tcgtm;avsmfpGm azmfjy
1
onf / odkYwap jAm[®Prsm;onf wnf&SdNyD;tcGifhta&;ESihf pdwf
0ifpm;rIrsm;&Sdonhf oD[dkVfZmwfpepftaejzihf ckdifrmonhf tkyfpk
wpfckudk wnfaqmufEdkifpGrf; r&SdMuacs/ jAm[®PwdkYonf Ak'¨0g'

1
r[m0Ho 19? 2/ 33? 37/ 32? 41/ 48? 23/
412 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 409
aMumihf Ak'¨0g'ordkif;wGif vlrsKd;Zmwf odkYr[kwf vlYtqihftwef; vrf;&SdvQif tqihfESdrfhcscH&onhf jypf'PfrS vGwfuif;EdkifzG,f&Sd
cGJjcm;rIrsm; &SdcJhEdkifoenf;[lí jzpfonf/ onf/ Oya't& ¤if;wdkYudk yef;rIdufoGeftqihfodkY twif;tMuyf
tay:,HrQ tajzwpfck ay;rnfqdkvQif Ak'¨&SifawmfjrwfESihf avQmhcsvdkufaomfvnf; ¤if;wdkYtaejzihf ok'¨rsKd;tppfuJhodkY ,lq
a,½Ic&pfawmfuJhodkYaom q&mt&SifBuD;rsm;\ jrifhjrwfaom t cJhykHr&acs/ taMumif;rl umvtwefMumNyD;aemuf xdkrif;onfyif
qkH;trrsm;udk avmuvlom;rsm; vufawGU rusihfBuHMuaom tqdkyg ok'¨rsKd;0if wpfa,muf\ orD;acsmudk eef;wGif;ol&mxl;
aMumifhjzpfonf[kqdk&ef &Sdonf/ odkYwap þae&mü ar;cGef;udk odkY wdk;`rSifhcJhaomaMumifhjzpfonf/ ,if;ok'¨rsKd;tm;vkH;udk rlvae
twefi,f euf½Idif;pGm awGUMunfhrnfjzpfonf/ &modkY `rSifhwifay;cJhoavmqdkonfudkrl taotcsm rod&acs/
a,bk,stm;jzihf Ak'¨0g'onf Zmwf0g'udk qefYusifaMumif; odkYwap ,if;acsmarmvSyonhf owdkYorD;i,f\ aqGrsKd;rsm;tm;
vufcHMuonf/ odkY&mwGif ,if;azmfjycsuftm; t&nftcsif; vkH;onf owdkYorD;i,ftm; bk&ifodrf;ydkufcH&NyD;aemuf ouf
1
jynfhpkHrIjzihf qkH;jzwf&rnfjzpfonf/ aomihfoufom b0wpfckudk jyef&oGm;aMumif; od&onff /
Ak'¨&Sifawmfjrwfonf oHCmawmfrsm;twGif; rnfonhf t ,if;aemuf trsKd;Zmwfwpfck r[kwfaomfvnf; oD;jcm; vl
rsKd;ZmwfcGJjcm;rItm; todtrSwf jyKrIudkrqdk jiif;y,fawmfrl wef;pm;wpfcktjzpf wnf&Sdaom aus;uRefrsm;jzpfonf/ NyD;cJh
1
onf/ y[m&m'okwfawmf wGif Ak'¨&Sifawmfjrwfu ]emrnftrsKd; onhf tcef;rsm;wGif ,if;aus;uRefrsm;udk bkef;BuD;ausmif;wkduf
2
rsKd;&SdMuonfh jrpfrsm;onf ork'´&mxJodkY pD;0ifoGm;onfESihf wpf rsm;wGif tvkyfvkyfMuaMumif; awGU&NyD;jzpfonf /
3
NydKifeuf ¤if;wdkY\trnfemrrsm; aysmufqkH;oGm;NyD; r[mork'´&m orEÅygom'dumusrf; tqdkt& uRefav;rsKd;&Sdonf/ yxr
[laomtrnfudkom &oGm;ouJhodkY xdktwlyif cwåd,? jAm[®P? trsKd;tpm;rSm arG;&myg aus;uRef(taEÅmZm)jzpfonhf trsKd;orD;
a0ó? ok'¨[laom trsKfd;av;yg;wdkYonf &[ef;jyKvmonhftcsdef rS arG;zGm;onhf om;orD;rsm;[laom tdrfaygufuRef? þtqifh
rSpí orPousykwåd,[laomtrnfudk &&SdoGm;onf}[k a[m aus;uRefrsm;udk tu,fí uReftjzpfrS rvGwfao;vQif &[ef;jyK
4 5
Mum;awmfrlonf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf okeDwuJhodkYaom yef; ray;aumif;acs / t|uxm wGif o½kyfazmf 0w¬Kjzpf&yfwpfckudk
2
rIdufoGef Zmwfedrfhrsm;tygt0if vkH;0cGJjcm;jcif;rjyKbJ Zmwftm; azmfjyonf/
vkH;udk omoemawmftwGif;odkY 0ifa&mufcGifh jyKcJhonfrSmvnf; tEk&m"yk&NrdKUrS uReftrsKd;orD;i,fwpfa,mufonf a&m[
xif&Sm;onf/ wpfpkHwpfa,muf\ ZmwfudktaMumif;jyKí omo Pt&yfrS trsKd;om;wpfa,mufESihf cdk;&mvdkufajy;onf/ xdktrsKd;
emhabmifodkY 0ifa&muf&mü vkH;0jcm;em;rIr&Sdacs/ wpfpkHwpf&m
aom ZmwfudktaMumif;jyKí aus;uRefrsm;tm; omoemhabmi 1
tbd-| 2? 421/ at'D 12 &mpkcefYrSmyif EGm;om;pm;olrsm;udk ok'¨rsKd;
odkY 0ifa&mufcGifh rjyKcJhjcif;r[kwfbJ tjcm;aom vlrIa&;ESihf pD; rsm;tjzpf ,lqcH&onf/
2
yGm;a&; taMumif;rsm;aMumihfom jzpfonf/ trSefpifppf uRef[l 3
þusrf;? pm- 272 ½Iyg/
onf rnfonhf trsKd;ZmwfESihfrQ ywfoufjcif;r&Sdacs/ xdktwlyif 0d-| 3? 282/
4
0denf;tvdkt& aus;uRefudk &[ef;abmifodkY 0ifa&mufcGifhrjyK/ e
1
bdu©a0 'gaom yAÁmaZwaAÁm? a,m yAÁmaZ,s tmywåd 'kuú#ó (0d
tH 3? 39/ 3? 107)/
2
ax&*gxm? 310/ 5
0d-| 3? 282/
410 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 411
orD;\ om;onf &[ef;jzpfvmonf/ &[ef;cHNyD;aemuf rdrd\ rS 0,fol aus;uRef jzpfEdkifonf/ rnfonfhenf;jzihfyif uRefjzpf
&[ef;b0 pifMu,frIESifhywfoufNyD; pdwfxJwGif oHo,0ifvm apumrl rvGwfvyfao;orQ &[ef;tjzpfudk 0ifcGifh r&Sdaom
onf/ &[ef;awmfonf rdciftm; tb,faMumihf tpfudkarmif? aMumihfjzpfonf/
tpfrnDr odkYr[kwf tjcm;rnfonhf aqGrsKd;&if;csmrQ r&Sd&onf wwd,uReftrsKd;tpm;rSm ppfokHYyef;rsm; jzpfonf/ ppfyGJwGif
udk rdcifxHrS pkHprf;onf/ rdcifu om;armif &[ef;udk rdrd\ atmifjrifNyD;aemuf qkvmbftjzpf EdkifiHjcm;wdkif;jynfwpfckrS &
twdwf Zmwfvrf;udk jyefvnfajymjyonf/ ½dk;om;NyD; oDvodu©m vmonhf ppfokHyef;rsm;? odkYr[kwf awmfvSefykefuefrIuJhodkYaom
udk jrwfEdk;oljzpfjcif;ü &[ef;i,fonf rdrd\ &[ef;tjzpfrSm 0d BuD;rm;onhf &mZ0wfrIwGif yg0ifcJhrIaMumihf jypf'Pfay;rItjzpf
enf;awmfESihf rnDnGwfojzihf pdwfrcsrf;romjzpfonf/ odkYjzpfí tusOf;csonhf uRef;wGif aexdkifolrsm;vnf;jzpfEdkifonf/ rnf
&[ef;awmfonf tEk&m"yk&NrdKUawmfodkY csufcsif; xGufcGmoGm; onhfenf;jzifh uRefjzpfapumrl zrf;,lxm;olrsm;\ xdef;csKyfrI r
1
onf/ &[ef;i,fonf uRefykdif&Sif\ tdrfwHcg;a&SUwGif &yfaeNyD; vGwfao;orQ &[ef;tjzpfodkY 0ifa&mufcGifh r&Sdacs / ¤if;wdkYtm;
rdrdonf ¤if;xHrS xGufajy;oGm;aom uReftrsKd;orD;i,f\ om; ykHrSefenf;jzihf vGwfajrmufoGm;aomtcgrSom odkYr[kwf zrf;csKyfcH
jzpfaMumif; ajymjyonf/ ]tu,fí oifu uREkfyfudk cGifhjyKvQif b0rS vGwfajrmufNyD; vGwfvyfonhf tjcm;ae&mwpfckodkY vGwf
uREkfyf &[ef;jzpfvdrfhrnf/ oifonf uREkfyf\ t&Sifocifjzpfyg\} ajrmufoGm;aomtcgrSom (&[ef;tjzpfodkY) 0ifa&mufEdkifonf/
[k qdkonf/ tvGefESpfoufoGm;jcif;ü uRefydkif&Sifu ]t&Sifbk&m;? þudpöwGif twif;tMuyf aus;uRefjyKcHcJh&onhf vGwfvyfolrsm;
t&Sifbk&m;\ &[ef;tjzpfrSm pifMu,fyg\} qdkNyD; &[ef;i,f jzpfcJhaomaMumihf 'kwd, cGifhjyKcsufudk ay;tyfjcif;jzpfonf/
tm; vGwfvyfcGifhay;vdkufNyD; r[m0d[m&ausmif;wdkufü oDwif; pwkw¬uReftrsKd;tpm;rSm oufarG;0rf;ausmif; odkYr[kwf vkH
okH;aexdkifEdkif&ef pDpOfay;onf/ aemiftcgwGif &[ef;i,fonf NcKHrItwGuf rdrd\ qE´t& uRef odkYr[kwf tvkyftauR; jzpfvm
1
&[EÅmtjzpfudk &&SdoGm;aMumif; od&onf / olrsm;jzpfonf/ þuReftrsKd;tpm;udk þtcef; aemufydkif;wGif
'kwd,trsKd;tpm;wGif aiGjzihf 0,f,lonfh uReftrsKd;tpm; awGU&rnfjzpfonf/ xdktajctaewGif &Sdaeoa½GU þtrsKd;tpm;
2
yg0ifonf/ olonf olYrdbrsm;xHrS 0,f,lol odkYr[kwf ydkif&SifxH 0if aus;uRefrsm;udkvnf; &[ef;tjzpfodkY 0ifa&mufcGifh rjyKacs /
þudpöESihfywfoufí ta&;tBuD;qkH; ar;cGef;wpfck &Sdvm
1
þjzpf&yft& 0denf;Oya'onf &[ef;wpfyg;\ atmifjrifonhf pdwfydkif; onf/ Ak'¨0g'onf vlrsKd;Zmwfpepfudk rqefYusifoavm? tb,f
b0twGuf vdktyfonhf tajctaetjzpf vlrIa&; tqifhtwef; tcsdKU
udk vufcHaMumif;azmfjyonf/ þ&[ef;awmf\ &[EÅmtjzpfudk ol\ t 1
a&SUtcef;rsm;ü xdkenf;jzifh zrf;,lcJhonhf wrDvftusOf;om;rsm;tm;
&Sifocifjzpfolu xdef;csKyfxm;onf/ tu,fí uRefydkif&Sifu þ&[ef; odvmarC0PÖrif;u bkef;BuD;ausmif;rsm;odkY aus;uRefrsm;tjzpf ay;
i,ftm; vGwfvyfcGifh ray;cJhvQif þ&[ef;awmfonf &[ef;tjzpfjzihf tyfcJhaMumif; awGUcJh&NyD;jzpfonf/
&[EÅmtjzpfudk b,fawmhrS &Edkifrnfr[kwfacs/ taMumif;rl rnfrQyif 2
rEkordwdusrf;? twGJ 8 wGif tjcm;aom uRefckepfrsKd;udk azmfjyonf/ 1?
pdwfydkif;b0 wkd;wufapumrl 0denf;awmft& ¤if;\&[ef;tjzpf rpif okHYyef;uRef 2? aeYpOftpm;tpm aqmif½Gufol 3? tdrfaygufuRef 4? aiG
Mu,faomaMumihf jzpfonf/ vlrIa&;tpOftvmjzpfonhf ,if;odkYaom 0,fuRef 5? tjcm;wpfa,muf ay;onhfuRef 6? tarG&onhfuRef 7? jypf
uRefpepfonf todynmESihf pdwfydkif;b0vGwf ajrmufrIjzpfonhf edAÁmefudk 'PfaMumihf uRefjzpfol/ rEkusrf;wGif azmfjyonhf ckepfrsKd;vkH;udk oD[dkVfü
rsufarSmufjyKonhf enf;vrf;wGif &yfwnfEdkifonfrSm xif&Sm;onf/ rawGU&acs/
416 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 413
odkYwap ,if;xkH;pHonf jrwfAk'¨ vufcHonfjzpfap vuf ppfom;rsm;? olykefrsm;? a<u;&Sdolrsm;ESihf tjcm;rsm;pGmaom
rcHonfjzpfap vltrsm;cHpm;&onhf oufa&mufrI&Sdaom vltzGJU yk*¾Kdvfrsm;tm;vnf; taMumif;trsKd;rsKd;aMumihf omoemhabmif
tpnf;\ tppftrSefw&m;jzpfonf/ odkYjzpfí ,if;udk Ak'¨0g'\ odkY 0ifa&mufcGifhudk wm;jrpfcJhaomfvnf; Zmwf[laom taMumif;
1
tajccH oifMum;csufjzpfonfh ur®oDtdk&Djzihf ajz&Sif;cJhjcif;jzpfNyD; aMumihf r[kwfacs / Ak'¨&Sifawmfjrwf oufawmfxif&Sm;&SdpOfwGif
1
xdktcsufudk rZÑdredum,f? plVur®0db*Fokwfawmfü awGU&onf / oHCmawmfrsm;twGif; rnfonhf trsKd;ZmwfcGJjcm;rIrsKd;rS r&SdcJh
2
vlonf ,cifb0u tukodkvfuH\ tusKd;quftjzpf onfrSm tvGefxif&Sm;onf /
ZmwfjrihfrSmjzpfap odkYr[kwf ZmwfedrfhrSmjzpfap arG;zGm;aMumif;? odkYwap xdktajctaeonf vlOygoumrsm;ESihf ywfouf
Oyrmqdkrl ,cifb0 uHtusKd;ay;twdkif; toufwdkjcif; touf írl jcm;em;rI&Sdonf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf rdrd aexdkifcJhonhf
&Snfjcif;? usef;rmjcif; rusef;rmjcif;? vSyjcif; t½kyfqdk;jcif;? bkef; avmutwGif; vlrIa&; wnfaqmufrItaejzihf tcdkiftrm
wefcdk;BuD;jcif; bkef;enf;jcif;? csrf;omjcif; qif;&Jjcif;? ynm&Sdjcif; tjrpfpGJ aeNyDjzpfonfh ZmwfcGJjcm;rI pepfudk vspfvsL rjyKEdkifcJhacs/
ynmrJhjcif;wdkY jzpf&aMumif; ,if;okwåefü rdefYawmfrlonf/ Ak'¨&Sifawmfjrwfonf udk,fawmfjrwftaejzihf ZmwfcGJjcm;rIudk
odkYjzifh urÇmay:&Sd ukd,fcE¨m? pdwfydkif;b0? vlrIa&;ESifh pD;yGm; vdktyfonf odkYr[kwf rQwonf[k vufrcHaomfvnf; ,if;
a&;toGif rwlrItm;vkH;udk ur®oDtdk&Djzihf &Sif;jyonf/ ,if;\ tcsufudk xnhfoGif;pOf;pm;cJh&onf/
tusKd;quftaejzihf ZmwfcGJjcm;rIonf tppftrSef obm0jzpfNyD; tjcm;wpfzufwGif jAm[®Prsm;onf ZmwfcGJjcm;rIpepfudk
<u,f0jcif;? vSyjcif;? pGrf;tm;? usef;rmjcif;? nPfynm xuf tav;*½kjyKtyfonhft&m? bmoma&; usihf0wftaejzihf pGJudkif
jrufjcif;rSmvnf; xdktwlyif tppftrSef obm0rsm;yifjzpfonf/ xm;NyD; vlom;rsm;twGif; rdrdudk,fudk tjrwfqkH; tjrihfqkH;ESihf t
obm0jzpfap tppftrSefyifjzpfap Ak'¨&Sifawmfjrwfonf pepf pifMu,fqkH;[k owfrSwfxm;onf/ jAm[®Prsm;onf ok'¨rsKd;rsm;
BuD;wpfckvkH;\ rnDrQrIudk odjrifaomfvnf; ,if;udk vkH;vkH; vsm; tm; wd&dpämefrsm;toGif qufqHNyD; ¤if;wdkYtm; tjcm;vlom;rsm;
vsm; rajymif;vJEdkifcJhay/ &&Sdonhf rnfonhf vlrIa&; pD;yGm;a&; odkYr[kwf bmoma&;
3
odkYjzpfí Ak'¨&Sifawmfjrwfonf aemufxyf taumif;qkH; tcGifhta&;rsKd;udkrQ ay;tyfjcif; rjyKacs / jAm[®Pwpfa,muf
t&mwpfckudk vkyfcJhonf/ Ak'¨&iS fawmfjrwfonf udk,fusihfw&m; \ oabmxm;rSm rdrdonfom pifMu,fNyD; jAm[®Pr[kwfolrsm;
4
ESihf oDvodu©mudk trsKd;Zmwf? pnf;pdrfcsrf;omrI? tvS? wefckd; rpifMu,fMu (jAm[®Pm0 okZÑEÅd? aem tjAm[®Pm) ojzifh
t&Sdeft0g? usef;rma&; odkYr[kwf urÇmay:&Sd t&mtm;vkH;\ xdkyk*¾Kdvf txl;ojzihf ok'¨rsKd;wdkY\ pdwfydkif;b0 pifMu,frIukdyif
tay:wGif xm;cJhNyD; xdkjcm;em;onhf t&mtm;vkH;onf bmom jiif;qdkMuonf/
w&m;\ pdwfydkif;b0e,fy,fwGif crf;em;BuD;us,fjcif; r&SdbJ 1
azsmhawmh aysmufuG,foGm;onf/ 0d 3? 106 ponfudk ½Iyg/
2
aqG;aEG;aeqJ taMumif;t&mESihf ywfoufí tawG;tjrif odkY&mwGif ,aeYacwf oD[dkVfoHCmhtzGJUtpnf;twGif; w&m;0ifr[kwfbJ
(twGif;pdwfu) ZmwfcGJjcm;rIrsm;udk awGUjrif&onf/
okH;&yf &Sif;vif;pGm xGufvmonf - 3
tao;pdwfrsm;udk Manu. iv 80, 81; viii 413, 414, xi 73087, xii, 43 wGif
1 ½Iyg/
r 3? 234/ 4
'D 3? 68 (t*¾nokwf)? r 2? 355 (tóvm,eokwf)/
414 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 415
Ak'¨&Sifawmfjrwfonf ,if;twåA[dkjyK ukd,fusKd;qefonhf wpfa,mufonf oDvr&Sdonfh jAm[®Pwpfa,mufxuf ydkrdkjrihf
1
jAm[®P0g' oabmxm;\ awmfvSef&ef cufcJaom qefYusifol jrwfonf / ,if;onf jA[®Prsm;tm; Zmwfjrifhol 0ovrsm;
yk*¾Kdvf jzpfonf/ onf;rcHEdkifaom ,if; vlrIa&; azmufjyefrI tm; Zmwfedrfhrsm;tjzpf ,lqxm;NyD;jzpfojzihf tvGefjyif;xef
oabmxm;udk qefYusif&mwGif Ak'¨&Sifawmfjrwf\ ta&;w,l onhf udk,fusihfw&m;a&;&m tjiif;yGm;rIwpf&yf jzpfaomfvnf;
pdwf0ifpm;rIrSm ZmwfcGJjcm;rIpepfudk vlrItaqmufttkHwpfckt a0g[m&wpfrsKd;jzihf Zmwfpepfudk vufcHjcif;jzpfonf/ ,if;onf
jzpf uJh&JU½Iwfcs&ef? jAm[®Prsm;udk uJh&JU½Iwfcs&efESihf jAm[®Prsm; Ak'¨&Sifawmfjrwf\ &nf½G,fcsuftwGuf vkHavmufrIr&Sdacs/
rSm tjrifhqkH;r[kwf[lonfudk oufaojy&efcsnf; r[kwfacs/ odkY rZÑdredum,fESihf okwåedygwfygVdawmfrsm;ü yg&Sdonhf 0gao|
jzpfí tcsKdUae&mrsm;ü Ak'¨&Siaf wmfjrwfu cwåd,rsm;onf jAm[® okwfawmfü ZmwfcGJjcm;rIESihf vlom;rsKd;EG,f\ vlrIa&;wnf
Prsm;xuf ydkrdk jrifhjrwfaMumif; (cwåd,m0 ao|m? [Dem aqmufykHESihf ywfoufí ydkrdk*½kwpdkuf odyÜHenf;us cGJjcrf;pdwf
1 2
jAm[®Pm) oufaojy&ef rdefYqdkcJhonf/ odkYwap ,if;onf ]igh jzmrIwpf&yfudk ay;xm;onf /
trsKd;onf oifhtrsKd;xuf jrwfonf}[k cGJjcm;jcif;jzpfonhf Zmwf Ak'¨&Sifawmfjrwfonf ,if;okwfawmfü opfyiftrsKd;rsKd;wGif
cGJjcm;rIudk vufcHaejcif;yif jzpfonf/ odkYwap jAm[®PwdkYonhf arG;&mygtm;jzihf uGJjym;jcm;em;rIudk awGUEdkifaMumif;? tajcav;
ZmwfcGJjcm;rIpepf\ taMumif;&if;jzpfojzihf tu,fí jAm[®P acsmif;&Sdaom owå0gonf a>rESihf rwljcif;? iSufonf ig;ESifhrwl
wdkYudk wdkufckdufjcif;rSm Zmwfpepfwnfaqmufxm;ykH wpfckvkH;udk jcif;wdkYaMumihf xdkUtwl wd&pämefrsm;wGif arG;&mygtm;jzihf jcm;em;
wdkufckdufjcif;yif jzpfaMumif; em;vnfvQif Ak'¨&Sifawmfjrwf\ rIrsm;udk awGUEkdifaMumif;? odkY&mwGif vlom;owå0grsm;rSmrl rsufpd?
oabmxm;udk ESpfoufEdkifrnfjzpfonf/ em;? yg;pyf? vuf? ajc odkYr[kwf tjcm;rnfonhf udk,fcE¨mtpdwf
vufawGU jzpfEdkifzG,fr&Sdonhf vkH;0ajymifajymifwif;wif; tydkif;rQ ,if;odkYaom arG;&myg jcm;em;rIrsKd;udk rawGU&aMumif;
uJh&JUjypfrnfhtpm; Ak'¨&Sifawmfjrwfonf jAm[®PwdkYtm; arG;&myg jiif;qdkxm;onf/ rnfolrQ arG;&mygtm;jzihf jAm[®P odkYr[kwf
wGif tajccHonhf vlrsKd;Zmwfpepf wnf&SdrIESifhywfoufonhf jAm[®Pr[kwfol jzpfvmMuonfr[kwf/ pdkufysKd;a&;vkyfief;
udk,fusifhw&m;a&;&m t"dyÜm,faumuf,lrIwpf&yfudk ay;&ef aqmif½Gufolonf v,form;jzpfNyD; jAm[®P r[kwf? ukefoG,frI
BuKd;pm;cJhonf/ jAm[®PwdkYonf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ trsKd;av;yg; jyKolonf ukefonfjzpfNyD; jAm[®P r[kwf? ckd;olonf olcdk;jzpf
vkH;onf pifMu,frIwGif wlnD\ (oraPm a*gwarm pwk0PÖH NyD; jAm[®Pr[kwfacs/ Zmwf[o l nf xkH;"avh rQomjzpfonf/
ok'¨ð ynaywd) [k aMunmvdkufrIudk jyif;jyif;xefxef uefYuGuf
Muonf/ jAm[®P0g'tjrifwGif ,if;tqdkrSm tjypf&Sdaom azmf 1
okwåed? 298 (0ovokwf)/
jycsufjzpfonf/ odkYwap Ak'¨&iS fawmfjrwfu arG;zGm;jcif;onf 2
r 2? 407/ okwåed ? 374/ 0gao|okwfonf þtaMumif;t&mESihf ywf
jAm[®P odkYr[kwf 0ovudkvnf; rjzpfap? ,if;odkYjzpfjcif;onf oufí a&S;tusqkH;aom okwåefrsm;teuf wpfckjzpfaMumif; awGU&onf/
tjrifhqkH;jzpfonhf pdwfydkif;b0wdk;wufrIvnf; rwm;qD;aMumif; a&S;tusqkH;ygVdrsm;teuf wpfckjzpfonfh okwåedygwfygVdawmfü azmfjy
Ak'¨&Sifawmfjrwfu rdefYawmfrlonf/ oDvESifhjynhfpkHonhf Zmwfedrfh aomtcsufonf ,if;ygVdawmftm; oufwrf; MumjrihfaMumif; azmfjy
onf/ þokwfü yg&Sdonhf *gxmyk'fa& 28 yk'fudk a&S;tusqkH; ygVdawmf
1 wpfckjzpf onhf "r®y'ygVdawmf jAm[®P0*füvnf; awGU&onf/
'D 1? 92 (trÁ|okwf)/
420 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 417
wm;jrpfvsuf Oya'ESihftnD aqmif½Gufay;onf/ (1) Ak'¨0g'onf ZmwfcGJjcm;rI pepfudk w&m;rQw odkYr[kwf
wpfcgwpf&HwGif bk&ifrif;w&m;udk,fwdkif vlwpfa,mufudk aumif;onf[k vufrcHacs
EkdifxufpD;eif; vkyfEdkifonf/ ,if;odkYaom tajctaewGif xdkol (2) odkY wap ZmwfcGJjcm;rIonf vltzGJUtpnf;wGif tppftrSef
rSm ulnDEdkifolr&SdbJ rnfonhf tqifhjrifh t&m&SdrS ay:vmjcif;r w&m;wpf cktjzpf wnf&SdNyD;jzpfaomaMumihf ,if;pepfudk ur®
&Sdacs/ o'¨gwdóuJhodkYaom rif;aumif;wpfyg;onfyif rk@*kwå oDtkd&Djzihf &Sif;vif;cJhonf
trnf&Sdol qif;&Jom; wpfa,mufydkifonhf EGm;rudk EdkYxGuf (3) odkYwap udk,fusihfw&m; pdwfydkif;b0 tm;xkwfrI\ &
tvGefaumif;onf[k owif;Mum;aomaMumihf t"r®&,l&ef ESpf vm'frSm rnfonhf trsKd;Zmwfxufrqdk tqihfydkjrihfonf/
oufcJhaMumif; od&onf/ qif;&Jom;a,musfm;u a'ocHtmPm tcsKdUaom vlYtzGJUtpnf;rsKd;wGif tawG;tjriftcsKdUrSm t
&Sdol\ rdom;pkudk EdkYcsOfykHrSef tcrJh ay;&ef ysufuGufaomaMumihf jcm;wpfrsKd;xuf ydkrdkvlodrsm;vmonfrSm obm0w&m;jzpfonf/
xdkqif;&Jom;tm; pdwfqdk;a'goxGufNyD; ,if;a'ocH tmPmydkif odkYjzpfí ya'o&mZfpepf vlYtzGJUtpnf;wGif 'kwd,t&mudk yx
2
u bk&ifrif;tm; em;0ifatmif ajymqdkcJhaomaMumihfjzpfonf / rt&mxuf ydkí vufcHEdkifonf/ wwd,t,ltqtm; t,lpGJ
o'¨gwdóuJhodkYaom bmomw&m;MunfnKdonf[k xif&Sm;aom oefol jA[®PrSwpfyg; tjcm;rnfonhf aMumif;usKd; qDavsmf
bk&ifwpfyg;\ ,if;odkYaom a&Smifwcifjzpf&yfudk jzefYjzL;ay;&ef olrS ry,fpGefYEdkifacs/ odkYjzpfí yk*¾Kdvfwpfa,muf\ twdwfuH
tu,fí usrf;pmrsm;u wGefYqkwfjcif;r&SdvQif xdkqif;&Jom; t& Zmwfedrfh ZmwfjrihfwGif arG;zGm;onf[laom plVur®0db*F
awmom;wpfa,muf\ uHMur®monf tMuifemrJhonhf tpdk;& okwfawmfwGif >rufqdkonhf ,lqcsufonf ya'o&mZfacwf oD
t&m&Sdrsm;\ vufü rnfodkY&Sdrnfudk pOf;pm;Munhf&ef rcufacs/ [dkVfwGif vlom;rsKd;EG,frsm;tMum; tppftrSeftm;jzihf arG;&myg
xif&Sm;pGm a½G;cs,fxm;onhf ygvDref\ vkyfaqmifrI\ jcm;em;csufr&Sd[laom 0gao|okwfvm tawG;tjrifxuf ydkí
1
rnfonhf ysufuGufrIwGifrqdk jynfolvlxkrSm EdkifiHa&; tajct vlBudKufESpfoufoGm;ykH&onf /
aeodkY vlxktcGifhta&; oabmw&m;wpfck wdk;wuf&ef tcGihf a&S;acwfoD[dkVfEdkifiHwGif oD[dkVfAk'¨0g'Drsm;tm; xdktawG;t
tvrf;rsKd; r&Sdacs/ jrifrsm; vTrf;rdk;cJhonfrSm xif&Sm;onf/ odkY&mwGif tdE´d,rSmuJhodkY
2
vlxk\ oufarG;0rf;ausmif; vkyfudkifaqmif½GufrIrsm;wGif wif;usyfaom Zmwfpepfr[kwfacs / ,if;onf vlUavmutvTm
tcef; 2 wGif awGUjrifcJhMu&onftwdkif; pdkufysKd;a&;onf yxr wGifomjzpfNyD; jA[®P0g' ZmwfpepfuJhodkY bmoma&;t& r[kwf
jzpfonf/ ta&;ay:umvrsm;wGif tpm;tpm xkwfvkyf&ef acs/ vlwpfa,muf\ Zmwfonf edrfhusaomfvnf; avmukwå&m
tm;ay;onhf taejzihf a&ajrUt&Sif bk&ifrif;udk,fwkdif v,fajr
1
odkY uGif;qif;NyD; tjcm;olrsm;ESihftwl yg0ifaqmif½Gufonftxd vlom;tm;vkH; arG;&mygtm;jzihf wlnDonf[laom yxr,lqcsufonf
*kPfjyK ta&;ygaom vkyfief;tjzpf pdkufysKd;a&;vkyfief;udk ,lqcJh acwfopf vlrI pD;yGm;ESihf EdkifiHa&; wdk;wufrIrsm;atmufwGif acwfopf 'Drdk
u&ufwpf oD[dkVfEdkifiHwGif ydkí vlBudKufrsm;aeonf/
2
1
odkY&mwGif cwåd,ESihf jA[®PwdkrY S wpfyg; Zmwfrwlolrsm;ESihf tdrfaxmifjyK
See Badulla Pilla Inscription. jcif;udpör&Sd[k qdkonf/ uk@em*rif; (248-249 at'D)onf jA[®P t
2
&o0g[deD 2? 33/ rsKd;orD;jzpfonf (r[m0Ho 36? 23/ &o0g[ddeD 2? 7)/ oD[dkVfESifh wrd;vf
rsm; vufxyfjcif; &SdaMumif;vnf; od&onf/ r[m'gXdu r[mem*rif;
418 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 419
pdwfydkif;b0 xdk;xGif;odjrifrI tcGifhta&;½IaxmihfrSrl rnfolYudkrQ pD;rsm;jzihf zGJUpnf;xm;onhf a'oqdkif&m w&m;½kH;u qkH;jzwf
1
cGJjcm;rIr&Sdacs / Oyrmqdkrl qif;&Jom;tm; qif;&Jjcif;[laom t onf/ ,if;aus;½Gm w&m;½kH;udk bk&ihfaumifpDESihf trwfrsm;u
aMumif;aMumihf tqdkyg tcGifhta&;rSm jcm;em;jcif; r&Sd/ Zmwfedrfh csrSwfxm;onhf Oya'rsm; oufa&mufap&ef tqdkyg aus;½Gm w
olonf qif;&Jom;uJhodkYyif twdwfb0 tukodkvfuHaMumihfom &m;½kH;udk trdefYtmPm ay;xm;onf/ ykHpHtm;jzihf ,if;aus;½Gm
jzpfonf/ ,if;onf Ak'¨0g'½Iaxmifht& u½kPma&SUxm;í Muif ½kH;awmfonf Oay'csKd;azmufolrsm;xHrS &&Sdonhf owfrSwf 'Pf
empGm qufqH&efom jzpfonf/ ,if;trsKd;Zmwf trsKd;rsKd;onf aiG rsm;rSwpfyg; vlowfrIESifh vk,ufrIrsm;udk ppfaq;EdkifNyD;
1
rcsKd;azmuf odkYr[kwf rvGefusL;ap&aom 'kr*Fv okr*Fvudpö tcsKdUtrIrsm;wGif ao'Pfudkyif ay;Edkifonf} /
2
rsm;ESihfywfoufonhf "avhxkH;pHtcsKdUudk vdkufem&onf / xdktwlyif ]a'oqdkif&m ukeo f G,frIESihf tjcm; aumfydka&;
bk&ifonf EdkifiHawmfwpfckvkH;\ tcsKyftjcm tmPmydkifpdk; &Sif;rsm;tm; 'PfaiGrsm;pnf;MuyfaumufcH&ef? vlolowf&mZ0wf
oljzpfaomfvnf; a'ocHvlxk\ axmufcHrIjzihf bk&ifht&m&Sdrsm; om;rsm;tm; zrf;qD;&efESihf w&m;Oya'a&;&m pDrHaqmif½GufrI
2
tkyfcsKyfonhf a'oqdkif&m udp&ö yfrsm;wGif vlxkonf tawmf wGif bk&ihft&m&Sdrsm;tm; ulnD&ef vkyfydkifcGifh ay;xm;onf /
3
twef 'Drdkua&pDenf;us vGwfvyfcGifh&SdykH&onf / oD[dkVfuRef; uefYowftcsdefwpfcktwGif; ¤if;wdkY\ ydkifeuftwGif; ½Gmom;wdYk
udk e,fy,f odkYr[kwf &| rsm; ydkif;jcm;xm;NyD; ,if;&|rsm;udk udk zrf;csKyfjcif; &mZ0wfrIusL;vGefolrsm;tm; jypf'Pfay;jcif;rsm;
wpfzef tkyfcsKyfa&;vG,fulap&ef aus;½Gmq,fckygonhf tkyfpk twGufrSm pkaygif;tkyfcsKyfolrsm;\ wm0efjzpfNyD; wm0efudk csKd;
3
rsm; cGJjcm;xm;jyefonf/ azmufolrsm;&SdcJhvQif vlxkudk jypf'Pfrsm;udk csrSwfonf /
Vevalkariy ausmufpmt& ,if;aus;½Gmtkyfpkrsm;twGif; jypfrItrsKd;rsKd;twGuf jypf'Pfrsm;rSm tvGefyif &ufpuf
]rIcif;a&;&m tqkH;tjzwfrsm;udk bk&ifhaumifpD t&m&Sdrsm;\ Murf;MuKwfonf/ ao'Pf? udk,fcE¨mtpdwftydkif;rsm;udk jzwf
vufatmufcH aus;½Gmacgif;aqmifrsm;ESihf wm0ef&Sd tdrfaxmifOD; awmufjcif;? oHyluyfí udk,fcE¨mrSm trSwfwHqdyfjyKjcif;? jypf
'PfusL;vGefolrsm;tm; &J&JeDatmif zkwfxm;onhf oHylay:wGif
(at'D 67-79) wGif 'rdVa'0Dtrnf&Sdonhf rdzk&m;wpfyg;&Sdonf (tH-| 1? zdeyfrygonhf ajcjzihf twif;tMuyf jzwfavQmufckdif;jcif;ponf
13)/ pE´rkcod0rif; (at'D 103-112)\ rdzk&m;onfvnf; wrD;vf wdkYrSm ,if;jypf'Pfrsm;rS tcsKdUjzpfonf/
trsKd;orD;jzpfonf ('Dy0Ho 21? 45)/ vltcsKdUrSm a'oqdkif&m tmPm&Sdolrsm;\ tEdkifusihfjcif;
1
odkY&mwGif trÁ*rk0 ausmufpm (E.Z. II, p. 210 ff. lines 34-35) wGif yxr
0dZ,Am[k (at'D 1059-1114)onf od&dyg' (Ak'¨ajcawmf&m) wnf&Sd
vkyfMuHjcif; cHMu&onf/ xdkodkYaom tajctaersm;wGif ½Gmol½Gm
onhf txufqihf oraemvawmif (Adam's Peak) \ atmufwGif om;rsm;onf wpfcgwpf&H bk&ifrif; Xmersm;pGmodkY tcgtm;
Zmwfedrfholrsm; xdkapwDudk zl;ajrmfEdkif&ef apmif;wef;wpfck wnfaqmuf avsmfpGm wdkif;cef;vSnfhvnfpOf wifjyMuvsuf bk&ifu ,if;odkY
aMumif; qdkonf/ Ak'¨bmom 0wfjyKqkawmif;jcif;ü ,if;cGJjcm;rIonf xkH; aom w&m;Oya'ESihf rnDnGwf w&m;rrQwaom tjyKtrlrsm;udk
pH r[kwfbJ awGUawmihfawGUcJ aqmif½GufrIom jzpfonf/
2
E.Z. I, p. 246 or 247; Vevalkariya Inscription, lones 32-34. 1
W Wickremasinghe : E.Z. I, p. 244.
3
a'ocHvlxk[lonf ,aeYacwf oD&dvuFmEdkifiH&Sd aus;½GmaumfrwD\ a&SU 2
Paranavitana : E.Z. III, p. 74.
ajy;ykHpHjzpfonf/ 3
Vevalkariya Inscription, E.Z. III, p. 245.
424 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 421
½GufvTifhvsuf ukefonfrsm; c&D;oGm;MuNyD; tcsKdUrSm ,if;wdkif; onf/ 'k|*grPDonf {Vm&aus;rif;udk wdkufckdufrnfh ppfqif
1
jynfrsm;ü ESpfaygif;rsm;pGm Mumonf / at'D 7 &mpk\ aemufqkH; a&;rpwifrDwGif 'DC0gydt&yf (r[m0gvd**Fgjrpf awmifzuf&Sd
ESpf0uf odkYr[kwf 8 &mpk tpydkif; ouúwbmoma&; wd&d,m, ta&SUzsm; a'o)&Sd us,fajymonhf e,fajrrsm;ü xGef,ufpdkufysKd;
2 2
ausmufpm (Tiriyāy Rock Inscription)wGif ]a&mif;0,frIudk aqmif a&;aqmif½Guf&ef nDawmfwdótm; vTJtyfcJhaMumif; qdkonf /
½GufNyD; oabFmay:wGif wifaqmifxm;onhf ukefypönf; trsKd;rsKd; csrf;omonhf v,form;rsm;onf vl&maygif;rsm;pGmudk zdwf
udk jyoonfh yifv,fa&aMumif; uRrf;usifol ukefonf tkyfpk Mum;auR;arG;vsuf pyg;pdkufysKd;jcif;ESihfqdkifonhf crf;em;aom
3
rsm;taMumif;} azmfjyxm;onf/ ,if;ukrÜPDrsm;udk Ak'¨&Sifawmf v,fxGefr*Fvmudk usif;yMuonf / tjcm;olrsm;\ v,fajr
jrwf aAm"dÓPfudk &NyD;aemuf yxrqkH; qGrf;qufuyfNyD; urÇm rsm;wGif pyg;vSnfhctaejzihf rdrd&&Sdonfh pyg;tenf;i,fudk
ay:wGif yxrqkH;aom Ak'¨0g'D Oygoumrsm;tjzpf ,lqcH& tjrwfjzihfacs;iSm;&mrS csrf;omoGm;aom tvGefYtvGef qif;&Jol
onhf xif&Sm;onhf Ak'¨0g'D wykóESihf bv†du emrnfrsm;jzihf wpfa,muftaMumif; Mum;&avmufatmifyif pyg;rSm tusKd;jzpf
3 4
rSnfhac:Muonf / xGef;onhf ukefoG,fpD;yGm;jzpfonf /
awmPd*vausmufpmt& pyg;omru tjcm;pdkufysKd;oD;ESH
1
&o0g[deD 2? 139/ 171/ 192/ ok0PÖblrdEdkifiHonf ,if;wdkYteuf rsm;udkvnf; tjrwftpGrf;rsm;ay;aMumif;ESihf trSefaomf oD;ESH
wpfEdkifiHjzpfaMumif; azmfjyonf/ rsKd;pkHudk tjrwf aumif;aumif;jzihf tyfESHEdkifrnfjzpfaom oD;ESHodk
2
E. Z. IV, p. 158 and 314. avSmifbPfrsm;yif&SdaMumif; od&onf/ ,if;ausmufpmt&yif
3
þausmufpmonf at'D 7 odkYr[kwf 8 &mpkwGif wnf&SdcJhonfh ukef pyg;tjyif tjcm;oD;ESHrsm;udkvnf; us,fjyefYpGm pdkufysKd;aMumif;
onftkyfpkrsm;udk &nfñTef;oavm? odkYwnf;r[kwf ausmufpmyg Trapus- em;vnf&onf/ a,bk,stm;jzihf vlcsrf;omwpfa,muf[lonf
sakairv Vallikakairv Vanigganaih ]MwykóuESihf bv’duu trnf&onhf 5
udk pyg;? yJESihf tjcm;oD;ESHrsm;ydkifqdkifoltjzpf azmfjyonf /
ukefonftkyfpk}[laom pum;vkH;rsm;rSm rnfonfudk twdtus t"dyÜm,f
qdkvdkonfESihf ywfoufí t,ltq jcm;em;csufrsm; &SdcJhykH&onf/ y&e0d r[m0Housrf;ü emrnfausmf a*gXdrÁ&wdkY nDtpfudk pdkufysKd;onhf
6
weyk*¾Kdvfu ,if;pum;vkH;rsm;rSm Ak'¨&Sifawmfjrwf aAm"dÓPfudk &NyD; yJcif;taMumif;udk azmfjyxm;onf /
aemuf rsm;rMumrD Ak'¨&Sifawmfjrwftm; qGrf;qufuyfcJhonhf wykó þacwftydkif;tjcm;wGif tkef;yifpdkufysKd;jcif; taMumif;ESihf
bv’duESihf ¤if;wdkY\ aemufvdkufaemufyg ukefonfrsm;udk &nfñTef;onf tvkHtavmuf rMum;&jcif;rSm qef;aomfvnf; tkef;yifpdkufysKd;
7
[k ,lqcJhonf/ Rao Bahadur K.N. Dikshit yk*¾Kdvfu ,if;onf ]wykó jcif;rSm tvGef xif&Sm;onf/ &o0g[deDusrf; ü a&m[P t&yf
ESihf bv’duwdkY\ wynhfaemufygrsm; jzpfonf}[k ,lqonf/ B. Ch.
Chhabra url wykóESihf bv’dutrnf&Sd ukefonftkyfpkESpfckrSm Ak'¨&Sif 1
&o0g[deD 2? 113/
awmfjrwftm; yxrqkH; qGrf;udk qufuyfcJhMuonhf wykó bv’duESifh 2
,if;? 69/
¤if;wdkY\ aemufygrsm;udk &nf½G,faomfvnf; þausmufpmudk ra&;xkd;rD 3
,if;? 116/
wd&d,m, t&yfü bk&m;ausmif; wnfaqmufcJhMuonhf ukefonfrsm; 4
,if;? 125/
tjzpf ,l&rnf[k wdkufwGef;xm;onf/ pD;yGm;a&; tajccHwpfckudk enf; 5
&o0g[deD 2? 131/
vrf; trsKd;rsKd;jzihf rSnhfac:Edkifonf/ ,if;trnfudk ydkifqdkifol\ trnf 6
r[m0Ho 28? 51/
odkYr[kwf xif&Sm;ausmfMum;ol wpfa,muf\ trnfrsm;jzihf rSnfhac:Edkif 7
&o0g[deD 2? 94/
422 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 423
&Sd uyÜuE´&0d[m&wGif BuD;rm;onhf tkef;cif;&SdaMumif; azmfjy ief;rsm;udk aqmif½GufMuonf/ a&SUtcef;rsm;wGif awGUcJh&onhf
1
onf/ r[m0Housrf; üvnf; yxrt*¾aAm"drif; (at'D 568- twdkif; EGm;om;udk pm;okH;jcif;rSm vlrIa&;t& a&SmifMuOfrIwpf&yf
601) wnfaqmufonhf uk½kE´ausmif;wdkuftm; okH;,lZem us,f jzpfojzihf uRJEGm;rsm;udk EdkYESihf pdkufysKd;a&;twGuf trsm;qkH; arG;
0ef;onhf tkef;jcH (emvdau&m&mrH wda,mZeH) wpfck taMumif; jrLNyD; tom;twGuf r[kwfonfrSm aocsmonf/
azmfjyonf/ BuHpdkufysKd;a&;rSmvnf; xif&Sm;NyD; oMum;puf½kH t jynfwGif; jynfyukefoG,frIrSm BuD;rm;onhf vkyfief;jzpf
2
aMumif;udkyif od&onf / onf/ ukefonfrsm;onf pD;yGm;a&;tvkyfjzihf EdkifiHwpf0ef;vkH;odkY
1
at'D 7 &mpkwGif [l,ifqefu oD[dkVfEdkifiH\ pdkufysKd;a&; vSnfhvnf oGm;vmMuaMumif; od&NyD; tcsKdUrSm *sif;uJhodkYaom
csrf;om<u,f0ykHtaMumif;udk þodkYa&;cJhonf ]ajronf csrf;om ukefypönf;rsm;udk pkaqmif;vsuf rv,uJhodkYaom ae&mrsm;odYk
2
NyD; ajrMoZmaumif;\/ &moDOwkrSm yl\/ ajrudk ykHrSef xGef,uf vSnf;rsm;jzihf oGm;Muonf / A'kv†ausmufpmwGif r[d,*FPt
3
pdkufysKd;Mu\/ yef;refopfoD;rsm; aygrsm;\} / eD;&Sd a[m#dyd*grü 10 &mpk aps;ae&mwpfck\ ½kyfykHvTmudk &Sif;
3
uJREGm;arG;jrLa&;rSmvnf; pdkufysKd;a&;uJhodkYyif tusKd;jzpf vif;pGm azmfjyxm;onf /
xGef;onf/ EdkYxGufEGm;rwpfaumif\ wefzdk;rSm 8 u[myPESihf xdkae&mwGif qdkifae&mrsm;udk tcGefaqmif&rnfh ukefypönf;
4
12 u[myPtMum; wefzdk;&Sdonf / ykHrSeftm;jzihf EGm;r trsKd;rsKd;udk a&mif;csjcif;ESihf oD;jcm;cGJxm;onf/ i½kyfaumif;ESihf
5
wpfaumifudk eHeufwpfBudrf naewpfBudrf EdkYñSpfonf / csrf; ZmwdyæKdvfoD;rsm;udkyif ,if;udk 0,f&efvmolrsm;tm; xkdqdkifrsm;
omonhf v,form;wpfa,mufonf uRJEGm;rsm;pGmESihf v,fajr ü a&mif;cs&NyD; tu,fí ,if;wdkYudk tjcm;ae&mrsm;ü a&mif;cs
rsm;udk ydkifqkdif&ef arQmfvifhonf/ taMumif;rSm ,if;wd&dpämefrsm; vQif aps;wm0efcH tmPmydkifrsm;u a&mif;csolrsm;tm; z,f&Sm;
rSm pdkufysKd;a&;twGuf r&Sdrjzpf vdktyfaomaMumifh jzpfonf/ Edkifonf/ cGifhjyKtav;csdefESihf twdkif;twmtm;vkH;udk tpdk;&wH
EGm;tkyfrsm;ESihf oD;jcm;aus;½Gmrsm;ESihf tcef;ESpfwGif azmfjyNyD; qdyf ½dkufESdyfxm;onf/ ]arSmifckdaps;}udk awGU&NyD; ,if;rSm w&m;
6
onhftwdkif; eHeufwGif uRJEGm;ausmif;&ef xGufoGm;NyD; naewGif r0ifacs/ ukefypönf;tm;vkH;udk aMunm&rnfjzpfNyD; raMunm
tdrfjyefonfh uRJEGm;ausmif;olrsm; Mum;od&onftxd us,fjyefY onhf ukefypönf;udk awGU&vQif xdkukefypönf;rsm;rS tcGefESpfqudk
aomtwdkif;twmjzihf a&S;acwf oD[dkVfwGif uRJEGm;arG;jrLa&;vkyf aumufcHonf/ a&mif;cs&ef r&nf½G,fonhf ae&mrsm;ü ukef
ypönf;rsm;udk csdefwG,f wdkif;wmrnfr[kwfacs/ ukefoG,frItm;vkH;
1 udk OykofaeYrsm;ü &yfqdkif;xm;&rnfjzpfonf/
r[m0Ho 42? 16/
2
tH-| 1? 395/ &o0g[deD 2? 143/ (&o0g[deDü ,EÅbwð [laom EdkifiHjcm;wdkif;jynfrsm;ESihf ukefa&mif;ukef0,frI trsm;tjym;
a0g[m&udk okH;xm; NyD; ,if;udk o'¨r®mvuFm&usrf;ü oMum;puf½kHwGif &SdcJhonf/ pD;yGm;a&;udpöjzihf EdkifiHjcm; wkdif;jynfrsm;odkY oabFmrsm;
tvkyfvkyfjcif;[k t"dyÜm,fjyefxm;onf/
3
Hiuen Tsiang : Bk. XI, p. 235.
1
4
&o0g[deD 2? 32/ tH-| 1? 277/ ,if;? 136/
2
5
tH-| 1? 395/ r[m0Ho 38? 21/
6 3
&o0g[deD 2? 22/ E. Z. III, p. 74.
428 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 425
1
tcsKdUrSm tjcm;yk*¾Kdvfrsm;\ v,fwGif pyg;tiSm;&dwfjcif; ? tEk&m"yk&NrdKUonf ukefonftkyfpk trsKd;rsKd;wdkY\ A[dkXme jzpf
2
vlcsrf;omtdrfrsm;ü tvkyfvkyfjcif; uJhodkYaom qef;jym;onhf t cJhonf/ vdvm0wDrdzk&m;a&;xdk;aom ausmufpmwpfckt& at'D
vkyfrsm;ESihf pyg;vSnhfjcif;ESihf csrf;omonhf v,form;rsm; pGeYf
ypfNyD;jzpfonfh weif;e,fonhfuGif;rS aumuf½dk;rsm;udk cg,lvsuf onf/ ,aeYacwf oD[dkVfwGif Ak'¨acwfu xif&Sm;ausmfMum;onhf ZD0u
3
&onhf pyg;tenf;i,fudk pkaqmif;íyif toufarG;Muonf / aq;q&mBuD;\ trnfudk,lNyD; rSnfhac:xm;aom ZD0uMoo"mv,
tvkyftudkif &SmazGMuonhf qif;&Jom;rsm;udk awGU&aomf (ZD0uaq;ay;cef;)rsm;udk awGUEdkifonf/ xdktwlyif tqdkyg ukefonf
tkyfpkrsm;onf tvGefoihfawmf aumif;rGefonhf trnfjzpfonfh Ak'¨&Sif
vnf; rnfonhfacwfwGifrS ppfrSefonhf tvkyfvufrJhjyóem &SdcJh awmfjrwftm; yxrqkH; qGrf;uyfvªNyD; urÇmay:wGif yxrqkH; Ak'¨bmom
ykHr&acs/ ajr&Sifya'o&mZfpepfwiG f tvkyfvufrJhjyóem vkH;0 Oyoumrsm; jzpfvmMuonhf wykóESihf bv’duwdkY\ emrnfudk,lí rSnhf
r&Sdacs/ ac:cJhzG,f&Sdonf/
tjcm;wpfbufwGif csrf;om<u,f0rIudk ajr&Sifrsm;ESihf ukef wykóESihf bv’duemrnfwdkY\a&SUwGif awGU&onhf utu©&m tydk
onfrsm;u csKyfudkifxm;NyD; tjcm;wpfbufwGifrl qif;&JpkwfcsmrI rSm trsm; ,lqxm;Muonhftwdkif; jyóemwpfck r[kwfacs/ þusrf;jyK
onf qif;&Jom;rsm;tm; tBuD;tus,f ysufpD;apykH&onf/ qif; ol (0gvfydkvm &m[kvm)taejzihfrl ,if; utu©&mudk ykHrSeftm;jzihf
&Jom;vlwef;pm;rsm;ü qif;&JrGJawrIonf wpfcgwpf&HwGif rdb tjcm;trnfrsm;uJhodkYyif yk*¾Kdvfa&;trnfudk tzGJU odkYr[kwf tkyfpktrnf
jzihf okH;onhftcg wGJpyfonhf aemufqufyk'ftjzpf ,lqonf/ awmPd
rsm;tm; rdrdwdkY\ om;orD;rsm;udk u[myPtenf;i,frQjzihf *Vausmufpm (E.Z. II,p. 177) yg uV[kreu (ka¼ahumanaka) ed,r
aus;uReftjzpf a&mif;cs&ef odkYr[kwf aygifESH&ef wGef;ydkY ay;onf we[d [laom pum;&yfudk y&e0dweyk*¾Kdvfu ]uVm[kret&yfü pD;yGm;
txdyif vGefuJcJhonf/ ,if;odkYaom qif;&Jom;wpfa,muf a&;tkyfpkwpfck\ nDvmcH}[k bmomjyefonf/ odkY&mwGif uV[kre (um
onf rdrd\ orD;tm; 12 u[myPjzihfcsrf;omonhf rdom; Vokre)[lonf ,if;pD;yGm;a&; tkyfpku emrnfay;xm;onhf vlwpf
pkwpfpkodkY aygifESHcJhNyD; om;wpfa,mufrSmrl 8 u[myPjzihf a,muf\ emrnfjzpfojzihf ,if;udk ]uVm[kre trnf&Sdonhf pD;yGm;a&;
4
vlcsrf;omtdrfodkY rdbrsm;\ aygifESHjcif;udk cHcJh&onf / tcsKdU tkyfpk\ nDvmcH}bmomjyefvQif ydkí oihfjrwfonf/ r[mwkAu e,
rwe[d [lonfvnf; twlwljzpfonf/ ,if;onf ]r[wkAu (r[m
rdbrsm;rSm ¤if;wdkY\ om;orD;rsm;udk ta&;ay: aiGaMu;vdktyfyg xly)[kac:onhf pD;yGm;a&;tkyfpk}udk qdkvdkonf/ xl;jcm;onhf oD[dkVf
u &Edkifonhf ukefypönf;tjzpfyif ,lqcJhykH&onf/ txufwGif tokH;tEIef;ESifhtnD ,if;odkYaom yk*¾Kdvfa&; trnfrsm;wGif qufxm;
azmfjycJhonhf taygifcH trsKd;orD;i,f\ rdcifonf cifyGef;onf onhf ,if;utu©&mudk ouúwbmomjzihf a&;xm;aomfvnf; wykó
tm; ]om;orD;&Sdolrsm;onf qif;&Jygrnfavm? oif\ orD;&Sdyg bv’du trnfrsm;ü xnfhoGif; okH;EIef;xm;jcif;jzpfonf/ ,if;wdkYtm;
vkH;rSm yk*¾vduemrfyk'frsm; jzpfMuonf/ a'oqdkif&m ygVdESihf ouúw
ta&;tom;rsm;wGif rMumcP oD[dkVfbmompum; vTrf;rdk;rIudk awGU&
1
o[ó0w¬K? t&d,*gv r[mwdóó 0w¬K/ onf/ Oyrmtm;jzihf txufwGif azmfjyxm;onhf aZw0em&mr ausmuf
2
&o0g[deD 2? 125/ pm (E.Z. I, p. 4) udk Munhfyg/ ouúwbmompum;wGifvnf; aemuf
3
,if;? 125? 149/ quf utu©&mudk &nf½G,fcsuf trsKd;rsKd;jzihf okH;EIef;onfrSm xif&Sm;
4
tH-| 1? 395/ &o0g[deD 2? 143/ onf/ a&S;acwf oD[dkVfü ,if; aemufquf utu©&m tokH;jyKrI ,u©
'ka0 od&dynm&mrrax&f a&;om;onhf rZÑdredum,f\ oD[dkVfbmom
ed'gef;ü a0zefcsufudk avhvmzwf½Iyg/
426 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 427
12 &mpkrSmyif ,if;NrdKUü EdkifiHaygif;pkHrS pD;yGm;a&;tkyfpkrsm; (em cif jzpfaewwfonf/ aemufqkH;ü aomPrax&fonf zcif
ema'oD Asmyg&,H) &SdcJhaMumif;ESihf a'otoD;oD;rS NrdKUawmf odkY rkqdk;rSm omoemhabmifodkY 0ifa&mufvdkonhf qE´r&SdbJvsuf
1
vmMuonhf qif;&Jom;rsm; tokH;jyK&ef tcrJhwnf;cdkaqmifudk &[ef;jyKay;vdkufonf / usrf;*efpmayü azmfjyonfh rkqdk;trsm;
wnfaqmuf xdef;odrf;a&;twGuf taxmuftyHhudk &&SdaMumif; pkrSm aemufqkH;wGif &[ef;jyKvmNyD; tcsKdUrSm &[EÅmtjzpfudkyif
1 2
od&onf / w½kwfbk&m;zl;&[ef;awmf zm[D,efu at'D ig;&m &&SdoGm;aMumif; jyqdkMuonf / rkqdk;wpfa,muf\ ZeD;onf
pktcsdefu taMumif;t&mudk ]NrdKUawmfü a0ó (ukefonf)rsm; vnf; ¤if;\ cif;yGef;rkqdk; &[ef;rjyKcifrSmyif omoemhabmifodYk
3
ESihf wdkif;wpfyg; ukefonfrsm; &SdMuNyD; ¤if;wdkY\ tdrfrsm;rSm 0if a&mufcJhaMumif; od&onf /
crf;em; vSyMu\/ vlaevrf;rsm;ESihf vrf;usOf;rsm;udk pepfwus wHigonftvkyfjzihf ig;udk a&mif;í oufarG;0rf;ausmif;jyK
2 4 5
xdef;odrf;xm;\} / olrsm; vnf; &SdMuNyD; wHigonf ½Gmrsm;udk azmfjyonf / w½kwf
pD;yGm;a&; vTJajymif;rIESifh oabmwlnDrIrsm;udk ykHrSeftm;jzihf &[ef;awmf [l,ifqefu at'D 7 &mpk oD[dkVfwGif ykvJikyf vkyf
6 7
a&;rSwfxm;NyD; oabmwlnDcsuf NyD;qkH;aomtcg ,if;pm½Gufpm ief;taMumif;udk azmfjyonf / Muufwdkufjcif; &Sdaomfvnf; ,if;
3
wrf;rsm;udk zsufqD;ypfMuonf / onf avmif;upm;rI [kwfr[kwf[lonfudkrl rod&acs/
tcef; 2 wGif Ak'¨0g' rwdkifrD oD[dkVfü trJvdkufjcif;rSm oMum;puf½kH (OpäK,EÅ)uJhodkYaom ae&mrsm;ü tvkyform;
xif&Sm;aMumif; od&onf/ toufudk owfjzwfjcif;rSm Ak'¨"r®ESihf rsm;onf tvkyftudkif &&SdEdkifMuonf/ qif;&Jom;wpfa,muf
qefYusifaomfvnf; Ak'¨0g'xGef;um;NyD;aeufrSmyif ydkrdk qif;&J onf oMum;puf½kHwGif ajcmufvMum tvkyfvkyfNyD;aemuf 12
8
onhf vltcsKdUonf trJvdkufjcif;ESifh ig;rQm;jcif;udk toufarG; u[myPpkrdaMumif; od&onf / tqdkygqif;&Jom;onf oMum;
0rf;ausmif;rItjzpf rjzpfrae vkyfMu&onf/ ,if;wdkYteuf t puf½kHwGif tvkyfr&rDu r[m*grü xif;a&mif;NyD; toufarG;
4
csKdUrSm trJvdkuf&ef trJvdkufacG;rsm;&SdMuonf / wpfcgwpf&HwGif 0rf;ausmif; jyKcJhonf/
5
rkqdk;rsm;onf oD;jcm;aexkdkifMuonf (aeom'*gr) / ¤if;wdkYonf
teD;tem;&Sd aps;ae&mrsm;wGif tom;rsm;udk a&mif;csNyD; 0ifaiG& 1
6 r-| 4? 87/ tH-| 1? 364/ tbd-| 2? 420/
&SdMuonfrSm xif&Sm;onf / 2
wpfcgwpf&HwGif rkqdk; wpfa,mufonf ausmfMum;onhf "r® tH-| 1? 27/ &o0g[deD 2? 132/ 147/
3
&o0g[deD 2? 147/
uxduq&mawmf t&SifaomPuJhodkYaom rax&fBuD;rsm;\zcif 4
tH-| 2? 107/ r-| 4? 229/
5
1
&o0g[deD 2? 147/
E.Z. I, p. 179. 6
2 Hiuen Tsiang : Bk. XI, p. 251.
Fa Hien, p. 104. 7
3 tbd-| 2? 425/ ukuúKa# ,kZÑmayod//
&o0g[deD 2? 18/ 187/ 8
4
r-| 4? 87/ tH-| 1? 364/ tbd-| 2? 420/ r[m0Ho 38? 9/ tH-| 1? 395/ &o0g[deD 2? 143/
5
&o0g[deD 2? 147/ wpfcgwpf&H oMum;cJrsm;udk vkyftm;ctjzpf ay;onf/ oMum;puf
&o0g[deD 2? 132/ rHao 0duúdPdwGm ykwå'ga& aygaoaEÅm ]tom;wdkY ½kHwGif [efaqmif tvkyfvkyfcJhaom r[mpkvd r[mwdó rif;onf
udk a&mif;csvsuf ZeD;r,m;ESihf om;orD;wdkYudk arG;jrLvsuf}/ oMum;cJrsm;udk vkyfctjzpf &&SdcJhaMumif; od&onf (r[m0Ho 34? 4)/
432 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 429
ewforD; (a'0unm) rsm;uJhodkY 0wfpm;xm;onf[laom \? olYudk tdrfwpftdrfrSm xm;NyD; 12 u[myP ,lNyD; EdkYpm;EGm;r
1
tcsufrSvGJí trsKd;orD;rsm; 0wfpm;qif,ifrItaMumif;udk t wpfaumif 0,fyg}[k qdkonf /
1
enf;i,frQom od&onf / trsKd;orD;rsm; 0wfpm;qif,ifrIESihf wpfpkHwpfa,mufonf aiGudk acs;iSm;NyD; wpfpkHwpfckaom
ywfoufí qD*d&d, (S²griya)ESihf tjcm;ae&mrsm;&Sd trsKd;orD; uefYowftcsdeftwGif; ta<u;jyefqyfrItaejzihf a<u;&Sif\
rsm;\ ykHoP²mefrsm;rSm tppftrSefudk udk,fpm;jyKjcif;xuf ydkrdk tvkyform; jzpfvmonhf pepfwpf&yf &SdcJhonf/ em*'DyrS trsKd;
í xkH;wrf;pOfvmtwdkif; 0wfpm;qif,ifrI jzpfojzihf ,if; ½kyfykH orD;wpfa,mufonf u[myP 60 acs;iSm;NyD; csrf;omonhf
rsm;rS rnfodkY aumufcsufqGJrnfudk qkH;jzwf&ef cufonf/ rnfodkY tdrfwpftdrfü aeYtvkyform; jzpfoGm;onf/ aemiftcgwGif xdk
jzpfap a,musfm; rdef;rrsm;onf wwfEdkiforQ yef;csDaq;&kyfrsm; trsKd;orD;onf ntvkyform;(&wåd'goD) jzpf&ef oabmwlnD
2
uJhodkY vSypGm 0wfqifvsuf yGJawmfBuD;rsm;odkY vma&mufMu csufjzihf aemufxyf u[myP 60 udkyg xyfacs;onf / txuf
aMumif;od&ojzihf vltrsm;onf tcgtm;avsmfpGm tEkynm wGif azmfjycJhonhftwdkif; trsKd;om;wpfa,mufESifh ¤if;\ZeD;
2
ajrmufpGm 0wfpm;qif,ifMuonf / onf olaX;tdrfü tvkyfvkyfvkyfvsuf ¤if;wdkY acs;iSm;xm;onhf
vltrsm;rSm rdrdudk,fudk tvGefvSyonf[k txif&SdcJhMu[ef ta<u; u[myP 60 udk ay;qyfonhftaejzihf rdrdwdkY\om;udk
3
&Sdonf/ (,if;odkY xifrSwf&mü) &[ef;awmfrsm;yif >cif;csufr&Sd 8 u[myPjzihf aygifESHcJhaMumif; od&onf /
acs// wpfcgaomf tEk&m"yk&NrdKUawmfü &[ef;awmfwpfyg;ESihf zm[D,ef rSwfwrf;t& at'D 5 &mpkwGif NrdKUawmf&Sd ukef
trwfwpfa,muf\om;wdkY tvSNydKifyGJESihf qifonhf jzpf&yfwpfck onfrsm;\ tdrfrsm;rSm crf;em;vSyaMumif; apmapmu odcJhMu&
&SdykH&onf/ tb,rax&fESifh trwf\om;onf wlnDpGmyif vSy aomfvnf; ¤if;wdkYtaejzihf rnfodkY tdrfaxmify&dabm* jyifqif
Muojzihf NrdKUxJwGif rnfoluydk vSoenf;[k ajymqdkMuonf/ xm;onfudk rod&acs/ odkY&mwGif rZÑdredum,ft|uxm azmf
¤if;wdkY ESpfa,mufvkH;udk jrifawGU&ef trwf\aqGrsKd;rsm;onf ñTef;csufwpfckt& rlvkyÜv0gydaus;½Gm&Sd trwfwpfa,muf\
vli,ftm; vSypGm 0wfqifvsuf r[mapwDudk zl;ajrmf&ef tdrfwGif xkdifckHwpfckrSm ajrxdkifckH (w@dvyDXu)jzpfaMumif; od&
4 5
,laqmifvmMuonf/ rax&f\ rdcifonfvnf; om;awmfxH onf / ,if;onf &Snfvsm;NyD; wpfa,mufru xdkifEdkifonf /
ouFef;topf wpfpkHydkYvsuf OD;acgif;rS qHyifudk &dwfjzwfNyD;
ouFef;opfudk 0wf½kHvsuf aemufyg &[ef;awmfrsm;ESihf twl 1
r[mapwDodkY <uvm&ef rSmMum;vdkufonf/ trwf\ om;a&m oykwåum 'k*¾wm emr ew¬d? t,H aw "Dwm? £rH {uo®ð ukav
XaywGm 'Gg'o u[myaP *PSdwGm {uH cD&a"EkH tm[& (tH-| 1?
tb,rax&fyg ESpfOD;vkH;onf r[mapwDawmf&ifjyifü qkHawGU 395)/
2
&o0g[deD 2? 17-18/
3
1
0dok'¨dr*¾ 1? 20/ ,if;? 31/
4
2
'D-| ? 166/ r-| 1? 269/ ]yef;csDaq;½kyfrsm;uJodkY (pdwåur®½lyged r-| 2? 284/
5
0d,)[laom pum;vkH;rSm yef;csDaq;½kyrf sm;[efjzihf 0wfqifxm;Muonf xdkif&eftwGufa&m tdyf&eftwGufyg eH&Hudkxdvsuf ajrukvm;xdkif&Snf jyK
[k rqdkvdkacs/ ,if;odkY qdkjcif;rSm Oyrmpum;rQom jzpfNyD; ¤if;wdkYrSm ]t vkyfjcif;rSm oD[dkVfaus;½Gmrsm;&Sd qif;&Jom;rsm;\ tdrfüvnf;awGU&onf/
vGef vSyonf}[k qdkvdkjcif;jzpfonf/
430 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 431
1
0dok'¨dr*¾t|uxm ü vmonhf aMumif;usKd;qDavsmfonhf ,ifavh&SdMuonf/ ydwfpESpfckrSm trsKd;om;wpfa,muf\ ykHrSef
taxmuftxm;wpfckt& aus;½Gmrsm;wGif tdrfrsm;ESihf ,if;wdkY 0wfpkH jzpfonf/
\ ywf0ef;usifrsm;ESihf ,if;tdrfrsm;odkY oGm;aom vrf;rsm;rSm r trsKd;om;rsm;onf aemufxyf em;pGyfrsm;ESihf vnfqGJ&wem
1
oefY&Sif;aMumif; od&onf/ rdk;&moDwGif aus;½Gmvrf;rsm;onf rdk; rsm; 0wfqifMuonf/ r[m0HoHusrf; ü tu©cg,du iwfrGwf
&moDtwGif; ½THUñGefxlxyfNyD; AGuftdkifrsm; jynhfaevsuf ajcmuf acgif;yg;ab;twGif; tcgwpfyg;ü 'k|*grPDrif;onf ¤if;\ em;
aoGU&moDwGif vrf;rsm;onf jrLzkefrsm;&SdNyD; avwdkufojzihf c&D; pGyfudka&mif;csNyD; &[ef;awmfrsm;tm; qGrf;vª'gef;aMumif; azmfjy
oGm;rsm;\ udk,fcE¨mwGif jrLzkefrsm; vdrf;usHukeo
f nf/ tdrfrsm;t onf/ tcgwpfyg;ü oCFmrpötrnf&onhf Oygoumonf
eD;wGif ,ifaumifrsm; 0dkif;tkHaeonhf trIdufo½dkufESihf pGefYypf ta&;ay:tcsdefwpfckü &[ef;awmfwpfyg;tm; qGrf;vª'gef;&ef
ypönf;rsm; tykHvdkuf&SdNyD; a&aotdkifrsm;rSm wDaumif ydk;aumif wpf u[myPwefonhf qGrf;qeftwGuf u[myPwpfaxmif
2
rsm;jzihf jynhfaeonf/ ywf0ef;usifrsm;wGif acR;ovdyfrsm;ESihf acG; wefonhf vnfqGJ&wemudk aygifESHcJhonf /
0ufwdkY\ rpifrsm;jzihf npfnrf;aeonf/ rkwfqdwfarG; &dwfjcif;rSm vkyfavhvkyfx&Sdonhftvkyf [kwf
vltrsm; 0wfpm;qif,ifrIrSm ½dk;&Sif;ykH&onf/ a,bk,s ykHr&acs/ r[m'gXdu r[mem*rif; (at'D 67-79)onf qwåm
tm;jzihf cE¨mudk,ftay:ydkif;rSm zkH;vTrf;xm;jcif;r&Sd/ trsKd;om; onfrsm;tm; *d&db@ylZmumvtwGi;f (NrdKUawmf) *dwfav;ckü
3
rsm;onf cg;atmufydkif;ü t0wftpm;udk 0wfqifavh&SdNyD; tqufrjywftvkyfvkyf&ef trdefYay;aMumif; od&onf / qHrkwf
aemuf ydwfpwpfckudk yckH;ay:wGif wifxm;Muonf/ a&S;OD;bk&if qdwfudk &dwfy,frIrSm tdrf&maxmifonhf vlUtvkyf r[kwfaom
rif;rsm;onfyif omreftcrf;tem;rsm;ü ,if;0wf½kHxufydkí aMumihf bk&m;zl;trsm;pkonf acgif;r&dwfbJ vmMuaomaMumihf
rnfonhft0wftpm;udkrQ 0wfpm;qif,ifykHr&acs/ &o0g[deD ,if;trdefYonf vdktyfykH&onf/ xdkacwftcsdefu oifwkef;"m;
usrf;ü tcgwpfyg;wGif umu0PÖwdórif;tm; wdór[m0d rsm;udk vG,fvG,fulul r&EdkifonfrSm xif&Sm;onf/ odkYwap
[m&ausmif;wdkufü azmjfyyg t0wftpm;jzihf awGU&onf[k jyqdk þtxl;yGJawmfü bk&m;zl;rsm;taejzihf qHrkwfqdwfudk &dwfvdkyg
2
onf / rif;BuD;onf xdkausmif;wdkufü &[ef;awmfwpfyg;tm; u &dwfEdkif&ef pDpOfay;jcif;jzpfonf/ o[ó0w¬Kusrf;rS oCFm
tay:½kHt0wf (Owå&mo*F)udk vª'gef;rnfMuHaomfvnf; xdkt rpöonf bk&if (emrnfrod) tm; tcpm;0if&ef oGm;a&muf
ckdufü rdrdrSm xdk0wf½kHwpfckrQom ygvmaomaMumihf ({uom#u aomtcg bk&ifonf rkwfqdwfarG;udk &dwfjzwfaeckduf jzpf
bma0e em'god) rvª'gef;EdkifcJhacs/ þazmfjycsufrS rif;BuD;onf aMumif; ¤if; (oCFmrpö) tm; taMumif;Mum;ojzihf bk&ifonf
4
EdkifiHawmftcrf;tem;rsm;üvnf; xdkt0wftpm;udkyif 0wfonf rkwfqdwfarG;udk &dwfjzwfaMumif; qdkEdkifonf /
[k t"dyÜm,faumuf,lcGifh r&Sdacs/ Oygoumrsm;onf bk&m;
ausmif;uefrsm;odkY oGm;a&mufaomtcg ½dk;&Sif;pGm 0wfpm;qif 1
r[m0Ho 34? 84/
2
1 &o0g[deD 2? 175/
0dok'¨dr*¾ 1? 337/ 3
r[m0Ho 34? 84/
2
&o0g[deD 2? 63/ 4
o[ó0w¬K? oCFmrpöó 0w¬K/
436 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 433
0obrif;\ om;awmftm; 0uFemoduwdó (at'D 171- MuaMumif; od&aomfvnf; tqkH;tjzwfudk rod&onfrSm pdk;
174)[k ac:onf/ t"dyÜm,f ]ESmacgif;aumufonhf wdó}[k aESmihfpzG,fjzpfonf/ jzpfEdkifajc t&SdqkH;rSm tqkH;tjzwfudk rarQmf
1
jzpfonf/ trSefaomf þrif;\ emrnf&if;rSm wdójzpfNyD; ¤if; vifhEdkifjcif;jzpfonf/ odkYwap ,if;jzpf&yft& tb,rax&fu
\ om;awmf yrx *ZAm[krif; pdkufxlonfh ausmufpmwGif ]ESm ydkrdk acsmarmaMumif; qdkEdkif&monf/ taMumif;rl ¤if;wdkYESpfOD;
acgif;aumuf}[lonfudk azmfjyjcif; r&Sdacs/ odkY&mwGif r[m0Ho awGUqkHMuaomtcg rax&fonf pdwfxJrS axhaighNyD; qdkvsuf
usrf;jyKq&monf at'D 5 &mpkü xdkdbk&iftm; 0uFemodu vGefcJhaomb0ü jzpfysufcJhonfh a&Smifwcifjzpf&yfudk ñTefjycJh
1
wdó[k ac:a0:cJhonf/ taMumif;rl xdktcsdefu xdkrif;tm; aomaMumihf jzpfonf /
vltrsm;u xif&Sm;pGm xdkemrnfjzifh odaeMuaom aMumihfjzpf a,bk,stm;jzihf csrf;om<u,f0olrsm;onf wpfaeYvQif
2
onf/ wdóemrnf rsm;pGm&SdNyD; omrefvlrsm;onf xdkemrnfudk okH;Budrf pm;aomufMuonf / vltrsm;\ t"dupm;onhf qef
aumif;pGm cGJjcm;í rodEdkifacs/ odkYjzpfí r[m0Ho usrf;jyKq&m tjyif [if;trsKd;rsKd;? 'defcJ? ysm;&nf? csLdcsOfrsm;? axmywf?
onf tjcm;wdórsm;ESihf uGJjym;ap&efom ]ESmacgif;aumuf opfjrpf? qefavSmf (ykxku)ESihf MumOESihf Mum½dk; (bdorkvmv)wdkY
3
wdó}[k ac:a0:cJhjcif;jzpfojzihf r[m0Ho\ tac:ta0:rSm udkyif pm;okH;Muonf /
oifhjrwfonf/ uk#uPÖwdó ]em;½GufcRefonhf wdó} (at'D Oa'gif;om; (r,l&rHo)? orifom;? 0ufom;? ,kHom;ESihf
16-38)? xkv†xe ]BuD;aom EdkY&Sdol} (bDpD 59)? cv†m# em* Muufom;uJhodkYaom tom;trsKd;rsKd;rSm ESpfoufBuNyD; t&om&Sd
4
]xdyfajymif em*} (bDpD 50- 43)? r[m'gXdu r[mem* ]EIwfcrf; aom [if;rsm;tjzpf ,lqykH&onf / &[ef;awmfrsm;tm; azmfjy
arT;xlonhf r[mem*} (at'D 67-79)? rdwåaoe 0D[dapm& yg [if;rsm;jzihf rMumcP auR;arG;Muonf/ tom;csKd (r"krHo)
5
]pyg;olcdk; rdwåaoe} (at'D 432) rsm;rSm tcsKdUbk&ifrsm;\ [kac:onhf tpm;taomuf jyifqifrIwpfckvnf; &Sdonf / rk
emrnfajymifrsm; jzpfMuonf/ qdk;rsm; jzpfEdkifzG,ft&SdqkH;jzpfonhf tcsKdUvlrsm;onf wpfcgwpf&H
6
0efBuD;rsm;ESihf AkdvfcsKyfrsm;vnf; ,if;odkYaom emrnfajymif arsmufom; (0ge&rHo)udkyif pm;aomufMuonf / odkY&mwGif
rsm;jzihf xif&Sm;Muonf/ 0¥*grPdrif;\ trwfwpfa,mufrSm txufwGif awGUcJh&onhftwdkif; trJom;udk pm;jcif;rSm 'Pfcwf
2
uydoDo ]arsmufacgif;} emrnfjzihf xif&Sm;onf / xdktrwf\
emrnf&if;udk rod&acs/ &o0g[deDusrf;ü a&m[Pt&yf&Sd aus; 1
0d-| 4? 174/ twdwfb0wpfckwGif tb,rax&fonf apwDwpfql\
½Gmwpf½GmrS trsKd;om;wpfa,mufrSm twefi,f ykuGaomaMumihf &ifjyifudk wHjrufvSnf;NyD; trwf\om;onf trIdufrsm;udk ta0;odkY ypf
(þouH yeó 0grewåm) ½Gmol½Gmom;rsm;u a*gV ]a*:vkH;}[k vTifhonf/ ]igvSnf;ypfonhf trIdufudk ta0;odkYvTifhypfNyD;aemuf oifonf
ac:aMumif; jyqdkonf /
3 ,ckighudk ,SOfNydKif&ef vmbdonf}[k rax&fu rSwfcsufjyKonf/ Oy"d
orÜwådESihf jynfhpkHrIrSm apwD&ifjyifawmfudk oefY&Sif;zl;cJhonhf ukodkvf\
tusKd;qufjzpfonf/
2
1
E.Z. I, p. 221, III, p, 116 udk½Iyg
o[ó0w¬K? ol&edr®v0w¬K/
3
2
r[m0Ho 33? 70-71/ &o0g[deD 2? 24? 180?/
4
3
&00g[deD 2? 170/ &o0g[deD 2? 10? 91? 128? 181?/
5 6
,if;? 180/ ,if;? 147/
434 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 435
xdkufaom jypfrIjzpfonf/ a&S;acwfoD[dkVfü vlBudKuf rsm;onfh uGrf;0g;jcif;rSm xif&Sm;onhf tavhtusihfwpfckjzpfNyD; vlt
oufowfvGwfpm;rIuJhodkYaom wpfpkHwpf&m &SdcJhaMumif; azmfjy&ef rsm;onf rdrdwdkYESihftwl uGrf;tpfrsm;udk o,faqmifoGm;avh&Sd
tcsuftvuf r&Sdacs/ onf/ bk&ifrif;rsm;onfyif rdrdEiS hftwl uGrf;tpfudk o,f,loGm;
csufjyKwfrIynmudk trsKd;orD;rsm;\ BuD;rm;aom wefzdk; onftxd trsKd;om;a&;&m xkH;pHwpfckjzpfonf/ odkYjzpfí r[m0H
tjzpf ,lqonf/ EdkifiHawmftrwfuJhodkYaom xif&Sm;olrsm;\ ousrf;ü wwd, aZ|wdórif;onf uGrf;tpf (wrÁLvw¬0d) xJ
orD;acsmrsm;yif csufjyKwfrI twwfynm (olyow¬ odkYr[kwf wGif odrf;xm;onfh "m;jzihf rdrdudk,fudk tqkH;pD&ifoGm;aMumif;
1 1
ypeur®) udk wwfuRrf;Muonf / EdkYñSpfjcif;onfvnf; trsKd; jyqdkaomaMumihf jzpfonf /
orD;rsm; jyKvkyf&onhf wm0efjzpfonf/ o'¨gwdórif;\ rdzk&m; AkdvfcsKyfwpfa,mufjzpfonfh 0obrif;\ OD;av;onf wl
2
onfyif EGm;rsm;udk rnfokdYEdkYñSpf&rnfudk odonf[k qdkonf / awmf (0ob)tm; okbbk&ifxH ay;tyf&ef oGm;rnfjyKaomt
t&ufaopm aomufokH;jcif;onf avmuDvlom;rsm;t cg AkdvfcsKyf\ uawmfu cifyGef;onftwGuf uGrf;rsm;udk jyifqif
wGuf &nf½G,fonhf ig;yg;oDvteuf aemufqkH;odu©myk'fESihf cJhonf/ AkdvfcsKyfonf eef;awmf*dwfwGif vufudkifudk zGifhvdkuf
qefYusifaomfvnf; vltcsKdUtwGif; xif&Sm;cJhykH&onf/ t&uf aomtcg uGrf;wpf,mtwGuf r&Sdrjzpfvdktyfaom tqmwpfck
aopm yrmPrsm;rsm;udk aomufokH;EdkifrIudk udk,fcE¨mcGeftm; &Sd jzpfonfh xkH;rIrygaMumif; awGU&onf/
3
rI\ oauFwtjzpf ,lqonf/ &o0g[deDusrf; ü 'k|*grPD xif&Sm;onhf yk*¾Kdvfwpfa,mufudk rawGUqkHrD uGrf;0g;jcif;
rif;onf ok&medr®vtm; cGeftm;udk prf;oyf&ef xef;&nf 16 rSm xkH;pHwpf&yf odkYr[kwf AdkvfcsKyfonf bk&ifudk ay;urf;&ef
emVdudk aomufckdif;onf[k qdkonf/ 'k|*grPD\ aemufAkdvfcsKyf uGrf;udk ,laqmifvmjcif;jzpfzG,&f Sdonf/ tqifhfjrifht&m&Sdrsm;
wpfa,mufjzpfol a*gX£rÁ&onfvnf; t&ufaopm aomuf tm; uGrf;udk vufaqmifay;jcif;rSm ,aeYacwf oD[dkVfrSmyif
4
okH;aMumif; od&onf / ,Ofaus;onhf trsKd;om; tpOftvmwpf&yf jzpfonf/
w&m;0ifudpöjzihf aus;½Gmom;rsm; vma&mufvnfywfaom uGrf;0g;onhf tavhonf a[mydwd*raps;wGif uGrf;ESihfuGrf;
tcg tpdk;&t&m&Sdrsm;onf t&ufaopmudk vufcHvsuf ½Gmom; oD;udk a&mif;&ef txl;qdkifrsm; &Sdonftxd tvGefxif&Sm;onf/
rsm;ESihftwl t&ufaopm aomufokH;aMumif; od&onf/ A'kv’ a&S;acwf oD[dkVfvlrsKd;rsm;onf aumif;pGm wdk;wufonhf
ausmufpmt& wpfcgwpf&H t&m&Sdrsm;onf aus;½Gmom;rsm;xHrS [motjrifESihf cspfpEdk;trnfemrrsm; ay;jcif;twGuf txkHyg&rD
t&ufaopmudk awmif;qdkMuaMumif;ESihf aus;½GmodkY ,laqmif &SdaMumif; xif&Sm;onf/ wdkif;jynf\ bk&ifrif;rsm;onfyif
5
vmonhf t&ufrsm;udk t"r®,laqmifMuaMumif;yif od&onf / ,if;tavhtusihfrS vGwfajrmufjcif; r&SdEdkifacs/ Oyrmtm;jzihf
1 1
,if;? 45/ r[m0Ho 44? 3/
2 2
,if;? 32? 34/ ,if; 35? 61? 63/
3 3
,if;? 84/ E.Z. III, p. 77.
4 4
,if;? 89/ ,if;tajccHudk ,aeYacwf aus;vufae oD[dkVfvltrsm;rSmyif awGUEkdif
5
,if;? 181/ E.Z. III, p. 76. onf/
440 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 1 vlrIa&; 437
'kwd,azmfjycsufudk 'DCedum,f od*Fgavm0g'okwfü azmf &[ef;awmfrsm;udkyif >cif;csufrxm;acs/ 'k|*grPDrif;vuf
1
jyonf/ ,if;okwfawmfwGif Ak'&¨ Sifawmfjrwfu vl'g,umrsm;t xufwGif rax&fwpfyg;tm; a*g"*wåwdó [k ac:a0:cJhonf/
ay: &[ef;awmfwpfyg;\ 0wå&m;ajcmufrsKd;teuf vl 'g,um taMumif;rSm ta&jym;ESihfywfoufonhf a&m*gjzpfzl;ojzihf xdk
rsm;tm; ewfjynfa&mufaMumif; vrf;pOfudk jyo&ef[laom rax&f\ ta&rSm zGwf\ ta&jym;uJhodkY taMu;cHG&SdaomaMumifh
0wå&m;wpf&yfudk csrSwfxm;onf1/ vl'g,umrsm;tm; &[ef; jzpfonf/ 0¥*grPD vufxufwGif A[vrókwdó ]rkwfqdwf
2
awmfrsm;u jyo&rnfrSm edAÁmefa&mufaMumif;vrf; (o*¾ó r*¾H) arT;xl wdó}[k xif&Sm;aom rax&fwpfyg; &SdcJhonf /
jzpfNyD; oHo&mrS vGwfajrmuf&mvrf; (armu©ó r*¾H)r[kwfonf tEk&m"yk&NrdKU&Sd ausmufxGif;ESihf yef;yk½kyfwkrsm;ESihf qD*d&d,
rSm tvGef xl;jcm;onf/ edAÁmefa&mufaMumif;vrf;onf omref t&yfrS yef;csDaq;a&;rsm;u a&S;acwf oD[dkVfvlrsKd;rsm;onf ,Of
vl rsm;pktaejzihf avQmufvSrf;&ef tvGefYtvGef cufcJhonfrSm aus;onhf tvStyESifh wnfMunfcefYnm;rI tawG;tjrifrsm; &SdcJh
ao csmonf/ aMumif; &Sif;vif;pGm azmfjyonf/ þacwftwGif; wnfaqmuf
a&S;acwfoD[dkVf&Sd vl0wfaMumifrsm;\ bmoma&;rSm a, cJhonhf BuD;rm;onhf apwDykxdk;rsm;ESihf us,fajymonhf a&avSmif
bk,stm;jzifh tajccH,lqcsufjzpfonfh ¤if;wdkY em;vnfEdkifpGrf;? uefrsm;onf rNiD;aiGUEdkifaom ZGJvkHYv\ ñTef;udef;wpfckjzpfNyD;
tqihfjrifh pdwfydkif;b0ESihf todynmqdkif&m opömw&m;udk vdkuf EdkifiHawmf\ rjrifEdkifaom qkH;jzwfcsufrsm; jzpfMuonf/ ,aeY
emrI tuefYtowftay:wGif tajccHcJhonf/ obm0tm;jzifh acwf vma&mufvnfywfoltm; ai;Munfh½kHrQjzihf rl;aemufap
Oya'wdkif;ü >cif;csufrsm; &SdNrJjzpfonf/ aom qD*d&d,&Sd r,SOfNydKifEdkifavmufaom awmifukef;jrifhrsm;uJh
a&S;acwfoD[dkVfü vl0wfaMumif;rsm;tm; a[mMum;onhf odkYaom awmifpGef;rsm;onf a&S;acwfoD[dkVfvlrsKd;wdkY &SdcJhNyD;jzpf
tcsdKUaom w&m;a'oemrsm;onf ¤if;wdkYudk ESpfoufaponhf t aom tvGefYtvGef usef;rmoefprG f;onhf ZJGowådudk azmfjyvsuf
awG;tjrifrsKd;jzpfaMumif; ñTejf yonf/ 'u©dPm0db*FokwfawmfrSm &SdMuonf/
2
xif&Sm;onhf a'oemawmfrsm;teuf wpfckjzpfonf / ,if;okwf
awmfonf Ak'¨&SifawmfjrwfrSpí wd&dpämefrsm;wdkifatmif 14 rsKd; 1
aom tvªcHyk*¾KdvftoD;oD;tm; vªzG,f0w¬Krsm; ay;urf;jcif;jzihf r[m0Ho 24? 49/
2
&&Sdaom aumif;rItqifhtwef; trsKd;rsKd;taMumif;ESihf oHCmudk r[m0Ho 33? 96/
&nfrSef;í vª'gef;aom tvª0w¬K ckepfrsKd;\ tusKd;BuD;jrwfykHudk
azmfjyonf/ ,if;okwåefonf tvª'ge\ pifMu,fykH rpifMu,fykH 00000000
3
ar;cGef;ESifhvnf; ywfoufonf / tqdkygokwfawmfü azmfjyonfh
1
'D 3? 153/ o*¾ó r*¾H tmpdu©w/d o*¾[laom pum;vkH;udk ]aysmf½TifrI
tajctae}[kvnf; bmomjyefEdkifonf/
2
&o0g[deD 2? 163? 189/
3
r 3? 295/
tcef; 15
vl0wfaMumifrsm;\b0 2
bmoma&;
a,bk,stm;jzihf vlYavmu bmoma&;ESihf ywfoufí oabm
xm;jyif;xefonhf Ak'¨0g'oabmxm; tñTef;wpf&yftjzpf t
a&;ygonhf xkwfazmfcsuf ESpf&yfudk azmfjyEdkifonf/
Ak'¨&Sifawmfjrwftm; rsm;pGmaxmufyHhcJhol temxydPfolaX;
ao&manmifapmif;wGif &Sdaeaomtcg t&Sifom&dykwå&mESihf t
&SiftmeE´mwdkYonf vlem½I&ef <ua&mufvmMuNyD; tqihfjrihf
pdwfydkif;qdkif&m odrfarGUeufeJonhf taMumif;t&mygonhf w&m;
"r®udk a[mMum;awmfrlonf/ bPfolaX;BuD;onf rsuf&nfusNyD;
rdrdrSm &SifawmfA'k ¨ESihf &[ef;awmfrsm;ESihf xdkrQMum&SnfpGm aygif;
oif;qufqHaecJh&aomfvnf; ,cifu ,if;odkYaom "r®rsKd;udk
remzl;cJhaMumif; qdkonf/ t&Sifom&dykwå&mu ,if;odkYaom
bmoma&;ESihfywfoufonhf a[mMum;rIrsm;udk vl0wfaMumifrsm;
em;rvnfEdkifbJ &[ef;awmfrsm;om em;vnfEdkifaMumif; &Sif;jycJh
onf1/ ,if;azmfjycsufudk zGihfqdk&mwGif t|uxmü vl0wf
aMumifrsm;onf ¤if;wdkY\ jcHajr v,fajrrsm;? a½TESihf pnf;pdrfOpöm
rsm;? ZeD;r,m; om;orD;aus;uRefrsm;udk jyif;xefpGm wyfruf pGJ
vef;rI&SdMuNyD; vltrsm;onf rdrdwdkY\ ydkifqdkifrIrsm;udk pGefY&ef
tav;ay;a[mMum;onhf w&m;awmfrsm;udk em;vnf;rvnfMu?
2
Mum;em&efvnf; rESpfoufMu[k rSwfcsufjyKcJhonf /

1
r 3? 305/ e acg *[ywd *d[DeH Mo'gw0oemeH {0½lyD "r®D uxm
y#dbmwd? yAÁZdwmeH acg *[ywd {0½lyD "r®D uxm y#dbmwd/
2
r-| 4? 230/
444 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 441
1
]ukodkvfrSwfpkpmtkyf} &Sdonf[k jyqdkonhf om"urawGU&acs / t,ltqrsm;rSm tvGefpdwf0ifpm;zG,faumif;NyD; vltaygif;onf
&[ef;awmfrsm;onf rdrdwdkY\ pdwfydkif;b0 wdk;wufrIudk pdwf0if ,if;okwfawmfü tqihftwef; cGJjcm;xm;rIESihftnD rdrdwdkY wwf
pm;MuNyD; ,if;udk pmtkyfwGif rSwfwrf;wif a&;xdk;jcif;r&Sdacs/ odYk Edkifonhfenf;jzihf vª'gef;EdkifaomaMumihf aemifb0ü ukodkvf&&Sd
jzpfí ]ukodkvfpm&if;pmtkyf} [lonf tdrf&mwnfaxmif vl0wf &ef tvGef pdwfxufoefolrsm;tm; EId;aqmfay;onf/ tvª'ge
aMumifrsm;tzdkY tzdk;wef &wemodkufjzpfaomfvnf; &[ef;awmf jyK&mü pHerltjzpf,lqcH&onhf a0óEÅ&mZmwfawmf (trSwfpOf
rsm;tzdkY ,if;onf tokH;0ifaom &nf½G,fcsufr[kwfacs/ odkYjzpf 547)rSm tvGef vlodrsm; xif&Sm;onf/ ,if;Zmwfawmfonf
1
í 'k|*grPDrif;rSm ]ukodkvfpm&if;pmtkyf}wpfck &SdcJhNyD; ,if;pm vnf; vlwdkY\ odrfarGUonhf pdwftm½kHudk Edk;xaponf /
2
&if;udk rif;BuD; uG,fvGefcgeD;rSm vu©utrnf&Sd rif;BuD;\ udk,f a'0'lwokwf rSm azmjfycH&onfh aemufxyf okwfawmfwpf
2 3
a&;t&m&Sdu zwfjyonf / ,if;pmtkyfü rSwfwrf;wifxm;aom ck jzpfonf / ,if;okwåefwGif raumif;rIjyKolwdkY i&JwGif cHpm;&
ukodkvfaumif;rIrsm;rSm apwDrsm;wnfjcif;? oHCmtm; tvª'ge rnfjzpfaom ESdyfpufrIESihf emusifrIrsm;taMumif;udk yDjyifpGm &Sif;
3
jyKjcif;ESihf yGJvrf;obifrsm; usif;yjcif;rsm;jzpfonf / vif;csufay;xm;onf/ ,if;okweå fonf arhavsmh aumufuspf
ukodkvfaumif;rI tm;vkH;rSm wefzdk;jcif; rwlnDMuacs/ olrsm;tm; raumif;rIudk a&SmifMuOf&efESihf aumif;rIudk jyKvkyf&ef
ukodkvftrsKd;rsKd;u tusKd;taxGaxGudk ay;onf/ odkYjzpfí Oyo udk,fusihf odkYr[kwf vlrIa&; 0wå&m;rsm;udk rjyKvdkaomtcg
umrsm;onf txl;ojzihf bk&ifrif;rsm;onf jzpfEdkifoa½GU rsm;pGm owfjzwfjcif;? cdk;jcif;? toufaopm aomufpm; jcif;uJhodkYaom
aom ukodkvfaumif;rItrsKd;rsKd;udk &&SdvdkMuonf/ 'k|*grPDrif; tukodkvfrIudkjyK&ef xdwfvefYapjcif;jzihf tvGefyif taxmuf
BuD;onf "r®'geonf tmrdo'gexuf jrifhjrwfaMumif;Mum;od& tyHhjyKcJhykH&onf/
ojzihf oHCmawmfrsm;tm; ½dkaoav;pm;rI ysufuGufaomfvnf; tcsKdUaom okwåefrsm;udk vlrIa&; vkyfief;wGif pdwf0ifpm;rI
oHCmawmfrsm;a&SUarSmufü avm[ygom'jymo'frSm r*Fvokwf wpf&yfudk emMum;olrsm;wGif jrifhwufvmap&ef &nfñGef;onf/
4
udk a[mMum;&ef BudK;pm;onf / rif;BuD;onf a[mMum;EdkifpGrf; Oyrmtm;jzihf a'0rax&f a[mMum;onhf *dvmeokwfawmf
aomaMumihf odkYr[kwf ,if;a[mMum;jcif;twGuf trSefwu,f onf a0g[mwdórif; (at'D 269-291) tm; ae&mig;ck (yÍöm
vdktyfaomaMumifh a[mMum;vdkonfr[kwfbJ w&m;a[mí & 0go) wGif aq;ESifhqdkifaom ypönf;rsm; jzefYjzL;&ef tm;ay;cJh
4
aom xif&Sm;onhf ukodkvfwHqdyfudk &&SdvdkaomaMumihfomjzpf onf / wkvm"m&ausmif;wdkufae ZmwubmPu r[my'kr
onf/ rif;BuD;onf xdkudpöudk ratmifjrifojzihf udk,fwdkifw&m; rax&f a[mMum;onhf uydZmwfawmfwGif yg&Sdonhf vlom;wpf
a[mjcif;xuf ydkítokH;0ifonhf aemufxyf taumif;qkH;t&m
1
1
&[ef;awmfrsm;ü rk|daygw¬u[kac:aom rSwfpkpmtkyf&Sdonfudkrl awGU& tH-| 2? 105/
2
onf/ odkYwap ,if;pmtkyfü Ak'¨"r®*kPf&nfrsm;udk a&;om;NyD; ukodkvf r 3? 217/
3
aumif;rI pm&if;udk a&;om;jcif;r[kwfacs (r-| 1? 394)/ &o0g[deD 2? 133? 135/ 0da'¨gv trnf&do
S nhf rkqdk;wpfa,mufonf
2
tH-| 2? 107/ r[m0Ho 32? 25/ ,if;okwåefudk r[m*gr&Sd wdórm[m0d[m&ü a[mMum;aeonfudk
3
r[m0Ho 32? 26/ ESpfBudrf Mum;em&onf/
4
4
r[m0Ho 32? 42-43/ &o0g[deD 2? 77/ 'Dy0Ho 22? 41/ r[m0Ho 36? 29/
442 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 443
a,muftay: touf[laom taMumif;aMumihfyif udk,fusKd; tem;jzihf ½Gwfqdkavh&Sdonhf t&d,0HokwfrSm Munfñdkol Oygo
rzufonhf vkyfaqmifrI tawG;tjrifu wGef;tm;ay;vdkufonhf umwdkY em,l&ef qE´jyif;jyonfh aemufxyf xif&Sm;onhf okwåef
£vem*rif; (at'D 93-102) onf wdó0gydESihf 'l&0gyd a& wpfckjzpfonf/ xdkYjyif xif&Sm;onhfokwåefrsm;tjzpf azmfjycH&
1
uefESpfckESihf a&m[P t&yf&Sd ausmif;wdkufrsm;udk jyefvnf onhf tE¨u0dE´okwf? tmoD0daomyrokwf ESihf r[mAk'¨oD[
1 2
jyKjyifcJhonf / em'okwf uJhodkYaom okwåefrsm;&SdMuonf/
,if;vlodrsm; xif&Sm;onhf udk,fusihfw&m;a&;&m ocFef;pm aemifb0twGuf ,kHMunfpdwfcs&ap&ef ukodkvfaumif;rI
rsKd;ESifh "r®puúy0wåeokwfESihf owdy|meokwfuJhodkYaom cufcJ trsKd;rsKd;&&Sda&;onf bk&ifrSpí qif;&Jom; v,form;rsm;txd
2
onhf okwåefrsm;udkvnf; vlxktm; a[mMum;onf / odkY&mwGif vl0wfaMumif;rsm;\ bmoma&;b0wGif ikyfvQLd;aeaom bmom
,if;okwåefrsm;\ t"dyÜm,fudk vltb,frQ &Sif;vif;pGm em;vnf &nf½G,fcsuf jzpfonf/ csrf;omjcif;? usef;rmjcif;? vSyjcif;?
3
Muoenf;[lonfrSm tvGef oHo,jzpfzG,f&Sdonf / owdy|me touf&Snfjcif;? ynmBuD;jcif;? cGet f m;AvBuD;rm;jcif;? trsKd;jrwf
okwftm; ,if;okwf ½GwfzwfoHudk em;axmif½kHrQjzihf a>ryg jcif;uJhodkYaom vltrsm;tvdk&Sdonhf t&mrsm;rSm ukodkvfuH\
(Ratsnake) wpfaumifESihf vif;EdkYig;&mwdkY ok*wdb0wGif jyef tusKd;rsm; jzpfMuonf/ odkYjzpfí vltrsm;onf ,if;aysmf½TifzG,f
vnfarG;zGm;&onf[k xif&Sm;pGm ,kHMunfMuonftxd vGefpGm tajctaersm;udk &&Sda&;twGuf aumif;rIjyK&efESihf vlaumif;jzpf
4
tav;*½kjyKMuonf / xdktwlyif vltrsm; onf xdkokwåefudk &ef BudK;pm;cJhMuonf/ omref tdrf&mwnfaxmifolwpfa,muf
vkH;0em;rvnfvQifawmif aemifb0twGuf ukodkvf&ap&efom tzdkY aumif;rGefpifMu,fonhf pdwfydkif;b0 wdk;wufatmif vkyfzdkY
5
,if;okwåefudk em,lMujcif; jzpfaMumif;cefYrSef;Edkifonf / tcrf; xuf ukodkvf[k ,lqxm;onhf tvkyfu ydkívG,fulonf/
tcef; 12 wGif &[ef;awmftcsKdUonf tb,frQ tqihfjrifh pdwf
1
'Dy0Ho 21? 42/ r[m0Ho 35? 30-32/ ydkif;b0NyD;ajrmufrIudk &&Sd&ef tm;xkwfMuonfudk awGU&Sd&NyD;jzpf
2
&o0g[deD 2? 136/ onf/ odkYwap ygVdt|uxmusrf;rsm;rSma&m ordkif;usrf;rsm;
3
odkY&mwGif tEk&m"yk&NrdKU taemufzuf&Sd aus;½Gmwpf½GmrS acsmarmvSy rSmyg vlOygoumrsm;ESifh ywfoufírl pdwfydkif;b0 tajctae
onhf a[rmtrnf&Sd vkHrysKdwpfa,mufonf t|uxmESihfwuG "r®puú udk azmfjychJNyD; ¤if;wdkY\ bmomw&m;rSm tjyifyef; ukodkvfw&m;
y0wåeokwfudk avhvmonf[k qdkonf (&o0g[deD 2? 136-137)/
4
&o0g[deD 2? 132? 190/ a>rygtm; r[mowdy|meokwfudk ½GwfjycJh
rsm;ESihfom uefYowfxm;ouJhodkY xif&onf/
olrSm wv*F&t&yfrS ausmfMum;onhf t&Sif"r®&u©dw rax&fjzpfonf/ tcsKdUaom Oygoumrsm;rSm rdrdjyKcJhonhf ukodkvfpm&if;udk
5
,aeYwdkifatmifyif oD[dkVfwGif OykofaeYrsm;ü &Spfyg;oDvaqmufwnf a&;rSwfxm;onhf yknaygw¬uac: ukodkvfrSwfpkpmtkyf&SdMu
Muonfh Oygoumtrsm;pkonf ykHrSeftm;jzihf oD[dkVfbmom edó, onf/ ,if;pmtkyfrSm xkH;pHtm;jzihf aocgeD;yk*¾Kdvfwpfa,muf
ESihftwl tprS tqkH;wkdif r[mowdy|meokwfudk ½GwfzwfMuonf/ vl ¤if;\ ESvkH;om;udk 0rf;omap&efESihf ok*wdb0udk aocsmap
tcsKdUrSm ,if;okwåefudk tm*kHEIwfvGwf &NyD;jzpfonf/ odkY&mwGif trsm;pk a&;twGuf ¤if;\ aemufqkH;tm½kHrsm;pifMu,fap&ef ao&m
rSm ,if;okwåef\ teuft"dyÜm,fudk em;rvnfMuacs/ odkYwap Oygo
umrsm;onf ,if;okwåefudk ykHrSef ½Gwfzwf em,lMuonf/ taMumif;rl
anmifapmif;ay:wGif zwfjy&ef &nf½G,fonf/ &[ef;wpfyg;ü
,if;okwåefudk tvGef av;pm;,kHMunfNyD; ,if;odkY ½Gwfqdk em,ljcif;jzihf 1
ukodkvf&onf[k ,kHMunfMuaomaMumihfjzpfonf/ r 1? 97 rS r[moD[em' okwfudk qdkvdk[efwlygonf/
448 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 445
aumif;rIudk ukpm;&eftwGuf tcGefb@mrsm; ay;tyfNyD; omu wpfckudk vkyfcJhonf/ rif;BuD;onf w&m;a[m "r®uxduyk*¾Kdvf
1
0w¬K0d[m&udk wnfaqmufcJhonf / rsm;tm; qkawmf vmbfawmfrsm; ay;vsuf oD[dkVfwpfuRef;vkH;
1
ppfwyfudk xdef;odrf;&ef 'kwd,uóyrif;onf toufi,f "r®a[mMum;jcif;twGuf jyifqifrIrsm;udk jyKvkyfcJhonf /
onhfrif; jzpfonhftwdkif; xlyg&mrESifh 'u©dP0d[m&&Sd apwD r[mplvd r[mwdó (bDpD 17-3)onf ezl;rSacR; ajcrus
awmfrsm;ESihf tjcm;rsm;pGmaom jrifhjrwfaom ae&mrsm;udk azmuf onfxd vkyftm;rS &&Sdonhf ypönf;rsm;jzihf vª'gef;rIrSm tvGef uk
NyD; ,cifbk&ifrif;rsm; vª'gef;cJhonhf tzdk;wef &wemodkufrsm;udk odkvf&aMumif; od&ojzihf pyg;cif;wpfckwGif [efaqmifí tvkyf
vk,lonf/ odkYwap ¤if;bk&ifjzpfvmaomtcg ]¤if;\ raumif; vkyfNyD; vkyfctjzpf &&Sdonfhqefjzihf r[mokrerax&ftm; vª
rItukodkvfudk zsufqD;&ef}[laom tawG;jzihf (emoH ygyó 'gef;onf/ rif;BuD;onf oMum;puf½kHwGif tvkyform;tjzpf
ur®ó ygeH twåaem) xdkrif;onf bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm; [efaqmif tvkyfvkyfNyD; vkyfc&onhf oMum;cJrsm;udk &[ef;
2
wnfaqmufjyKjyifjcif;? &HykHaiGrsm; ay;tyfjcif;? bmoma&;yGJawmf awmfrsm;tm; vª'gef;onf / r[mplvd, r[mwdórif;\ t"d
rsm;ESihf tcrf;tem;rsm; usif;yjcif;rsm;jzihf rSefuefpGm tokH;jyK u &nf½G,fcsufr[kwfaomfvnf; EdkifiHwpfEdkifiH\ tcsKyftjcm
2
ukodkvfaumif;rI rsm;pGmudk jyKvkyfcJhonf / tmPmydkifpdk;olwpfa,mufonf v,form; tvkyform;rsm;ESihf
Ak'¨bmomw&m;onf aemifb0twGufomru ,ckb0t twl vkyfcpm;tjzpf vkyfonhf pdw0f ifpm;zG,fESihf rSwfom;zG,f
wGufyg udk;uG,f&m tumtuG,fw&m; jzpfonf/ EdkifiHa&;t& A[kokwwpf&yfjzpfonfrSm oHo,jzpfzG,frvdkacs/ odkYwap
tEÅ&m,f&Sdaomumvrsm;wGif rif;nDrif;om;rsm;onf ¤if;wdkY\ rif;BuD;onf qif;&Joltrsm;pkESihf ywfoufí tokH;0ifonhf A[k
toufcsrf;oma&;twGuf omoemhabmifodkY 0ifa&mufMuonf/ okwaumif;wpf&yfudk OD;pGm &&SdcJhonf/
Oyrmqdk&rl tEkvmrdzk&m;\&efudk aMumufvefYonhf ued|wdó yxr oHCwdórif; (at'D 303-307)onf 'gr*v†u
(at'D 16-36) rif;om;onf omoemhabmifodkY 0ifa&mufaeNyD; r[ma'0rax&f a[mMum;onhf w&m;wpfckwGif ,m*kxrif; vª
tcGifhomonhf tcsdefwGif vlxGufNyD; tEkvmrdzk&m;udk owf 'gef;rI\ tusKd;udk Mum;od&NyD; rif;BuD;onf &[ef;awmfrsm;tm;
3
vsuf rif;jyKonf / xdkYtwl odvmumvrif; (at'D 524-537) ,m*kqGrf; vª'gef;Edkif&ef NrdKUawmf*dwfav;ckwGif oihfwifhavsmuf
3
tdE´d,odkY xGufajy;NyD; yxruóyrif;udk aMumufvefYojzihf ywfonhf jyifqifrIrsm; jyKonf /
&[ef;jyKonf/ uóyrif; uG,fvGefNyD;aemuf vl0wfaMumif t ,if;odkYaom ukodkvfrsKd;udk aemifb0wGif tvdk&Sdaom t
4
jzpfjzihf EdkifiHawmfodkY jyefvmcJhonf / usKd;w&m;udk &&Sdap&efomru þb0ü tEÅ&m,fuif;rIaocsm
odkY&mwGif oD[dkVfbk&ifrsm;teuf trSefwu,f oem;Muif ap&efvnf; jyKvkyfMujcif;jzpfonf/ þtcsufESifh ywfoufonhf
emwwfNyD; bmomw&m; udkif;½Idif;onhf pwkw¬ t*¾aAm"drif; &Sif;vif;aom erlemwpf&yfudk 0obrif; (at'D 127-171) jzpf
&yfwGif yg&Sdonf/ 0obrif;onf ¤if;oGm;a&muf pkHprf;cJhol aA
1
,if;? 131-135/
2
,if;? 46? 137-151/ 1
r[m0Ho 32? 44/
3
,if;? 36? 29/ 2
r[m0Ho 34? 2-6/
4
,if; 34? 45-55/ 3
,if;? 36? 66-69/
446 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 447
'ifq&m (a[m&mygXu) u ¤if;\rdzk&m;rSm touf 12 ESpfom yg;eyfMuojzihf w&m;ESihftnD rQwpGm tkyfcsKyf&ef tBuHay;NyD;
1
touf&Snfrnf[laom a[mMum;csufudk ,kHMunfvsuf&Sdonf[k bk&ifrif;udkomvQif tNrJwrf; jyefvnf ay;tyfMuonf /
qdkonf/ ,if;a[mMum;csufudk rnfolYudkrQ rajymMum;bJ t wpfcgwpf&HwGifrl bk&ifrif;rsm;onf EdkifiHa&;tmPmudk
oufudk &SnfapEdkifaom enf;vrf;&Sdr&dS oHCmawmfrsm;xHrS pkHprf; tEÅ&m,f&Sdaomtcg bmoma&;onf jcm;em;csuf r&Sdacs/ bk&if
ar;jref;onf/ oHCmawmfrsm;u &SdaMumif; rdefYMum;NyD; enf;vrf; rif;rsm;onf bmoma&;udk arhaysmufoGm;NyD; tcsif;csif; owf
1
udk ajymjyonf/ a&ppf vª'gef;yg? ae&mxkdifcif;rsm; vª'gef;yg? ae jzwfMuonf/ xD;eef;udk&&Sd&ef &nf½G,fxm;oa½GU bkef;BuD;
xdkifraumif;olrsm;udk apmihfa&Smufyg? ysufpD;aeonhf taquf ausmif;wdkufrsm;udkyif vk,ufMuonf/ odkYwap xD;eef;udk &
2
ttkHrsm;udk jyifqifyg? ig;yg;oDv udk apmihfxdef;yg? xdkYjyif onfESihf wpfNydKifeuf ¤if;wdkYonf omoemudk MunfnKdvmMuNyD;
3
OykofaeYrsm;ü &Spfyg;oDv udkvnf; apmihfa&Smihfyg? ,if;t&m bmomw&m; vdkufpm;vmMuvsuf ukkodkvfaumif;rIrsm; jyKvkyf
rsm;onf touf&Snfapaom w&m;jzpfrsm; jzpfMuonf/ 0ob Muonf/ þonfrSm t"dutm;jzihf ,cifvkyfcJhMuonhf tuk
rif;onf ,if;t&mrsm;tm;vkH;xuf ydkíyif jyKvkyfcJhNyD; rif;BuD; odkvftusKd;qufrsm;udk a&Smif&Sm;&ef jzpfonf/ ,if;twGuf erl
4
onf 44 ESpf tkyfcsKyfcJhaMumif; od&onf / em ykHpH rsm;pGm ordkif;wGif xif&Sm;&Sdonf/
bk&ifrif;rsm;ESifh jynfoltrsm;onf rdrdwdkYudk,fwdkifudk bkef; tazudkowfonhf uóyrif;\ bmoma&;vkyfaqmif
awmfBuD;ausmif;rsm;tm; vª'gef;NyD; ,if;wdkYudk jyefvnfa½G;,lMu csuf rsm;pGmESihf ywfoufonfudk jyqdkNyD;aemuf r[m0Housrf;u
2
ykHudk a&SUtcef;rsm;wGif odcJhMuNyD;jzpfonf/ ,if;wdkYtm;vkH;udk rif;BuD;onf ]wrvGefavmuudk aMumuf½GHU\} [k qdkonf/ yxr
tjyKtrlwpfckjzifh ukodkvfESpfrsKd;udk &&Sd&ef jyKcJhonf/ yxr 'gaXmywdórif;onf ausmif;wdkufokH;ESifh "mwfawmfwkdufcef;rS
,if;wdkYudk aus;uRefrsm;tjzpf vª'gef;jcif;? ,if;aemuf vª'gef; tzdk;wef ypönf;rsm;? a½Tqif;wkrsm;udk ,lNyD; xlyg&mrapwD
xm;olwdkYudk aus;uReftjzpfrS vGwfajrmufap&ef ausmif;wdkuf awmf\ xD;awmfudk csKd;NyD; a½Ttqifwefqmrsm;ESihf &wem
rsm;tm; aiGaMu;vª'gef;jcif;jzpfonf/ txufwGif azmfjyNyD;onf ypönf;rsm;udk ,lonf/ aemifwGif oHa0*&NyD; ¤if;\ ukodkvf
twdkif; bk&ifrsm;pGmwdkYonf omoemawmftm; ]EdkifiHawmfudk
vª'gef;jcif;}rSm þenf;twdkif; jzpfonf/ &[ef;awmfrsm;rSm vdr®m 1
ykHpHtm;jzihf o'¨gwdórif;onf umvAk'¨&u©dwrax&ftm; EdkifiHawmf udk
vª'gef;onf/ rax&fu ]wkar§[d r[m&mZ yoEémuma&m uawm? tarS
1
y&dó0e ]a&ppf}onf &[ef;wdkY\ y&du©&m &Spfyg;ü yg0ifonf/ a&ppf ye trSmuH 'dEéH &ZÆH wkrmS uHa,0 a'r? "ar®e oare &ZÆH um-a&[d
udk a&xJrSm&SdzG,f&Sdonhf owå0gi,frsm;\ b0udk rysufpD;ap&ef a& r[m&mZ}/ ]rif;BuD;? oifonf MunfnKdESpfoufzG,fudk jyKay\/ igwdkYtzdkYrl
raomufcif a&udkppf&ef tokH;jyKonf/ igwdkYtm; vª'gef;onhf rif;tjzpfudk oifwkdYtm;omvQif jyef ay;tyfyg\/
2
olYtouf rowfjcif;? olYOpömudk rw&m; r,ljcif;? olwpfyg; om;r,m; w&m;ojzihf EdkifiHawmfudk tkyfygavm} (r-| 2? 196)/ arm*¾v’merif;onf
udk rusL;vGef&? rvdrfnm&? t&ufaopm raomufpm;&/ xD;jzLawmfudk oHCmawmftm; vª'gef;aomfvnf; ,if;udk oHCmawmftm;
3
olYtouf rowfjcif;? olYOpömudk rw&m; r,ljcif;? arxkefrrSD0J&? rvdrf jyefvnfay;tyfonf/ qawåe oHCH ylaZrd? oHaCm taó0 eH t'g
nm&? t&ufaopm raomufpm;&? aevGJnpm rpm;&? oDqdk uckefjcif;? (r[m0Ho 39? 31)/
2
yef;eHYom vdrf;usHjcif; rjyK&? ZdrfcHarGU,mrsm;ESifh rtdyf&/ r[m0Ho 39? 19/ bDawm aom y&avmurSm/
4
r[m0Ho 35? 71-100/
452 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 449
&nf½G,fcsuftppftrSefudk rodMuaomfvnf; vltrsm;onf bm (at'D 658-674) uJhodkYaom bk&ifrif;tcsKdU&SdcJhonf/ xdkrif;
omw&m;trnfjzihf toufudkyif ay;vdrfhrnfjzpfonf/ odkYjzpf uG,fvGefNyD;aemuf ¤if;\ jymrsm;udk vltrsm;u aq;tjzpftokH;
í vltrsm;onf ¤if;wdkY\ þb0wGifa&m aemifb0wGifyg jyKMuonftxd wdkif;oljynfom; tvGefcspfjrwfEdk;jcif; cH&avmuf
1
b0ESihf pdwf"mwfa&;&m vrf;ñTefrsm;jzpfMuonhf &[ef;awmfrsm; atmif oem;MuifemNyD; w&m;rQwonhfrif; jzpfonf /
tm; bmomw&m; avhusihftm;xkwfrItwGuf arQmfvihfMu avmuDa&;udpörsm;wGif tvTmrsKd;pkHonhf vltzGJUtpnf;t
onf/ vltrsm;onf jrihfjrwfonhf udpöwGif yg0ifMuNyD; pdwfjzL Mum; rnfodkYyif jcm;em;uGma0;Edkifapumrl Ak'¨0g'onf &Sdcdk;ylaZmf
2
pifonhf oHCmawmfwpfyg;tm; ulnDaxmufyHhjcif;jzihf ukodkvf onhf ae&mwGif vkH;0eD;yg; wlnDonhftqifh &SdMuonf / &Sifbk
aumif;rIudk oG,f0dkufí &&SdMuonf/ Oyrmtm;jzihf 'k|*grPDrif; &iftm; tBuD;us,fqkH;olESihf vltm;vkH;wkdY\ tay:wGif xm;
onf ukd,fwdkif w&m;a[m&ef rpGrf;EdkifaomaMumifh "r®'geuk aomfvnf; bmoma&;qdkif&mudk aqmif½Gufonhf tcsdeftcgrsm;
odkvfudk &&Sd&eftwGuf w&m;a[myk*¾Kdvfrsm;tm; axmufyHhylaZmf wGif bk&ifonf omrefjynforl sm;uJhodkY Oygoumwpfa,muft
ouJhodkYjzpfonf/ aejzihf vGwfvyfpGm oGm;vmvIyf&Sm;onf/ bk&ifrif;tcsKdUonf
omrefvl0wfaMumif wpfa,muftzdkY bkef;BuD;ausmif;wdkuf OykofoDvrsm;udk aqmufwnfvsuf bkef;BuD;ausmif;rsm;wGif
onf Ak'¨omoemawmfudk xdef;odrf;xm;onhf ae&mjzpfNyD; wpfaeukef aexkdifavh&Sdonf/ Oyrmtm;jzihf o'¨gwdórif;onf
&[ef;awmfrsm;r&SdbJ bkef;BuD;ausmif;wkduf rwnf&SdEdkif/ odkYjzihf apwd,yAÁw&Sd &mZavPwGif OykofaeYudk ukefvGef (Oayg
3
aemufqkH;wGif &[ef;awmfrsm;onf vl0wfaMumifrsm;\ bmom oxur®H ua&maEÅm)aMumif; od&onf / &mZavP rif;\
w&m; cH,lcsufrsm;ESihf MunfnKdrIrsm;tm;vkH;udk xkwfazmfrIay; vdkPf*l[laom trnfyif OykofaeYwGif þvkdPf*lü rif;BuD;
Edkifonhf t&m0w¬Kjzpfvmonf/ w&m;bm0emtm;xkwfonhf ae&m[k t"dyÜm,foufa&mufap
xdktwlyif trSwf&tHhMozG,faumif;onhf vl0wfaMumifrsm; onf/ ylZmaeYrsm;wGif t|oDv (&Spfyg;oDv) aqmufwnfonhf
\ oHCmawmfrsm;tay: MunfnKdESpfoufrIudk azmfjyrIwpf&yfudk Oygoumrsm;vnf; bkef;BuD;ausmif;wGif wpfaeukefaexkdifvdkMu
4
awGU&onf/ bDpDESpf&mpkwGif r[mavh 0d'k&def'kem½dk (Mahalē onf / ,if;tcrf;tem;rsm;teuf wpfckrSm o'¨gwdórif;onf
Viduriňdunāvō)trnf&Sd EdkifiHawmf\ twGif;0efcsKyfonf tEk&m" r[dE¦avh&Sd umvwdrÁ½kyifatmufwGif oDwif;okH;onhf umvAk'¨
yk&NrdKU&Sd yef;jcHwpfckwGif aexkdifonfh ]ouFef;0wfxm;onhf trsKd;
om;ESihf trsKd;orD;wpfa,muf} udk trSwfrxif awGUcJhaMumif; 1
,if; 46? 37/ rnfodkYaom ykHpHjzihf ¤if;\jymrsm;udk aq;tjzpf tokH;jyKcJh
apmapmydkif;u odcJh&NyD;jzpfonf/ xdktwGif;0efonf rdrdrsufvkH; onfudkrl rod&acs/
2
udk tjypfwifvsuf oHCm\trSm;udk aemufwpfBudrf vkH;0rjrif odkY&mwGif (þusrf; pm? 418 rSwcf suf 1)wGif yxr0dZ,Am[konf or
Edkifap&ef rsufvkH;xJudk oJrsm;xnfhoGif;vsuf rsufvkH;udk uef; aemV (t'rf awmifxGwf)wGif Zmwfedrfhrsm;twGuf wef;vsm; aqmifwpf
ckwnfaqmufcJhaMumif; od&onf/ ,if;onf vkyf½dk;xkHpHwpfck r[kwfacs/
atmifvkyfcJhaMumif; od&onftxd ]uREfkyfwdkY vlrsKd;\ tapmihf 3
r[dE¦avht&yfwGif ,aeYacwfü &mZ*d&davP[kac:onhf *lwpfck&Sd
ewfrsm;}jzpfonfh oHCmESpfyg; usL;vGefonhf ,if;odkYaom vkyf&yf onf/ ,if;onf a&S;acwf &mZavP jzpfzG,f&Sdonf/
udk awGUjrif&jcif;twGuf pdwfrcsrf;om raysmf½TifjzpfcJhonf/ t 4
OykofoDvaqmufwnfolrsm;onf ,aeYwkdifyif wpfaeukef bkef;BuD;
wGif;0efonf xdkudpöudk rnfolwpfOD;wpfa,mufrQ rodEdkifatmif ausmif;rsm;ü aexdkifavh&SdMuonf/
450 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 451
&u©dw rax&fa[mMum;onhf umvumvm&mrokwfudk rxifr yGm;rIrsm;udk ajyNidrf;aponf/ udpöBuD;i,fr[l ta&;tcif;tm;
1 2
&Sm;toGifjzihf rwfwwf&yfNyD; wpfnvkH; em,lonf[kqdkonf / vkH;wGif tBuHÓPfESihf vrf;ñTefrI &,l&ef &[ef;awmfrsm;xHodkY
'kwd, 'gaXmywdórif; (at'D 650-658) onf Oykof oGm;MuNyD; ,kHMunfcsufBuD;pGmjzihf wdkifyifMuonf/ 'kwd, &[ef;
3
oDvapmihfokH;jcif;ESihf w&m;em,ljcif; tavh&SdaMumif;od&onf / onf aemifb0twGuf ¤if;wdkYtm; ydkíyif tm;xm;&mjzpfonf/
odkYwap yÍört*¾aAm"drif; (at'D 711-717)onf azmfjyNyD; a,bk,stm;jzihf a,musfm;rdef;rrsm;onf þb0xuf aemifb
rif;rsm; tm;vkH;xuf ydkí'Drdkua&pD oabmrsKd;&Sdonf/ rif;BuD; 0 csrf;omrIudk ydkrdk pdk;&dfrfMuonf/ aemifb0twGuf ulnDay;Edkif
onf OykofaeYrsm;wGif uRef;oluRef;om;rsm;ESihftwl Oykofapmihf olrSm &[ef;awmfrsm;rSwpfyg; tjcm;ol r&Sdacs/
NyD; ¤if;wdkYtm; avmukukwå&maysmf½TifrIudk ay;Edkif&ef w&m;"r® ukodkvf[lonf aemifb0twGuf vkHNcKHpGm `rIyfESHxm;aom
4
a[m Mum;onf[k qdkonf / t&if;tESD;jzpfonf/ oHCmawmftm; aumif;rIrsKd;aphudk BuJcsNyD;
,if;odkYaom tcsdeftcgrsm;wGif bk&ifrif;onf wdkif;oljynf aemifb0wGif ,if;udk jyefvnf&dwfodrf;&m ukodkvfv,fajr
ol jynfom;rsm;\ pdwfydkif;b0a&;&m q&mjzpfNyD; vlxkxJrS wpf yknacwå [k ac:onf/ v,fajrraumif;vQif toD;tESH enf;
a,mufomomyif jzpfonf/ odkY&mwGif bkef;BuD;ausmif;wdkufrSm yg;rnfjzpfNyD; v,form;onf obm0tm;jzihf ,if;twGuf pdwf
yif wdkif;jynftkyfcsKyfoljzpfaomaMumihf av;pm;rI avsmhroGm; rcsrf;romjzpf&onf/ tu,fí oHCmrpifMu,fvQif `rIyfESHonfh
onfrSm oHo,jzpfzG,f rvdkacs/ bmomw&m;MunfnKdrIESifh ywf ukodkvf'geonf tusKd;ay;enf;rnfjzpfNyD; tvª&Sifrsm;rSm ,if;
oufí tvkyform;wpfa,mufuJhodkY vkyfudkifcJhonhf r[mplvd twGuf pdwfrcsrf;ajrUjzpf&onf/ ,if;onf bk&ifESihf jynfol
r[mwdórif;uJhodkYaom rif;taMumif;udk pOf;pm;Munhfygu Ak'¨ jynfom;rsm; tb,faMumihf tjypfuif;NyD; pifMu,fonhf oHCm
0g'onf oD[dkVfvlrsKd;ESihf oD[dkVfbk&ifrif;rsm;tm; rnfrQ vTrf;rdk; ESihf ywfoufí pdk;&drf&jcif;\ taMumif;jzpfonf/ rSefonf? ,if;
cJhaMumif; cefYrSef;Ekdifonf/ odkY pdk;&drfrIESihf ywfoufí tjcm;xif&Sm;onhf taMumif; wpf
vl0wfaMumifrsm; bmoma&;b0\ t&Sif;vif;qkH;ESihf t csuf &Sdao;onf/ &[ef;awmfrsm;onf EdkifiHawmf\ q&mESihf
xl;jcm;qkH; oGifjyifrSm oHCmawmfrsm;tm; tvGefYtvGef MunfnKd vrf;ñTefoljzpfMuNyD; tu,fí ¤if;wdkY ukd,fusihfw&m; raumif;
jcif;jzpfonf/ ,if;odkYjzpfjcif;rSm taMumif;ESpfcsufaMumihf jzpf vQif wpfEdkifiHvkH; vrf;rSm;odkY oGm;Muvdrfhrnf/ tu,fí &[ef;
onf/ yxr vltrsm;onf vltrsm;\ t,kHMunf&qkH; q&mESihf awmfrsm;qdk;oGrf;aevQif &[ef;awmfrsm;udk,fwdkifrSm tEÅ&m,f&Sd
vrf;ñTefjzpfonf/ &[ef;onf ta&;BuD;udpörsm;tm;vkH;wGif onfomru wpfEdkifiHvkH; þb0wGifa&m aemifb0wGifyg ab;
Mum;0if aqmif½Gufay;NyD; EdkifiHawmfa&;&m udpörsm;rSmyif tjiif; 'ku©BuKH&vdrfhjzpfonf/
vlxktrsm;pkonf jrwfAk'¨\ tqifhjrifhw&m;awmfrsm;udk
1
y&dowfudk raESmihf,SufvdkaomaMumifh jzpfEdkifonf/ avhusihftm;xkwfjcif;twGuf vdktyfaom pdwftm;xufoefrI
2
r-| 2? 469? 470/ ESifh pdwfNidrf;csrf;rI r&SdcJhacs/ vltrsm;onf ,if;vdktyfcsuf\ t
3
r[m0Ho 45? 25/ a&;ygrIudk em;vnfEdkifonhf todÓPfvnf; r&SdcJhMuacs/ odkY&m
4
,if; 43? 10/ OaygoxH Oy0od? o'¨ð 'DyZae[d aom/ wGif vltrsm;onf bmomw&m;tay: tBuD;jrwfqkH;aom ½dk
"r®Íö awoH a'aood? 'gwkH avmukwå&H okcH/
ao av;pm;jcif;ESihf ESpfoufjcif; &SdcJhMuonf/ bmomw&m;\
456 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 453
rusef;jzpfojzihf rif;BuD;onf idka<u;½dIufzdkvsuf rax&ftm; jyKpk tvGef *½kpdkufcJhonf/ odkYwap ¤if;\ pdwf0ifpm;rIrsm;udk apmihf
1
apmihfa&SmufcJhonf / MunfhcJhonhf &u©owpfa,mufu xdka&Smifwcifjzpf&yftaMumif;
r[mcD&*grt&yfrS rxif&Sm;onhf OygodumrwpfOD;onf udk twGif;0efcsKyftm; ajymjycJhojzihf 0d'k&def'kem½dkonf tvGeft
avP*d&dt&yfrS rax&fwpfyg;tm; cifrifonf/ xdkOygodumr rif; a'goxGufNyD; &u©otm; jypfwifa0zefonf/ aemufqkH;
onf xdkrax&ftwGuf EdkYxrif;udk jyifqifxm;pOf &[ef;awmf wGif twGif;0ef\ rsufvkH;rsm;onf tHhMozG,f e*dkrlvtwdkif; jyef
1
rsm;pGm tdrfudk qGrf;cH <uMuaomfvnf; xdk&[ef;awmfrsm;tm; EdYk jzpfoGm;aMumif; 0w¬KaMumif;u qufíqdkonf /
xrif;udk ravmif;vªbJ aeonf/ aemufqkH; rax&fjrwf tdrfodkY pmayoabmt& ,if;0w¬KaMumif; wpfckvkH;udk trSef[k r
2
<uvmrSomvQif wdórax&ftm; avmif;vªvdkufonf / jAm[® ,lEdkifacs/ ,if;odkYaom jzpf&yfwpfck vkH;0rjzpfEdkif[k qdkvQifyif
Pwdóolykefab;twGif; oHC'wåmESihf armifESrrsm;onf ab; ,if;odkY jyif;jyonhf pdwftm½kH cHpm;rIwpf&yfudk "r®jy'Dydumü
uif;&mt&yfodkY oGm;MupOf ¤if;wdkYrdom;pk\ rdwfaqGjzpfonhf plV azmfjyonhftcsufu vl0wfaMumiftcsKdUonf oHCmtay: rnf
em*rax&ftm; rdrdwdkYESihftwl yifhoGm;NyD; rax&ftm; apmihf rQBuD;rm;pGm MunfnKdaMumif;? oHCm\pifMu,frIudk pdk;&drfaMumif;
3
a&Smufxm;Muonf / ESihf oHCm\trSm;udk jynfolYa&SUarSmufü zGifh[cGifhrjyK&ef rnfrQ
crf;em;onhf yGJawmfrsm;odkY oGm;a&mufjcif;ESihf bk&m;zl;c&D; *½kpdkufaMumif; oHo,uif;zG,f a0g[m&rsm;jzihf azmfjyonf/
oGm;jcif;rsm;rSm bmoma&;wnfwHhrIESifh qufEG,faeonhf oGif oHCmawmftm; axmufyHhrIonf vl0wfaMumifrsm;\ wm
jyifESpfrsKd;jzpfonf/ vltrsm;onf yGJawmfrsm;udk yg0ifqifETJ&ef 0ef0wå&m;jzpfonf/ odkYjzpfí rif;om;'k|*grPdonf tcgwpfyg;
tvGef a0;uGmaomt&yfrsm;odkY wwfpGrf;orQ vSypGm 0wfpm; ü ¤if;\ teD;ae i,fuRef (plvky|mu)wpfOD;tm; rdrdonf
4
qif,ifvsuf c&D;oGm;cJhMuonf[k qdkonf / tcsKdUrSm oD[dkV&f Sd oHCmawmftm; rvª'gef;bJ rnfonhf tpm;tpmudkrQ rpm;zl;
2
bk&m;zl;ae&mrsm;udkomru tdE´d,&Sd ae&mrsm;odkYyg bk&m;zl; aMumif; rdefYqdkzl;onf / odkYwap aemiftcgü rif;BuD;onf
5
oGm;Muonf / wpfcgwpf&H bk&m;zl;c&D;tm; eef;awmfrS BuD;Muyf &[ef;awmfrsm;udk arhavsmhNyD; i½kyfoD;wpfawmihfudk pm;vkdufo
6
ay;rIudkyif&&Sdonf / at'D 12 &mpkwGif tEk&m"yk&NrdKUodkY ae&yf jzihf rdrd\ ayghavsmhrIudk jypf'Pfay;onhftaejzihf r&Dp0¥dapwD
3
toD;oD;rS a&muf&&SdvmMuonhf qif;&Jom;rsm; vª'gef;&ef udk wnfaMumif; tqdk&Sdonf /
vdvm0wD rdzk&m; wnfaqmufcJhonhf tcrJh tvªay;Z&yfwpfck Ak'¨'gorif;\om; wpfvwGif av;Budrf t|oDv apmihf
7
&SdcJhonf / qif;&Jolrsm;tm; ay;urf;vª'gef;&ef tNrJwrf;ae&m okH;onhf tvGefYtvGef bmomw&m; udkif;½dIif;ol yxrOywdó
rif; (at'D 5&mpk) onf jrifhjrwfonhf [efjzihf rdrd\ oHCm
1
tbd-| 2? 433/ 2
r-| 2? 295? tH-| 3? 92/
awmftm; MunfnKdav;pm;ykHudk þodkY >rufqdkonf ]'k|*grPDrif;
3
&o0g[deD 2? 178/ ESihf rwlbJ toufxufqkH; xdkrif;onf oHCmtrsm;\ qGrf;
4
'D-| 1? 166/ r-| 1? 269/
5
&o0g[deD 2? 30/ 1
6 "r®jy'Dydum? 322/
,if; 2? 38/ 2
7 tH-| 2? 105/
E,Z. I, p. 179. 3
r[m0Ho 26? 16-17/
454 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 455
1
pm;aqmifjzpfonhf r[mygVdrS xrif;udk pm;aomufcJhonf / þ u[myPjzihf orD;udk aygifESHNyD; oHCmjyKpk&ef &nf½G,fcsufjzihf
1
onfrSm rif;BuD;taejzihf oHCm\ tvkyftauR; jzpfaMumif; yif EGm;wpfaumif 0,fonf / xdkyk*¾Kdvfonf ydkítHhMozG,fukdyif
azmfjyjcif;jzpfonf/ rif;BuD;onf &[ef;awmfrsm;tm; qGrf;quf jyKcJhao;onf/ orD;tm; a½G;&efarQmfvihfí oMum;puf½kHwGif
uyfNyD;aemuf pm;okH;cJhjcif;jzpfzG,f&Sdonf/ tvkyfvkyfí &onfh 12 u[myPjzihf aeYqGrf; vGwfawmhrnfh
2
omref qif;&Jom;rsm;\ MunfnKdrIrSm ydkrdkjzLpifNyD; bk&ifrif; &[ef;awmftwGuf qGr;f wpfeyfpm 0,fvkdufonf / &o0g[d
rsm;ESihf 0efBuD;rsm;\ MunfndKrIxuf ESpfoufzG,fjzpfonf/ csrf; usrf;ü rdrdwdkY 0wf½kHxm;onhf ydwfpudk oHCmawmfESpfyg;tm;
omolrsm;taejzihf oHCmawmfrsm;udk jyKpkapmihfa&Smufjcif;rSm t vª'gef;onhf udÍödoHCmESihf o'¨gokrem[laom trsKd;orD; ESpf
3
cuftcJr&SdbJ xdkudpötwGuf wpfpkHwpf&m pGefYvTwf&ef rvdkacs/ a,muftaMumif; azmfjyonf /
odkYwap wpfcgwpf&Hü qif;&Jolrsm;onf rdrdwdkYudk,fwdkif a,bk,stm;jzihf oHCmudk MunfnKdonfomru tcsKdUrSm
rpm;raomuf&bJ&dSpOfrSm oHCmawmfrsm;tm; auR;arG;Mujcif; yk*¾Kdvfa&;t& tjcm;&[ef;awmfrsm;xuf ydkrdk pGJvef;rI&Sdvsuf
jzpfonf/ tcsKdUrSm oHCmawmftm; rdrd\ om;orD;rsm;uJhodkY rdrdwdkYESihf &if;ESD;eD;pyfNyD; MunfnKdESpfoufonhf &[ef;awmfrsm;&Sd
qufqHMuonf/ qif;&Jol trsKd;orD;BuD;wpfa,mufonf uó Muonf/ Oyrmtm;jzihf uk#uPÖwdórif; (at'D 16-38) wGif
yavPü oDwif;okH;onhf r[mrdwårax&fBuD;um; rdrd\om; ,if;odkYaom &[ef;awmf ESpfyg;&Sdonf/ wpfyg;rSm *d&d*gru@t
awmfuJhodkY jyKpkapmihfa&Smufonf/ xdktrsKd;orD;\ orD;rSmvnf; &yfrS plVok"r®rax&fjzpfonf/ rif;BuD;onf rax&f\ rdcifxHrS
t&Sifjrwftm; rdrd\tpfudk&if;uJhodkY apmihfa&Smufonf/ tzGm;tdk rax&fBudKufaom tpm;tpmrsKd;udk od&NyD; txl;ojzifh xdktpm;
ESihf orD;wdkYrSm tvGefqif;&JpGm pm;aomuf&aomfvnf; t&Sif tpmrsKd;udk jyifqifay;onf/ odkY&mwGif rif;BuD;onf rax&f\
jrwftm;rl ¤if;wdkY twdkif;twmt& taumif;rGefqkH;aom tpm; rsufEmS udk wnhfwnhfMunfhEdkifjcif;r&Sd[k qdkonf/ þonfrSm
tpmrsm;jzihf auR;arG;Muonf/ r[mrdwårax&fonf wpfaeYeH rax&f\ ½kyf&nfoyÜ,frIESihf rif;BuD;\ rax&ftay: av;pm;rI
eufwGif xdkom;trdESpfa,muf ajymqdkaeoHudk trSwfrxif ESpfrsKd;vkH;aMumifhjzpfEdkifonf/ rif;BuD;\ wdyd#uplVem*rax&f
Mum;rdojzihf tvGef MunfEl;oGm;vsuf xdkeHeufrSmyif tzGm;tdkudk tm; MunfnKdpGJvef;rIrSm ydkíyif jyif;jyonf/ wpfcgaomf rax&f
2
oem;u½kPmjzpfojzihf &[EÅmjzpfoGm;onf / ü vufñId;wGif tempdrf;aygufojzihf rif;BuD;onf rax&ftay:
qif;&JoltcsKdUonf oHCmawmfrsm;tm; jyKpkapmihfa&Smuf tvGef cspfcif jrwfEdk;onhfpdwfjzihf rax&f\ vufacsmif;udk EIwf
a&;twGuf aiG&&Sd&ef rdrdwdkY\om;orD;rsm;udkyif aygifESHMuonf/ jzihf ikHxm;vdkufpOf temonf rif;BuD;\ yg;pyfxnf;ü jynf
Oyrmqdkrl rk@*kwåonf &[ef;awmfrsm;tm; jyKpkapmihfa&SmufEdkfif aygufoGm;onf/ rif;BuD;onf aygufxGufvmonhf jynfudk axG;
&ef EGm;wpfaumif0,f,l&ef &Spfu[myPjzihf rdrd\om;udk aygif xkwfvdkufygu rax&ftm; r½dkao&musrnfpdk;&drfojzihf rsKdcs
3
ESHcJhonf / r[m*grt&yfrS 'g½kb@u r[mwdóonf 12 vdkufonftxd rif;BuD;\ þrax&ftay: cspfcifrIrSm rsufuef;
qefonf[k qdkonf/ aemiftcgwGif rax&fjrwf aovkeD;yg; em
1
,m0ZD0Íö aom bkÍÆd? r[mygVdrSd abmZeH/ r[m0Ho 37? 202-2-3/
2
'D-| 3? 380/ r-| 1? 298/ tH-| 1? 393/ tbd-| 2? 266/ 1
tH-| 1? 395/ 2
,if;? 395/
3
&o0g[deD 2? 33/ 3
&o0g[deD 2? 47-50/
460 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 457
jrwfrsm;tjzpf rSwf,lMuaMumif; od&onf/ zm[D,efu ]t"du Xmewpfck zGihfvSpfjcif;rSm ykHrSef r[kwfacs/ ,if;Z&yfudk jrihfjrwf
vrf;rBuD;av;ck\ xdyfrsm;tm;vkH;wGif w&m;a[m"r®m½kHrsm; onhf NrdKUawmfodkY vnfywfvmMuonhf qif;&Jom; bk&m;zll;rsm;
aqmufvkyfxm;\/ xdkae&mwGif vwpfv\ &Spf&ufajrmuf? tm; jyKpkapmuf&ef wnfaqmufcJhonfrSm tvGef jzpfEdkifonf/
q,fhav;&ufajrmufESihf q,fhig;&ufajrmuf aeYrsm;wGif vltrsm; Ak'¨0g'rwdkifrD oD[kdVfü ewfa'0gwdkYtm; ylaZmfrIrSm xif&Sm;
onf aumaZmrsm;udk cif;NyD; "r®moeyv†ifrsm;udk csvsuf &[ef; onhf t,lonf;rIrsm;teuf wpfckjzpfaMumif;udk a&SUtcef;
awmfrsm;ESihf t&yfav;rsufESmrS vltrsm;"r®udk em,l&ef pka0; (þusrf;? pm 34 udk ½Iyg)wGif odcJh&NyD;jzpfonf/ Ak'¨0g'a&muf&Sd
1
a&muf&SdvmMu\} [k qdkonf/ "r®udk em,l&ef a&mufMuolrsm; vmjcif;u ,if;,kHMunfcsuftay: tvGefYtvGef 0ifa&mufpGuf
wGif vltrsm;pkrSm &Spfyg;oDvudk aqmufwnfxm;MuonfrSm t zufjcif; rjyKcJhacs/ trSefpifppf a&S;OD; Ak'¨0g' usrf;pmrsm;ü yef;
awmf jzpfEdkifzG,f&Sdonf/ NcH O,smOfrsm;? opfawmrsm;ESihf opfyiftrsKd;rsKd;ü aexdkifMuonhf
1
bmomw&m;vdkufpm;onhf EdkifiHtjzpf oD[kdVf\ ausmfMum; ewfa'0gwdkYtm; &nfñTef;csuf rsm;pGm &SdMuonf / odkYjzpfí Ak'¨
rIonf uRef;\urf;ajcrS tjyifzufodkYwkdif ysHUESHYoGm;NyD; ,if;o 0g'ESihf Ak'¨0g'rwdkifrD tMum; ewfa'0gylaZmfrIudk taMumif;jyKí
wif;udk Mum;odcJhol [l,ifqefu ]oD[kdVfvlrsKd;rsm;onf ynm y#d yu© &ifqdkifawGUrIrsm; r&SdcJhacs/ Ak'¨0g'jyefYyGm;NyD;aemuf oD
oifMum;rIudk cspfjrwfEkd;NyD; udk,fusifhw&m;udk tav;*½kjyKMu\/ [dkVfwGif ,if;ewfrsm;tm;vkH;udk Ak'¨0g'Drsm;tjzpfodkY oGwfoGif;
bmomw&m;qdkif&m xl;cRefrIudk tvGef av;pm;MuNyD; bmom ay;vdkufjcif;omvQif jcm;em;onf/ ,if;ewfa'0grsm;rSm vlxk
2
w&m;ESihfqdkifonhf ukodkvf&&Sda&;twGuf tvkyfvkyfMu\} [k tMum; tvGef xif&Sm;NyD; Ak'¨0g'Drsm;onf ,if;ewfa'0gwdkYudk
rSwfwrf;a&;cJhonf/ ae&mwdkif;eD;yg;wGif xm;Muonf/
ewfa'0grsm;wGif vlrsm;rSmuJhodkYyif csrf;omolESihf qif;&Jol
2
1 rsm;&SdMuonf / tcsKdUewfrsm;rSm jAm[®Pwdóolykefab;twGif;
Fa Hien, p. 104.
2
Hiuen 'Tsiang : Bk. XI, p. 235.
ewfwpfa,mufonf rax&fwpfyg;xHrS tpm;tpmudk vufcH &
3
,l&onftxdyif qif;&Jonf /
Ak'¨0g'Drsm;onf oem;MuifemwwfNyD; bmomw&m;udkif;½dIif;
00000000
olrsm;tm; tvGefulnDapmifronhf ewfa'0gwdkY &SdaMumif; ,kH
4
MunfMuonf / xdkYtwlyif ¤if;wdkYonf ,kwfrmonfh ewfrsm;udk

1
r 1? 375/ tm&mra'0wm 0ea'0wm ½ku©a'0wm Moo"dwdP
0eyÜwDok t"d0w¬m a'0wm/
2
&o0g[deD 2? 11/
3
,if; 2? 151/
4
xif&Sm;onhf ewfa'0g ,kHMunfrIrsm;taMumif;udk &o0g[deD 2? pm 11?
14? 24? 51? 151ESihf 185 wdkYwGif ½Iyg/
458 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; vl0wfaMumifrsm;\b0 2 bomoma&; 459
vnf; ,kHMunfMuNyD; rEÅ&m;rsm;\ pGrf;tm;jzihf ewfa'0gwdkYukd xdkenf;wlpGmyif aAm"d[laom yk'fudkvnf; yk*¾Kdvfa&; t
1
xdef;csKyftokH;csolrsm;taMumif;udk azmfjycsufawGU&onf / rnfemrrsm;wGif xnfhoGif; okH;EIef;cJhonf/ Oyrmtm;jzihf oHC
Ak'¨bmomEdkifiHwpfckonf Ak'¨0g'qdkif&m trnfemrsm;udk aAm"dESihf t*¾aAm"dwdkYjzpfonf/ aAm"drmwk r[mwdó[laom
1
rdrdwdkY\ trnfemrrsm;tjzpf arG;pm;jcif;rSm obm0omvQifjzpf rax&fwpfyg;&SdcJhonf / rax&f\ rdcifemrnfudk aAm"drmwm
2
onf/ odkYjzpfí Ak'¨'go? oHCwdó? oHC'wå ? arm*¾vm’ e? (aAm"d\ r,fawmf)[k rSnfhac:cJhzG,f&Sdonf/ yxruóyrif;\
uóyESihf r[dE´uJhodkYaom trnfemrrsm;udk awGU&onf/ Ak'¨'g orD;awmfESpfyg;teuf wpfyg;udk aAm"d[líom rSnhfac:cJh
2
orif;onf rdrd\om;awmfrsm;tm; Ak'¨\ r[mom0ursm;\ t onf / at'D 11 &mpkwGif auo"mwkuóy (qHawmf"mwf
3
rnfudk ay;cJhonf[k qdkonf/ Ak'¨0g'emrnfrsm;udk arG;pm; rSnhf uóy) trnf&onhf ppfolBuD;wpfa,muf &SdcJhonf / "mwk
ac:jcif;rSm aemiftcgwGif wpfpkHwpfckaomtaMumif;aMumihf a& aoeuJhodkYaom tcsKdUrSm wpfpkHwpf&m txl;jyKjcif;r&SdbJ "mwk
yef;pm;vmcJhykH&onf/ taMumif;rl a&S;OD;Ak'¨bmom bk&ifrsm; [laom pum;vkH;udk xnhfMuonf/ yk*¾Kdvfa&; trnfemrwpfck
wGif Ak'¨bmomqdkif&m trnfemrrsm; r&SdaomaMumihf jzpfonf/ wGif xnfhoGif;xm;onhf "mwfawmfwpfql\ emrnfonf ,if;
þ udpöESihf ywfoufí yk*¾Kdvfa&; trnfemrrsm;&SdMuonhf Ak'¨ emrnf&&Sdoltm; aumif;csD;r*FvmESihf aysmf½TifrIrsm;udk aqmif,l
"mwfawmf trsKd;rsKd;jzihf tokH;jyKcH&onhf MoZmvTrf;rdk;rIudk avh vmonf[laom ,kHMunfcsufrsKd; &SdcJhykH&onf/
vmMunhfygu pdwf0ifpm;zG,f jzpfonf/ ESpfckvkH; tdE´d,rS yifh a&S;acwf Ak'¨bmom oD[dkVfEdkifiHwGif OykofaeYonf jynhfolY
aqmifvmcJhonhf tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[maAm"dyif\ yifyGm;ESihf Ak'¨ tm;vyf&ufjzpfonf/ A'kv†ausmufpmwGif OykofaeYrsm;ü pD;yGm;
\ pG,fawmf"mwfwdkYrSm Ak'¨&Sifawmfjrwf\ ta&;tygqkH; "mwf a&;vkyfief;rsm;tm;vkH; &yfpJ (tem;,l)MuaMumif; a&SUtcef;rsm;
awmf ESpfqljzpfonf/ pG,fawmf"mwfrSm ydkíta&;ygNyD; tNrJwrf; ü odcJhMu&NyD;jzpfonf/ t|r t*¾aAm"drif; (at'D 801-812)
bk&ifrif;wdkYom ydkifqdkifcJhonf/ bk&ifrif;rsm;pGmwdkYonf rdrdwdkY\ onf OykofaeYrsm;ü NrdKUawmftwGif;odkY ig;? tom;ESihf t&ufudk
4
trnfa&SUwGif 'gXm (pG,fawmf"mwf)[laom pum;vkH;udk aygif; ,laqmifvmrIudk wm;jrpfcJhonf / OykofaeY[lonf &Spfyg;oDv
xnhfí trnfay;cJhMuonf/ Oyrmtm;jzihf 'gXmybkwd? 'gaXmy ESihf bmoma&; vkyfief;rsm;aqmif½GufrItwGuf &nf½G,faom
wdóESihf [|'gXwdkYjzpfonf/ yxrt*¾aAm"drif;\ orD;awmf\ aeYjzpfonf/ ,if;odkYaom Oykoaf eY wpfvwGif av;&uf&Sdonf/
3
trnfrSm 'gXm[laom pum;vkH;rQom jzpfonf / ,if;wdkYrSm vjynhfaeY? vqef;wpf&ufaeYESihf vv,fESpf&ufwdkYjzpf
onf/ ,if;av;&ufvkH; jynfolY tm;vyf&ufjzpfonf/
1
&o0g[deD 2? 142/ zm[D,efrSwfwrf;t&vnf; at'D 5 &mpkwGif &Spf&uf
2
&o0g[deD 2? 181/ ajrmufaeY? q,fhav;&ufajrmufaeYESihf q,fhig;&ufaeYrsm;udk &uf
3
r[m0Ho 42? 10/ þae&mwGif tdE´d,wGif Ak'¨\ "mwfawmfudk 'EÅ[k
ac:qdkaMumif; rSwfom;&onfrSm pdwf0ifpm;zG,faumif;onf/ Oyrm 'EÅ 1
yk& (pG,fawmf"mwfudk xdef;odrf;xm;onhNf rdKU) ESihf 'EÅukrm& (pG,fawmf tH-| 2? 107/
2
"mwfudk oD[dkVfodkY o,f,lvmonhf rif;om;)wdkY jzpfonf/ odkYwap r[m0Ho 39? 11/
3
oD[dkVfwGif ,if;udk 'gXm (oD[dkVfbmom 'V)[k ac:onf/ ,if; 52? 65? 67? 69? 74? 75/
4
r[m0Ho 49? 48/
464 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
,if;yGJawmfrsm;rSm bmomw&m;ESihf qdkifaomfvnf; qdk;½Gm;
rIefrdIif;aom t&mr[kwfacs/ yGJawmfrsm;ü touf0ifrI? ta&mif
tqif;ESihf rsKd;pkHrIrsm; &SdMuonf/ bmoma&;ESihfqdkifaom tcrf;
tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm;tm;vkH;rSm *DwESihf tqdktursm; yg0if
Muonf/ bk&ifrif;rsm;onf bmoma&; vkyfief;rsm;twGuf
uacsonfrsm;ESihf *Dwynm&Sifrsm;udk axmufyHhay;aMumif; od&
1
onf / tvGefa0;uGmonhf t&yfrS vltrsm;onf ,if;yGJawmf
rsm;udk Munhf½I&ef pk½kH;a&mufvmMuonftxd ,if;yGJawmfrsm;rSm
qGJaqmifEkdifonf/
jynfolYvIyf&Sm;rI tm;vkH;eD;yg;rSm bmomw&m;ESihf ywfouf
onf/ avmuDa&;&m aqmif½GufrIrsm;onfyif bmoma&;qdkif&m
3
tpDt&ifwpfrsKd;yg&Sdonf /
,aeYacwfESihf rwlonfrmS a&S;acwfwGif jynfolY azsmfajz
a&; tcGifhtvrf; enf;yg;jcif;jzpfonf/ bmoma&;yGJawmfrsm;
onf azsmfajza&;udka&m bmoma&;pdwftm½kH jyif;jyrItwGuf
ESpfrIudkygay;onf/ odkYjzpfí ,if;odkYaom yGJawmfrsm; ta&t
wGuf rsm;jym;vmjcif;ESihf ESpu f mvrsm; Mumanmif;onhfwdkif jyefY
yGm;vmcJhjcif;twGuf tHhMozG,frvdkacs/ vmrnfh pmrsufESmrsm;
wGif ta&;ygonfh bmoma&;tpDtrHrsm;? tcrf;tem;rsm;ESihf
yGJawmfrsm;taMumif;udk tusOf;rQ aqG;aEG;rnfjzpfonf/
w&m;yGJ
w&m;a[mjcif;rSm tajccHtm;jzihf em,lolrsm; em;vnfatmif
"r®udk &Sif;jyjcif;jzpfaomfvnf; aESmif;acwfrsm;wGif ,if;ukd
yGJvrf;obifykHpHjzihf ,lqcJhonf/ wpfcgwpf&HwGif vltrsm;onf
1
Oyrm yxr bmwd,rif; (at'D 38-66)/ 'Dy0Ho 21? 26? 27/
2
'D-| 1? 166/ r-| 1? 279/ tbd-| 2? 333/ 0d-| 1? 166/
3
odkYjzpfí [l,ifqefu bk&ifrif;w&m;udk,fwkdif wpfaeYwGif ykvJikyf
tcrf;tem;ü bmoma&; tpDtrHrsm;udk aqmif½Guf&ef oGm;aMumif;
qdkonf (Hiuen 'Tsiang, Bk. XI, p. 251.)
tcef; 16
tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm;
vl0wfaMumif trsm;pkonf Ak'¨&Sifawmfjrwf\ ta&;ygonhf w
&m;"r®udk em;vnf&ef odkYr[kwf avhusihftm;xkwf&ef tcGifht
vrf;r&SdcJhaMumif; a&S;tcef;wGif odcJh&NyD;jzpfonf/ odkY&mwGif ¤if;
wdkYonf ¤if;wdkY\ bmomw&m;udkrl tjrihfjrwfqkH;tjzpf ,lqNyD;
teuf½Idif;qkH; MunfndKMuvsuf ¤if;wdkYonf rdrdwdkY\ bmoma&;
ESihf qdkifonhf pdwftm½kHjyif;jyrIudk xkwfazmfjyornfh enf;vrf;udk
vnf; vdktyfcJhonf/ pdwfydkif;b0a&;&m udk,fusihfw&m; wdk;
wufrIrSm ¤if;wdkYtzdkY tvGefYtvGef odrfarGUNyD; &&Sda&;twGuf
uGmvSrf; vSonf/ ¤if;wdkYtzdkY ydkrdk xdawGUEdkif jrifpGrf;Edkifaom od
jrif em;vnfEdkifonhft&mwpfck vdktyfcJhNyD; ½Gwfzwfo&ZÑm,f
jcif;? tcrf;tem;ESihf yGJvrf;obifrsm;rSm ,if;pdwftm½kH cHpm;rI
vdktyfcsufudk a&SUtcef;wGif aqG;aEG;cJhonfh usihfBuHrIrsm;ESihf
twl aqmvsifpGm jznfhqnf;ay;onf/ vlwpfa,muftzdYk
bmom w&m;[lonf tjcm;wpfa,muftzdkY apmfum;rIwpf&yf
jzpfEdkifonf/ ,if;onf yk*¾Kdvw f pfOD;wpfa,mufpD\ pdwfydkif;
b0ESihf todynmqdkif&m tqifhtwef; ajymif;vJrItay:wGif
wnfrSDonf/ bmoma&;tpDt&if? tcrf;tem;rsm;ESihf yGJvrf;
obifrsm;rSm Ak'¨0g'tESpfom&ESihf nDñGwfrIr&Sdaomfvnf; Ak'¨
0g'onf xif&Sm;onhf EdkifiHawmfbmomw&m; jzpfvmaomtcg
,if;wdkYrSm jzpfay:vm&ef OD;oGm;onhf xkH;pHESihf a&SmifvTJr&
Edkifonhf wdk;wufrIrsm; jzpfMuonf/
468 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 465
onhf t&d,0Hookwf w&m;udk em,l&ef om;i,fudk EdkYwkdufvsuf aus;½Gmwpfckü BuD;rm;onhf r@yfodkYr[kwf cef;rwpfck aqmuf
ig;,lZemc&D;rS vmcJhonhf trsKd;orD;wpfa,muftm; erlemay; vkyfNyD; nvkH;ayguf w&m;em,lyGJ (oAÁ&wåð "r®ó0eH)udk aqmf
1
xm;onf/ xdkt|uxm rSmyif *0&0gvt*FPt&yfwGif 0gqdk0g MoMuonf/ ,if;odkYaom tcgrsm;wGif trsKd;om; trsKd;orD;rsm;
uyfawmfrlMuaom &[ef;awmfokH;usdyfonf q,fav;&uf Oykof ESihf uav;rsm;onf &yfa0;rS vma&mufíyif vlrsm;pGm pk½kH;Mu
aeYrsm;ü r[mt&d,0Houdk a[mMum;MuaMumif; zwf&onf/ NyD; ntcsdefwGif a0;uGmonhf awmpGefe,fzsm;&Sd tdrfrsm;odkY jyef
2
&o0g[deDusrf; ü t&d,0Hookwfudk &nfñTef;onhf jzpf&yf oGm;&ef cufcJaomaMumihf xdknudk w&m;a[m r@yfrSmyif ukef
1
okH;ckudk rSwfwrf;wifxm;onf/ yxrjzpf&yfrSm xdktcsdefu xdk vGefMu&vsuf w&m;yGJrSmvnf; wpfnvkH; Mumjrihf&onf / "r®m
t&yfü ESpfywfvnfusif;yNrJjzpfonfh t&d,0Hookwf a[mMum; oeyv†ifudk a½Tyef;ukH;uJhodkYaom tqifwefqmrsm;jzihf vSypGm
3 2
rIudk emMum;&ef uk@&ZÆt&yfrS r[m*gr t&yf&Sd r[m0gyd jyifqifxm;onf /
0d[m&ausmif;wdkufodkY <ua&mufaom rax&fwpfyg; jzpfonf/ a,bk,stm;jzihf bkef;BuD;ausmif;rsm;ü ae0ifNyD;rS w&m;
3
xdkYjyif ,if;0w¬Kü vltrsm;onf ,if;w&m;udk em,l&ef tvGef yGJudk pwifvsuf armif;xkNyD; aMunmonf / "r®uxduyk*¾KdvfrSm
4
a0;onhft&yfrS vma&muf pka0;MuaMumif;vnf; qdkonf/ 'kwd ,aeYacwfrSmuJhodkYyif ,yfawmif (ADZeD)udk tokH;jyKonf /
aeYa&mnyg a[mMum;ykH&onhf jynhfpkHonhf w&m;yGJBuD;wpfck
5
1 wGif oD;jcm;pifjrihfrsm;ü "r®uxduyk*¾Kdvf okH;yg;yg0ifonf /
,if; 2? 105//
2
&o0g[deD 2? 4? 183? 190/ yxr 'd0guxdu ]aeYa[myk*¾Kdvf} jzpfonf/ trnfuazmfjyonhf
3
tqdkyg em*r[m0d[m&onf wdór[m&mr ud&dE´vrf;ay:rS a,m' twdkif; xdkyk*¾Kdvfonf rdrd\ wm0efudk aeYtcsdeftwGif; aqmif
0g0 (Gaint's Tank) a&uefabmifwGif wnf&Sdonf/ ,aeYacwf wdó ½Gufonf/ þt&Sif\ tpdwftydkif;rSm ygVdawmfudk ½Gwfzwfo
r[m&mrausmif;wdkuf\ ausmif;xdkifq&mawmf *aP*r £E´om& &ZÑm,fjcif;om trsm;qkH;jzpfEdkifonf/ taMumif;rl ,if;aemuf
rax&fu ,aeYacwf em*r[m0d[m&onf rSm;,Gif;aom trnfjzpf y'bmPu ]pum;vkH;udk ½Gwfzwfol} vmaomaMumifhjzpfonf/
aMumif;ESihf ,if;onf &o0g[deDusrf;üvmonhf r[m0gyd0d[m&ausmif; þt&Sif\ tydkif;onf tao;pdwf&Sif;vif;csufrsm; rvkyfbJ
wdkuf ae&ma[mif;jzpfaMumif; uREkfyf (&m[kvm) tm; ajymjyonf/ uG,f
vGefol rm*rf ywåK trsKd;om;tzGJU t&m&Sd (Mudaliyar of the Māgam okwåefudk pum;vkH;wpfvkH;pD oD[dkVfbmomjzihf teufedó,
Pattu)tdyfcsf tD; tr&aqu&yk*¾Kv d fu em*r[m0d[m&ausmif;a[mif;\ jyefqdkjcif;jzpfonfrSm xif&Sm;onf/ yxryk*¾KdvfrmS rsm;pGm oif
ae&mjzpfaMumif; rSm;,Gif;onhf azmfjycsufjzihf ,if;ausmif;wdkuftm; ,l&ef rvdkaomfvnf; 'kwd,yk*¾KdvfrSm tawmftoihf ynmwwf
,ckac:aeonhf trnfudk ay;cJhjcif;jzpfonf/ ,dk" (ygVd a,m") [laom &rnfjzpfonf/ aemufqkH;rS vmonhf wwd, yk*¾KdvfrSm okH;yg;t
a0g[m&udk oD[dkVfbmomjzihf (1) ppfolBuD; (2) BuD;aom [lí
t"dyÜm,f ESpfrsKd;jzihf tokH;jyKonf/ BuD;aom t"dyÜm,fjzihf tokH;&mwGif 1
'D-| 1? 166/ tbd-| 2? 333/ r-| 1? 269/
,if; ,dk" [laom pum;vkH;rSm ygVda0g[m& r[mESihf t"dyÜm,fwlonf/ 2
0d-| 2? 130/
odkYjzpfí ,ckazmfjyonhf ,dk"0g0onf a&S;acwf r[m0gyd odkYr[kwf r[m 3
r-| 4? 246/ &o0g[deD 2? 1/
0g0 jzpfEdkifNyD; ,if;udk tpGJjyKí xdkausmif;wdkufudk trnfay;xm;jcif; 4
'D-| 2? 337/ r-| 1? 236/
jzpfonf/ 5
tH-| 1? 30/ tH 2? 105/
466 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 467
euf ynmtwwfqkH;ESihf ta&;tygqkH; yk*¾Kdvfjzpfonf/ trSefpif at'D 4 &mpkwGif a&;xdk;onhf awmPd*vausmufpmt&
ppf nOfh\ tydkif;BuD;wpfckvkH;twGif; tao;pdwfrsm; &Sif;vif; 0efBuD;rsm;tzGJU0if od0trnf&Sdol\om; a'0ac:aomyk*¾Kdvfu
csufrsm;ESihf w&m;udk a[mMum;oljzpfonf/ þtpDtpOfonf pyg;? OE´KESihf yJwdkYudk &ufa&mpGm axmufyHhrIwpf&yf jyKvkyfcJh
ysif;&dNiD;aiGUzG,fr[kwfbJ vltrsm;tm; aeYa&mnyg ukefvGef aMumif; od&onf/ t&if;udk rokH;&bJ twdk;aiGudkom t&d,
1
apEdkifvsuf tusKd;&SdcJhaMumif; azmfjyonf / 0Hookwfudk ½Gwfzwf&ef &nf½G,fcsufjzihf ,[doy0wausmif;
NyD;cJhonhf tcef;wGif tEk&m"yk&NrdKUawmfü t"duvrf;rBuD; wdkuf (00ked, t&yfteD;&Sd ,aeYacwf awmPd*vae&ma[mif;
av;ckxdyfrsm;wGif w&m;a[m cef;rrsm;aqmufvkyfxm;aMumif; wGif trsm;qkH; wnf&SdEdkifzG,f&Sdonf) ae &[ef;awmfrsm;tm;
ESihf wpfvvQif av;Budrf ,if;cef;rrsm;ü w&m;a[maMumif; qGrf;uGrf;twGuf okH;pGJ&rnf[laom oabmwlnDcsufjzihf (,if;
1
awGUcJhMuNyD;jzpfonf/ axmufyhHaiGudk vª'gef;cJhjcif;jzpfonf) /
ajrmufzuf tv,fydkif;a'orS vAktm#Amn'd*v (Labuä-
t&d,0HoyGJawmf 2
ìabäňdigala) ausmufpm (at'D 5 &mpk) ESpfckwGif t&d,0HoyGJ
t|uxmusrf;rsm;ESihf ausmufpmrsm;pGmwdkYü a&S;acwfoD[dkVfwGif awmfudk aqmif½Guf&ef a'0d*d&d[k xif&Sm;aom ausmif;wkdufBuD;
tvGefxif&Sm;NyD; BuD;us,fcrf;em;onhf yGJawmfwpf&yfudk t&d, wpfckodkY od&deu [kac:wGifonhf trsKd;om;wpfOD;onf u[m
2
0Ho okwfa[mMum;&ef usif;ycJhaMumif; azmfjyonf / at'D yP 100 ESihf e#v0d#d,od0[kac:onhf aemufwpfOD;rSm
ig;&mpk rwdkifrDESihf ig;&mpkNyD;aemuf &mpkESpfaygif; rsm;pGmtwGif; u[myP 20 udk tyfESHaMumif; rSwfwrf;wifxm;onf /
3

t&d,0Hookwfonf xif&Sm;onhf okwåefwpfckjzpfcJh½kHru xkd þyGJawmf\ ausmfMum;xif&Sm;rIudk pmaywGif ,if;yGJawmf


tcsdefu bk&ifrsm;? rª;rwfrsm;ESihf csrf;om<u,f0olrsm; vª'gef; tm; rsm;pGm &nfñTef;xm;csuft& em;vnfEdkifonf/ t*Fkwå&ed
onhf axmufyHhaiGrsm; wnfNrJa&;twGuf rsm;pGm tav;*½kjyK 4
um,ft|uxmü 'DCbmPu r[mtb,rax&f a[mMum;
usif;ycJhonhf ta&;ygaom taqmufttkHwpfckvnf;jzpfonf/
r[m0Hoü 0obwdórif; (at'D 269-291)onf wpf
bJ wdkufqdkifrIwpf&yf ay;xm;onf ]pmayenf;t& jrihfjrwfolwdkY\ usrf;
uRef;vkH;wGif t&d,0Hookwfudk a[mMum;onhf ae&mwdkif;wGif ykH pm [kqdkvdk\/ Ak'¨omoemwGif xif&mS ;cJhMuonhf yk*¾Kdvfrsm;\ taMumif;
3
rSef qGrf;vª'gef;rI wpf&yfudk wnfaxmifcJhaMumif; azmfjyonf / t&mrsm; jzpfzG,f&Sd\/ xdkyk*¾Kdvfrsm;taMumif; odatmif xkwfazmf
zwfMum;jcif; jzpfzG,f&Sd\} (r[m0Ho? t*Fvdyfjyef? pm? 268)/ odkYwap
1
aeY&uftwefMum aeYa&mnyg w&m;a[mjcif;tpOftvmrSm rMumrD ,cktcgü ,if;rSm t&d,0HookwfjzpfaMumif; oHo,jzpfzG,f rvdkacs/
1
tcsdefuxd oD[dkVfEdkifiH tcsKdUa'orsm;ü awGU&onf/ ,if;odkYaom w&m; E.Z. III, p, 177.
2
yGJykHpHrSm ]o*Ðwd odkYr[kwf edum,w&m;yGJ}[k xif&Sm;onf/ ,if; III, p. 250.
2 4
t&d,0HoyGJawmfESifh ywfoufonhf em;vnfvG,fonhf aqG;aEG;csufudk ,if;ausmufpm tm;vkH;ü okH;EIef;cJhonhf a0g[m&rSm t&d,0Hojzpfonf/
uREkfyf (0gvfydkvm &m[k[m) the UCR. Vol. I, No. I, p. 59 wGif a&;onfh y&e0dweyk*¾Kdvfu ,if;a0g[m&udk ]jrifhjrwfaom 0g}[k bmomjyefonf/
The Significance of Ariyavamsa aqmif;yg;udk zwf½Iyg/ ,if;rSm rSm;,Gif;rIwpf&yfjzpfonf/ uREfkyf\ txufwGif ñTef;cJonhf .
3
r[m0Ho 36? 38/ ,if;*gxmudk bmomjyef&mü *dkif*gonf t&d,0Ho The Significance of Ariyavamsa aqmif;yg;udk zwf½Iyg/
1
[laom pum;vkH;u rnfodkYqdkonf[laomtcsufudk aocsma&&mrI r&SdcJh tH-| 2? 105/
472 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 469
1 1
Budrf t&d,0Hookwfudk a[mMum;avh&SdMuonf / ,rSm 'kAÁd|dr[m&mZrif; vufxufü t&d,0Hookwfudk O'krÁ&
2
,aeYwdkifatmifyif 0gwGif;umvü xkH;wrf;pOfvmt& r[m0d[m&ausmif;wdkuf ('drÁKvm*v)ü ajcmufvwpfBudrf ½Gwf
&[ef;awmfrsm;onf ydkrdkbmomw&m; vdkufpm;Mu? ykHrSef Oykof zwfNyD; av;,lZemta0;rS vltrsm;onf vma&mufpk½kH;Mu
tcrf;tem; aqmif½GufMu? rMumcP Oygoumrsm;tm; w&m; vsuf yGJawmftwGuf tao;pdwf jyifqifrIrsm; (r[EÅH ylZm
a[mMum;Muonfudk pOf;pm;Munhfygu t&d,0HoyGJawmfudk 0d"meH) jyKMuonf/ wwd, om"urSm ukrÁvwdóyAÁwt&yf&Sd
0gwGif;umvü ykHrSefusif;yMuonf[k aumufcsufcsygu rSm;Edkif t&d,mu&0d[m&[kac:onhf ausmif;wdkufü t&d,0Hookwfudk
rnfr[kwfacs/ ,if;yJGawmfudk aqmif½Gufvdkonhf yk*¾Kdvfrsm;\ yGJawmfusif;yí ½Gwfzwfjcif;jzpfonf/
qE´ESihftnD ESpfwpfESpf\ tjcm;&moDumrsm;üvnf; usif;yEdkif t&d,0Ho[lonf ½Gwfzwf&ef okwfawmfwpfck jzpfaomf
onf[kqdkygu rjiif;omacs/ vnf; t|uxmq&mBuD; t&Sifr[mAk'¨aCmo t&Sifjrwfu
bk&ifrif;rsm;? 0efBuD;rsm;ESihf tjcm;aumif;usKd;vdkvm;olrsm; 0dok'¨dr*fusrf;ü pmzwfoltaejzihf ,if;rSm okwfawmfwpfckudk
onf t&d,0HoyGJawmf usif;ya&;twGuf &ufa&mpGm vª'gef;Mu qdkvdkonf[k tawmftwef &Si;f vif;pGm ,kHMunfvsuf t&d,
onfh tcsufu ,if;onf tawmftwef aiGukefaMu;usrsm; 0Ho[k yk*¾vemrfpm;rQokH;í ac:a0:cJh&onftxdyif ausmfMum;
onhf yGJwpfckaMumif; qdkEkdifonf/ a0;uGmonhf t&yfa'orS onf/ ,if;udk azmfjyonhf pum;pyfonf okwåefwpfck\ erl
vmMuNyD; w&m;yGJae&mwGif &uftwefMum oDwif;okH;aexdkifMu emudk tvdk&Sdaomtcg t&Sifr[mAk'¨aCmo\ pdwfxJü tqif
onhf &[ef;awmfrsm;tm; qGrf;uGrf;ESihf ae&mxkdifcif;rsm; ay;&ef oihftjzpfqkH; ay:vmonfrSm t&d,0HookwfjzpfaMumif; vnf;
3
ESihf w&m;em,l&ef vmMuolrsm;twGuf ,m,Daexdkifp&mrsm; ñTefjyykH&onf / xdkYjyif t&d,0Hookwfukd a[mMum;&mü xif&Sm;
aqmufvkyfay;&efwdkYtwGuf jzpfEdkifzG,f&Sdonf/ onhf t&d,0HobmPu[k xif&Sm;aom rax&ftcsKdU &Sdonf
oD[dkVftpOftvmonf taomuacwftwGif; xif&Sm;cJh [laomtcsufESihf ,if;rax&frsm;tm; wpfcgwpf&Hü "r®a&;&m
onhf tdE´d,tpOftvm tqufjzpfonf[laom tcsufudk wGif t&Sdeft0g &Sdolrsm;tjzpf azmfjycH&onf [laom tcsufrsm;
4
axmufcH&ef taMumif;tcsuftcsKdU &Sdonf/ þpum;&yfESihf ywf aMumifh ,if;,lqcsufudk xkwfazmfjcif; jzpfonf /
oufí taomurif; a&;xdk;cJhonhf bMbK (Babru) ausmufpm a&S;acwf oD[dkVfwGif ,if;odkY ta&;yg xif&Sm;cJhonhf t&d
wGif tvd,0Homed [kazmfjyxm;jcif;rSm pdwf0ifpm;zG,f jzpf ,0Hookwf[lonf tb,fenf;/
onf/ oHCmawmfrsm;tm; &nfñTef;xm;onfh ,if;ausmufpmü
taomurif;w&m;u bdu©K bdu©KeD a,musfm; rdef;rwdkYtm; a½G; 1
r[m'gXdu r[m&mZrif; (at'D 67-79)udk qdkvdkonf/ ,if;odkY xyfwl
cs,fxm;onhf okwåef ckepfckudk rMumcP em,l qifjcif&ef jyKjcif;ESifh ywfoufí uREfkyf (&m[kvm)\ Dubbiììhi Mahārāja (UCR.
wdkufwGef;xm;&mü tvd,0Hookwf yg0ifonf/ rnfonfrSm Vo.. I, No. 2. p. 82)aqmif;yg; rSwfcsufudk Munhfyg/
2
,aeYwdkifatmifyif 'drÁKvm*vt&yfü 0gwGif;umvwGif a&S;tpOftvm
1
tH-| 2? 105/ omuD0ifrif;om; emrnfBuD; ta,mifaqmifwwfol a[mif; wnf&SdrItwGuf ta&;ygonhf t&d,0Hookwfudk ½Gwfzwfonf/
3
omuD0ifrif;om; OyeE´ &[ef;awmfonfyif 0gwGif;umvü t&d,0Ho 0dok'¨dr*¾ 1? 64/
4
okwfudk a[mMum;vsuf oGm;vmonfrSm xif&Sm;onf (Zm-| 2? 370)/ oH-| 3? 167/
470 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 471
t&d,0Hookwfyg tcsuftvufrsm;udk zGifhqdk &Sif;jyonhf NyD; av;ckajrmuf t&d,0How&m;jzihf usefyd#uwfESpfckudk azmfjy
t|uxm &nfñTef;csuf rsm;pGmwdkYt& t*Fkwåedum,f? pwkuúed aMumif; qdkonf/ odkYjzpfí þt&d,0Hookwfawmfudk a[mMum;
1
ygwf? O½ka0v0*fwGif awGU&onhf xif&Sm;onfh okwåefwpfck t ol "r®uxduonf rdrdw&m;ü yd#uwfokH;ykHvkH;udk arTaESmufí
jzpf qufpyf,l&ef OD;wnfaponf/ ,if;onf t&d,0How&m; a[mMum;Edkifonf/ t|uxmwGif qufvufí aemufqkH;ESihf t
av;yg;ESihf ywfoufNyD; t&d,0Ho? r[mt&d,0Ho? 0Hookwf a&;tBuD;qkH;jzpfonhf bm0em&mr t&d,0How&m;udk rnfodkY
[laom trnfrsm;jzihf xif&Sm;ykH&onf/ tao;pdwf a[mMum;&rnf qdkonfESihfywfoufí "r®uxdu
,if;okwfyg w&m;av;rsKd;rSm atmufygtwdkif;jzpfonf – yk*¾Kdvftm; ñTefMum;csufrsm; ay;xm;onf/ t|uxmq&mu
1/ &[ef;wpfyg;onf &&orQaom ouFef;y&du©&mjzihf auseyf ],if;okwåefudk y#dorÇd'gr*¾ygVdawmfvm aeu©r®ygVd? 'DCedum,f
ESpfouf\? &&SdorQaom ouFef;y&du©&mjzihf auseyfrI\ wef vm 'okwåokwf? rZÑdredum,fvm owdy|meokwf? tbd"r®
1
zdk;udk csD;rGrf;pum;qdk\? ouFef;y&du©&mtm; odkrDS;odrf;qnf; yd#um eda'´orsm;ESihftnD a[majym&rnf[k ñTefMum;onf /
&ef rnfonhf rpifMu,frIudkrQ rusL;vGef? rdrdrSm a&mifh&J ESpf "r®uxdu yk*¾Kdvfrsm;tm; ,if;tao;pdwf ñTefMum;csufrsm;rSm
oufrI pGrf;&nf&SdrIESihf ywfoufí rdrdudk,fudk rcsD;rGrf; odkY ,if;okwåef xif&Sm;rIESihf ta&;ygrIESihf ywfoufNyD; aemufxyf
r[kwf olwpfyg;udkvnf; txiftjrifao;rI rjyK? &[ef;onf azmfjycsufwpf&yf jzpfonf/
xdkYtwlyif txufwGif azmfjyNyD;onftwdkif; ,if;okwåeftm; a[m
2/ &&orQaom tpm;tpmESihf Mum;csufukd yGJawmfwpfckESihf twl usif;yaomfvnf; ,if;yGJawmf
2
3/ &&orQaom aexdkifp&m wdkYü txufygtwdkif; jyKrl\ / twGuf wpfESpfwmwGif owfrSwfumv &SdcJhovm;? tu,fí &Sd
4/ &[ef;onf ur®|mef;pD;jzef;rIwGif ESpfoufaysmfarGU\? odkYwap cJhvQif ,if;onf rnfonhftcsdefumv jzpfonf[laom tcsuf
rdrd\ &SdNyD;t&nftcsif;ESihf ywfoufírl udk,fhudk,fudk csD;rGrf;p ESihf ywfoufírl &Sif;vif;pGm rod&acs/ &o0g[deDusrf;ü
um;rqdk? tjcm;yk*¾Kdvfrsm;tm;vnf; txiftjrifao;jcif;r&Sd/ r[m*grt&yf&Sd r[m0gyd0d[m&ausmif;wdkufwGif t&d,0Ho
txufyg tcsufrsm;onf t&d,0Hookwf\ t"dyÜm,f t okwfudk ESpfpOf½GwfqkdNyD; 'drÁKvm*v (ausmif;wdkuf)ürl ajcmufv
2
>rufjzpfNyD; Ak'¨omoemawmf wnfwHhjcif;\ taMumif;jzpfaom wpfBudrf usif;yaMumif; jyqdkonf / a'0*d&d0d[m&ausmif;wdkuf
&[ef;awmfwpfyg;\ b0tESpfom&rsm; yg0ifonf/ odkYjzpfojzihf üvnf; rnfonhftcsdef[k rod&aomfvnf; wpfESpf wpfBudrf
t|uxmusrf;rsm;ü ta&;wBuD;zGifhjyrIESihf oHCmawmfrsm;a&m usif;yonf/ odkYwap awmPd*v ausmufpmu ]rdk;umvwkdif;
vlOygoumrsm;yg tvGefav;pm;onfrSm qdkzG,f&mr&Sdawmhacs/ wGif edudedvqef; 12 &uf}ü ,if; (t&d,0HoyGJ)udk jyK&rnf[k
t&Sifr[mAk'¨aCmo\ ,if;okwftzGifh t|uxmwGif csrSwfxm;onf/ *0&0gv t*FPausmif;ü 0gwGif;okH;v 0guyf
yxr t&d,0How&m; okH;yg;jzihf 0de,yd#u wpfckvkH;udk azmfjy Muaom &[ef;okH;usdyfonf OykofaeYrsm;ü q,hfav;&ufwpf
1
tH 1? 204/ 1
2
t|uxmtvdkt& *dvmeypö, (aq;0g;vdktyfcsuf)udk yd@ygwrSmyif tH-| 2? 284/
2
xnfhoGif;&rnf (tH-| 2? 284)/ &o0g[deD 2? 4? 183/
476 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 473
yGJawmfrsm;ukd usif;ycJhJjcif;jzpfonf/ a0g[m&wdórif; (at'D tvd,0How&m;rsm; tppftrSefjzpfonf [laomtcsufESihf ywf
1 2 1
269-291) ? a*gXmb, (at'D 309-322) ? aZ|wdó (at'D oufírl t,ltq jcm;em;onf / þusrf;jyKyk*¾Kdvf taejzihf
3 4
323-333) ? 'v†arm*v†me (at'D 611-617) ? 'kwd,aoe aumorÁD? vefrefESihf A½l;0g;wdkYESifh oabmwlNyD; ,if;onf t
5 2
(at'D 851-885) rif;tm;vkH;udk 0dqufyJGawmfBuD;rsm; usif;ycJh xufwGif azmfjyonhf t&d,0HookwfESihf twlwljzpfonf / odkY
onfh bk&ifrif;rsm;tjzpf azmfjycH&onf/ aemufqkH;rif;rSm qif; jzpfí t&d,0Hookwf ½GwfzwfrI tcrf;tem;onf tdE´d,Ekdif
&Jom;rsm;tm; tpm;taomufESihf t0wftpm;rsm;udk ¤if;wdkY iHrS oD[dkVfodkY a&mufvmNyD; ,if;tpOftvmonf &mpkESpfaygif;
tvdk&Sdygu ay;urf;vsuf usif;ycJhaMumif; xif&Sm;onf/ rsm;pGm xGef;awmufcJhykH&onf/
,aeYwdkifatmifyif oD[dkVfü 0dqufyJGawmfudk ESpfpOf yGJawmf rnfonfhtcsdefupNyD; rnfonhftaMumif;aMumihf t&d,0H
BuD;wpfckjzihf crf;em;pGm usif;yNyD; Ak'¨bmomtzGJUtpnf;rsm; ESihf oyGJawmfudk vlBuKdufrsm;vmoenf;[lonfudk rod&ao;acs/
yk*¾vdu aqmufvkyfonhftcef;? tyef;ajzcef;rrsm;rSm xdkaeY udwådod&d&mZoD[rif; (at'D 1747-1780) vufxuf uE´DNrdKU
wGif jrifhjrwfaom ae&mawmfrsm;odkY vma&mufMuonfh bk&m;zl; wGif oDwif;okH;cJhonfh t,dwåmvd,a'´rk[E´d&r a&;om;cJhaom
3
rsm;tm; wpfuRef;vkH;wGif aqmif½Gufay;onf/ oHC&mZom"k p&d,m0usrf; ü o&PuF& oHC&mZrax&f\
wynhf AmrdPd0awå OEémeao a&;om;onhf t&d,0Hookwf
4
*d&db@ylZm oD[dkVfedó,usrf;wpfapmifudk azmfjyxm;onf /
ausmfMum;vSonhf *db@ylZmyJGawmfonf r[m'gXdu r[mem* 1
rlum*sD (yk*¾Kdvf)\ taomu (pmtkyf) pm? 118? rSwfcsuf 4/ a&;pf a';
rif; (at' 67-79)wGif pwifcJhykH&onf/ r[dEÅavht&yfü cufcJ Apfu ,if;onf 'DCedum,f o*Ðwdow k fwGif yg&SdaMumif; ,lqonf/
onhf vkyfief;BuD;jzpfonfh r[mxlyudk wnfaqmufrIvkyfief; "r®m eE´aumorÁDESifh vefref (Lanman)wdkYu ,if;udk tH 2? 28 [k
tvkH;pkHNyD;qkH;NyD;aemuf ordkif;0iftcgor,udk txdrf;trSwfjyK qdkonf/ [wfZwf (Hultzach) u ,if;a0g[m&udk t&d,0Homedudk qdkvdk
aysmfyGJ½TifyJGwpfckESifhwlonfh ,if;BuD;us,fonhf yGJawmfudk pwif aMumif; xkwfazmfonf/ A½l;0g; (Barua)url "r®meE´aumorÁD\ tqdkudk
usif;ycJhonf/ r[dE¦avht&yfrS wpf,lZem0ef;usiftwGif; ae&m oabmwlonf (Inscriptions of Asoka II, . 203, n. 6)/
2
pwåma&m t&d,0Hom[k ykv’difjzihfawGU&NrJ jzpfaomfvnf; wpfcgwpf&H
wpfckvkH;udk crf;em;BuD;us,fpGm wefqmqifxm;onf/ awmifudk pwåm&d t&d,0Homed[k eykv’dif (y#dorÇd'gr*¾? 84) jzifhvnf; awGU&onf/
ywfoGm;onhf vrf;wpfvrf;udk azmufvkyfxm;NyD; *dwfayguf xdktwl ,if;ausmufpmü tvd,0Homed [k eykv’difjzihf awGU&onf/
av;ck&Sdonf/ vrf;ab; wpfbufwpfcsufwGif aps;qdkif ukefpkH 3
,if;usrf;? pm -34/
qdkifrsm; zGifhvSpfxm;onf/ wpfvrf;vkH;udk tvHrsm;? rkcfrsm;ESihf 4
1898 ckESpf? udkvHAdkwGif ykHESdyfxkwfa0cJhonhf oD[dkVfbmom edó,
a[mif;ESihftwl t&d,0HookwfESihf ygVdbmom tzGifhusrf;wpfapmif&Sd
1
,if; 36? 40/ onf/ ,if;onf bmompum;t& qkH;jzwf&rl AmrdPd0awå OEémeao
2
,if; 36? 109/ 'Dy0Ho 22? 59/ a&;aom usrf;jzpfEdkifonf/ ,if;usrf; ausmzufüygonhf rSwfcsufrSm
3
r[m0Ho 36? 130/ ]a*gavNrdKU? 0dZ,meE´ y&da0Pausmif;tkyfq&mawmf t&Sifay,m*v
4
,if; 44? 46/ od&dokre wdórax&fonf wynhfrsm;tm; oifMum;NyD; ,if;okwfudk
5
,if; 50? 84/ wynhfrsm;tm; aeYpOf a[mMum;&ef wdkufwGef;onf}[k azmfjyonf/
474 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 475
,aeYwdkifatmifyif t&d,0HoyGJawmfudk oD[dkVfü vkH;0 arhoGm; onf/ at'D 5 &mpkü w½kwf&[ef;awmf zm[D,efjrifawGUcJhonf
jcif; r&Sdao;acs/ rMumrDu oD[dkVfEdkifiH yqf'kef udk&aV (Pasdun rSm &mpkESpfaygif; rsm;pGm Mumanmif;NyD;aemuf jyifqifrIESihf wdk;
Kōra¼ē)NrdKU *k½kVAm'´ t&yfteD; &SmazGawGU&Sdcgp *lbk&m;ausmif; wufajymif;vJrItcsKdU&Sdonhf ,if;a&S;a[mif;yGJawmfudk qufvuf
wpfckwGif yGJawmftwGif; t&d,0Hookwfudk aeYaygif;rsm;pGm ½Gwf usif;yMujcif;jzpfzG,f&Sdonf/ t&Sifr[dE´onf rdrd\zcif OD;pD;
zwfcJhonf/ 'drÁKvm*vt&yfwGif 0gwGif;umvü ,if;okwfudk usif;yonhf ,if;jyyGJESpf pDwef;vSnfhvnfrIrsm; awGUjrifcJh&vsuf
,aeYwdkif a[mMum;qJjzpfaMumif; tpwGif azmfjyNyD;jzpfonf/ ,if;yJGawmf\ vlxkpdwftay: oufa&mufrIudk oabmaygufcJh
ojzihf oD[dkVfü ,if;yGJawmfusif;yrIudk aqmif½GufcJhjcif;vnf;jzpf
a0omcyJGawmf Edkifonf/ ñSdEdkif;csuftcsKdUESihftwl oD[dkVf 0dqufyJGawmfrSm bk&if
Ak'¨arG;aeY tcrf;tem;twGuf 0dquf (ar)vwGif usif;yonhf taomu\ ]jyyGJESihf pDwef;vSnhfvnfrI} udka&m zm[D,efjrif
0dquf (ygVda0omc) yGJawmfonf EdkifiHawmf\ xkH;wrf;pOfvm awGUcJh&onhf ]qif;wkawmfrsm; pDwef;vSnhfvnfrI}udkyg jyKjyifxm;
1
jzpfonf / 0dqufyGJawmfonf tdE´d,rSmyif acwfOD;ykdif;umv onf[k ,lqEdkifonf/ w½kwf&[ef;awmfu tdE´d, vSnfhvnfyl
rsm;ü usif;ycJhonhf a&S;tusqkH; Ak'¨bmomyJGawmfjzpfonf/ aZmfrIudk 'kwd,vwGif usif;yaMumif; qdkonf/ ,cktcgwGif
zm[D,efu at'D 5 &mpkcefYwGif ]ESpfpOf 'kwd,v\ &Spf&uf tdE´d,jyu©'deft& ESpfwpfESpf\ 'kwd,v[lonf a0omc
ajrmufaeYwGif vltrsm;onf Ak'¨qif;wkawmf vSnhfvnfyGJudk (uqkef) v jzpfojzihf tdE´d,ü zm[D,efjrifcJhonfrSm yGJawmf
usif;yMu\/ bD;av;ckygonfh &xm;udk jyKvkyfNyD; ,if;tay: trnfudk razmfjyaomfvnf; 0dqufyGJawmf jzpfEdkifonf/
wGif 0g;rsm;udk wGJcsnfvsuf ig;xyfyg taqmufttkHwpfck oD[dkVf 0dqufyJGawmftaMumif; r[m0Housrf;ü yxrqkH;
aqmufvkyf\ ... a½TaiGwdkYjzihf ewf½kyfrsm;vkyfvsuf ... aom ½nfñTef;csufrSm 0dqufyGJawmf ESpfq,fhav;ckudk usif;ycJh
av;bufwGif uvdkifav;aygufygNyD; taygufwdkif;wGif Ak'¨qif; aMumif; jyqdkaom 'k|*grPdrif; (bDpD 101-77) vufxufwGif
1
wkawmfwpfql oDwif;okH;NyD; aAm"dowåwpfqlrSm rwfwwf&yf jzpfonf / odkY&mwGif ,if;yGJawmfonf oD[dkVfwGif ,if;acwf
vsuf Ak'¨qif;wkawmfrsm;tm; cpm;ae\/ &xm;tpD; ESpfq,f xuf rsm;pGmapmpD;pGmuyif wnf&SdcJhykH&onf/ 'k|*grPdrif;onf
cefY&SdEdkifNyD; tm;vkH;rSm cefYnm;x,f0gMu\/ odkY&mwGif &xm;wkdif; a&S;acwf Ak'¨bmom oD[dkVfEdkifiH\ ol&Jaumif;jzpfojzihf rif;BuD;
2
rSm wpfckESihf wpfck rwlMuacs} / onf yGJawmfukd jyefvnfjyKjyifNyD; ,cifuxuf ydkrdkcrf;em;us,f
þae&mü taomu\aumufpmtrSwf 4 wGif rif;BuD; jyefYpGm yGJawmfudk usif;ycJhykH&onf/ rif;BuD;vGefNyD;aemuf rif;rsm;
onf wdkif;oljynfom;rsm;tm; pJGvef;ESpfoufapaom ewf&xm; pGmwdkYonf ,if; (0dquf)yGJawmfudk ykHrSef usif;ycJhaMumif; od&
wrQ vSyonhf &xm;rsm;wGif a½Tqif;wkrsm;cif;usif; jyojcif;ESihf onf/ bmwd,rif;(at'D 38-67)onf 0dqufyGJawmf ESpfq,hf
2
pDwef;vSnfhvnfyJGrsm; usif;yaMumif; azmfjyonfudk owd&&efvdk &Spfck ? 0obrif;(at'D 127-171)rif;onf 0dqufyJGawmf av;
3
q,fhav;ck usif;ycJhonf/ azmfjyyg bk&ifESpfyg;onf ESpfpOfykHrSef
1
'Dy0Ho 21? 28/ a0omcrmao ykPÖrm,H? orÁKa'¨f OyÜZÆx? £rH rmoH
ylZew¬m,/ 1
r[m0Ho 32? 35/ 2
r[m0Ho 34? 59/
2
Fa Hien, p. 79. 3
,if; 35? 100/
480 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 477
ESihf a&m*guyfqdk;BuD; yaysmufoGm;onf/ Oywdórif;onf oD rD;ykH;wef;rsm;jzihf xdefxdefvif;aeonhf atmifyGJcH*dwfrsm;jzihf qif
[dkVfwGif tvm;wl ab;tEÅ&m,fBuKHwdkif; ,if;yGJawmfudk usif;y& ,ifxm;onf/ tu? tqdk? twD;rsm;udk yGJawmfumv\ aysmfyGJ
1
rnf[k csrSwfcJhonf / ½TifyGJrsm;tjzpf xnfhoGif;xm;onf/ u'r®e'DrS r[dE¦avhodkY
bk&ifrif;aygif;rnfrQ ,if;csrSwfcsufudk vdkufemcJhaMumif; r a&mufaomvrf;udk jrpfwGif aq;aMumNyD;aemuf bk&m;zl;rsm;
od&acs/ odkYwap 'kwd,aoerif; (at'D 851-885)onf oefY&Sif;onhf ajcjzihf vrf;avQmufEdkifap&ef aumfaZmrsm;jzifh zkH;
oD[dkVfü uyfab;BuD;wpfck jzpfyGm;pOf tvm;wl yGJawmfwpfck vTrf;xm;onf/ NrdKUawmf 0ifaygufav;ckwGif BuD;rm;onhf qGrf;
usif;ycJhaMumif; od&onf/ Ak'<qif;wkawmfae&mwGif t&Siftm v–'gef;rIudk aqmif½Gufonf/ oD[dkVfwpfuRef;vkH; jywfawmuf
eE´mqif;wkawmfudk wifvsuf y&dwf½GwfyGm;jcif;ESihf y&dwfa& yuf jcif;r&Sdonhf rD;ykH;rsm;udk xGef;ñSdxm;onf/ uRef;ywfvnf wpf
zsef;jcif;rsm;jyKvsuf &[ef;awmfrsm;u aemufuvdkufNyD; NrdKUawmf ,lZem a0;aomae&mtxd yifv,fudk ausmfíyif rD;vkH;rsm;
vrf;rsm;wpfavQmufwGif vSnfhvnfcJhonf/ xGef;ñSdonf/ apwDawmf atmifyJGtcrf;tem;odkY pka0;a&muf&Sd
&weokwfawmfudk ½GwfzwfNyD; Ak'<\ oydwfawmfrS a&udk vmMuonhf&[ef;awmf ajrmufjrm;pGmwdkYtm; a½Tpnf&Spfckudk ½dkuf
yufzsef;vsuf a0omvDNrdKUwGif;ü vSnfhvnfoGm;vmcJhonfrSm cwfjcif;ESifhtwl ae&mXme&SpfckwdkYü qGrf;rsm;ESifh v–'gef;zG,f&m
t&SiftmeE´mjzpfaomaMumifh þyGJawmfü t&SiftmeE´mqif;wk rsm; v–'gef;Muonf/ axmif'Pf uscHae&olrsm;tm; avQmh&uf
awmftm; tokH;jyKjcif;rSm xl;jcm;rI&Sdonf/ 'kwd,aoerif;onf vnf; aMunmonf/ *dfwfaygufav;ckwGif qHorsm;tm; quf
1
Oywdórif;\ yGJudk ydkrdk tao;pdwf twk,lvdkufemcJhykH&onf/ vufvkyfudkifEdkif&ef tvkyfcefYxm;onf /
'kwd,aoerif;onf &weokwfawmftm; a½Tayay:wGif a&;xdk; tb,faMumifh crf;em;vSonhf ,if;yGJawmfudk *d&db@ylZm
2
apcJhaMumif;vnf; od&onf/ yGJ[kac:aMumif; twdtus rod&acs / ,if;a0g[m&\ t
yÍöruóyrif; (at'D 913-923)onfvnf; NrdKUawmf "dyÜm,frSef rnfodkY&Sdonfjzpfap ,if;yGJawmftwGif; vª'gef;rI rsm;
twGif; y&dwfa'oem ½GwfMum;&ef *kdPf;okH;*dkPf;rS &[ef;awmf
rsm;udk yg0ifapjcif;jzihf iwfrGwfacgif;yg;jcif;ESihf uyfa&m*gtEÅ 1
r[m0Ho 34? 68-84/
2
&m,fudk z,f&Sm;EdkifcJhaMumif; qdkonf/ þrif;onf txufwGif trSefyif *d&d[lonf awmif? b@[lonf ypönf;rsm;? ylZm[lonf ylaZmf
azmfjycJhonhftwdkif; ,cif ½dk;&mtpOftvmyGJawmfrsm;udk vdkuf jcif;odkYr[kwf yGJawmf[k t"dyÜm,f&onf/ odkY&mwGif *d&db@[laom pm
emusihfokH;cJhoavm[lonfudkrl rod&acs/ odkY&mwGif þyGJawmfü rsm;aygif;vdkufaomtcg rnfonfudk &nf½G,foenf;/ ]awmifay:&Sd
ypönf;rsm;udk ylaZmfjcif;} odkYr[kwf ]ypönf;rsm;&Sdonhf awmifukd ylaZmfjcif;}
1
[k t"dyÜm,fjyefEdkif ('Dy0Ho 21? 32) NyD; *d&db@0g[eylZm ] awmifay:
r[m0Ho 37? 189-198/ tdEd́,wGif ywår[[kac:aom yGJawmfwpfck &Sd ypönf;rsm;udk o,f,ljcif;}[kvnf; t"dyÜm,fjyefEkdifonf(0dok'd̈ 2? 4/
vnf; usif;yaMumif; qdkonf/ ,if;yGJawmfüvnf; Ak'<\ ausmufoydwf tH-| 1? 17)/ &o0g[deDusrf; 'kwd,wGJ (pm- 185) wGif *d&dr@r[m
awmfudk ylaZmfonf (&o0g[deD 1? 34)/ ylZm ]awmifylaZmf yGJBuD;}[k ac:onf/ t|uxmusrf;rsm;ü ,if;yGJawmf
2
r[m0Ho 40? 80-81/ wGif taumif;qkH; ouFef;wpfpkHudk &&Sdol avP*d&dt&yfae wdó r[m
3
r[m0Ho 40? 79/ ax&fESihf qufpuf ywfoufí &nfñTef;azmjyxm;onf ('D-| 2? 124/
4
,if; 41? 80/ r-| 2/ 296/ tH-| 3? 92)/
478 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 479
1
rsm;pGmjyKonfrSm xif&Sm;NyD; taxmuftxm;rsm; tm;vkH;u ½GwfyGm;cJhykHtaMumif;udk rif;BuD;tm; rdefYMum;Muonf / odkYjzpfí
,if;yGJudk r[m'gXdu r[mem*rif; vufxufwGif pwifaMumif; rif;BuD;onf Ak'<\ a½Tqif;wkawmfudk xkwfapNyD; a&jznfhxm;
1
wlnDpGm qdkMuonf / onfh Ak'<\ausmufoydwfawmfudk Ak'<qif;wkawmf\ vufay:ü
*d&db@yGJonf ordkif;wGif xif&Sm;cJhaomfvnf; tjcm;bk&if wifvsuf ,if;qif;wkawmfudk &xm;ay:wGif wifonf/ ,if;
rif;rsm; ,if;yGJudk usif;yjcif;ESihfywfoufí azmfjyrIrawGU&acs/ aemuf rif;BuD;onf qGrf;avmif;vªyGJBuD;wpfckusif;yvsuf NrdKUol
&mpkESpf &SpfckvGefNyD;aemuf 'kwd,O',rif; (at'D 885-896) NrdKUom;rsm;tm; OykofoDv aqmufwnfMu&ef aqmfMo vsuf
onf *d&db@trnf&onhf ausmif;wdkufwpfckudk jyefvnfjyKjyif udk,fwdkifvnf; oDvudk aqmufwnfonf/
2
cJhaMumif; od&onf / odkYwap ,if;ausmif;wdkufonf r[m NrdKUawmftm; vSypGm wefqmqifvsuf &[ef;oHCmaxmif
'gXdurif; *d&db@ylaZmfyJGusif;ycJhonhf r[dE¦avh&Sdausmif;wdkuf aygif;rsm;pGmonf &weokwfudk ½GwfyGm;NyD; a&udk yufzsef;í wpf
ESihf ywfoufoavm odkYr[kwf tjcm; ausmif;wdkufwpfckavm nvkH; NrdKUawmfvrf;rsm;wGif vSnfhvnfvrf;avQmufvsuf Ak'<qif;
[l onfudk uREkfyfwdkY twdtus rod&acs/ wkawmf wifaqmifxm;onfh &xm;aemufrS vdkufMuonf/
rif;BuD;udk,fwdkifvnf; &[ef;awmfrsm;ESihf vrf;avQmufvsuf
**Fga&m[PyGJawmf ,if;yGJawmfwGif yg0ifonf/ rdk;½GmoGef;NyD; iwfrGwfacgif;yg;ab;
Ak'<'gorif;\ om;awmf yxr Oywdórif;onf at'D ig;&mpk
1
tpydkif;wGif ESpfpOf **Fga&m[Ptrnf&onhf yGJawmfwpfckudk a0omvDNrdKUawmfü iwfrGwfacgif;yg;ab;ESihf aMumufrufzG,f a&m*gab;
usif;ycJhjcif;jzihf csD;rGrf;ajymqdkMuonf/ xdktcsdefu oD[dkVfuRef; qdk;BuD; jzpfyGm;aepOf Ak'<&Sifawmfjrwfonf vdpä0Drif;wdkY\ yifhzdwfrIaMumifh
wGif iwfrGwfacgif;yg;ab;ESifh a&m*gab;qdk;ESihf BuKHBudKufonf/ NrdKUawmfodkY <ua&mufawmfrlvsuf &weokwfudk a[mMum;awmfrlcJhonf/
bk&ifrif;onf oHCmawmfrsm;tm; vltaygif; ,if;qif;&J'ku©rS (,if;okwfonf ck'´uygXESihf okwåedygwygVdawmfrsm;ü vmonf/) Ak'<&Sif
awmfjrwfonf ,if;okwfawmfudk t&SiftmeE´mtm; oifay;awmfrlNyD;
vGwfajrmufap&ef ,if;odkYaomtajctaewGif Ak'<&Sifawmfjrwf vdpä0Drif;rsm; jcH&Hvsuf NrdKUawmfodkY vSnfhvnfí ,if;okwfudk ½Gwfzwf
onf wpfpkHwpfckudk aqmif½GufawmfrlcJhygovm;[k ar;avQmuf vsuf Ak'<oydwfawmfrS a&rsm;udk yufzsef;&ef ñTefMum;awmfrlonf/ NrdKU
ojzihf oHCmawmfrsm;u ,if;odkYaom uyfqkd;BuD; a0omvDNrdKU awmfonf ,if;uyfqdk;BuD;rS uif;a0;oGm;onf/ Ak'<&Sifawmfjrwf<uvm
wGif jzpfyGm;aomtcg Ak'<&Sifawmfjrwfonf &weokwfawmfudk onfudk ylaZmfonhf taejzihf yGJawmfBuD;wpfck usif;yonf/ avSESpfpif;udk
jrpfxJwGif azmifcwfxm;NyD; ,if;azmifay;wGif r@yfxdk;xm;onf/ ,if;
1
&o0g[deD 'kkwd,wGJ pmrsufESm 185 wGif ,if;yGJawmfonf 'kAÁd|dr[m atmifjrifonhf omoemjyKc&D;NyD;aemuf Ak'<&Sifawmfjrwfonf **Fgjrpf
&mZrif; vufxufwGif pwifcJhaMumif; qdkonf/ odkywap ,if;rif;onf aMumif;twdkif; &mZN*dK[fodkY jyef<uawmfrlonf/ ,if;c&D;pOfudk **Fga&m
r[m'gXdu r[mem*ESihf twlwljzpfaMumif; oHo,jzpfzG,f rvdkacs/ [P[kac:NyD; yJGawmfudkvnf; ,if;trnfudkyif ay;cJhonf (okwåed-| 1?
,if; rif;ESpfyg; wlnDaMumif;tqdkESihf ywfoufí rSwfcsufudk UCR. Vol. I, 267-268/ om&w¬orkpö,? 97)/
2
No. 2. p. 82. wGif uREkfyfa&;om; aom Dubbììhi Mahārāja udk ½Iyg/ *dkif*gu ,if;onf EdkifiHawmfbmomw&m;u jyKpkysKd;axmifcJhaom xif
2
r[m0Ho 49? 29/ &Sm;onhf rdk;rsufvSnfh (aygu©&0órdk;)\ ay:vGifonhf erlemjzpfaMumif;
3
r[m0Hoü ,if;udk **Fga&[Pokwf[kvnf; ac:xm;onf/ qdkonf (plV0Ho? *dkif*g t*Fvdyf-jyef? 'kwd,wGJ? pm – 19? rSwfcsuf 5)/
484 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 481
1
pG,fawmf onf oD[dkVfodkY aqmif,lcJhorQaom Ak'<"mwfawmf Ak'<qif;wkawmf odkYr[kwf t&SiftmeE´mqif;wk odkYr[kwf Ak'<o
2
tm;vkH;teuf ta&;tygqkH;ESihf wefzdk;t&SdqkH;jzpfonf / ydwfawmf qdkonfudk azmfjyxm;jcif;r&Sd/ ,if;yJGawmftcrf;tem;
1
pG,fawmf"mwfudk ydkifqdkifolonf ykHrSeftm;jzihf jynfolY rSm tcsdefumv MumjrihfNyDjzpfí ajymif;vJoGm;cJhzG,f&Sdonf /
taxmuftyHhudk &aomaMumihf jynfwGif;a&; y#dyu©jzpfyGm;csdef pwkw¬t*¾aAm"drif; (at'D 658-674)onfvnf; y&dwf½GwfyJG
rsm;wGif xD;eef;udk awmfvSefolrsm;onf pG,fawmf"mwfudk ydkif rsm; usif;ycJhaomfvnf; ,if;odkYusif;y&jcif;\ taMumif;ESifh yGJ
2
qdkif&ef BudK;yrf;Muonf/ "mwk0Housrf;t& pG,fawmf"mwfudk awmftao;pdwftaMumif;udk azmfjyrxm;ay /
oD[dkVfodkY ryifhaqmifvmrD tdEd́,&Sd tkyfcsKyfolrif;nDrif;om;rsm;
onf pG,fawmf"mwfudk ydkifqdkifrIudk taMumif;jyKí y#dyu© jzpf y&dwf½GwfyJGawmf
3
yGm;aecJhaMumif; od&onf / umuG,fjcif;[k t"dyÜm,f&onhf y&dwå (oD[dkVf yd&dwf)onf ewf
4
þusrf;tapmydkif; wGif azmfjycJhonhftwdkif; pG,fawmf"mwf qdk;rsm;tm; ESifxkwf&ef? a&m*grsm; uif;a0;ap&efESihf tdrfopf
onf a&S;tusqkH;umvuyif tb,*dausmif;wdkufESihf ywf wufr*Fvmrsm;ü r*Fvmusufoa&rsm;ESihf jynhfpkHap&ef ponhf
oufrI&SdcJhonf/ odkYjzpfí ,if;"mwfawmftm; jynfoludk jyorI &nf½G,fcsuftrsKd;rsKd;jzihf usif;yonhf yJGawmfjzpfonf/ pwkbmP
ESihf yGJawmfusif;yjcif;rsm;udk tb,*d&dausmif;wdkufwGif usif;y 0g&[k xif&Sm;onhf y&dwfpmtkyfonf rl&if;edum,frsm;ü vm
5 6
onf / pG,fawmf"mwftwGuf oD;jcm; taqmufttkH&Sdonf / onhf okwåefrsm;udk pkaqmif;xm;jcif;jzpfonf/ rdvdE´yOSygVdawmf
]bk&ihfeef;awmf\ ab;wGif &wemrsm;jzihf awmufyaeNyD; &Sm;yg; t& txif&Sm;qkH; y&dwfawmfrsm;rSm &weokwf? cE<y&dwf? arm&
ausmufoHrsm;jzihf jc,foxm;aom ay&maygif;rsm;pGm jrihfonhf y&dwf? "Z*¾y&dwf? tm#mem#d,y&dwEf Sihf t*Fkvdrmvy&dwfwdkYjzpf
Ak'<pG,fawmfausmif;BuD;&Sd\/ ausmif;BuD;\ txufwGif ywåjrm; 3
onf / 'DCedum,ft|uxmü arwåokwf? "Z*¾okwfESihf &we
7
&wemBuD;wyfqifxm;aom axmifrwf ydEéJwdkif&Sd\ ...} / okwfrsm;udk ta&;ygaMumif; azmfjyonf /
4

at'D ig;&mpktpydkif;wGif rsufpdjzihf udk,fwdkifjrifawGUcJh&ol


\ pG,fawmfyGJusif;yykH tao;pdwfudk od&ojzihf uHaumif; 1
19 &mpk tv,favmufwGif oD[dkVfawmifydkif;&Sd rmw&e,fü **Fga&m[
8
onf/ zm[D,ef\ azmfjycsuf t& Ak'<&Sifawmfjrwf\ pG,fawmf PyGJawmfwpf&yfudk usif;ycJhonf/ **Fga&m[P0PÖemtrnf&Sd oD[dkVfu
Asmwpfyk'fwGif ,if;yGJawmftaMumif;udk tao;pdwfazmfjyxm;onf/
2
1 r[m0Ho 46? 5/
'gXm"mwk0Ho? 340/ r[m0Ho 37? 92/ 3
rdvdE´? 152/
2
"mwk0Housrf; pm 6 wGif oD[dkVfü pG,af wmf"mwf ESpfql&SdaMumif;qdk 4
'D-| 3? 150/ vuf&dyS &dwf odkYr[kwf pwkbmP0g&pmtkyfrSm txuf
onf/ azmfjyyg okwfawmfrsm;tjyif "o"r®okwf? r*Fvokwf? pE´y&dwf? ol&d,y
3
'gXm"mwk0Ho? 284? 286? 289? 295? 296/
4 &dwf? r[muóyax& aAmZÑ*F? r[marm*¾v†meax&aAmZös*F? r[mpkE´
þusrf;? pm 194-5 udk½Iyg/
5 6 ax&aAmZös*F? *d&drmeE´okwf? £od*dvdokwf? "r®puúy0wåeokwf? r[mo
'gXm"mwk0Ho? 408/ Fa Hien, p. 104.
7 r,okwf? tmVm0uokwf? uodbm&'GgZokwf? y&mb0okwf? 0ov
Hiuen Tsiang Bk. XI, p. 248.
8 okwf? opö0db*Fokwfrsm;jzpfMuonf/
Fa Hien, p. 105-107.
482 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 483
tm#mem#d,okwfonf raumif;qdk;0g;rsm;udk ESifxkwf&mü yifü aexdkifonhf ewftm; xdktpnf;ta0;odkY wufa&muf&ef
ta&;tygqkH;ESihf tpGrf;txufjrufqkH;jzpfonf/ 'DCedum,ft oHCmawmfrsm;\ trnfemrjzihf zdwfMum;&onf/ ewfyl;0ifae
|uxmü ,if;okwåefudk ½GwfykH½Gwfenf;ESifh ½GwfzwfcsdefwdkYudk t onhf a,musfm;tm; ¤if;\trnfjzihf ar;jref;&onf/ trnfemr
1
ao;pdwf &Sif;jyxm;onf / ,if;okwåefudk yxrqkH; r&Gwfqdkoihf udk azmfjyNyD;aomtcg ewfqdk;tm; xdktrnfemrjzihfomvQif ac:
ay/ tu,fí ewfqdk;wpfa,mufudk ESifxkwfvdkvQif yxrwGif a0: ajymqdk&onf/ ewfqdk;udk tvSL'gejyKjcif;? yef;qDrD;ylaZmf
arwåokwf? "Z*¾okwfESihf &weokwfrsm;udk OD;pGm ckepf&uf wdkif jcif;rsm;aMumihf &&Sdonhf ukodkvftzdkYudk ¤if; (ewfqdk;)tm; ay;
wdkif ½Gwfzwf&onf/ tu,fí ewfqdk;onf vlemxHrS xGufcGm a0ygaMumif; ajymMum;vsuf r*Fvm*gxmawmfrsm;udk ¤if;\
oGm;vQif aumif;rGefonf/ xGucf GmroGm;ygu tm#mem#d,okwf vufaqmiftjzpfjzifh ½GwfMum;ay;NyD; ,cktcsdefwGif oHCmawmf
udk &Gwf&onf/ þudpöESihfywfoufí vdkufemusihfokH;&ef BudKwif rsm;tm; av;pm;aomtm;jzihf vlemxHrS xGufcGmoGm;&rnfjzpf
owday;csufESihf okH;oyfcsuf rsm;pGm&Sdonf/ ,if;okwåefudk ½Gwf aMumif; ajymMum;&rnfjzpfonf/ tu,fí ewfqdk;onf jiif;
qdkonhf &[ef;awmfonf tom;udk rpm;&? rD;uifaom tpm;t qefqJ jiif;qefaernfqdkvQif ewfa'0gwdkYtm; zdwfMum;vsuf
pmudkvnf; rpm;&? okomefü rae&? odkYr[kwfygu ewfqdk;rsm; ewfqdk;\ aESmihf,SufaerIudk taMumif;Mum;vsuf ]þewfqdk;
onf xdk&[ef;tm; aESmihf,Suf&ef tcGifhtvrf;&oGm;Edkifonf/ onf wynhfawmfwdkY\ pum;udk emrcHyg? wynhfawmfwdkYrSm
aexdkif&m bkef;BuD;ausmif;rS vlemtdrfa&mufonfxd xdk&[ef; oHCmawmf\ trdefYudk emcH&ygrnf}[k aMunmNyD;aemuf tm#m
awmftm; umuG,f&ef vufeufESihf vSHwefrsm;udkifaqmifolrsm; em#d, okwfudk ½GwfMum;&onf/
u ydkYaqmifay;&onf/ ½Gwfzwfjcif;rSm vGifwD;acgifwGif rjzpf&/ tu,fí &[ef;wpfyg;udk ewfqdk;wdkY yl;0ifonfqdkvQif
&[ef;awmfonf wHcg;ESihf jywif;aygufrsm;udk ydwfxm;onhf bk&m;ausmif;udk oefY&Sif;NyD; yef;ylaZmfvsuf ukodkvftrQudk (xdk
tcef;xJwGif aexdkifvsuf rdrEd SvkH;om;ü txufjrufqkH;aom ewfqdk;tm;) ay;a0vsuf ewfa'0wm tpnf;ta0;wpf&yf ac:
1
arwåm"mwfjzihf ,if;okwfawmfrsm;udk ½GwfyGm;&onf/ ½Gwfzwf ,lNyD;vQif y&dwfawmfrsm;udk ½GwfMum;&rnfjzpfonf /
aepOftwGif;wGif vufeufudkifaqmifxm;onhf a,musfm;rsm;u
apmihfa&Smihf&rnfjzpfonf/ pG,fawmfbk&m;yGJawmf
vlemtm; oDvaqmufwnfapNyD;rS y&dwfawmfudk ½Gwfzwf r[maoerif;\ om;awmf od&darC0PÖrif; (at'D 371) rif;
2

&onf/ tu,fí ewfqdk;xGufroGm;ao;vQif vlemudk bkef;BuD; eef;pH udk;ESpfajrmufwGif oD[dkVfodkY aqmif,lcJhaom Ak'<\ vuf0J
ausmif;wdkufodkY ,laqmifoGm;NyD; apwD&ifjyifü csxm;onf/
apwD&ifjyifudk wHjrufvn S f;NyD;aemuf yef;qDr;D ylaZmfjcif;rsm; jyK 1
,if;onf ya,m* cRwfjcif;rsKd;jzpfNyD; xif&Sm;onhf bmomw&m; tm;vkH;
&onf/ ,if;aemuf r*Fvm*gxmrsm; ½Gwfzwfo&Zösm,f&onf/ ESihfqdkifonfh ,kHMunfrIqdkif&m yk*¾Kdvfrsm;tm; ay;vSL&ef wdkufwGef;onhf
ewfa'0gtm;vkH;yg0ifonhf tpnf;ta0;wpf&yfudk ac:&onf/ bk&m;uk ukjcif;rsKd;vnf; jzpfonf/ ,aeYacwfwGif uREfkyfwdkY odNyD;jzpf
ausmif;wdkuf t&mrftwGif;wGif oufwrf;&Snfopfyif&Sdrl xdkopf onfhtwdkif; jynhfpkHonhf y&dwf½GwfyGJwpfck\ wdk;wufrIukd ayvkEé½k0
acwfNyD; aemufrSomvQif awGUjrifEdkifonf/
2
1
'D-| 3? 150/ 'gXm"mwk0Ho? 114-119/
488 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 485
,ufypönf;udk ay;tyfvsuf taqmufttkH aqmufvkyfrnfh "mwfudk wwd,v\ tv,f av;&ufajrmufaeYwGif tNrJwrf;
ae&mtwGif; t&yfav;rsufESmwGif rif;BuD;udk,fwdkif xGefa&;qif o,f,laMumif; od&onf/ q,f&ufcefYtvdkwGif bk&ifrif;onf
onf (furrow)/ ,if;aemuf rif;BuD;onf &[ef;awmfrsm;ESihf vl qifajymifBuD;wpfpD;udk crf;em;pGm qif,ifvsuf yDyDoo ajymqdk
rsm;tm; v,f,majrrsm;ESihf tdk;tdrfrsm;udk xdktcsdefrSpí om; Edkifol trsKd;om;wpfa,muftm; xD;eef;0wfpkHrsm;udk 0wfqif
pOfajr;quf rnfolrS ESpfpOf odkYr[kwf ,if;aemuf csKd;azmufrI pDeif;apNyD; pnfBuD;udk wD;cwfí Ak'<&Sifawmfjrwf\ b0ESihf *kPf
r&Sd (oufa&mufrI&Sd) ap&ef oHjym;ay:wGif &HykHaiGrsm;udk a&; aus;Zl;awmfrsm;udk azmfjyí jynfoljynfom;rsm;tm; þodkY aMu
1
xGif;vsuf ay;tyfonf} / jimonf ]Munhf½IMuavmh? ,aeYrpS í q,f&ufMumNyD;aemuf jrwf
Ak'<\ pG,fawmf"mwfudk vSnfhvnfNyD;aemuf tb,*d&dausmif;
Ak'<qif;wk awmf taeuZmwifyGJ wdkufodkY yihfaqmifygvdrfhrnf/ jynfoltm;vkH; &[ef;&Sifvlrnfol
emrnftaxGaxGjzihf xif&Sm;onhf aAm"dyiftrsKd;rsKd;udk þusrf; rqdk ukodkvfaumif;rI qnf;yl;vdkolrsm;onf vrf;udk acsmrGwf
2
tpydkif; wpfae&m wGif azmfjycJhonhftwdkif; odcJhMuNyD;jzpfonf/ tqifajyatmif jyKvkyfNyD; &yfuGufrsm;ESihf vrf;rsm;udk wefqm
xdktwlyif Ak'<qif;wkawmftrsKd;rsKd;ü OyokrÇESihf tbdaoursm; qif,ifvsuf Ak'<jrwfpG,fawmftm; ylaZmf&ef yef;rsm; tarT;eHY
3
uJhodkYaom yk*¾vduemrnf trsKd;rsKd; &SdMuonf / omrsm; jynhfpkHvkHavmufonhf qdkifrsm;udk pDrHMuavmh}/
Ak'<qif;wkawmfrsm;tm; tbdaour*Fvmqif,ifonhf t aMunmcsuf NyD;qkH;aomtcg rif;BuD;onf vrf;\ 0J,mwdkY
xl;tcrf;tem;wpf&yf &SdcJhykH&onf/ uHraumif;pGm ,if;tcrf;t ü Zmwfawmfrsm;wGif vm&Sdonhftwdkif; Ak'<\ twdwfb0wGif
em;ESihfywfoufonhf tao;pdwftcsufrsm;udk rawGU&acs/ odkY&m yg&Sdonhf b0cE<mudk,f ig;&mudk cif;usif;jyo&ef ae&mjyifqif
wGif ,if;tcrf;tem;udk ta&;BuD;t&mwpfcktjzpf usif;ycJh onf/ ½kyfykHtm;vkH;rSm awmufypGm cs,foxm;NyD; ]wu,fouf&Sd
aMumif; oHo,jzpfzG,frvdkacs/ rd*g&ppfolBuD;onf odvmorÁK'< [k xif&avmufatmif} crf;em;vSonf/
qif;wkawmfxufyif ydkrdkcrf;em;onhf tpDtpOfjzihf usif;y&ef ,if;aemuf Ak'<pG,fawmfudk ,laqmifvsuf vrf;r\
arQmfvihfcJhonfh Ak'<gbdaour*Fvmqif,ifusif;y&ef cGifhawmif; tv,fA[dkwGif o,f,lvSnfhvnfonf/ vrf;wpfavQmuf ae&m
onfudk yxr uóyrif;BuD;u jiif;qdkcJhonf/ rd*g&ppfolBuD; wdkif;wGif pG,fawmf"mwftm; ylaZmfrIrsm; jyKvkyfMuojzihf tb,
onf rdrd\ qE´udk arm*¾v†merif; a&mufvmonhfwkdif rsKdodyfí *dausmif;wdkuf&Sd cef;rodkY a&muf&Sdonf/ xdkae&mwGif &[ef;y&d
4
apmihfqdkif;aecJhonf / aemuf q,hf&SpfESpfcefYtMum arm*¾vm† e owfESihf vly&dowfrsm; pk½kH;MuNyD; tarT;wdkifxGef;ñSdjcif;? qDrD;
rif; xD;eef;&aomtcg rd*g&ppfolBuD;onf rdrd qE´&SdcJhonhf wkdifjzihf rD;ylaZmfjcif;rsm;ESihf pDrHxm;onfhtwdkif; &ufaygif; udk;
5
twdkif; Ak'<gbdaou r*Fvmudk usif;ycJhonf / ppfolBuD;\ ,if; q,fjynhfonfxd r&yfem;bJ aeYa&mnyg jyKvkyfMuNyD; pG,fawmf
"mwftm; NrdKUawmftwGif;&Sd pG,fawmfausmif;odkY jyefvnf,l
1
Fa Hien, P. 108-109.
2
þusrf;? pm 120 wGif ½Iyg/ aqmifMuonf/ ylaZmfyGJaeYrsm;wGif ausmif;wdkuf\ wHcg;rsm;udk
3
r[m0Ho 38? 66/ 4
r[m0Ho 39? 6-7/ zGifhxm;NyD; pnf;rsOf;rsm;ESihftnD tcrf;tem;qdkif&m ylaZmfrIykHpH
5
,if; 39? 40/ rsm;udk aqmif½GufMuonf/
486 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 487
aemufxyf tao;pdwfazmfjycsufudk [l,ifqef\ rSwfwrf; rS ylaZmfcHxm;onf/ aemufqkH;wGif ,if;qif;wkudk eef;awmfteD;
odMu&onf ]bk&ifonf wpfaeYvQif okH;Budrf Ak'<pG,fawmftm; ta&SUawmifzufwGif txl;wnfaqmufxm;onhf taqmuf
tarT;&nf? wpfcgwpf&H eHYomrIt&nfjzihf oefYpifonf/ a&oefY ttkHü xm;onf/ rif;BuD;onf xdktaqmufttkHxJwGif £¥d,
pifonfjzpfap tarT;wdkifxGef;onfjzpfap tcrf;tem;wpfckvkH; tygt0if r[dE´ESihf twlvdkufvmonhf tjcm;yk*¾Kdvfrsm;\ qif;
1
udk tvGeftzdk;wefonhf &wemrsm;jzihf ylaZmfrIrsm; yg0ifonf} / wkrsm;udkvnf; wnfaqmufonf/ ,if;ae&mudk xdef;odrf;
emrnfausmf uED́ay&[m& yg0ifonhf pG,fawmfvSnfhvnf apmihfa&Smuf&efESihf yGJawmfrsm; usif;yEdkif&ef tvSLaiGrsm; xm;&Sd
yJGudk oD[dkVfwGif ,aeYwkdif ESpfpOf usif;yqJjzpfonf/ onf/ qufcHol bk&ifrif;rsm;tm;vkH;onf ESpfpOf ,if;yGJawmfudk
aqmif½Guf&rnf[laom jy|mef;csufwpf&yf csrSwfcJhonf/
r[dE´yGJawmf r[m0Housrf;\ 'kwd,ydkif; (plV0Ho[kvnf;ac:onf) udk
r[maoerif;\om;awmf od&darC0PÖrif; (þrif;vufxufü a&;om;ol t&Sif"r®udwådu xdktcsdefrSpí bk&ifrif;rsm;onf xdk
pG,fawmf"mwfukd oD[dkVfodkY aqmif,lvmonf) onf t&Sifr[dE´ jy|mef;csufudk av;pm;vdkufemMuNyD; yJGawmfudk pwifusif;ycJhNyD;
tm; ylaZmfonhfyGJawmfopfwpfck usif;yay;jcif;twGuf aus;Zl; &mpkESpfaygif;udk;ck (ESpfaygif;udk;&m) MumcJhNyDjzpfonfh ,aeY at'D
1
wif&rnfjzpfonf/ þrif;onf yuwdvlom;t½G,f t&Sifr[dE´ 13 &mpkwdkifatmif qufvufusif;ycJhMuonf[k qdkonf / "mwk
qif;wkawmfwpfckudk a½Tpifjzihf jyKvkyfapvsuf awmfovif; (AkAÁ aoerif; (at'D 460-478) onfvnf; r[dE´yGJawmfudk usif;y
Muwådurmo) vqef;ckepf&ufaeYwGif t&Sifr[dE´ax&f a'0geH aMumif;qdkNyD; ,if;yJGawmfü ½Gwfzwfo&Zösm,frIESihf cif;usif;jyo
2
yd,wdóudk awGUqkHonhf r[dE¬avht&yf&Sd trÁw¬vodkY ,if; rI taMumif;udk 'Dy0Housrf;wGif txl;azmfjyxm;onf /
qif;wkudk aqmif,lonf/ ,if;tcrf;tem;udk *kPfjyKonhf tae
jzihf qGrf;avmif;vSLyGJBuD;wpfck usif;yonf/ r[dE¦avhrS tEk&m" ausmif;vSL'gef;yGJ
yk&NrdKUwpfavQmuf vrf;udk vSypGm wefqmqifonf/ xdkv udk; zm[D,ef rSwfwrf;t& a&S;acwfoD[dkVfwGif bk&ifwpfyg;u
&ufajrmufaeYwGif bk&ifudk,fwdkifOD;aqmifvsuf rsm;pGmaom vl oHCmawmftm; ausmif;wdkufvª'gef;ykHtaMumif; rSwfom;csufudk
xkESihf &[ef;awmfyg0ifonhf tpOftwef;jzihf ,if; qif;wkawmf awGU&onf/ yxrwGif bk&ifrif;onf tpnf;ta0;BuD;wpf&yf
udk NrdKUawmf\ ta&SUbuf*dwfteD;&Sd xdkod&darC0PÖrif;BuD;yif qihfac:onf ]&[ef;awmfrsm; qGrf;qufuyfvsuf rdrd\ vª'gef;
wnfaqmufonhf aomw¬d,mu& ausmif;wdkufodkY ,laqmif zG,f&mrsm;udk (,if;tcrf;tem;wGif) vª'gef;vsuf EGm;vm;Oob
onf/ okH;&ufwkdifwdkif xdkqif;wkonf xdkausmif;wdkufü oDwif; wpfpkHudk a½G;cs,fvsuf ,if;EGm;rsm;\ OD;csKdudk a½TaiGausmufoH
okH;onf/ wpfcsdefwnf;wGif NrdKUawmfudk vSypGm wefqm qifxm; rsm;jzihf wefqm qif,ifonf/ a½Tjzihfwefqmqifxm;onhf xGef
onf/ ,if;v q,fhESpf&ufajrmufaeYwGif ,if;qif;wkawmfudk
NrdKUawmfwpfavQmuf pDwef;vSnhfvnfvsuf r[m0d[m&ausmif; 1
r[m0Ho 37? 66-89/
2
wdkufodkY ,laqmifvsuf r[maAm"dyif0if; twGif; okH;vwdkifwdkif ,if; 38? 58-59/ r[dE´yJGawmfudk rMumrDu jyefvnfjyKjyifNyD; ,cktcg
1
wGif oD[dkVfü ESpfpOf jyefvnf usif;yonf/
Hiuen Tsiang Bk. XI, p. 248.
492 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 489
](,if;xif;ykH\} av;zufav;wefwGif ,if;opfom;xif;rD;ykHodkY odkYaom Mum&SnfpGm pdk;&drfrIESifh pdwftm;xuf oefrIwdkYu rnf
wuf&ef avSum;rsm; jyKvkyfxm;\/ ydk;om;twdfNyD;aom qHjzL odkYyifjzpfap a&S;acwf oD[dkVfvlrsKd;rsm;taejzihf Ak'<gbdaou
a&mif ydwfpjzihf cE<mudk,f (½kyftavmif;)udk txyfxyf &pfywf r*Fvm qif,ifusif;yrIrSm tvGepf dwf0ifpm;rI&SdNyD; ta&;yg
1
\ / ckdifrmonhf igwdkY\ tokbwif,mOf oP²mef&Sdaomfvnf; aMumif; azmfjyonf/
e*g;ESifhig;ykHrsm;ryg&Sdonhf {&mrwvm;BuD;wpfck jyKvkyfMu\/
]oN*ØK[faomtcgwGif bk&ifESifh ta>ct&Hrsm;? t&yfa'o qDrD;ylaZmfjcif;
toD;oD;rS vltrsm; pk½kH;vmMuNyD; yef;eHYomrsm; vª'gef;ylaZmfMu 'DyylZm odkYr[kwf qDrD;ylaZmfjcif;onf tvGefxif&Sm;aom yGJ
onf/ ,if;udpöNyD;qkH;aomtcg ,if;tokbwif,mOfudk tqdkyg 1
awmf wpfckjzpfonf / ausmif;wdkuf0if;wpfck\ ajray:wGif ykHrSef
xif;ykHBuD;ay:odkY rwifMuNyD; ,if;wpfckvkH;udk oif;BudKifonfh qD pDwef;í qDrD;cGuf axmifaygif;rsm;pGmudk xGef;ñSdjcif;onf Munf
arT;jzihf oGef;avmif;NyD;aemuf rD;½IdUvdkuf\/ rD;awmufavmifae nKdol Oygoumrsm;tm; pdwfvIyf&Sm;zG,f vSyonhf vkHYv jyKrI
pOfwGif vlwdkif;onf MunfnKdav;pm;aom ESvkH;om;jzihf ysHvGef rsm;udk jzpfaponf/
awmfrlonhf &[EÅmt&Sifjrwf\ udk,f½kHouFef;udk qGJcGmMuvsuf xdktwlyif bk&m;ausmif;aqmif;rsm;ESihf apwDwefaqmif;
avmifuRrf;rIudk vG,fulap&ef t&Sifjrwf\ iSufarG;,yfawmif rsm;yg yg0ifzG,f&Sdonhf ae&mrsm;udk yef;rsm;jzihf zkH;vTrf;vsuf
ESihf xD;rsm;jzihf cyfvSrf;vSrf;rS rD;ykHtv,fodkY ypfvTifhMu\/ usif;yonhf tmoeylZm[k xif&Sm;onhf tcrf;tem;wpf&yf
oN*ØK[fjcif;udpöNyD;qkH;aomtcg t½dk; ("mwfawmf)rsm;udk aumuf vnf; &Sdonf /
2

,lodrf;qnf;vsuf xlywGif xnhfoGif; (apwDwnf)Mu\/ &[ef;


awmf zm[D,efonf (xif&Sm;vSonhf &[EÅmt&Sifjrwftm; t ausmif;wdkufü &Sdcdk;ylaZmfjcif;
ouf&SifpOf zl;ajrmf&ef) tcsdefrDra&mufEdkifcJhbJ t&Sifjrwf\ psm Ak'<0g'Dwpfa,mufonf ausmif;wdkufwpfckodkY oGm;a&mufaomt
ye tcrf;tem;udkomvQif awGUjrifcJh&\}/ cg &Sdcdk;ylaZmfrIESihf ywfoufí "avhxkH;pHwpfcsKdUudk vdkufem&
azmfjyNyD; yJGawmfrsm;ESihf tjcm;rsm;pGmaom tcrf;tem;rsm; onf/ yxr apwDawmfudk zl;ajrmfylaZmf&onf/ taMumif;rl
yGJawmfrsm;onf vltrsm;tm; ¤if;wdkY\ bmomw&m;qdkif&m t ,if;wGif Ak'<&Sifawmfjrwf\ udk,fcE<m tpdwftydkif;jzpfonfh
awG;tjrifudkomru ¤if;wdkY\ cHpm;csufESihf pdwf vIyf&Sm;rIrsm; "mwfawmfrsm; udef;0yfaomaMumihfjzpfonf/ Ak'<0g'D Oyoum
udkyg xkwfazmf&ef tcGifhtcgudk jzpfay:aponf/ ,if;yJGawmfrsm; onf apwDawmftm; okH;Budrf vufsm&pf vSnhfvnf&onf/ apwD
onf omrefvltrsm;pktm; jypfru I sL;vGefjcif;rS uif;a0;apNyD;
1
1 'Dy0Ho 11? 11? 15/
r[my&dedAÁmeokwf ('D 2? 61)awmfwGif azmfjyonhftwdkif; jrwfAk'<&Sif \ 2
r-| 4? 88/ tH-| 2? 377/ ,if; t|uxmrsm;ü xvoE¦&ylZm
tavmif;awmfudk oN*ØK[fonhf tpDtrHudk avhvmEdkifonf/ Ak'<\ t trnf&Sd ylaZmfyGJ wpfcktaMumif;udkvnf; azmfjyao;onf/ ,if;onf
avmif;awmfudk t0wftpm;opfESihf 0g*Grf;wdkYjzifh txyfxyf &pfywfNyD; apwD (ausmif;wdkuf) 0if;udk yef;rsm;jzihf jzefYusufNyD; tcrf;tem; usif;y
aemuf cE<mudk,ftm; qDavmif;NyD;vQif tzkH;jzihf zkH;tkyfcJhonf/ tEk&m" jcif; jzpfEdkifrnfvm; rodyg/ r"kb@ylZmrSm aemufyGJawmf wpfck jzpfNyD;
yk&oN*ØK[ftcrf;tem;wGif tavmif;udk qDrvdrf;usHacs/ ,if;\ tao;pdwfudk rod&acs ('Dy0Ho 19? 10)/
490 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 491
awmfrSm BuD;vQif &yfem;NyD; ae&mav;ckwdkYü &Sdcdk;0wfjyK&onf/ tcsdefumvjzpfonf/ þtcef;tpydkif;wGif awGU&NyD;onfhtwkdif;
apwDawmfrSm i,fvQif &yfem;NyD; ae&m&SpfckwdkYü &Sdckd;0wfjyK& t&d,0HoyGJawmfuJhodkYaom yGJawmfrsm;udk þ&moDwGif usif;yMu
1
onf / a&S;acwfu Oygoumrsm;onf a0'dumblrd (apmif; onf/ þ&moDwGif &[ef;awmfrsm;tm; ulnDapmihfa&Smuf&ef
1
wef;)rsm;odkY wufa&mufMuNyD; yef;rsm;udk ylaZmfMuvsuf tpydkif; ykHrSefjyifqifrIrsm; &SdMuonf / uxdefyGJrSm rdk;&moD 0gqdk0guyfjyK
wGif awGU&onhftwdkif; apwDawmfudk vusfm&pf vSnhfvnfaepOf jcif;\ atmifjrifNyD;ajrmufrI jzpfonf/ okH;vukefqkH;csdefwGif u
2
wGif yef;rsm;udk ylaZmfMuonf / apwDawmftm; ylaZmfNyD;aemuf xdef[k trnf&onfh txl;ouFef;udk 0gqdk0guyfonhf ausmif;
3
Ak'<0g'Donf aAm"dyifudk &Sdcdk;0wfjyKonf / ,aeYacwfwGif aemuf wdkufrS &[ef;awmfrsm;tm; vSL'gef;Muonf/ ,if;vSL'gef; jcif;udk
xyf &Sdckd;ylaZmfzG,fwpfckrSm Ak'<qif;wkawmf jzpfonf/ odkY&mwGif txl;ukodkvf &onf[k ,lqMuonf/ 'v†arm*¾vmerif; (wwd
a&S;OD; Ak'<bmomusrf;pmrsm;wGif Ak'<qif;wkawmftm; ylaZmfp&m , arm*¾vm† erif;)onf oD[dkVfwpfuRef;vkH;&Sd bkef;BuD;ausmif;
t&mwpfcktaejzihf txl;wvnf azmfjyjcif;r&Sday/ wdkufrsm;wGif oDwif;okH;Muonfh &[ef;awmfrsm;tm; uxdef
2
apwDawmftm; oufawmfxif&Sm; bk&m;&SifuJhodkY owffrSwf ouFef; vSL'gef;aMumif; od&onf / ,aeYwdkifatmifyif uxdef
xm;&onf/ Ak'<bk&m;&Siftm; ay;tyfonhf ½dkaoylaZmfjcif; tm; ouFef;vSLtcrf;tem;rSm oD[dkVfAk'<bmom0ifrsm;\ bmoma&;
3
vkH;udk apwDawmftm;vnf; xyfwlxyfrQ ay;&onf/ tu,fí b0wGif txl; tcsdeftcgwpf&yfjzpfonf /
&[ef;awmfwpfyg;onf apwDawmftm; ylaZmf0wfjyK&ef roGm;yg
tokbtcrf;tem;
vQif ,if;udk Ak'<&Sifawmf&Sifawmfjrwftm; zl;ajrmfcpm;jcif; r&Sd 4
ouJhodkY owfrSwfonf/ &[ef;awmfonf apwDawmfwpfql\ zm[D,ef onf at'Dig;&mpk oD[dkVf&[ef;awmfrsm; aqmif½Guf
jrifuGif;twGif;ü yckH;ESpfzufvkH;udk rzkH;vTrf;&? zdeyfrpD;&? xD; &onhf tokbqdkif&m tcrf;tem;rsm;ESihf ywfoufí tzdk;wef
4
raqmif;&? a&rcsKd;&? obm0\ac:oHrsm;udk rajzMum;&acs / owif;tcsuftvufrsm;udk ay;xm;onf/ ,if;azmfjycsufrSm xdk
tcsdefu &[EÅmtjzpf owfrSwfcH&onfh &[ef;awmfwpfyg;tm;
0gqdkESifh uxdefyGJ oN*ØK[fonhf tcrf;tem;taMumif;udk &nfñTef;xm;onf/
&[ef;awmfrsm; ae&mwpfckwGif 0gqdk0guyfrIudk apmihfokH;onhf ]ausmif;wdkuf\ ta&SUzuf av;ig;vD cefYtuGmwGif tvH
tMurf;zsif;tm;jzihf ZlvdkifvrS atmufwdkbmvtxd rdk;&moDt av;q,f pwk&ef;us,fxufyif us,f0ef;EdkifNyD; tjrihf,if;
csdefonf wpfEdkifiHvkH; bmomw&m;qdkif&m pdwf"mwf&Sdvmonfh yrmP&Sdonhf {&mr opfom; xif;rD;ykHBuD;wpfckudk ykHxm;\/
xif;rD;ykH xdyfteD;wGif pE´ul;? u&ruf (aole)ESihf tjcm; tarT;
1
odkY&mwGif tcsKdU t|uxmusrf;rsm;ü Oyoumonf &yfem;NyD; ae&m eHYom opfom;rsKd;rsm;udk wifxm;\/
q,fhajcmufckwdkYü ylaZmf0wfjyK&rnfjzpfaMumif; azmfjyonf/ tao;pdwf
1 2
udk þusrf; pmrsufESm 227? atmufajcrSwfcsuf 4 wGif ½Iyg/ 'Dy0Ho 19? 25/ r[m0Ho 44? 48/
2 3
þusrf;? pmrsufESm 227 udk ½Iyg/ 0gqdkjcif;ESihf uxdeftaMumif;ESihf ywfoufí tao;pdwfudk 0denf;r[m
4
'D-| 1? 107/ r-| 1? 260/ tbd-| 2? 332/ 0gygVdawmf pmrsufESm 163? 304 wdkYwGif ½Iyg/
4 4
'D-| 3? 217/ tbd-| 2? 487/ Fa Hien, P. 107-108.
496 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; tcrf;tem;rsm;ESihf yGJawmfrsm; 493
1
'DCedum,fvm od*Fgvokwfawmf wGif vlOygoumrsm;tm; aumif;rGefonhf vlrIa&; wef;wlnDrQrIudk xdef;odrf;&ef vdktyfrI
todynmay;jcif;ESihf vrf;ñTefay;jcif;wdkYrSm &[ef;oHCmawmf wpf&yftjzpfjzihfyif ,lqEdkifonf/
rsm; aqmif½Guf&rnfh wm0efwpfckjzpfaMumif; azmfjyonf/ oD
[dkVf&[ef;awmfrsm;onf EdkifiHawmfwpfckvkH;\ ynma&;udk rdrd 00000000

wdkY\ vufwGif &,lvsuf ,if;wm0efudk aqmif½GufMuonf/


wdkif;jynftkyfcsKyfolrsm;ESihf acgif;aqmifrsm;a&m wdkif;oljynfom;
rsm;udkyg &[ef;awmfrsm;u ynmoifMum;ay;NyD; avhusihfjyKpkysKd;
2
axmifay;Muonf /
,aeYtac:ta0:t& ynm&Sdwpfa,muf[lonfudk pmzwf
rsm;oltjzpf &nfñTef;Muonf/ taMumif;rl todynm[lonf
udk pmzwfjcif;jzihfomvQif t"dutm;jzihf &&SdEdkifaomaMumihf jzpf
onf/ odkYwap a&S;acwfwGif ynm&Sdyk*¾Kdvf[lonfudk A[kokw
rsm;pGm Mum;emNyD;olwpfa,muf[k &nfñTef;Muonf/ taMumif;
rl xdktcsdefu todynmudk t"dutm;jzihf Mum;emrSwfom;jcif;
jzihfomvQif &&SdMuaomaMumihfjzpfonf/ Ak'<vufxufawmftcg
3
u tdEd́,wGif usrf;pmtkyfrsm; r&Sdao;[k ,kHMunf&onf /
bDpDyxr&mpk a&mufrSom ygVdbmom yd#uwfokH;ykHudk ay
ay:wGif tu©&mwifí a&;om;cJhaomfvnf; bDpDokH;&mpk Ak'¨0g'
oD[dkVfodkY pwifa&muf&SdNyD;aemuf rsm;rMumrD tcsdefuyif oD[dkVf
bmomjzihf yd#uwfokH;ykH tzGihfusrf;pmtkyfrsm; oD[dkVfwGif tokH;
jyKaeMuNyD; jzpfykH&onf/
1
'D 3? 146/
2
od&doCFaAm"d (at'D 307-309)? aZ|wdóESihf r[maoerif; nDtpf
udk (at'D 406-4789)? t|r t*¾aAm"d (at'D 801-812)uJhodkYaom
bk&ifrif;rsm;ESihf aESmif;acwf bk&ifrif;rsm;pGmwdkYonf &[ef;awmfrsm;xHrS
ynmoif,l&jcif;twGuf xif&Sm;Muonf/ a&S;a[mif; &mZ0ifusrf;rsm;ü
omrefvlwdkYtm; ynmoifMum;a&;taMumif;rsm;taMumif; wdkuf½kduf &nf
ñTef;rIrsm;udk rarQmfvihfEdkifacs/ taMumif;rl ,if;odkYaom udpörsm;udk rSwf
wrf;wifavhr&SdaomaMumifhjzpfonf/
3
Rhys Davids \ Buddhist India, p. 107udk½Iyg/
tcef; 17
ynma&;
]Ak'<0g'ynmoifMum;ykH enf;pepfqdkif&m ordkif;onf t"dutm;
jzihf oHCmhtzGJUtpnf;\ ordkif;pOfyifjzpfonf/ a0',Ofaus;rI
onf wd&dpämef,ZfylaZmfrIwGif tajccHouJhodkY Ak'<0g'qdkif&m
ynma&;ESihf oifMum;a&;onf bke;f BuD;ausmif;wdkufBuD;rsm;ü t
ajcjyKMuonf/ Ak'<bmomavmuonf bkef;BuD;ausmif;wdkufrsm;
rsm;rSwpfyg; odkYr[kwf trDStcdkrjyKbJ rnfonhfynma&;tcGifh
tvrf;rsm;udkrS ay;tyfjcif;r&Sdacs/ avmuD avmukwå&m ynm
a&;tm;vkH;onf &[ef;awmfrsm;\ vufwGif&Sdonf/ &[ef;awmf
rsm;onf pmayoifMum;jcif;udk csKyfudkifxm;NyD; ,if;twGuf
tcsdefydkrsm;&SdMuonf/ &[ef;awmfrsm;onfomvQif Ak'<,Ofaus;
rIudk xdef;odrf;olESihf o,faqmifolrsm;jzpfMuonf}/
a&S;acwf tdEd́, Ak'<bmom ynmoifMum;a&;taMumif;udk
&nfñTef;xm;onhf &m"ukrk'rlum*sD\ ,if;azmfjycsuftm; a&S;
acwfoD[dkVf ynma&;ESihf udkufnDpGm xyfwljyKEdkifonf/
a&S;tcef;rsm;wGif &[ef;awmfrsm;onf EdkifiH\ ynma&;ESihf
,Ofaus;rIa&;&mrsm; vIyf&Sm;rIrsm;wGif wuf<upGm pdwf0ifpm;rI
&SdvmcJhykHESihf avmuDa&m avmukwå&myg ynmoifMum;a&;
pepfwpfckvkH; oHCmawmfrsm;\ vufwGif&SdvmykH taMumif;udk
awGUcJh &NyD;jzpfonf/
1
&m" ukrk' rlum**sD (Radha Kumud Mookerji) Ancient Indian Education
p. 394.
500 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 497
1
&[ef;awmfwpfyg; taMumif;udk rSwfwrf;wifxm;onf/ Oyg ay½Gufrsm; ay:wGif vufjzihf a&;xm;jcif;jzpfzG,f trsm;qkH;
oum ykeAÁok\ om;jzpfol wdótrnf&Sd xdk&[ef;awmfonf &Sdojzihf ,if;usrf;pmtkyfrsm;rSm ,aeYacwf ykHESdyfpmtkyfrsm;uJhodkY
oD[dkVfwGif ynmoifNyD;aemuf xif&Sm;ausmfMum;onhf a,meu &Sm;yg;NyD; us,fus,fjyefYjyefY tokH;rjyKcJhEdkifacs/ odkYjzpfí usrf;pm
r[m"r®&u©dw rax&fxH aemufxyf ynmoifMum;&ef tdEd́,odkY tkyfrsm;wGif wnf&dSjcif;tpm; todynmudk em;rSwpfqihf t"du
<ua&mufcJhonf/ tdE´d,ü ynmoifMum;rI NyD;qkH;aemuf oD[dkVf &&SdMujcif;jzpfojzihf xdkacwftcsdefrsm;u ynm&Sdyk*¾Kdvftm; A[k
odkY tjyefwGif oabFmay:odkY wufcgeD;wGif taMumif;t&m okw[laom a&S;a0g[m&jzihf tokH;jyKjcif;jzpfonf/ wynhfonf
wpfckESihf ywfoufí pdwfxJwGif oHo,0ifvmonf/ t&Sif q&mu EIwfjzihf oifMum;ydkYcsay;onfudk em,lNyD; EIwfwuf
wdóonf csufjcif;yif c&D;pOfudk jyefa½TUvdkufNyD; ,lZem wpf&m tm*kHaqmif&onf/ ,if;q&mjzpfou l dk,fwdkifvnf; rdrdq&mxHrS
wGif &Sdonhf q&m"r®&u©dwrax&fxH aemufwpfacguf jyefoGm; tm*kHEIwf& aqmif,lcJholjzpfonf/
1
NyD; rdrd\oHo,udk &Sif;atmif vkyfcJhonf / rSwfÓPfonf a&S;acwf ynmoifMum;a&;pepfwGif ,aeY
ynmoifMum;rI\ &nf½G,fcsufrSm udk,fusihfw&m;ESihf pdwf acwfxuf ydkrdkta&;ygonf u@wGif &SdcJhonf/ ygVdawmfusrf;
ydkif;b0 tusifhpm&dwåwdk;wufa&; jzpfonf/ ,if;&nf½G,fcsuf rsm;ü ,aeYacwf pmzwfoltm; NiD;aiGUaponhf xyfcgxyfcg
rygonhf pmayoifMum;rIonf tusKd;r&Sd[k ,lqonf/ t jyefqdkjcif;rsm;onf &Snfvsm;aom ygVdawmfrsm;udk tm*kHEIwfwuf
u,fí yk*¾Kdvfwpfa,mufonf ½kyfydkif;b0 tusKd;tjrwf &&Sda&; aqmifMu&onfh a&S;acwf pmoifom;rsm;tm; vG,fulaponf/
twGuf &nf½G,fcsufjzihf bmomw&m;udk avhvmNyD; udk,fusihf ynm&Sifrax&fBuD;rsm;rSm ¤if;wdkY\ rSwfÓPfaumif;rItwGuf
w&m;ESihf pdwfydkif;b0 tusihfpm&dwå wdk;wufrItwGuf &nf½G,f xif&Sm;Muonf/ rZösdredum,fü txl;uRrf;usifawmfrlonhf rZösdr
csufrygvQif pmayoifMum;NyD; tcsdefjzKef;aejcif;xuf tdyfae edum,faqmif a'0rax&fonf ESpf&Snfur®|mef;w&m; tm;xkwf
2
jcif;u ydkaumif;onf[k ,lqonf / &eftwGuf 19 ESpfwdkifwdkif yd#uwfavhvmrIudk vspfvsL½Ixm;cJh
q&mt&Sifrsm;onf rdrdwdkY\ wynfhrsm;pdwfwGif ,if;t aomfvnf; xdkrQ&Snfvsm;onhf 0dyóem"k&umv tNyD;wGif
awG;tac:rsKd;udk pdk;&drfwBuD;jyKí tNrJwrf; ñTefjyavh&SdMuonf/ trSm;t,Gif; tustaygufvkH;0r&SdbJ edum,fwpfckvkH;udk tm*kH
q&mwpfa,muf\ wm0efrSm pmay oifMum;ay;&efomru rdrd ½GwfqdkEdkifNyD; ydkYcsay;Edkifonf/ um&vd,*d&dausmif;wdkufae t
wynhf\ oDvESihfpdwfydkif;b0 aumif;rGefrItwGuf apmihfa&Smuf &Sifemrrax&fonf 18 ESpfwdkifwdkif pmayydkYcsrIudk pGefYvTwfxm;
ay;&efvnf;jzpfonf/ odkYjzihf umv'DC0gyd'Gg& 0d[m&ausmif;
wdkuf em,urax&f (txufwGif azmfjyNyD;) onf pmoifom; 1
oD[dkVfbmomjzihf ykqaumv (Pusko¼a)[kac:onhf ay½Gufonf jyKjyif
xHrS ½GmwGif;odkY roGm;yg[laom uwdudkr&rcsif; rdrd\ pmoif NyD; a&;om;&ef tqifoifhjzpfaomtcg ,if;onf tvGefa&S;usonhf
tcsdefrsm;ü usrf;pmtkyfrsm;udk a&;om;&ef taumif;qkH;aom ukefypönf;
1 jzpfonf/ ,if;t½Gufudk&&Sdonhf ay odkYr[kwf xef; (wmv)yiftm;
,if;jzpf&yfonfvnf; tqdkyg pmoifom;rsm;onf rdrdwdkY pmayoifMum;
tenf;qkH; at'D 10 &mpktcsdefu ,if; (ay) yifonf pmay oifMum;rI
rIwGif tb,frQ ½dk;om;? jzLpifNyD; tyifyef;cHcJhMuaMumif; xif&Sm;onhf
ESihf pmayjyefYyGm;&ef r&Sdrjzpf vdtk yfaomaMumifh ,if;tyifudk ckwfvSJ
pHerlwpf&yf jzpfonf/
2 jcif;udk wm;jrpfxm;onftxd wefzdk;xm;aom opfyiftjzpf ,lqcH&
r-| 2? 13/
onf (E.Z. I, p. 87 or 93; p. 185 or 187 line 28)/
498 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 499
cJhaomfvnf; "mwkuxmusrf;udk vkH;0trSm;t,Gif;r&SdbJ ydkYcsEdkif ikHaqmifEdkifonhf &[ef;awmfta&twGufonf xdkaeYtcsdefu
1
onf/ a&m[Pt&yf wkvm"m&yAÁwawmifae t&Sif"r®&u©dw EIwfikHaqmifjcif;rSm xif&Sm;aomt&m jzpfaMumif; azmfjyonf /
rax&fonf ESpfaygif; 30 Mum tcsKdUaom ygVdawmfrsm;udk rydkY odkYwap ]tm*kHEIwfvGwfaqmifrI vTrf;rdk;onhf umvwGif em;
rcsbJ jywfawmufaecJhaomfvnf; yd#uwfokH;ykHvkH;udk qkwfqdkif; vnfrIpGrf;&nf usqif;oGm;onf}[k xifjrif&ef rvdkacs/
1
jcif;r&SdbJ oifMum;ay;Edkifonf / ynmoifMum;a&;udk rSwfÓPf odkYr[kwf tm*kHEIwfvGwf
'DCedum,ft|uxmü rax&fESpfyg;taMumif;udk rSwfwrf; aqmifjcif;? tMum;temrsm;jcif;jzihf t"du jzefYjzL;ay;aomfvnf;
wifxm;onf/ r[m*wdrÁ tb,rax&fonf ig;&ufom; t usrf;pmjzihf a&;om;rIrsm;udk vkH;0tokH;rjyKcJh[k aumufcsufqGJyg
½G,fESifh 'DCbmPu tb,rax&fonf udk;&ufom;t½G,fü u rSefuefrnf r[kwfacs/ usrf;pmtkyfrsm;udk trSefyif tokH;jyK
b0wGif BuKHawGUcJh&onhf a&Smifwcifjzpf&yftcsKdUudk trSwf&ae cJhaomfvnf; tokH;rrsm;ao;jcif;omjzpfonf/ pmoifom;wdkif;
ao;aMumif;qdkonf/ wdyd#uplVmb,rax&fonf tEk&m"yk& ygVdawmf zwfpmtkyfudk ydkifqdkif&ef rjzpfEdkifacs/ aypmrlwpfckudk
NrdKUom;tm;vkH;\ trnfrsm;udk rSwfrdonfhjyif ¤if;wdkYtaejzihf jyKvkyf&efrSm tvGefyif yifyef;onf/ tjzpfqkH;rSm aypmrlawmf
2
rax&fjrwfxH aemufxyf wpfBudrfa&muf&Sdygu rSwfrdonf / rsm;udk yifrausmif;wdkfufBuD;rsm;ü ½nfñTef;usrf;rsm;tjzpfom
,aeYacwf pmzwfolwpfa,muftzdkY tHMozG,f&Sdonhf ,if; &&Sd EdkifzG,f&Sdonf/ wpfcgwpf&HwGif usrf;pmtkyfrsm;udk zwf½I&ef
odkYaom xl;jcm;pGm rSwfÓPfaumif;rIudk ynmESihf pifMu,f usef; &nfñTef;azmfjycsufrsm;udk awGU&onf/ orEÅygom'dum t|
rmonhf pdwftajctae\ oauFwtjzpf ,lqEdkifonf/ rufcf uxmü azmfjycsufwpfckt& qDr;D wdkif tvif;a&mifjzihf ntcg
2
pf rlvm (Max Muller)yk*¾Kdvfu ]tdEd́, EIwfikHaqmif ynmoif üvnf; usrf;pmrsm;udk zwf½IMuaMumif; awGU&onf / r[m0Ho
Mum;rIonf uREkfyfwdkY\ wuúodkvfrsm;ESihf jcm;em;ouJhodkY uREkfyf usrf;ü at'D ig;&mpkwGif "mwkaoerif;om;i,fonf opfyif
wdkYESifh tvGefjcm;em;onhf vlYtzGJUtpnf;tajctae wpf&yf&Sd wpfyif atmufü usrf;pmtkyfwpfckudk avhvmzwf½IaeaMumif;
3
rSwfÓPfpGrf;&nfESihf ywfoufonfh tawG;tjrifudk razmfjyEkdif azmfjyonf /
yg/ uREfkyfwdkY rMumcPawGU&onhf xl;jcm;onfh rSwfÓPf&Sdol usrf;pmtkyfrsm; &&Sd&ef cufcJjcif;ESihf qufoG,fa&; enf;
rsm;u ,if;£a`E´uefYowfcsufESihf ywfoufonfh uREfkyfwdkY\ vrf;rsm; r&Sdjcif;rsm;aMumihf pmoifom;rsm;rSm tvGefcufcJMu
4
rSwfom;csufrsm;rSm tawmftwef wpfzufowfqef\/ uREkfyfwdkY onf/ 0db*Ft|uxm ü rdrdq&mt&SifxHrS rSwfcsufwpfckudk
\ udk,fydkifrSwfÓPfrSm rsKd;qufaygif;rsm;pGm pepfwus zsufqD; &&Sd&ef ,lZemwpf&m a0;onhftxd c&D;oGm;cJhonhf pmoifom;
xm;NyD;jzpf\/ tjcm;bmudkrQ rajymbJ eHeufwdkif; wdkif;rfpf
owif;pm wpfrsufESm tusef;rmqkH;aom rSwfÓPfudk zsufqD; 1
wpfoufvkH; tm*kHEIwf&aqmif&ef b0udk t"du `rIyfESHxm;olwpfa,muf
3
NyD; tm;enf;oGm;apEdkif\} [k qdkonf/ edum,fwpfckvkH;udk EIwf tzdkY pmrsufESm 500 rS 1000 txdcefYudk tm*kHaqmifxm;jcif;udpörSm
tvGef cufaomt&mr[kwfacs/ xdkygVdawmfrsm;ü &Snfvsm;vSonhf xyf
1 2 cgxyfcg jyefqdkrI trsm;tjym; yg&Sdonfudk rarhoifhacs/
0dok'<dr*¾ 1? 92/ 'D-| 2? 120/ 2
0d-| 2? 274/
3
Mookerji \ Ancient Indian Education, p. 212 wGif udk;um;csufudk 3 4
r[m0Ho 38? 16-18/ tbd-| 2? 372/
azmfjyonf/
504 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 501
qif;oufonf/ ykHpHtm;jzihf 'k|*grPd\ ppfolBuD; q,fa,muf om; wynhftjzpf vufrcHjcif; jzpfonf/ q&monf pmoifom;
xJrS wpfa,muf\ om;jzpfol zkóa'0tm; zcif jzpfolukd,f &[ef;ysKdftm; pmoifcsdeftwGif; vGwfvyfpGm oGm;vmcGifhudk ay;cJh
1
wdkif av;twwfudk avhusihfay;onf/ ,if;twwf ynmonf vQif zsm;a,mif;rI\ om;aumifjzpfoGm;rnfudk pdk;½GHUonf / ausmf
¤if;wdkY\ rdom;pkrS qif;oufcJhynm (0Hom*wH) jzpfaMumif; Mum;xif&Sm;onhf umvAk'<&u©dwrax&fonf ynmoifMum;rI
1
od&onf / udpö NyD;qkH;NyD;aemuf rdrdoDwif;okH;onhf ausmif;wkdufudk jyefvm
EdkifiHawmftwGif;&Sd ausmif;wdkufwkdif;onf tcrJhausmif;\ a&mufaomtcg t&Sifjrwf\ OyZösm,fq&monf ynmoifMum;
&nf½G,fcsufjzihf ynmoifMum;ay;aepOfwGif tqihfjrihfoifMum; rIonf rvkHavmufao;bJ ur®|mef;bm0em yGm;rsm;NyD; pdwfydkif;
rIESihf txl;jyKtodynmrsm;twGuf wuúodkvftqihfudk &,lxm; b0 &ifhusihfrIudk &&Sd&ef BuKd;pm;oihfaMumif; rdefYawmfrlonf/
onhf oifMum;rIqdkif&m Xmersm;&SdMuonf/ ,if;wdkYteuf t"du xdkrdefYMum;csuft& umvAk'<&u©dwrax&fonf ur®|mef;yGm;rsm;
rSm tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[m0d[m&ausmif;wdkufjzpfonf/ odkY&mwGif ojzihf &[EÅmtjzpfudk &&SdoGm;onf /
2

tcsKdUaom txl;jyKtodynmrsm;twGuf r[m0d[m&ausmif; ukd,fusihfysufonhf ynma&;rSm oDvESifhpyfí ar;p&m&Sd


wkdufxufyif xif&Sm;onhf tjcm;tenf;i,faom oifMum;a&; aom q&mxHrS rnfolrQ ynmroif,lvdkavmufatmifyif *kPf
Xmersm;vnf; &Sdonf/ a&m[Pt&yfwGif ,if;odkYaom oif odefi,frI&Sdonf/ rpifMu,faom &[ef;b0jzihf aexdkifonhf
Mum;a&;Xme rsm;pGm&Sdonf/ &[ef;wpfyg;xHrS r[meda'´oygVdawmfudk oif,l&ef r[m&u©dw
r[m0d[m&ausmif;wdkufrS txufwef;ynm &&SdNyD;onhf wdórax&ftm; cufcJpGm awmif;yefcJh&onf/ r[m&u©dwax&f
&[ef;awmfrsm;yif txl;jyKoifMum;rItwGuf xdkt&yfa'orsm; onf tvdkr&Sdaomfvnf; ,if; oDvrpifMu,fonhf &[ef;onf
odkY oGm;a&mufMuonf/ ykHpHtm;jzihf r[m0d[m&ausmif;wdkufrS oD[dkVfwGif r[meda'´oygVdawmfudk tm*kHaqmifonhf wpfOD;
wdyd#uplVmb,rax&fonf yd#uwfokH;ykHwGif uRrf;usifaomf wnf;aom yk*¾KdvfjzpfaomaMumifh oif,l&ef oabmwlcJhonf /
3

vnf; t|uxmusrf;rsm;udk ravhvm&ao;acs/ t|uxmusrf; tu,fí r[m&u©dw rax&fonf ,if;ygVdawmfudk roif


rsm;ü aumif;pGm oifMum;avhusihfrI r&SdbJ ynma&;rjynhfpkHao; ,lcJhvQif ,if;&[ef;,kwf ysHvGefonfESihf ,if;ygVdawmf aysmuf
ojzihf a&m[Pt&yf&Sd wkvm"m&yAÁwausmif;wdkuf&Sd oifMum; qkH;oGm;vdrfhrnf jzpfonf/
ay;rItm;vkH;udk uRrf;usifonhf "r®&u©dwtrnf&Sd emrnfausmf ynmoifMum;rIonf &[ef;awmfrsm;\ vufwGif&Sdaom
ygarmu©rax&fBuD;xH qufvuf avhvm&ef ¤if; (wdyd#uplVm aMumihf ,if;ynma&;onf tajccHtm;jzihf bmoma&;ESihf ywf
2
b,rax&f)\ q&m;rsmu apvTwfMuonf / oufaernfrSm obm0yifjzpfonf/ bmoma&;pmaywGif rwwf
r[m*grt&yf&Sd wdór[m0d[m&ausmif;wkdufrSm a&m[ uRrf;oltm; ,Ofaus;onf[k r,lqay/ 0denf;ESihf okwåef tyg
Pt&yf&Sd aemufxyf xif&Sm;onhf ynmoifMum;onhf Xme
jzpfonf/ azmfjyyg ausmif;wdkufrS r[moD0rax&fonf rsm;pGm 1
r-| 2? 50/ þusrf;? pmrsufESm 338 udk½Iyg/
2
r-| 2? 194/
1 3
r[m0Ho 28? 85/ ,if;onf jAm[®Pwdó olykefab; usa&mufpOftwGif; jzpfonf/
2
0dok'd̈ 1? 91/ 0d-| 2? 274 udk ½Iyg/
502 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 503
t0if Ak'<0g'a&;&mA[kokw rsm;pGm <u,f0rIonf &[ef;jzpfap Ak'<0g'qdkif&m taxGaxG A[kokw&SdrIudk EdkifiHom;aumif;
vljzpfap vdr®m,Ofaus;ol wpfa,muftzdkY t"duta&;yg rsm; jzpfvma&;twGuf txl;vdktyfonf[k ,lqonf/ odkYjzpfí
onf/ tpdk;&tqihfjrifh t&m&Sdrsm;onf ykHrSeftm;jzihf Ak'<0g' t ynmwwf&[ef;awmfrsm;tm; ylaZmf*kPfjyKvsuf "r®udkoifMum;
aMumif; em;vnfuRrf;usifMuonf/ odkYjzpfí &[ef;oHCmtjiif; &ef vlBuD;a&m uav;yg axmufyHhrIrsm;jyKcJhonhf bk&ifrif;
yGm;rIrSma&m w&m;"r®a&;&m tjiif;yGm;rIrsm;udkyg Nidrf;at;ap aumif;rsm;pGmudk awGUMu&onf/ uav;i,frsm;tm; oMum;vkH;
&ef aqmif½Gufay;Edkifavmufatmif yd#uwfynm wwfuRrf; auR;vsuf "r®udkoifMum;&ef qGJaqmifcJhonfh 'kwd, arm*¾v†me
1 1
Muonhf 0efBuD;rsm;pGmudk awGUcJhMuNyD;jzpfonf / tmbd"r®du a*g rif; (at'D 537-556) tm; txl;azmfjy&rnfjzpfonf /
'wårax&f\ oD[dkVfEdkifiH w&m;olBuD;csKyf &mxl;`rSifhwifay;cH& a&S;acwf oD[dkVf ynmoifMum;a&; oif½dk;ñTef;wrf;ESihf ywf
avmufatmif t&nftcsif;jynfh0rIrSm Ak'<0g'óESihf 0denf;Oy oufí bmoma&;rSwpfyg; wdusonhf owif;tcsufudk rod&
a'wGif tvGef wwfuRrf;rIaMumifhjzpfonf/ acs/ odkY&mwGif ,Ofaus;rIESihf oufarG;0rf;ausmif;qdkif&m bmom
awG;ac:&Sifwpfa,muftjzpf av;pm;cH&onhf tajctae &yfrsm;? o'´gESihf uAsmzGJUoDjcif;? bmompum;? pmay? ordkif;?
odkY yk*¾Kdvfwpfa,muftm; `rSihfwifay;onfh tbd"r®mü uRrf; ,kwådaA'? ocsFm? aq;ESihf eu©wåaA'bmom&yfrsm;udk bkef;BuD;
usifrIonf vlwdkif;vdkvm;awmihfwaom cufcJonhf atmifjrifrI ausmif;rsm;wGif oifMum;ay;onfh taxmuftxm;rsm; &Sdonf/
jzpfonf/ odkYjzpfí wwd, aZ|wdórif;u ¤if;\rdzk&m;tm; xkH;pHwpf&yfomjzpfonhf ajr,mOya'vnf; bmom&yfwpfck jzpf
oDv&Sif0wfNyD; tbd"r®mudk oifMum;&ef awmif;yefonfrSm xdk zG,f&Sdonf/ yef;csDESihf yef;ykuJhodkYaom tEkokckrynm A[kokw
2
taMumif;aMumihf jzpfzG,f&Sdonf / 'kwd,uóy (at'D 641- ESihf oifMum;avhusifhrIudkvnf; bkef;BuD;ausmif;rsm;ü oifMum;
650)ESihf 'kwd, r[dE´ (at'D 772-792)uJhodkYaom rif;rsm; ay;EdkifzG,f&Sdonf/ oD[dkVf &[ef;awmfrsm;wGif tEkynmausmf
2
onf tbd"r®A[kokwudk jyefYyGm;ap&ef txl; BudK;yrf;rIrsm; rsm;&SdcJhaMumif; azmfjycJhNyD;jzpfonf / odkY&mwGif vufrI tEkynm
3
jyKcJhMuaMumif; od&onf / Ak'<omoemawmf uG,fyaomtcg avhusihfoifMum;rIrsm;rSm rsm;aomtm;jzihf rdbrsm;rS om; orD;
3
tjcm;aom yd#uESpfck ruG,frDuyif tbd"r®myd#uuG,fyrnf rsm;odkY qif;oufrIu rsm;onf /
[k azmfjycH&atmifyif tbd"r®myd#utm; euf½Idif;av;euf bk&ifrif;rsm;onfyif vufrIynmausmfrsm; jzpfMuonf/
4
onf[k ,lqMuonf / tbd"r®yd#uoifMum;ay;olrsm;onf 'kwd, aZ|wdórif;onf qifpG,fudk xGif;onhfynmwGif t
tjcm;yd#uESpfckudk oifMum;ay;olrsm;xuf ydkrdk *kPfjyKcH&ykHudk vGefausmfMum;NyD; rif;BuD;onf ,if;ynmudk vlrsm;pGm;tm; oif
4
azmfjycJhNyD; jzpfonf/ ay;aMumif; tqdk&Sdonf / wpfcgwpf&H av;ypftwwfESihf vSHypf
twwf uJhodkYaom ppfynmtwwfrsm;yif zcifrS om; jzpfolodkY
1
þusrf; pmrsufESm 512 udk Munfhyg/ 1
2 r[m0Ho 41? 58-60/ 44? 47/ 45? 2/ 49? 33/
r[m0Ho 44? 107/ 2
3 þusrf;? pmrsufESm 334 udk ½Iyg/
,if; 44? 150/ 48? 141-142/ 3
4 vufrIynmudk bkef;BuD;ausmif;rsm;ü oifray;[k twdtus rqdkEdkifacs/
r-| 4? 81/ yXrH tbd"r®yd#uH eówd/ 4
r[m0Ho 37? 100-101/
508 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 505
0*¾ygVdawmfrS yxrokH;u@? t*Fkwå& edum,faqmif tkyfpk 0if tem;,ljcif;r&SdbJ aeYa&mnyg ygVdawmfa&m t|uxmusrf;rsm;
jzpfrl t*Fkwå&edum,f okH;ykHwpfykH odkYr[kwf ESpfykHwpfykH? ,if;udk udkyg (tw¬0aoe p ygVd0daoe p) tkyfpkBuD; 18 tkyfpk (t|
raqmifEdkifvQif tprS wduedygwfukefonfxd wwfajrmuf& &o r[m*aP) udk oifMum;ay;onf[k qdkonf/ t|uxm
1
rnfjzpfonf / ZmwubmPu wpfa,mufonf t|uxmESihf usrf;jyKyk*¾Kdvfrsm; (t|uxmax&m)onfyif rdrdwdkY\ oHo,udk
wuG ZmwuygVdawmf wpfckvkH;udk wwfajrmuf&rnfjzpfNyD; xdk y,fazsmuf&ef þt&SifjrwfxHodkY vma&mufMuaMumif; od&
2 1
xuf ravsmh&acs / &[ef;wpfyg;onf azmfjyyg usrf;*efrsm;ü onf / aum&@uausmif;wdkuf (txufwGif ñTef;NyD;)ausmif;
uRrf;usif wwfajrmufygvQif xdk&[ef;tm; aumif;pGm pmay wkdufrS &[ef;i,fwpfyg;onfvnf; rnfonhf ae&m[k twd
oifMum; wwfajrmufol odkYr[kwf A[kókw tMum;tjrif tus rodcJhaomfvnf; a&m[Pt&yfodkY ynmoifMum;&ef
2
&Sdoltjzpf ,lqcH&vsuf y&dowftm; w&m;"r® a[mMum;&ef <ua&mufaMumif; od&onf /
t&nftcsif;jynhfolrDjzpfonf/ xdk&[ef;onf tvdk&Sd&mt&yfodkY tjcm; emrnfausmf pmoifwdkufrSm uv†*gr&Sd ukv'DC
3
oGm;a&mufEdkifNyD; acgif;aqmif ('domygarmu©) jzpfonf/ 0gyd'Gg& 0d[m& ESihf r@vm&mrausmif;wdkufwdkY jzpfMuonf/ em
bdu©aem0g'u (budK© eDwdkYtm; qkH;rMo0g;ay;ol) [kac: rnfausmf rvd,a'0ax&fESifh r[mwdóblwdax&fwdkY ynm
4
onhf tqihfjrifh&[ef;awmfonf yd#uwfokH;ykHudk t|uxmESihf oif,lcJhonfrSm r@vm&mrausmif;wdkufwGif jzpfonf / bm
wuG wwfajrmuf&rnfjzpfonf/ yd#uwfokH;ykHvkH;\ t|uxm om&yfqdkif&m txl; avhvmoifMum;rItwGuf ausmfMum;onhf
udk rpGrf;EdkifvQif edum,fav;ckrS wpfck\ t|uxmusrf;udk ynmoif,l&m Xmersm; &SdMuouJhodkY Ak'<"r®a&;&m bmom&yfcGJ
ydkifEdkif&rnfjzpfonf/ edum,fwpfck\ t|uxmudk wwfuRrf;rI wpfckwGif txl; jyKavhvmxm;Muonhf tkyfpk (*dkPf;rsm;)vnf;
onf tjcm;edum,frsm;udkyg &Sif;jyay;Edkifonf/ tbd"r®m ckepf &SdMuonf/ ykHpHtm;jzihf okwåEÅdu*PrSm okwåyd#uudk txl;jyK
usrf;teuf av;usrf;\ tzGifhusrf;rsm;udk wwfuRrf;&rnfjzpf avhvmxm;Muonhf &[ef;tkyfpkjzpfNyD; tmbd"r®du*PrSm tbdf
onf/ taMumif;rl ,if;onf useftbd"r®musrf;rsm;udkyg &Sif;jy 5
"r®myd#uü txl;jyK avhvmolrsm; jzpfMuonf / xdkYtwlyif
ay;EdkifaomaMumifhjzpfonf/ odkY&mwGif 0de,yd#uwpfckvkH;udkrl tcsKdUq&mrsm;ESihf pmoifom; wynhfrsm;rSm edum,fig;&yfudk
t|uxmESifhwuG ydkifEdkifwwfuRrf;&rnfjzpfonf/ tu,fí txl;jyKavhvmMuNyD; rZösdredum,f t|uxmwGif xdk&[ef;awmf
&[ef;awmfwpfyg;onf ,if;wdkYtm;vkH;udk wwfuRrf;vQif bdu©KeD rsm;onf a*[ódwayrjzihf rdrdwdkY txl;jyK avhvmxm;onhf
ydkYcspOf txl; pkpnf; rSwfom;csufrsm;udk NrJNrHpGm qkyfudkifxm;Mu
1
odkY&mwGif r[mypö&dt|uxm tvdkt& tu,fí bmPuaqmif 1
yk*¾Kdvfwpfa,mufonf edygwfwpfckrQudkom oif,lrl pwkuúedygwf odkY tH-| 1? 34/ 'D-| 2? 319/
2
r[kwf yÍöuedygwfudk a½G;cs,f&rnfjzpfaMumif; jyqdkonf/ 0dok'<dr*¾ 1? 88/ ,if;&[ef;i,frSm taxGaxGoifMum;rI twGufom
2
r[mypö&dt|uxmü xdkxufydkí xdk&[ef;onf 0w¬Krsm;ESihfwuG "r®y' jzpfNyD; txl;jyK oifMum;&ef [kwfykHr&acs/
3
udkyg wwfajrmuf&rnf[k csrSwfonf/ wpfcgwpf&HwGif "r®y'bmPu r-| 2? 268/ þusrf;? pmrsufESm 336 wdkYudkvnf; ½Iyg/
4
rsm;udkvnf; oD;jcm;tqihftaejzihf azmfjyavh&Sdonf ("r®y'-| 2? 600)/ r-| 1? 68/ tH-| 1? 32/
5
0dok'<d 1? 90/
506 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 507
1
aMumif; jyqdkonf / xdkYtwlyif oufqdkif&m edum,frsm;udk uRrf; tqifhrsm;tjzpf udk,fpm;jyKykH&NyD; ,if;tqihfrsm;wGif yifr
usifolrsm;tjzpf ,lqcH&onfh 'DCbmPu? rZösdrbmPu? okwåef\ xkwfEkwfcsufrsm;udk azmfjyxm;ykH&onf/
2
t*Fkwå&bmPu? oH,kwåbmP taejzihf xif&Sm;Muonhf edó,rkpöeu[kac:onhf OyorÜ'uHaqmif (&[ef;jyK)NyD;
rax&frsm; taMumif;udk awGUMu&onf/ wpfcgwpf&HwGif aum aemuf ig;0g&NyD;ol tqifhtedrfhqkH;&[ef;onf tenf;qkH; a'Grm
1
vdw0d[m& ausmif;wdkufae pwkedum,du wdórax&fuJh wdum udk tm*kHaqmif&rnfjzpfNyD; OykofaeYrsm;wGif w&m;a[m
2
odkYaom edum,fav;ckav;rsKd;vk;H ü uRrf;usifonhftwGuf xif &ef &nf½G,fcsufjzihf okwåefrS av;bmP0g& wwfajrmuf&
3
ay:ausmfMum;onhf &[ef;awmfBuD;rsm;vnf; &SdMuonf / wkvm rnfjzpfonf/ vma&muf zl;jrifolrsm;tm; a[mMum;&ef tE¨
"m&ausmif;wdkufae r[my'krax&fuJhodkY ZmwuwGif txl; u0dE´okwf? r[m&m[kavm0g' okwfESihf trÁ|okwfuJh odkYaom
4
uRrf;usifonhf rax&frsm;vnf; &SdMuonf / okwåefrsm;? txl;tcrf;tem;rsm;ü 0rf;ajrmufpum; ajymMum;
5 3
orEÅygom'dumt|uxm t& Mum;jrifokw&SdrIESihf ywf &ef tEkarm'em okH;okwf ? Oykofy0g&Pm uJhodkYaom tajccH
oufí tqihfokH;rsKd; (A[kókawm emr wd0da"m) &Sdonf/ 0denf;uHrsm;taMumif;ESihf &[EÅmtjzpfudk &&Sdaponf txd
,if;okH;rsKd;udk tajccHtqihf? tv,fwef;tqifhESifh aemufqkH; ur®|mef;w&m;rsm; ay;wwf&rnfjzpfonf/ azmfjyNyD;tm;vkH;udk
oifMum;wwfajrmuf&rnfjzpfonfjyif trSDtcdkr&SdbJ vGwfvyf
1
r-| 1? 315/ ,if;odkY txl;jyK avhvmoif,lrI tpOftvmonf pGm oGm;EdkifaeEdkif&rnfjzpfonf/
txl;a½G;cs,fxm;onhf r[max&frsm;ESihf ¤if;wdkY\ wynfhrsm;tm; ouf q,f0g&NyD;ol y&doky|myu (y&dowfESihfaexdkifol)[k ac:
qdkif&m edum,frsm;udk oifMum;ydkYcs&ef wm0efay;tyfcJhonfh yXroH*g onhf 'kwd, tqifh&[ef;awmfonf 0denf;ygVdawmfrS tenf;
,emwif tcsdefumvrSyif pwifcJhonf/ 0de,yd#uudk t&SifOygvdESihf 4
qkH; Obawm0db*F udk tm*kH EIwfvGwfaqmifEdkif&rnfjzpfonf?
wynhfrsm;tm; wm0efay;cJhonf/ 'DCedum,fudk t&SiftmeE´mESihf wynhf
rsm;? rZösdredum,fudk t&Sifom&dykwå&m\wynhfrsm;? oH,kwåedum,fudk tu,fí raqmifEdkifvQif azmfjyNyD;okwåefokH;cktjyif aemufxyf
t&Sifr[muóESihf wynhfrsm;? t*Fkwå&edum,fudk t&SiftEk½k'<gESihf okwåefokH;ckudkyg tm*kHaqmifEdkif&rnfjzpfonf/ 0denf;uHrsm;
wynhfrsm; ('D-| 1? 15)/ tEk&m"yk&acwf oD[dkVf&Sd ,if;bmPu yk*¾Kdvf tjyif cE¨0wfrsm;udkvnf; od&rnf jzpfonf/ tu,fí
rsm;onf rdrdwdkY\ tpOftvmudk Ak'¨ESihf wdkuf½dkufywfoufonhf wynfh xdk&[ef;onf rZösdredum,faqmif (tkyfpk0if)jzpfrl rZösdredum,f
rsm;rS qif;oufcJhzG,f&Sdonf/ rS rlvyPÖmo (yxrqkH; okwåef 50)udk od&rnfjzpfonf/ 'DC
2
bmPu[lonf ½Gwfqdkol[k t"dyÜm,f&onf/ odkYjzpfí 'DCbmPu[l bmPutkyfpk0ifjzpfrl 'DCedum,frS r[m0*¾ ('kwd, 10
onf 'DCedum,fudk ½Gwfqdkol (tm*kHaqmifol) t"dyÜm,f&onf/ xdktwl
rZösdredum,faqmif ponfjzihf t"dyÜm,f&onf/ bmPuyk*¾Kdvf jzpf&ef
okwf)? oH,kwåedum,faqmiftkyf0if jzpfrl oH,kwåedum,f r[m
edum,fwpfckvkH;udk rpGrf;EdkifvQif tenf;qkH; ,if;edum,f\ taumif; 1
qkH; u@wpfckudk wwfuRrf;&onf/ bdu©Kbdu©Kedrmwdum jzpfNyD; ygwdarmu©[k todrsm;onf/
2
3
tH-| 2? 74/ y&dwåav;bmP0g& jzpfonfrSm xif&Sm;onf/
3
4
r[m0Ho 35? 30/ ,if;rax&fonf £vem*rif; (at'D 102) acwf oHCbwå (qGrf;auR;)? r*Fvm (tdrfopfwufjcif;? vufxyfjcif;uJhodkY
wGif jzpfonf/ aom r*Fvmtcrf;tem;) ESihf t0r*Fvm (tokb odkYr[kwf uG,fvGefol
5
0d-| 2? 54/ twGuf qGrf;vSLjcif;) rsm;twGuf tEkarm'em tcrf;tem;rsm;jzpfonf/
4
yg&mZduu@ESihf ygpdwåd,u@udk qdkvdkonf/
512 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 509
1
onf/ rZösdredum,ft|uxmwGif azmfjyonhf pmydk'fwpfckudk xdk wdkYtm; Mo0g'ay;&ef tqifhrDoljzpfonf /
tcsdefu oD[kdVfaus;vufa'orsm;ü &&Sdonhf pmaywwfajrmuf ausmif;wkdufwpfckwGif a,bk,stm;jzihf wpfaeYvQif pmay
rItwdkif;twm wpf&yftjzpf rSwf,lEdkifonf/ xdkpmydk'fwGif aus; oifMum;ydkYcsrI okH;Budrf&Sdonf/ aeYqGrf;twGuf qGrf;cHrxGufrD eH
vufa'owpfckodkY bk&ifrif;u trdefYpmcRefwpfck ydkYvdkufaom eufcif;wpfcsdefESifh rGef;vGJwiG f wpfcsdefjzpfonf/ wwd, pmoif
tcg pmudk rzwfwwfolrsm;onf rdrdwdkYudk,fpm; ,if;pmudk zwf csdefrSm naecif;wGif jzpfonf/ naeydkif; bmoma&; 0wfjyKrINyD;
1 2
½Iay;&ef tjcm;wpfa,muftm; apcdkif;aMumif; qdkonf / aemuf trsm;qkH; jzpfEdkifonf / wpfcgwpf&HwGif trsm;udk
,if;onf e,fpGefe,fzsm;a'orsm;ü eef;awmfrS ñTefMum; a[majymydkYonhfykHpHjzihf pmoifcsdefokH;ck &Sdonf/ r[m0d[m&
csufwpf&yfESihf ywfoufonfudk pmayrwwfonhf aus;½Gmom; ausmif;wdkufrS wdyd#uplVmb,rax&fonf a&m[Pt&yf&Sd
rsm; od&ykHjzpfonf/ e,fpGefe,fzsm;a'o (ypöEÅZeya') [laom wkvm"m&yAÁwae "r®&u©dwrax&fxH pmoifMum;&ef aemufyg
pum;vkH;rsm;rSm xl;jcm;onf/ ,if;pum;vkH;rsm;onf ,if;odYk &[ef;awmfrsm;pGmESihf twl <uoGm;aomtcg ntcsdefwGif pm
aom azmfjycsufrsm;udk em;vnf&ef NrdKUjyaus;½Gmrsm;ü rnfolrQ oifom;&[ef;awmfonf q&mha&SUarSmufü usrf;pmrsm;udk ½Gwfqdk
tultnDrvdkaMumif; azmfjyonf/ jy&vsuf q&mrax&fu ½GwfqdkNyD; usrf;rsm;udk aeYtcgwGif &Sif;
pmayoifMum;jcif;onf &[ef;awmfrsm;\ vufwGif&Sdaomf jyay;&ef tcsdefZ,m;udk pDrHxm;onf/ aus;½Gmom;rsm;u
vnf; tqihfjrihf ynmwwfuRrf;NyD; ,Ofaus;Muonfh a,musfm; ausmif;wdkuf\a&SUwGif r@yfBuD;aqmufvkyfxm;vsuf wdyd#u
rdef;rrsm;vnf; &SdMuonf/ ,if;wdkYteuf tcsKdUrSm &[ef;awmf plVmb,ESifh wynhfrsm;onf a[majymydkYcsrIodkY aeYpOf wuf
3
rsm;udk,fwdkif ¤if;wdkYtm; usrf;*efwwfodolrsm;tjzpf oabmwl a&mufMuonf /
vufcH&onftxd ynmwwfuRrf;Muonf/ ykHpHtm;jzihf orEÅyg tqihfjrihf oifMum;rIwGif aqG;aEG;rIonf t"du oifMum;
4
om'dumwGif bmwd,rif; (at'D 38-66)onf bmompum; enf;jzpfonf/ a&S;tcef; wGif tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[m0d[m&
rsm;pGmudk wwfuRrf;onhf ynm&SifBuD;wpfa,muf (y@dawm ausmif;wdkufESihf r[m*gr&Sd wdómr[m0d[m&ausmif;wdkufwdkYü
bmoEÅ&ukoavm) jzpfonfh ykPÖm;rsKd; 'DCum&m,etrnf&Sd ESpfpOf ESpfBudrfpD? ausmif;wdkuf toD;oD;wGif ESpfBudrfpD usif;y
0efBuD;wpfa,muftm; r[m0d[m& ausmif;wkdufESihf tb,
*d&dausmif;wdkufwdkY qGJudkifxm;onhf tjiif;yGm;aeonhf tawG; 1
odkYjzpfí yd#uwfokH;ykH wwfuRrf;olomvQif bdu©KeDwdkYtm; Mo0g'ay;
&ef vkHavmufoltjzpf ,lqcH&onf/ ,if;onf xdk&[ef;awmftaejzihf
1
r-| 1? 197/ ,xm [d &nm ypöEÅZeya' y[dwH avcH ww¬ rEkóm ar;jref;cH&onfh ar;cGef;tm;vkH;udk ajzMum;Edkifonhf tajctaewGif &Sd
avcH 0gapwkH tZmeEÅm a,m 0gapwkH Zmemwd awe 0gpmaywGm wH aomaMumihf jzpfzG,f&Sdonf/ &[ef;wpfyg;onf rdrd\ ,kHrSm; oHo,udk
tw¬H okwGm &anm tmPmwd tm'a&e orÜma'EÅd/ ,if;pmydk'fonf ajz&Sif;ay;Edkif&ef tcGifhta&; rsm;pGm&SdEdkifaomfvnf; bdu©KeDwpfyg;\
EdkifiHwpfEdkifiH\ rnfonhf e,fajrudkrS &nfñTef;rxm;ay/ ,if;azmfjy vIyf&Sm;rIrsm;rSm wif;MuyfNyD; pmay oifMum;&ef t"dutcGifhtvrf;rSm
csufonf wpfpkHwpfckaom tcsufudk &Sif;vif;ap&ef o½kyfazmfonhf bdu©Kaem0g'u &[ef;awmfrsm;omvQif jzpfonf/
2
a,bk,s azmfjycsuf wpf&yfomjzpfonf/ odkYwap t|uxmusrf;rsm; tH-| 1? 29-30/
3
onf a,bk,stm;jzihf a'oqdkif&m tajctaerS o½kyfazmfaMumif; 0dok'¨dr*¾ 1? 92/
4
od&onf/ þusrf;? pmrsufESm 314 udk ½Iyg/
510 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 511
aMumif; awGUcJh&NyD;jzpfonf/ ,if;pnf;a0;BuD;rsm;wGif &[ef; &if; zsmay:wGif xdkifvsuf ur®|mef;w&m; ay;&ef avQmufxm;
awmfrsm;onf xif&Sm;ausmfMum;onfh uRrf;usifynm&Sifrsm;ESihf onf/ ]t&Sifbk&m;? wynhfawmfu t&Sifbk&m;xHrSm oif,lcJh
cufcJonhf jyóemrsm;udk aqG;aEG;cGifh&&SdMuNyD; rdrdwdkY\ oHo, onf r[kwfygvm;? t&Sifbk&m;rodygvdkY wynhfawmf rnfodYk
rsm;udk &Sif;vif;EdkifMuvsuf ,if;odkYjzihf ¤if;wdkY\ ax&0g' avQmufxm;&ygrnfenf;} [k wynhfu avQmufxm;onf/ q&m
tpOftvmudk xdef;odrf; o,faqmifcJhMuonf/ jzpfolu ]odkY&mwGif t&Sifbk&m;? xdk;xGif;odjrifrI vrf;pOfrSm t
vGwfvyfpGm aqG;aEG;rIrSm tvGefav;pm;cH&onhf ta&;BuD; awmftwef jcm;em;aom t&mjzpfygonf}[k q&mt&Sifu jyef
aom oGifjyifwpf&yfjzpfonf/ wynhfwpfyg;onf rdrd\q&mESihf rdefYMum;onf/ wdyd#uplVmb,rax&fonf xdktcsdefu aom
oabmxm; uGJvGJEdkifNyD; jypfwifrIr&SdbJ wpfpkHwpfckaom twdkif; wmyefjzpfonf/ q&mrax&fonf wynhfay;onhf ur®|mef;
1
twmtxd aqG;aEG;Edkifvsuf rdrd\ wynhfrSefonf[k q&mt&Sif w&m;jzihf &[EÅmjzpfoGm;onf[k qdkonf /
taejzihf ,kHMunfvQif qkwfqdkif;jcif;r&SdbJ wynhf\ ,lqcsufudk aemufxyf xif&Sm;onhf ynm&Sifjzpfol Opö0gvdumausmif;
vufcHonf/ ESpfyg;vkH; yd#uwfokH;ykHwGif txl;uRrf;usifMuonhf wdkufae r[mem* rax&fonfvnf; rdrdwynhfjzpfol wv*F&
wdyd#uplVaomrESihf wynhfjzpfol wdyd#uplVem* (txufwGif ausmif;wdkufae "r®&u©dwrax&f\ ajc&if;ü aqmifhaMumihfxdkif
2
azmfjyNyD;) rax&fESpfyg;onf owdy|meokwfvm {um,er*¾ NyD; ur®|mef;w&m;udk awmif;yefaMumif; qdkonf /
[laom a0g[m&ESihf ywfoufNyD; tawG;tjrif rwlbJ&SdMuonf/ "r®udk &Sif;jywwfolrax&fBuD;jzpfNyD; &[ef;rsm;pGm\ q&m
q&mjzpfolu jyóemudk tvGefeuf½Idif;pGm awG;awmNyD; aemuf t&Sifjzpfol omauwwdórax&ftm; t|uxmusrf;rsm;ü
qkH;wGif rdrdwynhf\ t,ltqrSefuefaMumif; odjrifoGm;onf/ rdrd\ A[kókwudk xkwfazmfrjywwfonhf *kPf&nfESifhjynfhpkH
plVaomrax&fonf wynhfjzpfol plVem*rax&f\ ydkYcscsufudk onfh pHerltjzpfjzihf azmfjycH&onf/ tcgwpfyg;ü rax&fonf
em,l&ef pnf;a0;a&muf&SdvmMuonhf y&dowfa&SUarSmufü rdrd ausmif;wdkufESifh wynfhrsm;udkxm;cJhNyD; twefa0;uGmonhf t&yf
1
wynhf\,lqcsufudk vufcHcJhaMumif; od&onf / odkYwap ,if; &Sd uPdum&0gvduork'´0d[m& ausmif;wdkufwGif 0gqdkvsuf
odkYaom ESvkH;pdwf0rf; BuD;jrwfrIESihf vGwfvyfpGm aqG;aEG;rIrsm; tjcm; &[ef;awmfrsm;tm; ulnD&if; omref &[ef;awmf wpfyg;
2 3
onf t|uxmusrf;rsm;udk a&;om;csdefü &Sm;yg;NyD; jzpfykH&onf / uJhodkY aexdkifcJhonf /
rdrd\ todynmtwGuf rdrdudk,fudk ESdrfhcsjcif;ESihf r0ifh0g &[ef;tm;vkH;rSm wpfpkHwpfckaom twdkif;twmxd ynm
jcif;udk BuD;jrwfaom ynm&Sif\ oauFwtjzpf ,lqcH&onf/ t&nftcsif;&SdMuaMumif; aocsmoavmufjzpfonf/ odkYwap vl
xif&Sm;ausmfMum;onfh ynm&Sif a&m[Pt&yf&Sd wkvm"m& 0wfaMumif;rsm;tMum; pmaywwfajrmufrI twdkif;twmudk ao
ausmif;wdkufrS "r®&u©dwrax&fonf r[m0d[m&ausmif;wdkufrS csmaponfh enf;vrf; r&Sdacs/ odkYwap aus;½Gmom;rsm;tMum;
wdyd#uplVmb,rax&ftm; oifMum;NyD;aemuf rdrdwynhf\ ajc pmayrwwfolrsm; trsm;tjym; &SdaMumif;udkrl aocsmpGm qdkEdkif
1 1
'D-| 2? 337/ r-| 1? 236-2377/ 0dok'¨dr*¾ 1? 92/
2
þusrf;? pmrsufESm 359 udk ½Iyg/ wG
2
0diof k'ñT
¨dr*¾e2?f;NyD270/
;)ausmif;wdkuf wdkufydkifq&mawmfonf pmoifom;
3
tH-|aus
tm; 1? 59/
;½GmtwG r-| 2?if;47/
odkY roGm;&ef uwdu0wfudk &&SdNyD;rSom rdrd
xH pmayoifMum;cGifh jyKcJhjcif;jzpfonf/ q&mrax&fonf pmoif
516 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 513
awGU&NrJjzpfaom pmvkH;rsm;xuf rsm;pGm rBuD;onhf pmvkH;ao;? tjrifrsm;ESihf ywfoufonhf ygVdawmfESihf "r®a&;&m tcsuf
1
wpfcgwpf&H ,if;xufyif rsm;pGmao;i,faom pmvkH;rsm;jzihf rsm;udk qkH;jzwf&ef cefYtyfcJhaMumif; rSwfwrf;wifxm;onf /
rSwfwrf;wifcJhMuonf/ wHwdkif;eH&u H dk twwfEdkifqkH; xdcdkufysuf a0g[m&duwdórif; (at'D 269-291) onf 0efBuD;
pD;rI enf;yg;ap&ef rsm;pGm reufapbJ a&;xdk;cJhMujcif;jzpfonf/ uydvtm; a0wkv†0g'tm; pkHprf;ppfaq;NyD; z,f&Sm;&ef tzGJU
cRefxufaom oHacsmif;jzihf ra&;xGif;rD teDa&mif aq;jzihf eH&H acgif;aqmiftjzpf cefYtyfcJhonf/ r[maoerif; (at'D 334-
wGif a&S;OD;pGm a&;cscJhNyD; ,if;aq;a&;rsm;rSm ae&mtenf;i,f 362) vufxufwGif w&m;olBuD;csKyfonf wdórax&f tm;
wGif ra&;xGif;bJ usefaeao;onf/ a&;om;csuf tcsKdUrSm ¤if;udk qefYusifonhf tcsKdUtcsufrsm;udk 0denf;ESihftnD pkH prf;
tvGef *½kwpdkufMunhf½IrSom ,if;wdkYudk owdjyKrdEdkifavmuf ppfaq;NyD;aemuf omoemhabmifrS xkwfy,fvdkuf (vl0wf
1 2
atmif wdrfvGef;vSonf / vJvdkuf) aMumif; tqdk&Sdonf /
xdkacwfu pmaya&;om;jcif;onf tvGef xif&Sm;ykH&onf/ ,if;ykHpHrsm;onf EdkifiHawmf\ 0efBuD;rsm;onf tqifhjrihf
pmaya&;om;wwfolrsm;onf uREfkyfwdkY azmifwdef odkYr[kwf cJwH ynmwwfuRrf;NyD; ,Ofaus;olrsm;jzpfaMumif;vnf; azmfjyonf/
udk ,laqmifoGm;ouJhodkY ¤if;wdkEY Sihftwl unpfudkyg o,f,loGm; xdk0efBuD;rsm;\ okawoeESihf avmukwå&ma&;udpörsm;ü 0if
MuykH&onf/ ]yk*¾Kdvfwdkif; okH;NrJwdkif;vufudk tokH;jyKcJhMuNyD; a&; a&mufpGufzufrIonf ¤if;wdkY\ aemufcH EdkifiHa&;tmPmaMumifh
om;csuf rsm;pGmwGif owdjyKrdEdkifonfh a&;ykHa&;[ef jcm;em;csuf om r[kwfbJ ,if;odkYaom tajctaersm;udk udkifwG,f&ef
rsm;udk taotcsm awGUjrifEdkifonf/ ,if; a&;om;csuftcsKdUrSm ¤if;wdkYudk,fwkdif\ todynmESihf ukd,fusihfw&m;a&;&m t&nf
taumif;rGefqkH;aom a&S;acwfoD[dkVf vufa&; erlemrsm;wGif tcsif;jynfh0jcif;wdkYaMumihfvnf; jzpfonf/
2
yg0ifNyD; tcsKdUrSm tvGeftvGef *½kwpdkuf a&;xGif;cJhMuonf} / yxrt*¾aAm"drif; (at'D 568-601)vufxuftwGif; oD
,aeYwdkif wnf&Sdao;onhf a&S;tusqkH; usrf;pmxufyif [dkVfbmomjzihf uAsmusrf;rsm; a&;om;cJhMuonfh ausmfMum;onhf
3
a&S;usonhf ,if;rSwfwrf;rsm;udk ynm&SifBuD;rsm; xif&Sm;onhf uAsmq&m q,fhESpfa,muf&SdcJhonf /
uAsmq&mrsm; a&;om;cJhMuonfr[kwfbJ omref t&yfom; 1
0d-| 2? 168/
vma&muf vnfywfolrsm; a&;om;cJhMujcif;om jzpfonf/ *gxm 2
r[m0Ho 36;41/ 3
,if; 37;39/
wpfyk'fudk ]yef;csDq&mBuD;wpfa,muf\ tvkyfoif wynhfokH; 4
r[m0Ho 42;13/ edum,o*F[? pm-15/ edum,o*F[usrf;tvdk
a,muf ¤if;wdkY\vufudk twlwlxm;í a&;zGJUcJhMu\}[k jzpf t& ,if;uAsmq&m 12 a,muf\trnfpm&if;rSm 1) ou'grv (Sa-
3
onf / trsKd;orD;rsm; a&;xkd;onhf *gxmyk'frsm;pGmwdkYu a&S; kdāmala) 2) tou'grv (Asakdāmala) 3) 'grd (DāmI) 4) Am[d&d
acwfoD[dkVfü trsKd;orD;ynma&;onf trsKd;om; ynma&;ESihf (Bāhiri) 5) 'VAdaom (Da¼abisô) 6) tEk½kwukrm½k (Anurutkumaru)
tvGefruGmaMumif; azmfjyonf/ 7) 'va*g-w ukr½k (Da¼agot Kumaru) 8) 'vov ukr½k (Da¼asala
Kumaru) 9) udwod&d ukr½k (Kitasiri Kumaru) 10) yk&0'k ukr½k (Pu-

1
rava¹u Kumaru) 11) ol&d,Am[k (S³riyab±hu) 12) uokyaumw
,if;? pm-311/ tmyg (Kasupkoµa ¾p±) wdkYjzpfonf/ ,if;trnfemr tm;vkH;rSm vl0wf
2
,if;? pm-311-312/ aMumifrsm; jzpfzG,f&Sdonf/ ,aeYtcsdefxd ,if;uAsmq&mwdkY a&;om;cJh
3
,if;? pm-334/ aomvuf&m wpfckwpfavrQudk rawGU&awmhacs/
514 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; ynma&; 515
trsKd;orD;rsm; ynma&;rSm trsKd;om;ynma&;\ aemufwGif a&;rSwfolrsm;\ trnfemrESihf ae&yfrsm;udk ¤if;wdkY\ rSwf
rsm;pGm usefraecJhbJ ynma&;vkyfief;rsm;wGif ynmwwf bdu©KeD wrf;rsm;ESihf twl a&;rSwfavh&SdMuonf/ ¤if;wdkYrSm bk&ihfrdom;
rsm;vnf; yg0ifywfoufrI&SdcJhaMumif; ,lq&ef taMumif;&Sdonf/ pkrsm;rSonf omref aus;½Gmvlxktxd pkHvifonf/ bk&ifrif;rsm;?
obm0tm;jzihf bdu©KeDrsm;onf trsKd;orD;xk\ todynmESihf rif;nDrif;om;rsm;? 0efBuD;rsm;? &[ef;awmfrsm;? tpdk;& t&m&Sd
udk,fusihfw&m;a&;&m aumif;usKd; aqmif½GufrI twGuf ¤if;wdkY\ rsm;ESihf omref trsKd;om; trsKd;orD;rsm; jzpfMuonf/ ¤if;wdkY
b0udk `rIyfESHxm;Muonf/ wwd, aZ|wdó rif;\ rdzk&m;onf onf oD[dkVfuRef; ae&mtESHUrS vma&mufMuonf/ ]a&;om;csuf
bdu©KeD0wfNyD; ÓPfynm xufjrufolrsm;twGufom &nf½G,f rsm;ü awGU&onhf trnfemr trsm;pkrSm ordkif;wGif ae&m&Edkif
1 1
onhf bmom&yfwpfckjzpfonfh tbd"r®mudk t|uxmESihfwuG avmufatmif ta&;ygolrsm; r[kwfMuacs} / xD;eef;ESihf ywf
2
oif,lonf / oufolrsm;udkyif rsm;pGm rawGU&acs/
a&S;acwfoD[dkVfwGif us,fjyefYNyD; tqihfrDonhf a,bk,s ,if;a&;om;csufonf a&S;acwftcsdefrsm;u qd*d&d,odkY
ynmoifMum;rItaMumif; touf0ifonhf azmfjycsufwpf&yfrSm tvnftywfvmol trsm;pkonf ,aeY tvnftywfvmol
qd*d&d, t&yf&Sd rSefwHwdkif;jzpfonf/ at'D ig;&mpkwGif yxr trsm;pkxuf ydkrdk ynmwwfNyD; ,Ofaus;MuaMumif; &Sif;vif;pGm
uóyrif; (at'D 478-496) udk,fwdkif wnfaqmufcJhzG,f&Sd azmfjyonf/ acwfopf tvnftywfvma&mufolrsm;onf
onhf ,if; wHwdkif;\ rSefESihfwlaom eH&HrsufESmwGif ao;ao; awmufajymifacsmrGwfonhf rsufESmjyifay:wGif qdk;½Gm;pGm a&;jcpf
auG;auG; a&;om;csufrsm;pGm yg&SdNyD; at'D ajcmuf&mpkrS rIrsm;? ½dkif;pdkif;pGm a&;xGif;xm;onhf emrnf\ tppmvkH;BuD;rsm;
aygVKEé½k0acwf aemufydkif;wpfcsdefxd &ufpGJrsm;udk pOfvsuf a&S; ESihf wpfcgwpf&H wefzdk;BuD;rm;onhf ,if;a&S;a[mif; rSwfwrf;rsm;
a[mif; ta&;tom;jzihf azmfjyxm;onf/ ,if;a&;om;csufrsm; udk ysufpD;apjcif;rsm;aMumifh azmfjyyg orkdif;0if wHwkdif; aysmuf
rSm ,if;ausmufcHwyf ordkif;0ifae&mwpfckjzpfvmcsdef azmfjyyg uG,f&ykHudk awGUjrifEdkifonf/ odkYwap a&S;acwf vma&mufvnf
acwfumvtwGif; qd*d&d,odkY tvnftywfa&muf&SdvmMuol ywfolrsm; jyKvkyfonhf ,if;odkYaom ½dkif;ysrIoauFw wpfckw
rsm;pGmwdkY a&;jcpfcJhMuonhf rSwfwrf;rsm; jzpfMuonf/ avrQudk rawGU&acs/ ,if;wHwdkif;eH&Hrsm;wGif a&;om;&efrSm
,if;rSwfwrf; tajrmuftjrm;udk *gxmrsm;jzihf a&;om; oifhavsmf avsmufywfykHr&aomfvnf; a&S;acwfu qd*d&d,odYk
xm;NyD; tcsKdUtenf;i,frSm pum;ajyrsm;yif jzpfMuonf/ ,if; vma&mufcJhMuolrsm;onf BuD;pGm *½kpkdufvsuf {nhfrSwfwrf; pm
wdkYtrsm;pkrSm ausmfMum;onhf qd*d&, yefcsDrsm;\ tvSESihf ywf tkyfuJhodkY ,if;rSefwHwdkif;udk tokH;jyKcJhMuykH&onf/
oufMuNyD; tjcm; tcsKdUrSm ausmufawmifxdyfodkY t0if&Sd {&mr ]t*FawtwGif;odkY BuD;rm;onhf tu©&mrsm;jzihf rdrdwdkY\
jcaoFh½kyfBuD;ESihf ywfoufvsuf tcsKdUrSm qd*d&, d \ BuD;us,fcrf; emrnfrsm;udk euf½Idif;pGm a&;jcpfMuonhf ,aeYacwf tvSzsuf
em;rI tawG;tjrifESihf ywfoufMuonf/ qD;olrsm;ESihf rwlbJ tv,facwffu vma&muf vnfywfMuol
rsm;onf ¤if;wdkY\ *gxmrsm;udk rsm;aomtm;jzihf aypmrsm;wGif
1
r[m0Ho 44;108-117/ 1
2
txufwGif azmfjycJhonhf ,if;uAsm 12 yk'fteuf 'VAdaom (Da¼a- Sigiriya Graffiti by Paranavitana JRAS. (CB), Vol. XXXIV, (No. 92, 1939),
bisô) ac:wGifolonf trsKd;orD;wpfa,muf\ emrnf jzpfEdkifrnf p. 338.
avm/
ynma&; 517
y&e0dwe (yk*¾Kdvf)u þodkYokH;oyfonf ]ykHrSeftm;jzihf ,if;
ykHpHjzihf rSwfwrf;wifrIrsm;ü pmaya&;&m xl;jcm;ajymifajrmufrI
wpfpkHwpf&mudkrQ rarQmfvihfEdkifaomfvnf; taumif;qkH;wpfckudk
a½G;cs,f&ef BudK;pm;jcif;rjyKbJ txufwGif azmfjycJhonhf tcsKdU
aom *gxmrsm;rSm pmaytaiGUtouf ruif;Muojzihf uAsm[k
1
ac:Edkifonf[k uREkfyfxif\} / ]vlom;wdkY\ tvSycHpm;rIudk qGJ
aqmifEdkifpGrf;&SdrItwGuf xl;jcm;onhf ae&mwGif wnf&Sdvsuf pif
Mu,f ,Ofaus;onhf vlrsm;udk udk,fpm;jyKjcif;jzifh ,if;odkYaom
rdrdwdkY\ vwfwavm tm½kHcHpm;csufrsm;udk xkwfazmfjcif;rsm;rSm
rMumcP o'´g? ta&;tzGJUESihf um&efrsm;aMumihf yifyef;pGm avh
usuf&rIrsm;jzihf t&nftaoG; usqif;aponhf aESmif;acwf oD
2
[dkVfuAsmykHpHwGif rsm;pGmrawGU&onhf &nfñTef;csufwpf&yf&Sd\ /
vlwef;pm;tvTmaygif;pkHrS qd*d&d,odkY vma&mufvnfywf
ol &maygif;rsm;pGmonf ¤if;wdkY\ pdwftm½kHcHpm;rIESihf tawG;
tjrifrsm;udk awmufajymifNyD; pifMu,faumif;rGefonhf uAsm
rsm;jzihf xkwfazmfEdkifonhf tcsufonf xdkacwfu ynma&;onf
us,fjyefYNyD; tcGifhxl;cHvlwef;pm;twGufom uefYowfrxm;
aMumif; oufaojyvsuf&Sdonf/
ynmoifMum;&m e,fajrtjzpf oD[dkVf\ xifay:ausmf
Mum;rIonf a0;uGmus,fjyefYonfh t&yfrsm;odkY ysHUESHYoGm;onf/
[l,ifqefonf ]ork'´&mtv,fwGif oD[V [kac:onfh EdkifiH
wpfEdkifiH&Sd\/ ,if;EdkifiHum; ox0d& (Sthavira School) *dkPf;
0ifynm&Sif yg&*lrsm;aMumifh xif&Sm;NyD; a,m*oQwå&udk &Sif;jy
3
EdkifpGrf;&Sdolrsm;aMumihfvnf; ausmfMum;\}[k Mum;zl;cJhonf /
aemiftcg ,if; w½kwf&[ef;awmfonf tdEd́,awmifydkif;
uÍödyl&NrdKUwGif aAm"darCqGm&ESihf tb,'HoQwå& trnf&onhf
1
,if;? pm-339/
2
,if;? pm-340/
3
Beal : The Life of Hiuen Tsiang, p. 133.
518 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif;
xif&Sm;onfh "r®uxdurax&fESpyf g; OD;aqmifonhf oD[dkVf
1
&[ef;awmf tyg; 300 cefYESihf qkHawGUcGifh&cJhonf / [l,ifqef
onf xdk&[ef;awmfrsm;ESihf awGUqkHar;jref;cGifh&jcif;ü ]t&Sif
bk&m;wdkY EdkifiHrS oHCmhtBuD;tuJrsm;onf ox0d&*dkPf;om;
wdkY\ wdyd#uESihf a,m*oQwå&usrf;rsm;udk &Sif;jyEdkifonf[k
qdkyg\/ uREkfyftaejzihf xdkEdkifiHodkY oGm;a&mufNyD; ,if;usrf;
rsm;udk oif,l&ef qE´jyif;jyaeyg\/ þae&modkY tb,faMumifh
vma&mufMuoenf;[k t&Sifbk&m;wdkYtm; wynhfawmf ar;
avQmufEdkifygoavm} [k ar;jref;onf/
,if;tar;udk ajzqdk&mü oD[dkVf&[ef;awmfrsm;u xkdtcsdef
u oD[dkVfwGif uyfab;qdkufa&mufaeNyD; ZrÁK'Dy (tdEd́,)rSm
&SifawmfAk'¨\ arG;zGm;&majrjzpfaomaMumihf vmcJh&aMumif; ajym
Mum;Muonf/ oD[dkVf&[ef;awmfrsm;u ]"r®udkodMuonhf wynfh
awmfwdkY *dkPf;0if &[ef;awmfrsm;wGif touft½G,fESihf odu©m0g
t& wynhfawmfwdkYudk ausmfvGefolrsm; r&SdMuawmhyg/ odkYjzpfí
t&Sifbk&m;taejzihf tu,fí t&Sifbk&m;rSm wpfpkHwpf&m
oHo,rsm;ygu t&Sifbk&m;\ qE´twdkif; ,if;oHo,rsm;ESihf
ywfoufonfwdkYudk twlwuG aqG;aEG;Mu&atmif} qufí ajym
2
qdkvdkufMuonf /

1
,if;trnfemrrsm;rSm ykHrSef r[kwfacs/ Beal onf ,if; ouúwa0g[m&
rsm;udk w½kwfemrnfrsm;udk bmomjyef&mü toHzvS,fcJhjcif;jzpfonfrSm
xif&Sm;onf/
2
Beal : op.cit, p. 133.

00000000

2008 {NyD 9 &uf/


aemufquf wGJ 2
acwf tvdkuf ordk if;jzpfpOfrsm;
aemufquf wGJ 1
bDpD
3 &mpk r[m0d[m&[lonf
247-207 a'0geHyd,wdórif; eef;pdkufjcif;? r[m0d[m&[laom a0g[m&onf tb,fudk &nfñTef;yg
Ak'¨0g' a&muf&Sdjcif;? oenf;/ ,if;onf yx0Dtaetxm;t& xif&Sm;&Sdaom ae&m
aAm"dyif yihfaqmifjcif;? odkYr[kwf wuúodkvfwpfck jzpfoavm/ ,if;a0g[m&udk yxr
r[m0d[m&ausmif;wdkufudk wnfaxmifjcif;? qkH; tokH;jyKcJhonfhtwdkif; r[m0d[m&[laom a0g[m&tm;
oD[dkVfbmom t|uxmusrf;rsm; ay:vmjcif;? tEk&m"yk&NrdKUwGif a'0geHyd,wdórif;BuD; wnfaqmufcJhaom
2 &mpk yxrqkH;aom ausmif;wdkufBuD;udk ac:a0:aMumif; oHo,jzpf
129 t&Sifr[dE´rax&f y&dedAÁmefpHjcif;? zG,f rvdkacs/ r[m0d[m&ausmif;wdkufü oDwif;okH;aexkdifMu
128 t&SifroHCrdwå y&dedAÁmefpHjcif;? aom &[ef;awmfrsm;tm; obm0tm;jzihf r[m0d[m&0goD
101-77 'k|*grPd eef;pdkufjcif;? r[m0d[m&ausmif;wdkufae&[ef;rsm; [k ac:a0:onf/ rlvu
bmoma&;tajcjyK trsKd;om;a&;0g' jzpfay:vmjcif;? oD[dkVf&Sd &[ef;awmfrsm; tm;vkH;rSm rnfonhft&yfwGif aeonf
&[ef;rsm; vlrIESihf EdkifiHa&;rsm;wGif yg0ifvmjcif;? jzpfap tEk&m"yk&NrdKU r[m0d[m&ausmif;wdkuf tEG,frsm;jzpfMu
uqkefvjynhf Ak'¨aeYyGJawmf pwifusif;y? ojzifh tjcm;ausmif;wdkuftm;vkH;rSm tenf;ESihftrsm; t"du
avm[ygom'? r[mapwD? pdwåvyAÁw0d[m& ESifh tm;jzihf r[m0d[m&tquftEG,frsm; jzpfMuonf/ bDpD wpf&m
wdór[m0d[m&rsm; wnfaqmuf? pkwGif tb,*d&dausmif;wdkufESihf at'Dav;&mpkwGif aZw
0eausmif;wdkufrsm; ay:aygufvmNyD;aemuf oHCmhnDñGwfrI ysuf
1 &mpk jym;oGm;NyD; tjcm;*dkPf;uGJrsm; ay:aygufvmonf/ r[m0d[m&
43-29 jA[®Pwdóolykefab; ay:aygufjcif;? [laom a0g[m&\ crf;em;rIrSm ydkrdk toD;tjcm; jzpfoGm;onf/
ayxuftu©&mwifjcif;? at'D ig;&mpkü t&Sifr[mAk'¨aCmorax&fu ygVdawmftzGifh
y&d,wåd (oifMum;rI) onf y#dywåd (usihfBuHrI) ESihf t|uxmusrf;rsm;ü r[m0d[m&[laoma0g[m&udk okH;EIef;
y#da0" (xdk;xGif; odjrifrI) wdkYxuf ydkrdk ta&;BuD; aomtcg tEk&m"yk&NrdKU&Sd tb,*d&dESihf aZw0eausmif;wdkuf
aMumif; ,lqvmonf - *E¦"k&ESihf 0dóem"k& t,l wdkYudk qefYusifonhftaejzihf r[m0d[m&[laom trnfudk &nf
tq jzpfvmjcif;? ½G,fcJhykH&vsuf r[m0d[m&0goD[laom a0g[m&udk tEk&m"yk&
yHokulaqmif rax&frsm;ESihf "r®uxdurax&frsm;? NrdKU&Sd r[m0d[m&ausmif;wdkufü oDwif;okH;Muonfh &[ef;awmf
522 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; aemufqufwGJ 1 r[m0d[m&[lonf 523
1
rsm;udkomvQif &nf½G,fcJhonf / odkY&mwGif 'kwd,t"dyÜm,fyGm;rSm wdkufwpfcktm; ay;tyfonhf tvSLaiGwpf&yftaMumif; azmfjy
1
rnfonfhae&mwGif oDwif;okH;aexkdifonfjzpfap r[m0d[m& onf / uk½kem*v (Kurunagala) c½dkif? a'0rm'd aum&avh
ausmif;wdkufESihf qufEG,frI&Sdonhf &[ef;awmfrsm;tm;vkH;udk t (Devamadi Korale)NrdKU a*gPÖ0 a'0gav (Gonnava Devale)
2
usKH;0ifonfxd us,fjyefYonf / t&yf&Sd at'D udk;&mpka&;xdk;onhf aemufxyf ausmufpm wpfck
r[m0d[m&[laom a0g[m&onf tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[m0d wGif ]r[m0d[m&ausmif;wkduf\ twGif;ausmif;} wpfck twGuf
2
[m&ausmif;wkduftwGufom tokH;jyKonfr[kwfacs/ tenf;qkH; 0wåuajr ay;tyfrItaMumif;udk rSwfwrf;wif xm;onf /
tEk&m"yk& NrdKUawmfü Ak'¨0g'\ A[dkXmeNydKuGJcJhonhf at'D 12 ,if;ausmufpmrsm;ü ygonfh r[m0d[m&[laom a0g[m&
&mpk tcsdefxd oD[dkVfuRef;\ tjcm;tpdwftydkif;rsm;ü ,if; onf tEk&m"yk&NrdKU r[m0d[m&ausmif;wdkufudk &nfñTef;
trnfjzihf xif&Sm;cJhaom tjcm; ausmif;wdkfufBuD; rsm;pGmwdkY &SdcJhykH oavm? tEk&m"yk&NrdKU&Sd XmecsKyf0if a'oqdkif&m ausmif;rsm;udk
&onf/ yÍör 'rÁKvrif; (at'D 923-934) eef;pH ajcmufESpf &nfñTef;oavm? odkYr[kwf a'ocHwdkYu r[m0d[m&[k em;
ajrmufwGif a&;xkd;onhf uw&*grausmufpmü wdór[m0d[m vnfonhf tjcm;ausmif;wdkufwpfckudk &nfñTef;oavmqdkonf
&udk twdtus &nfñTef;NyD; r[m0d[m&[laom a0g[m&udk okH; udkrl uREkfyfwdkYtaejzihf taotcsm rqdkEdkifacs/ xif&Sm;cJhonhf
3 4
EIef;xm;onf / &o0g[deDusrf; t& t&d,*gvwdótrnf&Sd r[m0d[m&[laomtrnfudk a'oqdkif&m ausmif;wdkufrsm;tm;
trsKd;om;wpfa,mufonf &[ef;awmfrsm;tm; yihfzdwf&ef a&m trnfemray;&mü tokH;jyKcJhMuzG,f&Sdonf/
[Pt&yf&Sd r[m0d[m&ausmif;wdkufodkY oGm;a&mufonf/ ,if; odkY&mwGif at'Dig;&mpkwGif a&;om;onhf t|uxmusrf;
5
onf wdór[m0d[m&udk &nfñTef;onfrSm xif&Sm;onf / rEé& rsm;ü r[m0d[m&[laomtrnfudk tEk&m"yk&NrdKU&Sd r[m0d[m&
uaqa[&d (Mannar Kacheheri)t&yf&Sd at'Dudk;&mpkcefY a&;xdk; ausmif;wdkufrSwpfyg; tjcm; rnfonhf ausmif;wdkufudkrQ tokH;
3
onhf ausmufpmwpfckwGif r[m0d[m&ausmif;wdkuf\ A['k½k rjyKcJhacs/ 'DCedum,ft|uxm ü txufwGif azmfjycJhonhf
aoe yd,*Fv (Bahadurusen Piyangala) [kac:onhf ausmif; twkdif; &[ef;awmfrsm; wpfESpfvQif ykHrSef ESpfBudrf pnf;a0;avh&Sd
onfh oD[dkVfü ta&;ygaom ausmif;wdkufBuD;ESpfckudk &nfñTef;
1
,if;t"dyÜm,fonf r[m0Housrf;ü azmfjyonhf t"dyÜm,fjzpfonfrSm xm;onf/ jrpf (Mahāvāliganga) wpfzufurf;ü oDwif;okH;Mu
xif&Sm;onf/ onfh &[ef;rsm;onf r[m0d[m&ausmif;wdkufü pnf;a0;MuNyD;
2
,aeYwdkifyif a,bk,stm;jzihf *dkP;f toD;oD;rS &[ef;awmfrsm;udk ¤if;
wdkY\XmecsKyf trnfrsm;jzihf todrsm;Muonf/ ykHpHtm;jzihf uE´Drmv0wå
þzufurf;ü oDwif;okH;Muaom &[ef;awmfrsm;onf wdó
ausmif;wdkufü OyorÜ'gtjzpfudk &&SdcJhMuolrsm;tm; uED́rSm aeonfjzpf r[m0d[m&ausmif;wdkufü pnf;a0;Muonf/ xdktcsdefrSmyif a&m
ap rw&rSm aeonfjzpfap rmv0wå &[ef;rsm;[laom trnfudk &Mu [Pt&yf&Sd ausmif;wdkufBuD;tm; wdó[laom a&SUqufpum;
onf/ odkYjzpfí tajccHtm;jzihf bkef;BuD;ausmif;wdkufwpfckjzpfonfh rygbJ r[m0d[m&[laom trnfudk rac:a0:cJhacs/
rmv0wåonf ajymif;vJonfh tjrifjzihf *dkPf;wpfckudk &nfñTef;onf/
3 4 1
EZ. III, pp. 222-223. &o0g[deD 2? 36/ EZ. III, p, 103.
5 2
wpfcgwpf&H ,if;ausmif;wdkufudk AmVr[m0d[m&[k ac:onf (&o EZ. IV, pp. 188-189.
3
0g[deD 2? 8)/ 'D-| 2? 172/ þusrf;? pm- 315 udkvnf; ½Iyg/
aemufqufwGJ 2 acwftvdkuf ordkif;jzpfpOfrsm; 525
29-17 0¥*grPd eef;pdkufjcif;?
aemufquf wGJ 3 yxrqkH; tBudrf oHCmuGJjym;jcif;?
rif;qufrsm; r[m0d[m&rS tb,*d&d cGJxGuf?
(0DvsH*dkif*g\ plV0Ho t*Fvdyfbmomjyef? wGJ 2 twdkif;) "r®½kpd*dkPf; jzpfay:vmjcif;?
trnf eef;pdkufNrdKU ouú&mZf at'D
1/ 0dZ, wrÁyPÖde*& 483-445 bDpD 1&mpk
Mum;umv 67-79 r[mbmwdu r[mem*rif; *d&db@ylZmyGJ usif;y?
(Oywdó &ifcGif Oywdó*gr 445-444 79-89 tmr@*grPdrif;\ rmCmw(toufrowf&) trdefY?
ydkuftkyfcsKyf) 89-92 uPd&ZmEk wdórif;u rdrdudk vkyfBuHcJhMuonfh
2/ y@K0goka'0 / 444-414 &[ef;tyg; 80 udk uGyfrsuf?
3/ tb, / 414-394 3 &mpk
Mum;umv 248-249 {uemVdu iwfrGwfacgif;yg;ab;?
(tb,\nD wdó 269-291 a0g[m&wdórif; eef;pdkuf?
&ifcGifydkuf tkyfcsKyf) / 394-377 a0wkv†0g'udk ESdyfeif;?
4/ y@Kumb, tEk&m"yk& 377-307 oHCm oefY&Sif;a&;?
5/ rk#od0 / 307-247 yxrqkH;tBudrf t&d,0HoyGJawmf usif;y?
6/ a'0geHyd,wdó / 247-207
7/ Owåd, / 207-197 4 &mpk
8/ r[mod0 / 197-187 309-322 a*gXmb,rif; eef;pdkuf?
9/ ol&wdó / 187-177 a0wkv†0g'udk ESdrfeif;jcif;? a0wkv†0g'D &[ef;rsm;
10/ aoe (wrD;vf) / 177-155 udk wdkif;jynfrS ESifxkwf?
11/ *kwådv (wrD;vf) / 177-155 'u©dP*d&dt&yfü om*vd,*dkPf; ay:aygufjcif;?
12/ taov / 155-154 334-381 r[maoerif; eef;pdkuf?
13/ {Vm& (apmV) / 154-101 r[maoerif; r[m,me0g'udk axmufyHhjcif;?
14/ 'k|*grPd / 101-77 r[maoerif; r[m0d[m&ausmif;wdkufudk zsufqD;?
15/ o'¨gwdó / 77-59 apwd,yAÁw (r[dE¦avh) udk "r®½kpduwdkY odrf;ydkuf?
16/ xkv†xe / 59- aZw0e0d[m&ausmif;wdkufudk wnfaqmufNyD;
17/ vZÆdwdó / 59-50 om*vd, *dkPf;tm; vª'gef;?
'kwd,tBudrf r[m0d[m&ausmif;wdkuf pGefYypfcH&jcif;?
18/ cv†#em* / 50-43 crf;em;rI tawG ;tjrif
aAm"do wå½kyEfu
Sihf dkywf oufH;Muonf
yxrqk tBudrf /azmfjy?
526 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; aemufqufwGJ 2 acwftvdkuf ordkif;jzpfpOfrsm; 527
362-409 od&darC0PÖrif;u r[dE´yGJawmfusif;y? 630-658 'kwd,'gaXmywdórif;ESihf r[m0d[m&ausmif;wdkuf
þrif;vufxuftwGif; pG,af wmf"mwfudk oD[dkVfodkY tMum; rajyrvnfjzpfjcif;?
yihfaqmifvmjcif;? 658-674 y&dwf½GwfyGJawmf pwifusif;y?
w½kwf&[ef;awmf zm[D,ef oD[dkVfodkY a&mufvm? 678-711 yHokulvdurax&frsm; xif&Sm;vm?
r[m"r®uxD rax&f ygVdawmfudk oD[dkVfbmomjyef? 8 &mpk
5 &mpk 766-722 pwkw¬t*¾aAm"drif; omoemudk okwfoifjcif;?
409-431 r[memrrif; tkyfcsKyfjcif;? Ak'¨0g'usihfpOfrsm;ü [dE´L t,ltqrsm; vTrf;rdk;jcif;?
t&Sifr[mAk'¨aCmo oD[dkVft|uxmrsm;udk ygVd 8 &mpk
bmomodkY jyefqdk? 831-851 yxraoerif; eef;pdkuf?
6 &mpk 0gZd&d,0g' oD[dkVfodkY a&mufvmjcif;?
496-513 yxr arm*¾v†merif; eef;pdkuf? y@,vlrsKd;wdkY oD[dkVfudk usL;ausmfwdkufcdkufjcif;?
auo"mwk (Ak'¨qHawmf"mwf) udk oD[dkVfodkY yifhvm? 851-885 'kwd,aoerif; eef;pdkuf?
tod*¾g[bGJU ay;tyf? 'kwd,aoerif; y@,EdkifiHudk odrf;ydkuf?
omoemoefY&Sif; pifMu,fa&;aqmif½Guf? omoemudk okwfoifjcif;?
524-537 odvmumvrif; eef;pdkuf? 871- yHokulvdu*dkPf;0ifrsm; tb,*d&drS oD;jcm;cGJxGuf?
t&SifaZmwdygv rax&fu jynfolYa&SUarSmufwGif
a0wkv†0g'Drsm;udk ESdrfeif;? 00000000
uvd*Fbk&if? rdzk&m;ESihf ,if;wdkY\ 0efBuD;rsm; oD[dkVf
odkY a&mufvmNyD; &[ef;jyKMuonf?
536- "r®"mwkudk umod (Am&mPoD) rS oD[dkVfodkY yifh?
7 &mpk
611-617 wwd, arm*¾v†merif; eef;pdkuf?
yd#uwfokH;ykHudk ½Gwfqdkjcif;? omoemoefY&Sif;apjcif;?
617-828 odvmarC0PÖrif; eef;pdkuf?
tb,*d&ausmif;wdkuf jyóem?
omoemudk okwfoif&Sif;vif;jcif;?
tbd"r®mudk txl;pdwf0ifpm;vm?
626-641 bkef;BuD;ausmif;rsm; vk,ufcH&?
532 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; aemufqufwGJ 3 oD[dkVfrif;qufrsm; 529
trnf eef;pdkufNrdKU ouú&mZf trnf eef;pdkufNrdKU ouú&mZf
100/ uóy 3 tEk&m"yk& 717-724 19/ 0¥*grPdtb, tEk&m"yk& 43-
101/ r[dE´ 1 / 724-727 20/ ykv[w¬ /
102/ t*¾aAm"d 6 / 727-766 21/ Am[d, /
103/ t*¾aAm"d 7 ayvkEé½k0 766-772 22/ ye,rm& /
104/ r[dE´ 2 tEk&m"yk& 772-792 23/ ydV,rm& /
105/ O', 1 ('yÜKv 2) aygvkEé½k0 (?) 7982-797 24/ 'gXdu / 43-29
106/ r[dE´ 3 tEk&m"yk& (?) 797-801 (0¥*grPdtb, wdkif;jynfrS xGufajy;ae&pOf
107/ t*¾aAm"d 8 / 801-812 tkyfcsKyfonhf wrD;vf usL;ausmfbk&if 5 a,muf)
108/ 'yÜKv 2 (3) / 812-828 19/ 0¥*grPdtb, / 29-17
109/ t*¾aAm"d 9 / 828-852 (jyefvnf eef;pdkuf)
110/ aoe 1 aygvkEé½k0 831-852 25/ r[mplVdu r[mwdó / 17-3
111/ aoe 2 / 851-886 26/ apm&em* / 3 bDpD 9 at'D
112/ O', 2 (1) tEk&m"yk& 885-896 27/ wdó / 9-12 at'D
113/ uóy 4 aygvkEé½k0 896-913 28/ tEkvm / 12-16
114/ uóy 5 / 913-923 29/ uk#uPÖwdó / 16-38
30/ bmwd, 1 (bmwdumb,) / 38-66
00000000 31/ r[m'gXdu r[mem* / 67-73
32/ tmr@*grPd tb, / 79-89
33/ uPd&zmPk wdó / 89-92
34/ plVmb, / 92-93
35/ oD0vd / 93-
36/ £vem* / 93-102
37/ pE´rkcod0 / 1-3-112
38/ ,ovmvu wdó / 112-120
39/ okb / 120-126
40/ 0ob / 127-171
41/ 0uFemodu wdó / 171-174
42/ *ZAm[k 1 (*ZAm[k *grPd) / 174-196
530 t&Sifauvmo jrefrmjyef oD&dvuFmAk'¨bmomordkif; aemufqufwGJ 3 oD[dkVfrif;qufrsm; 531
trnf eef;pdkufNrdKU ouú&mZf trnf eef;pdkufNrdKU ouú&mZf
43/ r[v†uem* tEk&m"yk& 196-202 72/ "mwkaoe tEk&m"yk& 460-478
44/ bmwd, wdó 2 (bmwdu wdó) / 203-227 73/ uóy 1 tEk&m"yk&ESihf od*d&d, 478-496
45/ ued|wdó / 227-246 74/ arm&½v†me 1 tEk&m"yk& 496-513
46/ ckZÆem* / 246-248 75/ ukrm&'go (ukrm&"mwkaoe) / 513-522
47/ ½k'´em* / 248-249 76/ udwådaoe / 522-
48/ od&dem* 1 / 249-268 77/ od01 / 522
49/ a0g[m&duó / 269-291 78/ Oywdó 2 / 522-524
50/ tb,em* / 291-299 79/ odvmumv / 524-537
51/ od&dem* 2 / 300-302 80/ 'gXmybkwd / 537-
52/ 0dZ,ukrm& / 302-303 81/ arm*¾v†me 2 / 537-556
53/ oCFwdó 1 / 303-307 82/ udwådod&darC / 556-
54/ od&doHCaAm"d / 307-309 83/ r[mem* / 556- 559 (558 ?)
55/ a*gXmb, / 309-322 84/ t*¾aAm"d 1 / 589-601
56/ aZXwdó 1 / 323-333 85/ t*¾aAm"d 2 / 601-611
57/ r[maoe / 334-362 86/ oHCwdó 2 / 611-
58/ od&darC0PÖ / 362-409 87/ arm*¾v†me 3 ('v† arm*¾v†me) / 611-617
59/ aZXwdó 2 / / 88/ odvmarC0PÖ / 617-626
60/ Ak'¨'go / / 89/ t*¾aAm"d 3 / 626-641
61/ Ouwdó / / 90/ aZ|wdó 3 / /
62/ r[memr / 409-431 91/ 'gaXmywdó 1 ('gXmod0) / /
63/ aomwxdaoe / 431- 92/ uóy 2 / 641-650
64/ qwå*gru / 431-432 93/ 'yÜKv 1 / 650-
65/ rdwåaoe / 432-433 94/ 'gaXmywdó 2 ([|'gX 1) / 650-658
66/ y@K (wrDvfrsm;) / 433-480 95/ t*¾aAm"d 4 tEk&m"yk&ESihf aygvkEé½k0 658-674
67/ yg&dE´ / / / 96/ 'wå tEk&m"yk& 674-676
68/ ck'´yg&dE´ / / / 97/ [wå'gX 2 / 676-
69/ yd&dw& / / / 98/ rme0r® / 676-711
70/ 'gXd, / / / 99/ t*¾aAm"d 5 / 711-717
71/ ydXd, / / /

You might also like