KΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ Ο ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

¾ Χρησιμοποιείται ο (π.π.) και η γνώση μας σχετικά με την δομή του (περιόδους, τομείς). Με βάση τον
(π.π.) συμπληρώνονται με ηλεκτρόνια οι υποστιβάδες του στοιχείου ακολουθώντας την σειρά με την
οποία τις συναντάμε στον (π.π.) καθώς μετακινούμαστε από τον ατομικό αριθμό Ζ=1 προς τον
ατομικό αριθμό Ζ του στοιχείου. Ακολουθούμε τα γνωστά για την συμπλήρωση των υποστιβάδων και
των τροχιακών (αρχή του Pauli…)

Δες Άσκηση – Παράδειγμα: 1-25

Άσκηση - Παράδειγμα #1-24

Προσδιόρισε στον περιοδικό πίνακα την περιοχή όπου βρίσκονται στοιχεία:
α) με ηλεκτρόνια εξωτερικής στιβάδας σε 5d στιβάδα β) με ηλεκτρόνια εξωτερικής στιβάδας με n=4 και l =1
Λύση:

Ακολουθούμε την Μεθοδολογία #3. Στην συγκεκριμένη περίπτωση μας ζητείται να προσδιορίσουμε την
περίοδο που βρίσκονται τα στοιχεία.
α) Στοιχεία με ηλεκτρόνια σε εξωτερική στιβάδα 5d (στοιχεία μετάπτωσης) βρίσκονται στην 6η περίοδο του
περιοδικού πίνακα (στον τομέα 5d) ανάμεσα στους τομείς 6s και 6p. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα στοιχεία
από La…Hg (Δες Σχήμα 1-24).

Σχήμα 1-24: Περιοδικός πίνακας με επισήμανση στους τομείς 4p και 5d

β) Ηλεκτρόνια εξωτερικής στιβάδας με n=4 και l =1 είναι ηλεκτρόνια που βρίσκονται στην υποστιβάδα 4p.
Στοιχεία με εξωτερικά ηλεκτρόνια σε υποστιβάδα 4p βρίσκονται στην 4η περίοδο του περιοδικού πίνακα
(στον τομέα 4p). Σε αυτά περιλαμβάνονται τα στοιχεία από Ga…Kr

Άσκηση - Παράδειγμα #1-25

Χρησιμοποίησε τον περιοδικό πίνακα (Σχήμα 1-21) για να γράψεις την ηλεκτρονιακή δομή των στοιχείων: α)
31Ga β) 19K γ) 36Kr

Λύση:

Ακολουθούμε την Μεθοδολογία #3 και την Μέθοδο Β.

α)
Βήμα Ι: Το στοιχείο έχει 31 ηλεκτρόνια
Βήμα ΙΙ: Συμπληρώνουμε τα 31 ηλεκτρόνια στις υποστιβάδες του στοιχείου χρησιμοποιώντας μόνο τον
περιοδικό πίνακα και την γνώση μας σχετικά με τους τομείς και περιόδους του. Aρχίζουμε την συμπλήρωση
διατρέχοντας τον περιοδικό πίνακα από το Z=1 έως το Z=31.
76
 Ενότητα 1.2.4 : Περιοδικός πίνακας – Tομείς του περιοδικού πίνακα – Περιοδικότητα

Στην 1η περίοδο του περιοδικού πίνακα τα στοιχεία έχουν ηλεκτρόνια στην υποστιβάδα 1s. Επομένως
γράφουμε 1s2 (υπάρχουν ακόμα 31-2=29 ηλεκτρόνια να τοποθετηθούν σε υποστιβάδες).
Στην δεύτερη περίοδο του περιοδικού πίνακα τα στοιχεία έχουν ηλεκτρόνια στις υποστιβάδες 2s, 2p.
Επομένως γράφουμε 2s22p6 (υπάρχουν ακόμα 29-8=21 ηλεκτρόνια διαθέσιμα).
Στην τρίτη περίοδο του περιοδικού πίνακα τα στοιχεία έχουν ηλεκτρόνια στις υποστιβάδες 3s, 3p. Επομένως
γράφουμε 3s23p6 (υπάρχουν ακόμα 21-8=13 ηλεκτρόνια διαθέσιμα).

Στην τέταρτη περίοδο του περιοδικού πίνακα τα στοιχεία έχουν ηλεκτρόνια στις υποστιβάδες 4s, 3d, 4p (οι
οποίες συμπληρώνονται με την σειρά αυτή). Επομένως γράφουμε 4s23d104p1
H ηλεκτρονιακή δομή του 31Ga είναι: 1s22s22p63s23p64s23d104p1

β) Όμοια με παραπάνω η ηλεκτρονιακή δομή του 19K είναι: 1s22s22p63s23p64s1

γ) Η ηλεκτρονιακή δομή του 36Kr είναι: 1s22s22p63s23p64s23d104p6

Άσκηση – Παράδειγμα #1-26

Να βρείτε σε ποια περίοδο και ποια ομάδα του περιοδικού πίνακα βρίσκονται τα στοιχεία με ατομικούς
αριθμούς: α) Ζ=9 β) Ζ=14 γ) Ζ=33

Λύση:

Ακολουθούμε την Μεθοδολογία #3 και την Μέθοδο A.

α)
Βήμα Ι: Γράφουμε την ηλεκτρονιακή δομή του στοιχείου και από τον κύριο κβαντικό αριθμό της εξωτερικής
στιβάδας του προσδιορίζουμε την περίοδο του περιοδικού πίνακα στην οποία βρίσκεται. Στην συγκεκριμένη
περίπτωση η ηλεκτρονιακή δομή είναι:

1s22s22p5 και η εξωτερική στιβάδα έχει n=2 > το στοιχείο βρίσκεται στην 2η περίοδο του περιοδικού
πίνακα

Βήμα ΙΙ: Ο αριθμός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας είναι 7 > το στοιχείο βρίσκεται στην ομάδα
VIIA του περιοδικού πίνακα

β)
Βήμα Ι: Όμοια με παραπάνω,

1s22s22p63s23p2 και η εξωτερική στιβάδα έχει n=3 > το στοιχείο βρίσκεται στην 3η περίοδο του
περιοδικού πίνακα

Βήμα ΙΙ: Ο αριθμός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας είναι 4 > το στοιχείο βρίσκεται στην ομάδα
ΙVA του περιοδικού πίνακα

γ) Βήμα Ι: Η ηλεκτρονιακή δομή του στοιχείου είναι:

1s22s22p63s23p64s23d104p3
και η εξωτερική στιβάδα έχει n=4 > το στοιχείο βρίσκεται στην 4η περίοδο του περιοδικού πίνακα

Βήμα ΙΙ: Ο αριθμός των ηλεκτρονίων της εξωτερικής στιβάδας είναι 5 > το στοιχείο βρίσκεται στην ομάδα
VA του περιοδικού πίνακα.

77
KΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ Ο ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

Άσκηση - Παράδειγμα #1-27

Χρησιμοποιώντας μόνο τον περιοδικό πίνακα (Σχήμα 1-21) και την συσχέτιση ηλεκ-τρονιακής δομής του
ατόμου και της θέσης του στον περιοδικό πίνακα προσδιόρισε τα παρακάτω:
α) Ηλεκτρόνια στην εξωτερική στιβάδα του ατόμου του 53Ι β) Στιβάδες που έχουν ηλεκτρόνια στο άτομο
του 38Sr γ) 4p ηλεκτρόνια στο άτομο του 34Se δ) 3d ηλεκτρόνια στο άτομο του 40Ζr

Λύση:

α) Το 53Ι βρίσκεται στην ομάδα VIIA του περιοδικού πίνακα (Σχήμα 1-21). Επομένως έχει 7 ηλεκτρόνια στην
εξωτερική του στιβάδα σύμφωνα με την θεωρία στην σελίδα 72 (για να το επαληθεύσουμε εάν γράψουμε
την ηλεκτρονιακή δομή του κατά τα γνωστά [Kr]5s24d105p5, όπου [Kr] η ηλεκτρονιακή δομή των
εσωτερικών στιβάδων του 53Ι που είναι ίδια με του ευγενούς αερίου Kr, αποδεικνύεται ότι η εξωτερική
στιβάδα του έχει 7 ηλεκτρόνια από τα οποία 2 βρίσκονται στην 5s και 5 στην 5p)

β) Το 38Sr βρίσκεται στην 5η περίοδο του περιοδικού πίνακα και επομένως υπάρχουν υπάρχουν 5 στιβάδες με
ηλεκτρόνια στο άτομο του στοιχείου σύμφωνα με όσα συζητήθηκαν στην θεωρία στην σελίδα 72 (για να το
επαληθεύσουμε εάν γράψουμε την ηλεκτρονιακή δομή του 1s22s22p63s23p6 4s23d104p65s2 αποδεικνύεται
ότι οι στιβάδες από n=1 έως n=5 έχουν ηλεκτρόνια).

γ) Το 34Se βρίσκεται στην ομάδα VIA. Έχει επομένως 6 ηλεκτρόνια στην εξωτερική του στιβάδα.

δ) Το 40Ζr βρίσκεται στην 5η περίοδο του περιοδικού πίνακα και είναι στοιχείο μετάπτωσης που έχει
εξωτερικά ηλεκτρόνια σε 4d υποστιβάδα. Επομένως η 3d υποστιβάδα του (είναι εσωτερική υποστιβάδα) είναι
πλήρως συμπληρωμένη και έχει 10 ηλεκτρόνια.

Άσκηση - Παράδειγμα #1-28

Σε ποια ομάδα του περιοδικού πίνακα ανήκουν τα παρακάτω στοιχεία;
α) 1s22s22p6 β) 1s22s1 γ) 1s22s22p63s23p64s23d104p5 δ) [Xe]4f145d46s2 ε) [Ar]3d104s1
Λύση:

Ακολουθούμε την Μεθοδολογία #3 και την Μέθοδο Α

α) Το στοιχείο έχει 8 ηλεκτρόνια στην εξωτερική του στιβάδα (2s22p6) και άρα ανήκει στην ομάδα 0 των
ευγενών αερίων (πρόκειται για το Ne).

β) Το στοιχείο έχει 1 ηλεκτρόνιο στην εξωτερική του στιβάδα (2s1) και άρα ανήκει στην ομάδα ΙΑ (ομάδα
των αλκαλίων και πρόκειται για το Li).

γ) Το στοιχείο έχει 7 ηλεκτρόνια στην εξωτερική του στιβάδα (4s24p5) και άρα ανήκει στην ομάδα VIIA
(ομάδα των αλoγόνων και πρόκειται για το Βr).

δ) Από την ηλεκτρονιακή δομή του και τις εξωτερικές στιβάδες του το στοιχείο ανήκει στα στοιχεία
μεταπτώσεως. Έχει 6 ηλεκτρόνια στις εξωτερικές στιβάδες του 5d46s2 και άρα ανήκει στην 6η ομάδα του
περιοδικού πίνακα με την νέα αρίθμηση (από την ηλεκτρονιακή δομή του διαπιστώνουμε ότι έχει 7

78
 Ενότητα 1.2.5 : Περιοδικός πίνακας – Μέταλλα, αμέταλλα και μεταλλοειδή – Χαρακτηριστικές ιδιότητες

ηλεκτρόνια και 74 πρωτόνια και επομένως ο ατομικός αριθμός του είναι Ζ=74 και άρα πρόκειται για το
βολφράμιο W).

ε) Ίδια με την δ πρόκειται για στοιχείο μεταπτώσεως. Έχει 11 ηλεκτρόνια στις εξωτερικές στιβάδες του
3d104s1 και άρα ανήκει στην 11η ομάδα του περιοδικού πίνακα με την νέα αρίθμηση (από την ηλεκτρονιακή
δομή του διαπιστώνουμε ότι έχει 29 ηλεκτρόνια και 29 πρωτόνια και επομένως ο ατομικός αριθμός του είναι
Ζ=29 και άρα πρόκειται για τον χαλκό Cu).

11..22..55 Π
ΠΕΕΡΡΙΙΟ
Ο∆∆ΙΙΚΚΟ
ΟΣΣΠ ΠΙΙΝ
ΝΑΑΚΚΑΑΣΣ –– M
MEEΤ
ΤΑ ΑΛ
ΛΛΛΑΑ,, ΑΑΜ
ΜΕΕΤΤΑ
ΑΛΛΛ
ΛΑΑ ΚΚΑ
ΑΙΙ
Μ
ΜΕΕΤ ΤΑΑΛ
ΛΛ ΛΟ
ΟΕΕΙΙ∆
∆ΗΗ –– X
XAAΡΡΑ
ΑΚΚΤΤΗ
ΗΡΡΙΙΣ
ΣΤΤΙΙΚΚΕΕΣ
Σ ΙΙ∆
∆ΙΙΟ
ΟΤΤΗ
ΗΤΤΕΕΣ
Σ

Τα στοιχεία που βρίσκονται στην αριστερή πλευρά (εκτός του υδρογόνου Η) και στο κέντρο του περιοδικού
πίνακα (Σχήμα 1-26) παρουσιάζουν ορισμένες κοινές φυσικές και χημικές ιδιότητες. Εμφανίζουν μεταξύ
άλλων αυτό που αποκαλούμε «μεταλλική λάμψη» και ονομάζονται μέταλλα. Τα περισσότερα στοιχεία του
περιοδικού πίνακα είναι μέταλλα (περίπου το 75% των στοιχείων).
Στην ηλεκτρονιακή δομή τους όλα τα μέταλλα έχουν μικρό αριθμό ηλεκτρονίων (έως και 4 ηλεκτρόνια) στην
εξωτερική τους στιβάδα στα s και p τροχιακά.

Μέταλλα ονομάζονται τα στοιχεία που έχουν μικρό αριθμό ηλεκτρονίων στην εξωτερική
στιβάδα τους στα s και p τροχιακά.

Στα μέταλλα εάν απομακρυνθούν τα ηλεκτρόνια της εξωτερικής στιβάδας τους τότε το σχηματιζόμενο ιόν
(θετικό ιόν ή κατιόν π.χ. K+, Ca+2) έχει την ηλεκτρονιακή δομή ευγενούς αερίου (μετάβαση σε σταθερότερη
ενεργειακή κατάσταση).
Για παράδειγμα ας εξετάσουμε την περίπτωση του Κ και του Ca:
K ([Ar]4s1) > K+([Ar]) + e-

Σχήμα 1-25: Χαρακτηριστικά δείγματα μετάλλων. Διακρίνεται η χαρακτηριστική μεταλλική λάμψη στο χρώμιο, κάλιο και
λίθιο.

To K με την αποβολή ενός ηλεκτρονίου οξειδώνεται σε Κ+ και αποκτά την ηλεκτρονιακή δομή τους ευγενούς
αερίου αργόν Αr.

Ca([Ar]4s2) > Ca+2([Ar]) + 2e-

To Ca με την αποβολή δύο ηλεκτρονίων οξειδώνεται σε Ca+2 και αποκτά την ηλεκτρονιακή δομή τους
ευγενούς αερίου αργόν Αr.