TXOSTENAK

KOADERNOAK - KAIERAK 
 

 
 

Slavoj Zizek
Iruñean etab…

 
AURKIBIDEA

I. ZATIA: Elkarrizketa ………………………………………………………….. 2

Slavoj Zizek: “Unibertsaltasunaren indarra zuek zarete,

euskaldunak, ez Espainiako Estatua”……………..…. 3

Eztabaida: Unibertsaltasunaren inguruan……………………………….. 19

II- ZATIA: Izozkia, zurrumurruak, artikuluak …………………………….. 23

Gorka Bereziartua: Zizek Iruñean izozki bat jaten………………………… 24

Erantzunak …………………………………………………………………………. 25
Juanjo Olasagarre: Zizek (Deia) ………………………………………………... 26
Iñigo Astiz: Zizek: «Ideologiak esan ezin duena
idazten du harriak» (Berria) ………………………………….… 28
Elkarrizketa: «Ezkerrak, egun,
ez du mito propiorik» (Berria) …………………….…..…….. .. 30
Hedoi Etxarte Zizek Iruñean Obamarena egiten eta
Lucky Strike kausa galduen defentsan (Marlaskak
utzi artean) (Joanes Apaolaza bloga)………………………………………. 38
Vicente Verdú: Filosofía para faquires (El País) ………………………..…….. 47
Markos Zapiain (Lapiko) Schwarzenborgi bisita (Lapikoa)……….……….….. 50

III. ZATIA- Zizeken lanari buruz lapikoan …………………………………. 56

Markos Zapiain: Zizek eta tentsio etnikoak …………………………….….. 57

Jon Jimenez eta Andoni Olariaga Zizek eta biolentzia…………………. 62
Imanol Galfarsoro: Zizek multikulturalismoaz &
Nork esan du Budismoa……………………… 66

ERANSKINAK

Elkarrizketa ingelesez: SLAVOJ ZIZEK
“The force of

universalism is in you Basques, not in the Spanish state” ……………..…. 73
Elkarrizketa gasteleraz:

 SLAVOJ ZIZEK “La fuerza del
universalismo está en vosotros los vascos, no en el
Estado español”…………………………………………………………..…….. 81

  1 
I. ZATIA: elkarrizketa

  2 
SLAVOJ ZIZEK “Unibertsaltasunaren indarra
zuek zarete, euskaldunak, ez Espainiako
Estatua” (ARGIA – 2010-06-27)
Elkarrizketa: Gorka Bereziartua / Markos Zapiain
Argazkiak: Josu Santesteban
ARGIA – 2010-06-27 — 2236.zenb

Coca-Cola light batekin eseri da mahaian. Opus Deiren hirian gaudela entzun
eta Francoren krudeltasunaz galdezka hasi da. Irakurria duela, gaiztoegi
italiar faxistentzat ere. Garrotea. Salvador Puig Antich. “Gogoan dut, bai”. Eta
elkarrizketa erraz doa, 
ia konturatu gabe ordubete pasatzeraino.

Esan izan duzu ezkerrak historian izan duen bekaturik handiena

galtzeko gogoa izan dela. Desira horrek esplika dezake egun bizi dugun
alternatiba falta?

Hori esan nuen, batez ere, gaur egungo Mendebaldeko ezker akademikoari
buruz. Nik uste dut beraiek, sekretuki, gozatu egiten dutela euren bizimodu
akademiko erosoarekin unibertsitateetan. Eta aldaketa beharraz hitz egiten
duten arren, benetan ez dute nahi: iraultza gustatzen zaie baina oso-oso
urrun gertatzen bada, Nikaraguan edo orain Venezuelan, beraien bizitzak
benetan aldatzen ez dituen lekuetan. Uste dut Frankfurteko Eskolarekin hasia
zela hori; ezker akademikoa oso kritikoa zen bere gizartearekin, baina kritika
kultural abstraktu bat zen, eta ez zeukan benetako engaiamendurik. Oso
posizio harroa da, eta nik horri esaten diot, Hegeli jarraituz, Arima Ederra:
posizio erosoa daukazu, oso kritikoa, baina hala ere erabat integratuta zaude
gizarte horretan. Eta orokorrean, uste dut hori egia dela “ikasketa
kulturaletako ezker” horren kasuan.

  3 
Baina baita gure kasuan ere, ezta?

Bai, baina ez genioke gure buruari errua gehiegi bota behar. Arazoa
erradikalagoa da. Adibidez: Greziako finantza-krisia daukagu, eta nire
inguruko batzuk gogobeteta daude, “begira, desordena publikoak, iraultza
hasten ari da”… Ez! Nola? Zer nahi dute Grezian protestan ari direnek?
Pribilegio zaharrak ez galtzea. Eta hemen batek izan behar du onestagoa: ez
da kapital handiak ongizate-estatua desegin nahi duela; hori gertatzen ari da,
baina ez jende gaizto batek desiratzen duelako; hori gaurko kapitalaren joera
da, globalizazioarekin. Baina niretzat oso tristea zera da: ezker pragmatikoak
eskain dezakeen guztia lotuta egotea ongizate-estatu zaharrari. Ezkerra,
zentzu horretan, gaur egungo indar kontserbadorea da. Eta Greziakoa hain
tristea da… Ados, komunista batzuek iraultza eskatzen dute, baina ez du ezer
esan nahi. Gura duten bakarra pribilegio zaharrak mantentzea da. Ez al da
tristea benetako programa alternatiborik ez edukitzea? Ezta maila globalean
kapitalismoarekin kritiko direnek ere. Gogoratzen Seattle eta Porto Alegreko
mugimendua duela bost-hamar bat urte? Noski, polita zen, denak batera
zeuden han, protesta mugimendua zen. Baina inperialismoaren kontrako
esaldi orokor batzuk kenduta, edo ekologiaren alde… ez zeukaten programa
alternatiborik. Arazo larria da. Ez dut uste defini dezakegunik zer nahi dugun
[azken hiru hitzak mahaian kolpe txiki banarekin lagundu ditu]; posizio
negatiboa da funtsean. Uste dut garai arraroan bizi garela. Antonio Gramscik
lerro eder batzuekin azaltzen zuen: zaharra hiltzen ari den eta berria jaio ez
den garaiotan, munstro itxurako gauzak azal daitezke.

Zein dira munstroak?

Iruditzen zait fundamentalismoa bezalako fenomenoak ere espezie

horretakoak direla. Zaharra hiltzen ari da, berria ez da jaio oraindik. Beraz,
nire ustez, potentzialki oso arriskutsuak diren garaiak bizitzen ari gara.
Europan gertatzen ari da mundu guztia arduratu beharko lukeen zerbait: orain
arte, herrialde arrunt batean, tentsio politikoa izaten zen ezker moderatuaren
eta eskuin moderatuaren artean. Bi alderdi handi egoten ziren eta horietatik

  4 
aparte beste marjinal batzuk: alderdi faxista txiki batzuk, ekologista batzuk…
Baina orain eszena diferentea ari da sortzen: alderdi zentral teknokratiko
handi bat ari gara ikusten, liberala, popularra… nahi bezala deitu; eta gero,
alderdi kontserbadore, nazionalista bat, etorkinen aurkakoa. Indartsuago eta
indartsuago ari dira bihurtzen: begira azken bozak Holandan, Belgikan,
Ekialdeko Europa katastrofea da… Beraz, aukera bakarra da nolabaiteko
kapitalismo neutral teknokratikoa ala eskuin mutur proto-faxista. Eta uste dut
hori dela ezkerraren gainbeherarengatik ordaintzen ari garen prezioa.
Badakizue Walter Benjaminek esaten zuena? Faxismo bakoitza huts
egindako iraultza baten adierazgarria da. Eta hori literalki egia da herrialde
arabiarretan. Zergatik daukagu orain fundamentalismo islamiarra? Ezker
arabiar sekularra desagertu zelako. Beraz, den bezain itsusia izanda,
fundamentalismo hori, neurri batean, seinale ona ere bada: esan nahi du
badagoela aldaketarako potentziala, baina ez dugula erabili eta horren
prezioa ordaintzen ari garela.

Eta nola egiten da potentzial hori hartu eta ezker muturreko mugimendu
bihurtzeko?

[Barre egin du] Horretan baikorra eta ezkorra naiz aldi berean. Baikorra, argi
baitago gaur egungo krisi-fenomeno hau guztia ikusita, arazo asko —ez
bakarrik finantza mundukoa, baita ekologikoa ere, edo jabego
intelektualarena…— ezin direla konpondu kapitalismoaren barrutik. Krisiak
sortzen dira behin eta berriz. Orain AEBetan ikusi dugu: jendeak esaten dit
“erotuta zaude, nola esaten duzu gaur egun komunismoa beharrezkoa dela?”;
eta nik esaten diet, “begira Louisiana inguruko petrolio-isuria”. Obama oso
ahula izan da kontu horrekin. Arazo legal bihurtu du, British Petroleumek
ordaindu behar duela esaten hasi da… Erridikulua da! Katastrofe globala ari
da izaten, ezin dituzu lege-joko horiek egin, erruduna nor den bilatzen hasi.
Eta ezin duzu jokatu esanez “konpainia pribatuekin tratuan ari gara”.
Mobilizazio orokor bat egon behar zen. Konturatzen al gara nolako erronka
dugun aurrean? Isuriak jarraitzen badu habitat osoa aldatuko da inguru
horretan, jendeak bizilekuz aldatu beharko du… Edo, erronka handiagoak

  5 
oraindik: irakurri dut beroketa globalaren eraginez Errusia iparraldean,
Siberian, klima osoa aldatzen ari dela. Permafrosta biguntzen ari da. Hori ona
da hango nekazaritzarako, baina noski, munduko beste leku batzuetan
basamortua zabaltzen ari da; eta etorkizunean antolatu beharko ditugu
populazioen leku-aldatze handiak, milioiek mugitu beharko dute hemendik
hara… Nork antolatuko du hori? Ezin diozu merkatuari utzi. Ekologiak
behartzen gaitu ekintza berri, erradikal, herritar eta masiboetara; eta horiek
ezin ditugu utzi ez merkatuaren, ezta estatuaren esku ere. Horrek guztiak
behar bat sortzen du, nik oraindik komunismo esaten diodan zerbaiten
beharra, hain zuzen ere.

Baina, aldi berean, ez dut uste oraindik prest gaudenik ekintzarako. Eta
horretan ezkorra naiz. Nire lagun asko katastrofistak dira. Pentsatzen dute
katastrofe ekologiko pare bat gehiago behar ditugula, edo desordena
publikoak. Nik diot baietz, baina katastrofeak eta krisiak beti fenomeno
anbiguoak direla. Zabal dezakete aldaketarako espazioa, baina, era berean,
krisi bat dagoenean jendearen erreakzioa izaten da are kontserbadoreago
bihurtzea.

Shock doktrina.

Hori da. Argi dago, adibidez, finantza krisiak erakutsi duela merkatu libreko
liberalismoa mitoa dela. Mundu guztiak daki orain nazio-estatuak geroz eta

  6 
indartsuago bihurtzen ari direla —eta honetan ez nator bat nire lagun Toni
Negrirekin, ze berak uste du nazio-estatuak desagertzen ari direla—.

Baina zerorrek esan izan duzu globalizazioa txarra dela Alemania

bezalako estatuentzat.

Globalizazioaren benetako biktimak nire ustez, bigarren mailako potentziak

dira, Europako nazio handiak, berbarako. Espainia, Alemania, Ingalaterra…
Globalizazioak esan nahi du Eskoziak independentzia nahi duela edo
behintzat autonomia handiagoa; zuek, euskaldunek, ere bai… Hori, berez,
fenomeno ona da. Banatu nahi duten entitate berri horiek ez dute bakarrik
nazio-estatu zaharra lortu nahi, entitate autonomo berri bat baizik, espazio
libre askoz gehiagorekin, baita kulturan ere. Hori oso fenomeno interesgarria
da. Globalizazioak ez du esan nahi denok hanburgesak jaten ariko garela,
esan nahi du errazagoa dela, zuentzat adibidez, nazioartean zuen identitatea
adieraztea. Hori da globalizazioaren alde ona. Beraz, aukera hori erabili
beharko genuke [erakuslearekin mahaiari kolpetxoak eman dizkio]. Ez dugu
kontserbadoreak izan behar, ezta horren beldurrik eduki ere.

Eslovenian ez duzue itzuli nahi Yugoslaviaren antzeko estatu batera.

Ba al dakizue zein zen tragedia hor? Esloveniarren artean gehiengoak ez

zuen nahi erabateko independentzia. Konfederazio moduko bat nahi zuten,
baina, badakizue nork bultzatu gintuen erabateko independentziara?

Milosevicek.

Molosevicek, hori da. Lagunartean eztabaidatzen dugunean Eslovenia

independentearen heroiari monumentu bat egitekotan, nori egin beharko
geniokeen, ondorioztatzen dugu Milosevici egin beharko geniokeela [barre
egin du]. Ikusi genuenean biolentzia populistaren logika hura, jakin genuen
gerra etorriko zela. Eta ideia zen: “Goazen kanpora, dena lehertu baino
lehen”. Horretan Mendebaldea oso naifa izan zen, ez zuten ikusi bazetorrena.

  7 
Ezkerreko jendeak ere ez. Tariq Ali eta…

Ezkerrekoak izan ziren okerrenak. Tariq Alirekin gatazka eternoa daukat: ez

dakit, nik erabiltzen badut argudio modura pakistandarren ergelkeria edo
alferkeria… Jainkoarren! Anti-arrazismoaren oinarrizko araua da ez erabiltzea
klixe arrazistak arrazoi politiko gisa, esloveniarren berekoikeria erabili zuten
bezala. Bizirauteko bidea izan zen. Gerra bazetorrela ikusi genuen, argi
zegoen mundu guztiarentzat, Mendebaldeko begirale ergelentzat salbu, gerra
izango zela. Yugoslavia hondoratu zutenak ez ziren izan esloveniarrak eta
kroaziarrak, Milosevic izan zen. Kargua hartu zuen momentuan Titoren
Yugoslavia hil egin zen eta aukera bakarra genuen: agian Yugoslavia berria
eraikitzea, demokratikoa, autonomia handiagoarekin, konfederatua… ala
Milosevicek irabazten du eta bihurtzen da, guk ironikoki esaten genuen
moduan, Serboslavia. Urte garrantzitsuenak Milosevicen aurrenekoak izan
ziren, 1986tik 1989ra. Milosevicen kontra zeudenak saiatu ziren,
desesperatuki, bertsio alternatibo bat negoziatzen; eta katastrofea izan zen
armadak eta botere zentralak Milosevicen alde egin zutela. Garbi zegoen
beraz, mundu guztiarentzat, bukatua zela dena. Tragedia grekoen antza
zeukan: bazetorrela ikusten genuen eta ezin ezer egin.

Jürgen Habermasek esaten zuen serbiarrek bakarrik eraiki zezaketela

benetako herrialde demokratikoa… Hemen gauza bera esaten dute
espainiarrei buruz.

Ez naiz harritzen Aznarrek publikoki esan izana Habermas izendatu beharko

luketela Espainiako filosofo ofizial, abertzaletasun konstituzionalaren
ideiarengatik… Hori da Habermasen mugarik argiena: badauka beldur erabat
faltsu hori, nazio txikiei espazio gehiago emateak ekarriko duela nolabaiteko
proto-faxismoa, demokraziarentzat arriskua eta abar. Eta beraz onartu zuen
nazionalismo serbiarraren gaixotasun handiena —eta harrigarria da
Milosevicen kontra zeuden demokrata-ustezko askok akats bera egin izana—:
pentsatzea serbiarrak zirela Yugoslavia ohiko nazio bakarra, estatu bat
eraikitzeko gaitasunarekin; gainontzeko nazioak ez zirela kapaz horretarako.

  8 
Euskaldunok, nola artikulatu dezakegu gure borroka partikularra
komunismoaren borroka unibertsalarekin? Kale itsua da bien uztartzea?

Ez! Inola ere ez! Hain zuzen ere, uste dut Europar Batasunaren barruan
bertan, zenbat eta Europa indartsuagoa izan, hainbat eta handiagoa izango
dela zuen autonomia-espazioa. Europa batuagoa dagoen neurrian, gehiago
izango da erregioen Europa eta ez hainbeste nazio-estatuena. Oso paradoxa
polita da: Espainiako estatutik erabateko autonomia nahi duzuen neurrian,
zuen babesa espazio unibertsal gorena da. Ez zeniokete beldurrik izan behar
Europari. Kontuz Habermasen jarraitzaile diren ezkertiar faltsu horiekin:
esaten dute Europar Batasuna Nazioarteko Diru Funtsaren tresna dela,
nazioarteko kapitalarena, eta beraz ezkerraren zeregina dela nazio-estatu
indartsuetara itzultzea; uste dute nazio-estatu indartsuak bakarrik salba
dezakeela ongizate-estatutik gaur egun salba daitekeena. Lehenik eta behin:
ildo horri jarraitzen badiozu, zeure burua aurkituko duzu Europako eskuin
erradikalarekin batera, nazio-estatu indartsuagoen alde baitaude, beti
etorkinen arriskuaz ohartarazten eta abar.
ni hegeliarra naiz:
unibertsaltasunaren alde nago. Baina unibertsaltasunak ez du zure
partikulartasuna zokoratzen; kontua ez da zure partikulartasunari uko egitea;
alderantziz, zure partikulartasuna ikusi behar duzu unibertsalean parte
hartzeko bide bezala. Ezker unibertsalistaren ideia faltsua da gure
identitateaz ahaztu behar dugula, inor ez baita bizi espazio abstraktu batean.
Dialektika hemen oso argia da: Europa unibertsala bezalako espazio
hierarkikoa daukazularik, eta horren azpian nazio-estatuak,
unibertsaltasunaren aliatuak dira nazio-estatuen subiranotasun osoa barrutik
azpi-jaten dutenak. Hain zuzen ere zuek, espainiar nazio-estatuari kontra
egiten diozuen neurrian, unibertsalagoak zarete. Hori izan behar da zuen
argudioa. Unibertsaltasunaren indarra zuek zarete, ez Espainiako estatua.
Eta uste dut hori ezinbestekoa dela Europa batuarentzat. Eta nik oraindik
badut esperantza Europan ze, gainontzean bi eredu daude: liberal-
anglosaxoia eta Txina, Japonia eta abarretako kapitalismo autoritarioa. Nik ez
dut bizi nahi aukera bakarrak horiek diren mundu batean [barre egin du].

  9 
Baina Europa bakarrik elkartuko da, erregioen Europa bihurtzen bada, ez du
funtzionatuko oinarrizko unitatea nazio-estatua den bitartean.

Zure ama-hizkuntza esloveniera da, baina elkarrizketa hau ingelesez ari

gara egiten; zure liburuak ere hala publikatzen dira… Nola daramazu
hori?

Gauza bera da: nire lagun askok pentsatzen zuten ingelesa inperialismoaren
organoa zela, ingelesaren kontra zeuden. Ni ez. Zuena bezalako egoera
batean, hain zuzen ere, espainiera eta zuen hizkuntza egonda, ona da
hirugarren hizkuntza bat edukitzea, ingelesa legez; neurri batean
unibertsaltasun-espazioa da, ingelesarekin mugitzen baldin bagara,
espainiera bihurtzen delako gainontzeko hizkuntza guztien arteko beste bat,
zuenaren maila berean. Ingelesak aukera ematen dizue Europako beste parte
batzuekin hitz egiteko Espainiaren bitartekaritzarik gabe. Oso pragmatikoak
izan beharko genuke horretan. Tipikoa da Frantzian, adibidez, nola
nazionalista frantsesak ingelesaren kontra dauden. Zergatik? Frantziar estatu
handi bat nahi dutelako. 
Nik ez daukat problemarik ingelesarekin ze, gaur
egun ari da bihurtzen garai bateko latinaren antzeko zerbait: Singapurren hitz
egiten dute, Txinan, Indian… ez da gehiago Ingalaterrako jendearen tresna,
unibertsala bihurtzen ari da; horrek esan nahi du askoz askeagoa zarela
ingelesaren esparruan, non besteen berdina zaren. Berriz diot, saihestu
egiten dut akats hori, hau da, esatea “itzul gaitezen nazio-estatuen
subiranotasun osora”. Badakizue noiz hasiko naizen Europan sinesten? Zuek,
euskaldun modura, gai izaten zaretenean konektatzeko Europako beste
erregioekin, ez Espainiako estatuaren bidez, zuzenean baizik. Hori izango da
benetako Europar unibertsaltasuna praktikan.

Titular bat eman diguzu esaldi horrekin…

Bestela manipulatu dezakezu, nahi duzun bezala… Manipulazioan sinesten

dut, dena onartzen da politikan [barre egin du].

Gaiez aldatzeko: iaz Londresen On the idea of communism kongresua

  10 
egin zenuten…

… barka moztea: lagun batek kongresu horri buruzko karakterizazio ona egin
zuen. Esan zidan Woodstock bezalakoa izan zela: izar zaharrak joan ziren,
euren kanta zaharrak jotzera [barrez]. Zoritxarrez egia zen!

Kongresu hartan hitz egin zenuen gizarte komunista batek artistei eman
beharko liokeen trataeraz, Franz Kafkaren Josefin kantaria narrazioa
eredu jarrita. Baina, filosofoentzat tratu bera onartuko al zenuke?

Bai, problemarik gabe. Nik ez dut inolako pribilegiorik nahi, oso apala naiz
alde horretatik… Non dago ba, problema?

Konferentzia hau [Arquitectura más por menos] bezalakoetan jasotzen

duzun tratamenduan. Ez duzu beldurrik filosofo-fetitxe bihurtzeko?
Jendeak zu mirestea-eta…

Baina Josefin kantaria ere miresten dute. Problema hasten da berak benetako
pribilegioak nahi dituenean, dirua eta abar. Momentu horretan esaten dio
jendeak ezetz. Hala ere, nire lagun ezkertiar batzuek esaten didate, hau
bezalako konferentzietan parte hartzen dudanean nire burua establishmentari
saltzen ari naizela. Baina nik beti gogoratzen dut Leninen esaldi hura:
kapitalistak salduko dizu, baita bera zintzilikatzeko soka ere. Horrek esan nahi
du, “har ezazu!”. Nik hemen dirua irabazten dut, eta horrek aukera ematen dit
inguruan bidaiatzeko, hitzaldiak doan egiteko eta abar. Ez naiz fetitxista
diruarekin; heldu aukera guztiei, hartu dirua. Gero zer egiten duzun, hori da
garrantzitsua.

Tesia, antitesia, sintesia… Ez dira Hegelen hitzak. Hari buruzko liburua

prestatzen ari zara.

Paradoxa polita da bai: Hegelek ez zituen behin ere hitz horiek erabili.
Liburuarekin saiatuko naiz Hegel erabat birgaitzen, eta esango dut
paradoxikoki nire ustez Marx idealistagoa zela Hegel baino; Hegel irekiagoa

  11 
zegoela kontingentziara. Hegelek hertsiki debekatzen du Marxek egin zuen
zerbait: Marxek askoz gehiago sinesten zuen historiaren arrazoian.
Pentsatzen zuen eduki zenezakeela subjektu historiko bat, langile-klasea,
ezagutzen duena historiaren logika, ezagutzen duena historia horretan
jokatzen duen rola, eta horren arabera ekiteko gai dena. Beraz, arrazoi
historikoaren agente modura aritu zaitezke. Hegelek erabat debekatzen du
hori, askoz irekiagoa da: argi dio atzera begira bakarrik arrazoitu dezakegula
historiari buruz. Nire ustez Hegel kontingentziaren pentsalari oso erradikala
zen. Ez zen “dena aurretik zehaztuta dauka arrazoiak”; Hegelentzat, benetan
ondo irakurtzen baduzu, beharra ere beti atzera begira ezarrita dago, modu
kontingentean. Zerbait modu kontingentean gertatzen da, eta behin gertatu
delarik, beharrezko bihurtzen da. Oso dialektika fina dago Hegelen baitan.

Eta beste kontu bat: Hegelek adiskidetzeari buruz zeukan ideia. Ez da,
askotan irakurri izan den bezala, subjektibismo erradikalaren ideia hori, non
subjektuak totalizatzen duen errealitate guztia. Kontrakoa da: Hegelek
“versöhnung” gisa definitzen duena, adiskidetzea alegia, zure identitate
partikularra errenditzea, baita munduaren irrazionaltasuna onartzen ere. Oso
apala da alde horretatik. Eta saiatuko naiz enpirikoki erakusten Hegel ez dela
historiaren amaieraz diharduen arrazionalista bat. Adibidez, interesgarria da

  12 
haren Historiaren filosofia irakurtzea. Sarreran, eta hau ez da batere inozoa
kontuan hartzen badugu 1810 inguruan idatzi zuela, AEBei buruz eta Errusiari
buruz hitz egiten duenean, esaten du ezin dugula garatu bi herrialde horien
logika; hurrengo mendea beraiena izango dela. Berak badaki teoria batzuk
ezin direla garatu oraindik, beraz oso irekia da horretan.

Euskaraz badugu Gogoaren fenomenologia…

… nire talde lacaniarrak ere itzuli zuen eslovenierara! Orain Logika itzultzen
ari gara, ze, oraindik uste dut hori dela Hegelen maisulana. Marx eta Lenin
salbatu zituen: Marx ikusten baduzu, 1848ko iraultzak huts egin ondoren,
krisian sartu zen. Zer egin zuen? Hegelen Logika irakurtzen hasi zen eta gero
itzuli zen Ekonomia politikoaren kritika eta abar idaztera. Leninek gauza bera
egin zuen: 1914an, erabateko etsipena, eta Hegel irakurtzen hasi zen. Esan
nahi dut, ezkertiar onek badakite porrotaren momentuan irtenbide bakarra
Hegel irakurtzea dela [barre egin du].

Filosofia Kant eta Hegelen artean gertatu zen zerbait al da?

Lagunak probokatzeko esaten dudan zerbait da hori, baina gustatzen zait

ideia…

Beranduago gaizki-ulertua, lehenago intuizio nahasi batzuk…

Oinarrizko ideia ondoko hau da: zerbait hain traumatikoa eta indartsua gertatu
zen Hegelekin, oraindik ez garela bueltan etorri. Hegel ez da gure iragana,
gure etorkizuna baizik. Hari buruz dauzkagun ohiko nozioak… Kierkegaardek,
Schopenhauerrek eta baita Marxek ere egindako kritikek huts egiten dute nire
ustez. Hegel baino lehen metafisika tradizionala daukagu, gero daukagu XIX.
mendeko pentsamendu positibista, baina tartean, Hegelen baitan, gauza
bakan bat gertatzen da: ez metafisika eta ez post-metafisika, eta oraindik ez
gaude prest erabat aurre egiteko orduan gertatu zenari. Hegel bi munduen
artean zegoen, eta nik uste dut horiek direla posizio produktiboenak.
Badakizue zergatik? Jendeak galdetzen didanean zergatik Eslovenian garatu

  13 
dugun erlatiboki hain teoria ona, nik erantzuten dut zortea izan genuela; ez
ginen argiagoak, baina Yugoslavia ohia, eta bereziki Eslovenia, posizio
idealean zegoen: herrialde sozialista batean geunden, baina, aldi berean, oso
irekia zen, Mendebaldearekin harremana genuen. Ez geneukan
sozialismoarekin inolako ilusiorik, ez genuen uste Yugoslaviako sozialismoa
besteak baino hobea zenik, baina ez geneukan Mendebaldearekin ere inolako
esperantzarik. Tartean geunden, eta gai ginen ikusteko zer zebilen gaizki
mundu bakoitzean. Alain Badiouk orain berrargitaratu duten liburuxka batean,
Desastre ilun bati buruz, deskribatzen du gure egoera 1990. urtearen ondoren
honako hitzekin: “Gaizkia dantzan, gaizkiaren hondarren gainean”. Oso argia
da horretan, ez dauka sozialismo zaharraren nostalgiarik. Badaki erregimen
komunistak gaizkia zirela, akats historiko bat, baina esaten du atzetik etorri
zena ez zela jendeak espero zuena.

Maoista da Badiou…

… bai eta ez. Esan nahi dut: badaki maoismoaren garaia amaitu dela, baina
oraindik badauka nolabaiteko lotura nostalgiko erabatekoa. Burla-haizez idatzi
nuen nonbait berarentzat maoismoa dela, Heideggerrentzat nazismoa izan
zena: azken engaiamendu politiko handia. Irakurtzen baduzu Maoren
testuekin egin nuen liburuaren edizio frantsesa, sarreran kritika egin zidan eta
sutan zegoen… Astebetez ez zuen nirekin hitz egin nahi izan [barrez].
Bereziki haserretu zen nirekin diagnosia egin nuenean esanez, Naomi
Kleinen shock terapiaren antzeko zerbait izan zela iraultza kulturala, Deng
Xiaopingi esparrua prestatzeko merkatu-kapitalismorako. Ez zuen hori entzun
nahi!

Esan izan duzu kristautasunak unibertsaltasuna lortzen duela San

Paulok Jesusen pentsaera traizionatu eta gero, Leninek unibertsaltasuna
Marx traizionatuz lortu zuen bezala. Azalduko ideia hori?

Erabat ateoa naiz, hori argi gera dadila. Interesatzen zaidan logikoa honakoa
da: jainkoa hilda dago, termino lacaniarretan esateko ez dago Beste

  14 
Nagusirik, eta geratzen den guztia espiritu santua da, niretzat kolektibo
emantzipatzailea dena. Hori da gustatzen zaidan kristautasuna; eta beti
jartzen ditut urduri apaizak beraiekin eztabaidatzen dudanean. Galdetzen diet:
“Ados, kristauak bazarete esadazue nola irakurtzen dituzuen Kristoren esaldi
batzuk: ʻEz badituzu aita eta ama gorrotatzen ez zara nire jarraitzaileaʼ edota
ʻezpata dakart, ez bakeaʼ”… Hori da unibertsaltasuna, borrokan dagoen
unibertsaltasuna eta ez nik “Unesco unibertsaltasuna” esaten diodan hori:
“denok dauzkagu gure kulturak” eta abar. Unibertsaltasuna niretzat ez da gure
kulturak berriz deskubritzea; alderantziz da: “zuk hemen zure borroka
daukazu eta nik nirea, ikus dezagun ea borroka berdina egin dezakegun”.
Unibertsaltasun bakarra borrokarena da.

Nietzschearra zarela irakurri dugu nonbait.

Non esan dut hori?

Hitzaldi batean. Zure lagun baten eraginez…

… a, ez, badakit zertaz ari zareten. Esloveniako nire taldeko lagun batek,
Alenka Zupancicek idatzi zuen liburu bat, Itzalik laburrena Nietzscheri buruz,
eta ia konbentzitu ninduen, baina oraindik problemak ditut. Askoz ere

  15 
hurbilago nago Kierkegaard eta abarretatik. Arrazoietako bat da Nietzchek
Richard Wagner gorroto zuela. Badakizue noiz erotu zen Nietzsche
Wagnerrekin?

Parsifal entzun ondoren, ezta?

Ba, Nietzsche erabat oker ibili zen Parsifali egin zion kritikan. Parsifal obra
erabat paganoa da; Wagnerrek gauza oso itsusia egin zuen opera horretan:
kristautasuna berrinterpretatu zuen, mito pagano modura. Herrialdea gaixo
dago, erregea gaixo dago eta berrindartu egin behar da… Hori topiko
paganoa da. Benetako Wagner kristaua, frogatu nahian nabil,
Götterdämmerung operakoa da… Wagner konplikatua da eta Nietzschek huts
egin zuen. Bide batez, horrela egin ginen lagun Alain Badiou eta biok: fanatiko
wagneriarrak ginela konturatu ginen, eta orain elkarrekin liburu labur bat
egiten ari gara; Frantzian bi liburu labur aterako dira bakoitza bere aldetik, eta
Ingalaterran biak batera, bizpahiru hilabete barru.

The sublime object of the ideology liburuan esaten zenuen ideologiaren

kritika tradizionalak ez duela gehiago balio, gizartearen zinismoa dela-
eta. Nola egin daiteke ideologiaren kritika, prentsan adibidez,
eraginkorra izan dadin?

Nire lagun batek Noam Chomskyrekin bazkaldu du duela gutxi, eta Chomskyk
esan omen zion “nork behar du teoria gaur egun? Jendeari egia esan behar
zaio, besterik ez”. Ez, ez nago ados. Adibidez, Israelen, historialari
errebisionista batek erakutsi du nola Israelek 1948-1949ko gerran zenbait
herri arabiar erre zituen eta beste hainbat izugarrikeria egin. Baina horren
eragina ez zen “ai ama, orain egia ezagutzen dugu!”. Ez. Historialariak berak
esan du zuzen egin zela. Beste hitz batzuekin esateko: ideologiaren
funtzionamendu ziniko honetan, esan dezakezu egia material guztia. Ez da
nahikoa. Zer esan nahi du horrek, ideologiaren kritikak ez duela
funtzionatzen? Ez. Saiatu naiz galdera horri erantzuten nire beste liburu
batean, uste dut On beliefen zela. Funtsean garatu nuen ideia honakoa zen:

  16 
hamsterra adibide hartuta, ideologiaren fetitxe-funtzioa azaltzen saiatzea;
ziniko bakar bat ere ez da erabateko zinikoa; zinismoa ezinezko posizioa da,
zinikoa izan nahi duen jendeak ere bai baitauka nik hamsterra esaten diodan
hori. Zerbait, esateko “hau erreala da”. Eta zuek puntu horri eraso egin
beharko zeniokete. Norbaitek esaten dizuenean “ni erabat zinikoa naiz, ez
daukat balorerik” galdetu ea non daukan hamsterra. Izan daiteke nazioa,
budismoa… Mendebaldeko enpresaburu handi askorentzat hamsterra da nik
ironiaz Mendebaldeko Budismo esaten diodan hori: harritzekoa da zenbat
diren budistak bizimodu pribatuan, esaten dute meditazioa eginez gero
pertsona hobea zarela negozioetan ere… Baina berriz diot, zinismoarekin
dagoen arazoa da, posizio inposiblea dela. Zinismo purua posible balitz,
orduan bai, ados nago, arazo bat izango genuke; ze, ideologiaren kritikak ez
luke gehiago funtzionatuko. Edozer gauza esanda ere, erabateko zinikoak
erantzungo luke: “Ados! Popatik! Onartzen dut eta aurrera jarraituko dut!”.

[Hamsterraz diharduelarik, bere lagun bati gertatutakoaz ari da Zizek: gizona

ezkonduta zegoen, emazte gazte eder alaia, halako batean minbizia, bi
hilabeteko bizialdia...Hil da emaztea eta lagunak harrituta: alarguna ez dago
triste, dolurik ez... hori bai, emazteak biziki maite zuen hamsterra dauka beti
eskuan, sakelan, alboan. Hamsterra hil zenean gertatu zitzaion hondamendia,
orduan ezagutu zituen emaztea hil zitzaionean hamster fetitxeari esker
saihestutako amildegiak. Alegia, gure gizarteetan, itxuraz zinikoena denak ere
badu bere fetixea, bere hamsterra, prest dago auskalo zeren alde bizia
emateko.]

Hegeli buruz prestatzen ari zaren liburu hori aipatu dugu baina, beste
proiekturen bat ere izango duzu esku artean, ezta?

Orain serioski egin nahian nabilena, baina ez daukat denborarik, zera da:
Antigona berridatzi. Brechtek bezala egin nahiko nuke, istorio bera hartu
baina termino diferenteetan. Lehenengo guk ezagutzen dugun Antigona dago,
Sofoklesena. Tragediaren erdian Kreonteren eta Antigonaren konfrontazio

  17 
handia dugu eta aurrerantzean istorioa aldatu egiten da. Bigarren zatian
Antigonak irabazten du eztabaida, eta Kreontek dio “ados, onar dezagun
Polineikesen lurperatzea”. Gero gertatzen dena da Kreontek beldur zion
horixe: nola hiria gerra zibiletik atera berria den, lurperatze horrek eragiten du
biolentzia-olde berri bat eta azkenean Tebaseko hiria erabat suntsitzen da.
Orduan Antigona hiriaren hondarretan agertzen da negarrez, “ni
maitasunerako sortua nintzen ez gerrarako…” eta abar esanez.

Zein da arazoa maitasunarekin?

Maitasuna ondo dago Jesukristoren maitasuna denean, esan nahi duenean

“ezpatarekin nator”. Baina Antigonaren nire bertsioan gertatzen da, Kreonte
eta Antigona eztabaidatzen ari direnean, koroak, normalean pellokeriak
esaten dituen ergel talde horrek, esku-hartzen duela, eta bere burua ezartzen
du segurtasun-publikoko komite jakobino bat bezala. Koroak Kreonte eta
Antigona atxilotzen ditu, esaten die “zuek borroka feudal horiekin nazioa
hondamendira eramaten ari zarete”; eta diktadura herritar bat ezartzen du,
Kreonte eta Antigona hiltzen ditu eta herri-demokrazia ezartzen du [barre egin
du]. Eta badakizue? Lagun greziar batzuk esan zidaten, istorioa Sofoklesen
baitan ere ematen duena baino anbiguoagoa dela: Sofokles ez dago bakarrik
Antigonaren alde. Kreontek, pasarte batzuetan, ia Perikles zitatzen du. Beraz
Kreonte ez da ergel totalitario huts bat, badauka argudio-bide indartsu bat.
Eta ni, gazte-gaztetatik, beti egon naiz gehiago Kreonteren alde. Nire
aspaldiko tendentzia da: nire ametsa, eta ez daukat dirurik egiteko, Star Wars
berridaztea da, enperadorea eta Darth Vader heroi bihurtuz. Jediak jauntxo
feudal txikiak dira eta Inperioa diktadura aurrerakoia.

  18 
EZTABAIDA: unibertsaltasunaren inguruan

Unai Apaolaza on July 23rd, 2010 at 3:08 pm:


ZIZEK:
“ unibertsaltasunaren alde nago. Baina unibertsaltasunak ez du zure
partikulartasuna zokoratzen; kontua ez da zure partikulartasunari uko egitea;
alderantziz, zure partikulartasuna ikusi behar duzu unibertsalean parte hartzeko bide
bezala. Ezker unibertsalistaren ideia faltsua da gure identitateaz ahaztu behar
dugula, inor ez baita bizi espazio abstraktu batean. Dialektika hemen oso argia da:
Europa unibertsala bezalako espazio hierarkikoa daukazularik, eta horren azpian
nazio-estatuak, unibertsaltasunaren aliatuak dira nazio-estatuen subiranotasun osoa
barrutik azpi-jaten dutenak. Hain zuzen ere zuek, espainiar nazio-estatuari kontra
egiten diozuen neurrian, unibertsalagoak zarete.”
SARTRE:(Burgoseko prozesuaren
karira idatzitakoa)
“Euskal Herriko kultura ofiziala unibertsalista da gaur egun,
euskalduna gizaki unibertsal egin nahi duelako, nazio idiosinkrasia oroz gabetua,
hiritar abstraktu, espainol baten berdina zeharo, honetan izan ezik, euskalduna
gainesplotatua dela eta ez dakiela. Zentzu honetan, dagokion unibertsaltasun
bakarra zapalketarena da. Baina gizakia, zapalduena izan arren, ez da besterik gabe
gauza bilakatzen: aitzitik, inposatzen zaizkion kontraesanen uko bihurtzen da.
Hasieran ez borondatez, baizik gainditze eta proiektu delako. Horrela, euskaldunek,
hasieran ezin diote bakoitzaren baitan jarri zaien gizaki espainolaren uko izateari
utzi. Uko ez abstraktua baizik zehatza, beren baitan eta beren inguruan aurkitzen
dituzten berezitasun guztien izenean. Zentzu honetan, euskal kulturak hasieran
kontra-kultura bat izan behar du: kultura espainolaren suntsitzearen bidez egingo da,
aginte zentralen humanismo unibertsalistaren ukoaren bidez, ahalegin nabarmen eta
etengabe baten bidez euskal errealitatea berreskuratzeko, emana izan zaiena —nola
paisajea, ekologia, ezaugarri etnikoak, hala euskal literatura— eta aldi berean
zapaltzaileak turista atzerritarrentzako folklore inozo eta zaharkitu gisa itxuraldatu
diena.”
Nire Zizeken eta Sartreren ezagutza urria onartuta, ez al dira biak ala biak
gauza berberaz ari?

IbanMiusik on July 24th, 2010 at 8:03 am:


Horrela izanik: askatzen gaituena ez al da lotzen gaituena¿?Dialektika horretan
baina nork irabazten du? nork ateratzen dio etekin gehiago via machiavelli. Agintea
duen estatu uniformistak(a) ala herritarrak, estatu berri bateko kide egin nahi dituen
herriak(b)? Diskurtsoa eta gero subjektua, baldin eta horrela bada…nork egiten du
definizio egokiagoa, “etsaiaren” diskurtsoa Bestearean uniberstasuna ukatzerakoan.
Apriori jakinda, estatuak duen unibertsaltsalak, diskurtsoa sedimentatua eta
egituratua duela. Aukera gehiago ortzian eta lurrean, herriak(b) dituzte. Baina zein
neurritan izango dira, Bestearen unibertsaltasuna kolokan jarri bakarrik ez, biluzteko,
ta beraiena eraikitzeko? zein dira dituzten tresneriak? nahiko izan al da milloi bat
pertsona batzea, al dira prozesuak martxan jarri behar. Herria(k) diren horiek elkar
artikulazio lan ikargarria dute, helburuetan sendo eta taktiketan malgu bagara, alboko
herriak ere beharko ditugu. Bestearen Unibertsaltasuna gainditu, ta gure unibertsala
formalizatzeko, beraz, Bestearen unibertsaltasuna kolokan jarri, biluztu eta gurea
eraikitzea txanpon berberaren aurpegi biak dira. Hori horrela balitz, primeran, dena
den, txanpona aipatuta, txanpona erabili duena bere artikulazioa eraikitzeko, pnv
izan da, logika honetan “Hauek, beti dabiltza matrakan, guk( burgesia vascoak)
ulertu nahi dugu zuekin.” Horixe egiten ari dira, uzta jasoz.
Beraz…hor zein da bidea?

  19 
hor bada, gero, zelulak izaten duen, azala bezain fina den beste geruza bat(ia
transparentea, ikustezin faltsua, eredu ekonomikoen talkari dagokiona, hor lerrotzen
dira, batak eta besteak. Bere eredu ekonomikoaren diskurtsoa finean, funtzeskoa
izango da, nortasuna eraikitzeko. Hor dago guzti honen gakoa eta ez akaso
euskalduntasunaren esentzian. Hor ikusten da, herritarra langilea eta estatu dezente
bat merezi duena eta desastrearen ekonomia karian ari diren putreen arteko kromo
trukaketa.
Bai, diferentzia hor dago, eredu ekonomikoan.
Ulertu al dute “ezker” auto-
deitzen diren indarrak, hori dela beraien unibertsala eraikitzeko
modua?
Euskalduntasuna estatuak(eraiki behar dugunak) aitortu behar badigu:
“Herritar-ezkertiarrak” behar dira, bai, herritar ezkertiarrak. Hori da ene ustez,
lehentasuneko premisa.
Dena den, artikulazio hau, 2007an irudikatu zen modu
plastikoagoan…. 
http://www.youtube.com/watch?v=48y9LsBeVkk&feature=related

Unai Apaolaza on July 26th, 2010 at 1:10 pm:


Adierazi nahi nuena hobeto ikustarazten duen Simone de Beauvoirren testutxo bat:
“
Burgosko Epaiketaren ETAko euskal kide batzuk auziperatu ziren. Francok
Estatuaren aurkako konplot baten errudun jo zituen.
Begirale gisa hartu zuen parte
Giséle Halamik, eta Gallimard-enean argitaratu zuen txosten orokorra liburu
batean.
Hitzaurre bat eskatu zion Sartreri, eta honek pozarren onartu zuen berorren
idazketa. Euskaldunen arazoa zedarritu zuen, berorien borroka kontatu, eta ETAren
kondaira bereziki. Sutan salatu zuen zanpaketa frankista, oro har; eta partikulazki
Burgosko Epaiketa nola antolatu eta burutu zen.
Honakoan, adibide konkretu bat
oinarri, oso barruan zerabilen ideia bat azaltzeko aukera izan zuen. Alegia, funtsean
zetzan kontraesana argitzeko. Batetik, unibertsal abstraktua dago, gobernuak eta
enparauek aiputan izan ohi dutena; eta, bestetik, unibertsal bakuna eta konkretua,
hezur-haragizko gizakiez osatutako herrietan aurkitzen dena.
Hauxe da –zioen
Sartrek- kolonizatuen iraultzetan mamitu nahi izaten dena –kanpotik zein barrutik- eta
hauxe da balio duena, hain zuzen. Zeren-eta gizakiak, beren egoeran, beren kulturan
eta beren hizkuntzan hartzen baititu; eta ez kontzeptu huts gisa.
Sozialismo

  20 
zentralizatzaile eta abstraktuaren kontra, Sartrek beste sozialismo bat aldarrikatzen
zuen, deszentralizatzaile eta konkretua. Horixe da ETAk zapaltzaileen aurka
kontrajartzen duen euskal unibertsaltasun berezia.
Hain zuzen gizaki sozialista sortu
beharko litzateke; bere lurrean, bere hizkuntzan eta bere ohitura berrituetan
funtsatua.
Horrela lortuko da, eta ez bestela, pixkanaka, gizona bere produktuaren
produktu izateari utzi eta gizonaren seme izatea.” (Txillardegi; Horreaz, Elkar, 35.-36.
orrk.)
Eta orain galdera birformulatuko dut, Zizekek aldarrikatzen duen
unibertsaltasuna ez al da Sartreren unibertsal konkretua?

markos zapiain on July 26th, 2010 at 1:44 pm:


bai, Zizekek buruan duena Sartreren unibertsal konkretu hori dela dirudi

Olariaga on July 26th, 2010 at 2:07 pm:


Nik uste berdin berdinak direla.

Unai Apaolaza on July 27th, 2010 at 10:37 am:


Beraz Sartrek bezala Zizekek ere, bi unibertsal moeta bereizten ditu, unibertsal
abstraktua alde batetik eta unibertsal konkretua betetik. Nire ustez, lehenengo
multzoaren barruan sartzen ditu sozialismoa doktrina modura hartzen dutenak, hau
da, sozialismoaren teoria hartu (garai hartan sobietikoa batez ere) eta edozein
lekutan berdin berdin aplikatzearen alde daudenak, lekuan lekuko berezitasunak
kontutan hartu gabe kulturalak batez ere (hizkuntza, jendartea antolatzeko era,
ohiturak…). Unibertsal konkretuan barnean sartzen ditu sozialismoa goitik behera
eraiki beharrean betik gora eraikitzearen alde daudenak. Hau horrela eginez gero
leku konkretu bakoitzeko berezitasunak errespetazten baitira.
Unibertsal abstraktuan
teoria “errealitatearen” aurretik jartzeak errealitatea bortxatu egiten du teoria hori ez
baitago oinarritua leku konkretu bateko “errealitatean”. Bigarren kasuan berriz,
“errealitateak” berak sortuko du bere teoria.
Oso interesgarria den ideia da. Nire
ustetan ezkerrak, sozialismoak, komunismoak alternatiba bat eraikitzen badu bide
horretatik etorriko da. 
Jarraian Santiago Alba Ricori eginadako elkarrizketa baten
zatia. Bide berdinetik doa, nahiz eta formulazio diferentea izan:
“¿Cómo se ve desde
el centro la cuestión nacional? ¿Cómo piensas que se debe afrontar desde la
izquierda?
Es una cuestión delicada que hay que tomar con muchas precauciones.
No porque me dé miedo tratarla sino porque es uno de esos temas a los que
debemos dedicar muchas horas, muchos jornadas de reflexión. Es necesario un
ejercicio de casuística, eso tan propio del lenguaje político que es hacer distinciones.
Nacionalismo no significa nada si no se concreta en el proyecto político que
vehicula. Con el nacionalismo sucede como con otros términos sobresemantizados,
como es el caso de paz o democracia. Pienso que en un artículo escrito para vuestro
periódico señalaba que no hay ninguno de estos términos en nombre del cual no se
haya cometido un genocidio. Hablamos de nacionalismo y pensamos, sin duda, en
los nacionalismos de la preguerra en Europa, en el concepto de raza… pero es que
el concepto de civilización produjo tantos o más muertos que el de raza. El concepto
de civilización: hoy lo estamos viendo, en nombre de la democracia se viola la
legalidad internacional, se invade un país soberano. Lo que no podemos hacer, lo
que constituye una tentación muy grande pero poco rigurosa desde el punto de vista
intelectual, es deducir. Si quiero deducir del concepto de Islam el de integrismo,
puedo hacerlo muy fácilmente. Tú puedes coger el proyecto de paz y encuentras la

  21 
guerra; el de democracia y encuentras la tiranía. ¿Qué es lo que pasa hoy? Yo estoy
en contra del nacionalismo estadounidense porque, como explicó muy bien el
marxismo, es un imperialismo, y naturalmente que hay una línea de continuidad
entre ciertas formas de nacionalismo y el imperialismo. Fijémonos, por lo demás, en
que Robert Kagan, uno de los teóricos de Bush y padre del proyecto del nuevo siglo
americano, definía el nacionalismo estadounidense como un nacionalismo
universalista. Terrible, porque la izquierda a veces habla de nacionalismo
internacionalista. Bien, un nacionalismo universalista es un imperialismo, está muy
bien descrito por parte de Kagan. Un nacionalismo de izquierdas, un nacionalismo
internacionalista, ¿es posible? Sí, en el sentido de que lo que no podemos hacer es
reivindicar en el vacío nuestra condición de ciudadanos del mundo. ¿Quiénes son
los ciudadanos del mundo? Los indonesios que trabajan en barcos en aguas
internacionales y cobran medio dólar; los veinticinco millones de refugiados
registrados por la ONU; los inmigrantes que tratan de llegar al presunto paraíso
europeo. Esos son los ciudadanos del mundo. Cuando estuve en el Líbano,
visitando los campamentos de refugiados palestinos, la verdad es que me sentí muy
agitado y muy inquieto. Es muy fácil reivindicar desde la izquierda, como hace Negri,
la transversalidad, el nomadismo, la deserción, el exilio… en definitiva el viaje,
cuando se tiene un territorio al que volver. Pero cuando te encuentras con decenas
de miles de personas encajonadas en pasillitos, en cajas de cerillas, cuando ves
claramente el proyecto de negarles un territorio en el que habitar… cuando los ves
desprovistos de un espacio, habitando algo así como una figura geométrica sin cielo
ni suelo… Cuando uno se enfrenta a un palestino privado de tierra, se comprende
que nosotros sí podemos viajar. Pero si podemos viajar es porque tenemos un
territorio al que volver. Nos parece que se puede prescindir de eso y reivindicamos el
flotamiento por encima de los territorios, de las tradiciones… pero en realidad porque
damos por supuesto las nuestras. La identidad nacional hay que dejarla atrás, pero
para dejarla atrás hay que tenerla. Como decía Terry Eagleton, sólo hay una cosa en
este mundo peor que tener una identidad, y es no tener ninguna. Para poder luchar,
para poder dejar atrás la identidad, primero hay que forjarse una. Y comenzar por el
territorio. Precisamente porque tenemos que enfrentarnos a un nacionalismo
universalista que invoca permanentemente la transversalidad, la flotación por encima
de las fronteras… lo primero que tenemos que reivindicar es la necesidad de luchar
a partir de un territorio. Decir sí a los nacionalismos cubano, palestino, a los
nacionalismos de izquierdas del Estado español, a condición de que esos proyectos
que plantean la lucha a partir de un territorio tengan muy clara su inspiración
marxista, anti-imperialista, de izquierdas, de clase. Que no confundan su
enfrentamiento con el Estado y con el imperialismo como un enfrentamiento de
tradiciones, de razas, de culturas esencialistas. En estos momentos, frente a ese
nacionalismo universalista de Kagan es imprescindible reivindicar un territorio y una
identidad que luego se puedan dejar atrás como un dique frente a las presiones
imperialistas; en este contexto, se puede perfectamente ser nacionalista. No sólo en
el caso gallego, vasco o catalán, sino también en el de otras fuerzas con las que me
identifico menos ideológicamente en otras latitudes, es fundamental no incurrir en
una criminalización sumaria. Aún más: el internacionalismo y el marxismo deben ser
en estos momentos selectivamente nacionalistas, están obligados a serlo.”

  22 
 II. ZATIA: Izozkia, zurrumurruak,
artikuluak…

  23 
Gorka Bereziartua

Zizek Iruñean izozki bat jaten

(ARGIA. Gorka Bereziartua)

Slavoj Zizek elkarrizketatzekoak ginen gaur Iñigo Astiz eta biok Iruñeko
Baluarten. Nik ARGIArako. Iñigok Berriarako. Nire hitzordua goizeko
hamarretan; Iñigorena, arratsaldeko seietan. Baina Arquitectura mas por
menos kongresuko antolakuntzak atzeratu egin dit elkarrizketa ordua, eta
Iñigorekin bazkaltzen, zalantzan geunden filosofo esloveniarrarekin hitz egitea
posible izango ote genuen. Ez ote ziren luzamendu gehiegi. Eta azken finean,
euskal prentsa, kongresu honen antolatzaileentzat, ez dela existitzen.
Bagindoazen

Baluarterantz Sarasate pasealekutik, eguna alferrik galdu izanaren

sentsazioarekin, eta nor ikusiko oinez izozki bat jaten? Bai, Zizek.

Iñigo hurbildu zaio aurrena. Ni atzetik. Eta berarekin joan gara kongresu
jauregiraino hizketan, elkarrizketa lotu nahian: Iruñea Espainia ote den
galdetu digu; eta erantzuna aditu duelarik, bihar goizerako jarri dugu
hitzordua. “Terrorist meeting” esan du berak, umorez. Horrela esanda bitxia
da. Are bitxiagoa han, Baluarte kanpoan dagoen kafetegian, gorbata
inportante askori (Vicente Verdurena, kasu) bizkarra emanda: “I want to talk
to basque terrorists” . Bitan, hirutan errepikatu du.

“Barka izozkia izorratu badizugu” esan dio Iñigok agurtzeko.
“Barkatu zuek niri,
elkarrizketa atzeratu izanagatik; jo nazazue, egidazue ttu, nahi baduzue”.

Ez, lasai, nahikoa anekdota badaukagu gaurkoz: bihar, beharbada, gehiago.

  24 
 ERANTZUNAK:

imanol galfarsoro on June 11th, 2010 at 9:58 am:

Gorka Bereziartuaren testua irakurrita gero Joseba Gabilondori bidali nion esteka
ondorengo galderekin: “aupa joseba, hau nola irakurtzen dok? oportunismoa: kerer
jugar a todas? edo autentikua? nik autentikua dala uste juat, batez be eztaukalako
zertan ezer arriskau biahrrik gu moduko bitxuekin. enfin, sin mas. seguro hi beste
irakurketa sintomatiko finago batekin etorriko haizela. segi gogor”. Eta baita etorri ere.
Hona hemen erantzuna: “Nire lehenengo irakurketa: I want to talk to the Real.. Please
give me some Real.. I want to have a meeting with the Real.. I want to have a touristic
experience of the Real.. So I can write about it back on my plane to London…
Icecream and Real in Irunea.. Hemingway preferred bulls and wine.. Same thing.. Very
authentic in its opportunism. How would he care for some idiotic Spanish intellectuals.
When he could lick some cold Basque Real-icecream?”

Jabi on June 12th, 2010 at 9:53 am: kontu honi buruz…

  25 
 … Juanjo Olasagarreren zutabea gaurko Deian,

Zizek
SEGURU aski bizkaitarrok ez zineten Iruñean izanen aste honetan baina izan
bazinete berehala erreparatuko zenioten Indarraren Agerraldiari. Halako haize
kirri batek adierazten zuen ez zela aste normala, aste honetan Žižek filosofo
esloveniarra Iruñean bertan egon baita bere baita berean Hotel La Perlan,
Hemingway egoten zen horretantxe, hori bai berritu eta 5 izartua. Arquitectura
y Sociedad(horrela erdara hutsean) Foroak Mas es menos arkitektura
biltzarra antolatu du aste osoan zehar. Mas es menos biltzarreko
antolatzaileetako batzuk hauexek dira: Isabel Tocino, Javier Solchaga, Patxi
Mangado.Azken hau Baluarte jauregiko arkitektoa, aspaldiko ezkertiarra
UPNren arrimora bizi dena. Bertan mintzatu dira Renzo Piano, Parisgo
Pompidouren egilea, edo Amsterdamgo Nautilus zientzia museoaren egilea,
Jaques Herzog, Madrilgo Caixa Forum edo Pekingo Kabi olinpikoaren
arkitektoa, eta beste zenbait partaide, haien artean modernotasun
iraultzailearen ikurra den Žižek filosofoa. Biltzarrerako sarrera ez zen merkea,
alajaina, 300 euro, ez eta biltzarra antolatzeko mangadotarrei eman dieten
subentzioa, krisiaren murrizketaren ondoren 150.000 euro inguru. Žižekek
leninismora itzultzea proposatzen du, Lacan eta Hegel bide kapitalismoari min
egin diezaioken borroka bakarra klase borroka dela argudiatuz, beraz,
borroka multikulturalak (gay, emakume, ekologia, ea) kapitalismoak erraz
irentsi eta bere burua zuritzeko erabiltzen dituelako aitzakian bertan behera
utzi behar dira. Žižekek predikamendu handia du Euskal Herriko iraultzaileen
artean, sortu, sortu baita Žižeken frankizia euskalduna, zeinak, nola ez
independentzia eta sozialismoa baitu helburu. Baina dirudienez baita eskuinik
eskuinenaren artean. Žižek arkitektura eta klase borrokaz aritu omen zen,
arkitekturak klase borroka islatzen omen du. Idazten duen guztia bezala
interesgarria izango zen, hala ere, tokiak, Iruñeako Baluarte, eta gaiak,
arkitekturak, hutsala bihurtu zuten mezua. Asko da Žižek, gehiago, ordea,
nafar eskuina. Indarrak lagun gaitzala.

  26 
Olariaga on June 12th, 2010 at 11:00 am:
“Žižekek predikamendu handia du Euskal Herriko iraultzaileen artean, sortu, sortu
baita Žižeken frankizia euskalduna, zeinak, nola ez independentzia eta sozialismoa
baitu helburu.” Ze frankiziari buruz ari da Olasagarre?

imanol galfarsoro on June 12th, 2010 at 11:12 am:

Ezin nuen ez erantzun! Hau idatzi dut:

“Zelako putada galanta ez, EH/Nafarroako progre autodenominatuek ezin dutela

munduan egun dagoen intelektual aurrerakoi famatuenaz baliatu! Olasagarreren
azken argudioa jarraituz bere mezu super-g(u)ayak ere sobera hutsalak direla
ondorioztatu beharko genuke, Deia pnv-ro txapeldun, jainkozale hiper-
heteronormatiboan argitaratzen dituelako. Enfin. gora gu ta gutarrak! Eta gora gure
inpaseak ere, noski, beste harako hark dioen bezala. Baina gauza denen gainetik:
independentzia eta sozialismoa!”

Gehiago ere esan nekien baina 500 hitzetan ez da larregi sartzen. Edozein modutan
uste dut Zizek ezin dela bakarrik irakurri. Beste askoren artean, Laclau ere hor dago
eta batez ere Badiou. Olasagarreri aholkua: irakur dezala bere Etika. Liburutxo txikia
da, baina harri-bitxia. Ez dakit baina guk, askapen mugimendukook, Badiouk
ezartzen dituen bi kondizioekin arazoak ditugun hein berean, alegia totalizazioarena
eta maiz simulakro etnikoan erortzearena, uste dut Olasagarre eta abarrek, hasteko,
beraiek ere etnizista peto-petoak direla, baina batez ere ezin dutela Badiouk
aipatzen duen hirugarren kondizio etikoarekin bat etorri, izan ere, ‘traizioaren’
eremuan kokatuta daudelako. Hitz batez ,’traidore etnikoak’ dira: horra hor nire zirika
zikiratzailea!

imanol galfarsoro on June 13th, 2010 at 9:42 am:

Zizek Irunean: beste (artikulu) eta elkarrizketa bat Berria-n :

  27 
Iñigo Astiz

Zizek: «Ideologiak esan ezin duena idazten

du harriak»
Arkitektura klase borrokaren ispilu dela adierazi du pentsalari
esloveniarrak Iruñeko nazioarteko kongresuan. Haren ustez, arkitektoek
darabilten irekiera kontzeptuak «bazterketan» du oinarria

Iruñea- (Berria, 2010-06-11)

Kinder arrautzak, Lacan, lagun baten sexu saio frustratu bat, Karl Marx,
txisteak... Horiek guztiak aipatu zituen Slavoj Zizek pentsalari esloveniarrak
atzo Iruñean, Gutxiago gehiago da nazioarteko arkitektura kongresuan eman
zuen hitzaldian. Denak nahasita, ohi duenez: zentrifugoki -lautan esan zuen
hitzaldia bukatzekotan zela, gero berriz ere hariari heltzeko-. Horiek guztiak
arkitekturaz aritzeko, gizarte kapitalista demokratikoek hitzez isiltzen dutena
esaten baitute harriek, Zizeken ustez. «Existitzen ez dela esaten diguten
klase borroka hori egon badago, eta arkitekturan ikus daiteke». 
Hala
gertatzen da maiz, ospe handiko pentsalariak azaldu zuenez. Ez, agian, hitz
eta asmoetan, baina bai ekintzetan. Antzoki ireki handien kasua aipatu zuen,
adibide gisa. Printzipioz, edozeinentzat irekitako guneak dira, arteaz
gozatzeko aukera guztiei ematen dieten lekuak. Eta hala dira espazioari
dagokionez, baina, eraikin itxiak bezala, elitistak dira horiek ere,
esloveniarraren hitzetan. «Demokratikoki baztertzaileak», esan zuen. 
Sarrera
librea izan arren, inguruan dituzten kafetegiek egiten dituzte elitista. «Adibide
argia da, gutxien espero den guneetan ere ikus daiteke ideologia lanean.
Baita itxuraz izaerarik funtzionalena duten objektuetan ere». 
Opera aipatu
zuen Zizekek, Walter Benjamin pentsalariaren hitzak bere eginez: «Operan,
obra bezain garrantzitsua da eskaileretan ematen den ikuskizuna». Hau da,
operara doazenek besteen soineko eta arropei begiratu eta elkarri neurria
hartzen dioten gune horretan gertatzen dena. Antzera da espazio irekietan
ere: bestela irudi arren, mekanismo sozial horiek martxan jartzeko guneak

  28 
dira. «Irekierak, benetan, bazterketan du oinarria». 
Jerusalemen altxatzekoa
den eraikin baten adibidea jarri zuen arkitekturak erdi agertu eta erdi
ezkutatzen dituen egiak azaltzeko. «Irakurri dudanez, halako eraikin handi bat
egin behar dute bertan, erlijio guztiak, denak errespetuz, bere barnean
hartuko dituena. Halako santutasunaren parke tematiko bat juduentzat,
musulmanentzat, katolikoentzat... Bakearen ikur gisa saltzen dute hori
eraikitzeko lekualdatu behar izan dituzten palestinarrak aipatu gabe betiere».

«Ez dakizkigun dakizkigunak» 
Donald Rumsfeld AEBetako Defentsa
idazkari nagusiak Iraki eraso baino lehenago eginiko adierazpenak ekarri
zituen gogora Zizekek gogoetan sakontzeko: «Badira badakizkigula
dakizkigun gauzak, badira ez dakizkigula badakizkigunak, baita ez dakizkigun
ez dakizkigunak ere». Esaldi bat falta zitzaion, ordea, Rumsfeldi filosofo osoa
izateko, Zizeken aburuz. Azken koska bat, «ez dakizkigun dakizkigunak» ere
badaudelako esloveniarraren arabera. Hau da, badirela jakin arren badirenik
esaten ez direnak. 
Estalinismo garaiko arkitekturaren adibidea aipatu zuen
hori azaltzeko. Komunismoa ezartzearekin, klaseak desagertu egin zirela
esaten zen, eta inork ez zuen ezberdintasun sozialak bazirenik aipatzen, hori
esateagatik hilko zuten beldurrez. Arkitekturan, baina, bistakoa zen
ezberdintasun horiek egon bazeudela, eraikuntzak guztiz hierarkikoak
baitziren. Hala, Zizeken hitzetan, «harrian idazten du arkitekturak ideologiak
jendaurrean esan ezin duena ere». 
William Butler Yeats poeta
erromantikoaren hitzak erabili zituen aretoan ziren arkitektoak ohartarazteko.
«Zure oinen azpian zabaldu ditut nire ametsak;/ goxo ibili, beraz, nire
ametsen gainean baitzabiltza». Hori Yeatsen aipua, eta hau Zizeken abisua:
«Goxo aritu zuek ere, zuek eraikitakoaren barnean bizi behar diren pertsonen
ametsen gainean baitzabiltzate».

  29 
Iñigo Astiz

«Ezkerrak, egun, ez du mito propiorik»

SLAVOJ ZIZEK.-Pentsalaria

Europako ezkerreko pentsalarien artean nabarmenetarikoa da Slavoj

Zizek esloveniarra; psikoanalisia eta marxismoa uztartuz, bere burua
aideologikotzat aurkezten duen kapitalismo globalaren sakoneko
ideologia azaleratzen saiatzen da. «Ezkerrak, egun, ez du mito
propiorik»

Iruñea, 2010-06-13

Modako pentsalaria da Slavoj Zizek esloveniarra. Ezkerreko filosofoen artean

nabarmenena. Eta nazioarteko hainbat aldizkarik hura deskribatzeko erabili
dituzten hitzak izan litezke horren froga: «pop filosofo», «akademiako rock
izar» eta «filosofiaren Elvis Presley» gisa aurkeztu dute behin baino
gehiagotan, haren ekarpen nagusia marxismoa eta psikoanalisia uztartzea
izan den arren. Haren liburuak irakurri dituen zale eta etsai mordo bat dauka,
baita haren libururik irakurri ez duen aldeko eta kontrako sail bat ere. 50 bat
lan daude haren bibliografian, eta famatu egiten lagundu dute Interneten
dauden haren bideoek eta hari buruz Astra Taylor zinemagileak eginiko Zizek!
filmak ere. Bere burua aideologikotzat aurkeztu duen sistema kapitalistaren
benetako izaera ideologikoa azaleratzeko asmoa da Zizeken lanaren ardatza.
Eta berdin erabiltzen ditu, horretarako, Lacan, Mao edo Deleuze pentsalarien
aipuak, zein Matrix filmeko irudiak, Umberto Ecoren Arrosaren izena
eleberriko pertsonaiak, edo txokolatez egindako giza irudiak. Berdin, filosofia
gaiak, zein nazioarteko politika. Kolpeka egiten du salto eremu batetik
bestera, eta hala mintzo da, kolpeka, imintzioka; pentsamenduan eragin nahi
duen astinaldia aurrez gorputzean jasango balu bezala. Iruñean izan da
egunotan arkitekturari buruzko Gutxiago gehiago da kongresuan. Hedoi
Etxarte idazleak ere parte hartu du elkarrizketan. Biolentziari buruzko
gogoeta franko egina zara. Bortizkeria sinboliko eta objektiboa (ezkutuagoak)
eta subjektiboa (bistakoagoa) aztertu dituzu.

  30 
Ezagutzen duzu Euskal Herriko kasua? Baduzu iritzirik hartaz?

Hemengo egoera ez dut oso sakon ezagutzen. Ez dakit zein den benetan
euskal herritarren eskaera. Autonomia nahi duten, estatu propioa… Ez dut
biolentziari buruzko inolako aurreiritzirik, baina oso pragmatikoa naiz, eta
kasu honetan ez dakit zein ikuspegitatik sortzen den biolentzia hori. Badago,
halere, hemengo kasuarekin loturik, erakargarria zaidan ideia bat: lurraldeen
Europarena. Europako Batasuna zenbat eta gehiago garatu, orduan eta
autonomoagoak bilakatzen dira lurraldeak beren nazio-estatuen barnean.
Aukera ederra da erabaki gune nagusia nazio-estatuetan kokatu beharrean,
koska bat beherago kokatuko duen sistema berri bat sortzeko. Zerbait bakana
eta guztiz berria. Umberto Ecok aipatu zuenez, Erdi Aroko hiri-estatuen
eredura ari gara itzultzen. Globalizazioaren ondorio deigarria. Nazio-estatu
tradizionalak ez du gehiago oinarrizko unitate politiko gisa balio.
Globalizazioaren benetako biktimak ez dira AEBak bezalako super-botereak,
Frantzia, Alemania, Espainia eta gisako botere ertainak baizik. Matxinatu
egiten zaizkie beren lurraldeak. Guztiz egiten dut bat euskal herritarrak
autonomia gehiagorako egiten duen eskariarekin, halere; ez baitzait iruditzen,
beste askok esaten duten bezala, eskari hori arkaikoa denik, guztiz modernoa
baizik. Super-modernoa. Hemen dago etorkizuna. Zerbait berria asmatu
behar du Euskal Herriak; beharrezkoa da hori; bestela, nazio-estatu bat beste
bategatik trukatuko baitu, eta ezin garrantzitsuagoa da Europako Lurraldeen
Batasunerantz pauso handi bat ematea. Estatu bakoitzaren barnean
lurraldeek espazio gehiago izatea da europar unibertsaltasunaren oinarria.
Hasiera batean, ez nago estatu propio burujabe bat izatearen aurka.
Eslovenian bezala.

Euskal Herriaren eta Esloveniaren kasuak parekatu dituzu.

Nire herrialdean ere Euskal Herriak jasaten dituen aurreiritzi berak jasan
behar izan genituen. «Herrialde txikiak ez dira estatu burujabe baten jabe
izateko gai». Hori da behin eta berriz entzuten dugun argudioa, eta hori da
[Jurgen] Habermasek eta horrelako pentsalariek darabilten argudioa.
Jugoslavian, Serbiarren aldeko jarrera baten erakusgarri zen hori. Haren

  31 
arabera, Serbiak soilik funtziona zezakeen demokratikoki. Argudio horrekin
oso mesfidatia naiz ni, europar nazionalismoaren adibide bat baino ez baita
hori, nire ustez. Eslovenian badago austriar-hungariar inperioarekiko
nolabaiteko nostalgia bat; konfederazio moduko baten antz handia zuelako da
hori. Kultura anitzekoa zen, tolerantea, irekia… Paradoxikoki, atzera egiteko
garaia izan daiteke oraingoa, inperio multinazional eta lauso horretara
itzultzeko sasoia. Hor dago etorkizuna, eta ez nazio-estatuen ereduan. Hori
ez da joera zoro atzerakoi bat. Hori da zerbait benetan berria, eta hemen ari
da gertatzen.

Kultura-aniztasuna aipatu duzu, irekiera, tolerantzia. Baina kritikoki

mintzo zara kontzeptu horietaz zure lanetan.

Tolerantziaren alde nago, noski, baita kultura-aniztasunaren alde ere,

tolerantzia eta kultura-aniztasuna baino esan nahi ez badituzte, behintzat.
Arazoa da hitz horiek sekula ez dutela esan nahi izaten iradokitzen dutena
bakarrik. Hitz horiek aipatzean, beste gauza asko aipatzen dira, eta horrek
bihurtzen ditu problematiko.

Deleuzen aipu bat da hau: «Beste inoren ametsaren preso bazaude,

izorratuta zaude». Hori da, zure ustez, egun ezkerrak duen arazoa, ezta?

Kapitalismo alternatiboa da haien ametsa. Gazte ginenean, adibidez,

sozialismo gizatiarrago batekin egiten genuen amets. Sozialismoa, baina
gulag-ik gabe; halako zerbait. Orain, kapitalismo global gizatiarragoa da
ezkerraren ametsa. Kapitalismoa, baina homosexualentzako eskubideekin,
abortu eskubidearekin, osasun sistema osoagoarekin… Ez nago horren
aurka, noski, ez diot eseri eta iraultzaren zain egon behar garenik. Baina uste
dut, epe luzera balioko ez duen eredu bat dela hori. Oso ikasgai interesgarria
atera liteke Deleuzek dioenetik, psikoanalisiaren eta ideologiaren teoriaren
uztarketaz. Ni ez naiz ametsez fio. Ametsak ere izan daitezke
erreakzionarioak. Kritika egiteko, ametsak kritikatzen hasi behar da. Ariketa
ona da ametsak birformulatzea. Hori da ezkerraren makurra. Bistan denez,
XX. mendeko muturreko jarrera ezkertiarrek ez dute funtzionatu. 1990ekoa

  32 
alderdi komunista tradizionalen bukaera izan zen, baina baita Mendebaldean
zegoen sozialdemokrazia ereduren bukaera ere. Orain argi ikusten da.
Sozialdemokrata tradizionalek pentsatu zuten komunismoa bukatua zela, eta
haien garaia heldu zela, baina oker zeuden. Guztiz desagertzen ez bada ere,
gero eta gutxiago da sozialdemokrata eredu hori. Teknokratikoa da, funtsean,
feminismo pixka bat eta halakoekin. Ezkerrak ez du benetako proposamen
propiorik. Ez du mito propiorik, eta politikan beharrezkoak dira mito
indartsuak.

Esan izan duzunez, krisi ekonomikoak ez du kapitalismoaren porrota

agerraraziko, ezkerrarena baizik, alternatiba osorik eraikitzeko gai ez
delako. 60ko hamarkadako krisi ekonomikoan hiru aukera zeudela ere
esan izan duzu; drogena, nor bere buruaren bilaketarena eta muturreko
borroka ia suizidarena. Egun, badago beste alternatibarik?

Ez dago alternatibarik.

Beraz, zer egin liteke?

Gramsciren aipu batekin azalduko dizut nola ikusten dudan garai hau:
«Mundu zaharra pixkanaka desagertuz doa, eta mundu berria sortzeko
borrokan dabil: munstroen garaia da hau». Oso garai tragikoa. Gero eta
argiago ikusten dira egungo sistemaren hutsuneak, ekologikoak, adibidez.
Argi dago kapitalismoak ez duela epe luzerako balio. Baina tragikoki ezkerrak
ere oso posizio kontserbatzailea hartu du. Hori da, adibidez, Grezian ezkerrak
egin dituen manifestaldiekin gertatu dena. Beren pribilegio zaharrei eustearen
alde atera dira kalera. Horregatik, ez dut haiekin guztiz bat egiten. 52
urterekin hartzen zuten erretiroa, batez beste, adibidez. Ez da iraultza sozial
benetako bat, langileen aristokrazia da hau pribilegio zaharren alde borrokan.
Hau da ezkerraren alderik txarrena, ez du programa propiorik. Pribilegio
zaharren desagertzearen aurka egitea baino ez. Ni ere ongizate estatuaren
alde nago, baina sozialdemokrazia honek ez du gehiago balio egungo
kapitalismo globalaren baldintza berrietan funtzionatzeko. Zerbait asmatu
behar da. Posizio tragikoa da: ikusi egiten dugu berria den zerbait asmatzeko

  33 
beharra, baina ez dugu ikusten zer.

Eta nondik jo?

Badira ekonomian egin litezkeen gauzak, adibidez. Malasyan, adibidez,

estatuak bankuetako diru mugimenduen ardura hartu zuen. Liberalek eraso
egin zituzten, sozializazio zoro batean murgiltzen ari zirela esanez. Baina
primeran funtzionatu zuen. Txina da horren adibide ere. Ironikoa da, baina
primeran funtzionatzen du kapitalismoak han, alderdi komunista mantendu
dutelako boterean. Ekonomian zuzenean esku hartzeko modua aurkitu zuten
hala. Pragmatiko izan beharra dago, badago jokorako espazio bat.

Zein da espazio hori?

Ahaztu beharra dago merkatuari bere kasa jokatzen uztearen kontu hori.
Arrakasta historia guztiak estatuaren muturreko esku-hartzearen adibide dira?
Singapurren, adibidez, argi dago estatuak erregulatutako kapitalismo kasu bat
dela. Txinan ere badakite. Garrantzitsuena ez da demokrazia
parlamentarioaren barnean boterea edukitzea, baizik eta jendea beren
interesak gizarte mugimenduetan antolatzen aritzea, indar politiko zuzenetatik
kanpo bada ere, gero estatua presionatu ahal izateko. Argi dago alderdien
ordezkaritza sistema eraginkortasuna galtzen ari dela. Erresuma Batuan ikusi
nuen nik hori. Telebista saio bateko ikusleek gehien gorroto zuten pertsona
aukeratu behar zuten, eta Tony Blair hautatu zuten. Handik bi astetara,
hauteskundeak irabazi zituen. Hutsune handi bat dago hor. Badago jendearen
nahi multzo handi bat, ordezkaritza parlamentarioaren bidez errekuperatu
ezin dena. Oso arriskutsua da hori.

Eta nola lotzen duzu estatuaren esku-hartze handiagoaren behar hori,

lehen aipatu duzun lurraldeak indartzeko beharraren ideiarekin?

Lurraldeek ere rol garrantzitsua joka dezakete hemen. Oinarritik zenbat eta
gertuago egon, orduan eta hobeki. Estatu zentrala lurraldekako aginte guneak
baino askoz ere dorpeagoa eta burokratikoagoa da, normalean. Lurraldeak

  34 
dira egungo gure esperantza bakarra. Botere politiko lokal horrek bakarrik
funtziona dezake hemendik aurrera eraginkortasun nahikoz. Liberalismoa
kritikatzeko modua, gero eta argiago dut, ez da esatea ez duela
funtzionatzen, baizik eta existitu ez dela esatea. AEBetako kasua da horren
adibide argia. Gezurra da merkatu liberal hutsa dela. Estatua gero eta
garrantzitsuagoa da ekonomian, baita han ere. Hori izan liteke krisi
ekonomikoaren ondorio positiboa: gero eta argiago ikusten da estatuak oso
rol garrantzitsua jokatzen duela ekonomian.

Zuk tragikotzat deskribatu duzun egoera honetan, zein da pentsalariek

duten eginkizuna?

Inoiz baino garrantzitsuagoa. Benetan ez dakigu non gauden. Ez da teoria

badugula, eta jendea mugiarazten asmatzea bakarrik falta zaigula. Ez dugu
argazki orokorrik. Inoiz baino beharrezkoagoa da geure buruak orientatzea.
Ekologia, biogenetika, genomarekin egiten diren ikerketak… Badira guztiz
berriak diren gauzak, eta ideologia eta etika zaharrak ez dira haiei
erantzuteko aski. Formula marxista berria behar dugu pentsalariok: XX.
mendean mundua aldatzen gehiegi saiatu gara, eta orain interpretatzen hasi
beharko dugu. Ez gaude egoera gardenean, ez dago begiratu bat eman, eta
non gauden jakiterik. Behar bezala jokatu ahal izateko, ulertu egin behar dugu
gertatzen ari dena. Teoria behar dugu, baina ez soilik abstraktua, intelektual
publikoak ere behar ditugu, eta horren aurka doa zuzenean unibertsitatean
egiten ari diren Bologna deituriko prozesua, adibidez. Gizartearen beharrei
erantzuteko moldatu nahi dute unibertsitatea, baina hori ez da aski. Ez zaie
erantzun behar bakarrik gizarteak dituen arazoei. Arazoak planteatzeko
modua bera ere kritikatu behar da. Erradikalkiago pentsatu behar dugu.

  35 
Jon on June 13th, 2010 at 10:29 am:
Orain are eta gutxiago ulertzen dut norbaitek esatea Zizeken edo Badiouren garaia
dela. Zizeken analisiarekin ados-ados egonda, uste dut elkarrizketa honetatik
ateratzen dudan lehenengo ondorioa horixe dela: Zizekek ez badu argi zein den edo
zein izan behar duen gure etorkizuna, nola esan “bere denbora dela”? Hala ere,
ulertuko nuke esatea, bere denbora izan daitekeela hain zuzen horregatik: jakin
badakielako, ikusi badakusalako, aldaketa bat datorrela, “puskailetakoak garela”,
nazio-estatuen eta sistema filosofikoen gainbehera datorrela… Hor bai ulertuko
nukeela eta ez preskriptiboki errezeta magiko bat eskaintzen dielako herritarrei eta
herriei.

Hedoi Etxarte on June 13th, 2010 at 11:00 am:

Gorka Bereziartua eta Markos Zapiainen ostean batu ginen Astiz eta biok, 75 bat
minutu izan ginen harekin. Bi elkarrizketa batean izan ziren, guk Zizeki egina,
Zizekek guri egina, guri egindakoa arrazoi logiko (ez gara ez esloveniar, ez filosofo,
ez sikoanalista, ez arkitekturan adituak, Berriako irakurleei bost pito zer dioten bi
iruindarrek NaBai-Prodi, GAL, Fraga edo Gonzálezi buruz) eta legalengatik (Basque
stuffari buruz esandakoa transkribatuz gero Berriaren alea desagerraraziko zuen
CRS/Berrozi koadrila batek). Eta halere, demagun Slavojk -horrela deklinatu behar
da edo Slavojek?- 60 minutuz hitz egin zuela, galderak egiteke gelditu zirela eta
halere esandako seirena soilik ager daitekeela Berriako bi orrialdeetan (fotoa
kentzea bazegoen eta letra txikitzea proposatu nion lizunki Astiz jaunari baina berak
ez du mugatzen Andoaingo berripaperaren maketazioa). Lerroburu asko gelditu dira
elkarrizketatik at, ez dut sarean topatu hainbeste azido erabilitako Zizeken
interbentziorik, zuzentasun politikorik batere gabeak (hortan Olasagarreri arrazoi,
class strugle izan zen hundret pro zent), orokorkeria interesatuak, munduko
metropolietako intelektual komunitateei “ezjakin koadrila” esan zien, Toni eta
abarrentzako hitzak interneten jarriz gero L’Idée du communisme mila puskatan
zatituko litzateke euskal eszisiogileen estiloari jarraiki, eta Coca-Cola lightak ez
genituen pagatu, nahigabe. Barkatu El Corte Inglés.

  36 
 imanol galfarsoro on June 13th, 2010 at 12:08 pm:
Eta ba al dago j Basque stuffari buruz esandako eta transkribatu barik geratu den
elkarrizketaren sabel-azpikoaz jakin / ikus/ dastatzerik? Berria-kin eta CRS/Berrozi
koadrilak bully-arena egin dezakete, baina Lapikoarekin, adibidez, EZ!

IbanMiusik on June 13th, 2010 at 12:11 pm:

Edo sikiera, zeure “Ihes Ederrean” (blogean) publikatu…ta jarriko genuke esteka,
gustora jarri ere…

Jon on June 13th, 2010 at 1:06 pm:

“Zuk tragikotzat deskribatu duzun egoera honetan, zein da pentsalariek duten
eginkizuna? Inoiz baino garrantzitsuagoa. Benetan ez dakigu non gauden. Ez da
teoria badugula, eta jendea mugiarazten asmatzea bakarrik falta zaigula. Ez dugu
argazki orokorrik. Inoiz baino beharrezkoagoa da geure buruak orientatzea.
Ekologia, biogenetika, genomarekin egiten diren ikerketak… Badira guztiz berriak
diren gauzak, eta ideologia eta etika zaharrak ez dira haiei erantzuteko aski. Formula
marxista berria behar dugu pentsalariok: XX. mendean mundua aldatzen gehiegi
saiatu gara, eta orain interpretatzen hasi beharko dugu. Ez gaude egoera
gardenean, ez dago begiratu bat eman, eta non gauden jakiterik. Behar bezala
jokatu ahal izateko, ulertu egin behar dugu gertatzen ari dena. Teoria behar dugu,
baina ez soilik abstraktua, intelektual publikoak ere behar ditugu, eta horren aurka
doa zuzenean unibertsitatean egiten ari diren Bologna deituriko prozesua, adibidez.
Gizartearen beharrei erantzuteko moldatu nahi dute unibertsitatea, baina hori ez da
aski. Ez zaie erantzun behar bakarrik gizarteak dituen arazoei. Arazoak planteatzeko
modua bera ere kritikatu behar da. Erradikalkiago pentsatu behar dugu.” Ekin, ekin,
ekin ala pentsatu, pentsatu, pentsatu?

Hedoi Etxarte on June 13th, 2010 at 2:00 pm:

Audio-materiala ez dudanez, oroimen (hortaz tranpati) ariketa eginda kronikatxo
hau egin dut. Deustarako ez du balio jakintzaren gune honetan ez bada folklorea
apur bat elikatzeko. Sartzen denari abisua: egolatra da (berez izan ez genuen
garrantzia dugu elkarrizketatzaileok) eta kuoutak buruz daude idatzita. Izan
funktsa! Hedoi http://joanesapaolaza.wordpress.com/2010/06/13/zizekiruneanobama
renaegiten/

  37 
Hedoi Etxarte

Zizek Iruñean Obamarena egiten eta Lucky

Strike kausa galduen defentsan (Marlaskak utzi
artean)
Joanes Apaolaza Bloga- 2010/06/13

tags: alain urrutia, gorka bereziartua, hedoi etxarte, iñigo astiz, ihes ederra,
iruñea, markos zapiain, pixka bat es mogollón, slavoj zizek

[Topaketa baten kontaketa nazkagarriki egolatra eta posmoderno-

kostunbrista (bikoizki okazgarria hortaz)]

[elkarrizketa ondo-egina nahi baduzu ez galdu denbora honekin, zoaz

BERRIAra zuzenean Iñigo Astizen testua irakurtzera]

«Hedoi, esan ze galdera egingo zeniokeen Zizeki» bota zidan Astiz jaunak
ekainak hamarreko goizaldean, «utzidak pentsatzen apur bat» (seguraski ez
nuen hitanoa erabiliko). Ze kristo Zizek Iruñean! Eta une batez otu zitzaidan
pRentsalariz janztea eta continental philosopherra entzutera joatea. Baina ez!
Mitozalea naiz ez fana. Ezberdintasuna argi eginda eta jakinik Isabel Tocinok
aurkeztu zituela topaketak, Vianako (Nabarrako) Printze Felipe eta abarrak
aurreko eguneko ingurumarietan aritu zirela, antolatzaile lanetan Francisco
Javier Mangado arkitekto zurrun, txapuzero eta presentaezin UPNroa izana
zela, pentsatu nuen fantasiak ez daudela errealitatera eramateko, basatiegia
izango litzatekeela eta gainera fantasia egin ostean beste berri eta gogorrago
bat fabrikatuko nuela. Zizek bufoiaren paperean opustarrez inguratuta.
Iruñetik autobusa hartu (esan dut posmoderno-kostunbrista izango zela
euskal(elkar?) estilo zuri eta paradigma-berrikoenean gainera) eta pentsatu
nuen “farolak eta izurdeak ez dira berdinak…” -edo aurrekoaren Diario de
Navarran irakurriko ninan akaso “las farolas y los delfines no son ingüales
pero…” [estilo ÁlvaroUribetarrean irakurri]. Lanaldia bukatu ostean Astiz
jaunari galdetu nion faenaren inguruan eta hurrungo goxien ixengo zala
esʼosten.

  38 
12an Iruñera iristean Zapiain eta Bereziartua Larrunen ale berezi batekin
paperezko hegazkinak egiten ari ziren eta esperoan Cordovillako egunkariko
gurutzegramak egiten hasi zen Astiz. Nafarroako Noticias taldeko
berripaperak zioenez aurreko arratsean Slavoj Zizek arkitektoak zerbait
esana zuela, eta hurrengo egunean ere beste artikulu batean Zizek
arkitektoa zela errepikatu zuten, deu ni do! ¡Qué nivel Maribél!

«Good morning Mister Zizek» horrekin hasi zen hamaiketako elkarrizketa,

jokaldi eleanitzean maisuak «Diet Coke, Cola Light, Coca-cola Zero or
whatever please». Edariak eskutan aurkeztu ninduen Astizek, «he is young,
he is a writer, he is a Basque young writer» (dena gezurra ebidenteki) eta
dena borobiltzeko «and he is a mythoman» «a what?» «a mythoman,
someone who likes myths» «ok, ok, and who is your myth?» eta ataka larrian
«Shostakovitch, Shostakovitch for example» («he is a good one» entzun nahi
izan nion baina sinpatia erakusteko goizegi zen eta ez zidan hori esan).
Mahaian jezarri eta Astiz argazkiak egitera joan zitzaionean Herr Bereziartua
eta Herr Zapiainek elkarrizketatuaren emaitzen lerroburuak eman zizkidaten

  39 
(ez da hau hori esateko unea, Argiaren bi bidali bereziak konprometituak
geldituko lirateke eta ezer jakin nahi baduzue datorren asteko Argia eskuratu).
Coca-cola lighta, Coca-cola eta kafesnea mahai gainean, berantz begirako
Larrun aldizkari papiroflextuak, Astizen magnetofono pre-digitalean kasetteak
birak ematen zituen (lantzean behin konprobatzen zuen ia birak ematen
zituen, alde bat bukatutekeran eta zintari buelta eman bitartean «oh, now we
can say it Viva Stalin!»), koadernoak eta boliak. Atzean argazkilari gajoa
imintzioen segida atrapatu nahian, baina gure marxistak ez du ekonomia
zentralizatuz bideratzen gorputza eta ia inposiblea egin zitzaion halako irudiak
eskuratzea (horren erakusgarri Berriako maketatzaileen hautu
kontserbadorea). Aurreko eguneko lerroburu elokuentean zentzu bikoitza ikusi
ez zuenak Black Blockeko (berdin eusko zein laterriko) ikastaro azkarra behar
du «ideologiak esan ezin duena idazten du harriak» horren atzean arkitektura
gutxitxo zegoela ez zen Manga-do konturatuko.

Elkarrizketa hasi eta segidan berak gehiegi ez zekiela “hemengoaz” eta ordu
laurden preliminarra bukatu ostean Slavoj jauna galdezka (Astiz apurka
urduritzen ari zen morroiari informazionea ateratzen ez geniolako), eta gu lelo
moduan makarronikoki erantzuten bere ixiltasunari: «do people speak Basque
here?», «for example at University can you study in Basque? Oh, thatʼs
perfect you can bypass Spanish learning English», Iñigok memoria ariketa
eginarazi zion Sanzen aurreko arratseko elebakartasunari buruz, Iruñeko
trafiko seinale legalak seinalatu nizkion «now it is legal but you canʼt read it as
it is 33% smaller and in grey». Erantzun bakoitzak galdera diferentea zuen
«whatʼs better for you Socialists or PP in Madrid» eta gure erantzunari «this is
exactly what Mao said about Nixon, you never now with liberal-tolerants and
so on», edo «what do you think about the end of francoism? How was Franco
with Basques?», «ok, thatʼs interesting» behin eta berriz errepikatzen zuen
artikulatzea lortzen genuen erantzun manikeo eta fastpoetrykoekin. Momentu
batean ez nekien nork hitz egiten zuen gure ahotik Jon Idigoras zen edo José
Antonio Agirre. «In the 80ies we had basque punk, Radical Basque Rock, and
in Madrid they were obliged to dance with Basque music or with the English

  40 
one», «oh, really? We had the exact same phenomena in Slovenia, the Serbs
danced with our music». Gurintze momentuak egon ziren hatzez apuntatzen
gintuela «you are the moderns», «you are the universals». Sabino Arana
Fundazioak pagatu beharko liguke esan genuenean «their motto was God
and The Old Law but now they are very laiciziced (horrela esaten den esan
dagigula Tomy Sheridanek) and they gave an important place to a gay and
another to an African immigrant», aitortzen dut esan nuela «in the last
democraticly elected Basque Autonomous Community Parliament the extreme
Basque right (ikus EAJ-PNB) was in coalition with the Government with the
extreme Spanish left (ikus EB-Berdeak)». «Here, socially speaking the
Spanish left starts where the Basque right ends» esateko ahoberokeria
beharrezkoa izan genuen (pluralean diot ez nintzelako zuzendua izan).
Hamaika gai ez genituen ukitu, adibidez Iparraldea.

Agian «as I was told in India» eta «as I was told in L.A.» edo «as I was told in
Shanghai» horretatik «as I was told in Pampelona by some Basques» pasako
da. Aitor dezagun gure konspirazionismoa gustatu eta «paranoia is essential
if you want to understand reality» bezalako perlak bota zizkigula SPD eta
CIAren PSOE NATOzale eta GAL-sortzaileari buruz hitz egindakoan. Doctor
Deseoren Respira y conspira gogoan eta «I should go» «I should go»
horretan berandu ere iritsi zen 12etako meetingera. Atzean gelditu ziren
Erregeari buruzko iritziak, esloveniaren etorkizuna serbia zela esaten zutenei
botatako erregaliak, Hego Euskal Herrian sufragio unibertsala ez dagoela esn
genionean jarritako «really?» aurpegia edo Egunkaria eta Eginen itxierari
buruz hitz egin genionekoa. Ez genituen erantzunak prest, eta domaia da.
«Would you mind if we take a picture as Chávez and Obama did?», «no no,
come on, you should read this book!», «the intro is in English and the rest in
Basque» eta antza aspertzen bazen pictureak begiratuko zituela itxiera
ekitaldian. Eta eraikin hori suntsitua zutela Berlinen, itʼs a shame.

Filologoen intereserako «triumphant» izan zen behin eta berriz (eta aurretiaz
gutxitxo) entzun genion hitza. Egin dezagun Cortazarrek Rayuelan jazzarekin

  41 
egin irakurketa intelektualizantea eta esan bizarreko goikaldea perfilatzen
zuela ttua izango zuen beldurrez. Hemen jasotakoa kostunbrista da eta
Astizek kasettea pasatzen didan egunetik bost asteko epean transkribatzeko
konpromisoa hartzen dut.

Joan zitzaigula Gorka, Iñigo eta hirurok Catachúra joan ginen dejavu bat
bilatzen duen miope koadrila bezala eta Mediamarket eta kafe hutsei buruz
hitz egin genuen. Argi geratu zen, behintzat minutu batzuez, gure abismo
sexualak hitzezko ekintza batengatik ordezkatu genituela. Baina berriro ginen
urrun jan nahi genituen erroskoetatik.

Amaitzeko, mitozaletasuna baieztatzeko salbuespeneko fana izan behar

naizenez Astizen fana egingo naiz «are you Mister Zizek?» hori galdetu
ziolako eta ostean bere lan orduetan infiltratzen utzi zidalako, Coca-colak
ordainduko nituelakoan, pixka bat es mucho, menos por más edo antzeko
zerbait. (Elkarrizketa egiteko) Aukera historikoak desagertuak zirenean
Leninen estilo finenean Iruñea gris ezjakinean ezpala sartu eta arkitektura
posmoderno putrefaktoaren markotik Slavoj atera eta kafeina gurekin
kontsumitzera bultzatzeagatik. Derradan, halere, Astizek aitortuko didala egin
diodan mesede fetitxista-perbersoa. Iñigok Zizek eta bere txirrindularen
argazkia nahi zuen (bai begiratu nire ezkerrera argazkian txiki-txikian zer
dagoen) baina eskatzea lotsamangarria zitzaiolakoan zerbait inprobisatu
behar izan nuen eta horregatik otu zitzaidan Chávezena egitea Slavojk Evo
hormonarik gabeko oilozalea nahiago badu ere.

Hedoi Etxarte

PS.:«oh, do you know the vicepresident from Bolivia? He is a really interesting guy, a
true leninist, he reads Badiou aswell»

  42 
PS.2: sorpresa fina gaur Greba Zoriontsua (Lucky Strike) tabako kaxen diseinu
berriak dispertsioaren aurka egiten duen aldarria (begiak eta burmuina dituenak
ikusiko ditu bi geziak estrategikoki paratuak). Gasteizen diote «homofobo eskuindar
baten antzekoena homofobo ezkertiarra da», Marlaskak tabako kaxa hauek
debekatu gabe ere hala berresten du bere jardunarekin Zizek/Soralen tesi anti-
sozietala: «torturatzaile heterosexual espainol baten antzekoena torturatzaile
homosexual baskoa da».

(PS.3): Hedoi Etxarte on July 10th, 2010 at 3:51 pm:


Just in case, gaurkoan Garazi Goia Berrian Zizekeniaren kapituluaren beste orri bat
izkiriatzen:
 Garazi Goia 
Probokazioak 
Iragana aldatu ahalko bazenu, zer ezabatuko
zenuke? Nire jaiotza, tokatu dakizukeen zorterik handiena ez jaiotzea da. / Zein da
egungo ezkerraren proposamena? Ezkerrak ez dauka proposamen propiorik. / Nor
edo zer da zure bizitzako amodioa? Filosofia; askotan pentsatzen dut errealitatea
espekula dezagun bakarrik existitzen dela. / Zein da zure bizitzan gehien
desengainatu zaituen gertaera? Komunismoaren porrot katastrofikoa. / Nola
sentitzen duzu amodioa? Bizkarroi handi bat bezala, plazer txiki guztiak suntsitzen
dituen egoera iraunkor bat bezala.
Slavoj Zizek filosofo eta idazleak emandako
erantzunak dira horiek.
Opera kontzertuetarako egokitua dagoen gela batean tokatu
zitzaion aste honetan hitzaldia ematea, Londresko Literatura Jaialdiko ekitaldietako
batean. Bertan bildu ginen milaka pertsonak txaloka hartu genuen Zizek. Pop izar
bihurtutako pop filosofoa bailitzan. Filosofia erraza egiten duela aurpegiratu diote
batzuek, zinikoa dela esaten dute besteek eta haren lanak asko kritikatu dituzte.
Baina modako ezkerreko pentsalaria bihurtu da Zizek, eta jendetza izugarria biltzen
du nonahi doala ere. 
Kapitalismoaren apokalipsia iristear dagoela esanez hasi zuen
bere hitzaldia. Eta ia bi ordutan gai ugariz aritu zen: marxismoaz, kristautasunaren
krisi moralaz, Hegeli dion errespetuaz, iraultza sozialaz, krisi ekonomikoaz,
etorkizunaz…Hain berezkoa duen elokuentzia trebe eta probokatzailean beti.
 Esango
diguzu sekretu bat? «Egun batean komunismoak irabaziko du» esan, eta gelatik
atera zen, txalo zaparradaren erdian, eta haren sinadura lortzeko zain zituen
jarraitzaileengana abiatuz.

http://paperekoa.berria.info/iritzia/2010-07-10/006/010/probokazioak.htm

  43 
 imanol galfarsoro on June 13th, 2010 at 2:51 pm:
interpretatu, interpreatatu interpretatu, edo Apodakak beste leku baten esaten
duen bezala: “euskal izatearen erregistroari buruzko diskurtso-praktikak” areagotu,
areagotu eta areagotu.

IbanMiusik on June 13th, 2010 at 3:06 pm:

Jürgen Untermann [ alemán, premio Príncipe de Viana de la Cultura]: “El
aislamiento del vasco le ayudó a sobrevivir como lengua” "El problema del vasco
actual es que no puede participar en la literatura general ni científica: nadie en el
mundo lo entiende”

Olariaga on June 13th, 2010 at 3:10 pm:

Ezer ulertu gabe geratu naiz, eta horregatik galdetzen dizut: zer da euskal
izatearen erregistroa? Galderaren asmoa ulerkuntza besterik ez da, gero ere
eztabaida jarraitu ahal izateko.

imanol galfarsoro on June 13th, 2010 at 4:10 pm:

Euskaldun ‘enpirikorik’ ez dago! De hetxo: berez, strictu sensu: ez dago
euskaldunik! Hartu gaur GARA-n agertutako Leizaola-ren elkarrizketa:
http://www.gara.net/paperezkoa/20100613/204611/es/Estamos-una-especie-saldo-
cultura-tradicional-autentica. Leizaolak zer egiten du hor? Ba euskalduntasuna eta
‘kultura tradizional-autentikoaren’ arteko lotura ‘erregistratu’ egiten du. Lotura hori,
hau da, “euskal izateari buruzko diskurtso-praktika” hori, edo erregistro hori oso
areagotua egon da azken 100/150 urteetan-edo, eta dago. Nire eritzi batere ez
apalean, hala ere, lotura horrek ‘erregistratu’ euskal subordinazioaren izaera
‘erregistratzen’ du, gaur egun. Beste modu batera esanda: barkatu ze euskaldunak
egon badaude, noski! Ez da nire asmoa, adibidez, tsunamirik ez dagoela esatea.
Baina zer dira tsunamiak: bi plaka teutonikoen arteko talkaren ondorio, itsasoaren
haserrea, Jainkoaren zigorra? Eta berdin IHES-arekin: nola erregistratu zen orain
dela 15 bat urte -edo IHES- zer zen inork ez zekienean? Eta azken gauza litzateke:
zergatik esplikatu behar dira erregistroari edo eta errealitateren izaera diskurtsiboari
buruz hain obioak diren gauzak, eta zergatik onartu behar dira, adibidez, Leizaolak
orohar esaten dituen astakeriak? zientziazalea delako? etnologoa? ez dugu nahikoa
eta sobera izan jada? Benetan diskurtso horrekin nahi dugu gaur egungo
euskalduntasuna erregistratu?

imanol galfarsoro on June 13th, 2010 at 4:21 pm:

Beste adibide bat: aurreko baten Facebook-en norbaitek lili gorri baten argazkia
jarri zuen esaldi honekin: gu egon ala ez, mundua beti mundu! Ba ez! gu ez
bageunde inork ez luke gauza hori lili gorri edertzat ‘erregistratuko’. Errealitatea
‘erregistratzen’ ez bada oso ‘errealitate’ estupidoa da.

imanol galfarsoro on June 17th, 2010 at 1:05 am:

Pozten naiz. Gabilondok esaten duen bezala: “Etxok ematen filosofo nasionala

  44 
bihurtukodabenik”.

http://www.elpais.com/articulo/sociedad/Filosofia/faquires/elpepisoc/20100501elpepi
soc_11/Tes

Oraindik ere Habermas seguroago, eta seguru asko baita garbiago ere, besazpiko
izerdi usainik gabe! Bestalde, eskerrak espainolezko itzulpenak txar-txarrak direla.
Honela bukatzen du Vicente Verdu-k bere artikulua: “Zizec, muy acerado, muy
arbitrario, se nos atraganta. ¿Un ejemplo? Dice: “Cuando el marco fantasmático se
desintegra, el sujeto sufre una ‘pérdida de realidad’ y comienza a percibir la realidad
como un universo ‘irreal’ pesadillesco, sin una base ontológica firme; este universo
pesadillesco no es ‘una mera fantasía’ sino, por el contrario, es lo que queda de la
realidad cuándo ésta pierde su apoyo en la fantasía”. ¿Entendido? Comillas,
cursivas, pleonasmos, sinécdoques del autor. El Zizek, la cellisca. La cazalla o la
cizalla de moda.”

Gogoratzen naiz nola Juaristik behin gauza bera egin zuen Fito Rodriguezen aipu
batekin. Gauza berbera. Nonbaitetik hartutako zati bat boteprontoan bere testura
ekarri segituan aipamen ilunaren ulergaiztasunaz trufa egiteko. Hain dira harroak
intelektual metropolitano errepelente hauek, Zizek dixit, hain dira astunak, (erabiltzen
dituzten aliterazio kaskarrak bezalakoak, bestalde) non benetan sinesten dute
beraiena dela jakintzaren hizkuntza garden-garbi-transparentea eta bestearena
obskurantismo palabrozalea, beraiena historiaren egia eta besteena mito gezurtia,
beraiena arrazoia, argia, aurrerakoitasuna eta besteena sineskeria. Benetan
sinestuta daude gainera! Edozein modutan ze ondo Zizek eta Badiou eta Laclau eta
Spivak eta Sloterdijk eta Agamben eta Negri eta… eta… eta… beste hamaika halako
intelektual garaikideen lan kritikoak beraien asmo handietarako errekuperatzen
saiatu ere ez direla egingo. Sabelotodoak dira baina zaharkituak daude eta beti
denik nagi batzuk izan diren heinean, edo gutxienez Berlineko Harresia bota zenetik,
bada gaur egungo partida intelektualean:

vasquitos y nesquitas con txapela y burka filoterroristas 1

metropolitanos repelentes 0

Bidenabar: azkenean Savaterrek aurkeztu zuen Zizek-en Iruneako emanaldia?

Hedoi Etxarte on June 17th, 2010 at 12:18 pm:

Ni ez nintzen izan, baina, antza pipadun pamplonés ezezagun (guretzako) batek
aurkeztu zuen. Kastrazioa esker(txar)tu zion klasikoa duen agurrean Zizekek.
Verdúnen “Mister Zizek” horren elkarrizketa ez dut sarean topatu, ARGIA eta
BERRIAkoekin bi ordu luze izan zen, pret-à-penser abandonatu eta EHz eta
Espainiaz galdera sorta eginaz, Savaterrek bere garai anarkoenean ere aho ondotik
pasako ez zituenak esan zituen. Habermas, Ali eta abarrentzat hitz goxo gutxi
(hauek ere kolonoen txanoz marraztu zituen). Aurrejuzkurik gabe eta informazio gose
Zizek, eta topikoen topikoenak paralizatu nahian Verdúnek, egin dezagun filosofoa
bufoi eta dena konponduta! Utz diezaiogun taulagaina minutu batzuz bereak eta bi
bota ditzan, mitoa eraikiko dugu bere hitzak txistea izan daitezen soilik. Tratuan
ebidentea izan zen, “I should go, I should go”, 11:15 arte zen gurekin egotekoa eta
ordubete gehiago egin zuen, 12tan hasten zen itsiera ekitaldira berandu joan
zen. Ingurumaria nazkagarria izanagatik ere, kontua da Furtwänglerrek bezala
sinfonia ondo gidatu zuen Slavojk, dekorazioa eta Göbellsi eskua ematean plazera
edo nazka sentitu zuen: bost: “hitzak esaten ez duena harriak idazten du” abesten

  45 
 zuen Beethovenek 42an.

IbanMiusik on June 17th, 2010 at 10:24 pm: Bideratzaile,

moderazio lanetan ez al zen ba, katedratiko hau ibili: Juan Miguel Hernandez
Leon?

markos zapiain on June 18th, 2010 at 12:12 pm:

Bai, Miusik, Etxartek aipatu pipadunak aurkeztu zuen Zizek (bide batez bere burua
ere sakonki aurkeztu zuen :”Slavoj presentó su tesis en 1981, y, lo que son las
casualidades de la vida, también un servidor presentó su tesis aquel mismo año…”;
Zizeken hitzaldiaren osteko eztabaidan moderatzaile aritu behar zuen, baina kexuzko
imintzioak egiten hasi zen segituan, Zizekek berak hartu baitzituen bere gain
moderatzaile lanak pipaduna zereginik eta berbarik gabe utzirik Bestalde, han inor
gutxik zekien nor zen Zizek; jardunaldien prentsa-arduradunak, esaterako, arroxaz
jantziriko emakume friki xarmantak, ez zekien. Zizekek hitzaldia eman bitartean
lehenbiziko ilaran arkitekto espainol goitiar batzuk zeuden ezin ozenkiago solasean
eta barre algaraz, ez Zizek ez hitzaldiari adi geundenok existituko ez bagina bezala.
Hizlariari begiratu ere ez zioten egiten. Geroxeago, Jose Maria Fidalgok, CCOOko
buruzagia izanak (gizon garai bizardun hura, Confidencial batzuek ziotenez PPren
satorra), hitzaldi erdian zutitu eta gure aurrekoei (lehenbiziko ilarakoak) goraki
jakinarazi zien: “Oyes, que nos vamos pa fuera a echar un cigarrillo”; hiru urrats egin
eta berdin: “Oyes, que nos vamos pa fuera a ehcar un cigarrillo”. Lau bider berdin-
berdin; baina laugarrenekoek entzuna zuten aurreneko jakinarazpena! Baita Zizekek
ere! Nola ez dugu ba independentzia nahiko!

  46 
Vicente Verdú
Filosofía para faquires
(El País) 01/05/2010
Algunos pensadores, se dice, se han puesto de moda internacional en las
últimas temporadas. Marcas como Bauman, Sloterdijk, Agamben, Badiou o
Zizek. Sobre este último, del que mi ordenador siquiera dispone de la tilde
circunfleja y al revés con que se coronan sus dos zetas, hay mucho y
significativo que decir. Siento no poder mostrar aquí la atracción de su grafía
que, como en los casos de Schopenhauer o Maracaibo, por ejemplo, habrían
bastado para entregarse a sus brazos.

El título de Zizek es todavía más puro. Lo más puro y convincente en una

nominación contemporánea que remacha su estilo al mundo en zinc de
Milenium y lo remata a la manera de Avatar. Discurriendo sobre las zetas
metálicas, formas de pechos cónicos y estriados que ni dan leche ni sirven
para nada mejor que su esterilidad. Atavíos de una muerte nueva e inoxidable
firmados por Alexander McQueen.

A cualquier intelectual perfumado y deportivo, cenando en un Four Season, le

correspondería, al desdoblar la servilleta o apurar el primer sorbo de vino
blanco, citar a Zizek, mucho antes que Prada y vulgaridades por el estilo.

Todos aquellos intelectuales de moda que componen la estricta nómina de la

actualidad poseen su punto de encanto pero, en la pronunciación de su
riqueza interior, Zizek le gana a todos. Las tildes, que aquí no se ven,
coronando como dos finas flechas suprematistas el par de zetas, son efectos
de un diseño tan genuinamente mínimal que ni una ni otra de estas "z"
necesitará valerse de una "c" o una "k" adicional para resaltar su accidente.

En su neta expresión gráfica, Zizek es el producto nominal perfecto, el Godot

de nuestros días y su mortalidad abstracta. Joyce o Kafka o Mann gozaron de
un estatuto similar pero ya pasado. Borges, por su parte, era un decir
demasiado gordo y Flaubert bigotudo. En cuanto a Faulkner, le ocurre como a

  47 
Mark Twain o Heming-way, Nabokow o Kant. No son tan sólo de otros portes
sino cuerpos demasiado universales, arrinconados por la paradoja de su
transparencia internacional quedaba dañada porque su dicción incluyera una
"k" o una "w".

Sin duda, peor es la "efe" que evoca la falta de aseo o gastados

afrancesamientos que empiezan como "be" y terminan por "ier".

Zizec escoge a Lacán para balancearse sin cesar de lo ininteligible al water

de dos cuerpos, desde el clítoris rasurado a jardín inglés con la "agalma",
todo ello, en suma, diseminado a la manera de chistes entretejidos con
alambres que hacen llegar de un lado a otro con una u otra idea herida sin
ton ni son. No hay nada claro ante los selectos comensales intelectuales: sólo
estamos leyendo a Zizec. Y se van a enterar esta misma noche, en pleno
restaurante Lágrimas Negras cuando se les dicte que de ninguna manera se
pierdan El acoso de las fantasías (Siglo XXI), cuyo potencial terminará en el
primer plato, pero ¿quién puede ignorar que lo que se oye sin motivo llega
más abajo del plexo solar?

Ciertamente, Zizec se oye y no se olvida el ruido. Menos aún cuando sobre

un libro, realmente ininteligible, sigue luciendo aún las mesas de las librerías.
Reclamo de una auténtica actualidad, ¿cuál?, ¿qué?, nacida acaso hoy
Eslovenia, en vivo, donde el pensar del siglo XXI conoce la helada de y la
influencia de la publicidad desde Madison Avenue.

Ciertamente, el aspecto sucio o abandonado de este filósofo no llamaba la

atención su Lubliana. Pero, ¿cómo no hablar hoy de un nuevo intelectual
nacido de las nieves y hablando de la mierda occidental?

Los lectores hallarán suficientes citas dentro de El acoso de las fantasías

para legitimarse como intelectuales y hallarán ilustrados decires para
sofisticarse. Si el arte actual no se entiende, incluso por los media, ¿por qué
tendría que comprenderse la escritura?

Creemos que ese cuadro es un camelo. ¿Por qué no habría de serlo además

  48 
un libro preparado para halagar a la élite? ¿De hecho, la época de la edición
disfruta hoy de grandes cruceros que flotan en los océanos de los millones de
ejemplares? Frente a ello el viaje minoritario. Frente a la lectura a granel, la
lectura grano a grano.

Pero ni aún así, como en las degustaciones de la nueva cocina el paladar

sabe lo que ha ingerido y la digestión, en cuanto asimilación, sigue siendo
importante para la salud. Zizec, muy acerado, muy arbitrario, se nos
atraganta. ¿Un ejemplo? Dice: "Cuando el marco fantasmático se desintegra,
el sujeto sufre una 'pérdida de realidad' y comienza a percibir la realidad
como un universo 'irreal' pesadillesco, sin una base ontológica firme; este
universo pesadillesco no es 'una mera fantasía' sino, por el contrario, es lo
que queda de la realidad cuándo ésta pierde su apoyo en la fantasía".
¿Entendido? Comillas, cursivas, pleonasmos, sinécdoques del autor. El
Zizek, la cellisca. La cazalla o la cizalla de moda.

  49 
 Markos Zapiain
Schwarzenborgi bisita
(Lapiko Kritikoa,2010/06/25)

Goizeko 8:30etarako behar nuen Portugaleten, Nautikan, selektibitaterako.

Arratek hurbildu behar ninduen baina bezperan autoa matxuratu eta garaiz
iritsi ahal izateko hotel batean lo egin behar izan nuen Portugaleten bertan.

Egun hartako selektibitateko lanak amaitu ostean, arratsaldeko zortzietako

autobusa hartu nuen Bilbotik Iruñera. Hurrengo goizean genuen Zizekekin
hitzordua, Baluarten, 10etan; Gorka Bereziartuak eta biok elkarrizketa bat egin
behar genion Argia aldizkarirako. (Arraroa egin zitzaigun, arratsaldeko
18:30etan hitzaldia eta goizaz geroztik elkarrizketak ematen ibiltze hori,
hitzaldia prestatu beharrean.) Elkarrizketara egokitzearren, autobusean
Zizeken hitzaldi bat entzun nuen mp3an, The Ambiguity of Obscenity,
youtuben daukazu.

10etan Zizek ez zen agertu. Arkitektura-jardunaldi batean zegoen bere

hitzaldia kokatua eta prentsa-arduradunak, arrosaz jantziriko makillaje-zakuak,
ez zekien nor zen Zizek. Dei batzuk egin ostean esan zigun hoteleko gela itxita
zuela eta ez molestatzeko txartela zuela atean zintzilik, lanean ari omen zen.
(Gero jakin genuen goizeko 6etan iritsia zela Los Angelesetik eta lo zegoela.)

Gorka Bereziartua eta biok alderrai ibili ginen Iruñean, pentsatuz ziurrenik ez
genuela elkarrizketarik lortuko. Zizekena Berriarako betetzen ari zen Iñigo
Astizekin joan zen Gorka bazkaltzera eta ni, berriz, hotelera, selektibitateko
azterketak zuzentzera.

Guk selektibitatean genuen mailarekin alderatuta, bistan da oraingo gazte

euskaldunek jauzi kualitatibo handi bat egin dutela aurrera eta gora. Hobetuz
doa euskal arraza, alegia, euskaraz idazteko trebetasuna. Hori bai, gaur
egungo ikasleek Veleiako ostrakek bezain nekez bereizten dituzte ergatiboa
eta nominatiboa. Zuzenketa entretenigarri egiten duten bitxiak ere aurkitzen

  50 
dituzu: “Ortega eta Gasset”, “Cognito ergo sum”…

Bien bitartean, Gorka Bereziartuak kontatu duenez, bazihoazen bazkal

ondoren bera eta Iñigo “Baluarterantz Sarasate pasealekutik, eguna alferrik
galdu izanaren sentsazioarekin, eta nor ikusiko oinez izozki bat jaten? Bai,
Zizek.

Iñigo hurbildu zaio aurrena. Ni atzetik. Eta berarekin joan gara kongresu
jauregiraino hizketan, elkarrizketa lotu nahian: Iruñea Espainia ote den galdetu
digu; eta erantzuna aditu duelarik, bihar goizerako jarri dugu hitzordua.
ʼTerrorist meetingʼ esan du berak, umorez. Horrela esanda bitxia da. Are
bitxiagoa han, Baluarte kanpoan dagoen kafetegian, gorbata inportante askori
(Vicente Verdurena, kasu) bizkarra emanda: “I want to talk to basque
terroristsʼ. Bitan, hirutan errepikatu du.

ʻBarka izozkia izorratu badizuguʼ esan dio Iñigok agurtzeko.
ʼBarkatu zuek niri,
elkarrizketa atzeratu izanagatik; jo nazazue, egidazue ttu, nahi baduzueʼ.”

Zizeken hitzaldia arratsaldeko 18:30etan zen. Aurreko hitzaldia 18:00ak aldera

amaitua zen. Aretoa hustu egin zen. 18:15etan sartu nintzen, bigarren ilaran
eseri eta hiru metrora eduki nuen Zizeken bizkarra, agertokiaren eta lehen

  51 
ilararen arteko korridorean, hitzaldiari azken ukituak ematen.

Iñigo Astizek bikain jaso zuen hitzaldiaren mamia Berrian.

Iruinseme ospetsu batek aurkeztu zuen Zizek (bide batez bere burua ere luze
eta zabal aurkeztu zuen: “Slavoj presentó su tesis en 1981, y, lo que son las
casualidades de la vida, también un servidor presentó su tesis aquel mismo
año…”); Zizeken hitzaldiaren osteko eztabaidan moderatzaile aritu behar zuen,
baina kexuzko imintzioak egiten hasi zen segituan, Zizekek berak hartu
baitzituen bere gain moderatzaile lanak, iruinseme ospetsua zereginik eta
berbarik gabe utzirik.

Zizekek hitzaldia eman bitartean lehenbiziko ilaran arkitekto espainol goitiar

batzuk zeuden ezin ozenkiago berriketan eta barre algaraz, ez Zizek ez
hitzaldiari adi geundenok existituko ez bagina bezala. Hizlariari begiratu ere ez
zioten egiten.

Geroxeago, Jose Maria Fidalgok, CCOOko buruzagia izanak (gizon garai

bizardun hura, Confidencial batzuek ziotenez PPren satorra), hitzaldi erdian
zutitu eta gure aurrekoei (lehenbiziko ilarakoei) goraki jakinarazi zien: “Oyes,
que nos vamos pa fuera a echar un cigarrillo”; hiru urrats egin eta berdin,
parean egokitzen zitzaizkionei: “Oyes, que nos vamos pa fuera a echar un
cigarrillo”. Lau bider berdin-berdin; baina laugarrenekoek entzuna zuten
aurreneko jakinarazpena, eta bigarrena, eta hirugarrena! Baita Zizekek ere!

Nola ez dugu ba independentzia nahiko!

Behin amaituta, Gorkarekin berriz ere alde zaharrera, Iñigo Astiz eta beste
ultzamar batzuk topatu eta gaueko kontuak. Gorka eta Iñigo erretiratu ondoren
Angel Errok eta Ibon Egañak erruz edanarazi zidaten eta bide txarretik eraman
Iruña la nuiten barrena.

Biharamun goizeko 10etan genuen elkarrizketa. Artean itsatsirik neukan

txamarran eta bihotzean Egañaren eta Erroren xarma. Zizek zeharo puntual
agertu zen. Enparantzatik kafetegira gindoazela, ziurtatu zidan psikologoek
jakinarazi diotela bere heldutasun maila hamabi urte inguruko nerabearenari
dagokiola, eta denborak aurrera egin ahala atzez doala, heldutasuna
murriztuz. Erantzun nion adin psikologikoa gorabehera ez nuela imajinatzen

  52 
hain begi argiak zituenik, hain urdin eta ederrak, Deleuzeren begien kolorearen
antzekoagoak Lacanenenarenak baino.

Orduan ohartarazi zidan nire arropa eta begirada kontuan hartuta bistan dela
elkarbizitza-ereduren bat aukeratu behar izanez gero Epikuroren lorategia
hobetsiko nukeela, bakea eta maitasuna, askatasun indibiduala begirunez
harturik; jarrera hori oso arriskutsua iruditzen zaio ordea, eta berak agintea
eskuratu bezain laster berreziketa-esparru batean itxiko omen ninduke, ea
Gulagean zerbait ikasi eta zuzentzen naizen, zeren zinezko komunitatea, giza
talde etikan zintzoa, zorrozki egituratu eta diziplinaturiko komandoa baita, bizia
emateko gertu kausa zuzen baten alde.

Kojèveren liburu bat neraman besapean eta jakinarazi zidan adituek orain uste
dutela Kojève ez zela KGBren espioia izan; sobietarrei informazio apur bat
pasatzen zien, bai, baina mendebaldeko haren buruzagiak jakinaren gainean
omen zeuzkan.

Liburua Kojèveren “Esquisse dʼune phénoménologie du droit” zen. Azaldu nion

euskal konstituzioa idaztean liburu hori aintzat hartuta mamituko ditugula
zuzenbideari loturiko atalak. Galdetu nion ea bere ustez edozein konstituziok
behar ote duen jarrera filosofikoren bat azken inspirazio gisa, ea idatz
daitekeen konstituzio bat freudo-marxista edota hegelo-lacaniarra, ea zein
hastapen litzatekeen ezinbesteko konstituzio hegelo-lacaniar batean.

Orduantxe etorri zen Gorka Bereziartua, Zizekentzako Coca-Cola light bat

zekarrela, berarentzat kafe hutsa eta niretzat Coca-Cola arrunta.

Zizeki egin diezaiokezu galderarik xumeena eta etenik bat ere gabe erantzun
ahalko lizuke orduak joan orduak etorri. Hegelen esanetan, edonondik has
daiteke egia osoa dioen sistema filosofikoaren adieraztea, biribila baita:
edonondik hasita ere behin itzulia buruturik beti helduko zara abiapuntura.
Zizekek ere infinituki luza lezake egiaren adierazpena, baina, eteten diogunez,
ezin jakin abiapuntura helduko litzatekeen edo beste norabait. Dena den,
Zizekek Hegelengandik adina edaten du Lacanengandik, eta Lacanentzat,
Hegelentzat ez bezala, egia ezin da osoa izan.

Edozein gisaz, bere mintzo joria galdera edo iruzkin batez etenarazten
diozunean, galdera edo iruzkinik ergelena izan arren, begirunez isildu eta goi

  53 
mailako arretaz entzuten dizu. Ia baldintzarik gabe dago solaskidearen alde;
basque terroristekin bederen eskuzabala eta oparigilea da.

Elkarrizketa hartan ulertu nuen norbaitek karisma duela esaten denean

adierazi nahi den ezaugarrietako bat. Elkarrizketak aurrera egin ahala ohartu
nintzen galderak egitean ni ere modu konpultsiboz hasten nintzela sudurra
ukitzen eta elastikoa azaletik desitsasten eta abar, hots, Zizeki lotsagarrien
zaizkion keinuak derrigortuta bezala imitatzen.

Gure elkarrizketa amaiturik Hodei Etxarte eta Iñigo Astizen txanda. Gorka
Bereziartua eta biok La Hormiga Atómicara hartu genuen, ezin pozago. Liburu-
dendan agurtu nuen Gorka, idazle zoli bezain lagun zoragarri.

Gero, Iruñetik Bilborako autobusean, esertoki ia guztiak libre zeuden arren, 15

eta 16garrena betetzen genituenak elkarren ondoan joan ginen. Emakume
heldu eder bat zen, arkitektura-jardunaldietako prentsa-arduradun kutsu
opusianokoaren kontrafigura; Zizeken arreba izan zitekeen. Liburu bat
zeraman baina ez zuen irakurtzen.

Arbizu inguruan Arratek deitu zidan eta, besteak beste, esan nion Berriak
Zizeken hitzaldiaren muina zekarrela, Iñigo Astizek idatzia, eta igandekoak
Iñigo Astizek eta Hedoi Etxartek Zizeki eginiko elkarrizketa ekarriko zuela.

Eskegi eta alboko andreak, euskaraz: “Iñigo Astiz horixe da gure semearen
lagunik onena. Escudero, Mikel Escudero. Semearekin bazkaldu behar dut

  54 
orain Bilbon.”

“Hara kasualitatea. Bart arratsean Iñigorekin ibili nintzen Curia karrikan,

Ultzamaz eta bertako bentako mamiaz, Lizasoz eta Arco Iriseko hippiez
solasean.”

Emakumeak Eleni du izena. Atenastarra sorkuraz, Iruñean sustraiturik bizi da,

euskaldun sentitzen du bere burua goitik behera, euskaraz primeran daki eta
solaskide argi bezain sakona da; gozamen betea bilakatu zidan Bilborainoko
bidea.

Selektibitateko berrogei bat azterketa neuzkan artean zuzentzeko eta oso nota
altuak ipini dizkiet.

  55 
 III. ZATIA- Zizeken lanari buruz
artikuluak lapikoan

  56 
Markos Zapiain

Zizek eta tentsio etnikoak

Larrun 143 zenbakian: ARGIAko 2.232. zenbakiarekin banatua, 2010eko
maiatzaren 30ean

Nondik nora bultzatu zuen Slavoj Zizekek Arnaldo Otegi eta Alfonso Sastreren
Iniziatiba Internazionalistaren aliatu Izquierda Anticapitalista, Europako azken
hauteskundeetan?

Zizeken iritziz, borroka askatzaileen artean komunismoaren aldekoari eman

behar zaio lehentasuna, kapitalismoaren eta demokrazia liberalaren
aurkakoari, multikulturalismoaren, feminismoaren eta giza eskubideen
aldekoen gainetik. Gurean orain dela zenbait urte esango genuen klase
borrokak nazio borrokaren gainetik behar lukeela. Multikulturalismo
postmodernoa globalizazio kapitalistaren osagarritzat du Zizekek. Ez da egia
hanburgerrak eta Coca-Cola etengabe irenstera behartzen gaituela.
Globalizazioaren funtsa hobeki azaltzen du New Yorken bezala Parisen ere
aurki ditzakezun afganistandar eta euskal jatetxe mordoak. Globalizazioak
primeran kudeatzen du kultura diferentzia, aitzakiatzat baitarabil benetako
gatazka geroratzeko, alegia, kapitalismoak eragiten duen milioika lagunen
bazterketa eta heriotza.

Alta, politika ekonomikoa irauli eta razionalizatzeko bidean globalizazioa

berez ez da txarra, aldaketa sakonak erraz baitizake. Globalizazioak
Espainia, Frantzia, Alemania eta Erresuma Batua bezalako estatuei erasango
die; nazio estatu orain arte larderiatsu horiek Esloveniaren edota Estoniaren
pare utziko ditu, eta horregatik dabiltza hain uzkur aspaldion, globalizazioaren
aurrean trikuarena egiten (testuinguru honetan, beti bezain martinbero dabil
frantses aunitz: euskaldunari elkartasuna eskatzera ausartu dira ingelesaren
inperialismoari era eragingarrian aurre egiteko, hots, euskara ahantzirik eta
frantsesez mintzo).

  57 
Esloveniarra da Zizek. Inguruko herrietako zurrumurruen arabera, berekoia
eta bekaiztia da esloveniarra. Behin batean, maitagarri batek baserritar
esloveniar tipiko bati esan omen zion eskatzeko nahi zuena, ase egingo
zuela; hori bai, auzoko baserritarrari aurrenekoari halako bi egingo zion,
mesede berdina baina bikoiztuta. Orduan aurrenekoak maitagarriari: “Ken
iezadazu begi bat”.

Montenegro maiz astintzen dute lurrikarek, eta, esloveniarren esanetan, alfer

galantak dira montenegroarrak; hainbeste non mutilek, masturbatzeko,
lurrean zulotxo bat egin, zakila bertan sartu eta hurrengo lurrikararen zain
gelditzen baitira.

Titoren garaian Jugoslavia barruko herri desberdinek barra-barra

zerabiltzaten auzokoen aurka arrazakeriazko txiste gaizto eta lizunak. Zizekek
ez du gutxiesten umore populista kutre hori. Tentsio etnikoak puztu egiten ditu
autokontrol politikoki zuzenak eta aldiz bideratu eta baretu txiste gordinak eta
esamesa maleziatsuak. Etnia desberdinen artean ezinbestean pizten diren
tira-birak maltzurkeria horiek maiz kontatuta bilakatzen dira eramangarri.
Itxura erasokorraren despit, gainera, normalean ez dira erabiltzen auzokoa

  58 
benetan iraintzeko, baizik etor litekeen adiskidetasunaren oinarri eta akuilu
gisa. Elkarbizitza helburu, halatan, kontua ez da txiste horien arrazakeria
dela-eta sumintzea, baizik ironiaz zure gain hartzea txisteak adierazten duen
klixea. Balkanetako gerra piztu bezain laster txisteak desagertu ziren.

1991n, Esloveniak, ordu arte Jugoslavian kokatua, serbiar gehiengoaren

pean, independentzia aldarrikatu eta Jugoslaviatik alde egin zuen. Tariq Ali-k
eta beste analista ezkertiar batzuek egoismoa leporatu zioten Esloveniari.

Lehentxeago, 1990ean, Habermasek esan zuen Eslovenia edo Kroazia

bezalako errepublika ʻseparatistekʼ (komatxo artean beti Zizekenean
separatistak, euskaldun zein balkandar) ez zutela aski mami demokratiko
estatu moderno subirano gisa irauteko. Topiko horren arabera, Jugoslaviako
etnia guztien artean serbiarrena zen bere estatu propioa egikaritzeko gai zen
bakarra.

Gero, 90eko hamarraldian aurrera, are Milosevicen kritikari demokratek ere,

serbiar nazionalismoa arbuiatzen zutenek, ustekizun horren berorren arabera
jokatu zuten, alegia, Jugoslaviako errepublika ohi guztien artean Serbiak
baizik ez zuela aski ganora demokratiko: Milosevic eraitsi ostean, Serbia
independentea loratu eta estatu moderno bilakatuko zen; gainerako
errepublika ohiak probintziakoegiak ei ziren beren estatu demokratiko
bereiziei eutsi ahal izateko.

Zizekek dioenez, uste ustel horren azpian ezkertiarren artean bolo-bolo

dabiltzan aurreiritzi eta dogma arriskutsuak ezkutatzen dira: nazio txikiek ezin
dutela benetako demokrazia moderno legez funtzionatu, eta, beren kabuz
ibiltzen utziz gero, ezinbestean itzultzen direla komunitate itxi protofaxista
izatera.

Ideia hauetan Zizekek Friedrich Engelsen ohar ospetsu baten oihartzuna

ikusten du: nazio txikiak erreakzionarioak dira politikan, beren existentzia bera
erreakzio hutsa baita, iraganeko hondakina. Aurreiritzi horiek “arrazakeria
bihurkaritzat” jotzen ditu Zizekek: bere burua moderno eta aurrerakoi ikusi

  59 
ahal izateko bestea arrazista eta intolerantetzat jo beharra duen arrazakeria
mota.

Zizekek Habermasi abertzaletasun konstituzionalaren kontzeptua asmatu

izana egotzi dio, besteak beste. Ekarpen hori dela-eta, Aznarrek Habermas
Espainiako filosofo ofizial izendatzea proposatu zuen. Hitzaldia egin zuen
Madrilgo Parlamentuan eta Asturiasko Printzea saria eman zioten.

Zizekek dio: “Ez gaitu harritzen euskaldun ʻseparatistekʼ mesfidantzaz

erreakzionatu izana, Habermasi ʻalemaniar nazionalistaʼ izengoitia jartzera
heldu baitziren, aspaldiko argumentu ʻleninistaʼ berreskuratuz, hots, tentsio
etnikoa bizi duen Estatu batean, identitate etnikoaren aurreko jarrera
indiferenteak, itxuraz ʻneutroakʼ, estatuko kide guztiak hiritar abstraktu huts
izatera mugatzeak, talde etniko ugarienari egiten diola praktikan mesede”.

Zentzu horretan, goitik behera egiten du bat Zizekek euskaldun

separatistekin. Eta separatista hitza beti komatxo artean kokatuz apika
aditzera eman nahi luke “separatista” izenak dirauen bitartean irudi lukeela
bereizten den herriak lotura ikusgaitzak gorde behar dituela herri ordu arte

  60 
menperatzailearekin; eta Zizekek ez lioke etnia agintari ohiari zentraltasun
semantikoak adierazten ohi duen nagusitasun enpirikoa aitortu nahi.
Independizatzen den herria ugazabarengandik bereizten bada ere,
azpimarragarriagoa da bere baitara datorrela bizitzera, hein batean noski.

Estatu nazio handiek herri txikiak biktima gisa baino ez dituzte maite izaten,
errukigintzaren sustatzaile: lagun diezaiegun koitaduei bizirik irauten, baina
beti ere gure gidaritzapean, beren kabuz ezingo dute asmatu; edo bestela
apaingarri folkloriko gisa, beren dantza eta hizkuntza zahar liluragarri eta
ama-lurrari loturiko jakinduria holografikoarengatik. Ordea, ekimen politikoa
beren gain hartu nahi dutenean berehala laidotzen dituzte: egoista, terrorista.
Haatik, ekimen politikoa bere gain hartzea, horixe izaki Zizekentzat herri
txikiaren aurreneko betebehar etikoa.

Zizek ez da nazionalista; hain zuzen, Esloveniako politikan engaiatu zen

Titoren osteko aroan hango botere osoa gera ez zedin nazionalisten esku.
Hala ere, bere kabuz pentsatzen duen marxista kritikoa den neurrian, gogor
kritikatu die mendebaldeko hainbat ezkertiarri, Kosovoko ezkerrari aurpegiratu
izana independentzia lortzeko lanetan bere bihotz kolektibista traizionatu eta
AEBen esku jartzea; Esloveniaren eta Kosovoren independentziaren alde
egon da Zizek. Edozein gisaz, Slavojen aholkua: behin independentzia
erdietsirik, euskaldunok gehiengoa izatean, ez dugu Euskal Herriko gutxiengo
espainola erabili behar haiek gu erabili gaituzten bezala. Aintzat hartuko dugu,
lagun: ez zaigu nekeza egingo gizabidetsu eta zibilizatuagoki jokatzea.

  61 
Jon Jimenez eta Andoni Olariaga

Zizek eta biolentzia

Larrun 143 zenbakian: ARGIAko 2.232. zenbakiarekin banatua, 2010eko
maiatzaren 30ean

Zizek, desobedientzia zibila eta biolentzia izango ditugu hizpide artikulu

honetan. Planteatuko ditugun galderak hauek dira: Zer da biolentzia politikoa?
Zein biolentzia politiko da zilegi eta zein ez? Zein da biolentzia politikoaren
helburua? Zein da boterearen kontra erabil daitekeen biolentziarik efikazena?
Desobedientzia zibila biolentoa al da? Abstentzio politikoa eraginkorra izan al
daiteke? Galdera horiek ardatz hartu eta, Zizek bidelagun dugula, horiek
nolabait erantzuten edo behintzat birplanteatzen eta argitzen saiatuko gara.

Zizekek diosku, bortxarik biolentoena sistemak erabiltzen duena dela, zeren

“biolentzia hau jada ezin egotz dakieke norbanako konkretuei eta euren asmo
ʻmaltzurreiʼ, baizik eta erabat ʻobjektiboaʼ, sistemikoa, anonimoa da” (Zizek,
2008). Ezkutukoa den heinean, indarkeria mamu bat bezala txertatua dago
gizakiaren erlazio-sistema guztietan, hau da, hizkuntzan, gizarte antolaeran,
lan–munduan eta abarrean. Ikusezin. Beraz, biolentzia guztia dela esaten du
nolabait Zizekek. Hau da, giza harremanetan ez dago biolentoa ez den
harremanik. Horrela, ekintza politiko armatu bat, mobbinga bezain biolentoa
izan daiteke, testuinguruaren arabera. Baina sistemak giza eskubideen talaia
metafisikotik ukatzen du hori, Zizekek dioskun bezala: “Hau da, beraz, giza
eskubide unibertsalen diskurtsoaren egia: giza eskubideen aterkiaren
babespean daudenak eta ez daudenak bereizten dituen horma” (Zizek, 2005).
Giza eskubideen defentsa gure eskubideen bermatzaile den estatuak egin
behar du. Baina ez haiek predikatuz, aplikatuz baizik. Biolentzia zikina
praktikatzea baita, bai biolentziaren monopolioa duen estatuak bere biolentzia
ezkutatzea, bai monopolio hori erauzteko erabiltzen den biolentzia disidentea
giza eskubideen kontrakotzat hartzea. Hain zuzen, biolentzia politikoa,
definizioz, ukatuak izaten diren giza eskubideak lortzeko borroka izan baita,
eta ez horien kontra egiteko.

  62 
Jarraitu dezagun: “Batzuetan ezer ez egitea egin daitekeen ekintzarik
biolentoena da” (Zizek, 2008) diosku esloveniarrak. Horren atzean dagoen
ideia hau da: ekintza bat biolentoa eta ez biolentoa izan daiteke,
testuinguruaren arabera. Alegia, batzuetan ume baten irribarrea biolentoagoa
izan daiteke biolentzia fisikoaren edozein adierazpen baino. Horren harira,
paragrafoaren aitzineko ideia hartuta, abstentziorako deia egin digu inoiz
Zizekek liberalismoaren kontrako gurutzadan. Berak diosku, ekintza
lokalizatuetan aritzea sistemari berari lagungarri zaiola hobeto funtzionatzeko.
Hau da, sistemak xurgatu egingo lituzkeela ekintza biolento politiko
desberdinak, dela desobedientzia zibila, dela borroka armatua. Horrela al da?
Ezer ez egitea gauzarik biolentoena al da batzuetan? Testuingurura jo
beharko dugu hori zehazteko, Zizeken ustez. Biolentzia politikoa (kasu
konkreturen bat) benetan eraginkorra den esatea zaila suertatzen da,
eraginkortasun hori begien bistara ezin baita ikusi askotan. Biolentzia politikoa
efikaza denean, gobernuak bere posizioa moralki indartu dezan behartu
egiten du (bizitza sakratua da, biolentzia datorren lekutik datorrela txarra da –
baina, berea ez?–), eta, horren ondorioz, gobernuaren zilegitasun politikoak

  63 
behera egiten du: izan ere, disidentziaren kontra errepresioa areagotu behar
izaten du, zilegi den indarkeria bakarra berea dela erakutsiz. Errepresioa
tresna ez-demokratikoz burutzen du, disidentziarekin bukatzeko, baina
horrela, bere zilegitasuna kolokan jartzen da.

Zizeken aburuz, abstentzioa litzateke biolentziarik eraginkorrena. Eraginkorra

eta biolentoa izan al daiteke abstentzioa? Printzipioz, abstentzio altuak ez die
hauteskundeei zilegitasunik kentzen. Begiratzea besterik ez dago gurean
Konstituzio Espainolak izan zuen abstentzio maila altua. Sistemak erraz
xurgatzen du abstentzio politikoa. Eta beraz, badirudi eraginkorragoa
litzatekeela Zizeken abstentziorako proposamena (berak duen)
desobedientzia zibilaren proposamenarekin ordezkatzea.

Biolentziaren zilegitasunaren problemarik ez dauka pentsalari esloveniarrak.

Ez dugu bera moralista merke horietako bat. Sistema neoliberalaren kontra
altxatzen den biolentzia politiko oro jotzen du zilegitzat, printzipioz. Dela
identitate arazo, kolonialismo, justizia sozial eta abarren inguruko borroka.
Berak argi du, “legean ez eraikitzen ez sostengatzen den biolentziaren
eremua maitasunarena da” (Zizek, 2008). Zizek ez da euskalduna, bestela
aspalditik genuke kartzelan. Hala ere, tolerantziaz jantzia den eta sistema
neoliberalaren biolentzia basatiena onartzen duen gizarte zibilari galdera bat
luzatzen dio: “Zergatik uste dugu konponbidea tolerantzia dela eta ez
emantzipazioa, borroka politikoa edota borroka armatua?” (Zizek, 2008).
Hortxe galdera bikaina. Mozorroek ez dute balio, sistemaren jukutria dira.
Ilustrazioaren eta demokraziaren apologistak ere beren ideia formal hutsekin
ez digute balio. Argi dio esloveniarrak: “ʻdiktaduraʼ terminoa demokrazia ere

  64 
diktadura forma bat denaren zentzu zehatzean erabili beharko litzateke, hau
da, determinazio formal hutsa bezalako zerbait” (Zizek, 2007). Paper hutsean
geratzen diren wet paper demokraziak eta giza eskubideek ez digute balio.
Zizekek zera aldarrikatzen du: mendebaldeko gizarte kapitalista
kolonialistaren arma diren eta edukiz hustuta dauden demokrazia formalaren
eta giza eskubideen (eta haren predikatzaileen) kontra egin behar du
gizakiak, horiek sistemaren mozorro zilegitzaile diren heinean.

Hori guztia esan eta gero, hau da pausatu beharreko galdera: zein da
biolentoagoa, indarkeria ezkutuan erabili eta giza eskubideak predikatzen
dituen hori, ala biolentzia zuzena (desobedientzia, armatua…) erabili eta
elkarrizketarako deia luzatzen duen hori? Alegia, zein da biolentoagoa,
estatuaren biolentzia darabilen eta hitz egin nahi ez duen hori, ala arazo bati
soluzio bat bilatzea helburu duen biolentzia disidente hori?

Bibliografia:
Zizek,
Slavoj (2002): Welcome to the Desert of the Real, London: Verso.
Zizek,
Slavoj (2007): Terrorism and Communism, A Reply to Karl Kautsky. London;
New York: Verso.
Zizek, Slavoj (2008): Violence, London. Profile Books.

* Jon Jimenez eta Andoni Olariaga, filosofoak. Modernitatearen auziaz (Jakin,

2010) liburuaren egileak

  65 
Imanol Galfarsoro

Zizek multikulturalismoaz & Nork esan du

Budismoa
(Lapiko Kritikoa, 2009/09/24-2009/11/20)

Gaur egungo merkatuan makina bat erosgai aurkitzen dugu, bere proprietate
gaizkile edo kaltekorrez gabetuak: kafeinarik gabeko kafea, urin gabeko
gurina, alkoholik gabeko garagardoa…Eta zerrenda zeharo luzatzen da: zer
moduz adibidez sexurik gabeko sexu birtualaz? Edo Irak-en inbasio
denborako Colin Powell-en hilik gabeko gudaren doktrina (gureak, noski!)?
Edo gaur egungo politikaren berdefinizioaz kudeaketa eta administrazio
jakitunaren arte gisa; hau da: politikarik gabeko politikaz? Edo egungo
multikulturalismo liberal toleranteaz? Bestetasunaz gabetua den Bestearen
esperientzian oinarritzen dena (dantza liluragarriak dantzatzen duen Beste
idealizatua, errealitatearekiko hurbilketa holistiko-ekologiko zeharo
zentzuduna duen Bestea, baina, klitodirektomia edo ezkontza beharturik
gabe!)

Multikulturalismoa kapitalismo globalaren eredu ideologiko ideiala da. Posizio

global ʻhutsʼ batetik-edo, kultura lokal bakoitza kolonizatzaileak herri
kolonizatua tratatzen duen bezalako jarrera berdina jarraitzen duena –
ʻnatiboenʼ ohiturak arretaz ikasi eta ʻerrespetatuzʼ… Zentzu honetan berdin-
berdinak dira ohizko kolonialismo inperialista eta kapitalismo globalaren auto-
kolonizazioaren arteko harremana, alde batera, eta Mendebaleko inperialismo
kulturala eta multikulturalismoaren arteko harremana, beste aldera.
Kapitalismo globalak estatu-nazioaren metropolirik gabeko kolonizazioaren
paradoxa dakarren bezala, multikulturalismoak distantzia Eurozentrista
bizibarkatzaile-xaboi emalea dakar.

Beste hitz batzutan esanda: multikulturalismoa arrazakeria da, modu

azpigoratu, auto-erreferentzial eta ez-aitortuan. Kulturanikoizaleak Bestearen

  66 
identitatea ʻerrespetatzenʼ du, izan ere, Bestea komunitate ʻautentikoʼ barne-
hesiztatutzat kontzebituz. Baina, modu berdinean, bere posizio unibertsal
pribilegiatuak baimentzen dion distantzia gordetzen du. Multikulturalismoa
arrazakeria da, norberaren posizioa mami positibo oroz husteko jarreran
oinarritzen dena. Bere kulturaren balio partikularrak Bestearekiko oposaketa-
harreman batean ezartzen ez dituen neurrian, kulturanikoizalea ez da
arrazista zuzen-zuzenean. Baina, unibertsalitatearen gune (huts) pribilegiatua
berarentzat gordez, beste kultura partikularrak beharbezala eta taiuz
baliotzeko (edo ezbaliotzeko) baliabidea mantentzen du. Laburtuz: Bestearen
berezitazun(ar)ekiko errespetoa, kulturanikoizalearen nagusitasuna
baieztatzeko modu zehatza da.

Zentzu honetan, are eta gehiago, horregatik dira egokiak, gaur egun, bizi-
tankera berezien (etnikoak, sexualak, eta abar) aldeko identitate-fragmentazio
eta proliferazioaren politika posmodernoak. Horregatik zeharo kabitzen,
egungo erregimen liberal-demokratiko global kapitalista post-politikoan;
politikarik gabeko politikan oinarrituriko gizarte despolitizatu baina ondo
kudeatuta dagoelako nozioan laburtzen dena. Jakina denez, identitate-politika
posmodernoa, arazo partikularren jarraiketan datza: kultur arteko arazoak
egonik, hain zuzen ere, negoziatu egin behar direnak, azkenean osagai
bakoitzak bere leku egokia ordena global ʻarrazionaleanʼ aurki dezan. Eta
ʻbaketsukiʼ ezin bada, bada mobilizatu polizia aparatuak, legalki definituriko
diskriminazio sexual edo arrazialen… gaizkileak zigortzeko.

Beraz, hibridakuntza, jariokortasuna eta identitate zatikatuen zehar ematen

den talde eta azpitaldeen loratze amaiezin hau (bakoitzak bere bizimodu eta
kultura bereziak baieztatzeko eskubidearekin), dibertsifikazio etengabeko hau,
bada, globalizazio kapitalistaren barnean pentsa daiteke bakarrik.
Globalizazio kapitalista bera da, hemen, gure komunitate etnikoaren zentzua,
edo beste identitate moten itxurak eusten dituena. Globalizazio kapitalistak
identitate fragmentatuen beharra du. Izan ere, talde anizkoitz hauen arteko
lokarri elkartzailea Kapitala da; talde edo azpitalde berezi ororen eskakizunak
asetzeko beti ere prest dagoelarik (gay turismoa, musika hispanoa…).

  67 
Hau hola izanik, orduan, fundamentalismoa eta identitate-politika posmoderno
pluralistaren arteko oposaketa faltsua da; gezurrezkoa. Bata bestearekiko
elkartasun sakona ezkutatzen duen oposaketa da, gainera. Alde batera,
Beste ustez autentikoaren identitatea den neurrian (esate baterako: Jatorrizko
Amerikarren identitate tribala Estatu Batuetan), kulturanizale batek erraz
pentsa dezake identitate etniko ʻfundamentalistenaʼ xarmant-erakargarria
dela. Talde fundamentalista bateko partaideek, alde bestera, erraz besarkatu
dezakete, beraien giza-funtzionamenduan, identitate-politika pluralistaren
estrategia posmodernoa: beraien bizimodu eta kultur-identitate berezia
mantentzeko ahaleginduz dabilen gutxiengo mehatxatua direla aldarrikatuz,
hain zuzen.

Identitate-politika multikulturalista eta fundamentalismoaren arteko bereizketa,

beraz, marra zeharo formala da. Edonola ere, gaur egungo hainbeste arazo,
zergatik sumatzen dira intolerantzia arazoak balira bezala, eta ez esplotazio
edo bidegabekeria gisa? Zergatik da proposatzen den erremedioa tolerantzia
eta ez emanzipazioa, borroka politikoa baita borroka armatua ere?
Berehalako erantzuna kulturaniztasun liberalaren oinarriko operazio
ideologikoan aurkitzen da: politikaren kulturalizazioa. Ezberdintasun politikoak
–inekualitate politikoek edo esplotazio ekonomikoek kondizionatzen dituzten
ezberdintasunak- naturalizatu eta neutralizatu egiten dira, eta toleratu behar
diren diferentzia ʻkulturalʼ-tzat antzematen.

***

  68 
Hemen Zen-Budismoaren tradizio autentikoa eta baketasunaren paradigma
nagusia nork besarkatzen duen ikusiko dugu, Slavoj Zizek-en Sinismenaz eta
Kristautasunaren erdimuin perbertsoa liburuetan esandakoak jarraituz. Jakina
da: Mendebaleko materialismoa gainditze aldera, Ekialdeko espiritualitatea
(Budismoa, batez ere,) soluzio potentzial bezala aurkezten da, sarri askotan.
Budismoak, horrela, bizitzeko-modu harrerakorra, orekatua, holistikoa eta
ekologikoa baimentzen du – budista tibetarren istorio kandidoak barne, eraikin
berri baten zimentarriak ezartzeko orduan, zizare bat ere ez hiltzeko
erakusten den arretarekin, Brad Pitt-ek jokatu zuen pertsonaia nornahi zela
pelikula famatu hartan.

Budismo mendebalarrak osatzen duen pop-kultur fenomenoarekin, hala ere,

egiazko pelikula ez da ohiz predikatzen den barne-distantzia eta merkatu
lehiaketaren abiada sutsuarekiko indiferentzia bera direla, hain zuzen ere,
bide eraginkorrenak dinamika kapitalistan buruzbelarri parte hartzeko; hitz
batez, budismo mendebalarra kapitalismo berantiarraren ideologia
paradigmatikoa dela, zerbait izatekotan. Egiazko pelikula da, oinarri-oinarrian,
mendebaleko budismo enpaketatu hau berau ez dagoela oposatzerik bere
ekialdeko bertsio ʻautentikoʼ-arekin.

Zentzu honetan, adibidez, Japoniak erabateko eredu argitzailea eskaintzen

du. Ez soilik enpresen zuzendari eta arduradun nagusien artean halako ʻZen
korporatiboaʼ-edo guztiz nabaria delako; azken mende tʼerdian zehar, modu
berdinean, Zen pentsalari gehiengoak Japoniako industrializazio eta
militarizazioa (disziplina eta sakrifizioaren etika barne) zeharo sostengatu izan
duelako baizik. Baina honetaz gainera, Zen militarista honen ezaugarri
funtsezkoena, kuriosoki, (era)hilketaren baliabidea zuritzeko modu(et)an
datza. Zizek-ek, hemen, Brian A. Victoriak idatzitako Zen gerra batean
liburutik aipatzen ditu Shaku Soen maisu budistaren hitzak:

Buda-k bizia kentzea debekatu bazuen ere, modu berdinean irakatsi zuen
bakerik ez zela inoiz egongo, izate ohardun oro bat etorri arte erruki
infinitoaren ariketaren bidez. Ondorioz, bateraezinak diren gauzak harmonia
egoerara ekartze aldera, beharrezko dira hilketa eta gerra.

  69 
Hemen argudioaren interesgarriena zera da, alegia errukiaren indarrak berak
erabiltzen duela ezpata. Egiazko gudari batek maitasunaren eraginez hiltzen
du (piska bat gurasoek haurrak joterakoan egiten duten bezala, maitasunez,
epe luzera begiratuz, bizia zer den ikas dezaten, eta zoriontsu izan
daitezen…). Ikusbide honek, ondorioz, ʻgerra errukiorʼ edo ʻbihotzdunʼ-tzat
uler daitekeen eremura garamatza: gerra errukiorrak bizia ematen du, bai
norberari baita etsaiari ere. Edo beste modu batera esanda: (era)hiltzen duen
ezpata bizia ematen duen ezpata da. Zentzu honetan, gerra bera
halabeharreko gaitza izanik, on handiagoa ekartzeko erabiltzen da: guda
halabeharrez borrokatzen baita bakearen esperoan.

Baina pentsamendu hau guzia (hala edo hola, Mendebaleko erlijioetan ere
onargarriak diren argudio arrunt batzuekin barreiatzen dena, bestalde) beste
argudio-mota askoz ere errotiko baten laguntzaz osatzen da; alegia: Zen eta
ezpata bat eta bera dira. Eta argudio hau oposaketa zehatz batean oinarritzen
da. Alde batera, gure eguneroko bizian nagusitzen den jarrera pentsakorra
dugu: heriotzaren beldurrez biziari heltzen diogularik, atsegin eta abantail
norberakoien bila burubelarri ahaleginduz, zalantzan murgildurik larregi
pentsatuz, zuzenean inolako ekintzetan parte hartu beharrean. Zen
budismoaren jarrera Ilustratuan, aldiz, bizia eta heriotzaren arteko diferentzia
inportantziarik gabekoa da, eta gure oinarriko batasun Izate (edo nortasun)-
gabekoa ekintzaren bitartez berrirabazten dugu: gu gure ekintza gara.

Zentzu hau jarraituz, maisu Zen militaristek oinarriko mezu budista

interpretatzen dute, berdingabeko zirkuitulaburra operatuz. Oinarriko mezua
zera da: askapena norberaren Izatea (nortasuna) galtzean datza, Hutsune
primordialarekin hitzetik hortzera bat etortzera; eta zirkuitulaburra zera da:
oinarriko mezu budista hau identikotzat baieztatu behar dela leialtasun eta
zintzotasun militarraren erabateko zentzuarekin, aginduak zuzen-zuzenean
jarraitzearekin, tokatzen zaizkigun eginkizunak betetzearekin, norberaren
Izate eta interesen inolako kontuan harturik gabe.

Ondorioz, dagokigun pelikulan paradoxa nagusia ez da soilik gure arteko

  70 
klitxe antimilitarista arruntenak zeharo oposatuta daudela Zen budismoaren
Argibideekin. Hala da, esate baterako, (1) estatua defendatzeko soldadutza
egitearen kontra aurreratzen diren argudioekin, (hemen, bakezale
aurrerakoien salaketa nagusia zera izaten da ohiz: obedientziaren bidez-eta,
alegia, soldaduek aginduak panpin itsu gisa jarraitu beharra dutela, hauen
adimen gabeko mendekotasun egoerara bultzatzen diena); baita, zer esanik
ez, (2) ezker eta eskuinetik, goitik eta behetik, zerutik eta lurpetik beti
berdinen kontra zuzentzen diren arima on-polit-ederren proklama ʻpazifistaʼ
eta ʻanti-autoritarioakʼ(besteak beste, kausarekiko leialtasun ortodoxoa,
disziplina militante bihotzgogorra, eta, batez ere, gupidarik gabeko bizi
sakratuaren errespeto eza direlarik nagusitzen diren salakuntza
[G]handi[r]enak).

Pelikula nagusia, hala ere, ez da, beraz, batzuei hainbeste gustatzen zaien
antimilitarismoa (pazifismoa) eta budismoa (edo kasurako Ghandi-ren
hinduismoa, orientalismoa…) biak ala biak bateratzean operatzen den
iruzurra. Esandakoaren arabera, azken finean, nortzuk dira azken fienean
egiazko Budismo autentikoaren jarraitzaleak, funtsezko ikasgaiez barrenblai?

Egiazko pelikula garrantsitzuena da, hala ere, budismoaren errotiko bertsio

honek, guztiz eta esplizitoki gaitzesten duela, ohiz mendebaleko budismo
herrikoiarekin lotuta agertzen den erlijiozko zabor espiritual yogazale guzia.
Errotiko bertsio honek, alegia, Buda beraren jatorrizko bertsio ateo eta lurtar-
arruntera erretornoaren alde egiten duela. Brian A. Victoria-ren liburu
aipatuan, Furakawa Taigo maisuak zera azpimarratzen du gutxi gorabehera,
alegia: heriotzaren ostean ez dago salbaziorik, ez izpiriturik, ez dibinotasunik
gu laguntzeko, ez berraragipenik… bizi hau besterik ez dago, heriotzarekin
zuzenki identikoa dena. Jarrera honekin, ondorioz, gudariak ez du jada
jokatzen pertsona bat bezala, ez du subjektibotasunik. Edo liburu berean D.T.
Suzuki-k dioenez:

Ez du jada berak baizik ezpatak erahiltzen. Berak ez du inolako desirarik inor

mintzeko, baina etsaia agertzen da, eta horrela biktima bilakatzen. Ezpatak
automatikoki antzestuko balu-edo betetzen du bere justizia-funtzioa,

  71 
 errukiaren funtzioa dena halaber.

Gudariak, horrela, ez du inolako erantzunkizunik (ezpata da erahiltzailea);

bere eginkizunen soegile pasiboa da (etsaia bera da agertzen dena eta
biktima bilakatzen). Eta halako jarrera kontuan hartuz, orduan, “Budaren
begirada” lasai-baketsu famatua biotzgabeko makina erahiltzaileena
sostengatzeko erabil daiteke.

Zen-budismoaren errotiko bertsio ateistak, are gehiago, beste ondorio

paradoxal batera garamatza: erlijioan barne-substantziarik aurki ez
daitekeenez, fedearen esentzia ganorazko dekoroa da soilik, erritualak
obeditzea. Eta hemen nabariak dira mendebaleko tradizioarekin ohiartzunak.
Nabaria den bezala diferentzia ez dela hain handia “Zen gudariak”
aurreratzen duen biolentziaren legitimazioa eta Mendebaleko tradizio luzean
(Jesukristo-tik Che Guevara-raino) aurreratzen den artekoa. Izan ere, biak ala
biak goiesten dute indarraren erabilera “maitasunaren lana” balitz bezala.

***

Bere bizia ematen ez duenak ezin du nire dizipulua izan
*Baldin nehor

enegana ethorten bada eta gaitzeſtē ezpaditu bere aita eta amá, eta emaztea
eta haourrac, eta anayeac eta arrebác, eta-re guehiago bere arima-ere, ecin
date ene diſcipulu.
Iesvs Christen Evangelio Saindva S. Lvc-en aravra CAP
XIIII.:26

Lorak ebakitzeak ez du udaberria gelditzen
Gogorra izan beharko al zara,

baina ez galdu zure laztantasuna. Lorak ebaki beharko al dituzu, baina ez du
horrek Udaberria geldituko.
Che Guevara-

Aipamenak
, Iturburuak eta erreferentziak

The Ticklish Subject (London, New York: Verso, 1999, 2000)
The Universal Exception (London, New York: Continuum, 2006).
Violence (London: Profile Books, 2008)
-----------
Victoria, Brian A.: Zen at War, New York, Weatherhilt, 1998.
Zizek, Z. The Puppet and the Dwarf. The Perverse Core of Christianity, Cambridge,
Massachusetts, London, England: The MIT Press, 2003.
Zizek, S. On Belief, London, New York: Routledge, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005.

  72 
 ERANSKINAK

SLAVOJ ZIZEK
“The force of universalism is in

you Basques, not in the Spanish state”
Interview: Gorka Bereziartua / Markos Zapiain 
Pictures: Josu Santesteban 
First
Published in Basque – ARGIA – 2010-06-27 – n. 2236


Heʼs sat down at the table with a light Coke. Heʼs heard that we are in the city of the
Opus Dei (Pamplona/Irunea) and asks questions about Francoʼs cruelty and how he
was too evil even to the Italian fascists. Heʼs read about the Spanish execution
method known as garrote; about the execution of Salvador Puig Antich by this
method: “I remember, yes”. And this is how the interview goes on nice and easy for
over an hour… 


You have said somewhere that the biggest guilt of the Left was its very wish to
loose. Can this explain the lack of alternatives nowadays?


I said that in reference to the Western academic Left, more than anything else. I think
that they secretly enjoy their comfortable academic life at university, and although
they talk about the need of bringing about change, in reality they donʼt want that.
They love revolution but when it takes place far away, in Nicaragua or now in
Venezuela, in places, that is, where their lives will never change. I think that began
with the Frankfurt School; it was a very critical academic left in regards of society but
it was a cultural critique which was abstract and without a real engagement. It is a
very arrogant position, one occupied by the Beautiful Soul, as I call it following Hegel:
a very comfortable position, very critical yes but you are completely integrated in that
society and, in general terms, I think this is the case with Left cultural studies. 


But likewise in our own case, is it not?


Yes, but we should not blame ourselves too much. The problem is more radical. For
example: we have the financial crisis in Greece and some near me are all excited,
“you see, public disorder, it is the beginning of the revolution” … No! How is that?
What do Greek protesters want? What they want is not to loose their old privileges.
And here one must be more honest: it is not big capital that wants to destroy the
welfare state; this is going on sure, but it is not because some evil people wants so;
thatʼs the trend of capital today, together with globalization. But for me this is what is

  73 
really sad, that all the pragmatic Left can offer is linked to the old welfare state. The
Left, in that sense, is a conservative force today. And what is going on in Greece is
so sad… Ok, some communists ask for a revolution but that doesnʼt mean anything.
The only thing they want is to maintain the old privileges. Is it not sad that there is no
alternative plan? Not even at the global level with those who are critical with
capitalism. Remember the Seattle and Porto Alegre movements of five/ten years
ago? Of course it was beautiful, all together there, it was a protest movement. But
apart from some sentences against imperialism, and for ecology… there was no
alternative programme. It is a serious problem. I donʼt think we can define what we
want [he stresses the last three words with light knocks on the table]; it is a negative
position, fundamentally. I think we live in strange times. As Antonio Gramsci showed
in a great line: in a time when the old is dying and the new is not yet born things that
look like monsters may appear. 


Which are such monsters?


It seems to me that such phenomena as fundamentalism belong to that species. The

old is dying the new is not yet born. So I think we are living a time which is potentially
very dangerous. What is happening in Europe, for instance, is something that should
worry everybody: until now in an average country the normal political clash would be
between the moderate Left and the moderate Right. There was two main parties and
then some small, marginal ones: a few small fascist parties, ecologist… But now a
different scenario is emerging: we are seeing a big technocratic party, liberal, popular,
call it as you want to, and then a conservative, anti-emigration and nationalist party.
They are becoming stronger and stronger, look at the last elections in Holland,
Belgium… East Europe is a catastrophe… So the only choice is between some
neutral technocratic capitalism or a proto-fascist Right. Do you know what Walter
Benjamin used to say? Every fascism is the sign of a failed revolution. And thatʼs
true, literally, in the Arab countries. Why is it that we now have Islamic
fundamentalism? Because the secular Arab Left disappeared. So as ugly as it might
be, fundamentalism, in a sense, is also a good sign: it means that the potential for
change is still there but that we havenʼt use it and thatʼs why we a paying the price for
it. 


And how do you grasp that potential to turn it into a Leftist movement?


[He laughs]. On that I am optimistic and pessimistic at the same time. Optimistic
because it is clear that, looking at all this phenomenon of the crisis – not only in the
world of finances but also around ecology and intellectual property…- they cannot be
resolved from within capitalism. Crisis emerges again and again. We have seen it
now in the United States: people have told me: “you are crazy, how can you say that
communism is necessary today”; and I tell them: “look at the oil spil around
Louisiana.” Obama has been very weak on this question. Heʼs turned it into a legal
issue saying that British Petroleum must pay… it is ridiculous! It is becoming a global
catastrophe, You cannot play these legal games looking for who is guilty. And you
cannot play saying “we are dealing with private companies”. There should have been
a general mobilization. Do we realize what challenge we have ahead of us? If the spil
continues the whole habitat will change in that area, people will have to move away…
Or still bigger challenges: Iʼve heard that under the influence of global warming the
whole climate is changing in northern Russia, in Siberia. Thatʼs good for agriculture
over there but, of course, in other parts of the world the dessert is expanding; and in
the future we will have to organize huge population movements, millions will have to
be displaced from one place to another… Whoʼs going to organise all that? You

  74 
cannot leave it to the market. Ecology forces us to take new, radical, popular and
massive action; and we canʼt leave that in the hands of the market or the state. All of
this creates a need of something that I still call communism. But at the same time, I
donʼt think we are ready for action yet. And on that I am pessimistic. Many of my
friends are catastrophist. They think we need a couple of ecological catastrophes,
disasters or public disorders. I say yes but that catastrophes and crisis are always
very ambiguous phenomena. They can open the space for change but at the same
time, when there is a crisis the reaction of people is also to become more
conservative. 


The shock doctrine.


Exactly. It is clear, for instance, that the financial crisis has shown free market
liberalism to be a myth. Everybody knows now that nation-states are becoming
stronger than ever – and on this I donʼt agree with my friend Toni Negri because he
thinks that nation-states are disappearing-. 


Yet you have also said that globalization is bad for states such as Germany or
France. 


For me, the true victims of globalisation are the second level powers, the big nations
of Europe, say, Spain, Germany, England… Globalisation means that Scotland wants
independence or at least more autonomy; you Basques, as well… That in itself is a
good phenomenon. These new entities that want to separate they donʼt want only to
obtain a nation-state old-style but a new autonomous entity, with much more free
space also at the cultural level. Globalisation doesnʼt mean that we are all going to
end up eating hamburgers, it means that it will be easier for you, for instance, to
express your identity in the world. Thatʼs the good side of globalization. So we should
use that possibility (he knocks the table lightly with his forefinger). We should not be
conservative or afraid about it.


In Slovenia you do not want to return to a Yugoslavian kind of State.


Do you know whatʼs the tragedy there? The majority of the Slovene people didnʼt
want total independence. They wanted a kind of confederation but you know who
pushed us into total independence? 


Milosevic.


Milosevic, exactly. When we discuss among friends if we were asked to give a

monument to the hero of Slovenian independence and who should that be we
conclude that it should be Milosevic [he laughs]. When we saw the logic of that
populist violence we knew that war would come, and so the idea was: “Letʼs get out
of here before everything explodes”. The West was very naïf on that, they didnʼt see
it coming. 
Not even people from the Left, like Tariq Ali…
They were the worse, the
people from the Left. I have an eternal dispute with Tariq Ali: I donʼt know… if I was to
use the imbecility or uselessness of Pakistanis as an argument … Jesus Christ! ! It is
the basic rule of anti-racism not to use racist clichés in political arguments, as when
they use it in the case of Slovene egotism. It was simply a way to survive. We saw
that war was coming, it was clear to everybody, except the stupid Western observers,
that there would be war. It was not the Slovenians or the Croatians who sank
Yugoslavia, it was Milosevic. From the moment he took office Titoʼs Yugoslavia was
death and we had only one choice: maybe building a new Yugoslavia, democratic,
with more autonomy, confederated… or Milosevic wins and it becomes, as we used

  75 
to say ironically, Serboslavia. The most important years were those before Milosevic,
from 1986 to 1989. Those who were against Milosevic did try desperately to
negotiate an alternative version; but it was a catastrophe that the army and the
central powers sided with Milosevic. It was clear to everybody that everything was
over. It looked like a Greek tragedy: we saw how it was coming but couldnʼt do
anything about it. 


Jürgen Habermas said that only Serbians could build a proper democratic
nation… here they say the same thing about the Spaniards.


I am not surprised then with [former rightwing Spanish PM José María] Aznar publicly
saying that Habermas should be nominated as the official Spanish philosopher, for
his idea of constitutional patriotism… Thatʼs Habermasʼ major limit: he has that totally
false fear that giving more room to small nations will bring about some kind of proto-
fascism, a risk for democracy and so on. And then he accepted the biggest illness of
Serbian nationalism – and it is frightening that many would-be democrats who sided
against Milosevic made exactly the same mistake -: to think that Serbians were the
only nation of former Yugoslavia with the ability to build a State, that the other nations
were not able to do so.


How can we Basques articulate our particular struggle with the universalist
struggle of communism? Is trying to cross both a dead end?


Not! Not at all! In fact I think that the stronger the European Union the bigger your
room for autonomy will be. To the extent that Europe is more united it will become
more of a Europe of regions and not so much of nation-states. It is a very nice
paradox: to the extent that you demand total autonomy from the Spanish state your
defense constitutes the highest universal space. You shouldnʼt be afraid of Europe.
Be careful with those false leftists followers of Habermas: they say that the European
Union is a tool of the International Monetary Fund, of international capital ant all that,
as a consequence, it is the task of the Left to return to a strong nation-state; they
think that only strong nation-states can save what is left of the welfare state. First of
all: if you follow this way youʼll find yourself in the hands of the radical Right, because
they are also in favour of a strong nation-state, always reminding us of the risk of
emigrants and so on. I am a Hegelian though: I am in favour of universality. But
universality does not marginalize your particularity; the question is not to renounce
your particularity; on the contrary, you must see you particularity as the way to take
part in the universal. It is a false idea of the universalist Left that we should forget
about our identity because no one lives in an abstract space. The dialectic here is
very clear: since you have a hierarchical space of a universal Europe and underneath
you have the nation-states, those who undermine the sovereignty of nation-states
from inside are allied to universality. In fact, you are more universal to the extent that
you act against the Spanish nation-state. This is what your argument should be. The
force of universality is in you, not in the Spanish state. And I think that this is
necessary for the European Union. And I still have hope in Europe because if not
there are only two models: the Anglo-Saxon liberal model and the authoritarian
capitalism of China, Japan and so on. I donʼt want to live in a world in which the only
choices are these [he laughs]. But Europe will only unite if it becomes the Europe of
regions, it will not work while the basic unit is the nation-state. 


Your mother tongue is Slovene but we are holding this interview in English;
your books too are published in English… How do you handle that?

  76 

It is the same; many friends of mine thought that English was the organ of
imperialism and were against English. Not me. In a situation like yours, in fact, with
Spanish and your language, it is good to have a third language like English; to some
extent it is another space of universality because if we use English then Spanish
becomes just another language among many others and at the same level than
yours. English allows you to speak with other parts of Europe without the mediation
of Spanish. We should be very pragmatic about that. In France it is typical, for
instance, to see how French nationalists side against English. Why? Because they
want a big French state. I have no problems with English because today it is
becoming something like Latin before: they speak it in Singapore, in China, India… it
is no longer the tool of English people, it is becoming universal; that means that you
are freer in the English domain where you are equal to others. I say it again, I avoid
this problem, that is, that of saying “Let us return to the full sovereignty of nation-
states” Do you know when I will begin believing in Europe? When you are able to
connect with other regions of Europe directly as Basques, without the mediation of
the Spanish state. That will be true European universality in practice.


Youʼve given us a catchy headline with this sentence.


And if not you can still manipulate it as you wish… I believe in manipulation,
everything goes in politics [he laughs]


Last year in London you organised a congress on The Idea of Communism …


…Sorry to cut you out: a friend gave a good depiction of that congress. He told me it
was like Woodstock: old stars went in to sing their old songs [laughing]. Unfortunately
that was true.


In that congress you talked about the treatment a communist society should
give to artists, taking as an example the narration of Josephine the Singer in
Franz Kafka. But would you accept the same treatment for philosophers?


Yes, absolutely. I donʼt want any kind of privileges; I am pretty humble on that
account… But whatʼs the problem tough? 


Well, on the treatment you are given in conferences such as this one
[Arquitectura más por menos- Architecture more for less (Irunea-Pamplona
2010)]: arenʼt you afraid of becoming a fetish-philosopher? Being admired by
people and all that…


But Josephine the singer is also admired. The problem begins when she wants true
privileges, money and so on. It is at that moment that people say ʻnoʼ. However, yes,
you are right, some lefty friends tell me that when I take part in conferences I am
selling myself to the establishment. But then I always remember that proverbial
sentence by Lenin: a capitalist will even sell you the rope with which you are to hang
him. That means that “I take it”: Here I earn money and that gives me the opportunity
to travel around, to give talks for free and so on. I am not fetishistic with money; take
all your chances, take the money. Then what is important is what you do with it. 


Thesis, antithesis, synthesis… These are not Hegelʼs words but you are
preparing a new book on him.


Itʼs a nice paradox, yes: Hegel never used those words. With the book I will try to re-
thematise Hegel all over again and Iʼll claim that, paradoxically, Marx was more
idealist, in my opinion, than Hegel; that Hegel was more open to contingency. Hegel

  77 
forbids completely something that Marx did: Marx believed much more in the reason
of history. He thought that it could have a historical subject, the working class, which
knows the logic of history, knows about the role it plays in that history, and how to act
according to this knowledge. Therefore you can act as an agency of historical
reason. Hegel forbids that altogether, he is more open: he clearly says that we can
only reason about history by looking backwards. I think that Hegel was a very radical
thinker of contingency. For Hegel it was not a question of “everything is determined
by reason beforehand”. If you read him properly, necessity is also posited looking
backwards, in a contingent way. Something happens in a contingent manner, and
once it has happened it becomes necessity. There is a very fine dialectics in Hegel.
And another thing about the idea Hegel had on reconciliation. Itʼs not, as has been
often read, that idea of a radical subjectivism, where the subject totalizes the whole
of reality. Itʼs the opposite: What Hegel defines as “versöhnung” means that you have
to surrender your particular identity and you must accept the irrationality of the world
as well. He is very humble at that level. And so I will try to demonstrate empirically
that Hegel is not a rationalist dealing with the end of history. For instance, it is
interesting to read his Philosophy of History. In the Introduction, and thatʼs not at all
innocent if we take into account that he wrote it around 1810, when he talks about
the USA and Russia he says that we cannot develop the logic of these two countries,
and that the next century will be theirs. He knows that some theories cannot be
developed yet, so he was very open about that.


We do have the Phenomenology of Spirit in Basque…


… my Lacanian group translated it into Slovene too! Now we are translating the
Logic, because I think that this is still Hegelʼs masterwork. It saved Marx and Lenin: if
you look at Marx, after the failure of the 1848 revolution he got into a crisis. And what
did he do? He started reading Hegelʼs Logic and then returned to write the Critique of
Political Economy and so on. Lenin did the same: in 1914, total disaster, and he
started reading Hegel. I mean, good Lefties know that in moments of failure the only
way out is to read Hegel [he laughs].


Is philosophy something that happened between Kant and Hegel? 


This is something I say to provoke friends but I like the idea…
Before Kant some
mixed intuitions; after Hegel simple misunderstandings… 
The basic idea is this: what
happened with Hegel was so strong and traumatic that we havenʼt recovered from it
yet. Hegel is not our past but our future. The traditional notions we have of him…
Kierkegaard, Schopenhauer and even Marx, I think the critiques they made were
wrong. Before Hegel we have traditional metaphysics, then we have nineteenth
century positivistic thinking, but in between a unique thing happens with Hegel:
neither metaphysics nor post-metaphysics and we are not ready yet to face up to
what happened then. Hegel was between two worlds and I think that those are the
most productive positions. You know why? When people ask me why we have
developed in Slovenia such a relatively good theory, I answer that we were lucky; we
werenʼt more clever but the former Yugoslavia and specially Slovenia was in an ideal
position: we were in a socialist country but, at the same time, it was very open, we
had relationships with the West. We were under no illusions with socialism, we didnʼt
think that Yugoslavian socialism was better than the others but we didnʼt have any
hope with the West either. We were in between and we were able to see what was
wrong on either world. Alain Badiou, in a booklet that has just been reprinted,
describes the dark disaster of the post-1990 situation with these words: “Evil dances
on the spoils of Evil”. He is very clear on that, he has no nostalgia for old socialism.

  78 
He knows that the communist regimes were wrong, a historical failure, but he says
that what came next was not what people expected.


Badiou is Maoist…


… Yes and no. I mean: he knows that the time of Maoism is over but he still has
some kind of nostalgic bond. I wrote once jokingly that Maoism is to him what Nazism
was to Heidegger: the last great political engagement. If you read the French edition I
made of Maoʼs texts he criticized my introduction and he was furious… He didnʼt talk
to me for a week [laughing]. He got particularly angry with my diagnosis according to
which the cultural revolution was something similar to Naomi Kleinʼs shock therapy to
open up the space to Deng Xiaopingʼs market capitalism. He didnʼt want to hear that!


You have said that Christianity reaches its universality when Saint Paul
betrays the thought of Jesus, just as much as Leninʼs universality comes from
betraying Marx. Could you expand on that idea? 


I am a complete atheist, letʼs be clear about that. The logic that interests me is this:
god is dead; to say it in Lacanian terms, there is no Big Other, and what is left over is
the Holly Ghost, which for me is the emancipatory collective. Thatʼs the Christianity I
like and I always get priests wary when I discuss with them. I ask them: ʻOk, if you
are Christian tell me how you interpret some sentences by Christ like: ʻIf you donʼt
hate your father and your mother you are not my follower” or “I bring the sword not
peace”ʼ … Thatʼs universality, a struggling universality and not what I call “Unesco
universality”: “we all have our cultures” and so on … Universality for me is not to
rediscover our cultures again; it is the opposite: “your struggle is there and mine is
here, let us see if we can meet in the same struggle”. The only universality is that of
struggle.


In certain sense you are Nietzschean. 


Whoʼs said that?


Yourself in a talk. Through the influence of a friend of yours…


… ah, no, I know what youʼre talking about. Alenka Zupancic, a friend from my group
in Slovenia, wrote a book, The Shortest Shadow, about Nietzsche, and he almost
convinced me but I still have problems. I am much closer from Kierkegaard and so
on. One of the reasons is that Nietzsche hated Richard Wagner. Do you known when
did Nietzsche go crazy with Wagner?


After listening Parsifal, is it not?


Yes, Nietzsche was absolutely wrong in his critique of Parsifal. Parsifal is a

completely pagan work; Wagner made a very ugly thing in that opera; he
reinterpreted Christianity as a pagan myth. The country is sick, the king is sick, and
must be strengthen… This is a pagan topic. The true Christian Wagner wants to
prove things, it is an operatic Götterdämmerung … Wagner is complex and Nietzsche
failed. In passing this is how Alain Badiou and I became friends: we realized that we
were both fanatic about Wagner and now we are writing a short book together; it
France they will be published as two separate short books, and in England the two
together, in two or three months. 


In the book The Sublime Object of Ideology you said that the traditional
critique of ideology is not useful any longer, mostly because of the cynicism of

  79 
our societies. How can a critique of ideology be made for it to have some
influence, for instance, in the press? 


A friend of mine had lunch with Noam Chomsky a short while ago, and Chomsky
apparently said to him: “who needs theory nowadays? We must tell the truth to the
people, nothing else”. No. I donʼt agree. For example, in Israel, a revisionist historian
has shown how Israel burnt some Arab towns down and other atrocities in the 1948-
49. But the answer to that was not “oh goodness, now we know the truth!” No. The
historian himself says that it was right to do so. In other words: it is in this cynical way
that ideology functions that you can even tell the whole material truth. Thatʼs not
enough. What does it mean that the critique of ideology doesnʼt work? No. I have
tried to answer this question in another book, I think it was On Belief. Basically, the
idea I developed was to try showing the fetishistic workings of ideology by taking the
example of the hamster…


[When talking about that hamster Zizek had told us about what happened to a
friendʼs friend: he was married to a young and happy wife, then suddenly cancer, two
months left to live… The wife is dead now but the friend is amazed: the widower is
not sad, he is not mourning… yet he always holds the hamster his wife loved to bits,
in his hands, in the pocket, next to him. It is when the hamster died that the trouble
happened, when he came to confront the real abyss he managed to avoid through
his wifeʼs hamster-fetish. In short, in our societies, even the most cynic in
appearance has his own fetish, his hamster]…


…Hence there is no single cynic who is a total cynic; cynicism is an impossible

position, because people who want to be cynics have also that hamster Iʼm talking
about. Something to say “this is real”. And one should react against that position.
When someone tells you “ I am a total cynic, I have no values” ask him where is his
hamster. It can be the nation, Buddhism… For many Western chief executives the
hamster is what I call Western Buddhism: it is amazing the amount of Buddhists in
their private lives, they tell you that with meditation you are a better person even in
business… But I say it again, the problem with cynicism is that it is an impossible
position. If pure cynicism was possible, then yes, I agree, weʼd have a problem
because the critique of ideology would not function anymore. Whatever youʼd said to
him the complete cynic would answer: “Ok, fuck it! I accept it and I carry on!”. 


Weʼve already mentioned that book on Hegel youʼre writing at the moment but
you must have other projects on your hands, havenʼt you?


What Iʼm working seriously on at the moment, but I have no time, is in the re-writing
of Antigone. I would like to do it like Brecht, taking the same story but in different
terms. First we have the classical Antigone by Sophocles we all know about. In the
middle of the tragedy we have the great confrontation between Creon and Antigone
and then the story changes. In the second part it is Antigone who wins the argument
and Creon says: “Ok, let us accept burying Polyneices”. What happens then is
precisely what Creon feared: as the city just came out of a civil war, this burying
brings about a new wave of violence and at the end the city of Tebas is completely
destroyed. Then Antigon appears crying on the ruins of the city and says “I was born
for love not for war” and so on. 


What is the problem with love? 


Love is good when it is like with the love of Jesus Christ, when it means: “I come with
the sword”. But what happens in my version of the Antigone is that, when Creon and

  80 
Antigone are arguing, the chorus, that stupid group that usually says stupid things,
takes over and thinks of itself as a Jacobin committee of public safety. The chorus
jails Creon and Antigone and tells them: “with your feudal struggles you are bringing
the nation to destruction”; and they establish a popular dictatorship, they execute
Creon and Antigone and they establish a popular democracy instead [he laughs]. And
you know what? Some Greek friends told me that in the mind of Sophocles as well,
the story is more ambiguous that it appears: Sophocles is not just in favour of
Antigone. Creon, in some passages, almost quotes Pericles. Therefore Creon is not
a purely stupid totalitarian man, he does have a powerful line of argument. An ever
since I was young Iʼve always sided with Creon. It is an inclination I hold dear.
Another dream, but I have no money, is to re-write Star Wars and turn the emperor
and Darth Vader into heroes. The jedies are small feudal knights and the Empire a
progressive dictatorship.

ITZULPENA – Ingelesera: 
imanol galfarsoro on July 27th, 2010 at

5:44 pm

SLAVOJ ZIZEK:
 “La fuerza del universalismo

está en vosotros los vascos, no en el Estado
español”

Entrevista: Gorka Bereziartua / Markos Zapiain

Fotos: Josu Santesteban

Publicado por primera vez en euskera – ARGIA – 27/06/2010 – n. 2236


Se sienta en la mesa con una Coca-Cola light. Ha oído hablar de que estamos en la
ciudad del Opus Dei y hace preguntas acerca de la crueldad de Franco y la forma en
que representaba la fuerza del mal, excesiva incluso para los fascistas italianos. Ha
leído sobre el garrote vil, sobre la ejecución de Salvador Puig Antich: “Me acuerdo,
sí”. Y así es como la entrevista continúa de forma fácil y agradable durante más de
una hora …


Has dicho en alguna parte que la mayor culpa de la izquierda suele ser su
deseo de perder. ¿Puede explicar eso la falta de alternativas hoy en día?


Dije eso en referencia a la izquierda académica occidental, más que otra cosa. Creo
que, a escondidas, disfrutan de su cómoda vida académica en la universidad, y
aunque hablan de la necesidad de lograr un cambio en realidad no quieren nada de
eso. Les encanta la revolución, pero cuando tiene lugar muy lejos, en Nicaragua, o
ahora en Venezuela, es decir, en países lo suficientemente lejanos como para que
sus cambios jamás puedan afectarnos. Creo que comenzó con la Escuela de
Frankfurt, era una izquierda académica muy crítica con respecto de la sociedad,
pero una crítica cultural abstracta y sin un compromiso real. Es una posición muy
arrogante, la de la Bella Alma, como yo lo llamo siguiendo a Hegel: una posición muy

  81 
cómoda, muy crítica, sí, pero completamente integrada en esta sociedad y, en
términos generales, creo que este es el caso de los “estudios culturales” en la
izquierda académica.


Pero también en nuestro propio caso, ¿no?


Sí, pero no debemos culparnos demasiado a nosotros mismos. El problema es más

radical. Por ejemplo: tenemos la crisis financiera en Grecia y hay gente muy
emocionada a mi alrededor, “ves, desórdenes públicos, es el comienzo de la
revolución” … ¡No! ¿Qué es eso de la revolución? ¿Qué quieren los manifestantes
griegos? Lo que quieren es no perder sus antiguos privilegios. Y aquí hay que ser
más honestos: no es el gran capital el que quiere destruir el Estado de bienestar,
que eso también, por supuesto, pero la causa no es que algunas malas personas
quieran que eso ocurra; es más bien que esa es la tendencia del capital hoy en día,
junto con la globalización. Pero para mí lo que es realmente triste es que lo único
que la izquierda pragmática puede ofrecer esté relacionado con el viejo estado del
bienestar. La izquierda, en ese sentido, es una fuerza conservadora en la actualidad.
Y lo que está ocurriendo en Grecia es tan triste … Bueno, algunos comunistas piden
una revolución, pero eso no significa nada. Lo único que quieren es mantener los
viejos privilegios. ¿No es triste que no haya un plan alternativo? Ni siquiera en el
plano mundial con los que se muestran críticos con el capitalismo. Recordemos los
movimientos de Seattle y de Porto Alegre hace cinco o diez años. Por supuesto que
era bonito, todos juntos allí, era un movimiento de protesta. Pero, aparte de algunas
frases bonitas en contra del imperialismo y de la ecología … no había un programa
alternativo. Es un problema grave. No creo que podamos definir lo que queremos
[subraya las tres últimas palabras con golpes suaves sobre la mesa], sino que es,
fundamentalmente, una posición negativa. Creo que vivimos en tiempos extraños.
Antonio Gramsci, en su tiempo, lo mostró con una frase muy elocuente: es un
momento en que lo viejo se está muriendo y lo nuevo no ha nacido aún; pueden
aparecer cosas monstruosas


¿Cuáles son esos monstruos?


Me parece que fenómenos como el fundamentalismo pertenecen a esa especie. Lo

viejo se está muriendo y lo nuevo no ha nacido aún. Así que creo que estamos
viviendo un tiempo que es potencialmente muy peligroso. Lo que sucede en Europa,
por ejemplo, es algo que debería preocuparnos a todos: hasta ahora en un país
medio la tensión política normal se daba entre la izquierda y derecha moderadas.
Había dos partidos principales y, a continuación, algunos pequeños, marginales:
algún que otro pequeño partido fascista, ecologista … Pero ahora está emergiendo
un escenario diferente: vemos cómo surge un gran partido tecnocrático, liberal,
popular, llámesele como se quiera, y luego un partido conservador, anti-emigración y
nacionalista. Son cada vez más fuertes, como en las últimas elecciones en Holanda,
Bélgica … Europa del Este es una catástrofe … Así que la unica elección posible es
entre un capitalismo tecnocrático ʻneutralʼ o la derecha proto-fascista. ¿¿Sabéis lo
que Walter Benjamin solía decir? Todo fascismo es consecuencia de una revolución
fracasada. Y eso es verdad, literalmente, en los países árabes. ¿Por qué tenemos
ahora el fundamentalismo islámico? Pues debido a que la izquierda laica árabe
desapareció. Así que con todo lo desagradable que pueda paracer, ese
fundamentalismo, en cierto sentido, también es una buena señal: significa que el
potencial de cambio está todavía allí, pero que no lo hemos usado y ese es el precio
que estamos pagando. 


  82 
Y ¿cómo se puede aprovechar ese potencial para convertirlo en un
movimiento de izquierda?


[Se ríe]. En este asunto soy optimista y pesimista a la vez. Optimista, porque está
claro que si examinamos este fenómeno de la crisis – no sólo en el mundo de las
finanzas, sino también en torno a la ecología y la propiedad intelectual … – no se
puede resolver desde dentro del capitalismo. Las crisis surgen una y otra vez. Lo
hemos visto ahora en los Estados Unidos: hay gente que me ha dicho: “estás loco,
¿cómo puedes decir que el comunismo es necesario hoy en día”, y yo les respondo:
“mira el derrame de petróleo en Louisiana.” Obama ha sido muy débil en este
asunto. Lo ha convertido en una cuestión legal cuando dice que British Petroleum
tiene que pagar … es ridículo! Se está convirtiendo en una catástrofe global, no se
puede jugar a estos juegos legales en busca de quién es el culpable. Y no se puede
jugar diciendo que “se trata de empresas privadas”. Debería haber habido una
movilización general. ¿Nos damos cuenta del desafío que tenemos ante nosotros?
Si el derrame continúa todo el hábitat va a cambiar en esa zona, la gente tendrá que
irse … O desafíos aún más grandes: He oído que bajo la influencia del
calentamiento global todo el clima está cambiando en el norte de Rusia, en Siberia.
Eso es bueno para la agricultura allá, pero, claro, en otras partes del mundo el
desierto se está expandiendo, y en el futuro tendremos que organizar grandes
movimientos de población, millones tendrán que ser desplazados de un lugar a otro
… ¿Quién va a organizar todo eso? Eso no se puede dejar en manos del mercado.
La ecología nos obliga a tomar nuevas medidas radicales, populares y masivas, y no
podemos dejar eso en manos del mercado ni del Estado. Todo esto crea la
necesidad de algo que yo todavía llamo comunismo. Pero al mismo tiempo, no creo
que todavía estemos listos para la acción. Y en este asunto soy pesimista. Muchos
de mis amigos son catastrofistas. Piensan que necesitamos un par de desastres
ecológicos, desórdenes públicos… yo digo que sí, pero que las catástrofes y las
crisis siempre son fenómenos muy ambiguos. Pueden servir para abrir espacio al
cambio pero, al mismo tiempo, cuando hay una crisis la reacción de la gente es
también la de volverse más conservadora.


La docrina de choque


Exactamente. Es evidente, por ejemplo, que la crisis financiera ha puesto de

manifiesto que el liberalismo de libre mercado es un mito. Todo el mundo sabe ahora
que los estados-nación se están volviendo más fuertes que nunca – y en este punto
no estoy de acuerdo con mi amigo Toni Negri porque cree que los estados-nación
están desapareciendo.
Sin embargo, tú también has dicho que la globalización
debilita Estados como Alemania y Francia
Para mí, las verdaderas víctimas de la
globalización son las potencias de segundo nivel, las grandes naciones de Europa,
por ejemplo, España, Alemania, Inglaterra … La globalización significa que Escocia
quiere la independencia o al menos más autonomía; y lo mismo con vosotros los
vascos … Eso es en sí mismo un fenómeno positivo. Esas nuevas entidades que se
quieren separar no quieren convertirse tan sólo en otros estado-nación al viejo estilo,
sino que quieren formar nueva entidades autónomas, con mucho más espacio libre
también en el plano cultural. La globalización no significa que todos vayamos a
terminar comiendo hamburguesas, significa que será más fácil para vosotros, por
ejemplo, expresar vuestra identidad en el mundo. Ese es el lado bueno de la
globalización. Por lo tanto, deberiamos utilizar esa posibilidad (golpea la mesa
ligeramente con el dedo índice); no debemos ser conservadores en este asunto, y

  83 
tampoco se le debe tener miedo a la globalización.


En Eslovenia no se desea volver a una especie de nuevo Estado yugoslavo.


Pero ¿sabéis cúal es la tragedia, no? La mayoría de la población eslovena no quería

la independencia total; quería una especie de confederación, pero ¿sabéis quién nos
empujó hacia la independencia total?


Milosevic.


Milosevic, exacto. Cuando discutimos entre amigos acerca de a quién debería

erigírsele un monumento al héroe de la independencia eslovena, siempre
concluímos que debería ser Milosevic [se ríe]. Cuando vimos la lógica de su
violencia populista sabíamos que la guerra iba a llegar, y la idea era clara: “Vámonos
de aquí antes de que explote todo”. Occidente fue muy naïf en este asunto, no lo
vieron venir.
 Ni siquiera gente de izquierdas, como Tariq Ali …
Fueron los peores, la
gente de la izquierda. Tengo una eterna disputa con Tariq Ali: No sé, si yo fuera a
utilizar la imbecilidad o inutilidad de los paquistaníes como argumento … ¡Dios me
guarde! ! Es la regla básica de la lucha contra el racismo no utilizar clichés racistas
en la discusión política, sin embargo, el supuesto egoísmo esloveno ha sido utilizado
abundantemente. Era simplemente una manera de sobrevivir. Vimos que la guerra
era inminente, estaba claro para todos, excepto para los estúpidos observadores
occidentales, que habría guerra. No fueron los eslovenos o los croatas quienes
hundieron Yugoslavia, fue Milosevic. Desde el momento en que asumió el cargo la
Yugoslavia de Tito estaba muerta y sólo teníamos una opción: tal vez fuera posible la
construcción de una nueva Yugoslavia, democrática, con más autonomía,
confederados… o ganaba Milosevic y se convertía, como solíamos decir
irónicamente, en Serboslavia. Los años más importantes fueron los anteriores a
Milosevic, desde 1986 hasta 1989. Los que estaban en contra de Milosevic trataron
desesperadamente de negociar una versión alternativa, pero fue una catástrofe que
el ejército y los poderes centrales se pusieran del lado de Milosevic. Estaba claro
para todos que todo se había terminado. Parecía una tragedia griega: veíamos cómo
se nos venía todo encima pero no podíamos hacer nada al respecto.


Jürgen Habermas dijo que sólo los serbios podían construir una nación
democrática como corresponde … aquí se dice lo mismo de los españoles.


No me sorprende entonces que Aznar dijera públicamente que Habermas debería

ser debería ser designado filósofo español oficial por su idea del patriotismo
constitucional … Ese es el problema y límite principal de Habermas: tiene ese temor
totalmente falso de que dar más espacio a las naciones pequeñas acarreará una
especie de proto-fascismo, un riesgo para la democracia y así sucesivamente. Y
luego aceptó la mayor enfermedad del nacionalismo serbio – y da miedo que
muchos aspirantes a demócratas que tomaron partido en contra de Milosevic
cometieran exactamente el mismo error: pensar que Serbia era el único país de la
antigua Yugoslavia con la capacidad de construir un Estado democrático, y que las
otras naciones no serían capaces de hacer lo mismo.


¿Cómo podemos articular los vascos nuestra lucha particular con la lucha
universalista del comunismo? ¿Es tratar de entrecruzar esas dos dimensiones
un callejón sin salida?


  84 
No, en absoluto! De hecho, creo que cuanto más fuerte sea la Unión Europea,
vuestro margen de autonomía también será mayor. Ello en la medida en que Europa
esté más unida y se convierta en una Europa de las regiones y no tanto de los
estados-nación. Es una paradoja muy reveladora: en la medida en que la vuestra es
una demanda de autonomía total respecto del Estado español vuestra defensa es
tambien la de un espacio universal mayor. No deberíais tener miedo de Europa. Hay
que tener mucho cuidado con los falsos izquierdistas seguidores de Habermas:
dicen que la Unión Europea es un instrumento del Fondo Monetario Internacional y
del capital internacional, por lo que a la izquierda le correspondería asumir la tarea
de volver a un estado-nación fuerte, y creen que sólo los estados-nación fuertes
puede salvar lo que queda del Estado del bienestar. En primer lugar: si se sigue por
ese camino nos encontraremos en manos de la derecha radical, porque también
están a favor de estados-nación fuertes, recordándonos constantemente el riesgo de
los emigrantes y demás. Pero yo soy hegeliano: estoy a favor de la universalidad.
Ahora bien, la universalidad no margina tu particularidad, la cuestión no es renunciar
a tu particularidad, por el contrario, debes ver tu particularidad como la manera de
participar en lo universal. Es una idea falsa de la izquierda universalista que
debamos olvidarnos de nuestra identidad, porque nadie vive en un espacio
abstracto. La dialéctica aquí es muy clara: desde el momento en que hay un espacio
jerárquico de una Europa universal y por debajo de esa Europa se encuentran los
estados-nación, todos los que minan desde el interior la soberanía de los estados-
nación son aliados de la universalidad. De hecho, vosotros sois más universales en
la medida en que actúais contra el estado-nación español. Ese debe ser vuestro
argumento. La fuerza de la universalidad está en vosotros, no en el Estado español.
Y creo que esto es necesario para la Unión Europea. Y todavía tengo esperanzas en
Europa porque si no sólo hay dos modelos: el liberal-anglosajón y el autoritarismo
del capitalismo en China, Japón, etc. No quiero vivir en un mundo en el que las
únicas opciones sean éstas [se ríe]. Pero Europa sólo se unirá si se convierte en la
Europa de las regiones, no funcionará mientras la unidad básica sea el Estado-
nación.


Tu lengua materna es el esloveno, pero estamos realizando esta entrevista en

Inglés; también tus libros se publican en inglés … ¿Cómo llevas este asunto
de las lenguas?


Es lo mismo; muchos de mis amigos pensaban que el inglés era el órgano del
imperialismo y estaban en contra del inglés. Yo no. En una situación como la
vuestra, de hecho, con el español y vuestro idioma, es bueno tener una tercera
lengua como inglés; en cierta medida es otro espacio de la universalidad, porque si
usamos el inglés el español se convierte en una lengua más entre otras muchas y al
mismo nivel que la vuestra. El inglés os permite hablar con otras partes de Europa
sin la mediación del español. Debemos ser muy pragmáticos en eso. En Francia es
habitual, por ejemplo, ver cómo los nacionalistas franceses se ponen contra el
inglés. ¿Por qué? Porque quieren un Estado francés fuerte y poderoso. Yo no tengo
problemas con el inglés, porque hoy se está convirtiendo en algo parecido al latin de
antaño: se habla en Singapur, en China, India … ya no es la herramienta de los
ingleses, se está convirtiendo en universal, lo que significa que sois más libres con el
dominio del inglés en el que sois iguales a los demás. Lo digo de nuevo, yo evito ese
problema de decir “Volvamos a la plena soberanía de los estados-nación” ¿Sabéis
cuándo empezaré a creer en Europa? Cuando seáis capaces de conectaros con
otras regiones de Europa directamente como vascos, sin la mediación del Estado
español. En la práctica, esa será la verdadera universalidad europea.


  85 
Nos has dado un título pegadizo con esta frase.


Y si no pues también podéis manipularla a vuestro antojo … Yo creo en la

manipulación, en política todo vale [se ríe].


El año pasado en Londres organizasteis un congreso sobre La Idea del

Comunismo…


… Perdonadme que os interrumpa: un amigo me dio una buena caracterización de

aquel congreso. Me dijo que era como en Woodstock: viejas estrellas fueron allá a
cantar sus viejas canciones [se ríe]. Por desgracia, eso fue así.


En ese congreso hablaste sobre el trato que una sociedad comunista debería
dar a los artistas, tomando como ejemplo la narración de la cantante Josefina
en Franz Kafka. Pero, ¿aceptas el mismo trato para los filósofos?


Sí, sin problema. No quiero ningún tipo de privilegio, en ese asunto soy bastante
humilde … Pero ¿cuál es vuestro problema?


Bueno, sobre el trato que te dan en conferencias como ésta [Arquitectura-más

o menos (Iruñea-Pamplona 2010)] No tienes miedo de convertirte en un
filósofo-fetiche? De ser admirado por la gente y todo eso …


Pero también se admiraba a Josefina la cantante. El problema comienza cuando

quiere privilegios de verdad, dinero y demás. En ese momento la gente le dice «no».
Sin embargo, algunos amigos izquierdistas me dicen que cuando tomo parte en
conferencias como ésta me estoy vendiendo al stablishment. Pero siempre me
acuerdo de esa frase proverbial de Lenin: un capitalista te venderá hasta la soga con
la que le vas a colgar. Y eso significa que “lo tienes que aceptar”. Aquí [en
conferencias como ésta] puedo ganar dinero y eso me da la oportunidad de viajar,
de dar otras conferencias de forma gratuita y así sucesivamente. No soy fetichista
con el dinero, acepto todo el dinero que me dan. Y a partir de ahí, lo importante es
cómo lo utilizes. 


Tesis, antítesis, síntesis … Estas no son palabras de Hegel. Estás preparando

un nuevo libro sobre él.


Se trata de una interesante paradoja, sí: Hegel nunca utilizó esas palabras. Con el
libro voy a tratar reinterpretar a Hegel y voy a decir que, paradójicamente, Marx era
más idealista, en mi opinión, que Hegel, que Hegel estaba más abierto a la
contingencia. Hegel prohíbe por completo algo que Marx hizo: Marx creía mucho
más en la razón de la historia. Pensó que podía haber un sujeto histórico, la clase
trabajadora, que conoce la lógica de la historia, conoce el papel que desempeña en
la historia, y la forma de actuar de acuerdo con este conocimiento. Por lo tanto,
puede actuar como un agente de la razón histórica. Hegel prohíbe eso
completamente, es más abierto: dice claramente que sólo se puede razonar sobre la
historia mirando hacia atrás. Creo que Hegel era un pensador muy radical de la
contingencia. Para Hegel la cuestión no era “todo está determinado de antemano por
la razón”. Si se le lee correctamente, la necesidad también se establece mirando
hacia atrás, de una manera contingente. Algo ocurre de manera contingente, y una
vez que ha ocurrido se convierte en necesidad. Hay una dialéctica muy fina en

  86 
Hegel. Y otra cosa acerca de la idea que Hegel tenía sobre la reconciliación. No es,
como se ha leído a menudo, la idea de un subjetivismo radical, donde el sujeto
totaliza el conjunto de la realidad. Es lo contrario: Lo que Hegel define como
“versöhnung” significa que uno tiene que renunciar a su identidad particular y que
debe aceptar la irracionalidad del mundo. A ese nivel Hegel es muy humilde. Y así
voy a tratar de demostrar empíricamente que Hegel no es un racionalista que trata
sobre el fin de la historia. Por ejemplo, es interesante leer su Filosofía de la Historia
Universal. En la Introducción, y eso no es en absoluto inocente si tenemos en cuenta
que la escribió alrededor de 1810, cuando habla de los EE.UU. y Rusia dice que
todavía no podemos desarrollar la lógica de estos dos países, y que el siglo que
viene será suyo. Sabe que algunas teorías no se puede desarrollar todavía, y por
eso se mantenía muy abierto en esos temas.


Tenemos la Fenomenología del Espíritu en lengua vasca …


… ¡Mi grupo lacaniano lo tradujo también al esloveno! Ahora estamos traduciendo la

Lógica, porque creo que todavía es la obra maestra de Hegel. Esto salvó a Marx y
Lenin: si nos fijamos en Marx, tras el fracaso de la revolución de 1848 entró en una
crisis. ¿Y qué hizo? Comenzó a leer la Lógica de Hegel y luego volvió para escribir la
Crítica de la Economía Política, etc. Lenin hizo lo mismo: en 1914, desastre total, y
comenzó a leer a Hegel. Quiero decir, todos los buenos izquierdistas sabemos que
en momentos de fracaso la única salida es leer a Hegel [se ríe].


¿Es la filosofía algo que ocurrió entre Kant y Hegel?


Eso es algo que digo para provocar a los amigos pero me gusta la idea ….
Antes de
Kant, algunas intuiciones confusas; después de Hegel, simples malentendidos…
La
idea básica es la siguiente: lo que pasó con Hegel fue tan fuerte y traumático que
todavía no nos hemos recuperado de ello. Hegel no es nuestro pasado sino nuestro
futuro. Las nociones tradicionales que tenemos de él … Kierkegaard, Schopenhauer
e incluso Marx, creo que las críticas que le hicieron fueron incorrectas. Antes de
Hegel tenemos la metafísica tradicional, luego el pensamiento positivista del siglo
XIX, pero entre los dos momentos algo único sucede con Hegel: ni la metafísica ni la
post-metafísica y todavía no estamos preparados para hacer frente a lo que sucedió
entonces. Hegel estaba entre dos mundos y creo que esas son las posiciones más
productivas. ¿Sabéis por qué? Cuando la gente me pregunta por qué se ha
desarrollado en Eslovenia una teoría relativamente tan buena, respondo que tuvimos
suerte; no éramos más inteligentes, pero la ex-Yugoslavia y en especial Eslovenia se
encontraba en una posición ideal: estábamos en un país socialista, pero, al mismo
tiempo, era un país muy abierto, teníamos relaciones con Occidente. No teníamos
ninguna ilusión con el socialismo, no pensábamos que el socialismo yugoslavo fuera
mejor que los otros pero no albergábamos ninguna esperanza con Occidente
tampoco. Estábamos en medio y éramos capaces de ver lo malo de cada mundo.
Alain Badiou, en un folleto que acaba de ser reeditado, describe el desastre oscuro
de la situación post-1990 con estas palabras: “El mal baila en el botín del mal”. Él lo
tiene muy claro, no tiene ninguna nostalgia del viejo socialismo. Sabe que los
regímenes comunistas fueron una equivocación, un fracaso histórico, pero dice que
lo que vino después no fue lo que la gente esperaba.


Badiou es maoísta …


… Sí y no. Quiero decir: sabe que el tiempo del maoísmo ha terminado, pero aún

  87 
tiene algún tipo de vínculo nostálgico. Una vez escribí en broma que el maoísmo es
para él lo que el nazismo fue para Heidegger: el último gran compromiso político. Si
leéis la edición francesa que hice de los textos de Mao me criticó la introducción y
estaba furioso … no quiso hablar conmigo durante una semana [riéndose]. Se enojó
especialmente con mi diagnóstico según el cual la revolución cultural era algo similar
a la terapia de shock de Naomi Klein, cuyo fin era abrir el espacio necesario al
capitalismo de mercado de Deng Xiaoping. ¡No quería ni oir hablar de eso!


Has escrito que el cristianismo llega a su universalidad cuando San Pablo

traiciona el pensamiento de Jesús, del mismo modo que la universalidad de
Lenin viene de traicionar a Marx. ¿Podrías ampliar esta idea?


Para ser claros al respecto yo soy un ateo completo. La lógica que me interesa es la
siguiente: Dios está muerto; para decirlo en términos lacanianos, no hay un Gran
Otro, y lo que queda es el fantasma de Espíritu Santo, que para mí es la
emancipación colectiva. Ese es el cristianismo que me gusta y siempre pongo
nerviosos a los curas cuando hablo con ellos. Yo les pregunto: ʻVale, si sois
cristianos decidme cómo interpretáis algunas frases de Cristo com ésta: «Si no odias
a tu padre y a tu madre no eres mi discípulo” o “no traigo la paz sino la espada” …
Esa es la universalidad, una universalidad luchadora y no esa que que yo llamo
“universalidad a la Unesco”: “todos vivimos en culturas diferentes”, etc…
universalidad para mí no es redescubrir nuestras culturas de nuevo, es lo contrario:
“tu lucha está ahí y la mía aquí, veamos si podemos unirnos en la misma lucha “. La
única universalidad es la de la lucha.


En cierto sentido eres nietzscheano.


¿Quién ha dicho eso?


Tú mismo en una charla. Bajo la influencia de un amigo tuyo …


… Ah, no, ya sé de qué estáis hablando. Alenka Zupancic, un amigo de mi grupo en

Eslovenia, escribió un libro,The Shortest Shadow (La sombra más corta), sobre
Nietzsche, y casi me convenció, pero aún tengo problemas. Estoy mucho más cerca
de Kierkegaard etc. Una de las razones es que Nietzsche odiaba a Richard Wagner.
¿Sabéis cuándo se volvió loco Nietzsche con Wagner?


Tras escuchar Parsifal, ¿no?


Sí, Nietzsche estaba totalmente equivocado en su crítica de Parsifal. Parsifal es una

obra completamente pagana; Wagner hizo una cosa muy fea en esa opera:
reinterpretó el cristianismo como un mito pagano. El país está enfermo, el rey está
enfermo y hay que fortalecerlo … Este es un tema pagano. El verdadero Wagner
cristiano quiere intentar cosas, Parfisal es un Götterdämmerung [ocaso de los
dioses] operático … Wagner es complejo y Nietzsche fracasó. De paso así es como
Alain Badiou y yo nos hicimos amigos: nos dimos cuenta de que ambos éramos
fanáticos de Wagner y ahora estamos escribiendo un librito juntos; en Francia se
publicará en dos libros separados, y en Inglaterra los dos juntos, dentro de dos o tres
meses.


En el libro El Sublime Objeto de la Ideología dijiste que la crítica tradicional de

la ideología ya no es útil, sobre todo por el cinismo de nuestras sociedades.

  88 
¿Cómo se puede hacer una crítica de la ideología para que tenga alguna
influencia, por ejemplo, en la prensa?


Hace poco un amigo mío comió con Noam Chomsky, y parece ser que Chomsky le
dijo: “¿Quién necesita de la teoría hoy en día? Tenemos que decir la verdad a la
gente, nada más “. No. No estoy de acuerdo. Por ejemplo, en Israel, un historiador
revisionista ha demostrado cómo Israel quemó algunos pueblos árabes y otras
atrocidades en 1948-49. Pero la respuesta no fue “¡Ay Dios, ahora sabemos la
verdad!”. No. El historiador mismo dice que tenían razón en hacer eso. Dicho de otro
modo: la ideología funciona de esta manera cínica, de forma que incluso se puede
decir toda la verdad material. Y eso no es suficiente. ¿Qué significa que la crítica de
la ideología no funciona? He tratado de responder a esta pregunta en otro libro, creo
que fue en Amor Sin Piedad. Básicamente, la idea que desarrollé fue tratar de
mostrar el funcionamiento fetichista de la ideología, tomando el ejemplo de los
hámster …


[Zizek alude a lo que le ocurrió a un amigo suyo: estaba casado con una mujer joven
y feliz, y de pronto cáncer, dos meses de vida ... Cuando la esposa murió a los
amigos les sorprendió el que el viudo no estuviera triste, no hiciera el duelo ... pero
se dieron cuenta de que siempre estaba con el hámster de su querida mujer entre
sus manos, en el bolsillo, junto a él… El problema ocurre cuando el hámster se
muere, es decir, cuando el viudo se tiene que enfrentar al abismo de lo real que logró
evitar a través del hámster-fetiche de su mujer. En pocas palabras, en nuestras
sociedades, incluso las más cínicos en apariencia tiene su propio fetiche, su
hámster] …


… Por lo tanto, no hay un sólo cínico que sea un cínico total, el cinismo es una
posición imposible, porque las personas que quieren ser cínicas también tienen el
hámster del que estoy hablando. Algo con que decir “esto es real”. Y por eso hay que
reaccionar contra esa posición. Cuando alguien te dice “Soy un cínico total, no tengo
valores” hay que preguntarle dónde está su hámster. Puede ser su patria, el budismo
… Para muchos ejecutivos occidentales el hámster es lo que yo llamo budismo
occidental: es sorprendente la cantidad de gente que son budistas en su vida
privada y te dicen que con la meditación se es mejor persona, incluso en los
negocios … Pero lo vuelvo a repetir, el problema con el cinismo es que es una
actitud imposible. Si el puro cinismo fuera posible, entonces sí, estoy de acuerdo,
tendríamos un problema porque la crítica de la ideología ya no funcionaría puesto
que dijeras lo que dijeras el cínico total respondería: Vale, ¡a la mierda con todo! ¡Lo
acepto y tiro para adelante! 


Ya hemos mencionado el libro sobre Hegel que estás escribiendo pero

tendrás otros proyectos entre manos, ¿no?


En estos momentos estoy trabajando seriamente en re-escribir Antígona, pero no

tengo tiempo. Me gustaría hacerlo a la manera de Brecht, tomando la misma historia
pero en términos diferentes. En primer lugar tenemos la Antígona clásica de
Sófocles que todos conocemos. En medio de la tragedia tenemos la gran
confrontación entre Creonte y Antígona y luego la historia cambia. En la segunda
parte es Antígona quien gana la discusión y Creonte dice: “Pues vale, aceptemos
enterrar a Polinices”. Pero entonces sucede precisamente lo que Creonte temía: que
como la ciudad acababa de salir de una guerra civil, este entierro trae consigo una
nueva ola de violencia y al final la ciudad de Tebas es completamente destruida.

  89 
Luego Antígona aparece llorando sobre las ruinas de la ciudad y dice “yo nací para
el amor y no para la guerra” etc etc. 


¿Cuál es el problema con el amor?


El amor es bueno cuando es como el de Jesucristo, cuando significa “Vengo con la

espada”. Pero lo que sucede en mi versión de Antígona es que, cuando Creonte y
Antígona están discutiendo, el coro, ese grupo de estúpidos que por lo general dicen
estupideces, en esta ocasión se hace cargo de la situación y se toma a sí mismo
como una especie de comité jacobino para la seguridad pública. El coro encarcela a
Creonte y Antígona y les dice: “con vuestras luchas feudales estáis provocando la
destrucción de la nación”, y por ello proclaman una dictadura popular, ejecutan a
Creonte y Antígona y tras ello establecen una democracia popular [se ríe]. ¿Y sabéis
qué? Algunos amigos griegos me han dicho que en la obra de Sofocles la historia es
también más ambigua de lo que parece: Sófocles no está sólo a favor de Antígona.
Creonte, en algunos pasajes, cita casi literalmente a Pericles. Por lo tanto Creonte
no es un hombre puramente estúpido y totalitario, pues tiene una poderosa línea de
argumentación. Y yo mismo desde que era joven siempre he estado del lado de
Creonte. Se trata de una inclinación personal que sigo apreciando. Otro sueño, pero
no tengo dinero, es volver a escribir Star Wars y convertir al emperador y a Darth
Vader en héroes. Los jedies serían pequeños señores feudales y el imperio sería
una dictadura progresista.

ITZULPENA gasteleraz: imanol galfarsoro on July 27th, 2010 at 5:43

pm:


  90