Informaciona Osnova o MSP

INFORMACIONA OSNOVA O
MALIM I SREDNJIM
PREDUZEĆIMA U CRNOJ GORI
(Verzija I)
Podgorica, decembar 2005. godine

Naziv projekta:
Informaciona osnova o malim i srednjim preduzećima u Crnoj Gori
Naručilac projekta:
Direkcija za razvoj malih i srednih preduzeća Republike Crne Gore
Obrađivaći:
Ana Šebek , dipl. ekon. - Direkcija MSP

Gojko Dragaš, dipl. ekon. – Monstat
Nikola Vulić, dipl. ekon. – Ekonomski fakultet u Podgorici
Rukovodilac projekta:
doc. dr Milivoje Radović, dipl. ekon. – Ekonomski fakultet u Podgorici
2
UVOD
Projekat „Informaciona osnova o malim i srednjim preduzećima u Crnoj Gori“

predstavlja podprojekat projekta „ Mala i srednja preduzeća- informaciona osnova
za identifikaciju pravaca razvoja i jačanja konkurentske pozicije MiS preduzeća u
Crnoj Gori“ na kojem je angažovan tim sastavljen od predstavnika Ekonomskog
fakulteta iz Podgorice, Agencije za istraživanja javnog mnjenja «Damar» iz Podgorice
i Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća sa primarnim zadatkom da predloži
metodologiju usklađenu sa Eurostatovim i OECD-ovim standardima za jednostavan i
brz dolazak do informacija potrebnih za praćenje razvoja/promjena u sektoru MiSP,
na osnovu kojih će se kroz proces prikupljanja primarnih podataka doći do
informacionih inputa za koje je Direkcija zainteresovana.
Cilj ovog podprojekta je bio da se razvije pouzdana baza podataka o malim i
srednjim preduzećima u CG, odnosno da se obezbijede podaci i informacije vezane za
strukturu preduzeća ( prema broju zaposlenih, po djelatnostima na nivou Republike i
po opštinama). Ovi podaci su nužna pretpostavka svakog ozbiljnog istraživanja, a
samim tim i kreiranja i implemetacije politike i strategija vezanih za razvoj
preduzetništva i privrede u cjelini.
Projekat se sastoji iz tri dijela:
Prvi dio projekta odnosi se na analizu makroekonomskog stanja u crnogorskoj

privredi do perioda 2004 godin.
U drugom dijelu projekta daje se prikaz MSP prema nacionalnim i evropskim
standardima, kao i kraći prikaz i opis ( na osnovu raspoloživih podtaka) o kretanjima
kod MiS preduzećima u Crnoj Gori.
Treći dio projekta bavi se analizom raspoloživih baza podataka o MSP, te se na
osnovu analize istih prezentiraju podaci o MSP sa aspekta zaposlenosti, djelatnosti i
teritorijalne rasprostranjenosti.
U zaključcima i preporukama ovog projekta daje se predlog aktivnosti koje treba
preduzeti kako bi se dobila potpuna informaciona baza o MSP u Crnoj Gori
3
Sadržaj
UVOD ..........................................................................................................................................................3
I. KARAKTERISTIKE PRIVREDE CRNE GORE DO 2004...........................................................5
1. KRATAK OSVRT NA PRIVREDNI RAZVOJ DO 2004 ...............................................................5
1. 1. Kretanje društvenog proizvoda.......................................................................................................5
1. 2. Strukukturne promjene stanovništva, zaposlenost i nezaposlenost ...............................................6
1. 3. Strukturne promjene u privredi ......................................................................................................8
1.4. Siromaštvo ....................................................................................................................................12
1. 5. Obim i struktura izvoza i uvoza robe i usluga trgovinski deficit i platni bilans..........................13
1.6. Strani kapital u funkciji potpunije valorizacije razvojnih resursa .....................................................16
II. OPŠTE KARAKTERISTIKE I INFORMACIJE O MALIM I SREDNJIM PREDUZEĆIMA

U CRNOJ GORI .....................................................................................................................................18
2. ZNAČAJ MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA..............................................................................18
2.1. Oblici obavljanja privrednih djelatnosti u Crnoj Gori-pravni okvir .................18
2.1.2. Definicije malih i srednjih preduzeća u Crnoj Gori..................................20
2.2. Istorijat malih i srednjih preduzeća u Crnoj Gori od 1989 do 2003. godine ..21
2.3. Strategija razvoja MSP u Crnoj Gori ................................................................25
2.3.3. Ciljevi i pristup razvoju MSP u Crnoj Gori .............................................25
2.3.4. Prioriteti u razvoju MSP u Crnoj Gori.................................................26
2.3.5. Primjena, nadgledanje i ocjenjivanje Strategije........................................31
III. RASPOLOŽIVE BAZE PODATAKA I MOGUĆNOSTI UTVRĐIVANJA BROJA I

STRUKTURNIH KARAKTERISTIKA MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA .............................32
3.1. Baza podataka Privrednog suda kao osnova za utvrđivanje broja MSP.....33
3.2. Raspoloživa baza podataka Monstata kao osnova za utvrđivanje broja MSP .34
3.2.1. Raspoloživa baza podataka Monstata kao osnova za utvrđivanje broja
zaposlenih u MSP ..................................................................................................40
3.3. Raspoloživa baza podataka MSP Poreske uprave .........................................42
3.4. Raspoloživa baza podataka MSP Republičkog fonda za zdravstvo .......43
3.4.1. MSP po opštinama i broj zaposlenih u njima ............................................43
3.4.2. MSP i zaposleni u njima prema sektoru djelatnosti...................................45
3.4.3. MSP prema vrsti i broju zaposlenih u njima.............................................47
Zaključci i preporuke ..............................................................................................................................49
P R I L O G..........................................................................................................................................51
4
I. KARAKTERISTIKE PRIVREDE CRNE GORE DO 2004
1. KRATAK OSVRT NA PRIVREDNI RAZVOJ DO 20041
1. 1. Kretanje društvenog proizvoda
Dinamiku razvoja i strukturne promjene u privredi Crne Gore, u dugom

vremenskom periodu od 1952 – 2004 godine, možemo posmatrati u dvije faze. Prvu,
koja je trajala do 1989. godine, a karakteriše je veoma dinamčan privredni razvoj i
krupne strukturne promjene, i, drugu, od 1990 – 2004 godine, koju karakteriše
dramatičan pad 1990-1996 godine, a potom lagan oporavak do kraja posmatranog
perioda. Rast društvenog proizvoda (ukupno i per capita) to najbolje ilustruje. U prvoj
fazi ukupan društveni proizvod se povećao za 6,5 puta, ili sa 218 miliona dolara na
1400 miliona dolara, dok se društveni proizvod per capita uvecao za 4,5 puta, ili sa
518 na 2380 dolara. U prvih sedam godina druge faze (1990 - 1996) ukupni per
capita društveni proizvod bilježi dramatičan pad dostižući svega 53% ukupnog i 51%
per capita društvenog proizvoda ostvarenog u 1990-oj godini. Nakon toga slijedi faza
laganog oporavka, tako da društveni proizvod u 2004-oj dostiže 72% ukupnog i 68%
društvenog proizvoda per capita ostvarenog 1989. godine2.
Grafik 1. Kretanje društvenog proizvoda per capita

( u dolarima)
2500 2404 2380
2000
1515 1628
1500 1244 1333
888
1000
517
500
0
1952 1961 1971 1981 1989 1996 2000 2004
U okviru prve faze uočljivo je to da je ukupni porast društvenog proizvoda

praktično osvaren u razdoblju od 1952 – 1981 godine, a da je u narednih osam godina
1
Izvor: Prostorni plan Crne Gore- Ocena stanja i pravci privrednog razvoja CrneGgore ( sintetička
studija ), GTZ – Njemačka organizacj za tehničku saradnju, Vlada Republike Crne Gore, Univerzitet
Crne Gore, Podgorica, jun 2005. godine.
2
Izvor podataka: dr Vidak Bjeletić, Društveni proizvod Crne Gore, Podgorica, 2000 godine, str. 136 i
137. Za 2004. godinu društveni proizvod je obračunat primjenom iste stope rasta od 23%, koji je
ostvario DBP u razdoblju od 2000 – 2004 godine.
5
zabilježena njegova stagnacija, s obzirom da je u tom periodu isti uvećan za 0,5% dok
je društveni proizvod per capita smanjen za 2%3.
Dramatičan pad društvenog proizvoda i svih relevantnih ekonomskih
parametara u periodu 1990-1996 godine bio je uzrokovan nizom ograničenja pretežno
neekonomskog karaktera. Prvo je početkom 90-ih godina došlo do secesije bivših
jugoslovenskih republika ( Slovenije, Hrvatske i Makedonije), a potom je uslijedio
ratni požar u Hrvatkoj i Bosni i Hercegovini. U istom razdoblju takođe su uvedene
sankcije i ekonomska blokada SRJ prvo od strane EU 1991. godine a potom od strane
UN 1992. godine, nakon čega je uslijedilo bombardovanje SRJ od strane NATO
1999. godine. Tranzicija sistema socijalističkog u tržišni nacin privređivanja, te
proces prestruktuiranja privrede i vlasničke transformacije neminovno su u prvim
godinama vodile ka padu svih privrednih aktivnosti i stvaranju krupnih
socioekonomskih tenzija.
Konsekvetna primjene socijalističkog modela ubrzane industrijalizacije u
prvih tridesetak godina uslovila je i dramatične promjene u strukturi stanovništva.
Glavni razlog takvog kretanja se nalazi u veoma visokom obimu investicija, koje su u
istom periodu zahvatale čak 54% ostvarenog društvenog proizvoda, a u drugoj (1981-
1989) svega 5,4%. U odnosu na jugoslovenski prosjek Crna Gora je u periodu 1981-
1989 godine ostvarila 19% vece investicije per capita, ali je zbog niže efikasnosti
investicija od 37% zabilježila zaostajanje u nivou razvijenosti. U 1952-oj godini Crna
Gora je ostvarila 82,7% društvenog proizvoda per capita u odnosu na jugoslovenski
prosjek a 1989 godine svega 75,1%4. Tako niska efikasnost investicija u Crnoj Gori
uglavnom je ostvarena zbog toga što su tzv. „teške investicije“ namijenjene za
nekoliko krupnih strukturnih objekata ( pruga BB, Jadranska magistrala, Luka- Bar i
energetsko – metalruški kompleks, hidro elektarane Perućica i Piva, Telmoelektana –
Pljevlja, Zeljezara – Nikšić, KAP- Podgorica, rudnici uglja u Pljevljima i Beranama)
apsorbovale blizu 80% ukupnih investicija u Republici.
1. 2. Strukukturne promjene stanovništva, zaposlenost i

nezaposlenost
Intezivan proces industirijalizacije s jedne, i još brži proces deagrarizacije, s

druge strane, uslovili su dramatične promjene u socio-ekonomskoj strukturi
stanovništva. Prije svega to se odnosi na dramatičan pad udjela poljoprivrednog u
ukupnom stanovništvu sa 71,2% u 1952. godini na 13,5% u 1981. godini i svega 7,5%
u 1991. godini.
3
Relativno mali pad društvenog proizvoda per capita u razdoblju od 1981 – 1989 objašnjava se
primjenom nove metodologije u popisu stanovništva Crne Gore ( stalno naseljenih) u 1991 i 2003.
godini.
4
Izvor: dr Risto Vukčević, Transformacija i modernizacija materijalne i intelektualne proizvodnje u
Crnoj Gori, sintetička sveska, Podgorica, godina, str. 15 – 25 .
6
Grafik 2. Odnos poljoprivrednog i nepoljoprivrednog
stanovništva
100% 92.50%
86.50%
80% 71% 65%
61%
60%
39%
29% 35%
40%
13.50% 7.50%
20%
0%
1952 1961 1971 1981 1991
Poljoprivredno Nepojoprivredno
Tako intezivan proces devastacije poljoprivrede i napuštanja sela („ruralni

egzodus“) ukazuje ne samo na odustajanje ekonomske valorizacije značajnih
poljoprivrednih resursa (naročito u sjevernom regionu) već i na duboke
socioekonomske poremećaje. Nagli priliv stanovništva u gradovima i urbanim
sredinama i njihov pritisak na zapošljavanje u sekundarnom i tercijarnom sektoru a
prije svega u industriji, uslovio je visoku prezaposlenost i pojavu tehnoloških
viškova, što je naročito došlo do izražaja 90- ih godina kada je otpočeo proces
tranzicija sistema.
S druge strane, nagli priliv urbanog stanovništva uzrokovao je brojne
probleme u gradovima počev od nedovoljnog stambnog i školskog prostora objekata
zdravstva i kulture pa do objekata komunalne infrastrukture. Nije poznato da je bilo
koji region u užem ili širem okruženju ostvario tako dramatične promjene
socioekonomske strukture stanovništva za relativno kratak period. U normalnim
okolnostima svođenje poljoprivrednog stanovništva na ispod 10% primjereno je
ostvarivanju društvenog proizvoda per capita od 6 do 8 hiljada dolara a ne 2.400$
koliko je iznosio u Crnoj Gori.
Intenzivan proces razvoja i strukturnih promjene bio je praćen i veoma brzim
porastom broja zaposlenih u društvenom sektoru, i to sa oko 30 hiljada u 1952. godini
na oko 163 hiljade u 1989. godini (ili 5,4 puta). Paradoksalno je, međutim, to što je u
razdoblju od 1981-1989 godine, kada je društveni proizvod zabilježio porast od 0,5%
, broj zaposlenih radnika povećan za cijelih 28 hiljada. Time je društvena
produktivnost rada opala za cijelih 15%. Paradoks je utoliko veći što se u istom
razdoblju broj nezaposlenih skoro udvostručio ( sa 24 hiljade u 1981. godini na
48.100 u 1989. godini).
7
Grafik 3. Kretanje broja zaposlenih i nezaposlenih
( u 000)
200
162
145
150 135 125
100 87
74 60
48 60
50 30 24
4 5
0
1952 1961 1971 1981 1989 1996 2004
Zaposleni Nezaposleni
Već pomenute okolnosti u drugoj fazi privrednih kretanja u Crnoj Gori (1989
- 2000 ), uslovili su i dramatičan pad broja zaposlenih ( sa 163 hiljade u 1989. godini
na svega 113 hilada u 2000. godini) još dramatičniji porast broja nezaposlenih ( sa 48
hiljada u 1989. godini na preko 81 hiljadu u 2000. godini). Međutim, zbog sve većeg
udjela privatnog sektora u sistemu privređivanja a pogotovu zbog primjene odluke
Vlade Crne Gore o legalizaciji zaposlenih u privatnom sektoru, ukupni broj
zaposlenih u Crnoj Gori u 2004- oj se povecao na 143 hiljada a broj nezaposlenih
sveo na ispd 60 hiljada5. Pored toga treba imati u vidu i realnu ekonomsku činjenicu
da se u zoni sive ekonomije (prema procjenama) još uvijek nalazi 30 hiljada
zaposlenih, koji se ili iskljičivo time bave ili se, pored zaposlenosti u društvenom
sektoru, bave i sivom ekonomijom kao dopunskom djelatnošću.
1. 3. Strukturne promjene u privredi
Veoma dinamičan privredni razvoj Crne Gore u perodu 1952 – 1989 godine
uslovio je i krupne strukturne promjene na relaciji poljoprivreda – industrija. U
ostvarenom društvenom proizvodu Republike industrija je enormno povećala svoje
učesće sa svega 7,4% 1952. godini na cijelih 37,9% u 1989. godini, dok je
poljoprivreda zabilježila sasvim obrnuti trend, budući da je svoje učešće od 38,8%
svela na 12,6 % u respektivnim godinama. Samo u razdoblju od 1961 – 1989 godine
industrijska proizvodnja se uvećala 6,4 puta a poljoprivredna svega 1,5 puta. Takve
krupne disproporcije uzrokovale su i druge protivurečnosti kao sto su visok porast
nezaposlenosti veoma intezivan proces migracije stanovništva sa sjevernog u središnji
i južni region ( sa 46,2 % u 1961. godini na 31,4% u 2003. godini ). I ostale privredne
djelatnosti osim saobraćaja, koji je povećao svoje učešće sa 4,5% na 18,8% bilježe
dramatičan pad u ostvarenom društvenom proizvodu. Da je snažan investicioni ciklus
započet ranih 50- ih godina bio praktično završen 1981. godine, potvrđuje i oblast
građevinarstva čije je učešće u društvenom proizvodu smanjeno sa 20,1% u 1952.
godini na 14,7% u 1981. godini a potom na svega 7,1% u 1989. godini.
5
Broj zaposlenih u 2000 i 2004 obuhvata sva tri sektora privatni, mješoviti i drustveni. Podaci za 2004
godinu dati su na osnovu saopštenja RZ za zapošljavanje, mart 2005 godine.
8
Grafik 4. Struktura DP Crne Gore 1961
Industrija 20%
8% 20% Poljoprivreda 27%
18%
Građevinarstvo 16%
Saobraćaj 11%
Trg. i ugost. 18%

11%
27%
Ostale djelatnosti 8%
16%
Industrija 37,5%
7%
Poljoprivreda 13%
4%
37,5% Građevinarstvo 7,1%
13%
Saobraćaj 18,4%
Trg. i ugost. 13%
Turizam 4%
18,4% Ost. djelatnosti 7%
7,1% 13%
Uporedo sa veoma ubrzanim procesima industrijalizacije odvijao se i ubrzan

proces razvoja tercijarnog, sektora koja je u posmatranom periodu, povećao svoje
učešće u strukturi društvenog proizvoda sa 26,3% na 40,1%. Tako dinamičan rast
tercijarnog sektora ( oko 9 puta ) javio se kao posljedica izgradnje i stavljanja u
funkciju krupnih infrastrukturnih objekata sektora saobraćaja ( Jadranska magistala,
luka Bar i dr. ) kao i sve bržeg razvoja trgovine, turizma i ugostiteljstva. Uz to
tercijarni sektor je zaposlio veliki broj radnika ( sa oko 14000 u 1961. godini na oko
48.000 u 1989. godini) čime se po broju zaposlenih priblizio ukupnom broju
zaposlenih u industiji (oko 54.000).
Pretjeran razvoj industrije, koja je u 1989. godini ostvarivala 37,5%
društvenog proizvoda i zapošljavala 42,3% zaposlenih u privredi, ne ogleda se samo u
njenoj izrazitoj dominaciji u ukupnoj privrednoj strukturi već više u njenoj
nepovoljnoj strukturi. Zbog primijenjenog modela socijalističke industrijalizacije i
intezivnog razvoja energetsko – metalurškog kompleksa, koji je više bio u funkciji
9
razvoja ukupne jugoslovenske industrije a manje u funkciji razvoja Republike i
valorizaciji njenih resursa desilo se to da energetsko metalurški kompleks participira u
društvenom proizvodu industrije sa cijelih 45% dok je učešće finalne proizvodnje
svega 15,8%6.
Drugu fazu privrednih kretanja u Crnoj Gori od 1989 – 2000 godine koju
možemo okarakterisati ne kao fazu recesije već kao fazu dramatičnog pada svih
privrednih aktivnosti možemo iskazati sintetičkim parametrom društvenog proizvoda
u pojedinim privrednim oblastima. Naime zbog dobro poznatih, prije svega
neekonomskih činjenica i događaja u bivšoj SFRJ kao i zbog istovremenog odvijanja
procesa tranzicije sistema, u 2000. godini industrija je ostvarila svega 37,8%
društvenog proizvoda ostvarenog 1989. godine, poljoprivreda 73,4%, građevinarstvo
57,3%, saobraćaj 77,8%, trgovina 69%, i turizam 57,8%. U tom periodu evidentno je
da su industrija pomorski saobraćaj i turizam pretrpjeli najveće štete. Industrija ne
samo zbog toga što je svela svoje učešće u društvenom proizvodu na 25,3% već više
zbog toga što je to učešće održala zahvaljujući prije svega energetsko – metalurškom
kompleksu, koji se kako tako održao, dok je stepen korišćenja kapaciteta ostalih
industrijskih grana sveden na ispod 25% a neke su se praktično ugasile.
Intezitet pada učešća u društvenom proizvodu neminovno je uslovio i značajne
strukturne promjene u privredi. Industrija se po učešću u društvenom proizvodu
Republike izjednačila sa saobraćajem ( 25% i 25,5%) dok su se na drugoj strani po
učešću u društvenom proizvodu izjednačili poljoprivreda i trgovina (14,5% i 15,5%) a
gradjevinarstvo zadržalo istu poziciju (7%).
Industrija 25%
8,5% Poljoprivreda 14,5%

4% 25%
15.5% Građevinarstvo 7%
Saobraćaj 25,5%
14.5% Trg. i ugost. 15,5%

25,5% 7% Turizam 4%
Ostale djelatnosti 8.50%
Na širem društveno ekonomskom planu ovu fazu karakteriše i ekspanzija sive

ekonomije kao posljedica urušavanja društvenog sektora privrede i tranzicije sistema.
Prema nezvaničnim procjenama učešće sive ekonomije u društvenom proizvodu u
2000. godini kreće se u rasponu od 30% - 35%, a približno toliko je i njeno učešće u
ukupnoj zaposlenosti u privredi.
Nešto intezivniji oporavak privrednih kretanja nastaje u periodu poslije 2000.
godine s obzirom na činjenicu da se u razdoblju od 2001 - 2004 godine BDP povecao
za 22,3% a per capita za 21%. U istom periodu vidan napredak je ostvaren i u pogledu
porasta broja zaposlenih sa 113.440 na 143.450. Takođe je doslo do pada broja
6
Dr Gordana Đurović, alternativni razvojni koncepti privrede Crne Gore, Podgorica, mart 2002. godine
10
nezaposlenih radnika sa 81.400 u 2001. godini na ispod 60.000 u 2004. godini.7
Doduše, tako krupne promjene u odnosu zaposlenih i nezaposlenih radnika najvećim
dijelom su uslijedile nakon donošenja vladine odluke o legalizaciji zaposlenih u
privatnom sektoru, čiji se efekti samo u 2004. godini iskazuju u porastu zaposlenih
od oko 20 hiljada. Time je ostvarena ne samo legalizacija praktično zaposlenih
radnika već se i značajno reducirao udio sive ekonomije u ekonomskoj zbilji Crne
Gore8.
Tabela 1 - Struktura DBP Crne Gore 2002. godine

Sektor Struktura u %
9
Industrija 18,8
Poljoprivreda, lov i šumarstvo 11,4
Gradjevinarstvo 3,8
Saobraćaj 11,2
Trgovina 12,3
Turizam 2,5
Ostalo10 29,0
Porezi na proizvode11 11,0
U K U P N O: 100,0
Kako nova metodologija obračuna BDP onemogućava analizu strukturnih

promjena u privredi u klasičnom smislu to ćemo ukratko analizirati samo njenu
dinamiku u periodu od 2001 – 2004 godine. Najveci porast BDP od 51,1% bilježi
turizam ( suženi koncept turizma sveden samo na hotele i restorane ) a zatim slijede
trgovina i poljoprivreda sa 27,5% i 23,4% respektivno te ukupna industrija 21,2%12.
Veoma niske stope rasta su ostvarili sektori građevinarstva 2,3% i saobracaj 3,8%.
sektori van privrednih djelatnosti po ranijem konceptu kao što su državna uprava,
obrazovanje, zdravstvo i drugo ostvarili su znatan porast koji se kreće u rasponu od 20
- 30%.
7
Broj zaposlenih i nezaposlenih u 2004 dat je prema izvjestaju RSZ, mart 2005.
8
Zbog primjene novog sistema obracuna društvenog proizvoda po sistemu naconalnih racuna od 2000
godine posebno smo morali analizirati period od 2000-2004 godine iz bar tri razloga:
1. U svim zvaničnim institucijama koje prate privredna kretanja ( MONSTAT, SEKRETARIJAT ZA
RAZVOJ, CB i dr.) uglavnomn se operise sa kategorijom BDP a ne sa DP kao ranije.
2. Po novoj metodologiji takođe su u ostvarivanju DP ukljucuju sve aktivnosti; privredne po novoj
metodologiji, ali i neprivredne kao sto su državna uprava, obrazovanje, zdrastvo i dr.
3. Poslije uvođenja eura u CG se svi obracuni BDP iskazuju u eurima.
9
Industrija (vađenje rude i kamena 2,3%; preradjivačka industrija 10,9% i proizvodnja i snabdijevanje
električnom energijom, gasom i vodom 5,6%).
10
Ostalo (finansijsko posredovanje 2,5%; aktivnosti u vezi s nekretninama 7,6%; državna uprava i
narodna odbrana 7,9%; obrazovanje 4,3%; zdravstvo i socijalni rad 3,9% i ostalo 2,8%).
11
Porezi na proizvode su izdvojeni jer se metodološki još uvijek ne mogu podijeliti po oblastima.
12
Prema novoj metodologiji na primjer u ukupnom drustšenom proizvodu u 2004 godini privreda
učestvuje sa 26% neprivreda sa 26% a porezi sa 10%
11
1.4. Siromaštvo
Pad životnog standarda stanovništva i rast siromaštva u Crnoj Gori u

poslednjoj deceniji prevashodno je posljedica velike redukcije ekonomske aktivnosti
koja je uzrokovana brojnim političkim i ekonomskim krizama, ratom u okruženju i
medjunarodnom izolacijom zemlje.
U dokumentu Strategija razvoja i redukcija siromaštva Crne Gore, koji je

Vlada usvojila početkom novembra 2003.godine, dat je integralni profil siromaštva
stanovništva Crne Gore. Analiza, koju je uradio ISSP, pokazuje da je 12,2%
stanovnika Crne Gore siromašno. Apsolutna linija siromaštva je definisana kao
ukupna potrošnja ispod troškova minimalne potrošačke korpe za standardno
domaćinstvo (116,2 Eura po potrošačkoj jedinici) a linija ekonomski ugroženog
stanovništva je postavljana 50% iznad linije siromastva(174,3 Eura). Procjene
siromaštva su osjetljive na liniju siromaštva: više od jedne trećine stanovništva je
klasifikovano kao ekonomski ugroženo ili materijalno nedovoljno obezbijeđeno, jer
žive ispod nivoa od 150% linije siromaštva. Procjene siromaštva su veoma osjetljive
oko granice siromastva (koncentracija stanovništva oko linije siromaštva je velika, tj.
malo pomjeranje na gore značajno povećava % siromašnih). Po istraživanju iz juna
2003, podizanje linije siromaštva za 20%, duplira stopu siromaštva. U zoni
neposredno iznad linije siromaštva, značajan dio populacije je ugrožen u smislu da je
osjetljiv na bilo koji oblik ekonomske nestabilnosti, smanjenje ličnih primanja.
Po svom karakteru i pojavnim oblicima siromaštvo u Crnoj Gori ima izražen

regionalni karakter koji se ne manifestuje samo na polju ekonomije. Po pravilu u
najpovoljnijem položaju nalaze se lica koja spadaju u ugrožene grupe, a žive u
nerazvijenim područjima. Regionalna disperzija siromaštva, može se prikazati i na
mapi Crne Gore. Zbog nedovoljne veličine uzorka, nije bilo moguće procijeniti nivoe
siromaštva lokalnog nivoa.
12
Slika 1. Stope siromaštva po regionima Crne Gore (istraživanje 2003. godine)
Najugroženiji su stanovnici sjevera Crne Gore koji ima liniju siromaštva

19,3% i gdje živi 45% siromašnih. odnosno 53% siromašnog domicilnog
stanovništva, 9,7% Roma, 10,4% izbjeglica i 51,6% raseljenih lica.
U centralnom dijelu Crne Gore gdje je linija siromaštva 10,8%, živi oko 35%
siromašnih - 31% domicilnih, čak 52,3% Roma i 51,1% izbjeglica, kao i 36,6%
raseljenih lica. U Južnom dijelu Crne Gore, gdje je linija siromaštva oko 8,8%, živi
oko 19% siromašnih – 16% domicilnih, 38% Roma, 38,5% izbjeglica i 11,8%
raseljenih lica.
1. 5. Obim i struktura izvoza i uvoza robe i usluga trgovinski deficit i

platni bilans
Spoljno trgovinska razmjena Crne Gore je tokom predhodnih 15 godina

rezultirala negativnim saldom, zato ima više razloga: kao posledica raspada SFRJ,
rata u okruženju i sankcija međunarodne zajednice prema SRJ kao najkrupnijih. To je
dovelo do silnih poremećaja koje su se ogledale u smanjenju ukupne privredne
aktivnosti, smanjenja izvoza, izrazito naglašenog rasta uvoza i povećanog spoljno-
trgovinskog deficita. Došlo je do nepredvidivih strukturnih, privrednih promjena,
13
smanjenja konkurentnosti proizvoda i usluga na međunarodnom tržištu. Nastupilo je
zaostajanje nekoliko tehnoloških generacija, a uslovi na međunarodnom tržištu su
postojali sve složeniji, a standardi sve oštriji. Definitivno je jasno da deficit u
spoljnotrgovinskoj razmjeni Crne Gore je dugoročna sistemska neravnoteža koja
opterećuju ukupan bilans Republike, zato predstoji potreba preduzimanja niz
aktivnosti i mjera koje bi dugoročno i postepeno ublažavali spoljno-trgovinski deficit
i omogućile bolje pozicioniranje privrede Crne Gore na međunarodnom tržištu.
Ovakve konstatacije slikovito su predstavljene u sledećoj tabeli u kojoj su dati
uporedni podaci spoljno-trgovinske razmjene po godinama 1989, 1998, 2003. i 2004.
godina.
Tabela 2 - Pregled uvoza i izvoza roba i usluga po godini- (u mil.USD)
Naziv 1989. 1998. 2003. 2004.*)
• Izvoz robe 263,0 129,0 304,9 429,3

• Prihod od usluga 279,0 35,0 217,1 271,7
- Turizam 129,0 5,5 154,1 184,2
- Transport 124,0 20,1 39,6 51,1
- Ostalo 26,0 9,4 23,4 36,3
• Izvor robe i usluga 542,0 164,0 522,0 701,7
• Uvoz robe 172,0 335,3 713,4 915,5
• Rashodi od usluga 86,0 46,7 90,5 136,0
• Uvoz robe i usluga 258,0 382,0 803,9 1.158,6
SUFICIT - DEFICIT: + 91 - 218,3 - 281,9 327,9
Izvor: Republički sekretarijat za razvoj za godinu 1989. i 1998., CBCG za 2003. i 2004. godinu
*) Proračunato u USD radi uporedivosti po kursu koji je Centralna banka upotrijebila za
pretvaranje USD u EUR u 2003.godini
14
U narednoj tabeli prikazan je na slikovit način bilans robne razmjene i bilans
usluga:
Tabela 3 - Izvoz i Uvoz Crne Gore po godinama-(u mil. USD)
Naziv 1989. 1998. 2003. 2004.
• Robni bilans + 91,0 - 206,3 - 408,5 - 485,5

- Izvoz 263,0 129,0 304,9 429,9
- Uvoz 172,0 335,3 713,4 915,5
• Usluge - bilans + 183,0 - 11,7 + 126,7 150,8
- Prihodi 279,0 35,0 217,1 271,7
- Rashodi 86,0 46,7 90,5 120,8
Izvor: CBCG preračunato( za 2004. godinu pleniminarni podaci) i : Republički sekretarijat za
razvoj za godinu (za 1989. i 1998.).
U prezentiranim tabelama su iznijeti donekle uporedivi podaci 2004. godine sa
ranijim godinama tako da su iz bilansa plaćanja uzete samo stavke koje prikazuju
ukupno saldo roba i usluga, a ne i saldo tekućeg računa koji se može za 2003. i 2004.
godinu salgedati iz tabele Bilansa plaćanja koji je dat u prilogu (prilog tabela). Prema
pleniminarnim podacima o platnom bilansu deficit na tekućem računu u 2004. godini
iznosi 143 mil. €, što predstavlja povećanje od 40% u odnosu na 2003. godine. Treba
istaći da je metodologija iskazivanja platnog bilansa na ovaj način usvojen nedavno
zato nije uporediva sa onom koja je ranije postojala.
Projekcija o spoljno-trgovinskom i o bilansu na tekućim računima ukazuju na
održivost ukupnih deficita u odnosu na BDP, što se ne može zaključiti ako se imaju u
vidu spoljno-trgovinski bilans nastao iz robne razmjene. Iz tih razloga treba biti
obazriv kada se daju dugoročne procjene. Ali, iskustvo drugih zemalja gdje izvoz
usluga igra značajnu ulogu, naročito ako je u tome turizam dominantan (napr.
Hrvatska i Bugarska), pokazuje da se deficit u ukupnoj spoljno-trgovinskoj razmjeni
(robe i usluge) smanjuje, što povećava izglede za održivost deficita na njihovom
tekućem računu. Kako je u Crnoj Gori još uvijek dominantan izvoz roba, jer izvoz
usluga relativno zaostaje, rast spoljno-trgovinskog deficita svakako ukazuje na
teškoće sa kojima se ona može suočiti ukoliko se robni izvoz ne popravi. Oporavak
izvoza je vezan sa oporavkom industrijske proizvodnje koja je iskazala rast u većini
balkanskih zemalja pa i Crnoj Gori. Važno je izanalizirati koja je realna osnova koja
je generisala tako visok rast industrijske proizvodnje u prošloj godini i da li će se taj
rast održati. Izuzetno je značajno utvrditi da li je takav rast posledica poboljšanja
pristupa tržištu u regiji i posebnou EU ili posljedica poboljšanja upravljanja
preduzećima i privatizacije. Ili su tako visoke stope posledice niske startne osnove ili
drugih neekonomskih faktora (povoljna hidrološka situacija, ili pozitivne promjene
privredne strukture), što prelazi ambicije ovog istraživanja. U svemu treba imati na
umu ne baš naročito izražene komparativne prednosti Crne Gore kada je industrijska
proizvodnju u pitanju.
Treba takođe istaći da u platnom bilansu doznake i drugi privatni transferi
igraju veoma značajnu ulogu. Podaci o ovim transferima nijesu sasvim pouzdani ali
nije rijedak slučaj da oni predstavljaju više od 10% BDP-a, što u Crnoj Gori nije
slučaj već je to znatno manje, ali nije zanemarljivo. Nezavisno od efekata koje ove
doznake imaju po uvoz, važno je ukazati na neželjene posledice od eventualnog
15
naglašenog počalbarenja, odnosno situacije kada društvo svoju privredu usmjerava na
izvoz ljudi. Migracijama su skloni mladi ljudi jer veliki broj nezaposlenih i nužnost da
se radi o sivoj ekonomi postiče mlade i ambiciozne da traže posao van zemlje. U
prilogu diskusiji o spoljno-trgovinskom deficitu sa inostranstvom treba imati u vidu
opštu nekonkurentnost domaće privrede u odnosu na globalna tržišta. Uzroci te
nekonkurentnosti su dugo i dobro poznati, a poznato je takođe da nijesu rješivi u
kratkom roku. Raskorak između ukupnog obima potrošnje i neadekvatne i nedovoljne
proizvodnje dugoročno dovodi do zaduživanja u inostranstvu, a taj dug može da
poraste u veoma respektabilnu rashodnu stavku privrede tako da sa dodatim
unutrašnjim dugom može da dovede do usporavanja realizacije ekonomske politike
zemlje. Globalni uvozni sadržaji snažno utiče na konkurentnost domaćih proizvođača,
budući da se cijene uvozne robe formiraju na nižem nivou od domaćih. Tako se stvara
mogućnost da zbog eventualnog propadanja ili neaktivnosti domaćeih proizvođača
inostrani proizvođači su jedina alternativa. Razumljivo da će od njih u najvećem
dijelu zavisiti izvoz - tako rješavanje spoljno-trgovinskog deficita postaje veoma
kompleksan problem, kojeg u uslovima privrede Crne Gore gdje su usluge kao
izvozne šanse značajne, donekle relativizuju.
Ukoliko se nastavi oporavak industrijske proizvodnje i privrede uopšte, za šta
postoje dobri izgledi, tada će Crna Gora dočekati 2007. godinu u relativno
povoljnijem privrednom stanju, kada će i uvoz roba i izvoz usluga u imigraciju biti
orjentisane prema EU, a samim tim više vezane za EU i kada će Evropa pronaći da se
naša privreda mnogostruko osloni na privredu EU. Ovo daje optimističku sliku
ekonomske stvarnosti Crne Gore u kom smislu se očekuje dinamiziranje izvoza roba i
usluga i smanjenju deficita - platnog bilansa.
1.6. Strani kapital u funkciji potpunije valorizacije razvojnih resursa
Investiciona politika Republike oslonjena je na realizaciju ključnih ciljeva

zacrtanih u Agendi ekonomskih reformi. Osnovni i primarni cilj koji proizilazi iz
Agende jeste privlačenje stranih investicija, u prvom redu zbog njihovog veoma
pozitivnog dejstva na smanjenje nezaposlenosti odnosno stvaranja uslova za nova
dinamična zapošljavanja kroz otvaranja novih preduzeća. Ta politika usmjerena je u
prvom redu na ubrzano uključivanje u svjetske trendove kretanja stranih investicija, a
samim tim poboljšanja i ukupnog inveticionog ambijenta. Dugoročna politika koja
definiše strana domaća ulaganja, usmjerena je na investitore bez obzira na njihovo
porijeklo u cilju stvaranja otvorene, liberalne, transparentne i zdrave investicione
sredine, uz snažnu zakonsku podršu koja će momentalno vršiti reparticipaciju profita,
pristup tijelima koja rješavaju sporove i zaštitu od exproprijacije. Sve to usmjerava
privrednu aktivnost prilagođavanju režimu spoljne trgovine sporazumima STO,
modernizaciju zakonskog okvira za privredno okruženje, zaštitu svojinskih prava,
pojednostavljanju administativnih procedura.
Direktna strana investicija u Crnoj Gori u 2003. godini su bila na nivou 90,5
mil. €. Procjenjuje se njihov obim u 2004. godini na cca 70,0 mil. €, u 2005. godini do
150,0 mil. €. Očekuje se da će direktne strane investicija povećati dalje mogućnosti
sticanja dobiti u Republici i poboljšati pristup domnaćem i stranom tržištu.
Prema informacijama koja daju ministarstva i Agencija za prestrukturiranje i
strana ulaganja Vlade CG, Crna Gora ima jedan od najvećih nivoa stručnih investicija
16
po glavi stanovnika u regionu JIE u periodu na 1997. do 2003.godine, direktne
investcije u Crnoj Gori su bile na nivou 331 mil. €. Iznos uključuju cijene
privatizacionih kompanija, trogodišnje ugovore za investicije novih vlasnika i
procjenu drugih investicija, uključujući i »greenfield« inveticije. Najveći dio stranih
investicija realizovan je kroz privatizaciju kao i u drugim zemljama u tranziciji.
Najvažniji investitori koji su došli na osnovu privatizacije su japanske kompanije
ugličnih ležaja »Diado Metal Company«, grčka naftna kompanija »Hellenic
Petroleum«, belgijski Interb, hotelska slovenačka menadćment kompanija HIT i Nova
Ljubljanska banka. Grčko-Norveški konzorcijum ETL su osnivali kompaniju
ProMonte koja predstavlja prvu direktnu stranu investiciju u Crnoj Gori.
Dalji značajan priliv stranih investicija se očekuje kroz privatizaciju velikih
domaćih kompanija, KAP i Telekom. Telekom privatizovan početkom 2005. godine.
Statistika koja se odnosi na direktu strane investicije (tabele date u nastavku teksta).
Tabela 4 - Direktne strane investicije u Crnoj Gori 2002.-2004.godine (u 000

USD)
Z e m lj a 2002. 2003. januar-avgust Ukupno
2004.
U k u p n o: 73.885,4 50.511,2 49.687,6 166.445,9
Struktura direktnih stranih investicija

Tabela 5 - Struktura stranih direktnih investija u Crnoj Gori 2002.godine (u 000 USD)
Proizvodnja Usluge Finansijske organizacije

U k u p n o: 3.312,7 67.068,4 3.474,3
Tabela 6 - Struktura direktnih stranih investicija u Crnoj Gori 2003. godine (u 000 USD)
Proizvodnja Usluge nekretnine Finansijske usluge u

Crnoj Gori 2000.
U k u p n o: 2.456,0 28.013,1 13.967,0
Tabela 7 - Struktura direktnih stranih investicij januar-avgust 2004.godine (u 000 USD)
Proizvodnja Usluge Nekretnine Finansijs.

usluge
U k u p n o: 1.839,4 36.161,0 4.557,6 1.370,9
17
II. OPŠTE KARAKTERISTIKE I INFORMACIJE O MALIM I
SREDNJIM PREDUZEĆIMA U CRNOJ GORI
2. ZNAČAJ MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA

Mala i srednja preduzeća (MSP) u privatnom vlasništvu predstavljaju vodeću
snagu u ekonomskom razvoju zemlje, tako što stimulišu privatno vlasništvo i
preduzetničke sposobnosti. Fleksibilna su i mogu se brzo prilagoditi na promjenu
ponude i tražnje na tržištu. Ona stvaraju zaposlenosti, doprinose izvozu i trgovini i
osnovni su činilac razvoja tržišne ekonomije. Kao takva su pоsljеdnjih gоdinа širоm
svеtа prepoznata kао gеnеrаtоri еkоnоmskоg rаstа.
Značaj malih i srednjih preduzeća za ekonomiju širom svijeta je neosporan.
Svа istraživanja su pоkаzаlа dа sе, glоbаlnо, višе оd 90% svih pоslоvа оbаvljа u
mаlim i srеdnjim prеduzеćimа. Mаlа i srеdnjа prеduzеćа, tаkоđе, činе vеliku vеćinu
еvrоpskih prеduzеćа. Kоmpаniје dо 250 zаpоslеnih (srednja preduzeća) činе 99,8%
оd približnо 19 miliоnа prеduzеćа u Еvrоpskој uniјi. Štо је јоš znаčајniје, оd оvоg
prоcеntа 93% kоmpаniја (mikrо prеduzеćа, prеmа klаsifikаciјi ЕU) imајu mаnjе оd
10 zаpоslеnih, аli zаpоšljаvајu 35% оd ukupnоg brоја zаpоslеnih u ЕU. Znаči, оvа
prеduzеćа su isprеd vеlikih kоmpаniја kоје zаpоšljаvајu 34% оd ukupnоg brоја
zаpоslеnih. Znаtаn brој mikrо prеduzеćа је prеrаstао u mаlа prеduzеćа (11 dо 49
zаpоslеnih) izmеđu 1993. i 2000. Gоdinе. Nеdаvnе studiје u Vеlikој Britаniјi
pоkаzаlе su dа mаlа prеduzеćа učеstvuјu u оkо 40% Brutо nаciоnаlnоg prоizvоdа
zеmljе i činе оkо 50% privаtnоg sеktоrа.
Iz nаvеdеnih pоdаtаkа sе mоžе zаključiti dа, u smislu brоја prеduzеćа,
оtvаrаnjа rаdnih mеstа i zаpоšljаvаnjа, mаlа i srеdnjа prеduzеćа dоminirајu u
еkоnоmiјi ЕU.
2.1. Oblici obavljanja privrednih djelatnosti u Crnoj Gori-pravni

okvir
Osnivanje preduzeća i početak obavljanja privredne djelatnosti, odnosno

osnivanje privrednog društva u Crnoj Gori precizno je regulisano donošenjem Zakona
o privrednim društvima ("Sl. list RCG", br. 06/02).
Zakonom o privrednim društvima utvrđeno je da privrednu djelatnost mogu
obavljati privredna društva i preduzetnici. Oblici obavljanja privrednih djelatnosti
odnosno oblici privrednih društava po ovom Zakonu su: preduzetnik; ortačko društvo
(ortakluk)- "OD"; komanditno društvo - "KD"; akcionarsko društvo - "AD"; društvo
sa ograničenom odgovornošću - "DOO" i djelovi stranih društava.
Preduzetnik. Preduzetnik je fizičko lice koje obavlja privrednu djelatnost radi
sticanja profita, i za sve obaveze u vezi sa tom privrednom djelatnošću odgovoran je
cjelokupnom svojom imovinom
Ortačko društvo (ortakluk). Ortakluk je odnos između lica koja obavljaju
djelatnost u cilju sticanja profita. Ortak može biti fizičko ili pravno lice i ima
neograničenu solidarnu odgovornost.
Komanditno društvo. Komanditno društvo je društvo jednog ili više lica koja
se zovu komplementari i jednog ili više lica koja se zovu komanditori i kolektivno se
18
nazivaju: firma. Komplementari su neograničeno solidarno odgovorni za sve obaveze
društva. Komanditori odgovaraju za obaveze društva do visine svojih uloga. Ulozi
komanditora mogu biti u novcu ili u stvarima i pravima koja se procjenjuju.
Komplementar i komanditor može biti fizičko ili pravno lice
Akcionarsko društvo. Akcionarsko društvo je društvo fizičkih ili pravnih lica
koje se osniva u cilju obavljanja privredne djelatnosti, a čiji je kapital podijeljen na
akcije. Akcionarsko društvo odgovara za svoje obaveze cjelokupnom svojom
imovinom dok akcionari nijesu svojom imovinom odgovorni za obaveze društva.
Minimalni osnivački kapital akcionarskog društva je 25.000 Eura.
Društvo sa ograničenom odgovornošću"DOO". Društvo sa ograničenom
odgovornošću mogu osnovati fizička ili pravna lica, ulaganjem novčanih ili
nenovčanih sredstava u društvo radi ostvarivanja profita, a njegovi osnivači
odgovaraju za obaveze društva do iznosa svojih uloga. Ulozi osnivača čine početni
kapital društva.
Dio stranog društva. Dio stranog društva je dio društva osnovanog i
registrovanog izvan Republike, a koji obavlja djelatnost na teritoriji Republike. Dio
stranog društva postoji i obavlja privrednu djelatnost, u skladu sa ovim i drugim
zakonima Republike.
2.1.1. Definicije malih i srednjih preduzeća prema standardima EU

Da bi se uopšte mogla formirati baza podataka o mirko, malim i srednjim
preduzećima kao i izvršiti potrebne analize, neophodno je prvo definisati same
pojmove mikro, malog i srednjeg preduzeća.
Definicija mikro, malih i srednjih preduzeća, prema standardima Evropske
Unije je veoma jasna i zasnovana je na preporuci Evropske komisije od 6. maja 2003.
godine, koja je stupila na snagu 1. januara 2005. godine (objavljeno u Official Journal
L124, 20.05.2003. godine). 13 Evropska komisija je odlučila da promijeni, tj.
modernizuje definiciju malih i srednjih preduzeća kako bi promovisala rast i razvoj
preduzetništva, investicije i inovacije.
Da bi neko preduzeće bilo prepoznato kao mikro, mala ili srednje mora ispuniti
dva uslova:
1. Uslov o broju zaposlenih - broj zaposlenih u preduzeću se mora kretati u datim

granicama
2. Jedan od dva finansijska pokazatelja:
a. Ukupni prihod na godišnjem nivou mora biti manji ili jednak
dozvoljenom
b. Ukupna aktiva/pasiva mora biti manja ili jednaka dozvoljenoj
Pojedinačni uslovi za svaku grupu preduzeća su sljedeći:
• Mikro preduzeća. Mikro preduzeća moraju imati manje od 10 zaposlenih.

Mikro preduzeća ne smiju imati ukupan prihod na godišnjem nivou veći od 2
miliona eura, ili aktivu/pasivu veću od 2 miliona eura.
13
http://epp.eurostat.
19
• Mala preduzeća. Mala preduzeća moraju imati od 10 do 49 zaposlenih. Malo
preduzeće ne smije imati ukupan prihod na godišnjem nivou veći od 10
miliona eura, ili aktivu/pasivu veću od 10 miliona eura.
• Srednja preduzeća. Srednja preduzeća moraju imati od 50 do 249 zaposlenih.

Srednje preduzeće ne smije imati ukupan prihod na godišnjem nivou veći od
50 miliona eura, ili aktivu/pasivu veću od 43 miliona eura.
Pri obračunu finansijskih pokazatelja neophodno je uključiti i ona preduzeća u

kojima preduzeće koje se obrađuje ima vlasnički udio.
Što se tiče obračuna broja zaposlenih lica on se izražava u godišnjim radnim
jedinicama - GRJ (annual work units - AWU). Svi stalno zaposleni u kompaniji se
računaju kao jedna radna jedinica, dok se zaposleni koji rade sezonski, privremeno,
koji ne rade puno radno vrijeme ili koji nisu radili tokom čitave godine računaju kao
djelovi jedne radne jedinice. Zaposleni koji se nalaze na porodiljskom odsustvu ne
ulaze u ovaj obračun.
2.1.2. Definicije malih i srednjih preduzeća u Crnoj Gori
U pravnom uređenju Crne Gore ne postoje propisi koji se odnose na MSP, te

se njihov položaj i poslovanje mogu posmatrati samo sa aspekta opštih odredaba
vezanih za privredne subjekte uopšte. Naime, jedini pravni akt koji definiše pojam
malih i srednjih preduzeća jeste federalni Zakon o računovodstvu i reviziji iz 2002 -
(„Sl. list SRJ“, br. 71/02) godine. Shodno ovom Zakonu, preduzeća se razvrstavaju
u mala, srednja i velika u zavisnosti od :
- prosječnog broja zaposlenih,
- ukupnog prihoda ,
- vrijednosti imovine na dan sastavljanja finansijskih izvještaja u poslednjoj
poslovnoj godini.
U srednja pravna lica razvrstavaju se ona pravna lica koja na dan sastavljanja
finansijskih izveštaja ispunjavaju najmanje dva od sledećih kriterijuma:
1. da je prosečan broj zaposlenih od 50 do 250;

2. da je godišnji ukupan prihod od 2.500.000 do 10.000.000 evra u dinarskoj
protivvrijednosti;
3. da je prosečna vrednost imovine od 1.000.000 do 5.000.000 evra u dinarskoj
protivvrijednosti.
Pravna lica koja imaju niže iznose u pokazateljima kod najmanje dva od
navedenih kriterijuma, razvrstavaju se u mala pravna lica, a pravna lica koja imaju
veće iznose u pokazateljima kod najmanje dva od navedenih kriterijuma, razvrstavaju
se u velika pravna lica. Ako pravno lice ima različite pokazatelje po navedenim
kriterijumima, tako da ne ispunjava najmanje dva kriterijuma za razvrstavanje, to
pravno lice razvrstaće se kao srednje pravno lice.
Jedan od sadašnjih glavnih nedostataka sistema registracije je taj što preduzeća,

iako su u obavezi, ne dostavljaju redovno Centralnom registru godišnji finansijski
20
izvještaj, a ne trpe posledice zbog toga, iako se radi o podacima koji su od presudne
važnosti za zaštitu povjerilaca i trećih strana.14
2.2. Istorijat malih i srednjih preduzeća u Crnoj Gori od 1989 do

2003. godine
Do 1989.g., odnosno do donošenja Zakona o obavljanju privrednih djelatnosti

ličnim radom i sredstvima u vlasništvu građana ("Sl. list RCG", br. 17/89) mala i
srednja preduzeća u privatnom vlasnistvu praktično nijesu ni postojala. Do tada je
zakonski bilo regulisano da firma u privatnom vlasnistvu može zaposliti najviše pet
zaposlenih i može obavljati isključivo jednu od sljedećih djelatnosti: ugostiteljstvo,
zanatstvo, prevozničke usluge i poljoprivreda. Ovakava zakonska regulativa i status
male privrede odrazili su se na broj i strukturu jedinica MSP. (Ovdje se uslovno
govori o jedinicama MSP jer to su ustvari bile zanatske radnje i mali ugostiteljski
objekti do dva zaposlena).
Poslije 1989.godine odnosno poslije donošenja pomenutog zakona pocinje
razvoj ovog sektora. Pomenutim Zakonom je dozvoljeno registrovanje malih jedinica
u svojstvu pravnog lica, odnosno malih preduzeća. Ovaj zakon je bio veoma liberalan
u pogledu spiska djelatnosti kojima se mogu baviti privatni preduzetnici, zbog toga je
njhov broj od 1989.g. počeo rapidno da raste. Tako da sa 36 jedinica -1989 raste na
preko 769 – 1990 što pokazuje da je za godinu dana broj MSP porastao 21 put. Broj
radnji odnosno fizičkih lica koja obavljaju privrednu djelatnost (po važećem Zakonu
preduzetnici) je u istom periodu sa 4068 porastao na 5584 jedinice.
U narednom periodu, poslije 1989.g., došlo je do otvaranja velikog broja
preduzeća. Tako je 1998.godine registrovano čak 14008 privatnih preduzeća od čega
je 5328 bilo aktivno, u isto vrijeme registrovano je 5514 radnji odnosno fizičkih lica
koja su obavljala privrednu djelatnost.
Interesantno je primijetiti da se učešće aktivnih jedinica u registrovanim kreće
od 52.3% - 1990.g. preko 42.7% - 1994.g. do najnižeg učešća 1997.g.- 34.7% da bi
poslije toga njihovo učešće opet počelo da raste tako da je 2000 cak 63,7% zatim
ponovo 2002 pada na 47,4.
Donošenjem Zakona o Centralnoj banci Crne Gore ("Sl. list RCG", br.
52/00, 53/00 i 47/01) prestaje sa radom Zavod za obračun i plaćanja Crne Gore, a
njegovu funkciju praćenja nije preuzela ni jedna postojeća institucija i od tada nastaju
problemi sa praćenjem broja aktivnih MSP i broja zapošljenih u njima. Tako da je
pojedine podatke skoro nemoguće naći .15
14
Zbog nemogućnosti dobijanja podataka o Ukupnom prihodu na godišnjem nivou i Ukupnoj
aktivi/pasivi privrednih subjekata, mi smo se zadržali na podjeli koja zadovoljava samo prvi
uslov odnosno broj zaposlenih. Prema broju zaposlenih podjela na mala i srednja preduzeća vrši
se na: mikro (1-9 zaposljenih), malo (10-49 zaposljenih) i srednje (50-249 zaposljenih).
15
Prezentirani podaci (posle 1998. godine) dobijeni su na osnovu: Godišnjaka, Biltena i Radnih
dokumenata Zavoda za statistiku Crne Gore- Monstata, napominjemo da su prezentirani
podaci dati u ovoj glavi izvedeni, jer Monstat zvanično ne prati kategoriju MSP prema
važećoj nacionalnoj metodologiji.
21
U tabeli 8. dat je pregled broja registrovanih i aktivnih preduzeća za navedene
godine. 16
Tabela 8- Pregled broja registrovanih i aktivnih preduzeća i preduzetnika u Crnoj Gori za

period 1989-2003
Godina Broj reg. preduzeća Broj aktiv. preduzeća Preduzetnici
1989 36 4068
1990 1470 769 5584
1994 12747 5444 6405
1997 15244 5283 6158
1998 14008 5328 5514
2000 8981 5724 10668
2001 11122 5598 10636
2002 12859 6864 11020
2003 16465 6915 12132
2004 12855 12929
Izvor: Monstat, Podgorica 2005. godine, Direkcija za razvoj MSP, Podgorica 2005. god.
Grafik 7. Aktivna preduzeća i preduzetnici u Crnoj Gori

u periodu 1989-2004. godine.
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
1989 1990 1994 1997 1998 2000 2001 2002 2003 2004
preduzeća preduzetnici
U Tabeli 9. dat je broj MSP i njihova sektorska struktura. Broj aktivnih preduzeća u
posmatranom periodu rastao je po prosječnoj godišnjoj stopi od 37,3%.
Tabela 9- Broj MSP struktuiran po sektorima za period 1989-2003. godine

God. br.reg. Br. industri poljopr šumar građev saobrać trgovin ugostit zanatst kom. ostalo
pred akt.pred ja ivreda vo dj
1989 36 9 4 1 3 1 16 2
1990 1470 769 73 25 3 33 18 501 45 7 64
1994 12747 5444 496 103 31 145 181 3425 274 114 675
16
Podaci dati o broju preduzetnika u Crnoj Gori odnose se na registrovane preduzetnike, dok se stvarni
broj aktivnih preduzetnika za 2004. godini procjenjuje se na oko 4. 000 aktivnih jedinica. takođe,
podaci o preduzetnicima dati u ovom dijelu projekta ne obuhvataju se u okviru MSP, već se tretiraju
posebno, o čemu ćemo detaljnije dati objašnjenja u narednom dijelu projekta.
22
1998 14008 5328 586 108 26 171 221 3142 365 112 6 591
2000 8981 5724 992 158 29 294 641 4481 372 150 1392 467
2001 11122 5598 1212 160 28 356 709 5404 500 180 1935 738
2002 12859 6864 1033 167 30 281 465 4013 410 - 105 423
2003 16465 6915 1039 159 31 295 456 4024 419 200 115 432
Grafik 8. Sektorska struktura MSP u Crnoj

Gori 1989. godine
ostalo, 2,
6% industrija, 9,
25%
poljoprivreda
, 4, 11%
trgovin, 16,
šumar, 1,
44%
3%
saobraćaj,
1, 3% građevinarst
, 3,
8%
U analiziranom periodu evidentno je da je najveći rast broja jedinica ostvaren u

sektoru trgovine (prosječni godišnji rast od 39,2%). Do porasta učešća u ukupnom broju
MSP došlo je takođe u sektorima ugostiteljstva i saobraćaja, dok je u sektorima industrije i
poljoprivrede evidentan pad u pogledu učešća ovih preduzeća u ukupnom boju MSP u Crnoj
Gori ( vidjeti grafike 8 i 9).
Grafik 9. Sektorska struktura MSP u Crnoj

Gori 2003. godine
poljoprivreda
ostalo, industrija, , 270, 2%
1060, 6% 1745, 11% šumar, 44,
kom.dj, 0%
3283, 20% građev, 573,
3%
zanatstvo, saobrać,
200, 1% 986, 6%
ugostit,
909, 6% trgovin,
7395, 45%
23
Učešće MSP u DBP Crne Gore kretalo se u posmatranom periodu od 7,11% 1989.
godine do 58,9% u 2003. godini. (vidjeti grafik 10).
Grafik 10. Kretanje učešće MSP u DBP Crne Gore u

periodu 1989-2003. godine
1990, 11.56%
1989, 7.11% 1991, 13.59%
1992, 16.91%
1993, 0.00%
2003, 58.79%
2002, 46.25%
1994, 33.69%
2001, 34.60% 1995, 30.91%

1996, 29.61%
2000, 36.20%
1999, 31.02% 1997, 31.91%
1998, 33.47%
Broj zaposlenih u malim i srednjim preduzećima prema (podacima

Monstata) je u anliziranom periodu bilježio rast u prosjeku od 14, 18%. Kretanje broja
zaposlenih dajemo u sledećem grafiku.
Grafik 11. Kretanje broja zaposlenih u MSP u

Crnoj Gori u periodu 1989-2003. godine
60000
50000 48742 51013
40000
30000
24682
20000 20104
10000
6328
0
1989 1994 1998 2002 2003
24
2.3. Strategija razvoja MSP u Crnoj Gori
Analizirajući ambijent u kom se razvijao mali isrednji biznis u Crnoj Gori, može
se uočiti, da je aktivnost i učešće malih i srednjih preduzeća u Crnoj Gori i dalje na
dosta niskom nivou, a kao probleme u poslovanju malih i srednjih preduzeća u
Crnoj Gori identifikujemo sledeće:
- nizak stepen privredne aktivnosti

- neprilagođenost sistema obrazovanja potrebama preduzetništva
- nedovoljna pripremljenost i osposobljenost preduzetnika iz oblasti
menadžmenta, marketinga
- ograničen pristup finansijskim sredstvima i visoke kamate
- nelojalna konkurencija- sivo tržište
- najveći broj preduzeća osnovan je sa malo znanja i kapitala i bez ambicije za
rast preduzeća
- sporo prilagođavanje uslovim i zahtjevima međunarodnih standarda
- visoki porezi i doprinosi na licna primanja
Razvoj i jačanje sektora MSP treba da postane vodeća snaga u ekonomskom

razvoju, kroz programe koji dovode do osnivanja novih preduzeća i povećanja broja
zaposlenih kao jednom od osnovnih generatora privrednog rasta i razvoja.
Mala i srednja preduzeća stimulišu privatno vlasništvo i preduzetničke
sposobnosti. Ona su fleksibilna i mogu se brzo prilagoditi na promjenu ponude i
tražnje na tržištu. Ona stvaraju zaposlenost, promovišu diverzifikaciju ekonomskih
aktivnosti, podržavaju održivi rast i daju značajan doprinos izvozu i trgovini.
Polazeći od značaja koji imaju mala i srednja preduzeća u savremenom društveno
ekonomskom razvoju svake zemlje ( posebno za zapošljavanje, inovativnost,
produktivnost, fleksibilnost i dr.), kao i činjenice da je formiranje, uspješno vođenje i
razvijanje biznisa, složen i rizičan posao, sve vlade razvijenih tržišnih privreda imaju
razrađen i razuđen sistem podrške i razgranatu mrežu institucija preko kojih se ta
pomoć pruža malim i srednjim preduzećima. Shvatajući značaj malih i srednjih
preduzeća i preduzetništva Vlada Republike Crne Gore je 2002. godine, usvojila
“Politiku Strategije razvoja malih i srednjih preduzeća”.
2.3.3. Ciljevi i pristup razvoju MSP u Crnoj Gori
Ciljevi Strategije razvoja malih i srednjih preduzeća su:
1. Povećanje broja malih i srednjih preduzeća registrovanih u privatnom sektoru, koja

zvanicno posluju.
2. Postizanje veće raznolikosti i integrisanosti ekonomske aktivnosti, povećavajući

učešće malih i srednjih preduzeća koja se baziraju na proizvodnji i ne-trgovačkim
uslugama.
25
3. Značajno povećati učešće malih i srednjih preduzeća u odnosu na mikro-preduzeća
u ukupnoj strukturi preduzeća.
4. Povećati konkurentne aktivnosti malih i srednjih preduzeća u ekonomskim

sektorima u kojima Republika Crna Gora zavisi od uvoznih dobara i usluga; i
povećati učešće malih i srednjih preduzeća u prihodima od izvoza.
5. Povećati učešće domaćih malih i srednjih preduzeća u inostranim strateškim

savezima i aranzmanima zajednickih ulaganja (joint ventures).
6. Povećati učešće malih i srednjih preduzeća u Bruto društvenom proizvodu.
7. Povećati udio malih i srednjih preduzeća u ukupnoj zaposlenosti.
Vlada RCG je u potpunosti posvećena uspostavljanju kvantitativnih podataka

koji bi bili osnova da bi se mogli kvantifikovati i pratiti gore navedeni ciljevi,
saglasno sa reformom računovodsvenih standarda i statistike.
Pristup. Vlada Rebuplike Crne Gore uviđa da gore navedene ciljeve ne može
ostvariti sama. Uspješna realizacija ove strategije zahtijeva zajedničke, koordinirane
napore niza subjekata, uključujući Vladu, međunarodne kreditne institucije, inostrane
donatore, nevladine organizacije, poslovno-zastupničke organizacije, poslovni
konsalting i savjetodavne usluge, kao i mala i srednja preduzeća.
U isto vrijema, Vlada takođe uviđa da se njena uloga u postizanju ovih
strateških ciljeva i njeni odnosi sa partnerima moraju dalje razvijati u toku ove
primjene, fokusirajući se u početku na mjere promovisanja preduzetništva i
uspostavljanja odgovarajućeg okvira za razvoj malih i srednjih preduzeća. Kada ove
mjere počnu djelovati, učešće Vlade će se znatno smanjiti i svesti na pružanje
osnovnog poslovnog obrazovanja i informacija koje ne obezbijeđuje tržište.
2.3.4. Prioriteti u razvoju MSP u Crnoj Gori
Prioriteti definisani Strategijom razvoja MSP u Crnoj Gori su sledeći:
1. Promovisanje preduzetništva. Nivo preduzetničkih aktivnosti u Crnoj Gori je

trenutno na veoma niskom nivou po međunarodnim standardima, uzrokovan
nepostojanjem tradicije, predhodnim ekonomskim sistemom, i ratnim okruženjem i
ekonomskim sankcijama. Da bi omogućili Crnoj Gori da postane konkurentna u
međunarodnoj tržišnoj ekonomiji, neophodno je da se preduzmu svi koraci u cilju
podrške razvoja preduzetnistva. Osim preduzimanja mjera koje bi građanima olakšale
osnivanje i vođenje poslovanja, zahtijeva se i uska saradnja sa medijima i ostalim
‘kreatorima mišljenja’ kako bi se naglasile korisne strane preduzetništva i privatne
inicijative, kao alternative zaposlenosti u državnim firmama i u Vladi, i kako bi se
kreirao pozitivan ‘uzor-model’ za preduzetnike. Predloženo je da se:
Istraze mehanizmi za promociju preduzetnistva putem partnerstva izmedju
Vlade, predstavnika preduzeca, edukatora, medija i predstavnika slobodne stampe,
obezbjedjujuci različite oblike komunikacije (okrugli stolovi, promotivni seminari,
posebne emisije o malom i srednjem biznisu,biznis klubove itd.);
U saradnji sa obrazovnim institucijama i komercijalno-bankarskim sektorom,
organizovati kontinuirane promotivne projekte (projekat “mladi u biznisu”);
26
Pokrenuti poseban specijalizovani magazin, koji bi posebno imao za cilj promociju
razvojam malih i srednjih preduzeća i objavljivao “primjere uspjeha” iz ovog sektora.
2. Pružanje poslovnog obrazovanja. Konkurentan sektor malih i srednjih preduzeća

ne zahtijeva samo hitno stvaranje ‘preduzetničke kulture’, već i razvoj i primjenu
savremenih poslovnih vještina u oblastima kao što su menadžment, finansije i
računovodstvo, marketing i razvoj kadrova. Formalno obrazovanje mora odigrati
ključnu ulogu u razvoju ovih vještina, dajući ljudima poslovne koncepte i tehnike,
koje mogu biti primijenjene i razvijene u praksi. Vlada Republike Crne Gore je
svjesna da ima ključnu ulogu u pružanju ovakvog obrazovanja i naglasavanju hitnosti
privatnih inicijativa za obrazovanje na raznim nivoima. U skladu sa tim predlaže se da
se:
• Ispita mogucnost uvodjenja programa za razvoj osnovnih bisnis vještina u

tercijalni sector obrazovanja sirom Republike;
• Obezbijedi osnovno poslovno obrazovanje i obuku početnicima i onim
preduzetnicima koji se nalaze na samom početku poslovanja. U relizaciji ovih
formi edukacije koristićemo medjunarodno iskustvo u kreiranju i sprovodjenju
ovih programa gdje je god to moguce;
• Aktivno promoviše i podrži pripremanje obuke za menadžment na visokom nivou,
preko razvoja programa biznis studija na Univerzitetu. Biće preduzeti koraci za
ispitivanje mogucnosti organizovanja MBA (Master of Business Administration)
i/ili korespondentskih kurseva sa stranim Univerzitetima, sto bi ohrabrilo
crnogorske studente u sticanju medjunarodno priznatih kvalifikacija u
menadžmentu;
3. Obezbjedjenje lojalne/fer konkurencije. Da bi se u potpunosti realizovao

preduzetnicki potencijal od vitalnog je znacaja postojanje fer konkurencije i jednakih
uslova za poslovanje. Iskustva ostalih zemalja jasno pokazuju da onamo gdje je
postojala zastita od konkurencije, bilo zloupotrebom monopolskog polozaja ili
izbjegavanjem postovanja regulative i poreskih obaveza, dolazilo je do direktnog pada
kvaliteta proizvoda i usluga kao o porast njihovih cijena za krajnjeg korisnika.
Rjesavanje problema nelojalne konkurencije je od vitalnog znacaja da bi se
obezbijedila osnova za stabilan rast na dugi rok, i obezbijedilo da najbolje firme
opstaju i budu konkurentne na domacem i medjunarodnm trzistu. Vlada Republike
Crne Gore je posvecena ovom cilju i vec je zapocela jedan ambiciozan ali ostvarljiv
plan borbe protiv najveceg izvora nelojalne konkurencije, sive ekonomije. Pored toga
da bi olaksao ukupan teret u smislu poslovne regulative i administracije, u toku
perioda koji obuhvata strategija, predlaze se:
• Da se primijene rigorozni programi edukacije za javne sluzbenike zaduzene za

implementaciju i pracenje nove regulative, ukljucujuci nove zakone o porezima i
preduzecima;
• Da se uvedu nove administrativne procedure vezane za zakonodavstvo i regulative
koja se odnosi na preduzece, a koja ide u pravcu podsticanja da se osigura veca
konzistentnost u impementaciji i obaveznosti;
• Da se uvede stroziji monitoring i vrednovanje procedura u odnosu na novu i
postojecu regulative/zakonodavstvo.
27
4. Smanjenje regulative i administrativnih barijera za razvoj poslovanja. Vlada
Republike Crne Gore uviđa da ima veoma važnu ulogu u regulisanju aktivnosti
privatnog sektora. Takodje uvidja da preobimna, lose koncipirana i cesto podlozna
promjenama regulative moze ugusiti preduzetnistvo i sprecavati privredni razvoj, tako
sto ce povecavati administrativni teret na poslovanje i ohrabrivati bijeg u neformalni
sector.U tom smislu Vlada se zalaze za postizanje prikladnog balansa regulative, koji
ce biti konzistentan sa njenim obavezama u sferi socijalne politike i potrebe da se
promovise ekonomska tranzicija i rast, prepoznajuci da troskovi koji proizilaze iz
primjene regulative proporcijalno vise pogadjaju male nego vece firme U tom smislu
predlaze se:
¾ Završi tekući posao na procedurama za registraciju preduzeća. U skladu sa

okvirom novog zakona za poslovne organizacije, neophodno je
obezbijediti preduslove za pojednostavljenje i skracenje procedura
registracije;
¾ Nastavi se sa skraćenjem procedura za dozvole i odobrenja, kako bi se
odredile oblasti u kojima bi se sadašnja pravila i njihova administracija
usmjerila u skladu sa najboljim međunarodnim iskustvima;
5. Uprošćavanje sistema poslovnog oporezivanja. Jednostavan i transparentan

poreski sistem koji uzima u obzir specificnosti sektora malih i srednjih preduzeca, je
osnovni preduslov za rast tržišne ekonomije. Iz ovog razloga je Vlada Republike Crne
Gore već preduzela značajne korake ka uprošćavanju poreskih mjera koje pogađaju
mala i srednja preduzeća, uključujući i nove poreske zakone kao i reviziju poreza na
lični dohodak i profit. Od iste važnosti su i koraci koje je Ministarstvo Finansija
preduzelo kroz unifikaciju poreskog administrativnog sistema, i odnose se na
uobličenje djelovanja ovog sistema kako bi se osigurala veća disciplina i
transparentnost. U toku perioda sprovođenja ove strategije, predlozeno je da se:
• Ispita postupak za dalje revizije poreskih zakona usmjerenih na smanjenje

opterećenja malih i srednjih preduzeća i ohrabrivanje znatno unaprijeđenih nivoa
dobrovoljnog povinovanja. U razvoju novih poreskih mjera, uključujući i
potencijalne poreske pauze, smanjene pragove, usmjerene zadatke, mehanizme
isplate itd, obratićemo posebnu pažnju na najbolja OECD-a iskustava iz ove
oblasti;
• Pazljivio analizirati i popraviti sadašnje zakone i pravila vezana za oporezivanje
zaposlenih i dovesti ih u sklad sa “konkurentskim” privredama.
6. Ohrabriti formiranje privatnih Poslovnih udruzenja. Vlada Republike Crne

Gore uviđa da u razvijenim tržišnim privredama, poslovna udruzenja igraju ključnu
ulogu u iskazivanju potreba malih i srednjih preduzeća i utiču na vladu kako bi se
usvajale promjene. Sektorska poslovna udruzenja takođe moraju odigrati ključnu
ulogu u širenju informacija svojim članovima, pružanju specijalizovanog obrazovanja,
promovisanju internacionalizacije, uspostavljanja i održavanja kvalitativnih standarda,
stalno smanjujući potrebu za vladinim regulativama. Da bi se promovisao razvoj
asocijacija privatnika, Vlada predlaže da se:
28
• Sarađuje sa postojećim poslovnim udruzenjima i da se podrži razvoj novih
poslovnih udruzenja koja mogu dati razumne garancije za zastupanje intereresa
preduzeca u svojim sektorima i / ili oblasti.
• Traže načine za uključenje legitimnih poslovnih udruzenja u vladinoj politici,
posebno u procesu donosenje odluka na nacionalnom i lokalnim nivoima.
• Podrži dalji rad u ovoj oblasti preko međunarodnih donatorskih organizacija i da
se brzo reaguje na predloge koji proizilaze iz tog rada.
7. Poboljšati pristup poslovnim informacijama. Trendovi razvijenih tržišnih

privreda govore da je u toku poslednje dekade, pristup informacijama (o novim
proizvodima i procesima, konkurentima, trendovima, novim tržištima i klijentima)
postao sve bitiniji u određivanju konkurentnosti. Ovo je poslovanju u Crnoj Gori
stvorilo nedostatke, jer su izgubljena tržišta koja su bila uspostavljena u bivšoj
Jugoslavijii, a i postojao je dug period ekonomskih sankcija tokom kojeg je pristup
međunarodnim tržištima bio nemoguć. Kao posljedica, poslovanje u Crnoj Gori mora
brzo stvoriti osnove ukoliko se želi uspješno učestvovati na domaćim i inostranim
tržištima. Da bi pomogla preduzećima u ovom procesu, Vlada predlaže da se:
• Osnuje mreža Regionalnih Biznis Informacionih Centara (RPIC). U toku

strateškog perioda, ukupno sedam centara će biti osnovano, da bi omogućili
preduzećima širom zemlje raspoložive informacije. Centri će biti locirani u
lokalnim vladinim kancelarijama i pružaće osnovne informacije preduzećima u
cilju lakšeg registrovanja djelatnosti i radi identifikovanja izvora za finansiranje
malih i srednjih preduzeća i specijalizovanog tehničkog savjetovanja, kao što je na
primjer poslovno planiranje. Centri ce takodje obezbijediti prostorije za
konsultacije i internet pristup za registrovane korisnike.17
• Osnuje Euro info korespodentni centar (EICC). EICC će biti osnovan u Podgorici
i pružaće usluge preduzećima u formi davanja informacija o Evropskim
standardima i tržištima kao i o organizaciji disciplina na evropskom tržištu,
uključujući unutrašnje i spoljašnje odvijanje prodaje. EIC će širiti informacije na
regionalnom nivou preko predložene mreže Regionalnoih Poslovno Informacionih
Centara.
8. Poboljšati pružanje poslovnih usluga. U poređenju sa razvijenim tržišnim

privredama, pružanje poslovnih usluga u Crnoj Gori je jako ograničeno. Usluge kao
što su računovodstvo, planiranje poreza, pravni savjeti, informacione tehnologije i
konsultativni menadžment su uvijek neophodna pomoć prilikom osnivanja i rasta
poslovanja, dok su u isto vrijeme i jako važni izvori ekonomskih aktivnosti i
zaposlenosti u krugu svojih djelatnosti. U skladu sa tim, Vlada Crne Gore je
obavezna da podržava razvoj poslovnih usluga. Predloženo je da se:
• Nastavi podržavanje programa za obučavanje, koje podržavaju međunarodne

donatorske organizacije sa ciljem obuke profesora i specijalista za pružanje
poslovnih usluga u privatnom sektoru. Postojeći programi u ovoj oblasti će biti
17
Do sada su osnovani Regionalni biznis centri u Podgorici, Bijelom Polju, Baru, Pljevljima, i lokalni
u Rožajama i na Cetinju.
29
revidirani kako bi se uspostavio njihov uticaj i formirali novi programi koji bi bili
adresirani na nedostatak postojećih klauzula.
• Podrže predlozi Evropske Agencije za Rekonstrukciju i Razvoj da se obezbijedi
obuka subjekata koji bi pružali poslovne usluge preko Menadžment programa
Evropske Banke za Rekonstrukciju i Razvoj, i naj način se obezbijedio razvoj
privatnog konsaltinga.
• Da se pruzi obuka lokalni Vladinim sluzbenicima zaposlenim u RPIC da bi mogli
pruzati trazene informacije korisnicima, postujuci Vladinu regulative i
zakonodavstvo koje se tice MSP. U pocetnoj fazi implementacije ove strategije,
poseban akcenat ce se staviti na informisanje firmi/preduzetnika vezano za
trgovacke i poreske zakone. Savjeti vezani za Vladine zakone i regulative ce biti
striktno ograniceni na pitanja uskladjivanja.
8. Olakšati pristup raspoloživim finansijskim sredstvima. Vlada Republike Crne

Gore uviđa da je manjak pristupa raspoloživim izvorima finansija glavna prepreka
malim i srednjim preduzećima koja žele da investiraju i rastu, pogotovo za ona koja
su tek osnovana ili u početnim fazama poslovanja, i kojima su potrebne pozajmice u
roku duzem od jedne godine. Vlada takođe uviđa da bi u toku tranzicije ka tržišnoj
ekonomiji ključna uloga države trebalo da bude omogućavanje finansiranja od strane
profesionalnih institucija (banke,garanti fondovi, mikrofondovi …), prije nego
kreditiranje od strane države. U skladu sa tim je predloženo da se:
• Nastave napori restruktuiranja komercijalno-bankarskog sektora, u cilju
podržavanja jače konkurencije i povećanja količine i kvaliteta zajmova datih
domaćim malim i srednjim preduzećima u skladu sa međunarodnim pravilima i
zahtjevima kreditiranja.
• Sarađuje sa međunarodnim kreditnim institucijama koje izražavaju volju da otvore
nove kreditne linije u Republici Crnoj Gori. Posebni napori će biti preduzeti kako
bi se privukla pažnja međunarodnih programa za pružanje finansijske podrške,
koji u isto vrijeme povećavaju kapacitete komercijalnih banaka i podržavaju veću
kreditnu konkurenciju.
• Promovisati povećanje konkurencije u mikro-finansiranju, preko dalje saradnje sa

međunarodnim kreditnim institucijama i ne-vladinim organizacijama koje su
aktivne u ovoj oblasti.
• Istražiti mogućnost osnivanja novih vidova finansiranja malih i srednjih
preduzeća, adresirane na tekuće i novonastale nedostatke tržišnih klauzula.
Početni napori će biti fokusirani na traženje mogućnosti formiranja privatnih
garantnih fondova i javnih garantnih institucija, kao mehanizama za podstrek
povećanog kreditiranja malih i srednjih preduzeća kroz komercijalno-bankarski
sektor.
• Kreirati takvu regulative, zakonodavstvo i efikasne instrumente oporezivanja koje
ce ohrabriti stvaranje i rast novih malih i srednjih preduzeca i mikro-kreditnih
institucija
30
2.3.5. Primjena, nadgledanje i ocjenjivanje Strategije
Koordinacija primjene Strategije za razvoj malih i srednjih preduzeća kao i

nadgledanje njenog razvoja su primarne odgovornosti Vladine Agencije za Razvoj
malih i srednjih preduzeća ( danas Direkcija za MSP) , koja je osnovana u decembru
2000.godine. Da bi se ispunile ove obaveze, predočeno je da ce ova Agencija sve više
sarađivati sa nastajućim organizacijama koje će zastupati privatni sektor u Crnoj Gori,
kako bi se osiguralo razumijevanje potreba za razvoj malih i srednjih preduzeća.
Vlada ce takodje stvoriti mehanizme koji ce omoguciti Agenciji da efikasno
koordinira rad citave linije ministarstava koja ce biti odgovorna za implementiranje
djelova strategije kao i drugih institucija i stranih donatora aktivnih u sektoru malih i
srednji preduzeca. Da bi bili sigurni da je Agencija za razvoj malih i srednjih
preduzeća u mogucnosti da odigra svoju ulogu na efektivan nacin, i da su Vlada,
partneri malih i srednjih preduzeca i građani Republike Crne Gore vjerodostojno
obaviješteni o napretku u postizanju ove strategije, predlaze se da se:
• Popravi i ažurira nacionalna statistika vezana za praćenje poslovanja, u skladu sa

EUROSTAT-ovim i OECD-ovim međunarodnim računovodstvenim standardima.
To bi pružilo tačnije i blagovremenije informacije o inter alia stopama otvaranja
novih poslova kao i učešću malih i srednjih preduzeća u bruto društvenom
proizvodu, zapošljavanju i porastu izvoza.
• Olakšati razvoj savjetodavnog organa malih i srednjih preduzeća (čiji su članovi
ključni predstavnici legalnih malih i srednjih preduzeća) koji bi se povezao sa
Agencijom za razvoj malih i srednjih preduzeća preko primjene i nadgledanja
strategije i pomogao Vladi u procjenjivanju efektivnosti i efikasnosti Agencije za
Razvoj malih i srednjih preduzeća.
U sklopu okvira ove strategije, Agencija za razvoj malih i srednjih preduzeca će
biti odgovorna za izlaganje nacrta godišnjeg akcionog plana koji će sadržati
specifične akcije odgovornost za implementaciju, učinak i detaljan raspored. Vlada će
sprovesti nezavisno ocjenjivanje učinka Agencije za razvoj malih i srednjih
preduzeća, u skladu sa ovom Strategijom i njenim akcionim planovima.
31
III. RASPOLOŽIVE BAZE PODATAKA I MOGUĆNOSTI
UTVRĐIVANJA BROJA I STRUKTURNIH KARAKTERISTIKA
MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA
Utvrđivanje tačnog broja MSP u Crnoj Gori kao i njihovih karakteristika

predstavlja jedan od osnovnih problema, trenutno ne postoji institucija u Crnoj Gori u
kojoj možete dobiti jedinstvene i tačne podatke ( koji su međusobno kompatibilni ) o
MSP, a koji predstavljaju jedan od fundametalnih pokazatelja razvoj i jačanje biznisa,
privrednog rasta i razvoja jednog društva uopšte.
Kada je u pitanju utvrđivanje broja malih i srednjih preduzeća trenutno u Crnoj
Gori ima pet baza podataka, iz kojih se mogu crpjeti neki od podataka o MSP, a to
su:
1. Centralni registar Privrednog suda,

2. Zavod za statistiku-Monstat,
3. Poreska uprava,
4. Republički fond za zdravstvo,
5. Republički fond penzijsko – invalidskog osiguranja.
Svi ovi izvori podataka su uporedivi ali se razlikuju po metodološkom pristupu

navedenih subjekata koji vode registar .
1. Centralni registra Privrednog suda evidentira: (subjekte u skladu sa

Zakonom o privrednim društvima, (''Sl.list RCG'', br. 6/02) raniji
Zakona o preduzećima (''Sl.list SRJ'', br. 29/96)) privredna društva,
ustanove, zadruge, državni organi, preduzetnici, a nijesu predmet
registra: političke organizacije, društvene organizacije, sindikati,
udruženje građana, nevladine organizacije.
2. Zavod za statistiku- Monstat koristi evidenciju o radnicima od strane
preduzeća na bazi uzorka, a isto tako vodi poseban Registar jedinica
razvrstavanja, gdje vodi privredna društva, ustanove, zadruge, političke
organizacije, društvene organizacije, udruženja građana, nevladine
organizacije, sindikati, osim preduzetnika koji su predmet Centralnog
registra Privrednog suda.
3. Republički fond za zdravstvo uključuje sve subjekte koji su produkt
zdravstvenog osiguranja radnika, poljoprivrednike, preduzetnike,
privredna društva, ustanove, zadruge, finansijske institucije, društveno-
političke organizacije, nevladine organizacije.
4. U Fondu penzijskog invalidskog osiguranja vodi se matična
evidencija za svakog radnika i na osnovu obrazaca (M-1) prijava
osiguranja i (M-2) odjava osiguranja, a u M-4 obrascima navode se
podaci i broju, prihodima po osnovu zaposlenja za penzijski osnov.18
18
U nastavku materijala ne daju se podaci Fonda PIO, pošto je kod ovog Fonda u toku izrada baze
podataka iz koje bi u budućnosti trebalo da se dobijaju stvarni podaci o broju zaposlenih u MSP.
32
3.1. Baza podataka Privrednog suda kao osnova za utvrđivanje broja
MSP
Centralni registar Privrednog suda je po Zakonu o privrednim društvima (''Sl.list

RCG'', br. 6/02) je centralni organ koji registruje Privredna društva, Akcionarska
društva, DOO, Komanditna društva, djelove stranih društava, Javne ustanove,
Zadruge, Preduzetnike, Ortačka društva i ostale oblike. Prilikom upisa u sudski
registar subjekat dobija (naziv društva, registracioni broj, pretežna djelatnost, oblik
organizovanja, sjedište društva).
Prema Centralnom Registru Privrednog suda u Podgorici u Crnoj Gori je do
30. marta 2005.godine registrovano 26.114 privrednih društava. Njihova struktura po
obliku organizovanja data je u sljedećem pregledu:
Tabela 10- Registrovana privredna društva u Crnoj Gori prema obliku organizovanja
Oblici privrednih društava Broj
Preduzetnici 13.152
Ortačka društva 622
Komanditna društva 68
Akcionarska društva 378
DOO 10.573
Djelovi stranih društava 272
Ostalo 1.049
NVO 226
Zadruge 98
Javne ustanove 719
Ostali oblici 6
Ukupno 26.114
U strukturi registrovanih privrednih društava dominiraju preduzetnici koji učestvuju

sa 51% i DOO sa 41% .
Od ukupno 26.114 subjekata Podgorica čini 7.511 subjekata ili 28,8%, Nikšić
2.005 subjekata ili 7,7% u Baru 2610 subjekata ili 10,0% u Budvi 2.176 subjekata ili
8,3% u Herceg Novom 1.558 subjekata ili 6,0%, u Ulcinju 1.229 subjekata ili 4,7%,
dok ostale opštine čine 9.025 subjekata ili 34,6%
Tabela 11-Broj registrovanih privredna društva u Crnoj Gori po opštinama

OPŠTINA BROJ
Andrijevica 155
Bar 2.610
Berane 1.187
Bijelo Polje 1.648
Budva 2.176
Cetinje 759
Danilovgrad 427
Herceg Novi 1.558
Kolašin 338
Kotor 1.153
Mojkovac 311
Nikšić 2.005
Plav 341
Pljevlja 986
Plužine 38
Podgorica 7.511
Rožaje 803
33
Šavnik 46
Tivat 689
Ulcinj 1.229
Žabljak 124
Van Crne Gore 20
Ukupno 26.114
Broj registrovanih privrednih subjekata po granama djelatnosti je takav da

trgovinu čini 11.389 subjekata ili 43,6%, usluge čine 4.174 subjekata ili 16,05%,
turizam čini 3.195 subjekata ili 12,2%, špedicija i transport čine 3.804 subjekata ili
14,6%, poljoprivreda i prehrambena industrija čini 1.030 subjekata ili 3,9%, dok
ostale grane djelatnosti čine 2525 subjekata ili 9,7%( vidjeti naredni grafik).
Grafik 12. Registrovani privredni subjekti po granama

djelatnosti
Metalna industrija,
Drvna industrija,
Mediji, 264, 1% 346, 1%
403, 2%
Građevinarstvo,
Plastika, guma,
895, 3%
tekstil, papir,
Rudarstvo i
odjeća i obuća,
prirodni resursi,
530, 2%
84, 0% Poljoprivreda
prehrambena
Usluge, 4174, 16%
industrija, 1030
4%
Turizam, 3195,
12%
Trgovina, 11389, Špedicija i

44% transport, 3804,
15%
3.2. Raspoloživa baza podataka Monstata kao osnova za utvrđivanje

broja MSP
Zavod za statistiku Crne Gore-Monstat vodi Registar jedinica razvrstavanja na

osnovu Zakona o Klasifikaciji djelatnosti i o Registru jedinica razvrstavanja (''Sl.list
SRJ'', br. 31/96) i Uredbe o razvrstavanju jedinica razvrstavanja prema Klasifikaciji
djelatnosti (''Sli.list SRJ'', br. 45/96).
Shodno Zakonu o privrednim društvima (''Sl.list RCG'', br.6/02) ranijeg
Zakona o preduzećima (''Sl.list SRJ'', br. 29/96) razvrstavaju se privredna društva,
ustanove, zadruge, državni organi, političke organizacije, društvene organizacije,
udruženje građana, osim preduzetnika koji su predmet registra Centralnog registra
Privrednog suda.
Poslije upisa u Centralni registar Privrednog suda i dobijanja potvrde o
registraciji sa osnovnim elementima (broj registracionog uloška, naziv privrednog
društva, oblik organizovanja, osnivač, direktor i pretežnu djelatnost), subjekat dolazi u
34
Zavod gdje dobija matični broj, a oblik organizovanja i pretežna djelatnost se
prepisuje iz Potvrede o registraciji Centralnog registra Privrednog suda. Nakon
dobijanja Obavještenja o rezvrstavaju subjekat dobija posebni identifikacioni broj
(PIB) koji je u stvari matični broj statistike.
Posle donošenja Zakona o privrednim društvima (‘’Sl.list RCG’’, br. 6/02) svi
subjekti su bili dužni u roku od godinu dana da usaglase svoja akta s postojećim
Zakonom, kao i Zakonom o klasifikaciji djelatnosti (NACE Rev 1), u suprotnom
subjekat je gubio status pravnog lica. Međutim u praksi ima oko 10.000 subjekata
(preduzeća), po ranijem Zakonu o preduzećima (‘’Sl.list SRJ’’, br. 29/96) zadruga,
političkih društvenih organizacija, udruženja građana koje nijsu usaglasile svoje
poslovanje s prethodno navedenim Zakonima, tako da imaju status mirovanja. 19
19
Napomena: Monstat ne vodi evidenciju pojedinačno o MSP, pa u nastavku prezentacije podataka,
isključivanjem pojedinih sektora (zdravstva, obrazovanja i državne uprave) iz razlog što se ne uklapaju
u definiciju MSP, pokušaćemo da identifikujemo stvarni broj preduzeća i zaposlenih u njima, kako bi
kasnijim upoređivanjem sa ostalim bazama podataka došli do realnijih pokazatelja o MSP.
35
Tabela 12 - Jedinice razvrstavanja prema obliku udruživanja i sektoru djelatnosti (stanje na dan 30.06.2005.g.)
Prera- Proiz. Trg.na Saobra- Fina- Poslovi Držav. Zdrav. i ........
Poljop. Vađenj. Građe- Hoteli i Obra- Dr.kom.
Uku- Riba- đivačka el.ener. veliko i ćaj nsijsko s nekr. uprava socij. organi-
Oblik udruživanja šum. i ruda i vina- resto- zova- druš. i
pno rstvo indu- gasa i malo, skladiš. i posre- izna- i soc. osigu- zac.i
vodopr. kamen. rstvo rani nje lič.usl.
strija vode oprav. veze dovanje mljiv. osigur. ranje tijela
Crna Gora 15724 303 49 53 1922 16 697 8266 1196 1165 81 1184 6 26 51 574 134
Ortačko društvo 1966 57 4 9 277 - 46 1028 167 252 - 64 - 4 1 56 1
Komanditno društvo 345 2 3 - 31 - 7 242 10 26 1 14 - 1 - 8 -
Akcionarsko društvo 423 25 2 8 112 2 31 110 36 31 31 25 - 1 2 7 -
Jed.akc.društ. 11 - - - - - 1 7 - 1 - 1 - - - 1 -
Društvo sa ograničenom odovornošću 3728 59 19 12 489 6 153 1922 274 266 9 369 - 5 27 118 -
Jednočlano druš.sa ograničenom odgovor. 8848 110 20 24 1000 3 451 4948 709 582 20 688 - 15 21 256 1
Javno preduzeće 16 - - - - 5 3 - - - - - - - - 8 -
Poslov.udruž. 18 - - - - - - - - 1 - - - - - 17 -
Zadruge 146 50 1 - 9 - 3 7 - - 1 12 - - - 63 -
Banke 6 - - - - - - - - - 6 - - - - - -
Druge finansijske organizacije 5 - - - - - - - - - 3 1 1 - - - -
Berza 1 - - - - - - - - - 1 - - - - - -
Berz.posredov. 3 - - - - - - - - - 3 - - - - - -
Akc.dr.za osig. 3 - - - - - - - - - 3 - - - - - -
Agencija za posred.pred.i dr.usl.u osigur. 1 - - - - - - - - - 1 - - - - - -
Ostali oblici 204 - - - 4 - 2 2 - 7 2 10 5 - - 40 132
U Tabeli 12. su date jedinice razvrstavanja koje su usaglasile svoje poslovanje sa Zakonom o privrednim društvima i Zakonom o Klasifikaciji
djelatnosti i Registru jedinica razvrstavanja (''Sl.list SRJ'', br. 31/96, 12/98, 50/98). Iz date tabele se vidi da se od ukupno 20.160 subjekata koji se vode u
Registru jedinica razvrstavanja 4.436 subjekata nijesu uključeni (državni organi – 127 jedinica, pravosudni organi – 34 jedinice, organi jedinica lokalne
samouprave – 35 jedinica, društvene organizacije – 122, udruženje građana – 2377, ustanove – 1674 jedinica). Ove jedinice su isključene kako bi se dobila
realnija informacija o broju registrovanih privrednih subjekata u Crnoj Gori.
Od 15.724 jedinice 8266 jedinica su registrovane u sektoru Trgovine na veliko i malo ili 52,6%, u Prerađivačkoj industriji 1922 jedinica ili 12,2%; u
sektoru Hoteli i restorani 1196 jedinica ili 7,6%; u sektoru Saobraćaj, skladištenje i veze 1165 ili 7,4%, Poslovi s nekretninama 1184 jednice ili 7,5% u
sektoru Građevinarstvo 697 jedinica ili 4,4%; dok 1293 jedinice ili 8,3% čine na ostali sektori djelatnosti. Prema obliku udruživanja najveći udio čine
Jednočlana društva sa ograničenom odgovornošću 8848 jedinica ili 56,3%, Društva sa ograničenom odgovornošću 3728 jedinica ili 23,7%, Ortačka društva
sa 1966 subjekata ili 12,5% dok ostali oblici čine 1182 subjekta ili 7,5% (grafikon 2.).
36
Tabela 13- Jedinice razvrstavanja prema sektoru djelatnosti po opštinama (stanje na dan 30.06.2005.g.)
Herceg Novi
Danilovgrad
Bijelo Polje
Andrijevica
Mojkovac
Podgorica
Ukupno
Kolašin
Pljevlja
Žabljak
Plužine
Cetinje
Berane
Rožaje
Šavnik
Budva
Nikšić
Ulcinj
Kotor
Tivat
Plav
Bar
Sektor djelatnosti
Poljop.šum.i vodoprivr. 307 6 5 19 47 2 5 13 9 10 7 7 33 16 23 3 50 39 2 2 6 3

Ribarstvo 50 1 9 1 1 2 2 - 9 - 7 - 5 - - 1 7 - 2 1 2 -
Vađenje ruda i kamena 53 - 2 6 2 2 1 - - - 3 - 6 1 2 - 23 1 1 - 2 1
Prerađivačka industrija 1931 9 104 76 199 67 69 57 112 33 42 28 201 26 69 5 608 126 36 2 51 11
Proiz.el.ener.gasa i vode 28 1 1 1 1 3 - 1 1 - 2 - 2 1 1 - 8 1 1 1 1 1
Građevinarstvo 700 - 51 17 40 70 12 7 55 3 26 6 61 3 16 - 282 16 21 1 13 -
Trgov.na vel.i malo, opr. 8313 22 602 201 400 423 296 117 692 29 200 41 746 45 140 6 370 162 179 6 325 21
Hoteli i restorani 1239 1 68 16 65 188 19 6 229 4 49 6 73 7 14 1 308 11 45 3 113 13
Saobr.skladiš. i veze 1177 2 400 43 149 90 33 37 6 59 12 12 86 9 38 1 297 47 24 1 49 3
Finansijsko posredovanje 86 - 1 1 3 6 3 1 2 - 1 1 2 - 1 1 61 - - - 1 1
Aktiv.u vezi s nekretn.
1197 - 84 14 33 126 24 11 82 2 59 2 72 4 11 - 594 16 28 1 31 3
iznajmlj.i posl.aktiv.
Ostale komun.dru. i lične
510 - 68 12 19 350 10 13 40 4 25 5 29 5 10 0 240 3 9 0 730 103
usluž.djelatnosti
Ostali oblici 133 - 47 - - 9 1 - - - 2 - - - - - 70 - 2 - 2 -
Ukupno 15.724 42 1.142 407 951 1.020 475 249 1304 94 574 108 1316 117 325 13 6.118 422 350 16 603 61
Iz Tabele 13. Jedinice razvrstavanja prema sektoru djelatnosti po opštinama, jasno se vidi da od ukupno 15724 subjekta u Podgorici ima 6118 ili
38,9% registrovanih subjekata, pa zatim Nikšić 1316 ili 8,3%, Herceg Novi 1304 ili 8,3, Bar sa 1142 subjekta ili 7,3%, Budva sa 1020 ili 6,5%, Bijelo Polje
951 ili 0,6%, dok ostale opštine čine 3873 odnosno 24,7% .
37
Tabela 14 - Jedinice razvrstavanja prema obliku organizovanja (stanje na dan. 30.06.2005.g)
Herceg Novi
Danilovgrad
Bijelo Polje
Andrijevica
Mojkovac
Podgorica
Ukupno20
Kolašin
Pljevlja
Žabljak
Plužine
Cetinje
Berane
Rožaje
Šavnik
Budva
Nikšić
Ulcinj
Kotor
Tivat
Plav
Bar
Oblik organizovanja
Ortačko društvo 1965 18 72 126 296 57 48 25 298 6 78 28 82 49 106 1 497 153 25 2 5 3

Komanditno društvo 345 - 17 - 4 9 1 - 3 1 1 - 191 - - - 95 18 4 1 - -
Akcionarsko društvo 423 3 13 24 37 13 12 9 19 3 18 7 47 6 19 6 152 16 4 1 10 4
Jednočlane ak.dr. 11 - 1 - - - - - - - - - 2 - - - 6 1 1 - - -
Druš.sa ogran.odgorvor. 3728 4 283 85 236 247 84 56 280 17 168 34 313 20 58 2 1558 95 79 6 90 13
Jednočl.druš.sa ogr.odg. 8850 15 699 159 381 679 320 151 704 60 297 37 655 35 129 9 3632 127 229 6 490 36
Javna preduzeća 16 - 2 1 - - - 1 2 - - - - - 3 - 4 - 2 - - 1
Poslovna udruženja 18 - - - - 1 - - 2 - 1 1 2 - - - 11 - 1 - 3 -
Zadruge 146 2 3 8 2 7 6 4 5 4 7 - 18 5 9 - 47 10 2 - - 3
Banke 6 - - - - - - - - - - - - - - - 5 - - - - -
Dr.finansijske organ. 5 - - - - - - - - - - - - - - - 5 - - - - -
Berze 1 - - - - - - - - - - - - - - - 1 - - - - -
Berzanski posred. 3 - - 1 - - - - - - - - - - - - 2 - - - - -
Akcionar.društ.za osig. 3 - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - -
Agenc.za priuž. dr. Usl. u
1 - - 1 1 - - - - - - - - - - - - -- - - - -
osiguranju
Ostali oblici 204 - 52 1 1 11 4 3 1 - 4 1 6 2 1 - 101 2 3 - 5 1
Ukupno: 15.725 42 1.142 407 959 1.024 475 249 1.304 91 574 108 1.316 117 325 18 6.118 422 350 16 603 61
Iz Tabele 14. Jedinice razvrstavanja prema obliku organizovanja i opštinama, vidi se da su od ukupno 15725 subjekata, Jednočlanih društava sa
ograničenom odgovornošću 8850 subjekata, a u opštini Podgorica 3622 ili 41%, Bar 699 ili 7,9%, Budva 679 ili 7,7%, Herceg Novi 704 ili 7,9%, Ulcinj 490
ili 5,5% i Nikšić 655 ili 7,4%, dok ostale opštine čine 1991, ili 22,5%.
Od ukupno 3728 subjekata Društva sa ograničenom odgovornošću 1558 su u Podgorici ili 41,8% i 313 subjekta u Nikšiću ili 8,4%, dok ostale opštine
čine 49,8%.
20
Nije obuhvaćeno 4.436 subjekata i to: Državni organi (127 jedinica), Pravosudni organi (34 jedinice), Organi jedinica lokalne samouprave (67 jedinica), Političke organizacije (35
jedinica), Društvene organizacije (1122 jedinice), Udruženje građana (2377 jedinica), Ustanove (1674)
38
Tabela 15- Jedinice razvrstavanja prema obliku organizovanja, obliku svojine i porijeklu kapitala (stanje na dan. 30.06.2005.g)
OBLIK SVOJINE PORIJEKLO KAPITALA
Oblik udruživanja Ukupno21 Društvena Privatna Zadružna Dva ili više Državna Bez oznake Domaci Strani Mješoviti Bez oznake
svojina svojina svojina oblika svoj. svojina svojine kapital kapital kapital kapitala
Ortačko društvo 1965 - 1965 - - - - 1958 4 3 -
Komanditno društvo 345 - 345 - - - - 338 6 1 -
Akcionarsko društvo 423 3 66 - 354 - - 395 2 26 -
Jednočlane ak.dr. 11 - 11 - - - - 11 - - -
Druš.sa ogran.odgorvor. 3728 5 3627 - 96 - - 3171 236 321 -
Jednočl.druš.sa ogr.odg. 8850 - 8850 - - - - 8507 316 27 -
Javna preduzeća 16 3 - - - 13 - 16 - - -
Poslovna udruženja 18 2 8 - 6 1 - 18 - - -
Zadruge 146 - 146 146 - - - 146 - - -
Banke 6 - 3 - 3 - - 3 1 2 -
Dr.finansijske organ. 5 5 - - - - - 5 - - -
Berze 1 - - - 1 - - 1 - - -
Berzanski posred. 3 - 3 - - - - 3 - - -
Akcionar.društ.za osig. 3 - 1 - 2 - - 2 - 1 -
Agenc.za priuž. dr. Usl. u osiguranju 1 - 1 - - - - 1 - - -
Ostali oblici 204 1 3 - 1 - 199 2 2 1 -
Ukupno: 15.725 19 15.029 146 463 14 199 14.577 567 382 -
Iz Tabele 15. Jedinice razvrstavanja prema obliku organizovanja, obliku svojine i porijeklu kapitala, vidi se da privatna svojina od ukupno 15725
subjekata čini 15029 ili 95,6%, mada je u blagom rastu dva ili više oblika svojine 463 subjekta 2,9%.
Kada je u pitanju porijeklo kapitala, domaći kapital čini 14.577 subjekata ili 92,7%, strani kapital 567 subjekata ili 3,6% i mješoviti kapital 382 ili
2,4%.
Kad je u pitanju oblik udruživanja i privatna svojina, jednočlano društvo sa ograničenom odgovornošću čini 8850 ili 58,9%, društvo sa ograničenom
odgovornošću 3627 jedinica ili 24,1%, ortačko društvo 1965, jedinica ili 13,0% dok ostali oblici organizovanja učestvuju u privatnoj svojini sa 587 jedinica
ili 3,9%.
21
Nijesu obuhvaćeni: Državni organi (127 jedinica), Pravosudni organi (34 jedinice), Organi jedinica lokalne samouprave (67 jedinica), Političke organizacije (35 jedinica), Društvene
organizacije (1122 jedinice), Udruženje građana (2377 jedinica), Ustanove (1674)
39
3.2.1. Raspoloživa baza podataka Monstata kao osnova za utvrđivanje
broja zaposlenih u MSP
Statistika za svoja istraživanja koristi razne evidencije, a jedna od njih je

evidencija iz oblasti rada. Podaci se prikupljaju iz evidencije o zaposlenima koje vode
pravna lica na osnovu Zakona o evidencijama iz oblasti rada i zapošljavanja (''Sl.list
RCG'', br.69/03). Mjesečnim i polugodišnjim izvještajem RAD-1 (mjesečni izvještaj o
zaposlenim i zaradama zaposlenih) prikupljaju se podaci o zaposlenim i zaradama na
nivou Republike po opštinama, sektorima, podsektorima, oblastima, granama,
grupama i podgrupama djelatnosti. Istraživanje se zasniva na uzorku koji čini 85%
jedinica zastupljenih u svakom od predhodno navedenih elemenata.
Osnov za uzorak čini baza Administrativnog registra koji vodi Zavod.
Mjesečnom i polugodišnjom službom ne obuhvataju se zaposleni u Ministarstvu
unutrašnjih poslova ni zaposleni u Vojsci Srbije i Crne Gore.
Zbog neažurnosti u dostavljanju podataka o zaposlenima Zavodu za statistiku
Crne Gore od strane izvještajnih jedinica, a u cilju objektivnog iskazivanja podataka o
broju zaposlenih, Zavod je u saradnji sa Republičkim fondom za zdravstveno i
penzijsko-invalidsko osiguranje mjesečno vrši usklađivanje broja prijavljenih
odnosno objavljenih osiguranika po mjesecima i opštinama u 2004.god. i dalje.
U Crnoj Gori ima ukupno zaposlenih 143.075 (prema podacima iz juna 2005. godine).
U tabeli 16. dat je prikaz zaposlenih po sektorima, oblastima i opštinama (stanje
30.06.2005.g.) isključujući državnu upravu (9528) zaposlenih, obrazovanje (13063)
zaposlenih, i zdravstveni i socijalni rad (11045) zaposlenih. U broju od 112.176
zaposlenih uključeni su; preduzetnici, mikro do 9 zaposlenih, mala od 10 do 49
zaposlenih, srednja od 50 – 249 zaposlenih, velika preko 250 zaposlenih.
Gledajući po sektorima djelatnosti najviši broj zaposlenih je u sektoru
prerađivačka industrija sa 25.685 zaposlenih ili 22,9%, sektor Trgovine na veliko i
malo, opravka 24.000 zaposlenih sa 21,4%; Saobraćaj, skladištenje i veze 14.194 ili
12,7%, Hoteli i restorani sa 12.343 ili 11,0%, Građevinarstvo sa 7.834 radnika ili
6,9%, Proizvodnja i snadbijevanje električnom energijom, gasom i vodom sa 5462 ili
4,9%, Finansijsko posredovanje 3.004 ili 2,7%, Aktivnosti u vezi s nekretninama 4
963 ili 4,4%, ostale komunalne, društvene i lične uslužne aktivnosti 7791 ili 6,9%,
Vađenje ruda i kamena 4078 ili 3,6%, poljoprivreda, šumarstvo i vodoprivreda –2.765
ili 2,5% i Ribarstvo 1.098 ili 0,9%.
Posmatrano po opštinama o broju zaposlenih najviše učestvuje Podgorica sa
37. 704 zaposlenih ili 33,6%, zatim Nikšić 14 370 ili 12,81, Herceg Novi sa.7.780 sa
6,9%, Bar sa 9106 ili 8,3%, Pljevlja sa 6137 zaposlenih ili 5,4%, Bijelo Polje sa 4986
ili 4,4%, dok ostale opštine učestvuju sa 28,6%.
40
Tabela 16- Zaposleni po sektorima i oblastima djelatnosti u Republici Crnoj Gori (stanje nadan 30.06.2005)
Naziv sektora Ø Jun Jun-05

Sektor
Andr Danil Herc

ije- Bera Bijelo o- Žablj Kola Koto Mojk Plu- Podgo- eg Šavni
Naziv oblasti 2004 2005 vica Bar ne Polje Budva vgrad ak šin r o-vac Nikšić Plav žine rica Pljevlja Rožaje Tivat Ulcinj Novi Cetinje k
UKUPNO22 109.439 112.176 474 9.106 3.228 4.986 7.666 1.656 491 836 3.481 936 14.570 928 736 37.704 6.137 2.491 2.614 3.125 7.780 3.094 137
A
Poljoprivreda,
šumarstvo i
vodoprivreda 2926 2765 21 20 197 190 71 71 90 64 43 81 94 166 70 913 273 247 25 19 96 2 12
B
Ribarstvo 64 97 0 0 13 0 0 0 0 0 22 0 20 0 0 10 0 0 0 5 25 2 0
V Vađenje ruda i
kamena 4578 4078 0 143 38 0 2 46 0 0 10 0 1490 0 0 101 1945 2 89 200 0 12 0
G Prerađivačka
industrija 26286 25685 268 951 936 1963 200 705 2 282 382 379 4784 347 275 9505 687 946 139 255 1417 1213 49
D Proizvodnja i
snabdijevanje
elektičnom
energijom, gasom i
vodom 5491 5462 37 316 152 202 227 143 65 53 122 48 1074 64 197 1246 557 51 180 257 227 203 41
Đ
Građevinarstvo 6879 7834 20 584 343 356 783 85 19 25 315 31 1201 50 5 2371 658 133 172 120 410 152 1
E Trgovina na veliko i
na malo, opravka
(vozila i predmeta za
ličnu upotrebu i
domaćinstvo) 24101 24000 61 2082 475 1006 1277 335 84 125 1155 143 2690 98 29 8285 898 342 626 731 2873 676 9
Ž
Hoteli i restorani 9562 12363 9 1244 244 421 3593 28 135 184 382 49 617 96 103 1291 334 167 789 1124 1413 127 13
Z Saobraćaj,
skladištenje i veze 14145 14194 18 2837 320 375 839 81 30 80 584 86 1297 51 9 5917 304 161 341 144 507 206 7
I Finansijsko
posredovanje 3316 3004 8 107 117 50 157 33 15 6 86 12 208 15 2 1814 151 44 13 46 57 62 1
J
Aktivnosti u vezi s
nekretninama ,
iznajmljivanje i
poslovne aktivnosti 4699 4963 2 302 182 162 244 103 38 3 172 6 298 4 0 2527 89 69 116 94 531 21 0
M Ostale komunalne,
društvene i lične
uslužne aktivnosti 7392 7731 30 520 211 261 273 26 13 14 208 101 797 37 46 3724 241 329 124 130 224 418 4
22
Nijesu uključeni : državna uprava (9528) zaposlenih, obrazovanje (13063) zaposlenih,zdravstvo i socijalni rad (11045) zaposlenih.
41
3.3. Raspoloživa baza podataka MSP Poreske uprave
Poreska uprava preko poreskog indetifikacionog broja (matični broje jedinstvenog

registra) statistike i pretežne djelatnosti i obrasca (OPD1) mjesečnog izvještaja dobija
podatke od subjekata o broju zaposlenih i isplaćenim ličnim primanjima.
U tabeli 17. dat je ukupan broj preduzeća i zaposlenih u svim sektorima
djelatnosti zbog nemogućnosti dobijanja podataka po sektorima, oblastinma, granama,
grupama i podgrupama djelatnosti.
Ukupan broj subjekata preduzetnika, mikro, malih, srednjih i velikih preduzeća je
9.921, a broj zaposlenih u njima 79. 821 što je uporedivo sa podacima Republičkog
fonda za zdravstvo, s blagim odstupanjima po opštinama.
Od ukupnog broja zaposlenih 3.544 kod preduzetnika, 487 zaposlenih je u
Podgorici ili 13,7% u Baru 424 ili 11,9% u Budvi 415 zaposlenih ili 11,7% u Nikšiću 318
zaposlenih ili 8,9%, u Pljevljima 284 zaposlena ili 8,0% u Kotoru 244 zaposlenih ili
6,9%, u Hergen Novom 194 zaposlenih ili 2,6% dok ostale opštine čine 1178 zaposlenih
ili 33,2% .
Od ukupno zaposlenih u mikro preduzećima (do 9 zaposlenih) 19.986, u
Podgorici je zaposleno 7531 ili 37,6%, u Nikšiću 1634 zaposlena ili 8,2%, u Herceg
Novom 2114 zaposlena ili 10,6%, u Baru 1426 zaposlena ili 7,1%, u Budvi 1306
zaposlenih ili 6,5% dok ostale opštine čine 5975 zaposlenih ili 29,9% .
Od ukupnog broja zaposlenih u malim preduzećima od 10-49 zaposlenih 21393, u
Podgorici je zaposleno 7467 ili 34,9%, u Nikšiću 1780 zaposlenih ili 8,3% u Herceg
Novom 1616 zaposlenih ili 7,6%, u Baru 1580 zaposlenih ili 7,3%, u Budvi 1201
zaposlenih ili 5,6% u Bijelom Polju 1175 zaposlenih ili 5,5%, dok ostale opštine čine
6574 zaposolena ili 30,7%.
Od ukupno zaposlenih u srednjim preduzećima 34.898 u Podgorici je zaposleno
11609 ili 33,3% u Nikšiću je 3511 zaposlenih ili 7,5%, u Baru 1885 zaposlenih ili 5,4%,
u Kotoru 2179 zaposlenih ili 6,2% u Budvi 1.743 zaposlenih ili 5,0% u Bijelom Polju
1.470 zaposlenihsa 4,2%, u Pljevljima 1449 zaposlenih sa 4,1%, dok ostale opštine čine
10.270 ili 29,4%.
Iz date tabele se vidi da je prosječan broj zaposlenih (broj preduzeća, broj
zaposlenih) kod preduzetnika je 2 zaposlena, kod malih preduzeća do 10 zaposlenih
prosječan broj zaposlenih je 3 zaposlena, kod malih preduzeća 10-49 zaposlenih,
prosječan broj zaposlenih je 20 zaposlenih, kod srednjih preduzeća je 98 zaposlenih.
42
Tabela 17- Pregled MSP i zaposlenih u njima po opštinama (stanje na dan 30.06.2005.godine)
Preduzetnici Mikro preduzeća Mala preduzeća Srednja preduzeća

broj Broj broj broj broj broj broj broj
preduzeća zaposlenih preduzeća zaposlenih preduzeća zaposlenih preduzeća zaposlenih
ANDRIJEVICA 7 8 28 59 8 213 2 234
BAR 164 424 489 1,426 76 1,580 19 1,885
BERANE 116 197 172 462 37 703 13 1,213
BIJELO POLJE 113 187 311 978 57 1,175 15 1,470
BUDVA 167 415 489 1,306 70 1,201 21 1,743
CETINJE 44 87 178 463 35 713 13 1,162
DANILOVGRAD 45 101 120 351 26 571 10 936
HERCEG NOVI 99 194 707 2,114 94 1,616 22 2,613
KOLAŠIN 37 73 43 118 10 244 6 493
KOTOR 117 244 274 824 43 808 22 2,179
MOJKOVAC 46 94 45 146 11 285 3 302
NIKŠIĆ 184 318 537 1,634 90 1,780 35 3,511
PLAV 54 65 46 86 6 131 6 542
PLJEVLJA 183 284 167 502 44 904 11 1,449
PLUŽINE 2 2 9 37 9 199 3 375
PODGORICA 199 487 2,777 7,531 386 7,467 118 11,609
ROŽAJE 60 119 160 404 25 492 10 824
TIVAT 57 93 195 685 24 469 11 950
ULCINJ 69 125 271 782 28 513 13 1,334
ŠAVNIK - - 7 20 6 138 - -
ŽABLJAK 19 27 22 58 7 191 2 162
UKUPNO: 1.782 3.544 7.047 19.986 1.092 2.1393 355 34.898
3.4. Raspoloživa baza podataka MSP Republičkog fonda za zdravstvo
Nakon dobijanja matičnog broja (osmocifreni) pretežne djelatnosti, oblika

organizovanja i oblika svojine, subjekat se prijavljuje u Republički fond za zdravstvo radi
ostvarivanja prava na zdravstveno osiguranje zaposlenih.
U Fondu se prate dnevne prijave – odjave osiguranika tako da trenutno ovaj organ
ima najbolju bazu za praćenje: preduzetnika, mikro, malih i srednjih preduzeća i to: po
opštinama, po obliku organizovanja, po vrsti svojine, po sektorima, oblastima, granama,
grupama i podrugapa djelatnosti. Klasifikaciju MSP preduzeća i prezentaciju raspoložive
baze podataka, u nastavku ovog materijala, Fonda za zdravstvo dajemo samo sa aspekta
broja zaposlenih, jer tokom istraživanja nijesmo mogli doći do ostalih kriterijuma (
kapital i obim prometa preduzeća ) na osnovu kojih se prema standardima i preporukama
EU identifikuju MSP i njihova struktura.
3.4.1. MSP po opštinama i broj zaposlenih u njima

Iz tabele 18 vidi se da ukupan broj zaposlenih u MSP je 52.600 bez sektora
(državna uprava, obrazovanje, zdravstvo), uzimajući u obzir privatni sektor obrazovanja i
zdravstvene zaštite. Od ukupno zaposlenih u MSP 52.600 lica u Podgorici je 12.680
zaposlenih ili 24,1% u Nikšiću 4.885 zaposlenih ili 9,3% u Budvi 4.130 zaposlenih ili
43
7,9%, u Baru 3.975 zaposlenih ili 7,6%, u Bijelom Polju 4.130 ili 7,9% u Herceg Novom
Tabela 18 – MSP broj i zaposlenih u njima po opštinama (stanje na dan 30.06.2005 god.)
Ukupan broj Preduzetnici Mikro preduzeća Mala preduzeća Srednja preduzeća
broj broj broj Broj broj Broj broj broj broj broj
preduzeca zaposlenih preduzetnika zaposlenih preduzeća zaposlenih preduzeća zaposlenih preduzeća zaposlenih
ANDRIJEVICA 9 150 0 0 2 5 7 145 0 0
BAR 1019 3975 591 950 101 274 199 1130 128 1621
BERANE 653 2845 407 609 82 188 62 617 102 1431
BIJELO POLJE 757 4130 343 524 98 275 136 837 180 2494
BUDVA 831 3061 398 722 122 275 131 619 180 1445
CETINJE 417 1870 172 307 94 245 66 471 85 847
DANILOVGRAD 189 1362 50 110 55 151 52 425 32 676
HERCEG NOVI 697 3596 195 362 142 375 191 1060 169 1799
KOLAŠIN 87 522 60 103 19 64 4 80 4 275
KOTOR 593 3358 239 481 112 301 98 725 144 1851
MOJKOVAC 112 709 60 116 31 95 15 154 6 344
NIKŠIĆ 887 4885 419 687 108 285 214 1331 146 2582
PLAV 129 770 78 108 31 76 14 259 6 327
PLJEVLJA 581 2465 424 705 54 153 52 514 51 1093
PLUŽINE 28 763 4 6 7 24 12 163 5 570
3.596 ili 6,8% dok ostale opštine čine 19.204 zaposlenih ili 36,5% zaposlenih.
PODGORICA 2198 12680 649 1107 156 368 380 2153 1013 9052
ROŽAJE 334 1463 172 290 73 187 70 372 19 614
TIVAT 348 1623 126 217 81 234 105 558 36 614
ULCINJ 479 1665 205 297 75 188 65 476 134 704
ŠAVNIK 16 300 1 1 9 41 5 151 1 107
ŽABLJAK 42 408 8 14 20 53 11 156 3 185
UKUPNO: 10.406 52.600 4.601 7716 1472 3857 1.889 12.396 2.444 28.631
U ukupnom broju MSP u Crnoj Gori posmatrano po Opštinam najviše je učešće

Opštine Podgorica sa 21% ili 2.198 MSP, dok je najniže učešće Opštine Andrijevica sa
0,1% ili 9 MSP ( vidjeti naredni grafik).
44
Grafik 13. MSP po opštinama
ANDRIJEVICA, 9,
TIVAT, 348, 3.3% ŽABLJAK, 42, 0.1%
ŠAVNIK, 16, 0.2% 0.4% BAR, 1019, 9.8%
ROŽAJE, 334,
ULCINJ, 479, 4.6%
3.2% BERANE, 653,
6.3%
BIJELO POLJE,
PODGORICA,
757, 7.3%
2198, 21.1%
BUDVA, 831, 8.0%
PLUŽINE, 28,
0.3% CETINJE, 417,
HERCEG NOVI, 4.0%
PLJEVLJA, 581,
697, 6.7%
5.6% DANILOVGRAD,
PLAV, 129, 1.2%
189, 1.8%
KOLAŠIN, 87,
NIKŠIĆ, 887, 8.5% MOJKOVAC, 112, KOTOR, 593,
0.8%
1.1% 5.7%
3.4.2. MSP i zaposleni u njima prema sektoru djelatnosti

Posmatrano po sektorima djelatnosti najveći broj zaposlenih u MSP je u sektoru:
Trgovine, 14.379 zaposlenih ili 27,3%, zatim slijede: sektor prerađivačke industrije
12.243 zaposlenih ili 23,3%, sektor saobraćaj, skladištenje i veze 6.157 zaposlenih ili
11,7%, sektor aktivnosti u vezi s nekretninama iznajmljivanje i poslovne aktivnosti
3.600 zaposlenih ili 6,8% u sektoru Hoteli i restorani 4.116 zaposlenih ili 7,8%, dok na
ostale sektore otpada: 12.105 zaposlenih ili 23,0% (vidjeti tabelu 19 i grafik 14 ).
Grafik 14. Sektorska struktura zaposlenih u MSP
Ostale komunalne, društvene i

Zdravstveni i socijalni rad, lične uslužne aktivnosti, 1278, Poljoprivreda, šumarstvo i
762, 1.4% 2.4% vodoprivreda, 1866, 3.5%
Nema Djelatnosti, 2113, 4.0%
Aktivnosti u vezi s
nekretninama, iznajmljivanje i Vađenje kamena i ruda, 331,
poslovne aktivnosti, 3600, 0.6%
6.8%
Ribarstvo, 84, 0.2%

Finansijsko posredovanje,
1092, 2.1%
Prerađivačka industrija, 12242,
23.3%
Saobraćaj, skladištenje i veze,
6158, 11.7% Proizvodnja i snabdijevanje
električnom energijom, gasom
i vodom, 2313, 4.4%
Hoteli i restorani, 4114, 7.8%
Trgovina na veliko i malo,
opravka (vozila i predmeta za Građevinarstvo, 2267, 4.3%
ličnu upotrebu i domaćinstvo),
14380, 27.3%
45
Sektorska struktura MSP daje se u narednom grafiku, na osnovu koga je evidentno
da je najveće učešće MSP u sektoru trgovine 37,4 %, zatim slijede: saobraćaj sa
učešćem 13,5%, prerađivačka industriji sa učešćem 11,9% hoteli i restorani sa učešćem
od 10,5% itd.
Grafik 15. MSP prema sektoru djelatnosti

Poljoprivreda,
šumarstvo i
Ostale komunalne, vodoprivreda, 148,
društvene i lične uslužne 1.4%
Zdravstveni i socijalni aktivnosti, 448.00, Nema Djelatnosti, 800,
rad, 112, 1.1% 4.3% 7.7%
Aktivnosti u vezi s
nekretninama, Ribarstvo, 22, 0.2%
iznajmljivanje i
poslovne aktivnosti, Vađenje kamena i ruda,
770, 7.4%
30, 0.3%
Finansijsko
posredovanje, 102,
Prerađivačka industrija,
1.0%
1240, 11.9%
Saobraćaj, skladištenje i Građevinarstvo, 307,

Proizvodnja i
veze, 1405, 13.5% 3.0%
snabdijevanje
Trgovina na veliko i električnom energijom,
malo, opravka (vozila i gasom i vodom, 39,
Hoteli i restorani, 1093, predmeta za ličnu 0.4%
upotrebu i
10.5%
domaćinstvo), 3890,
37.4%
Tabela 19 - MSP i broj zaposlenih u njima po sektorima djelatnosti (stanjem na dan 30.06.2005 god.)
saobracaj,skladis.
ostale komunalne
hoteli I restorani
aktivnosti u vezi
nema djelatnosti
nekretnina,iznaj
gradjevinarstvo
poljoprivreda,su
I licne usluzne
preradjivacka
posredovanje
veliko I malo
gasom I vodom
socijalni rad
vadjenje ruda I
trgovina na
zdravstvo I
finansijsko
proiz. I snabd.
djelatnosti
mljivanje
industrija
ribarstvo
vodoprivreda
Ukupno
el.energijom
I veze
marstvo I
kamena
Broj MS
pred.
10.406 146 22 30 1233 37 307 3877 1086 1401 101 770 111 446 796
zaposlen.
Broj
52.600 1.866 84 331 12..243 2..313 2..268 14.379 4.116 6.157 1.092 3.600 762 1.278 2.113
46
3.4.3. MSP prema vrsti i broju zaposlenih u njima
Od ukupnog broja 10.404 malih i srednjih preduzeća u Crnoj Gori: preduzetnika

je 4.601 ili 44,2%, mikro preduzeća je 1.472 subjekta ili 14,1%, broj malih preduzeća je
1.889 ili 18,9% i srednjih preduzeća 2.444 jedinice ili 23,5% ( vidjeti narednu tabelu i
grafik).
Grafik 16. MSP prema vrsti
Srednja, 2444,
23.5% Preduzetnici,
4601, 44.2%
Mala , 1889,
18.1% Mikro, 1476,
14.2%
Tabela 20- MSP prema vrsti i po broju zaposlenih u njima ( stanje na dan 30.06.2005 god )
Ukupan broj MSP Preduzetnici Mikro preduzeca Mala preduzeca Srednja preduzeca
broj Broj broj broj broj broj broj broj

preduzeca zaposlenih preduzeca broj zaposlenih broj preduzeca zaposlenih preduzeca zaposlenih preduzeca zaposlenih
10.406 52.600 4.601 7.716 1.472 3.857 1.889 12.396 2.444 28.631
Iz predhodno prikazane tabele i grafika 16. vidi se da od ukupnog broja 52.600

zaposlenih u MSP; zaposlenih preduzetnika je 7.716 zaposlenih ili 14,7%, zaposlenih u
mikro preduzećima je 3.857 zaposlenih ili 7,3%, zaposlenih u malih preduzeća 12.396 ili
23,6% i zaposlenih srednjim preduzećima je 28.531 ili 54.4%.23
23
NAPOMENA: Detaljna baza podataka o MSP Republičkog fonda za zdravstvo daje se u Prilogu
projekta.
47
Grafik 17. Struktura zaposlenosti po vrstama MSP
Preduzetnici,
7716, 14.7%
Srednja, 28631, Mikro, 3857,
54.4% 7.3%
Mala , 12396,
23.6%
Prosječan broj zaposlenih u MSP u Crnoj Gopi je 5. Prosječan broj zaposlenih

kod preduzetnika je 2, kod mikro preduzeća 3, kod malih preduzeća 7, a kod srednjih
preduzeća 12 zaposlenih.
48
Zaključci i preporuke
Imajući u vidu prethodne baze podataka pomenutih organa o vođenju broja MSP i
broja zaposlenih u njima, opšta je ocjena da i pored zakonske regulative postoje razlike
kod navedenih organa kako o broju preduzeća tako i o broju zaposlenih.
Analizom predhodnih baza podataka zaključujemo da je najpotpunija i
najnažurnija baza (dnevno se ažurira) podataka Republičkog Fonda za zdravstvo sa
aspekta MSP, ali i ova baza ne raspolaže svim potrebnim informacijama (misli se na
kapital preduzeća i godišnji obrt) kako bi na osnovu iste mogli imati jasnu klasifikaciju i
detaljnu informaciju o MSP i njegovoj strukturi u Crnoj Gori, a koja je definisana
preporukama i standardima EU.
Značaj informacija o MSP, nameće potrebu da se, što je moguće prije uradi
sledeće:
1. Da se zakonskim i podzakonskim aktima jasno definiše šta su to MSP, koji
su kriterijumi njihove klasifikacije, kao i obaveze servisiranja podataka od strane
nadležnih organa prema Direkciji za razvoj malih i srednjih preduzeća;
2. Da se umreže jedinstvene baze podataka relevantnih državnih institucija ( misli
se na Privredni Sud, Fond PIO, Fond Zdarvstva, Satistiku, Zavod za zapošljavanje,
Poreske uprave, Uprave za carine i Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća )
kako bi se Direkciji za razvoj malih i srednjih preduzeća omogućila dostupnost, ažurnim
i relevantnim informacijama vezanim za MSP;
3. Predlog izgleda buduće baze podataka Direkcije za MSP i šemu protoka
informacija za ovu bazu dajemo u prilogu 3 ovog matreijala. Informacije za predloženu
bazu podataka Direkcije za MSP trebale bi ići sledećim tokom:
• Centralni registar Privrednog suda davao bi sve informacije o
registrovanom subjektu, (naziv društva, oblik organizovanja, oblik
svojine, pretežna djelatnost, sjedište, registracioni broj, upisani kapital
firme i matični broj firme).
• Monstat je do sada davao matični broj firme. Preporuka je da i dalje
matični broj daje statistika, i da se isti vraća na upis Privrednom sudu.
• Fond zdravstva ( za sada dok se ne završi izrada baze podataka Fonda
PIO ) bi obezbjeđivao podatke o broju radnika (prijava, odjava)
socijalnog i zdravstvenog osiguranja, a kada se završi izarada baze
podataka Fonda PIO, onda bi servisiranje baze podataka o zaposlenim
vzaradama preuzeo Fond PIO.
• Zavod za zapošljavanje Crne Gore bi obezbjeđivao podatke o broju
sezonski zaposlenih ranika.
• Poreska uprava bi davala informacije o obimu ostvarenog prometa
privrednim društvima.
• Uprava za carine bi davala informacije o vrijednosti spoljnotrgovinskog
prometa pojedinih privrednig subjekata.
49
LITERATURA:
1. Agenda ekonomskih reformi u Crnoj Gori, Vlada Republike Crne Gore, mart
2003. godine.
2. Agenda ekonomskih reformi za Crnu Goru, 2002-07-izvještaj i prepioruke, Vlada
Republike Crne Gore, mart 2005. godine.
3. Akcioni plan za implementaciju preporuka iz evropskog partnerstva - Ekonomska
situacija, Ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom i evropske
integracije, decembar 2004. godine.
4. Analiza investicionog ambijenta u Crnoj Gori, Ministarstvo za ekonomske odnose
sa inostranstvom i evropske integracije, novembar 2004. godine.
5. Analiza razvoja malih i srednjih preduzeća u Crnoj Gori i prijedlog sistemske
podrške, Vlada republike Crne Gore, Republički sekretarijat za razvoj, Podgorica
2000. godine.
6. Baza podataka, Republičkog fonda za zdravstvo, Podgorica, oktobar 2005.
godine.
7. Baza podataka, Zavoda za statistiku Crne Gore-Monstat, Podgorica, oktobar
2005. godine.
8. Baza podtaka, Direkcija javnih prihoda Republike Crne Gore, Podgorica, oktobar
2005. godine.
9. Baza podtaka, Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća, Podgorica, oktobar
2005. godine.
10. Komisija Evropske zajednice: Srbija i Crna Gora - Izvještaj o Stabilizaciji i
pridruživanju za 2004.godinu, Ministarstvo za ekonomske odnose sa
inostranstvom i evropske integracije, april 2004. godine.
11. M. Radović, Komparativna analiza regiona u Crnoj Gori sa posebnim osvrtom
na sjeverni region, Natura, Kolašin 2004. godine.
12. Official Journal L124, Eurostat, 2003. (http://epp.eurostat.)
13. Politiku Strategije razvoja malih i srednjih preduzeća, Agencija za razvoj malih i
srednjih preduzeća Crne Gore, Podgorica, 2002. godine.
14. Popis stanovništva 2003. godine, Monstat, Podgorica, 2003. godine.
15. Prostorni plan Crne Gore- Ocena stanja i pravci privrednog razvoja CrneGgore (
sintetička studija ), GTZ – Njemačka organizacj za tehničku saradnju, Vlada
Republike Crne Gore, Univerzitet Crne Gore, Podgorica, jun 2005. godine.
16. Strategija razvoja i redukcija siromaštva Crne Gore, Vlada Republike Crne Gore,
novembar 2003. godine.
17. V. Bjeletić, DP i njegovo ostvarivanje u Crnoj Gori, Republički sekretarijat za
trazvo, Podgorica, 2000. godine.
18. Zakon o računovodstvu i reviziji, -(„Sl. list SRJ“, br. 71/02 Beograd, 2002
19. Zakona o privrednim društvima -(„Sl. list RCG“, br. 06/02).
50
P R I L O G
51
52
Tabela P1- Pregled broja MSP po o pštinama I sektorima djelatnosti ( stanje na dan 30.06.2005. godine)
društvene i lične uslužne

upotrebu i domaćinstvo)
Saobraćaj, skladištenje i
Prerađivačka industrija
Vađenje kamena i ruda
električnom energijom,
malo, opravka (vozila i
Zdravstveni i socijalni
Trgovina na veliko i
poslovne aktivnosti
Ostale komunalne,
Aktivnosti u vezi s
predmeta za ličnu
Nema Djelatnosti
Hoteli i restorani
Građevinarstvo
iznajmljivanje i
gasom i vodom
nekretninama,
Poljoprivreda,
snabdijevanje
vodoprivreda
Proizvodnja i
posredovanje
šumarstvo i
Finansijsko
Ribarstvo
aktivnosti
Ukupno
veze
rad
Ukupan broj
MSP 1 5 2 1 9
Ukupan broj
zaposlenih u
Andrijevica MSP 26 73 5 46 150
Ukupan broj
MSP 2 2 3 1 90 3 24 311 125 284 10 81 17 66 1019
Ukupan broj
zaposlenih u
Bar MSP 2 14 3 9 896 231 80 946 438 824 81 269 40 142 3975
Ukupan broj
MSP 8 22 101 2 22 301 60 172 3 39 27 757
Ukupan broj
zaposlenih u
Bijelo Polje MSP 15 436 1248 127 138 1142 277 384 11 298 54 4130
Ukupan broj
MSP 16 2 1 1 62 4 35 294 157 119 7 78 13 42 831
Ukupan broj
zaposlenih u
Budva MSP 188 4 1 2 154 230 154 929 501 440 74 253 31 100 3061
Ukupan broj
MSP 9 3 1 1 49 11 204 47 51 2 22 2 15 417
Ukupan broj
zaposlenih u
Cetinje MSP 18 3 2 10 478 69 699 204 295 4 54 5 29 1870
Ukupan broj
MSP 6 6 1 40 3 4 76 13 21 9 1 9 189
Ukupan broj
zaposlenih u
Danilovgrad MSP 45 59 6 674 12 66 258 38 78 102 2 22 1362
53
Ukupan broj
MSP 27 11 8 1 77 2 43 226 70 76 7 80 16 53 697
Ukupan broj
zaposlenih u
Herceg Novi MSP 66 33 29 6 384 152 351 1105 302 442 51 338 195 142 3596
Ukupan broj
MSP 2 9 1 3 91 2 9 300 75 108 4 17 3 29 653
Ukupan broj
zaposlenih u
Berane MSP 2 43 12 56 1060 62 148 687 230 291 63 114 5 72 2845
Ukupan broj
MSP 2 11 1 41 20 9 3 87
Ukupan broj
zaposlenih u
Kolasin MSP 2 228 53 105 46 83 5 522
Ukupan broj
MSP 21 4 4 1 49 3 20 252 78 52 9 70 7 23 593
Ukupan broj
zaposlenih u
Kotor MSP 153 8 10 6 492 270 52 1117 355 428 73 194 150 50 3358
Ukupan broj
MSP 12 3 12 4 50 10 11 3 1 6 112
Ukupan broj
zaposlenih u
Mojkovac MSP 259 22 53 54 115 73 115 7 2 10 710
Ukupan broj
MSP 2 15 2 4 143 1 27 389 85 96 8 52 8 55 887
Ukupan broj
zaposlenih u
Niksic MSP 2 86 21 7 1782 164 174 1331 194 573 164 172 28 187 4885
Ukupan broj
MSP 3 8 19 49 27 15 1 3 1 3 129
Ukupan broj
zaposlenih u
Plav MSP 4 102 294 93 93 45 1 3 130 5 770
Ukupan broj
MSP 1 6 1 1 3 2 2 16
Ukupan broj
zaposlenih u
Savnik MSP 46 80 9 17 14 109 25 300
54
Ukupan broj
MSP 54 10 1 34 2 14 238 79 108 1 19 21 581
Ukupan broj
zaposlenih u
Pljevlja MSP 86 351 1 163 109 346 668 216 329 65 58 73 2465
Ukupan broj
MSP 4 21 1 43 1 7 135 29 58 6 18 11 334
Ukupan broj
zaposlenih u
Rozaje MSP 53 202 2 385 51 31 352 165 127 36 38 21 1463
Ukupan broj
MSP 4 2 1 4 1 8 3 4 1 28
Ukupan broj
zaposlenih u
Pluzine MSP 44 66 2 282 196 58 101 13 1 763
Ukupan broj
MSP 615 24 10 310 6 68 646 95 67 28 235 38 56 2198
Ukupan broj
zaposlenih u
Podgorica MSP 1039 287 26 3096 381 533 3527 471 1026 313 1565 117 298 12679
Ukupan broj
MSP 7 2 1 3 38 4 11 148 40 47 7 20 4 16 348
Ukupan broj
zaposlenih u
Tivat MSP 51 19 1 79 146 117 41 502 121 396 14 79 11 46 1623
Ukupan broj
MSP 1 2 1 1 54 2 7 204 69 100 3 24 1 10 479
Ukupan broj
zaposlenih u
Ulcinj MSP 1 19 5 119 268 84 21 680 158 236 20 36 2 16 1665
Ukupan broj
MSP 3 2 2 2 15 11 4 1 2 42
Ukupan broj
zaposlenih u
Zabljak MSP 11 112 6 74 44 131 19 6 5 408
Ukupan
broj MSP 800 148 22 30 1240 39 307 3890 1093 1405 102 770 112 448 10406
Ukupan br.
zaposl. u
Crna Gora MSP 2113 1866 84 331 12242 2313 2267 14380 4114 6158 1092 3600 762 1278 52600
55
Tabela P2- Pregled broja MSP po vrstama, opštinama, sektorima djelatnosti i zaposlenim ( stanje na dan 30.06.2005. godine)
električnom energijom, gasom
ličnu upotrebu i domaćinstvo)

opravka (vozila i predmeta za
nekretninama, iznajmljivanje
Saobraćaj, skladištenje i veze
Ostale komunalne, društvene

Proizvodnja i snabdijevanje
Poljoprivreda, šumarstvo i
Zdravstveni i socijalni rad

Trgovina na veliko i malo,
Finansijsko posredovanje
i lične uslužne aktivnosti

Prerađivačka industrija
Vađenje kamena i ruda
i poslovne aktivnosti
Aktivnosti u vezi s
Nema Djelatnosti
Hoteli i restorani
Građevinarstvo
vodoprivreda
Ribarstvo
Ukupno
i vodom
Ukupan broj MSP 2 2 3 1 90 3 24 311 125 284 10 81 17 66 1019
Preduzetnici 2 0 3 0 26 0 13 159 91 210 0 36 0 51 591
Broj zaposlenih: 2 0 3 0 72 0 24 265 215 214 0 64 0 91 950
Mikro preduzeća 0 1 0 1 32 1 5 29 2 4 1 17 0 8 101
Broj zaposlenih: 0 3 0 9 87 6 9 75 3 15 9 37 0 21 274
Bar
Mala preduzeća 0 1 0 0 19 0 6 84 18 16 9 22 17 7 199
Broj zaposlenih: 0 11 0 0 254 0 47 411 69 82 72 114 40 30 1130
Srednja preduzeća 0 0 0 0 13 2 0 39 14 54 0 6 0 0 128
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 483 225 0 195 151 513 0 54 0 0 1621
Ukupan broj zaposlenih u MSP: 2 14 3 9 896 231 80 946 438 824 81 269 40 142 3975
Ukupan broj MSP 8 22 0 0 101 2 22 301 60 172 3 39 0 27 757
Preduzetnici 8 0 0 0 20 0 3 97 33 147 0 12 0 23 343
Broj zaposlenih: 15 0 0 0 54 0 4 170 71 155 0 21 0 34 524
Mikro preduzeća 0 5 0 0 29 0 6 37 0 4 3 13 0 1 98
Broj zaposlenih: 0 18 0 0 87 0 10 95 0 11 11 37 0 6 275
Bijelo Polje
Mala preduzeća 0 12 0 0 29 1 1 50 11 20 0 9 0 3 136
Broj zaposlenih: 0 81 0 0 265 32 12 284 44 59 0 46 0 14 837
Broj zaposlenih: 0 337 0 0 842 95 112 593 162 159 0 194 0 0 2494
56
Ukupan broj MSP 16 2 1 1 62 4 35 294 157 119 7 78 13 42 831
Preduzetnici 1 0 1 0 28 0 4 148 95 75 0 17 0 29 398
Broj zaposlenih: 1 0 1 0 50 0 5 256 248 76 0 23 0 62 722
Mikro preduzeća 0 2 0 1 30 1 9 36 6 4 2 24 0 7 122
Broj zaposlenih: 0 4 0 2 58 6 32 72 17 12 7 47 0 18 275
Budva
Mala preduzeća 0 0 0 0 4 0 8 45 22 7 0 26 13 6 131
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 46 0 54 204 64 97 0 103 31 20 619
Broj zaposlenih: 187 0 0 0 0 224 63 397 172 255 67 80 0 0 1445
Ukupan broj MSP 9 3 1 1 49 0 11 204 47 51 2 22 2 15 417
Preduzetnici 9 1 0 0 10 0 2 67 34 31 0 5 0 13 172
Broj zaposlenih: 18 1 0 0 28 0 2 133 66 31 0 8 0 20 307
Mikro preduzeća 0 2 1 0 21 0 4 35 3 5 2 17 2 2 94
Broj zaposlenih: 0 2 2 0 64 0 9 88 4 12 4 46 5 9 245
Cetinje
Mala preduzeća 0 0 0 1 14 0 5 30 7 9 0 0 0 0 66
Broj zaposlenih: 0 0 0 10 157 0 58 105 34 107 0 0 0 0 471
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 229 0 0 373 100 145 0 0 0 0 847
Ukupan broj MSP 6 6 0 1 40 3 4 76 13 21 0 9 1 9 189
Preduzetnici 1 0 0 0 4 1 0 22 8 6 0 2 0 6 50
Broj zaposlenih: 2 0 0 0 16 5 0 43 24 6 0 2 0 12 110
Mikro preduzeća 0 2 0 1 15 2 3 18 5 4 0 4 1 0 55
Broj zaposlenih: 0 5 0 6 49 7 13 40 14 8 0 7 2 0 151
Danilovgrad
Mala preduzeća 5 4 0 0 11 0 0 17 0 11 0 1 0 3 52
Broj zaposlenih: 43 54 0 0 139 0 0 104 0 64 0 11 0 10 425
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 470 0 53 71 0 0 0 82 0 0 676
57
Ukupan broj MSP 27 11 8 1 77 2 43 226 70 76 7 80 16 53 697
Preduzetnici 27 4 3 0 11 0 6 36 20 31 0 22 1 34 195
Broj zaposlenih: 66 5 4 0 14 0 7 74 55 31 0 45 1 60 362
Mikro preduzeća 0 5 0 1 40 1 10 49 1 2 2 23 0 8 142
Broj zaposlenih: 0 12 0 6 112 6 34 118 5 6 7 48 0 21 375
Herceg-Novi
Mala preduzeća 0 2 5 0 26 0 13 79 2 28 5 21 8 2 191
Broj zaposlenih: 0 16 25 0 258 0 64 403 18 98 44 108 15 11 1060
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 0 146 246 510 224 307 0 137 179 50 1799
Ukupan broj MSP 2 9 1 3 91 2 9 300 75 108 4 17 3 29 653
Preduzetnici 2 1 0 1 36 0 3 188 67 80 0 5 0 24 407
Broj zaposlenih: 2 1 0 2 62 0 3 273 142 81 0 7 0 36 609
Mikro preduzeća 0 4 0 0 20 1 0 39 3 5 1 5 3 1 82
Broj zaposlenih: 0 9 0 0 51 7 0 90 4 9 2 10 5 1 188
Berane
Mala preduzeća 0 4 1 0 14 0 3 19 4 4 3 6 0 4 62
Broj zaposlenih: 0 33 12 0 180 0 49 113 16 80 61 38 0 35 617
Broj zaposlenih: 0 0 0 54 767 55 97 211 68 120 0 59 0 0 1431
Ukupan broj MSP 2 0 0 0 11 1 0 41 20 9 0 0 0 3 87
Preduzetnici 2 0 0 0 3 0 0 29 18 6 0 0 0 2 60
Broj zaposlenih: 2 0 0 0 6 0 0 51 36 6 0 0 0 2 103
Mikro preduzeća 0 0 0 0 4 0 0 11 2 1 0 0 0 1 19
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 9 0 0 34 10 8 0 0 0 3 64
Kolašin
Mala preduzeća 0 0 0 0 2 0 0 1 0 1 0 0 0 0 4
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 45 0 0 20 0 15 0 0 0 0 80
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 168 53 0 0 0 54 0 0 0 0 275
58
Ukupan broj MSP 21 4 4 1 49 3 20 252 78 52 9 70 7 23 593
Preduzetnici 4 2 0 0 14 0 11 92 48 24 0 27 0 17 239
Broj zaposlenih: 5 4 0 0 31 0 25 200 128 24 0 29 0 35 481
Mikro preduzeća 0 2 0 1 22 0 6 38 2 5 1 27 2 6 112
Broj zaposlenih: 0 4 0 6 94 0 10 90 4 12 2 60 4 15 301
Kotor
Mala preduzeća 0 0 4 0 9 0 3 30 18 17 1 16 0 0 98
Broj zaposlenih: 0 0 10 0 125 0 17 216 87 145 20 105 0 0 725
Broj zaposlenih: 148 0 0 0 242 270 0 611 136 247 51 0 146 0 1851
Ukupan broj MSP 12 3 0 0 12 0 4 50 10 11 3 1 0 6 112
Preduzetnici 7 1 0 0 4 0 0 32 6 6 0 0 0 4 60
Broj zaposlenih: 11 1 0 0 12 0 0 57 22 6 0 0 0 7 116
Mikro preduzeća 0 1 0 0 5 0 3 11 1 4 3 1 0 2 31
Mojkovac Broj zaposlenih: 0 2 0 0 23 0 11 26 8 13 7 2 0 3 95

Mala preduzeća 0 1 0 0 3 0 1 7 3 0 0 0 0 0 15
Broj zaposlenih: 0 19 0 0 17 0 43 32 43 0 0 0 0 0 154
Broj zaposlenih: 248 0 0 0 0 0 0 0 0 96 0 0 0 0 344
Ukupan broj MSP 2 15 2 4 143 1 27 389 85 96 8 52 8 55 887
Preduzetnici 2 1 0 0 29 0 5 217 50 57 0 17 0 41 419
Broj zaposlenih: 2 1 0 0 66 0 5 354 96 61 0 21 0 81 687
Mikro preduzeća 0 8 0 4 35 0 7 33 1 6 0 8 4 2 108
Broj zaposlenih: 0 16 0 7 106 0 30 88 1 13 0 10 9 5 285
Nikšić
Mala preduzeća 0 6 2 0 51 0 14 78 11 16 1 27 4 4 214
Broj zaposlenih: 0 69 21 0 320 0 86 480 37 83 30 141 19 45 1331
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 1290 164 53 409 60 416 134 0 0 56 2582
59
Ukupan broj MSP 3 8 0 0 19 0 0 49 27 15 1 3 1 3 129
Preduzetnici 2 1 0 0 7 0 0 34 21 9 0 1 0 3 78
Broj zaposlenih: 3 1 0 0 13 0 0 41 35 9 0 1 0 5 108
Mikro preduzeća 1 4 0 0 5 0 0 12 2 4 1 2 0 0 31
Broj zaposlenih: 1 10 0 0 16 0 0 33 4 9 1 2 0 0 76
Plav
Mala preduzeća 0 3 0 0 2 0 0 3 4 2 0 0 0 0 14
Broj zaposlenih: 0 91 0 0 68 0 0 19 54 27 0 0 0 0 259
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 197 0 0 0 0 0 0 0 130 0 327
Ukupan broj MSP 1 0 0 0 6 0 1 1 0 3 2 2 0 0 16
Preduzetnici 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
Mikro preduzeća 0 0 0 0 3 0 1 0 0 3 1 1 0 0 9
Šavnik Broj zaposlenih: 0 0 0 0 14 0 9 0 0 14 2 2 0 0 41

Mala preduzeća 1 0 0 0 2 0 0 1 0 0 0 1 0 0 5
Broj zaposlenih: 46 0 0 0 65 0 0 17 0 0 0 23 0 0 151
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 107 0 0 0 107
Ukupan broj MSP 54 10 0 1 34 2 14 238 79 108 1 19 0 21 581
Preduzetnici 54 0 0 1 10 0 2 161 72 98 0 13 0 13 424
Broj zaposlenih: 86 0 0 1 21 0 2 283 165 107 0 23 0 17 705
Mikro preduzeća 0 0 0 0 12 0 4 30 2 1 0 3 0 2 54
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 43 0 13 80 6 2 0 6 0 3 153
Pljevlja
Mala preduzeća 0 1 0 0 12 1 4 15 5 5 0 3 0 6 52
Broj zaposlenih: 0 11 0 0 99 19 49 91 45 118 0 29 0 53 514
Broj zaposlenih: 0 340 0 0 0 90 282 214 0 102 65 0 0 0 1093
60
Ukupan broj MSP 4 21 0 1 43 1 7 135 29 58 6 18 0 11 334
Preduzetnici 0 0 0 0 14 0 1 75 22 41 0 10 0 9 172
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 37 0 1 114 67 41 0 17 0 13 290
Mikro preduzeća 0 6 0 1 24 0 1 29 0 2 0 8 0 2 73
Broj zaposlenih: 0 18 0 2 70 0 2 59 0 7 0 21 0 8 187
Rožaje
Mala preduzeća 0 8 0 0 3 0 5 27 6 15 6 0 0 0 70
Broj zaposlenih: 0 28 0 0 46 0 28 126 29 79 36 0 0 0 372
Broj zaposlenih: 53 156 0 0 232 51 0 53 69 0 0 0 0 0 614
Ukupan broj MSP 4 2 0 1 4 1 0 8 3 4 0 0 0 1 28
Preduzetnici 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 0 0 0 4
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 0 0 0 0 4 2 0 0 0 0 6
Mikro preduzeća 0 0 0 1 1 0 0 2 0 2 0 0 0 1 7
Broj zaposlenih: 0 0 0 2 5 0 0 5 0 11 0 0 0 1 24
Plužine
Mala preduzeća 4 2 0 0 0 0 0 6 0 0 0 0 0 0 12
Broj zaposlenih: 44 66 0 0 0 0 0 53 0 0 0 0 0 0 163
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 277 196 0 0 97 0 0 0 0 0 570
Ukupan broj MSP 615 24 0 10 310 6 68 646 95 67 28 235 38 56 2198
Preduzetnici 615 0 0 0 6 0 1 4 3 4 0 4 0 12 649
Broj zaposlenih: 1039 0 0 0 13 0 1 8 8 4 0 4 0 30 1107
Mikro preduzeća 0 8 0 2 65 1 1 34 2 6 3 25 0 9 156
Broj zaposlenih: 0 17 0 2 172 1 1 77 3 13 3 61 0 18 368
Podgorica
Mala preduzeća 0 10 0 8 93 1 23 162 2 7 21 36 0 17 380
Broj zaposlenih: 0 74 0 24 566 34 161 789 21 51 172 178 0 83 2153
Broj zaposlenih: 0 196 0 0 2347 346 370 2652 439 958 138 1322 117 167 9052
61
Ukupan broj MSP 7 2 1 3 38 4 11 148 40 47 7 20 4 16 348
Preduzetnici 1 0 1 0 8 0 0 53 18 29 2 3 0 11 126
Broj zaposlenih: 9 0 1 0 17 0 0 89 32 30 2 6 0 31 217
Mikro preduzeća 0 1 0 0 19 0 9 27 0 6 5 9 4 1 81
Broj zaposlenih: 0 7 0 0 57 0 28 76 0 21 12 20 11 2 234
Tivat
Mala preduzeća 6 1 0 1 11 0 2 40 22 10 0 8 0 4 105
Broj zaposlenih: 42 12 0 18 72 0 13 155 89 91 0 53 0 13 558
Broj zaposlenih: 0 0 0 61 0 117 0 182 0 254 0 0 0 0 614
Ukupan broj MSP 1 2 1 1 54 2 7 204 69 100 3 24 1 10 479
Preduzetnici 1 0 0 0 32 0 2 43 31 80 0 7 0 9 205
Broj zaposlenih: 1 0 0 0 64 0 5 66 52 83 0 12 0 14 297
Mikro preduzeća 0 1 1 0 14 1 5 28 0 5 1 17 1 1 75
Broj zaposlenih: 0 2 5 0 40 6 16 69 0 17 5 24 2 2 188
Ulcinj
Mala preduzeća 0 1 0 0 7 0 0 36 4 15 2 0 0 0 65
Broj zaposlenih: 0 17 0 0 93 0 0 199 16 136 15 0 0 0 476
Broj zaposlenih: 0 0 0 119 71 78 0 346 90 0 0 0 0 0 704
Ukupan broj MSP 3 2 0 0 2 2 0 15 11 4 1 0 0 2 42
Preduzetnici 0 0 0 0 0 0 0 4 4 0 0 0 0 0 8
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 0 0 0 7 7 0 0 0 0 0 14
Mikro preduzeća 0 0 0 0 2 0 0 7 5 3 1 0 0 2 20
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 6 0 0 16 12 8 6 0 0 5 53
Žabljak
Mala preduzeća 3 1 0 0 0 2 0 4 0 1 0 0 0 0 11
Broj zaposlenih: 11 39 0 0 0 74 0 21 0 11 0 0 0 0 156
Broj zaposlenih: 0 73 0 0 0 0 0 0 112 0 0 0 0 0 185
62
Ukupan broj MSP 1 0 0 0 5 0 0 2 0 0 0 0 1 0 9
Preduzetnici 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Mikro preduzeća 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 2
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 0 0 0 5 0 0 0 0 0 0 5
Andrijevica
Mala preduzeća 1 0 0 0 5 0 0 0 0 0 0 0 1 0 7
Broj zaposlenih: 26 0 0 0 73 0 0 0 0 0 0 0 46 0 145
Broj zaposlenih: 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Ukupno preduzeća 796 146 22 30 1233 37 307 3877 1086 1401 101 770 111 446 10406
Ukupno
Ukupno zaposlenih 2113 1866 84 331 12243 2313 2268 14379 4114 6157 1092 3600 762 1278 52600
63
Opština-sjed. firme
Podgorica
Matini broj ( PIB ) i
345/7
ime fir ime
Oblik svojine
Privatna
Status društva
DOO
12.000
uvoza
Vrijednost
poslovanje
15.000
Spoljnotrgovinsko
izvoza
Vrijednost
Broj stalno
zaposlenih
Broj sezonski
Preduzetnici
zaposlenih
Vrijednost
kapitala
Ostvareni
promet
64
3
Broj stalno
zaposlenih
2
Broj sezonski
zaposlenih
Mikro preduzeća
Vrijednost
kapitala
1000.000
Ostvareni
promet
5000000
Broj stalno
zaposlenih
Tabela P3- Pregledlog izgleda buduće baze podataka Direkcije za MSP
Broj sezonski
zaposlenih
Mala preduzeća
Vrijednost
kapitala
Ostvareni
promet
Broj stalno
zaposlenih
Broj sezonski
zaposlenih
Srednja preduzeća
Vrijednost
kapitala
Ostvareni
promet
Šema protoka informacija za bazu podataka Direkcije za MSP
Direkcije za MSP
Centralni registar
privrednog suda Republički Fond za zdravstvo Poreska uprava Uprava za carine
Daje podatke: i Republički fond PIO
¾ naziv društva, ¾ prijava zaposlenih, ¾ obim ostvarenog prometa ¾ vrijednost
¾ oblik organizovanja, ¾ odjava zaposlenih, privrednih društava spoljnotrgovinskog
¾ oblik svojine, ¾ zarade zaposlenih prometa
¾ pretežna djelatnost,
sjedište,
¾ registracioni broj,
upisani kapital firme
¾ matični broj firme
Monstat
¾ matični broj firme
65

Informaciona Osnova o MSP

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Informaciona Osnova o MSP

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

INFORMACIONA OSNOVA O

Podgorica, decembar 2005. godine

Informaciona osnova o malim i srednjim preduzećima u Crnoj Gori

Direkcija za razvoj malih i srednih preduzeća Republike Crne Gore

Ana Šebek , dipl. ekon. - Direkcija MSP

doc. dr Milivoje Radović, dipl. ekon. – Ekonomski fakultet u Podgorici

Projekat „Informaciona osnova o malim i srednjim preduzećima u Crnoj Gori“

Projekat se sastoji iz tri dijela:

Prvi dio projekta odnosi se na analizu makroekonomskog stanja u crnogorskoj

II. OPŠTE KARAKTERISTIKE I INFORMACIJE O MALIM I SREDNJIM PREDUZEĆIMA

III. RASPOLOŽIVE BAZE PODATAKA I MOGUĆNOSTI UTVRĐIVANJA BROJA I

Zaključci i preporuke ..............................................................................................................................49

1. KRATAK OSVRT NA PRIVREDNI RAZVOJ DO 20041

1. 1. Kretanje društvenog proizvoda

Dinamiku razvoja i strukturne promjene u privredi Crne Gore, u dugom

Grafik 1. Kretanje društvenog proizvoda per capita

2500 2404 2380

U okviru prve faze uočljivo je to da je ukupni porast društvenog proizvoda

1. 2. Strukukturne promjene stanovništva, zaposlenost i

Intezivan proces industirijalizacije s jedne, i još brži proces deagrarizacije, s

Tako intezivan proces devastacije poljoprivrede i napuštanja sela („ruralni

1. 3. Strukturne promjene u privredi

Trg. i ugost. 18%

Grafik 5. Struktura DP Crne Gore 1989

Uporedo sa veoma ubrzanim procesima industrijalizacije odvijao se i ubrzan

Grafik 6. Struktura DP Crne Gore 2000

8,5% Poljoprivreda 14,5%

14.5% Trg. i ugost. 15,5%

Ostale djelatnosti 8.50%

Na širem društveno ekonomskom planu ovu fazu karakteriše i ekspanzija sive

Tabela 1 - Struktura DBP Crne Gore 2002. godine

Kako nova metodologija obračuna BDP onemogućava analizu strukturnih

Pad životnog standarda stanovništva i rast siromaštva u Crnoj Gori u

U dokumentu Strategija razvoja i redukcija siromaštva Crne Gore, koji je

Po svom karakteru i pojavnim oblicima siromaštvo u Crnoj Gori ima izražen

Najugroženiji su stanovnici sjevera Crne Gore koji ima liniju siromaštva

1. 5. Obim i struktura izvoza i uvoza robe i usluga trgovinski deficit i

Spoljno trgovinska razmjena Crne Gore je tokom predhodnih 15 godina

Tabela 2 - Pregled uvoza i izvoza roba i usluga po godini- (u mil.USD)

Naziv 1989. 1998. 2003. 2004.*)

• Izvoz robe 263,0 129,0 304,9 429,3

• Robni bilans + 91,0 - 206,3 - 408,5 - 485,5

1.6. Strani kapital u funkciji potpunije valorizacije razvojnih resursa

Investiciona politika Republike oslonjena je na realizaciju ključnih ciljeva

Tabela 4 - Direktne strane investicije u Crnoj Gori 2002.-2004.godine (u 000

Struktura direktnih stranih investicija

Proizvodnja Usluge Finansijske organizacije

Proizvodnja Usluge nekretnine Finansijske usluge u

Tabela 7 - Struktura direktnih stranih investicij januar-avgust 2004.godine (u 000 USD)

Proizvodnja Usluge Nekretnine Finansijs.

2. ZNAČAJ MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA

2.1. Oblici obavljanja privrednih djelatnosti u Crnoj Gori-pravni

Osnivanje preduzeća i početak obavljanja privredne djelatnosti, odnosno

2.1.1. Definicije malih i srednjih preduzeća prema standardima EU

1. Uslov o broju zaposlenih - broj zaposlenih u preduzeću se mora kretati u datim

Pojedinačni uslovi za svaku grupu preduzeća su sljedeći:

• Mikro preduzeća. Mikro preduzeća moraju imati manje od 10 zaposlenih.

• Srednja preduzeća. Srednja preduzeća moraju imati od 50 do 249 zaposlenih.

Pri obračunu finansijskih pokazatelja neophodno je uključiti i ona preduzeća u

2.1.2. Definicije malih i srednjih preduzeća u Crnoj Gori

U pravnom uređenju Crne Gore ne postoje propisi koji se odnose na MSP, te

1. da je prosečan broj zaposlenih od 50 do 250;

Jedan od sadašnjih glavnih nedostataka sistema registracije je taj što preduzeća,