Хичээл : Органик хими

Сэдэв:Îðãàíèê íýãäëèéí õèìиéí õîëáîî семинар – 1

Ихэнх органик биш нэгдлүүд ионы холбоотой байдаг. Na + Cl → Na++Cl-

Органик нэгдлийн хувьд нүүрстөрөгчийн атомын бүтэц, ялангуяа түүний электроны

байгууламж чухао үүрэгтэй. Нүүрстөрөгчийн атом электроны гадаад давхраандаа дөрвөн
электронтой учир электрон авах буюу алдах замаар химийн холбоо үүсгэхгүй. Харин
нүүрстөрөгчийн атом өөрийн валентийн электроноо бусад атомын валентын электронтой
нэгдүүлэн хоёр атомд зэрэг харгалзах дундын хос электрон үүсгэх замаар химийн холбоо
үүсгэдэг. Йим төрлийн холбоог ковалент холбоо гэдгийг бид мэднэ. Нүүрстөрөгч,

устөрөгчийн атомууд дараах байдлаар нэгдэж метаны молекулыг үүсгэнэ. •С•

+ Н• →
Ковалент холбоо нь органик химид хамгийн түгээмэл химийн холбоо юм. Хоёр атомд
нэгэн зэрэг харгалзах электроны хос нь эсрэг спинтэй хоёр электрон бүхий нэгдсэн
орбиталийг үүсгэх ба электрон тус бүрийн орбиталиудын давхцал хэдийчинээ их байна
ковалент холбооны батжил төдийчинээ сайн байна. Электроны нягтрал нь орбиталиудын
давхцсан хэсэгт хамгийн их байна. Ковалент холбоо нь орон зайд тодорхой чиглэлтэй
байдгаараа бусад химийн холбооноос ялгаатай. Ковалент холбоог туйлтай, ковалент гэж
ангилна. Цахилгаан сөрөг чанараар ижил атомуудын хооронд үүссэн химийн холбоог
туйлгүй ковалент,

Органик бодисын молекул нь туйлтай ба туйлгүй ковалент холбоотой бөгөөд энэ нь дан ба
давхар холбоо байж болно.

sp3 – эрлийзжилт метаны молекул бүтэц:

C 2p C*

2s

Нэг 2s ба гурван 2р орбиталын давхцлаар үүссэн 4н эрлийз орбиталь нь орон зайд

тетраэдр хэлбэрийн дүрс үүсгэн хоорондоо 109028l-ын өнцөг үүсгэж байрлана. Үүнийг sp3-
эрлийзжилт гэнэ. Дундын нэг хос электроны орбиталиудын харилцан үйлчлэлээр үүсч
байгаа холбоог дан /энгийн/ холбоо гэнэ.
sp2 – эрлийзжилт этилений молекул бүтэц:
Үндсэн төлөвт байгаа нүүрстөрөгчийн атомын нэг 2s-электроны орбитал хоёр 2р-
электроны орбиталтай харилцан нэвчиж гурван эрлийз орбитал үүсгэхийг нүүрстөрөгчийн
sp2- эрлийзжилт гэнэ. С=С давхар холбооны нэг нь δ-холбоо, нэг нь пи холбоо юм.

sp-эрлийзжилт, ацетилены молекул бүтэц: С≡С холбоо бол нэг δ, хоёр пи холбооны
нийлбэр юм.

С– Н туйлтай дан холбоо, С–С туйлгүй дан холбоо, С=С, С≡С туйлгүй давхар холбоо,
С≡N,С=О туйлтай давхар холбоо.

Сурагчдын бие даан гүйцэтгэх даалгаврууд :

1. Дîîðõ íýãäë¿¿äèéã òóéëòàé òóéëã¿éãýýð íü ÿëãàíà óó

Ñ7Í14, ÑÍ3ÑÎÎÍ, Ñ2Í5ÎÍ, ÑÍ4, Ñ3Í8

2. Îðãàíèê íýãäë¿¿äèéí êîâàëåíò õîëáîîã òàéëáàðëà. Îðãàíèê íýãäëèéí øèíæ

÷àíàðûã ÿìàð ÿìàð õèìèéí õîëáîîãîîð òàéëáàðëàäàã âý?