~0 Focus Development Association

PROGRAMME DES NATIONS UNIES POUR LE DEVELOPPEMENT Programme PNUD MAG!97/007-DAP 1

Dllll

"Gouvernance et Po/itiques Pubiiouee pour un Developpement Humain Durable"

Madagascar

Janoary 2003

Ministere de la Population, de la Condition Feminine et de I'Enfance

Fizahan-takelaka

Teny fampidirana

7 8 9

Torimarika hampiasana ny boky

Ireo lalana mikasika ny Zon'ny vehivavy

HASIN-KEVITRA

Miralenta : Famaritana

10

1

FIZARANA I : Ny fanambadiana sy ny manodidina azy

y lehilahy sy ny vehrvavy miatrika ny fanambadiana

18

3 Ireo andraikitry ny ray sy reny manoloana ny zanaka 28

4 Fiarovana ny ankohonana : ireo herisetra atao amin'ny vehivavy sy ny ankizy 35

Vehivavy loham-pianakaviana

42

FIZARANA II : Ny faharavan'ny fanambadiana

Ny lehilahy sy ny vehivavy manoloana ny fisaraham-panambadiana

46 51

6

Momba nyfizaram-pananana sy ny faudovana

TIZARANA III: y antoky ny fampandrosoaua

Miralenta amin'ny fauanan-tany

58 67 70 71

9

Miralenta ao anatin'ny asa

10

Miralenta eo amin'ny sehatra ara-politika

Teny famaranana

Fangatahana sy fitoriana samihafa

73

Sary : Eri Rabe pejy 24 _ _8,38,,4,54 - Handry R. MSVI pejy 59, 60 Sam AlSUShi pejy 66

3

TENYFANOLORANA

_'y Governe arua ~ Ialagasy ilia manome toky fa hanatanteraka ireo tsoan-kevitra nifametrahana tamin'ny fivoriam-be nama tarry Beijing izay mampisongadina indrindra ny tokony henafoanana ireo endrika rehetra hisehoan 'ny fanavakavahana misy eo amin ny lahy sy ny vavy.

Madagasikara koa ilia efa namoaka try lalana mikasika ny Politikam-pirenena ho an'ny nina (Pl~ izay nanome toerana manokana ny fampivoarana ny Vehivavy .

. ~ oa rai ikn voninahitra ~ fifaliana lehibe no ahazoako manolotra etoana ny fisaorana feno ~eIemana ho anireo rehetra nitoto ka nahafotsy sy nahandro ka nahamasaka izay rehetra ate ~- .• sang 'asa -_llralenta ho an ny Fampandrosoana" ity izay Irina indrindraho fitaovana lichom __ hampiasain'ny tompnn andraikitra rehetra eo amin'ny fampitovian-danja ny andraikitry - Lahy sy ny \-3\1" manoloana ny fampandrosoana.

Eto koa no hanararaotako ny fanasana anareo rehetra mpiombon'antoka amin'ny _ fi:nisteran'n. Mponina mba hanao soroka miara-milanja sy tongotra miara-mamindra isika eo amin'ny fahatrarana ny fanamby nifametrahana dia ny hoe "Fampandrosoana haingana sy aharitra'

Antananarivo, faha 28 febroary 2003

Ny Minisitrin 'ny Mponina ANDRlAMPANJAVA Jacob Felicien

5

Ten .. - fampidirana

':'_t - fl:a ~_ iofana ny tompon'andraikitra isan-tsokajiny any amin'ireo .u.--""-~-'"'-'-'-"- asa ~ec-nmana. mba hitombo fahalalana mikasika ny Zo sy andraikitry

y hampabafamarana ireo lalana sy fepetra samihafa

aiknra ampiasa ireo lalana ireo amin'izay ilana azy, ary koa besinimaro mam iharra ny zony sy misahana ny andraikiny ;

2illiTc;:':2""a n:a::::1,2Ill.a:;::ra ireo fomba amam-panao mahatonga fitongilanana, eo amin'ny

::l.:k:::ljtll ci:::~_,:;.-- _ - ahy y ny vehivavy ka mety tsy mifanaraka amin'ny lalana velona eta

_ - ~:'-p izany, dia ezahina ihan koa ny hitarihana ny sain'ny tsirairay, na manam-pahefana, na - --_ -:niren: •. na olon-tsotra mba ho resy lahatra fa misy zavatra tokony havana eo amin'ny ~--=-ronina mba hahafahan'ny vehivavy mandray anjara feno amin'ny fampandrosoana ny • -_ DY fikambanana misy azy, ny faritra misy azy ary ny firenena manontoio.

roanoloana izany, dia mba hanangana drafitr'asa mazava hahazoan'ireo -=s- aniara amin'ny fifampiofanana manaparitaka ireo fahalalana azony.

-=~- narao many koa ity boky ity hampieritreretana ny besinimaro sy hanairana ireo

-:: n andraikitra, fa misy ihany koa ireo lalana izay manamafy ny fitongiianana efa

~;n::z:Ilpisaka amin'oy fiarahamonina ka tokony hovana mba hahafahan'ny vehivavy mandray ~~~ cokoa amin'ny fampandrosoana maharitra.

Amenaina fa ny fiantraikan'ny fifampiofanana sy ny fisian'i.ty dia hampiharana ny • fualenta" amin'ny Iafiny rehetra : ara-roe-karena, M}- eo amm'n)' lafiny fiaraha-monina,

7

Toromarika hampiasana ny boky

"Miralenta ho amin 'ny Fampandrosoana" dia natao hampahafantarana ny Zo sy Andraikitry ny vehivavy ka haparitaka amin'ny sokajin'olona samihafa :

• Ny olom-boafidy sy ny tompon'andraikitry ny fikambanana, mba hampiharany izany eo amin'ny sehatra iadidiany avy ;

• ny mpanentana, hampahalalany ny mpiara-monina ny lalana misy sy hanampiany azy ireo amin'ny fitadiavana vahaolana eo arnin'ny fiainana andavanandro ;

• ny sarambabembahoaka, hiarovany ny zony sy hisahanany ny andraikiny eo amin'ny ankohonany sy ny mpiray vohitra aminy,

Torolalana ihany izy ity, fa arakaraka ny zava-misy any an-toerana no azo itondrana ny fanentanana sy isafidianana fitaovana hanomezana aina ny adihevitra ; ohatra vitsivitsy amin'izany ireto :

• Afaka itaritana adihevitra ireo fomban-tany na ny zava-misy fahita, ka manamafy na manohitra ny lalana velona eto amintsika .

• Azo ampiasaina koa ireo fitaovana efa misy, mampahafantatra mikasika ny Zon'ny Vehivavy na koa ireo fitaovana manentana ho amin'ny fanafoanana ny fitongilanana misy eo amin'ny

I

fifampitondran'ny vehivavy sy ny lehilahy

Toy ny fanentanana rehetra, dia tsy voatery hovitaina tanteraka ny hasin-kevitra iray manontolo fa azo atao tsara ny misintona izay sahaza ny sokajin'olona sy ny fotoana anaovana izany.

Tsara ny manamarika fa ny boky "Miralenta ho amin'ny fampandrosoana" dia efa nosedraina inenina miantoana tamina fampiofanana sokajin'olona samihafa toy ireo voalaza etsy ambony, avy amin'ny faritra mara manerana ny Nosy. Ary teny anelanelan'ireny dia nohatsaraina hatrany ny boky talohan' izao amoahana azy izao.

"Miralenta" dia voambolana niarahana nikaroka tamin'ny mpanankanto (neologisme) mba hilazana amin'ny teny tokana sy mora tadidiana ny fitovian-jo eo amin'ny lehilahy sy vehivavy eo anatrehan'ny lalana,

Anjarako, andraikitrao ny mampahafantatra ny Miralenta mba hisian'ny fampandrosoana maharitra amin'ny mahaolona !

8

1- Ohatra: films theatres, cartes conseils, hira fanentanana nataon'ny Programme Alimentaire Mondial

Voafantma ao amln'ny lalam-panorenaoa

_ Ialagasy keto Ialana mikasika ny vehivavy ireto

~ Ady amin'ny tsy fahamarinana, ny tsy fitoviana ary ny fanavakavahana amin'ny fomba maro (hita ao amin'ny sasi.!?--tenin'ny lalam-panorenana)

Fitovian-jc sy fahalalahana fototra arovan'ny lalana ho an'ny olom-pirenena rehetra

andininy faha 8-1) .

'¢ ~y Fanjakanadia mandrara tanteraka ny endri-panavakavahana rehetra na avy amin'ny maha-lahy na maha-vavy izany (andininy faha 8 - 2)

v Fandraisan' ny 1ahy sy ny vavy andraikitra sy ny fananana ZQ sivily sy politika mitovy andininy faha 9 ka hatramin'ny 16)

";;) Fiarahan'ny 1ahy sy ny vavy man dray adidy sy andraikitra ara-toe-karena, amin'ny lafiny ara-kolon-tsaina ary eo anivon'ny fiaraha-monina (andininy faha 17 ka hatrarnin'ny faha -W) :

I. Zo fens amin'ny fahamendrehana, ny fivelarana feno ara-batana sy ara-tsaina ary ara-pitondran-tena (audininy faha 17).

1. ZO amln'ny flarnvana ny fahasalamana (andininy faha 19).

3. ZO amln'ny flarovana ny ankohonana (andininy faha 20) ary fandraisan'ny Fanjakana anjara mikasika io fiarovana io amin'ny alalan'ny famoahana lalana s)' ny fananganana rafitra miahy (andininy faha 21).

4. Zoamm'ny fivoaranaara-tsaina ka tsy asiana fameperana izany afa tsy ny fabaizana sy ny fahombiazan'ny isam-batan'olona (andininy faha 22).

5. ZO hianatra sy handray fanabeazana (andininy faha 23).

,6. Zo hiditra amin'ny asam-panjakana ho an'ny olom-pirenena rehetra tsy misy fepetra afa-tsy oy fabafaba-manao sy ny fari-pahalzana (andininy faha 27 - 2).

1. Zo haodray karama mifaaentana amin'ny hatsara sy ny vokatry ny asa vita (andwniny faha 29').

9

8. Zon'ny mpiasa tsirairay hiare ny tombontsoany amin'ny alalan'ny sendika 'ary fahalalahana hanangana sendika (andininy faha 31).

9. ZilJ bizak:31n'ny tsir.airayavy ny fananany (andininy faha 34).

'¢ ). Iandray andraikitra ny Fanjakana hanangana rafitra mahaleotena hampivoatra sy hiaro ny zon'olombelona (andininy faha 40).

Hasin-kevitra: 1

Miralenta : Famaritana

Misy milaza fa eto Madagasikara dia tsy dia misy loatra izany tsy fitoviana eo amin'ny lahy sy ny vavy izany, ary hatramin'ny taloha dia maro ireo sehatra mampitovy ny vehivavy sy ny lehilahy teto amintsika. Ohatra amin'izany ny fahafahan'ny vehivavy sy ny lehilahy hifidy, hilatsaka ho fidiana, ny fahafahan'ny ankizivavy sy ny ankizilahy ampidirina an-tsekoly,

Ny fomba an.am-panao isam-paritra sy ny zava-misy amin'ny fiainana andavanandro anefa dia mbola ahitana soritra ny fitongilanana eo amin'ny fifampitondran'ny lehilahy sy ny vehivavy eto amintsika.

Ireto misy tarehimarika vitsivitsy :

• Kely kokoa ny velaran-tany hamokaran'ny ankohonana iandraiketan'ny vehivavy samirery noho ny an'ny ankohonana izay Iehilahy no loharn-pianakaviana (na tompon-tany io, na mpanofa, ... )

• Fitopolo faingo roa isan-jato (70,2%) amin'ireo mpiasa tsotra dia vehivavy avokoa raha 29,8% ny lehilahy

Ankoatra izany dia misy ihany koa ireo faritra mametraka fa fady ho an'ny vehivavy ny mandray fitenenana imasom-bahoaka : "Ny akohovavy tsy mba maneno" hoy ny fitenenana. Ao koa ireo fomba tsy ahazoan'ny vehivavy mandova tany satria "tsy entina manambady ny tany".

Ireny ary no zary fototry ny anjara toerana tsy mitovy omena ny vehivavy sy ny lehilahy ka mitarika ny tsy fitovian'ny tombontsoa raisin'ny tsirairay andavanandro, eo amin'ny sehatra rehetra.

Tarehimarika . Projet MADIO, Le secteur industriel forrnel a Madagascar caracterisitques, Performances, Perspectives, 1997/1998

10

11

a 0 'ny hasin-kevitra ?

na.:Jz.SZj:)31jl·n~~· rehetra fa misy ireo raikitampisaka mikasika ny ....... "" ..... "'"~'-~ rry ~ ongilanana eo amin'ny fifampitondran'ny lahy sy ny

sy ny vehivavy ara-boajanaharyl amin'ireo

fiaraha onina ;

~~ rry 0 ona hsndinikair furri amam-panao izay miteraka tsy fitoviana eo amin'ny

.. l';y maha-samy hafa oy lahy sy ny vavy

_ rnpiray vody rindrina arniny, izay tera-bao, i Tsaboto mianakavy. Dia hoy iRindra ~ • - em-mona:

• 'W)' izany ry _. eny tsy maintsy mpantsaka rano ?" TZ no nahatonga anao hiteny izany ? /I hoy ny reniny

i}umy teo no niteny tamin'i maman'i Vera hoe arahabaina fa nahazo mpantsaka ...

ilay zoky lahin'i Rindra:

d4I11)' .' Koa nahoana ary izaho Joana no irahin'i dada mantsaka any amin'ny _'='~"'?TJ=n reluifo misy vahiny tonga ato"

nmana ny saina eo arnin'ny fandrafetan'ny fiaraha-rnonina ny anjara asan'ny vavy -00 moa no nahatonga antsika namaritra fa ny vehivavy no mpatsaka ?

~ -_ - rougOLrl3. andehanana any am-pantsakana sy ny tanana hanovo rano no ilaina akaiky. toa manana ireo koa n lehilahy.

- Ie reetramerirn- nnra maha-samy hafa ny lahy sy vavy ?

1.1. Ireo toetra marim-pototra maha-samy hafa ny lahy sy ny vavy

Ny lalana ara-boajanahary ary tsy azo ovana dia ireo toetra sy anjara asa ateraky ny maha-lahy na maha-vavy ara-batana,

Ny lehilahy no manana filahiana, vihy, volom-bava ; ny vehivavy kosa no manana ny fivaviana, ny tranon-jaza, ny tsirinaina vavy ;

Toetra manokana voajanahary an'ny lehilahy na ny vehivavy ireo, ary tsy afaka hiova na oviana na oviana,

Arak'izany, ny lehilahy no mahatonga ny vehivavy ho bevohoka amin'ny alalan'ny firaisana. Ny vehivavy kosa mitondra vohoka mandritra ny 9 volana. lzy ihany koa no miteraka sy mampinono.

Ireo izany no anjara asa mampiavaka ny lahy sy vavy ary tsy azo ovana satria kabarin-janahary,

Ny lalana Malagasy dia nandray ireo toetra sy anjara asa mampiavaka ny vehivavy amin'ny lehilahy izay marim-pototra satria voajanahary.

Santionany amin'izany ireto lalana nofantenana ireto :

Ny vehivavy bevohoka ny avy nifana sy ny mampinono rna mahazo fanampiana ara-tsosialy, mahazo mijanona amin'n asa kanefa mahazo karama ary 13., azo roahina (Didy 62-152 tamin'ny 28 martsa 1962, hitsivolana 62-078 tamin'ny 23 septambra 1962 ary Lalana 94-029 tamin'ny 25 Aogositra 1995).

o/~

~-'

Rarana ny mampiasa vehivavy amin'ny asa manimba ny fahasalamana na tsy mendrika azy ; asa mety hitarika aretina na tsy zakan'ny heriny (Didy 62-152 tamin'ny 28 Martsa 1962).

12

13

e ilahy sy ny vehivavy : ..L..LLIl_._...'n~ Ialana no setriny

:e ilah_ sy ny vehivav ara-batana, mara kosa etsy _ ahy sy maha-vehivavy,

.;u_,~!.iUupisaka amin ny maba-lebilahy sy maha-vehivavy Jzay tsy marim-

_ ~a s: ny fomba amam-panao dia :

. ==- ~:, _ toerra amin'ny maha-lehilahy na maha-vehivavy ;

~~';2 :fu:sinjarana asa ihany koa ho an'ny lehilahy sy ny vehivavy ary mamaritra lalan'ny -==-='--",,_ nina amin'ny maha-Iehilahy sy maha-vehivavy,

e ;>-. __ cia matanjaka, mahari-pery, rnisaina, mandinika, ka natao hitondra sy hiaro ; fa . - ilia olon'ny fa mandefitra, tsy mahadinika lalina, ka natao ho entina sy arovana,

ala ary hiasa ivelan'ny tokantrano fa ny vehivavy natao hikarakara "-'-' - kamrano sy n ankizy na miasa any ivelan'ny tokantrano izy na tsia,

~~ omena ny tsirairay, ny foto-pisainana nifandovan'ny taranaka rnifandimby hatry =- - - .::;:;::.,- • raaharonga ireny fitongilanan'ny fifampitondrana eo amin'ny maha-lahy sy ny

_~ - :=..,<> :0 "'}- fitoviana 10 satria :

ana, iC.-:,Y mitovy ohatra ny fitsinjarana ny tombontsoa (ohatra : ny vokatra, ny

II. _ anjara asan'ny iray (ohatra : ankoatra ny asany ivelan'ny tokantrano dia ==--.::... ~ ~ :r:y fianaka iany ny vehivavy) -

:.2. an-daniny an. fiforetana na fikomiana an-kilany : tsy mampirindra toe-

mamerraka mazava ny fitovian'ny lahy sy ny vavy arnin'ny

2.2 Miralenta : Fitovian-jo eo amin'ny lehilahy sy vehivavy eo anatrehan'ny lalana

Amin'ny ankapobeny, ny lalam-panorenana malagasy dia mametraka soa aman-tsara ny fitovian'ny zo sy ny adidy aman'andraikitry ny lehilahy sy ny vehivavy .

. Hitantsika koa izany amin'ireto lalana mikasika ny zon'ny vehivavy ireto.

Ny fahafantarana ireo Ialana ireo sy ny fampiharana izany dia anisan'ny alaolana amin'ny tsy fitoviana eo amin'ny lehilahy sy ny vehivavy,

Ny lehilahy sy ny vehivavy dia rnanan-jo mitovy hamela ny fananany holovana, na hanaovany didy miafina, na hataony fanomezana (Lalana nomerao 68-012 tamin'ny 4 Jolay 1968).

Tsy manembatsembana ny zon'ny mpivady tsirairay avy ny fanambadiana (Hitsivolana n? 62-089 tamin'ny 1 Oktobra 1962 andininy faha 56 nanaovana fanovana araka ny Lalana 90-013 tamin'ny 20 J olay 1990 sy 98-023 tamin'ny 25 Janoary 1999).

Na ny lahy na ny vavy dia mitovy andraikitra eo amin'ny fanambadiana : tsy maintsy miray trano, mifanaja, mifanampy, mifamelona (Hitsivolana 62-089 andininy faha 52 ka hatramin'ny 54).

14

Mitovy zo sy andraikitra ny ray aman-dreny amin'ny fikarakarana ny zaza ikambanana (Hitsivolana 62-089 andininy faha 64).

(

.......__ _.L...l

~;tli..w... ',t.0I'1 "-"01.""

_ -~ lehilahy no lohan'ny fianakaviana saingy ny

•. 'avy dia miara-mitantana aminy amin'izay zaanasoa ny fianakaviana na ara-tsaina, na arana ara-panahy (Hitsivolana 62~089 zadininy faha 53).

Rehefa manana toetra tsy mendrika na tsy mahavita ny andraikiny ny lehilahy, dia ny vehivavy irery no lohan'ny fianakaviana (Hitsivolana 62-089 andininy faha 53-3).

w.;t;.;.v .. ~~t...,~ .... 53·3

_ -:-iifebezana miatrika ny fisaraham-panambadiana dia mitovy tanteraka. Tsy mahazo misao-bady =: ehilahy (andininy faha 66 ka hatramin'ny faha 107).

_ ~o mampiasa ny zony hisintaka ny vehivavy raha toa ka misy toetra tsy zaka mihitsy nataon'ny y (andininy faha 55).

_ -_ Iehilahy izay mandao ny tokantranony mandritra ny roa volana mahery, ary tsy misy antony ::::;:n kana kanefa ny vadiny bevohoka, dia voasazin'ny lalana ady heloka (Hitsivolana 60-025 '.-; in'ny 4 May 1960).

_ =befa rava ny fanambadiana ka nivady araky ny ~-pananana tsy misy fepetra izy ireo, dia zsraina roa mitovy ny fananana ikambanana ;-;:r:_efa avy naloa ny trosa rehetra (Lalana 67-030

I .m y 18 desambra 1967 andininy faha 40, ~-:iana fanovana tamin'ny Lalana 90-014 :z:;rin'n 20 Jolay 1990).

15

Azon'ny Fitsarana didiana handray anjara amin'ny vola fikarakarana ny tokantrano na ny lahy na ny vavy (andininy faha 60).

Samy mahazo fanampiana amin'ny maha-vadin'ny maty azy (izay mpiasam-panjakana) na ny lehilahy na ny vehivavy (Didy n? 89-094 tamin'ny 12 Jona 1989).

Misy lalana mametra ny fotoana iasana, ny tamby karama arnbonin'ny fotoana voafetra iasana ary ny asa amin'ny andro tsy fiasana (Didy 62-152 tamin'ny 28 martsa 1962).

Mahavoasazy ny fitakiana fuaisana ataon'ny mpampiasa amin'ny olona mangataka tombontsoa aminy. Mafimafy kokoa ny sazv ampiharina amin'ilay mpampiasa raha toa ka mamaly faty ilay olona izay nanda ny firaisana notakiana taminy izy. (Lalana 2021 tamin'ny 28 Novambra 2000, andininy 333 bis vaovao).

fanovana ny Ialana mikasika ny H<l.lla.rIc<LV'lrula.J'.~:l lehilahy sy ny vehivavy ohatra :

fananana hikambanan'ny mpivady 1990.

• Nanomboka tamin'ny taona 1990 "uu. "'.H,u"", hipetrahany ny mpivady raha ny 1vHU':!l'.!J:;t;:11'::!

toerana hipetrahan'ny mpivady teo a]

• Nanomboka tamin'ny taona 1996 dia : . - Mitovy ny sazy ampiharina amin'ny mijangajanga (andininy faha 54 vaovao),

-Mitovy koa ny fampilienan-tsazy vehivavy mamono ny vad:iny tratrany '.LU~J.ruLl.5"J' tokantranony (andininy faha 324 vaovao

dalana famaizana) .

• Nanomboka tamin'ny 28 ~ 0 ambra 2000, na mamono vady dia oasazin'nj lalana \""' ........ ,' .• M'.J amin'ny fehezan-dalana famaizana).

• Tsy ny vehivavy ihany no iharan'ny ... u.,·v .. ,,,, ..... ,,· leh.ilahy koa (andininy faha-32 vaovao avy lfiy 28 Novambra 200'0').

16

Adihevitra

1) otsoahina tao amin'ny Baiboly, Lioka : X, 38-42 ity llla~VdU-,"dlli:1""Jiu,.ra ity : "Raha

mbola nandeha izy ireo dia niditra tamin'ny vohitra anankiray Jeso, ary nisy vehivavy atao hoe Marta nandray azy tao an-tranony, Nanan-drahavavy anankiray atao hoe Maria izy, izay nipetraka teo anilan'ny tongotry ny Tompo nihaino ny teniny ; fa Marta kosa sahirana tamin'ny fanompoana be. Dia niato kely izy ka nanao hoe: 'Tompoko, tsy mampaninona anao va ny amelan'ny rahavaviko ahy hanompo irery ? Mba asaivo manampy ahy re izy'. Fa namaly ny Tompo ka nanao taminy hoe : "Marta, mara tadiavina sy be tebiteby ianao, nefa zavatra iray monja no ilaina ; fa i Maria no nifidy ny anjara tsara indrindra izay tsy halana aminy".

Raha ireo teny ireo no alalinina, inona no andraikitry ny vehivavy amin'ny fampiharana ny Miralenta eo amin'ny fiainana andavanandro ? Ahoana ny hevitrao amin'ireo teny ireo?

(2) Any amin'ny faritra tsirairay misy anao, mona ireo fomba amam-panao mbola mametraka ny tsy fitovian-jo eo amin'ny vehivavy sy lehilahy izay mifanipaka amin'ny lalana araka ireo hita ireo ? Ary inona ihany koa ireo zava-misy sy fomba amam-panao izay manamafy ny farripiharana ny lalana ?

17

Hasin-kevitra : 2

Ny lehilaby sy ny vehivavy miatrika ny fanambadiana

Eo amin'ny lalana Malagasy dia manana zo sy andraikitra mitovy ary koa maha-samy hafa azy ny lehilahy sy vehivavy eo anatrehan'ny fanambadiana. Anisan'ireo mampiavaka ny zon'ny vehivavy ny fahazoany misintaka mba hampieritreretany an-dra1ehi1ahy vadiny raha misy tena tsy tan tiny ataon'ity farany. Tany aloha mba mampody ny vadiny ny 1ehilahy dia mandefa mpane1anelana izy hampitondra teny fanomezan-toky sy fanambatambazana an-dramatoa, Tsy maintsy miaraka amin'ny to1otra sy fanomezana ny fampodiana vady. Tany amin'ny foko Bara, nomena omby 5 farafahakeliny ny vehivavy manaiky hampodiana.

Afaka misintaka tokoa ny vehivavy Bara raha tea ka mahatsiaro tena ho nataon'ny 1ehilahy tsinontsinona. Saingy amin'izay fotoana izay, tsy manana fahefana intsony amin'ireo zanany mihoatra ny 2 taona izy, ary ipetrahan'ny zaza latsaky ny 2 taona fotsiny ihany sisa no zony amin'ireo. Ankoatra izay; tsy azony atao intsony ny mivelona sy mahazo tombony amin'ireo fananana ao an-tokantrano ; heverina fa an-drangahy vadiny samirery mantsy ireo fananana ireo.

Santionany ihany amin'ireo fomban-tany mampisy ny fifampitondrana mitongilana eo amin'ny lehilahy sy ny vehivavy ao anatin'ny fanambadiana io toe-javatra io.

18

Inona no tanjon'ny hasin-kevitra ?

~y tanjona ankapobeny dia ny fampahafantarana ireo lalana mifehy ny lahy sy ny vavy ao anatin'ny fanambadiana mba hahafahana mitsinjo ny tombontsoan'ny ankohonana.

Aorian'ny famelabelarana arahina adihevitra, ireo mpandray anjara dia :

• Hahatsapa fa ny fanambadiana ara-dalana dia miaro ny tombontsoan'ny ankohonana, indrindra fa ny vehivavy sy ny ankizy.

• Hanana hevitra mafonja handresena lahatra' ny tsirairay mba hanatanterahana ny fanambadiana ho ara-dalana,

1. Ny fanambadiana ara-dalana

Eo anatrehan'ny lalana dia karazany roa ny fanambadiana, dia ny fanambadiana ara-dalana sy ny fanambadiana tsy ara-dalana.

Ll . Ny fanambadiana ara-dalana

Ara-dalana ny fanambadiana raha ny lehilahy iray sy ny vehivavy iray, samy mpitovo, no mifanaiky .. ady ka manoratra izany eo anatrehan'ny Fanjakana,

Karazany tela ny fomba mety hanatanterahana azy :

• Lehilahy sy vehivavy misoratra any amin'ny biraon'ny Firaisana

•. Lehilahy sy vehivavy misoratra ivelan'ny biraon'ny Firaisana ataon'ny Ben'ny Tanana ary nahazoana alalana_ tany amin'ny Fitsarana

• Lehilahy sy vehivavy manao fanambadiana araka ny fomban-drazana ka natrehin'ny Manampahefana ary manao fitanana an-tsoratra ny fanambadiana. 10 fitanana an-tsoratra io no porofo ahazoana manoratra ny fanambadiana any amin'ny biraon'ny Firaisana ao anatin'ny 12 andro. Aorian'izay dia mahazo bokim-pianakaviana sy taratasy fanamarinana ny fanambadiana izy mivady.

19

1.2. Ny fepetra ahafahana manova ny fanambadiana atao araka ny fomban-drazana ho faoambadiana ara-dalana

• Ny fanambadiana dia atrehin'ny solontenam-panjakana (Delegue na Adjoint au Delegue) sy ny Filohan'ny Fokontany na olon-tsotra mihoatra ny 40 taona atolotry ny Sous-Prefet. Ny Sous-Prefet mantsy dia manendry olona izay misolo tena azy isa-pokontany ; avaozina isaky ny 2 taona ny lisitr'ireo olona tendreny hisolo terra azy ireo,

Azo tanterahina na aiza na aiza ny fanambadiana raha tena lavitra ny tanana misy azy roa ny biraon'ny Firaisana ary voahaja ireto fepetra manaraka ireto :

• Ny fangatahana hisora-panambadiana sy ireo antontan-taratasy ilaina amin'izany dia efa voapetraka mialoha an amin'ny biraon'ny Firaisam-pokontany.

• Ilay solontenam-panjakana no manao fitanana an-tsoratra io fanambadian'izy rca tonta io izay soniaviny miaraka amin'ny ray aman-drenin'ny mpivady, ny vavolombelona roa ary izy rca izay mivady,

ttJfJ Atao roa mitovy 10 fitanana an-tsoratra io, ka ny iray omena azy mivady, ary ny iray aterina any amin'ny biraon'ny Firaisana ao anatin'ny 12 andro nanaovana ny fanambadiana araka ny fomban-drazana mba hahafahana manamboatra ny boky sorapiankohonana s~ ny kopia fisoratam-panambadiana.

Toy izao ny firafitry nv fitantanana an-tsoratra ataon'ny solotenam-panjakana mandritra ny fanambadiana atao araka n fomban-drazana:

• Daty nanaovana ilay fanambadiana araka n~ fomban-drazana

• Mamba azy mivady : anarana sy fanampin'anarana, daty sy toerana nahaterahana, asa atao, anaran'ny ray sy ny ren nireraka fonenana ary zo-pirenena

• Filazana mamba ny ata mifehy rry fananan'ny mpivady

• Raha manao fifanekem-pananana dia apetaka ao anatin'ny fitanana an-tsoratra ihany koa ny daty nanaovana izany sy ny anarana ary adiresin'ilay Olom-panjakana nandray ny fifanekempananana

• Filazana fa izy roa izay hivady dia nanaiky an-tsitrapo ny hanao izany ary ny fanambadiana dia nanaraka tokoa ny fomban-drazana

• Raha mbola tsy ampy taona ny iray amin'izy roa hivady, dia atao ao anatin'ny tatitra ihany koa ny momba ny ray aman-dreniny oa izay miantoka azy ka nanatrika ilay fanarnbadiana : anarana sy fanampin'anarana, asa atao.

'1.3. Iza no afaka mivady ?

• Ny lehilahy sy ny vehivavy tsy mpihavana akaiky izany hoe tsy mpianadahy, tsy mpianaka, tsy anadahin-dreny sy ny zanak'anabavy, tsy anabavin-dray sy ny zanak'anadahy, tsy raibe na renibe sy ny zafiny.

• Ny lehilahy na vehivavy feno 18 taona. 10 no atao hoe "ampy taona, hanambady" izany hoe tsy mila fanomezana alalana avy arnin'ny ray arnan-dreny satria raha latsaky ny 18 taona no hanambady dia mila fanomezan-dalana avy amin'ny ray na ny reny na izay olona miahy azy.

20

• Ny lehilahy sy ny vehivavy efa nifampiteraka ka te hisora-panambadiana ara-dalana,

Mahazo mrvenna manambady indray ny vehivavy 180 andro na enim-bolana aorian'ny nahafatesan'ilay lehilahy vadiny na namoahana ny didim-pitsaranan'ny fisaraharnpanambadiana. Foana io fepetra io raha miteraka alohan'izay izy. Ny lehilahy kosa dia afaka misora-panambadiana avy hatrany rehefa mahazo ny taratasy rnanamarina ny fahafatesandramatoa vadiny, na koa rehefa vita tanteraka ny fisarahan'ny fanambadian'izy roa.

Voataran'ny lalana n:y manambady raha latsaky ny 171:aoha fly ltiliila,Jiy

,

ary latsaky ny 14 taona nyvehivavy:Azon'n:y Fitsarana atao ihany anefa ny manome "dispense d'age' raha mbolalatsak'ireo nytaonan'ny iray arnin'ny mpivady, ka misy antoRY lehibe tS1 afaka hanemorana ny, fanambadiana (ohatra : 'bevohoka ramaroakely), Ireo izay nanambady ara-dalana, na lahy na vavy, na dia tsy mbola feno 18 taona aza dia heverin'ny Ialana no toy fly ampytaona (21 tacna) atiy diatsy soloina tena na.maka alal ana na amin'iza na amih'iza intsony amin'izay rehetra ataony,

I.:'ONAAVYNO ILAINARAHAHISORA-PANAMBADIANA?

& Any amin'ny biraon'ny Firaisana no maka ny antontan-taratasy izay fenoin'izy roa hikasa hivady. Ampiarahina amin'io antontan-taratasy io ireto manaraka ireto :

• Kopia nahaterahana nalaina tao anatin'ny enim-bolana. Raha tsy manana kopia dia azo atao ny mangataka "acte de notoriete" any amin'ny toerana nahaterahana na ao amin'ny toerana ipetrahana izay hamafisin'ny Fitsarana amin'ny toerana hanaovana nyfisoratana. Amin'io fisoratam-panambadiana io ihany no azo ampiasaina io "aete de notoriete' io.

• Taratasy fanamarinana ny maha-mpitovo (certificat de celibat) izay alaina any amin'ny Fokontany ; na kopia nahafatesan'ny vady na didim-pitsarana namoaka ny fisarahampanambadiana.

• Taratasy fanomezan-dalana avy amin'ny Tompon'andraikitra raha miaramila ilay lehilahy.

,. Fanomezan-dalana ataon'ny ray na ny reny naizay miahy ny zaza ho an'ireo mbola tsy ampy 18 taona.

!Ii "Certifieat de nationalite" (fanamarinana ny zom-pirenena) ho an'ireo teratany vahiny.

'. Soratana mialoha ao anatin'ny antontan-taratasy ny anaran'ireo vavolombelona 2 izay feno 21 mona.

• Azon'ny mpivady atao ny manao I' fifanekem-pananana" (contrat de mariage) izay ataony manoloana ny notaire, na greffier ary atolony ny Tompon'andraikitry ny fisoratampanambadiana. Raha tsy manao " fifanekem-pananana " izy ireo dia mizara mira avy hatrany ny fananana ikambanany raha rava ny tokantranony (mbola ho hitantsika aoriana).

21

1.4. Inona no porofo maha-mpivady ara-dalana ?

• Ny boki-piankohonana izay atolotra maimaimpoana ny lehilahy, amin'ny maha filohampianakaviana azy, aorian'ny fisoratam-panambadiana,

• Ny Kopia fisoratam-panambadiana na "acte de mariage".

Azon'ny Fitsarana atao ny manao "jugement reconstitutif d'acte de mariage" raha toa ka very ilay kopia fisoratam-panambadiana. Tsy afaka mamoaka didy misolo kopian'ny fanambadiana mantsy ny Fitsarana (na ilay atao hoe: "jugement suppletif"),

• Fahafantarana sy faneken'ny mpiara-monina fa mpivady izy roa ..

Tsara ny mampatsiahy fa ny fanambadiana, rehefa vita ara-dalana dia miteraka adidy sy andraikitra ho an'ny mpivady tsirairay ; nefa koa dia miteraka zo azon'ny andaniny sy ny ankilany takiana.

1.5. Zo aman'andraikitra amm'n)" maba-mpivady

• Ny lehilahy no loham-pianakaviana izany hoe miahy ny vadiny sy ny zanany ; izy no rnanapakevitra sady mifehy try fananana nobariana tao anatin'ny fanambadiana ; Ny vehivavy no manampy azy amin'nj fitantanana ny ao an-tokantrano sy ny fitaizana ny zanaka.

• Raha tsy manatanteraka ny andraikiny ny lehilahy dia ny vehivavy no lasa lohampianakaviana (mbola ho hitantsika aoriana).

• Tsy rnaintsy miray trano nv mpivady : afaka misintaka anefa ny vehivavy raha misy toetra tsy zakany ataon'ny Iehilahy. Manan-tsafidy amin'izay toerana sy trano honenany izy ireo. Afaka miditra antsehatra ny Fitsarana raha toa ka tsy mifanaraka amin'izay toerana hipetrahany izy mivady.

\-I;~i,."""'" 6~.o3'1 ~ .. "

• Adidin'ny mpivady ny mifanamp sy mifanavotra : andraikitry ny tsirairay ny manavotra ny vadiny izay tojo faha ahiranana.

• Tsy maintsy mifanaja ny mpivady ary oa azin'ny lalana ny fijangajangana sy ny manambady maro.

22

NY MPIVADY 1y1ANOLOANA,NYARETINAAZO AVY AMIN'NY FIRAISANASY NY SlDA

oNtfsiDA Madagasikara diaanisan'ireo faritra aty Afrika izay fa mbela vitsy ireo ololi~ =it'cio'.ll°:~~ 'rj'anlatra fa mitondra_ n,y tsimo,:k'aretina ~IDA AW nr ankamaroan'ny Malagasy dia mbola tsy nahita rnaso iUlly 910na voantuy are#mi SIDA izany, ka mahatonga azy tsy

malagasyiadrindra eo amin'ny .fan.b,Paban:-kevitt~ ao aJ?,-tokanttano ; anisan'izany ny momba ny firars:ana. Ankoatra izany tahasendramisyny 'faharavan'ny tokan:trano, ny lehilahy dia tsy mijanona.ela irery raha oharina amjn'ny vehfvavyManamaro ireo vehivavy sy ireo tovovavy mamelona irery ny ankohonany io 'toe.javatra ary mampitombo isa ihany koa ireo vehivavy mivaro-Iena.Izany rehetra iza1'l.ydiami;lty harripirongatta ny fihanaky rry SIDA et(;l amintsika.

Yfanoloana ireo rehetra ireo, dia adidin'ny Illp,iva.dy, na lahy na vavy,ny mandray fepetta iarovanyny te.p:~ny sy ny flanakaviany amin'ireo aretina ateraky ny fijangajangana toy ny

L .• Ny momba ny fisintahana sy ny fampodiana

_ -_ lalana Malagasy dia manome ny vehivavy 'zo hisintaka' ary mametraka amin'ny lehilahy ny - idy hampody".

h'isintaka

• Manana zo hisintaka ny vehivavy raha toa ka manao hadisoana tafahoatra ralehilahy vadiny (ohatra mamono, mijangajanga, manao tsinontsinona ny hajany ... )

• Ara-dalana ny fisintahana raha toa ka misy hadisoana lehibe ataon'ny lehilahy ka mandao ny okantranony ravehivavy, mampandre ny filohan'ny Fokontany ary mamonjy ny ray amandreniny na ny rafozany. Raha efa maty daholo ireo dia any amin'ny iray tampo amin'ny ray aman-dreniny na amin'ny rafozany izy no tsy maintsy misintaka.

:-~ ampiasaina : rnisintaka (Merina), rnihaitsy (Antanosy), mandehalefa (Antandroy), miala (Antefasy)

23

Adidy hampody

• Araka ny lalana dia tsy maintsy mampody sy mamerina ny vadiny ralehilahy, izany hoe maka ny vadiny any amin'ny toerana nisintahany ary mangataka ny hodiany any an-tokantranony. Miaraka amin'ny solotenan'ny fianakaviana avy amin'ny andaniny sy ny anki1any ~:y solontenam-panjakana rehefa mampody.

• Raha manaiky hody tamaroa dia miravona ny olan'izy mivady,

• Raha tsy manaiky hampodiana ravehivavy, na tsy mety mampody ralehi1ahy dia azon'ny andaniny atao ny mangataka fisaraham-panambadiana,

1.7. Andraikitry ny mptvadj eo aroin'ny zanaka iombonana sy ny ray aman-dreny

• Andraikitry ny mpivady, izay

ifarimbonan'ny 1 hilahy ~. ny vehivavy, ny mamelona ny zanaka itambarana, miahy, manolokolo sy mitaiza ary mampianatra azy ireo .. Mitovy ny zon'ny zanaka vavy sy ny zan aka 1ahy izay tsy maintsy ahian'ny

. .

rainy sy ny reruny.

• Andraikitry ny mpi ady ny miahy sy mamelona ny ray aman-dreny roa tonta raha toa ka tratry ny fahasahiranana izy ireo.

'-.._.....L I-litlivlll...n .. 'l·08"! ~."14

• Zon'ny mpivady ny misafidy malalaka ny isan'ny zaza haterany, ny fandrindrana ny fiterahana, ary ny fotoana iterahany.

1.8. Andraikitry ny mpivady eo amin'ny fandaniana sy ny fitantanana ny fananana

Iarahan'ny mpivady mizaka ny fandaniana rehetra ao an-tokantrano, na ny trosa atao ho an'ny tokantrano.

Anjaran'izy mivady ny manao izay hampirindra ny fitantanana ara-bola ao an-tokantrano mba ahafahany rniantoka izay filan'ny tsirairay : ny Iahy sy ny vavy dia miara-manapaka ny teti-bola ao an-trano, miara-manapaka ny fanatanterahana ny teti-bola ihany koa. Jerena amin'izany na ny ilain'ny tokantrano na ny ilain'ny vavy, ny Iahy sy ny tsirairay ao an-tokantrano.

24

.9. Ny mety hitranga raha tsy voahaja ireo fepetra sy andraikitra manodidina ny fanambadiana

• Azo foanana, toy ny tsy natao, ny fanambadiana raha toa ka olom-pady no mivady, na koa mbola voasoratra amin'olon-kafa ny iray amin'ny mpivady.

• Afaka mangataka fisaraham-panambadiana ny iray amin'ny mpivady. Izay manana porofo marim-pototra fa manana ny marina ihany no mahazo mangataka ny fisarahana.

• Na dia rava aza ny fanambadiana, tsy misy fiovana kosa ny adidy sy andraikitry ny ray sy ny reny amin'ny zanaka iombonana. Tapitra eo kosa anefa ny adidy amin'ny rafozana.

• Lasa loham-pianakaviana ny vehivavy raha toa ka mandao ny tokantrano ny raimpianakaviana na voamarina fa tsy mendrika na tsy afaka misahana nyandraikitra mahalohampianakaviana azy izy (ohatra : mamono, manolana, mamo lava, mpijangajanga, migadra, ... ).

• Na lehilahy na vehivavy dia azo ampiharana sazy raha toa ka tsy manaja ireo adidy sy andraikitra amin'ny maha-vady azy.

SANTIONANA SAZY AZO AMPIHARINA

• Raha misora-panambadiana indray nefa mbola tsy vita ny fisaraham-panambadiana 6 volana ka hatramin'ny 3 taona an-tranomaizina.

• Raha tsy mamelona ny vady aman-janaka na mandao tokantrano : 3 volana ka hatramin'ny 1 taona an-tranornaizina,

• Raha mijangajanga :. 3 volana ka hatramin'ny 2 taona an-tranomaizina.

• Raha mamono vady : 2 taona ka hatramin'ny 5 taona an-tranomaiiina. Saingy misy ny fampihenan-tsazy ho an'izay namono ny vadiny tratrany mijangajanga ao an-tokantranony.

• Raha mamono zanaka : 1 taona ka hatrarnin'ny 5 taona an-tranomaizina,

25

2. Ny fanambadiana tsy ara-dalana

• Eo anatrehan'ny lalana, tsy ara-dalana ny fanambadiana raha toa ka lehilahy sy vehivavy samy mbola mpitovo, no miara-mipetraka nefa tsy misora-panambadiana. Marihina anefa fa ny fiaraha-monina dia manaiky azy ireo ho mpivady, Raha misy amin'izy ireo no mbola voafatotry ny fisoratam-panambadiana tsy voavono dia heverina toy 11y mijangajangana izy ka voasazin'ny lalana.

• Tsy ara-dalana koa ny fanambadian'ireo mpivady nanao fanambadiana ara-pomban-drazana tsy natrehin'ny solotenam-panjakana. :-ly fitanana an-tsoratra naterina tany amin'ny biraon'ny Firaisampokontany ka ahazoana ny boky sora-piankohonana sy ny kopian'ny sorapanambadiana iban_ mantsy no manome endrika ara-panjakana ny fanambadiana arapomban-drazana.

2.1. Ny lalana mifehy ny mpirady miara-menina nefa tsy vita soratra

Na dia tsy eken'nv Ialana aza ny fanambadiana tsy vita soratra ara-panjakana, dia misy ihany ireo adidy sy andraikitra aperraky ny lalana ho azy ireo ; ohatra :

• Miara-mizaka n trosa natao nandritra ny niarahan'izy roa nipetraka

• Miara-mamelona sy itaiza ny ankizy

Mahazo onitra izy mba misy fahafaresan'ny Iahy taorian'ny fiarahany monina izay naharitra an-taonany marc. Mahazo ampahan nobo ny fandraisany anjara tamin'ny fihariana sy ny fanangonana fananana nandritra ny fiaraha-monina 1ZY. Mifanasaka amin'ny lehilahy amin'ireo fananana niarahana nihary koa izy,

Tsy mifandova ny mpivady tsy ara-dalana, Raha te hanao izany izy ireo dia mifanangana any amin'ny Firaisana (fifananganana otra).

2.2. Ny Ialana maneloana D_ fifamofoana na fanambadiana efa nanaterana vodiondry

y lehilahy mpangata-badj no tazonina ho rain'ny zaza teraka ao aorian'ny volana faha sivy nahavitan'ny fifamofoana.

• Adidin'nj lehilahy mpangata-bad voatazona ho rain'ny zaza ny manome vola hamelomana ny zaza iza teraka tao aorian'ny faha ivy volana nahavitan'ny fifamofoana.

• Mahazo onitra ny vehivavy raha toa ka mandrava ny fifamofoana ny lehilahy nefa tsy misy antony mazava.

26 2 Fandeo ho an'ny Vezo, Soritsy ho an'cy Masikoro, Molen), ho an'ny Tsimihery, Diafotaka ho an'ny Betsimisaraka, Ravin-karena ho an'ny Sihanaka, ...

Adihevitra

Faritra Atsimo : lehilahy mampirafy

-amin'ny fomba Antandroy, azon'ny lehilahy atao ny manambady mihoatra ny iray. Samy manana _' tranony ny vadiny amin'izany ka mifandimby vangian'ilay lehilahy vadiny izy ireo. Ny "vadibe"

dy voalohany) anefa no manana ny fahefana bebe kokoa amin'ny fitondrana ny tokantrano sy ::rantanana ny fananana, izany hoe raha roa ny vadin-drangahy, ny sakafo sy ny fitafiana dia ~. injara ho telo ka ny androatokony ho an'ny vadibe ary ny ampahatelony ho an'ny vadikely ; raha ~_O ny vadin'ilay lehilahy, ny antsasany dia ho an'ny vadibe ary ampahefany avy no an'ny vadikely ~ay. Ny vadibe dia afaka misafidy vadikely ho an'ny lehilahy vadiny izay voatery tsy maintsy - dray izany.

_-:i!lin'izao fotoana izao dia mbola misy ny farnpirafesana any amin'ny faritra atsimon'ny Nosy, ssmgy ny zavatra fahita kosa anefa dia tsy voatery ilay rangahy irery ihany no tompon'andraikitra . ,'ny famelomana ny ankohonana fa mirotsaka an-tsehatra ihany koa ireo vehivavy vadiny izay - ~. manao ny ainy tsy ho zavatra mihitsy ho mendrika ny fitiavan-drangahy azy.

_ -y fotom-pisainana amin'ny faritra mara manerana ny Nosy dia mametraka ny fisoratamsadiana ho toy ny manimba ny maha olona. Oha-piteneuana amin'izany Hay hoe:

-; __ r misoratra amin'ny olona, fa misoratra amin'ny fananana", izany ny foto-pisainana amin'ny

- -rra maro manerana ny Nosy izay mametraka ny fisoratam-panambadiana ho toy ny manimba ny

a olona mihitsy.

. ny hevitrao, inona no mety ho .fiantraikan 'ireo foto-kevitra sy Jomba amam-panao ireo eo • 'nyfiainan'ny tsirairay ao anatin'nyfanambadiana : ray fly ny reny isan-tokony, ary ny zanaka traka ?

o ahoana nyfampiharana ny miralenta sy ny lalana malagasy raha ireo fehin-kevitraireo no ;:!lIana ?

'"

27

Hasin-kevitra : 3

Ireo andraikitry ny ray sy reny manoloana ny zanaka

Inona no tanjon'ny hasin-kevitra ?

Ny tanjona ankapobeny dia ny fampahafantarana ny mpandray anjara ny adidy aman'andraikitra apetraky ny lalana ho an'ny ray sy ny rerry amin'ny zanaka mba hitsimbinana ny zon'izy ireo.

Aorian"ny famelabelarana arahina adihevitra, ireo mpandray anjara dia afaka :

• Hampahatsiahy fa tsy azo hamaivanina ny adidy aman'andraikitra ateraky ny fananan-janaka, na lahy na vavy, eo anatrehan'ny lalana ;

• Hampabafantatra lieo sazy a2)O ampiharina ho an'ny ray na ny reny tsy mahatanteraka ny andraikiny amin'ny zanany mbola tsy ampy taona.

28

1. Ny atao hoe zanaka

_ -_ atao hoe zanaka eo amin'ny lalana

_-_-:aAa ny lalana dia azo faritana telo toy izao ny _"kajiana ny zanaka :

~ Ny zaza teraka tao anatin'ny fanambadiana

• ))"y zaza teraka ivelan'ny fanambadiana

• Xy zaza tamin'ny olom-pady

- ~. zaza teraka tao anatin'ny fanambadiana

-_, zaza nateraky ny mpivady ara-dalana dia manana zo feno amin'ny maha-zanaka azy eo han'ny lalana, na dia mbola any am-bohoka aza.

- I toy ny zanaka teraka tao anatin'ny fanambadiana koa anefa ireto zaza ireto :

.. ~y zaza teraka talohan'ny nivadian'ny rainy sy ny reniny ka efa nozanahan'ny rainy talohan'izany,

• Ny zaza nateraky ny lehilahy manambady ivelan'ny tokantrano tamin'ny vehivavy mbola tsy manambady ka :

• _ eken'ilay vehivavy tompom-bady ny fanjanahan'izy mivady ilay zaza

• Nanomezan'ilay renin-jaza fanekena an-taratasy ara-dalana io fanjanahana io

_ -y zaza teraka alohan'ny enim-bolana (180 andro) aorian'ny fisarahan'ny mpivady.

_ -~ zaza teraka ivelan'ny _.....-....L.U.#. adiana

. _ fomba atao mba hahara-dalana ny ~:='!aka ivelan'ny fanambadiana ?

mivady ara-dalana ny ray sy ny

'__'-"'~~.t .... ilay zaza any amin'ny Firaisana na _ alalan'ny didim-pananana.

INONANOATAONYHANJANAHANANY ZAZA

• Ampiarahina amin'ny taratasy hanoratana ilay zaza vao teraka any amin'ny Firaisana n'y kara-panondrondrangahy Rehefa ho alaina any amin'ny Biraon'ny Firaisana ny kopia nahaterahan'ny zaza dia ilaina ny ray niteraka hanao sonia ny fangalana Hay kopia.

• Raha efa manana kopia kosa anefa iJay zaza nefa tsy mbola nozanahan'ny rainy, dia ny rainy no rniaraka amin'ny reniny any amin'ny Fitaisana manao ny fanjanahana ary samy mitondra karapanondro izy ireo amin'izany mba hanaporofoina fa io lehilahy io marina no rain'ny zaza.

• Ny zaza izay zanak'ilay ramatoa tamin'olon-kafa ary efa nolavin-dralehilahy vadiny tany amin'ny Fitsarana fa tsy zanany, Lasa toy ny zanaka teraka tao anatin'ny fanambadiaua io zaza io rehefa mivady ara-dalana ilay ramatoa sy ilay tenaraiu'ny zaza.

29

Fanangananalft1anangana

a dia efa manambady aza ilay ray niteraka dia azon'ny Fitsarana atao ny manery azy hanome solon-tsakafo Bay zaza teraka ivelan'ny fanarnbadiana raha mangataka ilay renin-janany.

• Fananganana tsotra ; n'iza n'iza te hampandova ny fananany dia afaka manangana olona izay tiany handova azy any amin'ny Firaisana (na zaza na olon-dehibe). Ny zaza natsangana tsotra dia mijanona mipetraka any amin'ny Tay aman-dreniny ihany.

• Fananganana any amin'ny Fit arana : atao amin'ny zaza latsaky ny 10 taona ka misy rohipihavanana amin'ny mpanangana azy ilay zaza. Tsy maintsy mihoatra ny 30 taona ny mpanangana. Misoratra amin'ny bokim-piankohonan'i1ay nanangana io zaza natsangana tany amin'ny Fitsarana io.

1.3. Ny zan aka tamln'ny olom-pady

Tsy manana anjara eo anatrehan'ny Walla ireo zaza nateraky ny olom-pady (ohatra ny zanaky ny mpianaka, ny zanaky ny mpianadahy, sn ... ) atria voararan'ny lalana ny fanambadian'ny rainy sy ny remny.

1.4. Ny hatao raha mametrake ~daDa amin'ny maha-zanaka azy Hay zaza

• Azon-dralehilahy atao ny manda ny maha-zanany ilay zaza nateraky ny vadiny raha manana porofo amin'izany izy. Afaka mangataka amin'ny Fitsarana tsy ho rain'ilay zaza izy ao anatin'ny e9im-bolana nahaterahan'ilay zaza na koa amin'ny andro hananany porofo maripototra fa tsy zanany ilay zaza.

• Azon'ny zaza na izay misolo-tena azy atao oy mangataka amin'ny Fitsarana ny maha zaza nateraka tao anatin'ny fanambadiana azy na dia tsy eo an-tanany aza ny porofo. Mety hitranga mantsy izany raha toa lea ireo ray aman-drenin'ilay zaza dia nanao fanambadiana araka ny fomban-drazana izay natrehan'ny olotena-panjakana sy ny filohan'ny fokontany ary notanana an-tsoratra saingy tsy naterina tan .. arnin'ny biraon'ny Firaisana ny fitanana an-tsoratra.

• Azon'ny zaza atao ny mangataka amin'ny Fitsarana tsy ho isan'ny zanak'izay voalaza fa niteraka azy ao anatin'ny kopia raha manana porofo izy fa tsy zanak'ilay rangahy na ilay ramatoa. Matetika mitranga n toy izany eo amin'ny zaza nateraka tamin'ny olon-kafa nefa nosoratana tao anaty boky sora-piankohonan'izy rnivady.

• Azo atao ny manaporofo ny maha-zanaky ny lehilahy niteraka ilay zaza arnin'ireto fotoana ireto :

J... Ho an'ilay reny niteraka mandritra ny Hay tacna nahaterahan'ny zaza na koa herintaona taorian'ny t nameloman'ilay ray niteraka ilay zaza intsony

J... Ho an'ilay zaza, farafahatarany iray taona aorian'ny maha-ampy taona azy (21 taona)

• Azon'ny zaza atao ny rnangataka hilevina ao amin'ny fasan-drainy.

30

3.. ~y andraikitry ny ray sy ny reny ary ny zon'ny zaza

_ -_ zon'ny zaza any arn-bohoka

R:=ha vao ao am-bohoka ny zaza dia raisina ho toy ny efa teraka rehefa misy tombontsoany (ohatra : ~dovana, fanjanahana, ... ),

ZON'NY ZAZAAMIN'NY FANDOVANA

Ny zanaka no mpandova voalohany ny ray sy ny reniny raha tsy misy didimpananana manafoana izany, Marihana fa ny zanaka Iahy sy ny zanaka vavy dia mitovy zo tanteraka amin'ny fandovana ny rainy sy ny reniny satria ny lalana dia tsy manavaka ny maha-lahy na ny maha-vavy azy amin'io lafiny io. Na dia nozanahan'ny rainy aza ny zaza teraka tamin'ny olom-pady sy ireo zaza teraka tamin'ny fijangajangana dia tsy rnahazo mandova ny rainy,

-_ Uisinjovana ny zon'ny zaza dia mitaky fanampiana sy famonjena ny vehivavy bevohoka, ny ::,,,ooa ara-pahasalamana ny zaza ao am-bohoka sy ny reniny.

y zoo'ny vehivavy bevohoka

_ =-.:a mametraka fitarainana momba ny vadiny izy raha toa ka mandao ny tokantrano tsy ..- antony mandritra ny 2 volana rangahy,

-~ rea koa tsy mandray andraikitra ny lahy, azon'ny vehivavy atao ny mangataka amin'ny :~v ana ny fandraisany anjara amin'ny fandaniana ao an-tokantrano. Tafiditra ao anatin'izany ~_ zoa ny fizahana ara-pahasalamana,

andraikttry oy vehivavy bevohoka sy ny ray niteraka

_--_,..-. itry ny reny ny mitondra ny vohoka milamina tsara mandra-pahaterany sy manaraka ny - rona ara-pahasalamana.

--'-'-" - .. ny ray niteraka kosa ny miahy ny zaza ao am-bohoka sy ny reny bevohoka. Enjehin'ny

-. ho toy ny mandao tokantrano na toy 11y tsy mandray anjara amin'ny famelomana ny lehilahy

=::- c:::::::::Jatanteraka izany.

- 2Z.O atao dia adidin'ny reny ny miteraka any amin'ny tobi-pahasalamana mba hisorohana ny Z::5::::umna mety hitranga ary ampian'ny ray izy amin'ny fanatanterahana izany.

uasazin'ny lalana ny mampitendra fijaliana, na jnamono ny retry mitondra ~ hoka : sazy 2 taona ka hatramin'ny 5 tacna ;ary 5 taona ka hatramin'ny 10 tacna zn-trancmaizina raha afaka ny zaza ao an-kibony, Sazian'ny Ialana ny manala zaza _.... manome torohevitra hanalana ny zaza, na manome zavatra isan-karazany lEne50rana azy, na iza na iza no manao izany ; 1 ka hatramin'ny 5 taQna an_~a no sazy amin'izany.

31

1.6 . Ny andraikitry ny ray sy ny reay amin'ny zaza tsy ampy taona (Jahy sy vavy)

• Ny lalana dia tsy manavaka ny maha-lahy na maha-vavy ny zaza amin'ny andraikitra tokony ho sahanin'ny ray arnan-dreny. Adidin'ny ray sy ny reny amin'ny zaza ny :

• Manome anarana sy fanampin'anarana mendrika ny zaza raha vao teraka izy.

• Manoratra ny zaza amin'ny bokim-panjakana ao anatin'ny 12 andro nahaterahana raha ela indrindra.

• Mikarakara ny fanjanahan'ilay ray niteraka ny zaza.

• Mikarakara ireo an ontan-taratasy rehetra mikasika ny fanampiana aloha sy aorian'ny fiterabana (raba mpiasam-panjakana na mpiasa amin'ny orinasa tsy miankina ny rainy na ny reniny).

• Mamelona ara-tsakafo ny zaza mandra-pahatonga azy ampy taona satria tsy afaka mamelon-tena irery izy.

• Mampianatra azy : na zazalahy na zazavavy dia tsy maintsy mianatra batreo amin'ny ambaratonga fototra,

• Miaro azy amin'ny lafin'ny asa (asa mafy, asa mampidi-doza, asa mamoafady) : voafetra ho 14 taona ny tacna farany ambany ahazoan'ny ankizy miasa ary azo enjehina ny mpampiasa izay tsy manaraka izany

• Miaro ny zaza amin'ny herisetra : vono sy ratra an-tsitrapo, herisetra ara-nofo, fangalarana sy fivarotana zaza, fanalan-jaza izay hevitra tapahin'ny ray aman-dreny, tsy fanomezana sakafo, fitarihana ny zaza amin'ny fitondran-tena rats)" fanolanana, ...

• Eo am-piterahana ka batramin'ny faha roa taonany :

• Omena oy nonon-dre - y tsy misy fangarony hatramin'ny faha enim-bolany

• Omena sakafo fitafiana ary izay ilaina rehetra, miaraka amin'ireo vakisiny dimy mandritra ny taona voalohany

• Manomboka eta ny fanabeazana ny zaza : firesabana, fihirana, fampianarana maodeha, fanehoana fitiavana n_ zaza avy amin'ny fianakaviana rehetra ao an-tokantrano. Omena ny sakafo, nytrano fonenana, rrv fialam-boly ary ny fitsaboana mifanaraka amin'ny taonany ny zaza

• Sazian'ny Ialana telo volana ka hatramin'ny herintaona an-tranomaizina ny tsy famelomana ny zaza (na no an'ny lahy na ho an'ny vavy) sy ny fandaozan'ny lehilahy ny tokantrano misy ankizy

• Sazian'ny lalana 1 ka hatramin'ny 5 tacna ny vono sy ran-a arnin'ny zaza latsaky ny 15 taona.

• Sazian'ny .lalana hanao asa an-terivozona mandra-pahafatiny ny fanolanana ataon'ny ray aman-dreny amin'ny zanaka,

32

2. Samihafa tokony ho fantatra momba ny fiarovana ny zaza tsy ampy taona

• _ y zaza tsy ampy taona rehetra dia manana zo ho voaaro amin'ny voka-dratsin'ny fifaneraserana amin'ny manodidina azy eo amin'ny lafiny fiaraha-monina, fianakaviana, fanabeazana sy ny asa.

• Tsy maintsy atrehan'ny mpisolovava ny zaza tsy ampy taona raha miakatra Fitsarana.

• 1 Y sazy mibatra amin'ny ankizy tsy ampy taona dia tsy voasoratra ao amin'ny "easier judiciaire". Mety bo toy izao ny fanapahan-kevitra raisin'ny mpitsara raha manasazy zaza tsy ampy taona :

• Mamerina azy eo amin'ny ray aman-dreniny rehefa voaanatra ;

• Manome azy fahafahana arahi-rnaso (liberte surveillee) ;

• Mametraka azy amin'olona azo itokisana izay banomezan'ny Fanjakana fanampiana ara-bola io olona io ;

• Mametraka azy amin'ny trano fitaizaina zaza maditra na zaza mania;

• Mampiditra azy any am-ponja .

• Ampy taona amin'ny ady beloka ny zaza manomboka amin'ny 18 taona; amin'ny ady madio kosa dia 21 taona izany. Manomboka eo dia tsy soloina tena intsony izy manoloana ny Fitsarana.

• Ny manam-pahefana rehetra isan-tsokajiny dia tokony handray ireto fepetra manaraka ireto :

• Manara-maso ny horonan-tsarimihetsika (film sy cassette video) ;

• Misava sy manara-rnaso ireo toerana fandefasana sary mihetsika, video, fijerena fahitalavitra (ny fanomezan-dalan'ny Ministeran'ny Ati-tany dia efa misy saingy ny sazy no mbola tsy nampiharina) ;

• Manara- maso ny famoahana ireo gazety samihafa ;

• Mandrara ny rongony sy ny zava-pisotro mahamamo ho an'ny zaza, ary ny trano fisotroan-toaka "bar" mba tsy hidiran'ny zaza ;

• Manenjika ireo izay mampirisika ny zaza tsy ampy taona amin'ny fitondran-tena ratsy ;

• Manara-rnaso ny ankizy efa miasa.

33

Adihevitra

Ny zanaky ny Jehilaby mampirafy

Hita matetika amin'ny furitra ~maro eta Madagasikara fly "fampirafesana". Anisan'ny antony amin'izany ny fitiavana banana taranaka maro, indrindra fa ny zazalahy, mba handimby ny anaran-

dray. Tsy misy fetran ny isan'ny ~ fa arakaraka ny harena amarn-boninahitra sy ny toerana misy

an-dralehilahy eo amin'ny fiaraha-monma no ahafahany maka vady maro. Ireo zanaky ny vehivavy samihafa ireo koa dia tsy main , .. karakarain'ny ray ikambanana, karakarainy mitovy, tsy misy tombo sy hala.

Any arnin'ny faritr' Androy, rsy dia ;"y dikany loatra ny laharana misy an-dreniny, fa ny zazalahy teraka voalohanj no mialoha ireo rnhalabiny y ireo anabaviny. y maha zanaka lahin'ny "valibe" dia tsy midika inona raha 100 sa !(ely tacna izy mihoatra ny zanaka lahin'ny "valimasay".

Raha misy fahafa e army rain'ir ankizy dia zar:aina amin'ireo vady samihafa ny lova, ka ny zaza lahy no tena tompon'ny rnny~; n~- 0 y sarria izy no mandirnby ny anaran-dray. Noho izany antony izany koa dia ny zanaka lahy no mizaka D)' adidy amin'ny ray arnan-dreny sy any an-tanindrazana.

(1) Raha ny lalana manan-kery no jerena. mona no azo ambara amin'ireo fomba ireo ?

(2) Inona no azontsika atao ll' hampiharana ny miralenta eo amin'ny zanaka lahy sy ny zanaka Val:r ?

34

Hasin-kevitra : 4

Fiarovana ny ankohonana : ireo herisetra atao amin 'ny vehivavy sy ny ankizy

Iarahantsika mahita fa tsy mitsahatra mitombo ny herisetra maro samihafa mitranga amin'ny fiainana andavanandro toy ny fihetsika marnoafady, ny fijangajangana, ny fanalan-jaza, ... Anisan'ny manampy trotraka ireny ny fisotroan-toaka sy ny zava-mahadomelina, ny fivarotan-tena, ...

Matetika mitranga bebe kokoa anefa ny herisetra mety hahazo ny vehivavy, na ao an-tokantrano na ivelan'ny tokantrano. Misy fiantraikany amin'izay iharany tokoa ireny herisetra ireny : fitaintainana sy fatahorana, aretina, henatra olona, ... Io henatra DIona io no anisan'ny mahatonga izay iharan'ny herisetra sy ny ankohonany hiharitra ny fangirifiriana ka tsy hi tory.

y eritreritra fa mitsabaka amin'ny raharahan'ny hafa koa dia mampihalangalana ny fiaraha-monina tsy handray andraikitra manoloana ireny herisetra ireny.

y lalana dia tsy manavaka ny lahy sy ny vavy eo amin'ny fiarovana ny ankohonana. Na izany aza anefa :

• Voaaron'ny lalana manokana ireo ankizy tsy ampy taona na lahy na vavy.

• Voaaron'ny lalana manokana koa ireo vehivavy bevohoka noho izy ireo miavaka amin'io fotoana hitondrany vohoka io.

• Resahina bebe kokoa ny herisetra mety hahazo ny vehivavy satria mateti-pitranga izany eo amin'ny fiainana andavanandro. Tsipihina anefa fa azo iarovana ny lehilahy koa ireo lalana ireo.

35

Inona no tanjon'ny hasin-kevitra ?

Ny tanjona ankapobeny dia ny fampahafantarana ny mpandray anjara ny lalana miaro sy manafay ireo izay manao herisetra arnin'ny vehivavy sy ny zaza tsy ampy taona.

Aorian'ny famelabelarana arahina adihevitra, ireo mpandray anjara dia :

• Hihevitra fa ny fampiharana ny lalana amin'ireo izay manao herisetra amin'ny vehivavy sy ny ankizy dia fomba iray entina mampihena ireny herisetra ireny,

• Hiara-hiaiky fa ny tsirairay sy ny fiaraha-monina dia manana andraikitra manoloana tree hadisoana sy herisetra mianjady amin'ny vehivavy sy ny ankizy mba hiarovana azy ireo.

I.Ny herisetra

Araka ny Ialana, ny herisetra dia ireo fampijaliana izay misy fiantraikany ara-batana na ara-tsaina na ara-pananahana, toy ny : vono sy ratra, famonoana ho faty, fanolanana, fampirisihana na fanerena hivaro-tena, fampitahorana isan-karazany, ...

1.1. Herisetra ao an-tekantrano

Ny herisetra ao an-tokantrano dia mety mihatra aman'aina mivantana na an-kolaka amin'ny alalan'ny fampijaliana na fanerena izay miteraka adin-tsaina.

~ Herisetra mivantana .' ny vono sy ratra iniana

Ny mamono vady moa no herisetra ao antokantrano matetika fahita, Izany dia tafiditra amin'ny vono sy ratra fanahy iniana amin'ny vehivavy izay vaosazin'ny lalana arakaraka ny voina sy ny olona manao azy. Izany hoe .:

• Ny voina ateraky ny herisetra izay tombanana amin'ny tsy fahafahan'ilay iharan'ny vono miasa.

• Ny olona manao herisetra toy ny vady, ray aman-dreny, zanaka sns, ....

Vao mainka mafy ireo sazy ireo raha efa nomanina mialoha, indrindra raha maty ilay vehivavy tamin'ny voina nahazo azy.

36

&!fJ INONA NO SAZY AMIN'IZANY ?

Raha miteraka tsy fahafahana miasa latsaky ny 20 andre ilay vono : tranomaizina 6 andro - 2 taona sy lamandy 25 000 Ia - 90 000 la.

Raha voaomana na fianakaviana no nanao izany : tranomaizina 3 - 10 taona.

Raha miteraka tsy fahafahana miasa mihoatra ny 20 andro : tranomaizina 3 - 10 taona sy lamandy 25 000 Ia - 90000 Ia.

Raha niteraka fahafatesana na takaitra tsy nampoizina : asa an-terivozona mandritra ny 5 ka hatramin'ny 20 taona.

Raha niteraka fahafatesana na takaitra my natao an-tsitrapo sady voaomana na fianakaviana no nanao izany : asa an-terivozona mandra-pahafaty.

TANDREMO FA ...

Raha vehivavy fantatra fa bevohoka no iharan'ny herisetra dia rnbola mafy kokoa ny sazy miandry izay nanae izany. Na tsy miteraka fahavoazana eo amin'ilay vehivavy bevohoka aza izany dia misy sazy 2 ka hatramin'ny 5 taona an-tranomaizina.Marihana anefa fa omen'ny lalana fanalefahana sazy izay mamono mahafaty ny vadiny (na lahy na vavy) tratrany mijangajanga ao an-tokantrano : 6 volana ka hatramin'ny 2 taona an-tranomaizina,

~ Herisetra an-kolaka izay miteraka adin-tsaina

Fampijaliana mitarika adin-tsaina avokoa izay melohin'ny lalana ireto tanisaina manaraka ireto : rnijangajanga, rnisora-panambadiana amin'olona roa samy hafa, mandan vady aman-janaka, tsy mandoa pension alimentaire ary mampihiboka ny vady ao an'efitrano.

~Jza no afaka mitory ?

Mba hahafahana mampihatra ny lalana anefa, dia izay iharan'ny fijaliana no tsy maintsy rnametraka fitoriana any amin'ny Fitsarana.

&!fJ IREO SAZY OMENA AN'IREO IZAY MANAO FAMPTJALIANA KA MITERAKA ADIN-TSAINA

Mijangajanga na lahy na vavy : 3 volana ka hatramin'ny 2 taona an- tranomaizina. Fisoratam-panambadiana amin'olon-droa samy hafa : 6 vol ana ka hatramin'ny 3 taona antranomaizina + lamandy 25 000 Ia - 1 000000 Ia.

Mitana an-keriny ny vady ka mampihiboka azy ao an-trano : alefa an-tranomaizina 2 taona ka hatramin'ny 5 taona ary mbola verezin-jo tsy ho lohan'ny fianakaviana intsony,

Mandao vady aman-janaka 2 volana mahery ary minia tsy manao ny adidiny ao an-tokantrano na tsy mandoa pension alimentaire : 3 volana - 2 taona an-tranomaizina + larnandy 5 000 Ia - 200000 Ia.

1.2. Herisetra ivelan'ny tokantrano

~ Ny fihetsika mamoafady

Ny atao hoe fihetsika mamoafady dia ireo fikasihana, fisafoana iniana atao ireo taova "saropady", toy ny nono, ny fipetrahana, ny fe, ny fivaviana na ny filahiana nefa tsy rnisy firaisana ara-nofo.

37

Raha toa ka misy firaisana ara-nofo kosa dia izay no voalaza fa fihetsika mamoafady arahina herisetra.

Na ireo izay manao fihetsika mamoafady na ireo izay mikasa ny hanao izany, eo amin'ny zaza tsy ampy taona na vavy na lahy, dia samy azo ampiharana ny sazy.

Mihahenjana hatrany ny sazy arakaraka ny taonan'ilay nanaovana fihetsika mamoafady, na raha ray aman-dreny no mahavita ilay fihetsika, na raha arahina herisetra ilay fihetsika.

&$ FI.HETSI.KA MAMOAFADY: INONA:'II0' SAZY Al\1LN'IZAl'Il' ?

o Fihetsika rnamoafady tsy misy herisetra arao amin'ny zaza latsaky ny 14 taona : 5 - 10 taona an-tranomaizina 5y Iamandy l 0 tapitrisa - 50 tapitrisa lao

o Raha ray aman-dreny no manao izany : asa an-terivozona 5 - 20 taona.

o Lehilahy na vehivavy manao fihetsika mamoafadyamin'ny zazavavy / zazalahy latsaky oy 21 taona : 2 tacna - 5 taona an-tranomaizina -r- Iamandy 10 tapitrisa - 100 tapitrisa Ia,

o Ray arnan-dreny manao fihetsika mamoafady amin'ny zanany rnbola tsy manambady latsaky ny 21 taona : 5- 10 taona an-tranomaizina sy lamandy 10 tapitrisa - 50 tapitrisa Ia.

·0 Fihetsika mamoafady arahina herisetra amin'ny zaza Iatsaky ny 15 taona : asa an- terivozona 5 ka herramin'ny 20 tacna,

o Raha ray aman-dreny mparopiaoarra mpitondre fivavahana no manao izany : asa anterivozona mandra-pahafary,

o Fihetsika mamoafady amin'ny vehivavy lehibe ary arahina herisetra : asa an-terivozona 5 ka hatramin'ny 20 taona ; ho an'nyray aman-dreny . asa an-terivozona mandra-pahafaty,

t!> F anolanana

Ny atao hoe fanolanana dia "izay fihetsika rehetra rnisy firaisana ara-nofo amin'ny endrika rehetra izay azo anaovana izany, atao an-keriny, misy fandrabonana ary tsy nampoizina amin'ny olona iray",

&$ INONA NO SAZY A!\UN"lZAi~-Y ?

Zaza latsaky ny 15 taona: 5 - 20taona asa an-terivozona ary raha ny ray aman-dreny na mpampianatra na mpitondra fivavahana no manao izany : asa an-terivozona mandrapahafaty,

Vehivavy mihoatra ny 21 tacna : 5 - 10 taona an-tranomaizina . . Vehivavy bevohoka : 5 - 20taona asa an-terivozona.

t!> Fampirisihana ho amin'ny fivarotan-tena

Endrika iray isehoan'ny fihetsika mamoafady izay fabita matetika ny fampirisihana ho amin'ny fivarotan-tena. Arakaraka ny taonan'ilay iharan'izany sy ny olona nanao azy no mahamafy ny sazy ampiharin'ny lalana,

@ INONA NO SAZY AMIN'IZANY ?

Raha zaza tsy ampy taona no anaovana fampirisihana dia sazy 5 ka hatramin'ny 10 taona antranomaizina miampy lamandy 20 tapitrisa - 100 tapitrisaIa ..

Raha efa ampy taona, na lehilahy na vehivavy no hanaovana izany dia voasazy 2 taona ka hatramin'ny 5 taona an-tranornaizina miampy lamandy 5 tapitrisa - 50 tapitrisa Ia.

Raha ny vady na ray aman-dreny no mampirisika sy manery amin'izany dia voasazy 5 ka hatramin'ny 20 taona asa an-terivozona miampy lam andy 20 tapitrisa - 100 tapitrisa la.

38

TSARA HO FANTATRA

• Ny fiantsiana na ny fisintonana lehilahy na vehivavy an-kalamanjana ataon'ireo rzay mivaro-tena dia sazian'ny lalana 2 ka hatramin'ny 5 taonaan-tranomaizina.

• Ny fananganana sy fitantanana trano fivarotan-tenaclia voararan'uy lalana : 2 ka hatramin'ny 5 taona an-tranomaizina ny sazy amin'izany, Mitombo avo roa heny io sazy io raha tratra marnerina ilay tompon'ny trano.

Ny fakana an-keriny vehivavy dia sazian'uy lalana 2 taona ka hatramin'ny 5 taona autranornaizina miampy lamandy 5 000 Ia ka hatramin'ny 100 000 Ia ary foanana ny zo ananan'ny lahy amin'ny maha loharn-pianakaviana azy.

Ny fangalana an-keriny na fitazonana an-keriny miampy fanolanana zaza tsy ampy taona dia miteraka sazy asa an-terivozona mandra-pahafaty,

Ny fangatahana asa na tombontsoa ao anatin'ny asa ka tambazana firaisana ara-nofo dia voasazy 1 ka hatramin'ny 3 tacna an-tranomaizina,

Ny fampitahorana sazy isan-karazany atao amin'olona ambany fahefana izay tsy manaiky firaisana ara-nofo dia saziana 2 ka hatramin'ny (taona an-traomaizina ary Iamandy 1 000 000 1a ka hatramin'ny 5 000 000 la.

2. Fiarovana ny zaza any am-bohoka sy ny zaza vao teraka ary ny zaza tsy ampy taona

2.1. Ny fanalan-jaza

Eo amin'ny lalana dia herisetra ny fanalan-jaza izay raisina ho toy ny famonoana olona : na ny manoro hevitra hanala zaza, na ny manome karazan-javatra hanalana zaza, na ny manala zaza clia voarara avokoa.

Araka izany, voasazin'ny lalana ilay reny bevohoka manala zaza. Mihamafy kokoa io sazy io raha ataon'olon-kafa, indrindra raha mpiasan'ny fahasalamana na renin-jaza no manao izany,

&? INONA NO SAZY RAHA MANAO FANALAN-JAZA AN- TSITRAPO ?

Raha vehivavy tompon'anaka : lamandy 18 000 Ia - 36 000 Ia sy 6 vol ana ka hatramin'ny 2 taona an-tranomaizina.

Raha olon-tsotra : 1 ka hatramin'ny 5 taona an-tranomaizina rniampy Iamandy 90 000 Ia - 1 800000 fa; raha efa fanaony izany : 5 ka hatramin'ny 10 taona an-tranornaizina miampy lamandy 900 000 Ia - 3 600 000 Ia.

Raha mpiasan'ny fahasalamana na renin-jaza : 5 ka hatramin'ny .10 taona antranomaizina miarnpy fampibatoana amin'ny asany mandritra ny 5 taona na mandrakizay.

2.2. Ny famonoana zaza mena vava

. y famonoana zaza vao teraka koa dia mahavoasazy, 10 toe-javatra io moa dia matetika hita noho ny fanenjehan'ny mpiara-monina, na noho ilay zaza tsy niriana.

39

@ INONA NO SAZY AMIN'IZANY ?

Raha ny renin'ilay zaza no manao izany dia asa an-terivozona 5 ka hatramin'ny 20 taona.

Raha olon-kafa kosa : fanamelohana ho faty.

2.3. Fampijaliana atao amin'ny zaza latsaky ny 15 tacna

Ny vono sy ratra atao amin'ny zaza latsaky ny 15 taona ary ny tsy fanomezana sakafo azy dia voasazin'ny Ialana ihany koa.

@ INONA NO SAZY AMIN'IZANY ?

• 1 ka hatramin'ny 5 taona an-tranomaizina

• 5 ka hatramin'ny 10 taona an-tranornaizina, raha ray aman-dreny, nuampy fahaverezan-jo amin'ny maha ray na maha reny azy

•. Raha ray aman-dreny no manao izany ka mitondra takaitra ny zaza asa anterivozona mandra-pahafaty

2.4. Ny paikady iarovaoa oy ankohonana

Mitory any amin'ny Procureur de la Republique na ny polisy na ny zandary; Mitondra porofo toy ny:

+ Certificat medical na taratasy nomen'ny dokotera ahitana ny herisetra rehetra eny amin'ny vatana sy ahafantarana ny fotoana tsy ahafahana miasa.

•

Kopiam - panambadiana

nnsy

raba

fijangajangana na fanambadiana fanindroany kanefa mbola tsy maty ny teo aloha, na fandaozana tokantrano, fampirisihana ny vady hivaro-tena, fampihibohana ny vady ao an' efitrano.

+ Kopia nahaterahana ho an'ireo zaza tsy ampy taona niharan'ny herisetra.

+ Didim-pitsarana manambara ny handoavana pension alimentaire.

+ Manome ny anaran'ny vavolombelona, ny taonany sy ny toerana ipetrahany,

Iza no afaka mitory ?

+ Na iza na iza dia afaka mametraka fitoriana manoloana ny herisetra mihatra aman'aina, eny fa na dia ny herisetra mitranga ao an-tokantran'olon-kafa aza .

• Momba ireo herisetra an-kolaka izay miteraka adin-tsaina kosa dia ireo izay iharan'ny fampijaliana ihany no afaka mitory .

• Na iza na iza dia afaka rnitory ihany koa raha misy olona fantany fa misoratra amin'olona anankiroa samy hafa.

40

HAFATRA HO ANTSIKA REHETRA Mba ho fiarovana ny ankohonana tsirairay, ny rehetra .dia tsy tokony hangina sy hitazampotsiny manoleana ny tsy rariny sy ny fampijaliana atao amin'ny vehivavy indriiidra indrindra. Tokony handray andraikitra ny fsirairay, na olon-tsotra na manampahe£ana mba hampiharana ny lalana,

Adihevitra

1. Ny vady loloha

Teo amin'ny foko Tsimihety sy ny ankabeazan'ny faritra eto Madagasikara, dia natao indrindra ny vady 1010ha mba hitsinjovana ny zaza navelan'ny vehivavy maty. Ny vady loloha mantsy dia fanoloan'ny rahavavy ny toeran'ny maty ao an-tokantranony ka handraisany andraikitra hikarakara ireo zanaky ny maty, Amin'izay fotoana izay dia lasa vadin'ilay rangahy maty vady ihany koa anefa izy.

2. Ny lova tsy mifindra

Maro teo amin'ny taranaky ny Andriana teto Imerina ireo mpihavana akaiky izay ampivadiana (toy ny zanaky ny mpirahalahy). Izany no natao dia mba hitandrovana indrindra ny fahambonian'ny firazanana sy ny fananana noharian'ny ray aman-dreny, Ny ara-tsiansa dia manamarika fa misy fiantraikany ratsy eo amin'ny taranaka ny vady mpihavana ; ankoatra izany dia azo an-tsaina ny fijaliana ara-tsaina ateraky ny fanambadiana an-katerena, na eo amin'ny lehilahy na eo amin'ny

• J

vehivavy,

Manao ahoana ny endriky ny herisetra an-kolaka amin'ireo fomba ireo ?

3. Ny tsidikarona sy ny sesilafika teo amin'ny foko Antemoro

Tsy azon'ny lehilahy atao ny manao Tsidikarona izany hoe manary vehivavy novadiany latsaky ny iray volana. Tsy azon'ny lehilahy atao ihany koa ny sesilafika izany hoe mampiditra vehivavy hafa ao an-tokantrano ao anatin'ny herinandro nialan'ny vadiny teo aloha tao. Voasazy tsy mahazo maka vady ao anatin'ny enim-bolana ka hatrarnin'ny herin-taona izay lehilahy tratra manao izany.

4. Ny tsitonga

Miavaka amin'ny zava-misy andavanandro kosa ny any amin'ny faritra atsimo atsinanan'ny Nosy satria dia misy fomba famaizana ny lehilahy ataon'ny Andrenonivavy (lehiben'ny vehivavy) miaraka amin'ireo vehivavy ao an-tanana. Raha mampijaly ny vadiny ny lehilahy na mandroaka ny vadiny ka tsy manome azy izay tokony ho anjara fananany dia ampiharina aminy ny Tsitonga. Ny Tsitonga dia fanomezana sazy ny lehilaby toy ny fanerena azy handoa onitra, ny fiarahan'ny vehivavy rehetra eo an-tanana mikomy noho ny ataony ...

Any am in 'ny faritra misy anao any, inona ireo fomba amam-panao izay miaro ny vehivavy na ny lehilahy iharan'ny herisetra ? Manao ahoana ny lanjan'izy ireny amin'izao fotoana izao raha ny fampiharana azy no jerena ?

41

Hasin-kevitra : 5

Vehivavy Ioham-pianakaviana

Amin'ny foko Antemoro, raha m.isaraka ny mpivady, dia manaraka ny reniny ny zaza tsy ampy taona. Raha hafa foko amin-dralehilahy anefa ravehivavy, dia mijanona eo amin-dralehilahy avokoa ny zanany. Izany hoe na dia tsy avy amin-dravebivavy aza ny antony rnahatonga ny fisarahan'izy mivady dia azo esorina aminy ny zony hiara-rnonina amin'ny zanany tsy ampy taona. Manana andraikitra ny hamelona ny zanany ny ray ka na misaraka aza izy mivady dia andraikitry ny lehilahy ny manome vola hanafiana ny zanany sy ampaham-bokatra ho sakafon'ireo zan any ireo. Toy ny manary ny zanany ny lehilahy raha tsy mahavita izany adidiny izany.

Ny tarehimarika ofisialy eto Madagasikara amin'izao fotoana izao dia manambara fa 17,9%-n'ny ankohonana Malagasy no iandreketan'ny vehivavy loham-pianakaviana. Saingy raha ny zava-misy kosa no jerena dia mara lavitra noho izany ireo vehivavy miahy irery ny zanany eta amintsika.

Tsy mbola misy anefa ny lalana manokana miaro ny vehivavy loham-pianakaviana, nefa raha ny tokony ho izy dia izy ireny indrindra no mila arovana noho ireo zaza eo ambany fiahiany ary noho ireo zaza ireo indrindra no hanomezan'ny lalana azy fahefana vitsivitsy,

42

Inona no tanjon'ny hasin-kevitra ?

Ny tanjona ankapobeny dia ny ampahafantarana ireo fepetra iarovana ny vehivavy lohampianakaviana mba hahafahana mitsimbina azy sy ny zanany.

Aorian'ny famelabelarana arahina adihevitra, ny mpandray anjara dia hahita soritra izay tokony hanohanana ny reny miahy irery ny zanany, mba hahazoany mizaka ny zo omen'ny lalana azy sy ny zan any.

1. Ny Ioham-pianakaviana

1.1. Ny loham-pianakaviana araka ny lalana

Ny ray sy ny reny ary ny zanany no atao hoe fianakaviana. Miara-mipetraka amin'ny ray sy ny reny ny zanany raha mbola kely.

NY ANDRAIKlTRY NY LOHAIvlPIANAKAVIANAARAKA NY LALANA

Ny lehilahy no voatendrin'ny lalana ho loham-pianakaviana ary hamafisin'ny

Miara-rnonina amin'ny vadiny sy ny zanany Manapa-kevitra sy mifehy ny fananana iombonana

Misolo tena ireo zanany tsy ampy taona eo anatrehan'ny Ialana

Miahy, rniaro, mamelona, mitaiza sy manabe Ireo zanany

Matetika anefa, noho ny antony mara samihafa, dia ny vehivavy no misahana izany andraikitry ny loham-pianakaviana izany. Raha ny lalana no jerena dia azo faritana toy izao ny vehivavy lohampianakaviana : vehivavy mipetraka miaraka amin'ireo zanany ary tompon'andraikitra tanteraka amin'izy ireo : mandray fanapahan-kevitra ho azy ireo ary misolo tena azy ireo amin'ny lafiny rehetra raha mbola tsy ampy taona. Ankoatra izany dia izy no miahy, mamelona, mitaiza sy manabe

fiaraha-monina rahateo izany.

ny zanany.

1.2. Iza ireo vehivavy kilasiana ho loham-pianakaviana ?

• Ny vehivavy manambady ara-dalana ka nilaozam-bady, na ao an-trano ihany rangahy saingy manana toetra tsy mendrika na koa minia tsy mikarakara ny zanany .

• Azo kilasiana ho loham-pianakaviana ihany koa ny vehivavy renirn-pianakaviana nefa tsy manam-bady, ny vehivavy misara-panambadiana ipetraban'ny zanany ary ny vehivavy maty vady.

43

Araka ny lalana, raha tsy afaka mamelona ny zanany ilay renim-pianakaviana tsy manambady, dia ny rainy na ny reniny na ny anadahin-dreniny (antsoina hoe ~enilahy izy amin'izay fotoana izay) no misahana ny andraikitry ny loham-pianakaviana eo amin'ny zaza. Saingy na dia eo aza izany, dia rnbola izy reniny irery ihany no afaka misolo tena ny zanany sy tompon'ny fanapahan-kevitra momba azy ireo,

1.3. Inona avy ireo zo ananan'ny vehivavy loham-pianakaviana ?

~ Mampanaiky ny maha ray niteraka ilay lehilahy rain-janany

Azon'ny vehivavy renim-pianakaviana tsy manambady atao ny mitondra porofo manoloana ny Fitsarana ny maha-ray niteraka an'ilay zaza ny lehilaby iray izay porofoiny ho rain-janany. Porofoiny mazava tsara arnin'izany fa nisy firaisana ara-nofo tamin'izy roa izay antony nipetrahan'ilay zaza tao an-kibo.

Izany no atao dia mba hahafahany mangataka amin'ilay rain-janany vola solon-tsakafo ho an'ilay zaza (ilay atao hoe fourniture d'aliments).

INO A OATAONY .M1JN'IZANY?

Manao fangatahana any amin'ny Fitsarana ao anatin'ny 1 taona nahaterahan'ny zaza na taorian'ny tsy nameloman'ilay ray niteraka ilay zaza intsony.

~ Mangataka amin'ilay rain-janany ny fanjanahana ny zaza

Afaka mangataka amin'ny rain-janany hanjanaka ilay zaza koa ny vehivavy renim-pianakaviana tsy manambady, indrindra raha tsy vita soratra ara-dalana ralehilahy (azo an-tsaina tsara mantsy fa hiteraka korontana ao an-tokantranon-drangahy ny fanjanahana ny zaza naterany ivelan'ny tokantranony). .

~ Mangataka vola hamelomana ny zaza

• Ny ray rehetra dia manana adidy hamelona ny zanany. Raha tsy rnanao izany izy dia voalaza fa mandao ny fianakaviany. Amin'izay fotoana izay dia azon'ny vadiny atao ny mangataka vola hamelomana ny zaza sy hikarakarana ny tokantrano.

• Raha mandray vola amin-drangahy kosa ilay vehivavy loham-pianakaviana nefa nitsahatra tsy nandoa izany rangahy nandritra ny 2 volana dia azo atao ny mitory amin'ny Fitsarana sy hanery azy handoa izany. 15 andro no omen'ny Fitsarana ny raim-pianakaviana mba handoavany ny vola. Ary ny Fitsarana dia mandidy azy hanefa ny lany rehetra tamin'ny fitoriana nataon-dravehivavy. Ny vadin-tany (huissier) ihany koa dia afaka mandidy ny lehilahy hanefa ny didim-pitsarana mikasika ny vola famelomana ny zaza ary ilay lehilahy ihany no mandoa ny karaman'io vadintanyio.

44

!NONA NO ATAONY AMfN'IZANY ?

Misolo tena an-janany ravehivavy ary manao fangatahana any amin'ny Fitsarana any amin'ny toerana ipetrahan-drangahy; Asiana hajia 1 000 Ia isaky ny pejy fangatahana. Ny vehivavy manao fangatahana no mandoa ny vola hikarakarana izany eny amin'ny Fitsarana .. Raha manana porofo izy fa tena sahirana ka tsy manana vola amin'izany, dia manao fangatahana amin'ny Procureur de la Republique mba tsy hanefa vola ary hokarakaraina maimaim-poana ny fangatahany.

Aiza no alefa nyfitoriana ?

Ny fitoriana amin'ny ady heloka, izay tsy handoavam-bola, dia alefa any amin'ny Tonia Mpampanoa (Procureur de la Republiquej.Ny fangatahana amin'ny ady madio dia alefa amin'ny Filohan'ny Fr(sarAna ary andoavana vola an-tratra (provislon). Nefa raha toa voaporofo fa tsy manambola dia mety hahazo "assistance judiciaire" ny mpangataka.

Adihevitra

Ankehitriny dia marobe ireo vehivavy sy tovovavy miahy irery ny zanany, na ao anatin'ny fanambadiana ara-dalana izy na tsia. Oha-pitenenana milaza ny adidin'ny vehivavy amin'ny zanaka ilay hoe "Ny lehilahy omena zanaka fa ny vehivavy no miteraka fa tsy mba omena". Izany hoe tsy afaka miala amin'ny adidy sy ny andraikitra amin'ny maha tornpon-janaka azy ny vehivavy. Maro be ihany koa ireo zaza tsy voazanaky ny rainy satria tsy mahalala ny ray sy reniny fa azo atao tsara izany na dia tsy ara-dalana aza ny fanambadian'izy ireo. Miaro ny zon'ny zaza mantsy ny fanjanahana azy.

Santionany iharry ireo amin'ny olana mianjady amin'ny vehivavy loha-pianakaviana ary misy fiantraikany eo amin'ny fiainany sy ny an'ireo zanany, ka manome vahana hatrany ny fifampitondrana mitongilana eo amin'ny lehilahy sy ny vehivavy.

Araka ny hevitrareo, karazana inona no fiarovana syfiahiana mety ho apetraky ny fiaraha-monina sy ny Fanjakana ho an'ny vehivavy loha-pianakaviana mba ahafahany mandray anjara marina

., fi d ?

amm ny ampan rosoCfna .

4S

Hasin-kevitra : 6

Ny lehilahy sy ny vehivavy manoloana ny fisaraham-panambadiana

EP··

Marc ireo resy lahatra fa ny fanambadiana tsy ara-dalana no tena miaro ny tombontsoan'ny tsirairay manoloana ny fisaraham-panambadiana. Raha ny fomba amam-panao eto amintsika anefa no jerena, dia maro ireo faritra eto Madagasikara no mitongilana ho arnin'ny tombontsoan'ny Iehilahy rehefa tonga ny fizarana ny fananana niarahana nihary. Matetika mantsy dia lasan-drangahy ny tany, ny trano, ny omby, ny fitaovam-pamokarana. Ny anjaran-dramatoa indray kosa dia ireo fitaovantokantrano toy ny fitaovan-dakozia sy ny fanaka. Raha sanatria tsy maintsy ho tonga any amin'ny fisaraham-panambadiana ny mpivady, inoana marina fa hisy fiantraikany be tokoa eo amin'ny famokaran-dravehivavy ny fampiharana ireo fomba ireo. Ary dia mampihena sahady ny fahafahany mamelo-tena sy miaro tena manoloana ireo olana mety mianjady aminy Amin'izay lafmy izay dia ny fanambadiana ara-dalana no miaro ny tombontsoan'ny vehivavy amin'ny fizarana ny fananana.

46

Inona no tanjon'ny hasin-kevitra ?

Ny tanjona ankapobeny dia ho fanomezana fanampim-pahalalana mikasika ireo lalana miaro ny fanambadiana mba hahafahana miaro ny tombontsoan'ny ankohonana.

Aorian'ny famelabelarana arahina adihevitra, ireo mpandray anjara dia hahatsapa sy handresy lahatra ny voka-dratsin'ny fisaraham-panambadiana, indrindra raha sanatria tsy voaaron'ny lalana ny tombontsoan'ny mpivady.

1. Nyfisaraham-panambadiana sy ny manodidina azy

1.1 Fanamarihana

• Ny Fitsarana irery ihany no afaka manapa-kevitra momba ny fisaraham-panambadiana.

• Ny didim-pitsarana no milaza fa tsy mpivady intsony izy roa izay vita soratra, na ireo izay mivady araka ny fomban-drazana ka natrehan'ny solontenam-panjakana sy nanaovana fitanana an-tsoratra tany amin'ny Firaisana.

• Afaka rnitory an'izay tsy manaja ny lalana mifehy ny fanambadiana ny iray amin'ny mpivady, Tsy eken'ny Fitsarana ny fisaraharn-panambadiana raha Hay manao fahadisoana indray no mangataka ny fisarahana (ohatra ny lehilahy na vehivavy mijangajanga mangataka fisarahana mba hahafahany manambady ny sakaizany).

• Ny fisaraham-panarnbadiana no dingana farany indrindra handaminana ny disadisan'ny mpivady, mba hitsinjovana ny tombontsoa sy ny filaminan-tsainan'ny tsirairay indrindra fa ny ankizy.

1.2. Ireo antony ahafahana mangataka fisaraham-panambadiana

Afaka misaraka ny mpivady raha misy antony mari-pototra tsy ahafahan'izy ireo miara-rnonina intsony. Ny mpitsara irery ihany anefa no tompon'ny teny farany amin'ny fijerena sy fandinihana ny antony aroso eny amin'ny Fitsarana.

47

• Misy hadisoana lehibe ataon'ny iray amin'ny mpivady toy ny mandao tokantrano maharitra ela kanefa tsy misy antony mitombina ; ny herisetra sy ny fampijaliana atao amin'ny vady na amin'ny zanaka ; ny fivarotan-tena sy ny fijangajangana.

Ireto antony ireto no mety hahafahana mangataka fisaraham-panambadiana :

• Tsy mahatanteraka ny adidy sy andraikitra ateraky ny fanambadiana ny iray amin'ny mpivady, ohatra : tsy mitsabo sy mamonjy ny vady marary na tojo fahasahiranana, mametraka sy mikaraka ny vadikely ao an-tokantrano, mampirafy miharihary. Na izany aza, tsy voatery omen'ny Fitsarana alalana hisaraka ny rnpivady raha mampirafy ny iray.

• Tsy manaja ireo fomba amam-panaon'ny ankilany (ohatra ny fady isan-karazany), ary manao tsinontsinona ireo fototra iorenan'ny fiaraha-monin'izy mivady toy ny manompa sy mamingavinga ny razana niaviana (taranak'andevo, tambany, ... ).

TSARA HO FANTATRA

Tsy eken'ny lalana malagasy ny fifanarahan'ny mpivady hisara-panambadiana, na ny hisarahan-tcerana, fa ny Fitsarana irery many no afaka manapaka an'izany,

Tsy antony ahazoana misara-panambadiana ny maha-momba ny lehilahy na ny vehivavy.

1.3. Ireo dingana laievana rehefa mangataka fisaraham-panambadiana

Mialoha ny hamoahan'ny Fitsarana ny didy milaza ny fisaraham-panambadiana dia mara treo dingana tsy maintsy lalovan'ny mpivady :

• Fangatahana fisaraham-panambadiana any amin'ny Fitsarana ataon'ny iray amin'ny mpivady izay mihevitra ho manana ny rariny ; ampiarahina amin'ny fangatahana ireo antontan-taratasy manamarina ny fangatahana.

• Fitanana an-tsoratra manamarina fa tsy mifanaraka intsony ny mpivady.

• Didim-pitsarana mametra ho enim-bolana ny fotoana hieritreretan'ny mpivady.

• Didim-pitsarana manambara ny tsy fifanarahan'ny mpivady intsony ary manolotra ny raharaha amin'ny Fitsarana tsy atrehin'ny vahoaka ..

• Didim-pitsarana manaiky. na tsy manaiky ny fisaraham-panambadiana, manapaka izay hipetrahan'ny zaza sy ny vola hamelomana azy ireo (pension alimentaire), ary ny onitra mety ho azon'ny vady manana ny rariny.

48

2. Ny fiantraikan'ny fisaraham-panambadiana eo amin'ny fianakaviana

2.1. Eo amin'ny zanaka iombonana

• Ny lalana no mamaritra izay ipetrahan'ny zaza, araka izay mahasoa azy ireo.

• Marihina fa mety higadra 1 volana ka hatramin'ny 1 taona an-tranomaizina ny ray na ny reny tsy nahazo alalana hitazona ny zaza kanefa manodinkodina na maka an-keriny azy ireo. Mety hitornbo hatrany amin'ny 3 taona izany sazy izany raha toa ka efa nesorin'ny Fitsarana taminy ny fahefana maha-ray na maha-reny azy noho ny hadisoana vitany.

• Azo amboarina sy ahitsy ny vola famelomana ny ankizy arotsaky ny andaniny amin'izay ipetrahan'ny zaza mandra-pahatongan'izy ireo ho ampy taona. Izany dia dinihina araka ny vola miditra amin'ny ray sy ny reny ary ny fiovan'ny toe-piainan'ilay ipetrahan'ny zaza.

• Afaka miovaova ny ipetrahan'ny zaza arakaraka izay mahasoa azy (ohatra : fij erena ny toerana hianarany, 11a koa raha manambady ilay nipetrahan'ny zaza ka mety hananosarotra ny fifandraisany arnin'ny renikeliny na raikeliny).

2.2. Eo amin'ny samy rnpivady

.• "Mitsahatra tanteraka ny adidy sy andraikitra ateraky ny fanambadiana rehefa vita ny fisaraham-panambadian'ny mpivady.

• Indray mandeha ihany no mahazo onitra avy amin'ny andaniny izay manana fahadisoana ny iray amin'ny mpivady ary tsy manana anjara amin'ny soIon-tsakafo intsony izy.

2.3. Ny fizarana fananana

Ny fizarana ny fananana dia manaraka izay fifanarahana nataon'ny mpivady : zara mira raha tsy nisy fifanarahana mialoha ny fanambadiana na araka izay sata mifehy ny fananana nofidin'izy mivady (contrat de manage).

Ny fananana ikambanana ihany kosa anefa no ifampizaran'ny mpivady. Ny fananana manokana dia miverina amin'ny tompony.

INONAAVY lREO FANANANA lKAMBANANA ?

Ny karama sy ny vola azon'ny tsirairay nandritra ny fanambadiana. Ny vola azo tamin'ny fananana ikambanana (ohatra : vidim-bokatra, tombom-barotra, ... ). Ireo zavatra rehetra novidiana tamin'ny karama sy ny vola nikambanana.

49

Adihevitra

Ny fisarahan'ny mpivady araka ny fomban-drazana

• Teo amin'ny foko Antemoro, ny mpivady dia afaka mifanaraka fa hisaraka. Mahazo manapakevitra amin'izany na ny lahy na ny vavy, Azon'ny lehilahy atao ny misaraka raha hitany porofo fa manitsakitsaka azy ny vadiny. Antony azony anariana ny vehivavy ao an-tokantrano ihany koa ilay "izy tsy miteraka" ao anatin'ny telo taona nanambadian-dralehilahy azy. Azon'ny vehivavy atao koa anefa ny misaraka raha toa ka mandao maharitra ny tokantrano tsy misy antony manokana ny lehilahy, na koa rnitondra vehivavy ao an-trano izay tsy mbola voaosotra ho vadikeliny akory. Rehefa hiala ny tokantranony ravehivavy, omena azy ny akohony amam-borona, ny lovia aman-tsotro ary vary akotry enina sobika.

• Teo amin'ny foko Bara, na ny lehilahy na ny vehivavy dia mahazo manapaka sy mampiato ny fanambadiana. Manaraka ny reniny ny zaza latsaky ny dimy taona, ireo izay rnihoatra izany kosa dia mijanona amin-drainy. Miverina any amin'ny ray aman-dreny na ny anadahiny ny vehivavy misaraka am-panambadiana.

• Vehivavy fotsinantsy no ilazana ny vehivavy tsy miteraka eo amin'ny foko Antandroy. Raha misaraka amin'ny vadiny ny vehivavy fotsinantsy, dia tsy maintsy mamerina ny fandeo, izany hoe ny tolotra nomena azy teo am-panekeny ny fanambadiana,

• Teo amin'ny foko Sakalava sy Tsimihety in dray, dia anisan'ny teny voizina ny hoe: "Tsy misara-maty fa misara-belona". Averina arnin-dralehilahy ny moletry (izay tambiny omena ny vehivavy eo am-panarnbadiana) raha misaraka alohan'ny herintaona ny mpivady na koa vamba ilay vehivavy. Atao hoe vamba ny vehivavy raha tratra mijangajanga, "ny lehilahy mantsy tsy mba vamba fa ny ampela no vamba".

Mety mitranga ny lehilahy manao izay hahaleo monina ny vadiny mialohan'ny herintaona mba hiverenan'ny moletry aminy. Misy indray koa ny vehivavy izay rniandry ny herintaona hisarahana mba hanangonany ny ornby sy vola azony tamin'ny moletry, Manamarina izany moa ilay oha-pitenenana hoe TIny hanambadian-kitadiavana".

Raha ireo fomba vitsivitsy notanisaina ireo no ampiharina amin 'ny lalana malagasy mifehy ny fisaraham-panambadiana, inona no mety ho paikady hampifanatonana azy ireo mba iarovana ny tombontsoan 'ny tsirairay ao anatin 'ny ankohonana .' ny ankizy, ny vehivavy, ny lehilahy ?

50

Hasin-kevltra : 7

Momba ny fizaram-pananana sy ny fandovana

Any amin'ny faritra Betsiieo sasantsasany sy any amin'ny faritra atsimo atsinanan'ny Nosy (Antesaka, Antambahoaka), dia mizara mitovy amin'ny zan aka 1ahy sy ny zanaka vavy ny fananan'ny ray sy ny reny. Saingy rehefa miala mandeha rnanarnbady ny vehivavy, dia entiny manaraka azy ireo ny fanaka natolotra azy ; ny anadahiny no mandray ny taniny ho volena na dia

,

mbola heverina ho tompon'ny tany ihany aza izy amin'izany. Raha misy mantsy fisarahany amin'ny vadiny any aoriana any (maty vady na misara-belona) dia afaka miverina any amin'ny tany niaviany ny vehivavy. Ary ireo fanaka nentiny tany an-tokantrano sy ireo fananany manokana dia averina aminy avokoa.

Any amin'ny faritra atsimo kosa amin'ny ankapobeny, dia tsy mandova ny tany sy ny ombin'ny rainy ny vehivavy. Raha maty vady ny vehivavy any atsimo dia toy izao ny fihafarany :

• Eo amin'ny vehivavy fotsinantsy, izany hoe raha tsy niteraka izy mivady, dia tsy mahazo na inona na inona ravehivavy, 'Ny fananany rnanokana kosa dia miverina any amin'ny fianakaviany.

• Ny vehivavy manan-janaka kosa dia mahazo miama amin'ny fananana navelan'ny maty amin'ny alalan'ireo zanany, Izy ihany koa no mitantana ireo fananana ireomandra-pahaleotena ny zanany .

• Manao ahoana kosa ny fandovana eo anatrehan'ny lalana ? Ary aiza ho aiza ny fahafahan'ny tsirairay, ny vehivavy sy ny lehilahy, hahazo tombontsoa amin'ny sehatra rehetra (toy ny fandovana) mba hisian'ny fampandrosoana niaharitra ?

51

Inona no tanjon'ny hasin-kevitra ?

Ny tanjona ankapobeny dia ho fanomezana fahalalana fototra mikasika ny fepetra mifehy ny fandovana araka ny lalana malagasy mba ho tsapany fa tsy misy mahasamy hafa ny lehilahy sy ny vehivavy amin'izany.

Aorian'ny famelabelarana arahina adihevitra, ny mpandray anjara dia :

• Hahatsapa ny mety ho fiantraikany raba mitongilana ny fitsinjarana ny lova eo amin'ny lebilahy sy ny vehivavy.

• Handresy labatra ny sehatra misy azy avy fa ny fifanatonan'ny fomban-tany sy ny lalana amin'ny fizaram-pananana dia anisan'ny miantoka ny fandrosoan'ny tsirairay sy ny isarnparitra.

1. Ireo karazana fananana sy ny fomba fizarana azy

Karazany roa miavaka tsara foana ny fananana : ny fananana ikambanana sy ny fananana an'ny tena manokana.

1.1. Ireto avy no raisin a ho fananana ikambanan'ny mpivady

• Ny karama izay raisin'ny mpivady tsirairay sy ny vola rehetra miditra ao an-tokantrano (ohatra : tombony amin'ny fivarotana, vidim-bokatra, ... ) ;

• Ny fanaka sy ny entana rehetra novidina tamin'ny vola miditra ao an-tokantrano ;

• Ny trano, .tany, biby fiompy novidina tamin'ireo vola miditra ao an-tokantrano ireo ;

• Ny zavatra natolotry ny olona ho azy roa nandritra ny fanambadiany,

52

Raha misy fabafatesan'ny iray amin'ny mpivady dia ny fananana ikambanana ihany no mitsinjara amin'ny vady sy ny mpandova, ka ny antsasany dia anjara fananan'ny vady sisa velona tamin'ny fiharian'izy roa ; ary ny antsasany no lova zarain'ireo izay mandova ny maty.

1.2. Ireto kosa ny fananan'ny tena manokana

• Ireo fananana izay nolovana na nomena ny tena manokana na ny fananana novidina na

natakalo tamin'ireo lova ireo ;

• Ireo fananana nohariana talohan'ny fanambadiana ;

• Ny firavaka nomena ny lehilahy na ny vehivavy ;

• Ny fitafiana manolo-koditra rehetra (ao anatin'izany ny solomaso) ;

Manaraka ny tsirairay hatrany ireo fananana ireo ary tsy itambarana amin'ny vady,

TSARA HO FANTATRA

• Tsy mifarnpizara amin'ny vady sisa velona ireo fananan'ny

tena manokana fa lasan'izay mandova ny maty,

Na ny lahy na ny vavy dia afaka manolotra ny fananany ho an'ny vadiny. Raha te hanao izany izy dia rnanao didim-panansna ..

• Raha manana fambolena izy mivady, dia azon'ny iray sisa velona atao ny mangataka ny tsy hizara izany na koa mangataka l1y handraisany anjara amin'ny fampiroboroboana izany mandritra ny enin-taona (6 taona). Azo havaozina na koa foanana io fangatahana ie any aoriana arakaraka ny zava-misy.

Mandritra ny herintaona aorian'ny fahafatesan'ny vadiny, 1'1y vady hany sisa velona dia afaka mandray ny tombony amin'ireo fananana iombonana ary tsy voatery mandrotsaka ny pahany amin'ireo mpandova izy mandritra io fotoana io. Maadritra io fepotoana io ihany koa dia mbola ny fananana ikambanana no rniantoka ny trano onenan'ny iray sis a velona sy ny fikarakarana izany,

53

1.1. Ny fizarana ny fananana raha maty ny iray amin'ny mpivady

• Fizarana ny fananana ho an'ny vady mbola velona

Raha toa ka tsy nisy didim-pananana nataon'ny maty na koa tsy nanao "contrat de mariage" ny mpivady, dia toy izao ny fitsinjarana ny fananana iombonan'ny mpivady :

• Rehefa niala tamin'ny fananana iombonana daholo ny fandaniana sy ny trosa rehetra, dia ny antsasaky ny fananana iombonana sisa tavela dia anjaran'ilay sis a velona. Tsy lovany akory io fa anjara fananany tamin'ny fiharian'izy mivady ;

• Ny antsasany kosa no mitsinjara amin'ny rnpandova araka ny laharan'ny fandovana eo anatrehan'ny lalana,

2. Fepetra amin'ny fandovana

• Ny lova dia ny anjara fananan'ny maty izay zaraina amin'ny mpandova.

• Rehefa miala avokoa ny trosa nitambaran'ny rnpivady sy ny anjara fananan'ny vady sisa velona vao rnitsinjara ny lova.

• Raha manan-janaka ny maty dia ny zanaka no mandova

LAHARAN'NY ZANAKA AMIN'NY FAND0VANA

1. Ny zaza tenika tao anatin'ny fanarnbadiana ara-dalana na dia mbola any am-bohoka aza ; ny zaza izay raisina ho toy ny tanaka tereka tao anatin'ny fanambadiana (jereo pejy 24) ;

2. Ny zaza nezanahana (afa-tsy ireo teraka tab anatin'ny fijangajangana sy ny zanaky ny olo-pady) ;

3. Ny zaza na ireo olona nanaovana fananganana tsotra.Samy mandova avokoa izy ireo, ary manaraka io laharana io ny anjara lova azon'ny tsirairay,

54

• Raha tsy niteraka ny maty ary tsy misy olona natsangana tany amin'ny Fitsarana ilia izay olona nanaovany fananganana tsotra no mandova azy tanteraka.

• Raha tsy misy mihitsy ny olona izay natsangan'ny maty dia manaraka ny Iaharan'ny mpandova ny iantefan'ny lova navelany.

2.1. Laharan'ny mpandova

Amin'ny fandovana, dia laharana faha-8 ny vady bany sisa velona, na vehivavy io na lehilahy. Izany hoe raha tsy misy zaza nateraka dia mandova ireo zafikely. Dia toy izany hatrany mandra-pahatonga any amin'ny laharana faha-8 ka ahafahan'ny vady harry sisa velona, na lahy na vavy, mandova ny vadiny maty.

LAHARAN'NY MPANDOVA

Laharana voalohany :

Laharana faharoa :

Laharana fahatelo :

Laharana fahefatra :

Laharana fahadimy :

Laharana fahaenina :

Laharana fahafito :

Laharana fahavalo :

Laharana fahasivy :

zanaka

zafikely

ray sy reny niteraka

rahalahy sy anabavy iray tampo amin'ny maty zanaky ny rahalahy sy anabavy

dadatoa sy nenitoa

zanaky ny dadatoa sy nenitoa

vady hany sis a velona (lahy na vavy) ny Fanjakana

2.2. Inona no atao ahafahana mikarakara ny lova ?

~ Ireo antontan-taratasy ilaina amin'ny famindrana ny lova

• Fanambarana ny fandovana

• Taratasy fanamarinana ny fahafatesana

• Ireo mpandova ihany no mikarakara ny famindrana ny lava : mangataka acte de notoriete any amin'ny Firaisana rehefa eo am-pelatanana ny fanamarinampahafatesan'ilay nolovaina, ahafahana mahazo ny taratasy milaza ny maha-mpandova.

ss

2.3. Ny tokony ho fantatra iarovana ny fananan'ny taranaka

• Tsy azo zaraina amin'ny taranaky ny reny ny fananana lovaina avy amin'ny ray; toraka izany koa ny Lova any amin'ny reny dia tsy mankany amin'ny taranaky ny ray .

• Matetika dia raharaham-pihavanana no anaovana ny fizarana lova amin'izay fotoana . itiavan'ny mpandova azy ary hamafisina eny amin'ny Fitsarana io raharaharn-pihavanana io.

Raha sanatria misy olana ny fizarana dia azo atao ny mangataka amin'ny Fitsarana hane1anelana amin'ny fitsinjarana ny lova.

Adihevitra

Ny fIzaram-panananaeo amln'ny mpivady tsy niteraka

Mpivady vita oratra ara-dalana nandritra ny 22 taona i Lesabotsy sy i Soanambinina. Tsy mba niteraka anefa izy roa ary samy tsy nanan-janaka talohan'ny fanambadiany.

Nanana aretina nitaiza azy i Soanambinina ka rehefa notsaboin'i Lesabotsy nandritra ny roa taona dia nindaosin'ny fahafatesana.

Tonga ny fotoana hizarana ireo fananana iombonan'i Lesabotsy sy i Soanambinina :

Satria tsy nanao fifanekem-pananana izy roa dia zara-mira aloha ny fananana iombonana rehetra, izany hoe ny antsasaky ny fananana iombonana dia mijanona ho an'i Lesabotsy.

Ny antsasany faharoa kosa no lova mitsinjara amin'ireo mpandova an'i Soanambinina araka ny lalana, Izy moa tsy niteraka izany hoe tsy manan-janaka sy zafike1y izay laharana voalohany sy faharoa amin'ny fandovana ka dia ny ray aman-dreniny izany no tokony mandova azy. Ny rainy sy ny reniny anefa efa maty avokoa ka dia mandova ny fananan'i Soanambinina ireo rahavaviny sy ny snadahiny iray tampo aminy.

56

Ny fizaram-pananana amin'ireo zaza maro reny amin'ny foko Masikoro

Ny vehivavy tsirairay vadin-dralehilahy dia omena tany ahafahany mamboly sy miompy. Anjarany ny mampiroborobo ny famboleny sy ny fiompiany. Raha misy ny faharavan'ny fanambadiana, ny vehivavy miala dia mahazo ny antsasaky ny fananana sy ny tombony avy amin'ireo fambolena sy fiompiana ireo. Raha manan-janaka amin'ilay lehilahy izy dia midina ho ny ampahatelony izany anjarany izany.

Ny lovan'ny zaza tsirairay dia mifanentana amin'ny habetsahan'ny fananana azon-dreniny tamin'ny fotoana nisarahan'ny ray sy ny reniny (misara-belona).

Zon'ny zanaka lahy sy ny zanaka vavy handova any amin'ny faritra Androy

Samy hafa ny zon'ny vavy sy ny zanaka lahy :

Ny zan aka lahy no mandova ny tany, trano, omby satria mandova an-drainy ; ireo mantsy dia fananana voatokana ho an'ny lehilahy.

Ny zanaka vavy kosa dia tsy afaka mandova ireo satria "ampela", Na izany aza anefa dia mandova ny fitafiana, firavaka ary ny akoho amam-borona avy amin'ny reniny ny ampela.

(1) Manao ahoana ny hevitrareo manoloana ireo fomba ireo raha ny lalana no jerena ?

(2) [nona no mety ho fiantraikan'ireo fomba fandovana ireo eo amin'ny vehivavy sy eo amin'ny ankohonany ? Ahoana ny hevitrareo amin'izany ?

57

Hasin-kevitra : 8

Miralenta amin'ny fananan-tany

Ny lalana Malagasy dia mampitovy zo ny Iehilahy sy ny vehivavy eo amin'ny resaka fananan-tany. Saingy eo amin'io lafiny 10 dia mbola hita fa ma~ana ny lanjany tokoa ny fomban-drazana.

Any amin'ny faritra mara eto arnin'ny Nosy (ohatra : Androy, Betsileo, Atsimo Atsinanana, Avaratra, Sakalava), dia fananana natokana ho an'ny lehilahy ny tany ary indraindray koa ny omby.

Ahitana taratra ny fomban-drazana samihafa ireto fitenenana manaraka ireto :

"Zanak'ampela tsa mandovafa ny lehilahy no mandimby ny anaran-dray": "Tsy entina manambady ny tany"; "An'ny lehilahy ny adidy amin'ny (any" .. lzany hoe ny lehilahy dia heverina fa mamelomaso ny fananan-dray sy mitondra ny fonenana. Ny vehivavy kosa dia manara-bady ary tsy voatery hanao adidy amin'ny fianakaviany, Mipetraka ihany koa mantsy ilay hoe "tsy misara-maty fa misara-belona". Fiarovana ny fananana tsy hifindra tompo no tena anton'izany. Ahiana mantsy sao lasan-dralehilahy sy ny fianakaviany ny tany nolovain-dravehivavy k;a tsy miverina any amin'ny fianakaviany intsony raha misy faharavan'ny tokantrano.

Amin'izao vanin'andro izao anefa dia hit~ fa miandahy miambavy ny famokaran~ sy ny fihariana ; koa rariny sy hitsiny raha dinihina akaiky ny fitsinjarana ny tany' eo amin'ny lehilahy sy ny vehivavy mba hitsimbinana ny tombontsoan'ny tsirairay, Amin'izay lafiny izay indrindra dia fanaon'ny mpivady sakalava ny mividy tany any amin'ny toerana iavian-dravehivavy. Raha misy faharavan'ny fanambadian'izy roa any aoriana any dia lasa fananan-dramatoa mitokana ilay tany novidiana tany ammy ..

58

Inona no tanjon'ny hasin-kevitra ?

Ny tanjona ankapobeny dia ny hahatsapan'ny tsirairay fa ny fampiharana ny fampitovian-jon'ny vehivavy sy ny lehilahy ao anatin'ny fananan-tany dia anisan'nymiantoka ny fivelaran'ny tsirairay sy ny ankohonana ary ny firenena iray manontoLo.

Aorian'ny famelabelarana arahina adihevitra, ireo mpandray anjara dia :

• Hanazava ny Miralenta eo amin'ny fananan-tany,

• Hampahafantatra ny fepetra ahafahan'ny vehivavy manana anjara tany mba hahazoany mitsinjo ny ankohonany.

1. Miralenta amin'ny fananan-tany

1.1. Ny endriky ny fitovian-jo eo amin'ny fananan-tany

• Raha ny fahafahana manana tany no jerena, dia voasoratra mazava ao anatin'ny lalana fa mitovy ny zo omena ny vehivavy sy ny lehilahy :

J... Na ny vehivavy na ny Jehilahy dia samy afaka manana tany ho fananany manokana izay misoratra amin'ny anarany (ohatra lovany na fananany talohan'ny nanambadiany).

J... Na ny vehivavy na ny lehilahy dia samy afaka mividy, mivarotra sy manakalo ny tany izay fananany manokana amin-kalalahana.

J... Ny zanaka, na vavy na lahy, dia samy mandova ny ray sy ny reniny avokoa. Tsy misy tombo sy hala amin'izany fa mifanasaka amin'ny fananan'ny rainy sy ny reniny izy ireo.

J... Ny laharam-pandovana ihany koa dia tsy manavaka ny lehilahy sy ny vehivavy. Afaka mandova tany avokoa na ny lahy na ny vavy.

• Ny vady, na vavy na lahy, dia mizara-mira arnin'ny fananana iombonana raha toa ka misy ny faharavan'ny tokantrano, izany hoe fahafatesan'ny iray na fisaraham-panambadiana. Noho izany, ny fananana nohariana nandritra 11Y fanambadiana, ao anatin'iza~y ny tany sy ny trano, dia mifampisasaka amin-dralehilahy sy ramatoa avokoa.

59

TSARA HO FANTATRA

Ikambanan'n)" lahy sy ny vavy ny tany novidiana nandritra ny fanambadiana. Tsara bstadidiana fa nytany novidiana nandritra ny fanambadiana, na dia voasoratra amin'ny iray amin'ny mpivady irery aza, dia raisina ho toy ny fananana iombonari'ny

-rnpivady; Raha toa ka mitranga ny toe-javatra toy izany, dia afaka mangataka ny 'mainpanoratra. ny anarany amin'ny titran'ny tany ny iray izay tsy voasoratra ao.

Na dia misoratra amin'ny iray amin'ny mpivady aza ny tany, dia tsy maintsy voarnarika ao amin'ny Boki-tany kosa ny anaran'ny vadiny sy ny daty nanaovana ny fisorata-panambadiana. Izany dia miaro ny tany tsy ho las a fananana manokana ny iray amin'ny mpivady,

Sazian'ny Fitsarana ny fizarana mitanila amin'ny anjara tanin'ny vehivavy,

Raha izany ary ny Miralenta eo amin'ny fananan-tany, mona avy ireo karazana tany azon'ny vehivavy na ny lehilahy angatahina ?

1.2. Ireo karazana tany azo angatahina

tly Ny tany tsy misy manabevoho

Azon'ny vehivavy na ny lehilahy atao tsara ny mangataka fanO,ratiina amin'ny anarany ny tany izay manana tompo kanefa napetraky ny tompony teo fotsiny nandritra ny 20 tacna, sady tsy , nokarakarainy ; izany hoe ilay mpangataka no namokatra sy nanabevoho ny tany nandritra io fotoana io.

&J!J TOY IZAO NO AZONY ATAO AMIN'IZANY :

Mametraka faugatahana fanoratana ny tany amin'ny Filohan'ny Fitsarana. Ny filohan'ny Fitsarana no manendry Vaomieram-panjakana izay hanamarina fa ;hv inpangataka tokoa no nanabevoho ny tany nandritra ny 20 taona farafahakelinx

Asiana fitanana an-tsoratra io fanamarinana io.

Antsoina eny amin'ny Fitsarana ilay nanabevoho ny tany sy ny tena tompon-tany. Tsy maintsy mitranga ny roa tonta,

c' 'Ny Fitsarana no mamoaka ny didy amin'ny fahazoan-dalana manoratra ny tany na tsia amin'ny anaran'ilay nahabevoho. Soratana amin'ny Fiandraiketan'ny fananan-tany ny votoatin'io didy io.

~ Ny tanin-drazana

Azo atao tsara ny manao fangatahana amin'ny Fitsarana ahazoana ny tany nipetrahan'ny razam-be talohan'ny 1896 ka ny taranany rehetra no nifandimby nanabevoho io tany io mandrakizao,

60

~ Ny tanim-panjakana

Ny vehivavy dia afaka mangataka tanim-panjakana toy ny lehilahy, Tsara ho fantatra anefa fa ny tanim-panjakana, araka izany anarany izany, diu an'ny Fanjakana manokana ka tsy azon'izay mipetraka eo aminy amidy. Ny trano miorina na ny hazo maniry eo aminy kosa anefa dia azon'ny tompony amidy soa aman-tsara.

Eto arnin'ny Firenena, ny Fanjakana Malagasy dia manome ireo mpamboly mendrika izany na vehivavy na lehilahy, ny tanim-panjakana ho fananany tanteraka (immatriculation).

~ Ny tany nanaovana fifanarahana

Ny taratasy nifanaovan'ny andaniny sy ny ankilany no mamaritra raha natolotra natao fanornezana ilay tany, na nifampivarotana na nifanakalozana.

Amin'io ilay mpividy na ilay nomena ny tany dia mila manoratra any amin'ny Fiandraiketan'ny fananan-tany ilay taniny.

&JY INONA NY POROFO MARA TOMPON'NY TANY

Ny kadasitra

Ny farnetrahana baorina

Anao tanteraka ny tany rehefa vita baorina

Manatona ny Domaines izay hanoro anao ny taratasy hofenoina sy ny lalana rehetra tokony harahina vaG mampiditra Fitsarana ny raharaha raha ilaina.

Takio ny bokin-tany ary tehirizo tsara.

Angataho ny certificat de situation juridique, porofon'ny maha anao ny tany

Soraty haingana ny tany novidinao sao mivarotra indroa ny tompony taloha

Arnin'ny certificat de situation juridique no ahafantaranao ny anaran'izay tena tompon'ny tany. Voasazy enim-bolana ka hatrarnin'ny 5 taona .an-tranornaizina sy lamandy 180000 Ia - 1 800000 Ia ny mivarotra tany tsy an'ny tena

Mahavoasazy ny mamindra baorina : 1 volana ka hatramin'ny 1 taona an-tranomaizina

Aza adino fa tsy mahazo mividy tany ny vahiny

61

Adihevitra

Mandova tany ve sa tsia ny vehivavy ?

Lasa nifindra monina nanaraka an'i Limbiaza vadiny any Androy j Zanety, rehefa avy nanaovana ny fombafombam-panambadiana teo amin'ny ray aman-dreniny. Nampitondrain'ny ray arnan-dreniny milina fanjairana sy fanaka rehetra ao an-tokantrano izy amin'izany, ny ray aman-dreniny koa moa azo lazaina fa mpanarivo eo amin'ny faritra misy azy : an'arivony ny omby any an-kijana, velarana midadasika tsy taka-maso ireo tany ananan'izy ireo. Indrisy anefa indray andro novonoin'ny dahalo ny rain'i Zanety.

Amin'ny faritra Androy dia tsy nahazo mandova ny tany sy ny omby i Zanety, satria ahiana fa mety hiparitaka ny fananan'ny fianakaviana raha maka ny lovany izy ka mifindra any amin'ny vadiny indray ny anjarany. Ny fanambadian'i Zanety sy Limbiaza mantsy dia heverina foana fa mety tsy

. haharitra. Ka raha rava ny tokantrano, i Zanety dia miverina mipetraka any amin'ny ray amandreniny na ny anadahiny, ka izany no mahatonga ny tany tsy ampandovana azy.

Amin'ny faritra Sakalava ihany koa, na dia misoratra ho tompon'ny tany aza ny vehivavy, dia heverina ho toy ny an'ny anadahiny foana izany. Ahiana mantsy sao ho lasan-dralehilahy sy ny fianakaviany ny tany any aoriana any rehefa misy .ny faharavan'ny fanambadiana.

Manao ahoana ny Miralenta ea amin'ny fananan-tany raha ireto fombafandovana tany ireto ?

62

Hasin-kevitra : 9

Miralenta ao anatin'ny asa

Eto Madagasikara dia 46,7%-n'ny olona miasa no vehivavy nefa dia 76% amin'izy ireo diampiasa tsotra sy mpanatanteraka fotsiny ihany. Anisan'ny antony mahatonga izany ireto voalaza manaraka ireto :

• Tsy fahaizana taratasy, matetika tsy fidiny azy

• Tsy fahampian'ny fari-pahaizana arnam-pahalalana noho ny tsy nahazoany nandeha lavitra kokoa tamin'ny fianarana

• Fanavakavahana amin'ny maha-lahy na maha-vavy na dia rnisy aza ny lalana manda an'izany

• Fiheverana fa misy asa voatokana ho vitan'ny vehivavy sy ho an'ny Iehilahy

• Fahazaram-pisainana eken'ny vehivavy ihany koa (ohatra amin'izany ilay hoe: "mahay vadindahy, tsy mahay vadin-dahy") !!

63

Inona no tanjon'ny hasin-kevitra ?

Ny tanjona ankapobeny dia ny hahatsapan'ny tsirairay fa ny fampiharana ny fampitovian-jon'ny vebivavy sy ny lehilahy ao anatin'ny asa, dia anisan'ny rniantoka ny fivelaran'ny tsirairay sy ny ankohonana ary ny firenena iray manontolo.

Aorian'ny famelabelarana arahina adihevitra, ireo mpandray anjara dia :

• Hahatsapa fa tanjona maika ny 'Miralenta ao anatin'ny asa' .

• Hampirisika sy hanampy ny vehivavy ho amin'ny sehatry ny asa ambonimbony kokoa.

1. Miralenta ao anatin'ny asa: famaritana

• Voalaza mazava ao anatin'ny Ialana fa mitovy ny zo ananan'ny vehivavy sy ny lehilahy ao anatin'ny asa ; izany hoe tsy misy zo sy fahefana mitanila ho an'ny lehilahy na ho an'ny vehivavy eo amin'ny sehatry ny asa. Azo fintinina toy izao izany fitovian-jo izany :

• Na ny vebivavy na ny lehilaby dia manana zo hiasa, horaisina hiasa araka ny fahaizany sy ny fahafabany hisahana ny andraikitra ankinina aminy.

• Na ny vehivavy na ny Iehilahy dia afaka mifidy malalaka izay asa tiany hatao. Tsy misy tombo sy hala ny fanomezana tombon-tsoa ny mpiasa, na lahy na vavy, ohatra amin'izany ny fisondrotana eo amin'ny asa, fiarovana ny mpiasa, ny fahazoana manaraka fiofanana, ny fifampitondrana sy ny fitsimbinana ny mpiasa.

64

• Na ny vehivavy na ny lehilahy dia manana zo ho voaaro ny tenany sy .ny fahasalamany, manoloana izay asa iandraiketany.

• Ny lehilahy sy ny vehivavy mitovy diplaoma, mitovy asa sahanina, dia mitovy karama.

• Na izany aza anefa, misy ihany ireo fitsimbinana manokana ny vehivavy noho ny toe-tenany, amin'ny maha-reny sy maha-vehivavy azy indrindra raha bevohoka, mampinono sy tera-bao IZY,

1.1. Fiarovana ny vehivavy mifandraika amin'ny anjara asa voajanahary sahaniny (bevohoka, mampinono, miteraka)

Araka ny lalana :

• Tsy azo atao ny mampiasa vehivavy bevohoka tapa-bolana alohan'ny hahaterahany sy 1 volana aorian'izany na inona na inona antony.

• Tsy mahazo miasa amin'ny fitrandrahana charbon, fanamboarana ciment, ... , rnisy entona manempotra (gaz toxique) ny vehivavy, Izany mantsy dia atahorana hisy fiantraikany amin'ny fananahana.

• Tsy azo roahina amin'ny asany nyvehivavy bevohoka sy tera-bao ary azon'ny vehivavy atao ny mametra-pialana tsy misy fampandrenesana mandritra ny 15 volana raha mampinono izy.

1.2. Fiarovana ny vehivavy noho ny herim-batana eo aminy

• Tsy azo ampiasaina hitarika entana mihoatra ny SOKg na mibata entana mihoatra ny 30 Kg ny vehivavy,

1.3.. Fiarovana ny vehivavy eo amin'ny sehatra ara-moraly

_-\:mka ny lalana, dia tsy mahazo manao asa manana endrika fanambaniana izay tsy mifanaraka

(

amin'ny toe-tsaina Malagasy ny vehivavy. (Ohatra :, porno, miasaalina tandrifin'ny magazay

mirehitra jiro, ..").

65

fif!J TSARA HO FANTATRA

Marihina fa ireo fiarovana ny vehivavy ireo dia ampiharina amin'ny ankizy ihany koa.

Ohatra:

A Tsy azo atao ny mampiasa ankizy hitarika entana mihoatra ny 40 Kg na hibata entana mihoatra ny 20 Kg

A Eto Madagasikara dia manomboka eo amin'ny 14 taona no azo ampiasaina ny ankizy,' na lahy na vavy

Tsy mitovy ny zo ananan'ny vehivavy bevohoka sy tera-bao raha mpiasam-panjakana izy na miasa amin'ny orinasa tsy miankina

Raha misy fifanolanana eo amin'ny mpiasa sy ny mpampiasa dia azo atao ny mampandre antsoratra any amin'ny Fitsarana momba ny Asa ao anatin'ny herintaona nitrangan'rrfifanolanana

Adihevitra

Raha mijery akaiky ny tena zava-misy dia mbola tsy voahaja an-tsakany sy an-davany ny lalana fampitovian-jo ny lahy sy ny vavy eo amin'ny sehatry ny asa ary ny lalana fitsimbinana ny vehivavy manokana.

(1) Manoloana io toe-javatra io, inona no azon'ny vehivavy atao mba hitaritana ny tsirairay hiova fijery sy hampihatra ny Miralenta ao anatin'ny asa ?

(2) Inona ihany koa ny mety ho fandraisan'anjaran'ny lehilahy mba hanohanany ny Miralenta eo amin'ny asa ?

(3) Manao ahoana koa ireo vehivavy miasa tena?

Hasin-kevitra 10

Miralenta eo amin'ny sehatra ara-pfilitika

"Ny vehivavy tsy mitana hazomanga" hoy ny fitenenana. Hita taratra tokoa izany raha ny fandraisan'anjaran'ny vehivavy eo amin'ny sehatra samihafa no dinihana : politika, fitantanana, fahafahana mandray fanapahan-kevitra, lreo rehetra ireo mantsy dia azo bangoina amin'ilay teny malalaka hoe "Politika'' avokoa,

Tarehimarika vitsivitsy ireto manaraka ireto :

• Na dia efa efapolo taona mahery aza no nomena zo hifidy sy hilatsaka hofidina ny vehivavy, ary na dia 51 %-n'ny mpifidy eto Madagasikaraaza dia vehivavy, dia 2,4%-n'ny ben'ny tanana. ihany no vehivavy ary vitsy dia vitsy amin'ireo no voafidy tany ambanivohitra.

• Nandritra ireo Repoblika tela nifandimby teto Madagasikara dia tsy mbola nihoatra ny 4 ny minisitra vehivavy tao anatin'ny governemanta,

• Eo amin'ny lafiny ara-toe-karena, amin'ny sehatra tsy miankina sy Fanjakana, dia 18%-n'ny mpitondraJtompon'ny fanapahan-kevitra no vehivavy [aha 82% no Iehilahy.

• Eo amin'ny lafiny ara-sendikaly, na dia marobe aza ireo vehivavy ao anaty sendika dia mbola 22% ny vehivavy no voafidy ho birao foibe sendikaly raha 78% kosa ny lehilahy,

Maro ny antony mahatonga ny vehivavy tsy afaka mivelatra eo amin'ny sehatra ara-p61itika sy fanapahan-kevitra : antony ara-tsosialy, toe-karena, politika, fomban-tany ary toe-tsaina.

Mbola mijanona ohatra ireo raikitampisaka mametraka fa ny P6litika dia voatokana ho an'ny Jehilahy, Ny andraikitra ao an-tokantrano izay voatokana ho an'ny vehivavy dia maka fotoana betsaka eo aminy ankoatra ny asa mampidi-bola ataony ny fari-pahalalana ambany eo amin'ny ankamaroan'ny vehivavy, ny fahalainana sy ny tsy faharisihan'ny vehivavy amin'ny asa politika, ny fandrarana ny vehivavy rnijoro sy miteny imasom-bahoaka, .... , dia tsy ahafahany mivelatra amin'ny asa politika sy ny sehatra ilana fitantanana sy fanapahan-kevitra. Sakana goavana amin'ny frvelaran'ny tsirairay anefa izany ! Zava-dehibe ny firotsahan'ny vehivavy eo amin'ny sehatra arapolitika ka ho isan'ny tompon'ny fanapahan-kevitra izy amin'izany, fa izay tokoa no miantoka ny fandraisan'ny tsirairay anjara amin'ny fampandrosoana maharitra.

67

Inona no tanjon'ny hasin-kevitra ?

Ny tanjona ankapobeny dia ho fanentanana ny vehivavy handray anjara amin'ny sehatra politika sy fitantanana ary fanapahan..-kevitra.

Aorian'ny famelabelarana arahina adihevitra, ireo mpandray anjara dia :

• Hiara-hiaiky fa zava-dehibe ny Miralenta eo arnin'ny sehatra ara-politika sy ny fitantanamparitra

• Handrisika ny vehivavy hirotsaka amin'ny sehatra politika sy fitantanana ny fampandrosoana ny faritra misy azy fa antoka Iehibe ho amin'ny fampivoarana izany.

1. Ireo zo ara-politika

• Tsy manavaka ny lehilahy sy ny vehivavy ny lalana, manana zo mitovy izy ireo eo amin'ny sehatra ara-politika sy eo amin'ny fiaraha-rnonina.

[Bangoina foana ao .anatin'ny politika eto ireo sehatra . rehetra hitantananana sy handraisana fanapahan-kevitra toy ny fitantanana (any amin'ny boribori-paritra, fokontany, firaisana, fivondronana ... ); ny fikambanana samihafa . ny sendika ; ny antoko p61itika]. Na lehilahy na vehi avy dia:

AMPY TAONA EO ANATREHAN'NY LALANA

• 21 tacna : ampy tacna tanteraka my tsy soloina tena intsony na omena fahazean-dalana intsony amin'izay raharaha -panj akana rehetra

• 18 taona : ampy tacna hifidy; hanana karapanondro ; ampy taona ho tsarainaamin'ny adiheloka ; ampy taona hanambady

©Afaka manangana antoko p6litika na fikambanana araka ny fepetra takian'ny lalana

©Afaka misahana ny andraikitra tandrifin'ny fahaizany sy ny fahafahany manao izany ao anaty fikambanana, na sendika, na antoko p6litika na eo arnin'ny fiaraha-monina misy azy

©Afaka mandray anjara fitenenana amin'ny adihevitra imasom-bahoaka na famelabelarankevitra

©Afaka mifidy sy milatsaka hofidina rehefa mahafeno ny fepetra rehetra takiana amin'izany, amin'ny sehatra tsy an-kanavaka,

1.1. Na vehivavy na lehilahy dia afaka IHlnct)

Ireto avy ireo fepetra ahafahana mifidy :

• Feno 18 taona na lahy na vavy

• Manana kara-panondrom-pirenena malagasy

• Mipetraka eto Madagasikara

• Voasoratra ho anisan'ny mpifidy ao amin'ny Iisitry ny Fokontany telo yo lana mialoha ny fifidianana, na manana fahazoan-dalana hifidy avy amin'ny Filohan'ny Fitsarana (ordonnance) ao amin'ny toerana hifidianana.

Ho an'ireo tera-tany vahiny na ireo vehivavy mizaka ny zorn-pirenena malagasy noho ny fanambadiany amin'ny lehilahy malagasy, dia azo soratana any amin'ny lisitry ny mpifidy izy ireo raha manana " certificat de nationalite malgache " avy ny amin'ny Fitsarana amin'ny fotoana anaovana ny lisitry ny mpifidy.

1.2. Na vehivavy na lehilahy dia afaka milatsaka hofidina

Ireto avy ireo fepetra ahafahana rnilatsaka hofidina :

• Voasoratra ao anaty lisitry ny mpifidy any amin'ny Fokontany ipetrahana

• F eno taona araka ny takian'ny lalana ho an'izay asa ilatsahana ho fidina (ohatra : feno 30 taona ho an'ny Solombavambahoaka, feno 42 taona ho an'ny Filoham-pirehena)

• Manana toe-piainana mendrika eo amin'ny fiaraha-monina, tsy voararan'ny lalana hilatsaka hofidina

• Tsy mbola voasazy

• Atolotry ny Fikambanana na antoko politika

@ NY METY HO ENDRIKY NY FIFANDRAISANA ANJARAN'NY VEHIVAVY AMIN'NY FIZOTRY NY FIFIDIANANA

Maro ireo sehatra azon'ny vehivavy andraisana anjara mandritra ny fifidianana :

• Azo atao isan'ny membres de bureau izy raha mahay mamaky teny sy manoratra, ka voasoratra ho isan'ny mpifidy ao anatin'ny lisitry ny fokontany

• Afaka mizara ny karatry ny mpifidy, ao amin'ny biraom-pifidianana, bo an'ireo izay mbola tsy nahazo ny azy amin'ny andro hanaovana ny fifidianana

• Azon'ny Antoko p61itika tendrena ho Deleguee-n'ny Antokony, mba hanara-maso ny fandehan'ny fifidianana ao amin'ny toeram-pifidianana

• Azony atao ny manatrika ny fanisam-bato ao amin'ny biraom-pifidianana

• Raha Mpitsara ilay vehivavy, azon'ny Minisitry ny Fitsarana atao ny manendry azy ho Filohan'ny fanisam-bato ao anivon'ny Fivondronam-pokontany.

69

Adihevitra

(1) Manao ahoana ny anjara-toeran'ny vehivavy any amin'ny toerana misy anao raha ny lafiny ara-pomba no jerena ? Inona no mety ho antony mahatonga izany ?

Ny Andrenonivavy sy ny fiaritraikan'ny fandraisan'ny vehivavy anjara amin'oy fampandrosoana ny faritra misy azy

Eo amin'ny foko Antemoro ohatra dia manana ny toerany ny Andrenonivavy eo amin'ny fiarahamonma.

Ireo viavibe, izany hoe ireo vehivavy efa loa-jafy, no mifidy ny Andrenonivavy. Andraikitry ny Andrenonivavy ny manao izay hampiharana sy hiarovana ny zo ananan'ireo vehivavy iray foko aminy. Noho izany aritony izany, dia misy fahatahorana azy ny lehilahy.

Amin'ny foko Antemoro ihany koa dia manana fahefana handray anjara amin'ny adihevitra ny vehivavy. Ary tsapa fa ny fanomezana lanjany ny vehivavy eo amin'ny sehatra samihafa dia anisan'ny mandamina ny fiaraha-monina tokoa.

Any amin'ny faritra avaratra (Tsimihety) sy ny ankamaroan'ny faritra eto Madagasikara kosa dia efa fomban-drazana ny tsy mamela ny vehivavy hitondra : ny tangalamena sy ny ampanjaka dia an'ny lehilahy ; ny lehilahy no tompon'ny fahefana ary ny vehivavy no mpanatanteraka, Ohatra mampiseho izany amin'ny fiainana andavanandro ny fahitana ireo vehivavy marobe manao raharaha-pokontany (toy ny fanadiovana) sy ireo lehilahy marobe nandray anjara fitenenana mandritra ny fivoriam-pokonolona.

(2) Inona no azon'ny tsirairay atao mba handray anjara bebe kokoa amin'ny asafitantanana sy ny politika ny vehivavy ?

70

" Hankany amin'ny miralenta " ?

Teny farany

Izany lohateny manana endrika fanontaniana izany no iantsoana an'ity boky ity. Ny faniriana dia ny hahatonga ny MIRALENTA tsy hijanona ho voasoratra ao anatin'ny lalana velona fotsiny fa ten a hifanaraka amin'izay iainan'ny tsirairay eo amin'ny lafiny rehetra andavanandro, indrindra fa rry vehivavy, satria : ny firobohan'ny vehivavy an-tsehatra amin'ny fitantanana sy ny fanapahan-kevitra eo amin'ny faritra misy azy amin'ny lafiny andavanandro (ara-pahasalamana, fampianarana, fitantanana ny rano madio, fambolena sy fiompiana, ... ) eo amin'ny sehatra samihafa j'olomboafidy, sendika, ... ) dia sady mampivelatra azy no mitondra fivoarana ho an'ny faritra misy azy sy ny firenena iray manontolo ihany koa. Anisan'ny paik'ady hialana amin'ny fahantrana ny firotsahan'ny vehivavy amin'ny fampandrosoana maharitra.

71

Fangatahana sy fitoriana samihafa any amin'ny Fitsarana

::

Tsara ho fantatra raha voatery hampiditra ny olana any amin'ny Fitsarana rehefa afa nenina tamin'ny fampihavanana samihafa

1. Fanazavana ankapobeny

Karazany roa ny fampidirana ny olana any amin'ny Fitsarana, dia ny ady madio sy'ny ady heloka.

1.1. Ny ady madio

Ny ady madio dia alefa any amin'ny Filohan'ny Fitsarana amin'ny alalan'ny fangatahana. Ireto avy izany:

- fisarahana fanambadiana (divorce) ; fananganana (adoption judiciaire) ; fanariana (rejet) ; fanovana anarana (changement de nom) ; fandovana ; famelomana (pension alimentaire) ; fandraisana anjara amin'ny fikarakarana tokantrano (contribution aux charges du menage) sns

... ,

- ady tany ; adin'asa ; adim-barotra ; sns ...

Ny didy mivoaka amin'ny ady madio dia ny onitra omena ny maharesy arahana fampialana ny resy na famerenana ny fananana, sns ...

1.2. Ny ady heloka

Ny ady heloka kosa dia alefa any amin'ny Tonia Mpampanoa lalana (procureur de la Republique) na Polisy na Zandary amin'ny alalan'ny fitoriana. Ireto avy indray izany:

- ady madinika (contravention) : mitora-bato ny trano na ny tanana, mitana ody, mitabataba ny alina ...

- ady heloka tsotra (delits) : misoratra amin'ny olona roa samihafa ; mijangajanga; manao osoka ; manome sy mandray tsolotra ; halatra ; herisetra isan-karazany ; fanimbana fananampanjakana ; faniratsirana mpitsara ; fangalarana taolam-paty

- ady heloka bevava (crimes) : famonoana olona ; halatra misy vaky trano na miaraka amin'ny herisetra ; halatr'omby

Ny didy mivoaka amin'ny ady heloka dia manasazy lamandy, sazy am-ponja na an-terivozona (travaux forces) na fanamelohana ho faty, sy onitra ho an'ny niharan'ny voina.

2. Fe-potoana ahazoana manome tohiny ny raharaha nampidirina any amin'ny Fitsarana

- herintaona raha adin'asa

- herintaona raha ady madinika

- telo taona raha ady heloka tsotra

- folo taona raha ady heloka bevava

- telopolo taona raha ady madio

3. Ireo toeram-pitsarana ampidirana ny raharaha

l.Raha ady madio dia eny arnin'ny Fitsarana rnisy ny olona torina saingy :

- raha misintaka ny vehivavy ka mangataka vola hivelomana dia eny amin'ny Fitsarana

rnisy ny vehivavy no arnpidirina izany

- rehefa mangataka fisaraham-panambadiana na ny 1ehi1ahy na ny vehivavy dia eny amin'ny Fitsarana misy ny lehilahy no ampidirina izany

2.Raha adim-barotra dia matetika rnipetraka amin'ny contrat na ny faktiora ny Fitsarana mahefa. 3 . Raha ady heloka dia mahefa avokoa na ny Fitsarana nahatratrarana ny nanao ny he1oka, na ny

\ misy ny traboina na ny toerana nitrangan'ny heloka.

4.Raha adin'asa dia eny amin'rry Fitsarana nisy ny toerarn-piasana na ny toerana vaovao misy

·1· ak \

1 ay mplasa voaro a.

76

Fangatahana vola hikarakarana tokantrano

Ho an-dRamatoa Filohan'ny Fitsarana Ambaratonga Voalohany Ao Fianarantsoa

Ramatoa Filoha.

Voninahitra ho ahy Rasoanindrina, mpikarakara tokantrano, monina ao Antsenakely Alakamisy Ambohimaha 301ny mampahafantatra anao fa:

- Nisora-panambadiana tamin'i Randriatavy tamin'ny 19 may 1990 aho ary niteraka dimy izahay mivady dia Lesabotsy 9 taona, Zafy 8 taona, Vorisoa 6 taona, Bina 4 taona ary Joachim 2. taona.

Raha tsy afaka niasa intsony aho taorian'ny voinam-piarakodia nahazo ahy dia tsy nitondra vola nody intsony ny vadiko ary voatery manjaitra kely eny, mba hividianana ronono ho an'ny faralahy kelyaho.

- Ny zanakay Lesabotsy sy Zafy dia tsy nalefa nianatra in dray.

- Ny vadiko anefa dia nandray karama 250 000 francs isam-bolana.

Noho ireo antony ireo,

- Dia mangataka 200 000 francs isam-bolana aho hikarakarako ny tokantranonay

- Hotapahana mivantana amin'ny karamany io vola io ka izaho no handray azy any amin'ny

Tresor

- Hodidiana izy handoa ny lany rehetra arriin'ny Fitsarana

Dia mametraka fisaorana feno fanajana anao Tompoko,

Alakamisy Ambohimaha, faha

Sonia

* Adiresin'ny Toriana :

Randriantavy Mpiasan'ny Parquet Tribonaly Fianarantsoa

Piesy miaraka aminy :

Kopian'ny fanambadianay Kopia nahaterahan'izy 5 lahy

Bulletin de paie handraisan'ny vadiko karama Rosia hofan-trano

Faktioran'ny Jirama

. Rosia ny saram-pianarana

77

Fangatahana hamamba ny vady vita soratra

Ho an'ny Filohan'ny Fitsarana Ambaratonga Voalohany Ao Ambositra

Tompoko,

Voninahitra ho ahy Rakotondrazafy, mpiompy monma ao Ambalamanakana, Fivondronana Ambositra, ny mangataka aminao alalana hamamba ny vadiko Soromasy Tantely izay miala mandry isan'andro ary mankao amin'ny lehilahy mpiara-monina aminay ihany,

Dia mametraka fisaorana mialoha Tompoko.

Am balamanakana, faha

Sonia

*' Piesy miaraka aminy :

Kopian'ny fanambadianay

78

Fitoriana ny vady mijangajanga

Ho an' Andriamatoa Procureur de la Republique Ao amin'ny Fitsarana Ambaratonga I Antsirabe

Tompokolahy hajaina,

Voninahitra ho ahy Manira, mpiompy omby, monina ao Asabotsy, Fivondronana Antsirabe, no mitory ny vadiko Rakotoroa monina ao Asabotsy ihany noho ny fanitsakitsahany ahy amindRamatoa Rojovola izay mifanolo-bodirindrina aminay.

Na dia efa nampihavanina aza izahay dia mbola manohy ny toetra ratsiny ihany izy.

Koa mitory ny vadiko Rakotoroa a110 fa mijangajanga ary Ramatoa Rojovola miray tsikombakomba aminy.

Dia misaotra anao mialoha Tornpoko.

Tolagnaro, faha

Sonia

* Piesy miaraka aminy :

Kopian'ny fanambadianay

Fitanana an-tsoratra ny farnambana azy

79

Fangatahana fanafoanana nyfanambadiana

Ho an-dRamatoa Filohan'ny Fitsarana Ambaratonga Voalohany Ao Tolagnaro

Tompokovavy hajaina,

Voninahitra ho ahy ny mampandre anao ny fihetsika nataon'ny vadiko ahy :

- Tamin'ny 27 Jona 1999 dia nanambady an'i Toliana aho, tsy manana asa, tao amin'ny biraon'ny Commune tao Tolagnaro

- Nilaza tamiko izy fa tsy mbola manambady. ary ny kopia nahaterahany dia tsy misy porofo manamarina fa efa manambady izy

- Kanefa nisy olona mpiara-miasa amiko nilaza tamiko fa Toliana vadiko io dia efa nanambady ny rahavaviny Zarahita ny 5 febroary 1999 tany amin'ny Commune Morombe

- Noho izao fampirafesana raran'ny lalana izao dia mangataka aminao aho, Ramatoa Filoha, hanafoana ny fanambadianay.

Tolagnaro, faha

Sonia

Adiresin'ny mpangataka:

Sendrasoa Volarivo Secretaire Mairie Avaradoha Tolagnaro

Adiresin' ny toriana :

Toliana

"La provenderie " Avaradoha Tolagnaro

Piesy miaraka aminy :

Kopian'ny fanambadiana Zarahi/Toliana

Kopian'ny fanambadiana Sendrasoa Volarivo/Toliana

80

Fangatahana onitra noho ny fanambadiana tsy tanteraka ary pension alimentaire ho an'ny zaza

Ho an-dRamatoa Filohan'ny Fitsarana Ambaratonga Voalohany Ao Toliara

Tompoko,

Voninahitra ho ahy Ramatoakely Rasoa Sana, mpianatra ao Maninday ary monina ao Ambohitsabo ny mandefa izao fangatahana izao nohoireto antony manaraka ireto :

• Tamin'ny 8 Jona 1997 dia natao tao amin'ny Hotely La Pirogue ny fandeonay sy Andriamatoa Mahafeno Arthur ;

• Tapaka tarnin'io andro io fa hatao ny 12 martsa 1998 ny fisoratana sy ny fanamasinana ny fanambadiana ary neken'ny fianakaviana roa tonta izany ;

• Raha nankalaza ny taom-baovao izahay dia nifanena tamin-dRamatoakely Hoasy Zanavony Mampianina izahay ary tena nanadino ahy ny fofombadiko nanomboka tamin'io andre io. Roa volana taty aoriana vao nilaza tamiko izy fa tia an'i Hoasy ary hivady tsy ho ela ry zareo.

• Ny tenako anefa dia efa bevohoka enimbolana tamin'izay fotoana izay. Ary tamin'ny 30 may 1998 las a teo dia niteraka lahy antsoina hoe Joro Nasolo.

Noho ireo antony ireo dia :

• Mangataka vola 50 000 francs isam-bolana aho hamelomako ny zanakay

• Mangataka onitra enina hetsy aho izay mitsinjara toy izao :

Vola nividianana trousseau sy fanaka entina manambady 1 800 000 Fmg

Onitry ny henatra sy ny fahoriana nahazo ahy (rupture abusive d'une promesse de mariage) 1 200' 000 Fmg

Totaliny : 3 000 000 Fmg

Mangataka koa aha mba izy no ho voasazy handoa ny lany rehetra amin'ny Fitsarana, Dia mametraka fisaorana feno ho anao Tompoko.

Ambohitsabo, faha

Sonia

Adiresin'ny toriana :

Mahafeno Arthur Entrepreneur en batiment 15, rue Delattre de Tassigny Sanfily - Toliara

Piesy miaraka aminy :

Fanamarinana avy amin'ny tompon'ny "Hately La Pirogue"

• Kopia nahaterahan'i Joro Nasolo Factures nividianana entana sy fitafiana

81

Fangatahana hanangana zaza any amin'ny fltsarana

Ho an'Andriamatoa Filohan'ny Fitsarana Ady Madio Ao Manakara

Tompoko,

Voninahitra ho ahy Mahavory, dokotera monina ao andrefan'ny Tranon'i Nenilava ao Manakara no mangataka aminao hanangana ny zana-drahalahiko izay tsy ampy fivelomana loatra kanefa rnisy fito mianadahy izy no nateraky ny rahalahiko mpandrafitra miasa ho an'ny tenany.

Dokotera ny asako, 40 taona aho izao ary tsy mbola niteraka izahay mivady.

10 zaza antsoina hoe Ravaka io dia efa 8 taona kanefa mbola tsy mianatra noho ny tsy fahampian'ny ray aman-dreniny .

10 zaza io dia efa matory sy misakafo matetika aty aminay ka tsy hanavao azy ny mifindra trano tanteraka aty aminay.

Dia mametraka fisaorana mialoha anao Tompoko.

Manakara, faha

Sonia

* Adiresin'ny ray aman-drenin'ny zaza

* Piesy .miaraka aminy :

• Fanekena nataon'ny ray aman-dreny

• Kopia nahaterahan'ny mpangataka

• Kopia nahaterahan'ny zaza

• Kopia nahaterahao'ny rain'ny zaza manaporofo fa mpiralahy iray tampo oy mpangataka sy ny rain'ny zaza

Adiresin'ny vavolombelona :

• Refokoa Andre, mpandrafitra ao Atsinanan'ny tsena

• Manadina Marcel, epicene Zazanavela Avaratsena Manakara

• Razafindrosa, Hopitaly Manakara

82

Fangatahana flsaraham-panambadiana

Ho an' Andriamatoa Filohan'ny Fitsarana Ambaratonga Voalohany Ao Morondava

Tompoko,

Voninahitra ho ahy Zafy Ravaonirina teraka tamin'ny 30 Jona 1975, mpikarakara tokantrano, monina ao Andrefatsena Morondava no mangataka fisaraham-panambadiana amin'ny vadiko satria :

• Nisora-panambadiana tamin'i Mbalaka Miandrisoa aho tany amin'ny biraon'ny Firaisana Morombe ny 7 Aprily 1994

• Niteraka 3 izahay ka i Soazara teraka tamin'ny 24 Jona 1995, Vahony teraka tami~'ny, 30 Oktobra 1997 ary Voariasa tamin'ny 15 Desarnbra 1998

• Raha nifankatia ihany izahay mivady tany amboalohany, dia nanjary nody alimbe ny vadiko rehefa afaka controleur du Tresor ary tsy nody intsony tato anatin'ny taona iray.

• Na dia nanao izay tena heriny aza ny fianakaviana roa tonta hampihavana anay dia tsy nanaiky mihitsy ny vadiko sady tsy miraharaha anay ka tsy manan-kohanina izahay mianakavy. Izy koa dia tsy miafina akory fa mirehareha rniaraka amin'ilay vehivavy sakaizany ary any amin'io olona io izy no mipetraka araka ny constat namambana azy izay nataon'ny vadintany Horike Andre.

Noho ireo antony ireo dia mangataka aminao aho, Andriamatoa Filoha, mba:

• Hampiantso anay roa hampihavanina

• Raha tsy mihavana intsony, dia hamela ahy sy ny ankizy hipetraka ao amin'ny tranompanjakana

• Hametraka ny zanakay hotezaiko mba tsy hahita ny toetra ratsin' ny rainy

• Handidy ny vadiko handoa pension alimentaire 750 000 francs isam-bolana ary ho raisiko mivantana any amin'ny Tresor io vola io

• Alefa any amin'ny Fitsarana ny fisarahanay ka ny fahadisoana dia an'ny vadiko irery ihany

• Saziana i Mbalaka Miandrisoa handoa ny lany rehetra amin'ny Fitsarana,

Morondava, faha

Sonia

Adiresin'ny Toriana :

Mbalaka Miandrisoa Controleur du Tresor Morondava

* Piesy miaraka arniny :

• Kopian'ny fanambadianay

• Kopianahaterahan'izy 3 mianadahy

• Fitanana an-tsoratra mikasika ny fanambana ny vadiko

• Taratasy fandraisan-karaman"ny vadiko

83

Fangatahana vola pension alimentaire ary tapahina mivantana amin'ny karama

Ho an-dRamatoa Filohan'ny Fitsarana ambaratonga voalohany Ao Toliara

Tompoko,

Voninahitra ho ahy Rasendrasoa, mpikarakara tokantrano, monina ao Ankililaoka no mitondra aminao ny olana ao an-tokantranoko izao :

Nivady tsy vita soratra tamin'Atoa Kidy Bruno mipetraka eto Ankililaoka ihany aho ary niteraka zazalahy roa :

* Zafiry 9 taona * Marinae 8 taona

Efa mianatra daholo izy rnirahalahy saingy tsy mitondra vola ara-dalana ny vadiko na dia sekretera ao amin'ny Kaominina mandray efatra alina isam-bolana aza.

Tsy mitory azy aho satria mbola mody matetika aty aminay telo mianaka izy fa kosa.mangataka vola roa alina ary tapahina mivantana amin'ny karamany isam-bolana ka izaho irery ihany no mandray 10 vola io ao amin'ny biraon'ny Kaominina,

Dia mametraka fisaorana mialoha Tompoko.

Toliara, faha

Sonia

Adiresin'ny Toriana :

Kidy bruno Ankililaoka

Piesy miaraka aminy :

kopia nahaterahan'ny zaza roa fanamarinana karaman'i Kidy Bruno

fanamarinana avy amin'ny fokontany ny maha mpivady anay

84

Fitoriana tsy nandoa pension alimentaire

Ho an'Andriamatoa Procureur de la Republique Ao Toliara

Voninahitra ho ahy Zanety, monina ao Besakoa Toliary no mitory anti Reharoa fa tsy nandoa ny vola hamelomana ireo zanany izy.

Araky ny didy 98-Civ nivoaka tamin'ny 12 desambra 2000 dia voasazy i Reharoa handoa 55000 Fmg amiko hamelomana ny zanakay.

Efa telo volana izao no tsy nandoa ny vola izy. Koa dia mitory azy aho mba handoavany haingana ny vola fa mijaly ny ankizy.

Dia misaotra anao mialoha Tompoko.

Toliara, faha

Sonia

*" Adiresin'ny Toriana

*" Piesy miaraka aminy :

kopia nahaterahan'ny zanakay roa ny didy n° 98-Civ

ny certificat de scolarite

85

Fangatahana fizaram-pananana eo amin'ny mpivady tsy vita soratra

Ho an'Andriamatoa Filoban'ny Fitsarana Ambaratonga Voalohany Ao Mahajanga

Tompoko,

Voninahitra ho ahy Ramatoa Tsiala, teraka tamin'ny 19 may 1978, mpiompy akoho manatody lava sy ganagana, monina ao Tsararano Mahajanga no mm1:azava aminao izao alaheloko izao :

Mpivady tsy vita soratra nandritra ny 10 taona tamin'i Razafindrakoto, mpamboly, monina ao Tsararano aho ary niteraka enina izahay ka samy nozanahin-drainy izy 6 mianadahy ary tao antranoko no nipetraka izahay.

Raha nisy ny fifandirana mafy dia nanapa-kevitra izahay fa hisaraka ary ny zazavavy tela no hipetraka ato amiko fa izy tela lahy kosa dia hipetraka any amin'ny rainy.

Nandritra ny 10 taona nivadianay dia natambatra avokoa ny vidin'ny herin-tsandrinay,

Ankehitriny anefa, dia tsy mety mizara ny fanananay Razafindrakoto : na ny tany izany, na ny trano roa izay mihofa, na ny fanaka, na ny vola mipetraka ao amin'ny anv izay misoratra amin'ny anaranay mivady.

Noho izany, dia mangataka anao aho mba hizara-mira ny fanananay tahaka ny olona izay niaramihary.

Fandriana, faha

Sonia

?'it Piesy miaraka aminy :

Fanamarinam-ponenana anay rnivady

Fanamarinana nataon'ny Fokontany fa samy nanao asa ahazoana karama izahay Kopia nahaterahan'ny zanakay 6

86

Fangatahana fanamafisana ny fifanarahana tamin'ny fizarana fananana

Ho an-dRamatoa Filohan'ny Fitsarana Ambaratonga Voalohany Ao Fianarantsoa

Tompoko,

lzahay izay voalaza anarana etsy ambany dia zanaky Raketamanga sy SamboMahafeno maty noho ny voinam-piarakodia tamin'ny 15 janoary 2000.

Izahay :

Ndronono Mahafeno Matiolahy Mahafeno Vaha Mahafeno Vavy Mahafeno

Dia nivory tamin'ny 30 martsa 2000 ary natrehan'ny Filoham-pokontany tao Ambalavao mba hizara ara-pihavanana ny fananana rehetra navelan'i Dada sy Neny.

Nifanaraka izahay ary samy nahazo ny anjarany avy. Nanao fitanana an-tsoratra ny Fokontany. Noho izany,

Dia mangataka anao izahay, Ramatoa Filoha, mba hanamafy io fifanarahanay io mba hahazoanay manoratra ny anjaranay amin'ny Fanjakana.

Dia misaotra mialoha Tompoko.

Ambalavao, faha

Sonia

Piesy miaraka aminy :

Kopia nahafatesan'izy mivady Kopia nahaterahanay 4 mianadahy Fitanana an-tsoratra ny fifanarahana

Adiresin'ny mpangataka :

Mahafeno Ndronono, Matiolahy, Vaha, Vavy Trano fanaovana divay Soavita

Ambalavao

87

Fangatahana pension de veuvage

Alefa arnin'ny Talen'ny Tresor, ampandalovina ny Lehiben'ny Sampan-draharaha niasan'ny maty fony fahavelony

Ho an'Andriamatoa Talen'ny Tresor Antaninarenina - Antananarivo

Voninahitra ho ahy Ramanantsialonina Jose, monina ao rue Lafayette Mahajanga I, vady navelandRamatoa Rose de Lima Ranorosoa, Contr6leur des Douanes, maty tarnin'ny 10 novambra 2002 lasa teo ny manazava aminao fa :

- Vady vita soratra tamin'i Ratompokovavy aho tamin'ny 14 may 1975 ary efa lehibe avokoa ny zanakay;

- Tsy mbola nisara-tcerana izahay hatrizay nivadianayary niaraka nitaiza sy nanolokolo ny zanakay rnandra-pahalehibeny.

Noho izany,

Dia amim-panajana lehibe no angatahako ny pension amin'ny maha maty vady ahy araky ny didy decret 89-094 tamin'ny 12 jona 1989.

Maha j anga, faha

Sonia

Piesy miaraka aminy :

• Kopia nahafatesan'i Ramatoa Rose de Lima Ranorosoa

• Kopia nisoratam-panambadiana

• Fanamarinana avy amin'ny Fokontany fa niara-nipetraka foana izy mivady

• Photoeopie bon de caisse na avis de. credit farany nandraisan-dkamatoa vola

88

Fangatahana fiantohana maimaim-poana

ho an' Andriamatoa Procureur de la Republique (assistance judiciaire)

Fitsarana Ambaratonga Voalohany Ao Toliara

Tompoko,

Voninahitra ho ahy ny mampahafantatra anao fa hampiditra fangatahana vola hikarakarana tokantrano aho satria tsy miasa aho ary tsy manam-bola mihitsy hatrizay nandaozan'ny vadiko ny tokantranonay. Koa mangataka assistance judiciaire izaho Vorizara monina ao Andaboly araka ny 'Decret 63 573 tamin'ny 3 Oktobra 1963 mba ahafahako mangataka io vola io arnin'i Manambala Alexis vadiko, monina ao Betela.

Dia manantena valiny mahafa-po ary mametraka fisaorana mialoha Tompoko.

Toliara, faha

Sonia

Piesy miaraka aminy :

• Certificat manaporofo ny tsy fandoavana hetra omen'ny percepteur

• na certificat d'indigence omen'ny Ben'ny Tanana

• Fanamarinana avy amin'ny Fokontany ny Firaisana ny vola izay rniditra ao antokantrano

• AtaGlifi,y:.famotorana ary ekena na lavlN.a ny fangatahana .. .. lt~a tea ka ekena ny fangatahana dia mahazo avocat

89

Fangatahana tanin'olona izay ianao no nahabevoho ny tany nandritra ny 20 taona

Ho an'A~driamatoa Filohan'ny Fitsarana ambaratonga I Ao Fianarantsoa

lndroa miantoana no atao ny fangatahana

Fangatahana voalohany :

Ranaivo teraka tao Isaha tamin'ny taona 1953 sy Ravao Maria teraka tamin'ny 10 Oktobra 1953 tao Sahambavy, mizaka ny zom-pirenena Malagasy, mipetraka ao Sahambavy, Firaisana ao ihany dia :

Nipetraka tao amin'ny tany antsoina hoe "Ho an'ny Taranaka" titra 789-F mirefy 11 ara nandritra ny 26 taona ary tsy nia1a tao fa nanabevoho ny tany toy izao :

l.Nanorina trano biriky efa 25 taona, izay misy lakozia sy trano fivoahana ara-pomba ary fahitra iompiana omby rana

2.namboly dite, paisa, paoma, pibasy, kaky, voasary ary zavoka

Nandritry ny nipetrahanay mivady teto dia tsy nisy olona nanelingelina na nitaky ny zony. Ny adiresin'ny tompon-tany aza dia tsy fantatray kanefa araka ny certificat de situation juridique dia hoe teto Sahambavy izy no nipetraka tany aloha.

Noho izany,

Voninahitra ho anay mivady ny mangataka "prescription acquisitive" aminao araky ny hitsivolana 60-146 tamin'ny 3 oktobra 1960 (ordonnance sur requete) ahazoan'ny Commission domaniale manao fanamarinana fa tena nahabevoho ny tany izahay araka ny Hitsivolana 60-004 tamin'ny 15 febroary 196\' andininy faha 18 mikasika ny fananan-tany.

Fianarantsoa, faha Sonia

Piesy miaraka aminy :

• Fanamarinana fanarnaintisarnolaly ny tany ornen'ny Filohan'ny Fokontanyary nosoniavin'ny

vavolombelona

• Certificat de situation juridique

~ Sary tany misy ny tany " Ho an'ny Taranaka 11 titra 789-F

• Sarin'ny tanana misy ~y trano sy ny voly rehetra ary ny fiompiana

Rehefa vita ny constat nataon'ny Domaines ary nantsoina tany amin'ny Fampanoavana ny tompon'io tany io, dia mahazo fitanana an-tsoratra (proces verbal) ianao entinao mangataka ny tany any amin 'ny Fitsarana.

Fangatahana faharoa :

Izay a1efa amin'Andriamatoa Filohan'ny Fitsarana ao Fianarantsoa ka ny vadintany (huissier) no mampiditra ny fangatahana amin'ny anaranao. Ka antsoiny ny tena tompon'ny tany. Raha tsy hita izy ireo dia ampiantsoanaamin'ny alalan'ny Parquet (Fampanoavana) araka ny Hitsivolana 60-146 andininy 117. Raha tsy natao ity fiantsoana amin'ny Fampanoavana ity dia lavina avy hatrany ny fangatahanao.

90

Bibliografia

• ASSOCIATION DES FEMMES JURISTES POUR LA PRIMAUTE DU DROIT, Guide juridique de la femme malgache , 1994

BENOLO Francois em, Sambatra aho fa Kristianina, Antananarivo: edisiona md.Paoly, 2001

• BERTHIER (H), Rapport ethnographique sur les races de Madagascar, Notes et impressions sur les

mceurs et coutumes du peuple malgache, Tana, 1933

• CAMBOUE, Jeux des enfants malgaches, Anthropo VI, Salzburg 1911

• CEDAW du 03/12/81, ratifiee par l'Assemblee Nationale Populaire Ie 19/02/88

• Colloque national sur les Droits de la Femme et de l'Enfant, Groupe de Travail sur les Droits de

l'Homme, 09 et 10 decembre 1999

• Constitution malgache du 18/09/92

• Convention relative aux Droits de l'Enfant, ratifiee par Madagascar le 29 Mai 1991

• DESCHAMPS (H) et VIANNES, Les Malgaches du Sud-Est, PVF Paris, 1959

• DUBOIS (H), Monographie du Betsileo, Institut d'Ethnologie, Musee de l'homme, Paris 1938

• FAUBLEE, Recits Bara, Institut d'Ethnologie, Musee de l'homme, Paris 1947

• FNUAPIBIT/MINISTERE DE LA POPULATION Projet MAG 97/P03, Ny Zon'ny vehivavy ao anatin'ny fanarnbadiana, 1999

• GRANDIDIER, Collections des ouvrages anciens concernant Madagascar Tome II" p.I-273, Paris 1904

• GRANDIDIER, Histoire physique, naturelLe et politique de Madagascar Tome IV,1928

• HEURTEBIZE Georges, Histoire des Afomarolahy (Extreme-Sud de Madagascar), Paris : edition du

Centre National de Recherche Scientifique, 1986 -\

• HEURTEBIZE Georges, Mariage et deuil dans l'Extrerne-Sud de Madagascar, Paris : L'Harmattan, 1998

• IMATEP, Femmes Chefs de menage et Pauvrete, Juin 1999 -

• La Charte Africaine des Droits de l'Homme et des Peuples

La Charte Intemationale des Droits de 1'Homme du 10/12/48

• Le Code penal malgache

• MICHEL (L), Moeurs et coutumes des Bara, in Mem. Ace. Mche fascs Xl p. 93, Tana 1953

• MINISTERE DE LA JUSTICE PNUDIHCNUDH Projet MAG 97 AH/lO, Renforcement des capacites nationales dans le domaine des Droits de l'Homme, 2000

• MINISTERE DE LA JUSTICE PNUD/HCNUDH Projet MAG 97AH1l0, Revision des lois et procedures relatives a la protection de la femme et de I'enfant, 2000

• MINISTERE DE LA JUSTICE, Rapport de synthese sur l'etat des personnes, elaboration projet de Code Civil Malgache, 1961

• MINISTERE DE LA POPULATION ET DE LA CONDITION FEMININE, Document de politi que nationale pour la promotion de la Femme, 2000

• OTTINO Paul, les champs de l'ancestralite a Madagascar, Parente, alliance et patrimoine, Paris:

Karthala-Orstom, 1998

• P. RAZAFINTSALAMA (A), 'Ny Finoana sy ny Fomba Malagasy', Ed. Md Paoly Antananarivo, 1998

• PROGRAMME ALIMENTAIRE MONDIIAL, Les hommes, les femmes, leurs roles et leurs specificites : Glossaire

• Projet MADIO, Enquete aupres des Menages, 1997

• Projet MADIO, Le secteur industriel forme! a Madagascar - caracteristiques, Performances,

Perspectives, 1997/1998

• RAHARIZAFY (A), Ny Fi!ozofia Malagasy, Ed. Ambozontany Fianarantsoa, 1981

• RAINIHIFINA, Ny Fomba Betsileo, Tome II, Ed. Ambozontany Fianarantsoa, 1959

• RAKOTONIAINA Justin, Rernarques sur les relations pecuniaires entre epoux dans la coutume Antaifasy, GEC n° I, Universite de Madagascar, 1966

• Recueil de la Convention sur l'elimination de toutes les formes de discrimination a l'egard des femmes, 1995

• Recueil des lois civiles a Madagascar, 1960

• UNESCO, Egalite et equite entre les genres, Mai 2000

. .

91