Professional Documents
Culture Documents
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
(23) Γενικά χαρακτηριστικά
-Αναπτύχθηκε την 3η ή 2η χιλιετία στα νησιά του Αιγαίου, πέριξ της Δήλου
-Περιορισμένες φυσικές πηγές, αρκετές όμως για μικρές κοινότητες
Λόγοι ανάπτυξης :
-Ο οψιανός, το πρώτο εμπορεύσιμο υλικό
-Ύπαρξη πολύτιμων μετάλλων
-Ιδιαίτερη γεωγραφική θέση – ανάμεσα στην Ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη
-Ανάπτυξη του πρώτου στόλου καθώς και λιμανιών για ανεφοδιασμό
-Ο χώρος λειτούργησε ως φυσική γέφυρα κι εξέλιξη του Μυκηναϊκού κόσμου
Πρωτοκυκλαδική Περίοδος
Πρωτοκυκλαδική Περίοδος
(24) Τα περισσότερα ειδώλια βρέθηκαν σε τάφους και συνδέονται με ταφικά έθιμα ή
δοξασίες όπως :
Α) κτήμα του θανόντος (για να τον υπηρετεί ή να τον προστατεύει)
(25) Β) προσφορά εξευμενισμού των θεοτήτων
Γ) προβολή της ιδέας της γονιμότητας (μέσω απεικόνισης γυναικείων γεννητικών
οργάνων και της εγκυμοσύνης)
(το όλο θέμα παραμένει ανοιχτό)
Μεσοκυκλαδική Περίοδος :
Α) Συγκέντρωση των κατοίκων σε έναν κύριο οικισμό
Β) ανάπτυξη των οικισμών αυτών και συγκέντρωση πλούτου
Γ) οχύρωσή τους
Δ) εντονότερες εμπορικές σχέσεις με Μυκήνες – Κνωσό – Μίλητο
Ε) Εισαγωγή ελλαδικών και μινωικών αγγείων
Ύστερο Κυκλαδική Ι :
Α) πλήρης καταστροφή των μεσοκυκλαδικών οικισμών (από σεισμούς)
Β) ανοικοδόμηση στην Αγ. Ειρήνη
Γ) ευρεία αρχιτεκτονική ανάπτυξη και πολιστική αναγέννηση (εκμινωισμός
Κυκλάδων)
Δ) εισαγωγή μινωικών στοιχείων (άδυτο, φωταγωγός, πολύθυρο, κέρατα
καθοσιώσεως, μινωική γραφή)
(26) Κρήτες :
Αποικισμός ?
Υποδούλωση ?
Έντονη πολιτιστική επίδραση?
(27) Ύστεροκυκλαδική ΙΙ :
Ύστεροκυκλαδική ΙΙΙ :
-Κατάκτηση από τους Μυκηναίους
-Εξαφάνιση της μινωικής κεραμικής
-Μυκηναϊκό μέγαρο και ιερό
(2 ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Γενικά :
Α) Ο πρώτος μεγάλος Αιγαιακός πολιτισμός
Β) Ιδιαίτερα καλή γεωγραφική θέση
Γ) Ίχνη ανθρώπου από τη Νεολιθική περίοδο
Πρωτομινωική περίοδος :
Α) Ομαλή μετάβαση στη Χαλκοκρατία (διείσδυση νέων πληθυσμών – εξοικείωση με
μεταλλουργία)
(29) Β) αρχικά μικρές κοινότητες οικογενειακού πυρήνα
Γ) Κύρια ενασχόληση η αγροτική
Δ) Πυκνή κατοίκηση στην κεντρική και ανατολική Κρήτη (σπίτια αδιάγνωστα που
δείχνουν να ενώνονται μεταξύ τους)
Ε) Σημαντικός ο ρόλος του εμπορίου στην ανάπτυξη οικισμών
Στ) Σταδιακή ανάπτυξη του πλούτου, ανάλογη με αυτήν του ελλαδικού χώρου
Μεσομινωική περίοδος
Τα πρώτα ανάκτορα :
-Κνωσός – Φαιστός – Μαλίων
-(μεταγενέστερα) Χανιά – Ζάκρος
-Βρίσκονται σε θέσεις παλαιοτέρων οικισμών (επιτόπια εξέλιξη κοινοτήτων)
-Εξέλιξη των τοιχογραφιών και της κεραμικής
-Επιρροή από ανάκτορα και ιερά της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου (πολλές
ομοιότητες στα ανάκτορα, τη γραφή και τις πρώτες ύλες)
Λειψή η εικόνα των πρώτων ανακτόρων λόγω καταστροφής τους από σεισμούς ή
ανοικοδόμηση.
(35)
- Κεραμική : γεωμετρικά, φυτικά, θαλασσινά θέματα
- Ειδωλοπλαστική : πήλινα ειδώλια, ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα
- Μεταλλοτεχνία : ξίφη, εγχειρίδια, αιχμές, αγγεία, σκεύη
- Λιθοτεχνία : φωλεόσχημα και καλυκόσχημα αγγεία
- Σφραγιδογλυφία : με πολύτιμους ή ημιπολύτιμους λίθους
- Κοσμηματοποιΐα - ελεφαντουργία
- Ζωγραφική : εξαιρετικές τοιχογραφίες
ΕΛΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Α. ΠΡΩΙΜΗ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑ (3
- Οικισμοί σε χαμηλούς λόφους κοντά στη θάλασσα
- Εκμετάλλευση των μετάλλων για κατασκευή αντικειμένων
- Δημιουργούνται οι πρώτες οργανωμένες κοινότητες
{Λέρνα: σπίτια περίκεντρα – αμυντικός περίβολος
Οικία των Κεράμων : κάποιο είδος οργάνωσης κεντρικής εξουσίας}
-Καταστροφές αμφισβητούμενης προέλευσης
Β. ΜΕΣΗ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑ
- Ομαλή μετάβαση
(39) – Καινοτομίες τεχνολογικού χαρακτήρα (κεραμικός τροχός, διάτρηση λίθου,
Σύνθετος μεταλλευτικός κλίβανος)
-Διαφοροποίηση κεντρικής – νότιας με βόρεια + Αιγαίο
-Ίδιες τοποθεσίες οικισμών
-Πτώση του βιοτικού επιπέδου
-Έλλειψη οργάνωσης – χαλάρωση κοινοτικών σχέσεων
Τάφοι : Κιβωτιόσχημοι
Οι νεκροί σε συνεσταλμένη στάση
Εγχυτρισμοί (ταφή σε πίθους)
Τύμβοι (σπάνιοι και μνημιώδεις)
{Εξαιρούνται οι Μυκηναϊκοί}
Λακοειδείς τάφοι :
Σπάνια εκτός Μυκηνών
Λάκκοι μεγάλου μεγέθους και βάθους
Δάπεδο στρωμένο με χαλίκι και πλευρές με κτιστούς λίθους
Στέγη από σχιστολιθικές πλάκες
Επίχωση πάνω από τη στέγη – μερικές επιτύμβιες στήλες
Πολλαπλές ταφές (έως 5)
Διαφωνία ως προς την προέλευσή τους.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ :
Θολωτοί Τάφοι :
Δρόμος -> Ταξικός θάλαμος (θόλος)
Ανάλογα με τη θέση και οι διαστάσεις του τάφου
(44) Πρόσοψη ταφικού θαλάμου
Εκφορικός τρόπος χτισίματος – σχήμα κυψέλης – καλύπτεται από τύμβο
ΑΚΡΟΠΟΛΕΙΣ :
ΣΥΝΟΨΗ :
Ανάπτυξη Κυκλάδων : οικισμοί -> εμπόριο -> οχυρώσεις -> καλλιτεχνία Ενδιάμεσος
ρόλος σε πολιτισμούς, γεωγραφία, στόλο
Μορφολογία
1.Ανάλογα με τη χρήση :
Α) χρηστικά σκεύη : καλύπτουν καθημερινές οικιακές ανάγκες
Β) τελετουργικά σκεύη : θρησκευτικές τελετές
Γ) πολυτελή σκεύη : δημόσιες συγκεντρώσεις
2.Ανάλογα με το σχήμα :
Α) αποθηκευτικά : αμφορείς, ψευδόστομοι αμφορείς, πίθοι, στάμνοι
Β) προχυτικά : (πρόχος = κανάτα) ανάλογα με το στόμιο
Γ) αγγεία πόσης : κύπελα, κύλικες, σκύφοι
(57) Διακόσμηση :
- συχνή διαφοροποίηση ανάλογα με τις χρονικές φάσεις ενός οικισμού ή πολιτισμού
(εργαλείο χρονολόγησης, τεκμήριο εμπορικών συναλλαγών)
ΠΡΩΙΜΗ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑ
Κυκλάδες :
-Λίγες τοπικές παραλλαγές λόγω συχνής θαλάσσιας επικοινωνίας και έντονης
αλληλεπίδρασης με νησιά.
-(61) Σκουρόχρωμα επιχρισμένα αγγεία με εγχάρακτη διακόσμηση και εικονιστικές
παραστάσεις με κωπήλατα πλοία (κρατηρίσκοι, πυξίδες, τηγανόσχημα)
-Μεταλλικά πρότυπα – σύσφιξη σχέσεων με την Ανατολή
Κρήτη : Διάφοροι ρυθμοί ανά περιοχές (ρυθμός του Πύργου, ρυθμός του Αγ.
Ονούφριου)
(62) Βασιλική :
- ιδιαίτερη ανάπτυξη στην Πρώιμη εποχή
- ιδιόμορφη, πολύχρωμη κηλιδωτή, με εξωτερικό καστανέρυρθρο αλείφωμα (ερυθρά
ή μελανά)
ΜΚ Περίοδος :
-σταματά η εγχάραξη ως διακόσμηση
-εκλεπτύνεται ο πηλός των αγγείων
-στίλβωση – στιλπνότητα
-ψήσιμο σε κόκκινο (οξυγόνο – οξειδωτική ατμόσφαιρα)
-ψήσιμο σε μελανό (χωρίς οξυγόνο – αναγωγική ατμόσφαιρα)
ΜΧ : - Ανταλλαγές στον τομέα της κεραμικής μεταξύ των περιοχών που δέχονται
αλληλεπιδράσεις
-Τα περισσότερα αγγεία είναι τροχήλατα
-Σκούρες ή ανοιχτόχρωμες επιφάνειες
Ηπ. Ελλάδα : Τεφρά, μινυακά και ανοιχτόχρωμα αμαυρά αγγεία με θαμπά, μαύρα
μοτίβα.
ΥΣΤΕΡΗ ΧΑΛΚΟΚΡΑΤΙΑ (6
Εφυραϊκή κύλικα : δείγμα μυκηναϊκής , φέρει ένα μόνο κόσμημα σε κάθε πλευρά,
ενώ το υπόλοιπο αγγείο μένει ακόσμητο
Στη συνέχεια έχουμε έντονη δραστηριότητα των Μυκηναίων που καταλαμβάνουν την
Κνωσό και υποκαθιστούν το μινωικό εμπόριο
-τα αγγεία εξάγονται στα παράλια της Μ. Ασίας
-το σχήμα τυποποιείται
-άψυχη και μονότονη διακόσμηση που περιορίζεται σε μια ζώνη με επάλληλες ταινίες
πάνω και κάτω
(72) Εξαίρεση αποτελεί ο Εικονιστικός ρυθμός που εμφανίζεται το 14ο αι. Στο τέλος
της μυκηναϊκής περιόδου :
- σχήμα ο αμφοροειδής κρατήρας
- διακόσμηση με άρματα που οδηγούν ανθρώπινες μορφές
- μοτίβα : ψάρια, σχηματοποιημένα φυτά κ.α.
- μερικά έχουν νεκρικούς συμβολισμούς
- αρχικά, κατασκευάζονται περιορισμένα στην Πελοπόννησο και κατόπιν σε πολλά
άλλα κέντρα
ΛΙΘΟΤΕΧΝΙΑ (76)
Περιλαμβάνει εργαλεία, αγγεία, σκεύη έως και ειδώλια
Αιγαιακός χώρος :
-Η κοίλανση προηγείτο της εξωτερικής σχηματοποίησης
-Λείανση του εξωτερικού και στίλβωμα με ελαιόλαδο
-Ο πυρήνας που αφαιρούνταν, πετιόταν ή φυλασσόταν ανάλογα με το υλικό
-Τα κλειστά σχήματα κατασκευάζονταν σε δύο τμήματα
-Πρόσθετα – συχνά μεταλλικά – συμπλήρωναν το αγγείο
-Καμιά φορά καλυπτόταν με ανάγλυφα ή πολύτιμα μέταλλα
(77) Κρήτη :
- Πρωτοπορία και στη λιθοτεχνία
- φωλεόσχημα (σχήμα φωλιάς)
- καλυκόσχημα (με κάθετες εγχαράξεις μοιάζουν με κάλυκα άνθους)
- εμπνευσμένα από την Αίγυπτο
- αναπτύχθηκαν σημαντικά στη Νεοανακτορική εποχή
(82) Μεταλλοτεχνία :
Χαλκός :
-σπάνια βρίσκεται καθαρός στη φύση
-κυρίως σε ένωση με άλλα μέταλλα
-ανάγκη διαδικασίας τήξης ανάλογα με τις προσμείξεις για το διαχωρισμό του
μετάλλου
(83) Κραμάτωση :
- σύντηξη μετάλλων – δημιουργία κραμάτων
- η τήξη του χαλκού πιθανόν να ανακαλύφθηκε τυχαία
- η κραμάτωση προήλθε από άλλες περιοχές (Βουλγαρία, Ρουμανία, Τρωάδα)
Παρ’ όλο που τα περισσότερα ευρήματα χάθηκαν , η Κρήτη πρωτοπορούσε. Και μετά
ήρθαν οι Μυκήνες.
(85)- Ένθετη τεχνική : όπλα που λόγω της διακόσμησής τους ανήκουν στον
Εικαστικό χώρο (μυκηναϊκά εγχειρίδια)
-Ένθεση ή ζωγραφική με μέταλλα : απόδοση εικονιστικών θεμάτων με χρήση
μετάλλου διαφορετικού χρώματος
-(86) Λιοντάρι, Νείλος, αγώνες με ζώα : θέματα από Μέση Ανατολή και Αίγυπτο
-Κυνηγετικές σκηνές : Μυκηναϊκά θέματα
(95) Κοσμηματοποιΐα :
- νεολιθική περίοδος : χάντρες από λίθο, πηλό ή όστρεα είδη
- πρωτομινωική περίοδος : από χρυσό ή άργυρο (ταινίες κεφαλής, αλυσίδες, περόνες,
διαδήματα, περίαπτα)
-Κυκλάδες : ψέλλια, ενώτια, διάδημα
-Ηπειρωτική Ελλάδα : περιδέραια
(και εδώ πάντως πρωτοπορούν οι Κρήτες)
Μετά την εξασθένηση της Αιγύπτου, παίρνει η μπάλα και τις Μυκήνες.
(111) Μυκηναία : γυναικεία, μεγαλόπρεπη μορφή, θεωρείται καθήμενη ενώ στο δεξί
χέρι της κρατά περιδέραιο
ΣΥΝΟΨΗ :
Πρωτοπορία της Κνωσού, πλούσια εξέλιξη των Κυκλάδων υπό τους Κρήτες
Μαθητεία των Μυκηναίων και εξέλιξή τους
(119) Σφραγίδες :
- συχνό εύρημα ανασκαφών
- η χρήση τους ξεκινά από τη Νεολιθική περίοδο έως σήμερα
- δεν είχαν απόλυτα σφραγιστική χρήση. Πιθανόν να χρησιμοποιούνταν για
διακόσμηση υφασμάτων, ή βαφή προσώπου και σώματος.
Υλικά :
-αρχικά, μαλακά υλικά (πηλός, ξύλο, κόκκαλο)
-κατόπιν μικρογραφική γλυπτική σε σκληρούς λίθους
-χρυσός το 16-12ο π.Χ. αι. Για σφραγίδες και δαχτυλίδια
(120) Τεχνική :
- τρυπάνια που κινούνταν με δοξάρι -> τρυπάνια ταχείας περιστροφής
Επεξεργασία :
-απόσπαση από τον πυρήνα του λίθου
-χάραξη του τελικού σχήματος
-σκάλισμα της παράστασης
-διάνοιξη της οπής ανάρτησης
-λείανση
Επαγγελματικές σφραγίδες
Θέματα : Αφηγηματικός χαρακτήρας με φυσιοκρατικά θέματα από τους Μινωίτες
που απεικονίζουν εικονογραφικές σκηνές
Ύστερη Χαλκοκρατία :
-Μυκηναϊκά και Μινωικά εργαστήρια
-Φακοειδείς και μεγαλόσχημες σφραγίδες και σφραγιστικά δαχτυλίδια
-Αύξηση του αριθμού -> εντατικοποίηση της παραγωγής
-Πολυτιμότητα του υλικού > αντικείμενα γοήτρου και αξιώματος
Κρήτη :
-δε φαίνεται το είδος διοίκησης από τις σφραγίδες
-δημιουργούν πολλά ερωτηματικά : α) Κνωσός ως διοικητικό κέντρο ή β) τέσσερα
διοικητικά κέντρα
-σφραγίδες αριστουργήματα (Ζάκρος, Αγ. Τριάδα κ.α. )
Εισαγωγή
-Επιρροή του μηκυναϊκού κόσμου στη μορφή και το περιεχόμενο των ελληνικών
τεχνών
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
(147) Ναοδομία :
- στηρίζεται στη Μυκηναϊκή παράδοση
- προς διαιώνιση των θεϊκών συμβόλων
- οι ναοί ως υλική υπόσταση στις θρησκευτικές αξίες στέγαζαν το είδωλο του θεού
- (εφ’ όσον κατοικούσαν κάπου οι Θεοί, σε αυτό το κάπου κατοικούσαν και οι
Έλληνες)
ΠΛΑΣΤΙΚΗ – ΓΛΥΠΤΙΚΗ
Λειτουργικότητα
ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΚΕΡΑΜΙΚΗ (150)
Καινοτομίες : γεωμετρικά αρθρωτό σχήμα
Γεωμετρικά μοτίβα διακόσμησης
Βασισμένη στις γεωμετρικές αρχές
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Α) εκλαϊκευμένο αριστοκρατικό πνεύμα
Β) εξιδανικευμένος λαϊκισμός
Ιστορικό πλαίσιο
Τηλεφανή σήματα : Τονισμός του κύρους του ατόμου και της οικογένειας στο
κοινωνικό σύνολο (επιδεικτικός συναγωνισμός)
ΑΡΧΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
ΘΕΟΙ ΚΑΙ ΗΡΩΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Εισαγωγή
-Μεγάλες ευκαιρίες λόγω οικονομικών δραστηριοτήτων
-Κοινωνική και πολιτική ανάπτυξη
-(154) Εμφάνιση της γραφής – διοικητική συγκρότηση του κράτους =
-Ενιαίος Ελληνικός Πολιτισμός
-Ο αποικισμός έφερε την επαφή με τους «βαρβάρους»
-Πελοπόννησος και Αττική
-Ανάπτυξη των τεχνών
-Αξίες πάνω σε πνευματικές βάσεις
-Πανελλήνια υπεροχή
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Μνημειακοί ναοί :
-Περιμετρική κιονοστοιχία (7ος αι)
-(155) Ιδανική θεϊκή κατοικία
-Αρχή της ιερότητας : Καθαγιασμός των ανθρώπινων πράξεων και του χώρου τους
-Έκφραση της ιερότητας της πόλης
Πανελλήνια ιερά :
-Συγκέντρωναν έργα όλων των τεχνών
-Λειτούργησαν ως θρησκευτικά, εθνικά και καλλιτεχνικά κέντρα
Λειτουργικότητα :
-Υλικά δείγματα λατρείας στους θεούς
-Απεικόνιση των θεών
-Πρόβαλλαν αθλητικά και αγωνιστικά πρότυπα
-Διατηρούσαν τη μνήμη των νεκρών
Παιδευτικές Σημασίες
Οι δημιουργοί διαμόρφωσαν τα κριτήρια και τις αισθητικές απαιτήσεις του κοινού
Το αθλητικό και αισθητικό ιδεώδες εκφράστηκε μέσω της γλυπτικής
ΚΕΡΑΜΙΚΗ
Ιστορικό Πλαίσιο :
-Αρχαϊκή Κεραμική : ανάμεσα στη γεωμετρική και ανατολική έμπνευση και τις
πρωτοπορίες τοπικών εργαστηρίων
-Οι αγορές των λιμανιών ως αιτία ανταγωνισμών
-Άνθησή της, παράλληλα με τη ναυσιπλοΐα και τον αποικισμό (χειραφέτηση από τη
γεωμετρική τεχνοτροπία)
-Η ανάπτυξη της νέας αγγειογραφίας στηρίχθηκε στον ορθολογισμό της γεωμετρικής
ΕΙΚΟΝΑ – ΓΡΑΦΗ
-Όλο και συχνότερα αναγράφονται στα αγγεία ονόματα δημιουργών και
πρωταγωνιστών των παραστάσεων
-Η διάδοση του γραπτού λόγου μέσω της εικόνας αποτέλεσε τομή
-Αφηγήσεις από το ηρωικό παρελθόν που επιβεβαίωνε την ταυτότητα των πολιτών
που αποκτούσαν χαρακτήρα αιωνιότητας και συνέχειας
-Σκοπός ήταν η τέρψη των ματιών και του νου
-Όλα τα παραπάνω άρχισαν να αποτελούν αναφορές στο πανελλήνιο μέλλον
(165) Εισαγωγή :
- Οι πολεμικές ενέργειες των πρώτων δεκαετιών ένωσαν τους Έλληνες
- Ιδεώδες της ελευθερίας – Αξίες του θάρρους, της τόλμης και της αυταπάρνησης
- Αρχή της ενότητας
- Αθήνα : δυνατή οικονομία στη θάλασσα – δημοκρατικές αρχές
- Σπάρτη : σταθερό, χερσαίο περιβάλλον – αριστοκρατία/ολιγαρχία
- Οι τέχνες εξέφρασαν την εξιδανίκευση
Εισαγωγή :
-Γενιά του Μιλτιάδη ή Γενιά του Αυστηρού Ρυθμού (τα χρόνια μεταξύ Περσικών
πολέμων και Περικλή)
-Αυστηρός = δραματικά εικαστικά θέματα και δημιουργία μνημείων με αιώνιο
χαρακτήρα
-Τάση εξισορρόπησης του θείου με το ανθρώπινο
-Ιδεώδες η ανθρώπινη αξιοπρέπεια
Αρχιτεκτονική :
Ναός του Δία στην Ολυμπία :
-αντιπροσωπευτικό δείγμα της γενιάς του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας
-(168) εκφράζει το πιο ώριμο στάδιο της αυστηρής αρμονίας ως
1. κέντρο της Ελλάδας
2. κέντρο του Ελληνικού κόσμου
Σύνθεση του ναού : Δωρικός ρυθμός. Συνδυασμός επικού και λυρικού στοιχείου στο
γλυπτό διάκοσμο, σε σχέση με την περιοχή αλλά και την Ελλάδα γενικότερα.
Προβάλλεται το πνευματικό ιδεώδες της περιοχής.
(169) ΣΙΚΕΛΙΑ
Η αρχιτεκτονική και γλυπτική της, εντάσσεται στην Πελοποννησιακή δωρική
παράδοση. Τα τοπικά στοιχεία συνιστούν νέα δεδομένα, καθώς εμφανίζεται απόκλιση
από την αξία του μέτρου (οι τεράστιες διαστάσεις δείχνουν την ανάγκη των αποικιών
να σταθούν απέναντι στις μητροπόλεις)
ΠΛΑΣΤΙΚΗ
Χαρακτηριστικά του Νέου Ύφους :
-απομάκρυνση από τις παλαιότερες συμβάσεις και κατάκτηση των διαστάσεων του
χώρου
-οι αντιθετικές ροπές των σωμάτων, επηρέασαν τη στάση και την έκφραση
-αντικατάσταση του συμβατικού μειδιάματος με σοβαρότητα ή συναισθηματική
φόρτιση
-Τέχνη χωρίς ακρότητες
(170) Καινοτομίες
Αττική : Ισορροπία στην έκφραση
Πελ/σος : Ηρωοποίηση
Κ. Ιταλία : Παλαιά σύμβολα με νέο πνεύμα
(171) ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ : Έκφραση και Περιβάλλον
Πολύγνωτος : Βελτίωση της εκφραστικότητας, απόδοση του περιβάλλοντος χώρου
των μορφών.
+ Μίκων : ένταξη των σκηνών στο φυσικό τους περιβάλλον
ΠΛΑΣΤΙΚΗ
Αγελάδας : Διάσημος χαλκοπλάστης. Δάσκαλος του Φειδία, του Μύρωνα και του
Πολυκλείτου
Ηγίας ή Ηγησίας : Δάσκαλος του Μύρωνα και του Φειδία
(174) Φειδίας :
Γλύπτης – Χαλκουργός – Ζωγράφος που θεοποίησε τους ανθρώπους εξιδανικεύοντάς
τους ενώ ταυτόχρονα εξανθρώπιζε τις θεϊκές μορφές. Έδωσε υλική υπόσταση στα
οράματα και την αισθητική των Ελλήνων και πρόσφερε τα πρότυπα τελειότητας.
Μύρων :
Νομοτέλεια της Τέχνης : Το έργο πρέπει να σέβεται τις φυσιοκρατικές αρχές, ακόμη
και σε υπερφυσικές διαστάσεις ή νοήματα
Δισκοβόλος : Το σύνολο των φυσικών δυνάμεων εσωτερικών και εξωτερικών
Α) ο μικρός κύκλος του δίσκου
Β) ο μεγάλος κύκλος του σώματος (συστροφή και κάμψη)
Γ) ο νοητός κύκλος χώρου – σύμπαντος
Επαλληλία των κύκλων, παγίωση των κινήσεων, θεοποίηση της
ανθρώπινης προσπάθειας και όλα τα παραπάνω ως συγκεκριμενοποίηση του άπειρου.
Ένωση του αθλητή με το θεό, από τις κεραίες στο κεφάλι του αθλητή.
Πολύκλειτος :
Απεικόνιζε τον αθλητή μετά τον αγώνα, ηλικιακά μετά την εφηβεία, στην αρχή της
ωριμότητας.
Δορυφόρος : η εφαρμογή της αισθητικής θεωρίας του Κανόνα
Η ομορφιά μαζί με την ιδέα του ωραίου ήρωα
ΚΕΡΑΜΙΚΗ
Αναζήτηση προοπτικής, διαφορετικές εκφράσεις στα πρόσωπα. Εκλαϊκευτική
διάσταση
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ :
Προπύλαια - Ναός της Απτέρου Αθηνάς Νίκης
Ερέχθειο : Τιμούσε την ελιά της Αθηνάς και τη θάλασσα του Ποσειδώνα. Διαφύλαττε
τα προαιώνια ιερά σύμβολα (τάφος του Κέκροπα, πρώτος αρχαϊκός ναός)
Κτίσματα και με πολιτική διάσταση (ιωνικός ρυθμός)
ΠΛΑΣΤΙΚΗ (178)
Ο Φειδίας επηρέασε τη μνημειακή γλυπτική δοκιμάζοντας όμως και νέες επινοήσεις.
Η δημόσιοι θεσμοί καθορίζουν τα εικαστικά, όμως τα ταφικά και αναθηματικά
ανάγλυφα φανερώνουν την έξαρση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
Προσωπογραφίες :
Αποτύπωση των λεπτομερειών της φυσιογνωμίας, απόδοση της ψυχολογίας και του
χαρακτήρα. Η ωραιοποίηση ως μέρος της φυσιοκρατίας και της εξιδανίκευσης. Την
περίοδο αυτή, συνυπάρχουν πολλές εκδοχές και πιθανότητες (περίπτωση Κρησίλα)
(179) Αναπτύσσεται ο ρεαλισμός που αφορά τις νέες αξίες και αρχές που άλλαζαν τα
πράγματα. Εμφανίζονται οι σοφιστές, υποχωρεί η εξιδανίκευση και αναζητώνται οι
πολλές αλήθειες της πραγματικότητας.
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ (180)
-Συγκερασμός παράδοσης και συγκεκριμενοποίησης της πραγματικότητας
-Αποτυπώνεται η χάρη και το πάθος
-Αληθοφανείς παραστάσεις
2ο μισό του 5ου αι. : στόχος η εικόνα και το πραγματικό, παρά το νόημα
Απολλόδωρος : σκιαγράφος
Ζεύξις – Παρράσιος : φιλοτέχνησαν και πρόσωπα της Μυθολογίας
Αγγειογραφία (181)
Αν και μειώθηκε η σημασία της, είχε μεγάλη συνδρομή στις θεματικές εκδοχές και
τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις. Οι παραπάνω τεχνικές πέρασαν και στα αγγεία. Τα
θέματα αφορούσαν τη λατρεία του Διονύσου, της Αφροδίτης και οικογενειακές
στιγμές (182)
Τέχνες :
Αποτυπώνουν τις αλλαγές και αναβαθμίζεται η αισθητική τους αξία. Ενισχύονται από
ιδιώτες που τις επηρεάζουν. Αναζητείται η άλλη πλευρά της ουτοπίας και του
μυστηρίου. Αξιοποιούνται οι αφηρημένες έννοιες, ο έρωτας και το ωραίο.
Ιδιωτική Πρωτοβουλία :
Μέσα στον 4ο αι. Εμφανίστηκαν πολυτελείς κατοικίες και το χρήμα άλλαξε ποιοτικά
και ποσοτικά τα πράγματα (184)
ΠΛΑΣΤΙΚΗ :
-Μεταξύ άκρατου ρεαλισμού και αισθαντικής φαντασίας
-Στη θεματική προστέθηκαν η παιδική και γεροντική ηλικία, καθώς και αλληγορίες
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ – Κορυφώσεις
Απογείωση της μεγάλης ζωγραφικής.
Κολώτης – Τίμανθης : εκφραστική δραματικότητα
(189) Αττική : Ψυχισμός και συναισθηματισμός – φωτοσκίαση
Οι πληροφορίες μας προέρχονται από αναφορές και μικρογραφίες αγγείων καθώς και
από αναπαραγωγές των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Σχετικά πρόσφατα
ανακαλύφθηκαν κάποια έργα και στους μακεδονικούς τάφους
ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Εισαγωγή :
Νέες θεοποιημένες δυναστείες μετά τον Αλέξανδρο, νέες συμμαχίες και πολιτικές. Οι
επίγονοι διαμέλισαν την αυτοκρατορία.
Ελληνιστική πραγματικότητα και τμήμα της οι τέχνες. Ο ανθρωπισμός τους
μεταδόθηκε σε όλον το γνωστό κόσμο.
Α) (193) ελληνοποιήθηκαν οι μέσοι και υψηλοί υπήκοοι
Β) ανατολικοποιήθηκαν τα βασίλεια των διαδόχων
Γ) η θρησκεία
Δ) η συντήρηση των παραδόσεων στην Ελλάδα
Ε) οι εκλεκτικιστές επέλεγαν ανά περίσταση, παλαιότερα ή νεότερα στοιχεία.
Ο ατομικισμός ανάγεται σε θεμελιώδη αξία.
Έχουμε υπέρβαση του ανθρώπινου μέτρου και του λαϊκισμού
Αισθητή η επίδραση της Ανατολής, αν και κυριαρχεί το ελληνικό στοιχείο.
Για όλους αυτούς τους λόγους, η περίοδος ονομάστηκε ελληνιστική.
(194) Πολεοδομία :
- αρχή των Μαθηματικών (Ιπποδάμειο σύστημα)
- αρχή της Αισθητικής (θεατρική διάταξη με μηχανικές παρεμβάσεις)
- αρχή της λειτουργικότητας (ανάλογα με τον πληθυσμό και τις ανάγκες του)
Ιδιωτική κατοικία :
-έμφαση στο διακεκριμένο ιδιώτη α λ λ ά και στον απλό πολίτη
-Αξίες της λογικής – πρόνοιας και καλαίσθητης οργάνωσης
-Ιδεώδη της ευταξίας – κοινωνικής δικαιοσύνης – ομορφιάς
Προσωπογραφίες :
-ενισχύθηκαν από τις τιμές και τη λατρεία προς τους ηγεμόνες και την τάση προς τον
ατομικισμό
-προσπάθεια αποτύπωσης της αλήθειας, στον αντίποδα της πρότερης εξιδανίκευσης
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Ρεαλισμός και φυσιοκρατία. Στόχος η γοητευτική συγκίνηση, η χάρη, το πάθος
Ποικίλα θέματα + νεκρές φύσεις.
(200) Η διακόσμηση προβάλλεται ως η σημαντικότερη αξία
Η ζωγραφική χρησιμοποιούνταν σε χώρους μύησης και λατρείας
Η ζωή ως απόλαυση
Ψηφιδωτά :
-προωθημένες τεχνικές από τον 4ο αι. Και μετά
-μεγάλη επίδραση της ζωγραφικής
-κατόπιν : αντί για ακατέργαστες, κατεργασμένες ψηφίδες
-αύξηση των ψηφιδωτών στις κατοικίες
-αναθεώρηση της γεωμετρικότητας
-διακόσμηση με γεωμετρικά θέματα
Αρχαϊκοί χρόνοι :
-αγγειογραφία με ομηρικά, Ηρακλή και Διόνυσο.
-Διάδοση της γραφής και ανάδειξη της προσωπικότητας και της ελευθερίας των
πολιτών
Κλασικοί χρόνοι :
-τάση εξανθρωπισμού των ιδεωδών της παράδοσης, αναζήτηση ιδανικών προτύπων
και αξιοποίηση του ρεαλισμού
-μέτρο σύγκρισης ο άνθρωπος
Ελληνιστικοί χρόνοι :
-διερεύνηση των προηγούμενων νοημάτων και τεχνοτροπιών
-εμπλουτισμός με νέες παραδόσεις και στόχο την επιβολή και το πάθος.
Η εξάπλωση των Ρωμαίων, συνέβαλε στην επιβίωση και ανάδειξη των αρχαίων
ελληνικών τεχνών.
_________________
www.ollthatjazz.gr Μπείτε μέσα ρε!
Επιστροφή στην κορυφή
ollthatjazz
Χρήστης
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
215 ΠΡΩΙΜΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ (1000 – 700 π.Χ)
Κόρινθος :
-Κατέχει ξεχωριστή θέση στην κεραμική λόγω της μεγάλης παραγωγής
αρωματοδοχείων (αρυβάλλων). Κύρια διακόσμησή τους, τα ζώα. Η τεχνική συνδύαζε
μελανές μορφές με εγχάρακτη διακόσμηση επηρεασμένη από την Ανατολή. Κατόπιν
ήρθε η νέα ελληνική τεχνική με εγχάρακτη διακόσμηση, κόκκινα και λευκά μοτίβα.
Η συγκεκριμένη ονομάστηκε «ανατολίζουσα κεραμική».
Ρυθμός των αιγάγρων : Κεραμική από την ανατολική Ελλάδα με σειρές ζώων σε όλη
την επιφάνεια του αγγείου. Οι μορφές έχουν μαύρο περίγραμμα και γέμισμα με
μαύρο, λευκό και κόκκινο χρώμα (τυπικό Συριακό μοτίβο)
(224) ΓΛΥΠΤΙΚΗ
Η τέχνη αρχίζει και χρησιμοποιείται ως κοινωνική επιβεβαίωση (Μάντικλος). Τα
γυναικεία αγάλματα εμπλουτίζονται με νέα στοιχεία (μαλλιά, στάση κλπ) λόγω ξένων
επιρροών.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΙ ΡΥΘΜΟΙ
Ιωνικός – Δωρικός : Δύσκολος ο εντοπισμός της προέλευσής τους. Άρρηκτα δεμένοι
με τον ελλαδικό χώρο
(227) ΓΛΥΠΤΙΚΗ
- Η Αρχαϊκή εποχή (7ος – 6ος αι.) ως πρώτο στάδιο της ανάπτυξης της τέχνης
- ανδρικές και γυναικείες μορφές αποτελούν την πλειονότητα των γλυπτών. Αρχικά
ορθή, μετωπική στάση. Καθορίζονται από τα ενδύματα ή τα σύμβολα που κρατούν
- Με την πάροδο των ετών και την ανάπτυξη της μεταλλοτεχνίας εξελίσσεται η
τεχνική.
Ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο : Σειρά αναθημάτων Κούρων, στημένα στον
περίβολο του ναού.
Τα αγάλματα αυτά :
-έχουν θρησκευτική σημασία
-είναι ομοιώματα θνητών που εκφράζουν τη θρησκευτική τους πίστη
-πρόκειται για σήματα και αναθήματα τάφων.
(230) Άλλοι τύποι της Αρχαϊκής Γλυπτικής : κοινωνικός χαρακτήρας
ΚΕΡΑΜΙΚΗ – ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ
7ος αι. : απόδοση της ανθρώπινης ή άλλης μορφής ως σκιαγράφημα (σιλουέτα)
μελανού σχήματος με λεπτές εγχαράξεις (ανατομία, ενδύματα). «Ανατολίζουσα
κεραμική»
Μελανόμορφος ρυθμός :
Γεννήθηκε στην Κόρινθο λόγω της ανάγκης μυροδοχείων. Αργότερα συνδυάζεται με
την εικονογραφική και αγγειοπλαστική παράδοση.
Αττική : Μετά την αποχώρηση της Κορίνθου από τις διεθνείς αγορές, η Αθήνα
ανέλαβε τον ηγετικό ρόλο. Στον 6ο αι. Άνθησε ο αττικός μελανόμορφος ρυθμός (+
λόγω των εμπορευμάτων που περιείχαν)
(232) Συνδυάζει την τεχνική της σκιαγραφίας με την εξιστόρηση. Η εικονογραφία
αποτελεί και δίαυλο επικοινωνίας σε σχέση με τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά
(233) έχουμε : αυστηρή χρήση της σκιαγραφίας
Συστηματική χρήση της εγχάραξης
Μικρή σειρά επιπλέον χρωμάτων (χρώμα του ψημένου αττικού πηλού)
(237) Νομίσματα :
- Η ανάπτυξη του εμπορίου διέδωσε τη νομισματοκοποία
- Η επινόησή του έγινε στη Μ. Ασία στο τέλος του 7ου αι.
- Πρώτη η Αίγινα κόβει νομίσματα και ακολουθεί η Αθήνα
- Έχουν σταθερό και εγγυημένο βάρος με εγγυητή την Πολιτεία
- Είναι φτιαγμένα από πολύτιμα μέταλλα
- Τα σύμβολα στις όψεις τους δήλωναν την πόλη
- Εμφανίζονται και γραφές (π.χ. Δήμος Αθηναίων)
- Πρόκειται για σημαντικά έργα μικροτεχνίας
- Η συμβολική εικονογραφία τους συμβαδίζει με τις άλλες μορφές τέχνης
Σφραγίδες :
-Βίοι παράλληλοι με τα νομίσματα. Ίδιες ή παραπλήσιες τεχνικές
-Επανήλθαν οι μυκηναϊκές τεχνικές επεξεργασίας πολύτιμων λίθων
-(238) Σταθερό σχήμα, ο σκαραβαίος (Εγγύς Ανατολή)
-Πρόκειται για σημαντικά έργα αρχαϊκής τεχνικής
-Μεγάλα κέντρα σφραγίδων ήταν η Κύπρος, η Ιωνία και κάποια νησιά των
Κυκλάδων
(245) ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ
- Το επιστέγασμα των προσπαθειών όλων των καλλιτεχνών που είχαν ζήσει έως τότε
- Υπέρτατη έκφραση του κλασικού ιδεώδους
- Κτίριο – σύμβολο της Αθηναϊκής ακμής του 5ου αι.
- (246) Συνδυάζει ιωνικά και δωρικά χαρακτηριστικά
Μετόπες : Κενταυρομαχία, Γιγαντομαχία, Άλωση της Τροίας
Ζωφόρος : Παραστάσεις δεκάδων μορφών- μάλλον πρόκειται για την πομπή των
Παναθηναίων
Αετώματα : Γέννηση της Αθηνάς (ανατολικό, πάνω από την είσοδο)
Διαμάχη της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα
Εντυπωσιακή η τεχνοτροπία του Φειδία
Στιβαρές μορφές με αναπτυγμένη μυολογία στα γυμνά. Όγκοι υφασμάτων
Που αναδεικνύουν τα ντυμένα
(248) Η τεχνοτροπία του επηρέασε δραματικά τη μεταγενέστερη Αθηναϊκή και
ελληνική τέχνη
ΕΠΙΤΥΜΒΙΕΣ ΣΤΗΛΕΣ
-Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, επανέρχονται οι επιτύμβιες
στήλες που είχαν καταργηθεί
-Δίνουν διέξοδο στο πλεονάζον καλλιτεχνικό δυναμικό
-Ικανοποίηση του πολεμικού πένθους
(251) Πολύγνωτος από τη Θάσο : Εργάστηκε στην Αθήνα και άλλες πόλεις.
Έσπασε τη σύμβαση του ενιαίου πεδίου δράσης (πολλαπλά επίπεδα)
(253) Οι Αττικές Λευκές Λήκυθοι (= μικρή στάμνα για αποθήκευση λαδιού και
αρωματικών ελαίων στους τάφους, χωρίς άλλη χρήση πέραν της ταφικής γι’ αυτό και
η θεματολογία τους είναι συγκεκριμένη)
- Παρουσιάζουν έντονη εξάρτηση με τη «μεγάλη ζωγραφική»
- Το βάθος τους είναι λευκό και οι σκηνές ζωγραφισμένες με ορυκτά ή φυτικά
χρώματα με πρόσμιξη νερού
- Η προετοιμασία και κατασκευή των χρωμάτων βασίζονταν στις τεχνικές της
«μεγάλης ζωγραφικής»
- (254) Τα περισσότερα χρώματα έμπαιναν μετά το ψήσιμο
ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΑ
Μεταλλοτεχνία : αφιερωμένη σε είδη πολυτελείας (αργυρά σκεύη συμποσίων) και σε
αφιερώματα στους θεούς και τις ιεροτελεστίες
(256) Κοσμήματα : κυρίως γυναικεία, από χρυσό (ενώτια, περιδέραια, ψέλλια).
Βαρύτιμα δαχτυλίδια με εγχάρακτες παραστάσεις ή δεμένα με
σφραγιδόλιθους για άνδρες και γυναίκες
Εισαγωγή :
Με τις κατακτήσεις του Αλέξανδρου, ο ελληνικός πολιτισμός εξαπλώθηκε και
δέχτηκε επιρροές από την Ασία. Η ελληνική τέχνη, διατηρώντας τα στοιχεία της,
αποτέλεσε πόλο έλξης κι έτσι επιβίωσε. Ενώ πολιτικά η Ελλάδα παρήκμαζε, η τέχνη
της συνέχισε να διαδίδεται στην Αίγυπτο και την Ασία ως «ελληνιστική» και μετά
στη Δύση ως «ελληνορωμαϊκή»
Κοσμικός χαρακτήρας :
-Η προσωπικότητα ως κεντρικός μοχλός στην ιστορική ανέλιξη
-Η αντικατάσταση των ολύμπιων θεών από θεοποιημένους μονάρχες
-Η πίστη στην Τύχη και όχι στους συγκροτημένους κανόνες
Διεθνής χαρακτήρας :
Οι αχανείς αυτοκρατορίες ευνοούν τις μετακινήσεις καλλιτεχνών και τη μετάλλαξη
της τέχνης.
Εξωστρεφής χαρακτήρας :
-Κοσμικός ή κοσμοπολίτικος χαρακτήρας
-Πατρονία των ισχυρών
-Φιλοσοφική ροπή προς τη θεοποίηση του ατόμου και την παραγκώνιση του θείου
Οι αλλαγές στην ελληνιστική περίοδο αφορούν το ύφος και την κλίμακα. Υπάρχει
τάση μεγέθυνσης των διαστάσεων και του περιεχομένου, λόγω των πολιτικών και
ιδεολογικών αλλαγών που δημιούργησαν νέες κοινωνικές συνθήκες. (260) έτσι,
έχουμε περισσότερες θεματικές κατηγορίες στη γλυπτική και διάθεση πραγμάτευσής
τους με φιλοσοφική, παραδειγματική και σκωπτική διάθεση.
ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ
-Η απόδοση των χαρακτηριστικών συγκεκριμένου προσώπου
-Πρέπει να είναι αναγνωρίσιμο και να εκφράζει προσωπικότητα και χαρακτήρα
-Το άτομο ως κύριο θέμα, σύμφωνα με τον κοινωνικό του ρόλο και τη φυσιογνωμία
του
(261) Λύσιππος :
- Γλύπτης, συνδεδεμένος με τη μακεδονική βασιλική οικογένεια
- Δεξιοτέχνης και στο χαλκό και στο μάρμαρο
- Δημιούργησε πολλούς αθλητές ως συνεχιστής της παράδοσης της πατρίδας του
Πελοποννήσου και του Πολύκλειτου)
- Ασχολήθηκε με τη γυμνή ανδρική μορφή με κάποιους όμως νεωτερισμούς
- (262) Λόγω αντιγράφων μόνο, έχουμε αλλοιωμένη εικόνα των γλυπτών του
(263) Το έργο τέχνης εισέρχεται στην ιδιωτική κατοικία, ως επιδίωξη της πολυτέλειας
και της εκζήτησης της άρχουσας τάξης. Η τέχνη συνδέεται πλέον με το άτομο. Το
πνεύμα της δημοκρατίας και του μέτρου εγκαταλείπεται.
Με τη διάδοση της προσωπογραφίας, η θεματογραφία της τέχνης γίνεται
προσφορότερη για την ιδιωτική χρήση.
(267) ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Η ανάληψη των αρχ/κών έργων από τους ηγεμόνες, προκάλεσαν έντονη κινητικότητα
και αναπτύχθηκαν νέοι τύποι, ενώ βελτιώθηκαν οι παλαιότεροι.
Στοά : τύπος χρηστικού κτιρίου. Συνήθως πλαισίωνε ιερά και άλλους τόπους
συνάθροισης. Αποτελείται από στεγασμένο διάδρομο, ανοικτό στη μια επιμήκη
πλευρά του, ενώ διαθέτει σειρά μικρών δωματίων που χρησιμοποιούνται ως
καταστήματα ή αποθηκευτικοί χώροι (Στοά του Αττάλου, Αθήνα)
Θέατρο :
Αρχαιότητα : υπαίθριο και αμφιθεατρικό, εκμεταλλευόταν τις παρειές των λόφων
Αρχαϊκή και Κλασική εποχή (266) : ξύλινα, μάλλον λυόμενα καθίσματα
4ος αι. : Κατασκευή μνημειωδών θεάτρων από μάρμαρο και ανακαίνιση των
παλαιοτέρων. (267) Με την εμφάνιση νέων μορφών δράματος, το προσκήνιο αποκτά
αρχιτεκτονική διακόσμηση.
Οικιστική αρχιτεκτονική
Αρχαιοελληνική οικία :
-Αυτόνομη, προορισμένη για στέγαση της οικογένειας.
-Ενταγμένη στον οικιστικό χώρο της πόλης
-Παρέχει προστασία από τις καιρικές συνθήκες και τις ανθρώπινες επιβουλές
-Είναι ασφαλής και απαραβίαστη
Ελληνιστική οικία :
-Δημιουργείται η τάση μεγάλων, ανοιχτών δημόσιων χώρων και τετραγωνισμένων,
ισομεγεθών ιδιωτικών οικοπέδων
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Οι τοιχογραφίες που ανακαλύφθηκαν στη Μακεδονία, δίνουν νέα εικόνα.
(270) Βρέθηκαν στους τάφους της Βεργίνας που συνδέονται με το Φίλιππο και τον
Αλέξανδρο αλλά οι απόψεις διίστανται.
Χαρακτηριστικά τους :
-εγκατάλειψη του περιγράμματος. Οι διαφορετικοί χρωματικοί τόνοι είναι που
αποδίδουν τον όγκο, το βάθος και την προοπτική
-επιχειρείται η δήλωση της προοπτικής και της κίνησης
-ο καλλιτέχνης στρέφεται προς το τοπίο και ως σκηνικό και ως κύριο θέμα
ΨΗΦΙΔΩΤΑ
-Απηχούν ζωγραφικές τάσεις και ως αντίγραφα παλαιοτέρων πινάκων και ως
σύγχρονών τους
-Γνώρισαν μεγάλη απήχηση κατά την προχωρημένη ελληνιστική περίοδο (οικίες)
(271) ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΑ
- Σημαντικά έργα σε πολύτιμα υλικά
- Η διάδοσή της συνέβαλε στην εξέλιξη της τεχνικής και των άλλων παρόμοιων
τεχνών ενώ αύξησε τη ζήτηση ειδών διακόσμησης και πολυτελείας
- Ταυτόχρονα με την ίδρυση των ελληνιστικών βασιλείων, εργαστήρια εγκαθίστανται
σε όλα τα μέρη με ελληνική παρουσία
- Αν και ήρθε σε επαφή με άλλους πολιτισμούς, νέες τεχνικές και υλικά, διατήρησε
τον ελληνικό χαρακτήρα της
ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ
Η νομισματοτεχνία προωθεί την προσωπογραφία. Οι ηγεμόνες καθώς και η
οικογένειά τους αποτυπώνονται σε αυτά. Σταθερή αξία απεικόνισης, ο Αλέξανδρος
ως πρόγονος (συνήθεια που σταδιακά εγκαταλείφθηκε).
(272) Η μεγάλη κυκλοφορία των νομισμάτων απεικόνιζαν και το συμβολισμό της
ηγεμονίας. Βασίζονταν σε επιγραφές και την τέχνη του χαράκτη. Είχαν :
- ρεαλιστικά στοιχεία για την αναγνώριση των προσώπων
- ιδεαλιστικά στοιχεία υποβολής συμβολισμού
(273) ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ
- Συγγενική τεχνική με αυτήν των νομισμάτων
- Παρατηρείται μεγάλη ποικιλία πολύτιμων λίθων λόγω των αυξημένων
μετακινήσεων.
Γεωμετρική εποχή
- 7ος αι. : Παγιώνονται οι πόλεις – κράτη. Πρώτα μνημειακά λίθινα κτίρια και
γλυπτά.
Διάδοση της «ανατολίζουσας τεχνοτροπίας»
- Ανάπτυξη μεγάλων ιερών που δέχονται αναθήματα. Παγίωση του δωρικού και του
ιωνικού ρυθμού
- Αρχαϊκή περίοδος : Κούρος και Κόρη στη γλυπτική. Μελανόμορφος και
ερυθρόμορφος ρυθμός στην κεραμική
- Κλασική περίοδος : Μεγάλη ανάπτυξη των τεχνών. Φειδίας, Πολύκλειτος. Στη
ζωγραφική μεγάλος θεωρείται ο Πολύγνωτος, γνωστός μόνο από αναφορές.
- Ελληνιστική εποχή : Διεύρυνση της ελληνικής τέχνης. Προσωπογραφία, ψηφιδωτό,
μεταλλοτεχνία και μικροτεχνία.
- Ρωμαιοκρατία : Πατρονία και αλληλεπιδράσεις Ρωμαίων – Ελλήνων.
_________________
www.ollthatjazz.gr Μπείτε μέσα ρε!
Επιστροφή στην κορυφή
ollthatjazz
Χρήστης
Ο χριστιανισμός δεν είχε καλές σχέσεις με την τέχνη, λόγω του κινδύνου της
ειδωλολατρείας. Οι χριστιανοί συγγραφείς, είτε την αγνοούσαν είτε της
εναντιώνονταν. Από τα μέσα του 4ου αι. υπό την επίδραση της κλασικής παιδείας,
κάποιοι είδαν την τέχνη ως παιδαγωγικό έργο, συμπλήρωμα του κατηγητικού. Αφού
ο θεός καθαγίασε την ύλη παίρνοντας ανθρώπινη μορφή, το θείο μπορούσε να
αναπαρασταθεί σε αυτήν.
(22) Η χριστιανική τέχνη δημιουργείται στον 4ο και 5ο αι. οι καλλιτέχνες, μέσω των
εικαστικών, προσπάθησαν να μορφοποιήσουν το δόγμα. Επειδή όμως η αφήγηση του
θείου δράματος μπορούσε να τοποθετηθεί μόνο σε μεταφυσικό χώρο, τα θέματα
έπρεπε να εμφανίζονται ως αναπαραστάσεις ενός άλλου κόσμου, πέρα από τον
ανθρώπινο, όπου δεν υπακούν στους νόμους της ύλης. Έτσι οδηγηθήκαμε προς την
αφαίρεση που έδωσε υπερβατικό χαρακτήρα.
Η συνειδητή πορεία από το νατουραλισμό προς την αφαίρεση, έχει ως σκοπό να δει ο
θεατής με τα μάτια του πνεύματος, τον κόσμο του θείου που είναι αόρατος,
θαυμάσιος και μοναδικός.
(23) Πάντως και ο αρχαίος νατουραλισμός επέζησε, αφού ο Βυζ. Πολιτισμός ήταν
συνέχεια του αρχαίου ελληνικού. Συχνά εμφανίζονται μνημεία με την αισθητική της
κλασικής αρχαιότητας. Σε κάποιες περιόδους, η τάση αυτή ήταν εντονότερη. Πάντοτε
όμως η αφαίρεση εξέφραζε καλύτερα το χριστιανικό πνεύμα.
(25) Ειδικότερα :
ΣΥΝΟΨΗ
-Η Βυζαντινή τέχνη είναι αντικλασική και θυσιάζει την αισθητική προς χάριν του
πνεύματος.
-Η ακινησία, η μετωπικότητα, η λιτότητα και η επανάληψη, στοιχεία της ύστερης
αρχαιότητας, υιοθετήθηκαν από τη βυζ. Τέχνη για την απεικόνιση του θείου
-Επίσης, η αδιαφορία για φυσιοκρατική απόδοση και το ιδανικό κάλλος
χρησιμοποιήθηκαν για να δείξουν την πνευματικότητα του ατόμου. Ιδιαίτερη έμφαση
δίνεται στο πρόσωπο και κυρίως στα μάτια.
-Το βάθος της ελληνορωμαϊκής τέχνης στα βυζ. Εικαστικά έργα, διαμορφώθηκε σε
ελεύθερο, άπειρο ή μεταφυσικό χώρο χωρίς κανόνες
-Η τάση που μένει πιστή στην κλασική παράδοση είναι η γλώσσα (δες διάγραμμα
σελ. 27)
Η βυζ. Τέχνη εξελίχθηκε με αργό ρυθμό. Ήταν συντηρητική και είχε ως σταθερή αξία
τη διατήρηση της παράδοσης.
Βυζαντινές Αναγεννήσεις :
-οι κατά καιρούς έντονες τάσεις επιστροφής στην αισθητική της Αρχαιότητας
-κατευθύνονταν από πολιτικά και πνευματικά πρωτοπόρους, που ήθελαν να
ζωντανέψουν το ένδοξο παρελθόν
-βαθμιαία έσβηναν λόγω της αντίδρασης των εκκλησιαστικών κύκλων
Μακεδονική Αναγέννηση – τέλη 9ου αρχές 11ου αι. της Μακεδονικής Δυναστείας
-ευνοήθηκε από τον Κωνσταντίνο Ζ’ Πορφυρογέννητο, ζωγράφο και θαυμαστή των
τεχνών
-οι καλλιτέχνες προσπαθούν να ερμηνεύσουν τα έργα της Αρχαιότητας. Τους γοήτευε
η αρχαία σύλληψη της ανθρώπινης μορφής και ο περιβάλλον χώρος.
-(29) τα δάνεια αυτά εντάχθηκαν οργανικά στα βυζαντινά έργα που υπηρετούσαν τον
ορθόδοξο, υπερβατικό κόσμο
Παλαιολόγεια Αναγέννηση : δεύτερο μισό 13ου – αρχές 14ου αι.
-(30) η οικονομικά αποδυναμωμένη από εξωτερικούς εχθρούς αυτοκρατορία
επέστρεψε στο ένδοξο παρελθόν της
-Η περίοδος αυτή άφησε αριστουργήματα μνημειακής ζωγραφικής, που θυμίζουν
σκηνογραφία αρχαίου θεάτρου. Οι μορφές ξέφυγαν από το εξαϋλωμένο πρότυπο και
απέκτησαν κλασικές αναλογίες, στέρεα δομή και μνημειακό χαρακτήρα καθώς και
ψυχολογική συμμετοχή
(3 Τα καλλιτεχνικά κέντρα
Τα μεγάλα ελληνιστικά κέντρα συνέχισαν να ακμάζουν μεταξύ 4ου και 6ου αι.
(39) Μετά την κρίση των αστικών κέντρων και την απώλεια πόλεων (μετά τον
Ιουστινιανό) τα πράγματα άλλαξαν. Η Κωνσταντινούπολη και η Θεσσαλονίκη ήταν
τα κύρια καλλιτεχνικά κέντρα.
(40) Κατά το 13ο αι. η Άρτα και η Νίκαια ανέπτυξαν σημαντική δραστηριότητα.
Ύστερα (14ος) ήρθε ο Μυστράς
Τουρκοκρατία :
Αρχική οπισθοδρόμηση στην τέχνη. Οι μωαμεθανοί δεν ήθελαν την επιβίωση του
βυζ. Πολιτισμού και οι έλληνες αντιμετώπιζαν πρόβλημα στη διατήρηση των
παραδόσεων και της ταυτότητάς τους. Οι υψηλόβαθμοι που στήριζαν την τέχνη δεν
υπήρχαν πια, ενώ οι καλλιτέχνες και οι πνευματικοί άνθρωποι είχαν φύγει. Έτσι, η
τέχνη απέκτησε βυζαντινά πρότυπα με λαϊκό χαρακτήρα.
Η τέχνη γνωρίζει νέα άνθηση στην Τρίτη δεκαετία του 16ου αι. όταν ο πλούτος των
μοναστηριών έδωσε τις προϋποθέσεις για καλλιτεχνική δημιουργία. Έτσι, η
μεταβυζαντινή διαμορφώθηκε ως συνέχεια της βυζαντινής καλλιτεχνικής παράδοσης.
Διατηρήθηκαν οι αντιλήψεις και τα πρότυπα εξελίχθηκαν σύμφωνα με την ορθόδοξη
θεολογία.
Βενετοκρατία :
Η βυζαντινή τέχνη συνεχίστηκε απρόσκοπτα και απέκτησε νέα πνοή κυρίως στην
Κρήτη.
Επίσης :
-Η βυζαντινή καλλιτεχνική παράδοση παρείχε πάντα τα πρότυπα, κοινά σε όλους
τους ορθόδοξους βαλκανικούς λαούς.
-Οικουμενικό πατριαρχείο
-Άγιον όρος : χώρος συγκέντρωσης καλλιτεχνών, όπου διατηρήθηκε η κοινή
καλλιτεχνική γλώσσα
- στην Εγγύς Ανατολή : Τα μοναστήρια Παλαιστίνης και Σινά υπήρξαν πόλος έλξης
καλλιτεχνών (και τα Πατριαρχεία τους επίσης).
Ανακεφαλαίωση :
Σε όλες τις χώρες αναπτύχθηκαν τοπικές σχολές ζωγραφικής, μαθήτευαν όμως στη
μεταβυζαντινή τέχνη, η οποία διατήρησε τον ηγετικό της ρόλο.
(5 ΧΟΡΗΓΙΑ
Σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης της τέχνης.
-μικροί τοπικοί άρχοντες με προνόμια
-πλούσιοι έμποροι
-μέλη αυτόνομων μικροκοινοτήτων
ανέλαβαν πρωτοβουλίες ίδρυσης και διακόσμησης εκκλησιαστικών ιδρυμάτων. (59)
η ανάκαμψη όμως ήρθε από τον πλούτο της Εκκλησίας, που έπαιξε το ρόλο του
χορηγού. Οι Τούρκοι της άφησαν σημαντικό μέρος της περιουσίας της και
συνέβαλλαν και οι δωρεές των παραδουνάβιων ηγεμόνων.
Κρητική σχολή : αρχικά για εικόνες, κατόπιν για μνημειακή ζωγραφική (Θεοφάνης
Στρελίτζας ή Μπαθάς). Τα κυριότερα έργα της συναντώνται στα μοναστήρια του
Άθω και των Μετεώρων.
Χαρακτηριστικό της μνημειακής ζωγραφικής : εξάρτηση από τα παλαιολόγεια
πρότυπα με απόδοση εύρυθμη και συγκροτημένη αλλά ταυτόχρονα στατικά και
άκαμπτα.
Σχολή της Βορειοδυτικής Ελλάδας : εμφανίστηκε στα Γιάννενα (αστικό κέντρο με
ιδιαίτερα καλή μεταχείριση) και εξαπλώθηκες. Χαρακτηρίζεται από δυναμισμό,
συνθετική πυκνότητα, τόλμη στο χρώμα, δηλαδή μια τάση προς το μπαρόκ (Φράγκος
Κατελάνος).
Μεταβυζαντινή Τέχνη
-η εξέλιξη της βυζαντινής μέσα από τις νέες συνθήκες, ανάλογα με την κυριαρχία
-στις βενετοκρατούμενες υπήρξε άνθηση, κυρίως στην Κρήτη με την Κρητική σχολή
ζωγραφικής
-στις τουρκοκρατούμενες, οι δυσκολίες επέφεραν αρχικά, στασιμότητα μέχρι το 16ο
αι. οπότε ο πλούτος των μοναστηριών έδωσε νέα ώθηση στην καλλιτεχνική
δραστηριότητα.
Η μεταβυζαντινή τέχνη διατήρησε τον ηγετικό της ρόλο και συνέβαλλε στη
διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας.
_________________
www.ollthatjazz.gr Μπείτε μέσα ρε!
Επιστροφή στην κορυφή
ollthatjazz
Χρήστης
(72) Γλυπτική
Α. Περίοπτη γλυπτική :
Λόγω των δεσμών της με την ειδωλολατρία συνάντησε την αντίδραση της Εκκλησίας
και έχασε τη σπουδαιότητά της.
Τα περίοπτα γλυπτά :
-είχαν κοσμικό χαρακτήρα
-ήταν ανδριάντες ή προτομές αυτοκρατόρων ή αξιωματούχων που κοσμούσαν (73)
ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους
-συνέχιζαν να κατασκευάζονται έως και τον 7ο αι.
-η απεικόνιση θρησκευτικών θεμάτων ήταν μικρής έκτασης (Καλός Ποιμήν,
Ορφέας, ως συμβολισμοί του Χριστού)
Το Ανάγλυφο :
-κατέλαβε τη θέση της περίοπτης γλυπτικής
-οι βυζαντινοί εξέλιξαν τις ρωμαϊκές τεχνικές (τρυπάνι). Έτσι ελάφραινε το μάρμαρο
και δημιουργούνταν έντονες φωτοσκιάσεις και ζωγραφικό αποτέλεσμα.
-Ανάγλυφη και πλούσια διακόσμηση δέχονταν τα αρχιτεκτονικά μέλη.
(75) Θεματικές :
-θρησκευτικά επεισόδια με αναστάσιμο / σωτηριολογικό μήνυμα και θεία παρέμβαση
-χριστιανικά σύμβολα
-ειδωλολατρικά θέματα που έγιναν χριστιανικοί συμβολισμοί
-θέματα θεολογικού χαρακτήρα
(77) Ζωγραφική:
Επιδαπέδιο ψηφιδωτό :
-μορφή μνημειακής ζωγραφικής
-σημαντικές ομοιότητες με τα εντοίχια στην κατασκευή, την εικονογραφία και την
τεχνοτροπία
-κοσμούσαν πολυτελή κτίρια κοσμικού χαρακτήρα
Στους ναούς τα επιδαπέδια ψηφιδωτά δεν απεικόνιζαν θέματα της Βίβλου καθώς
επρόκειτο να πατηθούν. Έτσι, έχουμε αλληγορικά θέματα.
Εντοίχιο ψηφιδωτό :
-από τον 4ο αι. και μετά ήταν ιδιαίτερα σημαντικά
-κοσμούσαν ανώτερα τμήματα τοίχων και θόλους
(7 Υλικά – Τεχνική
Επειδή τα εντοίχια ψηφιδωτά δεν κινδύνευαν ιδιαίτερα από φθορές,
κατασκευάζονταν και με ψηφίδες από χρωματιστή υαλόμαζα. Επίσης, με χρυσές και
αργυρές ψηφίδες. Η επιφάνεια παρέμενε ανώμαλη για να παιγνιδίζει το φως.
Θέματα :
Οι μεγάλες διαστάσεις της βασιλικής και η ανάγκη να αποτελέσουν τα ψηφιδωτά
μέθοδο διδασκαλίας, δημιούργησαν μεγάλες αφηγηματικές ενότητες, αφηγηματικού
χαρακτήρα (εικονογραφικοί κύκλοι, παρ. 2 και 3)
(82) Αψίδες :
Οι σημαντικότερες, από θεολογική άποψη κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο. Ήταν
το εστιακό σημείο κάθε εκκλησίας και σε μερικές, μόνο οι αψίδες κοσμούνταν με
ψηφιδωτά.
(83) Θέματα :
- ο θριαμβευτής Χριστός (αργότερα επήλθε αλλαγή στη θέση του)
- ο σταυρός (το ιερότερο σύμβολο)
- η βρεφοκρατούσα Θεοτόκος (κυρίως στη χριστιανική Ανατολή)
Στα μαυσωλεία :
-σταυρός
-φυτικός / ζωικός διάκοσμος που παραπέμπει στον παράδεισο
Στα βαπτιστήρια :
-η βάπτιση
-η παράδοση του νόμου
-απεικόνιση παραβολών
-η προσφορά στεφάνων από τους Αποστόλους στο Χριστό (παραπομπή στα ρωμαϊκά
χρόνια)
Στα μαρτύρια :
-αγιογραφικά πορτρέτα
(87) Η Εικόνα :
Ζωγραφικές απεικονίσεις θείων προσώπων. Θεωρούνταν πως είχαν την υπόσταση της
εικονιζόμενης μορφής. Συμπλήρωναν τον εκκλησιαστικό διάκοσμο και υπήρχαν ως
προσωπικά αντικείμενα στις κατοικίες.
Ο χαρακτήρας τους :
- λατρευτικός (μέσο εκδήλωσης λατρείας)
- διδακτικός (κατανόηση των δογμάτων)
- λειτουργικός (χρησιμοποιούνταν σε κάθε εκκλησιαστική εκδήλωση)
Τεχνική :
Εγκαυστική :
-Μίξη της σκόνης των χρωμάτων σε κερί που σχημάτιζε πλακίδια
-Λιώσιμο των πλακιδίων πάνω σε ζεστές παλέτες και ζωγράφιζαν πάνω στο σανίδι
-Σιδέρωμα με πυρωμένο μυστράκι, δημιουργώντας διάφορες αποχρώσεις
(8 Θέματα :
Οι εικόνες συνδέονταν με τα νεκρικά ξύλινα πορτρέτα (Φαγιούμ) τα οποία ήταν ο
πρόδρομος των βυζαντινών εικόνων. Αρχικά παρουσίαζαν πορτρέτα αγίων και
κατόπιν κάθε άγιος απέκτησε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Οι παλαιότερες εικόνες
(6ος αι.) βρίσκονται στην Αγ. Αικατερίνη του Σινά.
Όταν ο κώδικας ήταν έτοιμος, ο γραφέας χάραζε κάθε σελίδα με το στύλο, όριζε τις
γραμμές και τα περιθώρια και έγραφε κάτω από τη χαραγμένη γραμμή. Αριθμούσε
τον Κώδικα ανά τετράδιο και ανά φύλλο. Κατόπιν ο μικρογράφος αναλάμβανε την
εικονογράφηση.
Λόγω της επίπονης και χρονοβόρας διαδικασίας, μόνον οι εύποροι μπορούσαν να
αποκτήσουν τα χειρόγραφα. Σήμερα σώζονται λίγα, σε βιβλιοθήκες του εξωτερικού.
(91) ΜΙΚΡΟΤΕΧΝΙΑ
Ήταν πολυτελή αντικείμενα από ακριβά υλικά και εξειδικευμένη επεξεργασία και
τεχνική. Τα αποκτούσαν μόνον οι εύποροι. (92) Πολλά από αυτά δωρίζονταν εις
ανάμνηση κάποιου σπουδαίου γεγονότος, ως άσκηση διπλωματίας ή ως θεϊκά
αφιερώματα (πεποίθηση πως κάθε εξαιρετικό ανθρώπινο έργο ανήκει στο θεό).
(94) ΜΕΤΑΛΛΟΤΕΧΝΙΑ
Α) Κυρίως εκκλησιαστικά σκεύη, διακοσμημένα απλά με σταυρό ή Χριστόγραμμα
και άλλα με διάφορες μορφές ή σκηνές.
Β) Κοσμικά έργα, πολυτελή, προορισμένα για δώρα. Ανάγλυφα, φυσιοκρατικά
διακοσμημένα (επιβίωση της κλασικής παράδοσης), με πλούσιο θεματολόγιο. (δες
και ευλογίες)
Πρωτοβυζαντινή περίοδος :
-ιδιαίτερα σημαντική για τη χριστιανική τέχνη. Οι καλλιτέχνες πειραματίζονται και
υπάρχει πληθώρα θεμάτων και εικονογραφικών προγραμμάτων στους ναούς.
-Η οικονομική ευμάρεια και η γεωγραφική έκταση της αυτοκρατορίας, εξασφάλιζαν
ποικιλία υλικών, πλήθος παραγγελιών και μετακινήσεις καλλιτεχνών και τεχνικών.
Αναπτύσσεται η καλλιτεχνική έκφραση.
-Η πληθωρική τέχνη της εποχής αποτελεί πηγή προτύπων για τη Δύση.
Ζωγραφική :
Με το τέλος της Εικονομαχίας οι χριστιανοί μπορούσαν να λατρεύουν τις εικόνες και
επίσημα, και να παρακολουθούν τη θεία λειτουργία σε ναούς διακοσμημένους με
εικόνες από τη ζωή του Χριστού, που τους έφερνε σε επαφή με το θείο.
Κύρια τάση η
Αφαίρεση :
-περιορισμός των αφηγηματικών στοιχείων
-ελάχιστα τα στοιχεία του περιβάλλοντος χώρου, αποδίδονται σχηματικά ως απλές
ενδείξεις
-δεν υπάρχει Τρίτη διάσταση
-η ανθρώπινη μορφή αποδίδεται επίπεδη, στατική και άκαμπτη
-οι πτυχές των ενδυμάτων ελάχιστα αποκαλύπτουν την ανατομία
-στο πρόσωπο κυριαρχούν τα μεγάλα μάτια, η σοβαρή έκφραση και η έλλειψη
συναισθήματος (στροφή προς το ρεαλισμό έγινε στα μέσα του 12ου αι. )
(101) Παρατηρείται επίσης στα χειρόγραφα και τη μικροτεχνία, μεταστροφή προς τη
φυσιοκρατική τέχνη της αρχαιότητας, που εντάσσεται στη Μακεδονική αναγέννηση.
(114) Τοιχογραφία
Με αυτές διακοσμείται η πλειονότητα των μνημείων και είναι η κυρίαρχη
διακόσμηση των ναών, λόγω χαμηλού κόστους και μικρού χρόνου ολοκλήρωσης.
Τεχνική
Νωπογραφία : τα χρώματα (ασβεστοχρώματα σε νερό) και οι επιφάνειες, δουλεύονται
όσο είναι ακόμη νωπές. Στην αρχή καθάριζαν και έξυναν καλά τον τοίχο και
περνούσαν ασβεστοκονίαμα. (115) Ύστερα περνούσαν δεύτερο χέρι
ασβεστοκονιάματος με ψιλό άχυρο. Κατόπιν, ένα λεπτότερο επίχρισμα, πάνω στο
οποίο σχεδιάζονταν τα περιγράμματα και απλώνονταν τα χρώματα (τα σκοτεινά στην
αρχή και τα φωτεινά κατόπιν).
Εικονογραφημένο Χειρόγραφο
Μικροτεχνία
1.Διακόσμηση με σμάλτο :
Αντικείμενα πολυτελείας, διακοσμημένα με γυάλινο επίχρισμα (σμάλτο). Έχουν
σωθεί πολλά αριστουργήματα σε συλλογές του εξωτερικού (εκλάπησαν από τους
Σταυροφόρους στην άλωση του 1204). Ως τέχνη, ήταν άμεσα συνδεδεμένη με το
Παλάτι, αλλά (120) αρκετά εργαστήρια βρίσκονταν εκτός Βασιλεύουσας.
Τεχνική :
Α) Επιπεδόγλυφη : το σχέδιο αποτυπωνόταν σε μεταλλικό πλακίδιο και μετά
χαράσσονταν οι κοιλότητες που γέμιζαν με υγρό σμάλτο.
Β) Περίκλειστη : το σχέδιο αποτυπωνόταν σε μεταλλικό πλακίδιο. Στο περίγραμμα
στερεωνόταν λεπτός συρμάτινος σκελετός (χρυσός ή ασημένιος). Ανάμεσα στο
περίγραμμα στερεώνονταν τα εσωτερικά χωρίσματα. Μέσα σε αυτά απλωνόταν το
ρευστό σμάλτο με πινέλο.
Γ) Ανάγλυφος σμάλτος : Μια ανάγλυφη – συνήθως ασημένια – πλάκα, αλειφόταν με
υγρό σμάλτο, πολύ λεπτό. Σπάνια τεχνική – μόνον ένα έχει σωθεί.
Ελεφαντοστέϊνο Έργο
Και πάλι αντικείμενα πολυτελείας και μικρές εικόνες πλούσιων βυζαντινών.
(121) Τεχνική : Κόβονταν σε πλάκες 7-11 χιλ. που πάνω τους χαραζόταν το θέμα με
μαχαιράκι. Στη συνέχεια χάραζαν τα περιγράμματα και αφαιρούσαν ότι περίσσευε με
τρεις τρόπους :
Α) κάθετα ως προς την επιφάνεια
Β) πλάγια ως προς την επιφάνεια
Γ) σκαλίζοντας βαθιά πίσω από το περίγραμμα του θέματος (δημιουργείτο
τρισδιάστατη εντύπωση βάθους.
(122) ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ
Ζωγραφική :
Α. Τοιχογραφία
Μετά την άλωση από τους Σταυροφόρους, πολλοί καλλιτέχνες εγκατέλειψαν την
Κωνσταντινούπολη και μετοίκησαν κυρίως στη Σερβία, που γνώριζε ανάπτυξη το
13ο αι. άλλωστε, είχε άμεση εξάρτηση από το Βυζάντιο. Τα ωραιότερα βυζαντινά
έργα της περιόδου, βρίσκονται εκεί.
(122) Στη φραγκοκρατούμενη περιοχή, οι συνθήκες δεν ανέκοψαν τη δραστηριότητα,
αλλά ούτε ευνόησαν τη δημιουργία σημαντικών έργων.
(125) Πρόβλημα υπάρχει σχετικά με τις Δυτικές επιρροές στην τέχνη. Λόγω του
σχίσματος των Εκκλησιών, ελάχιστα και δευτερεύοντα δυτικά στοιχεία διείσδυσαν
στη ζωγραφική.
Β. Εικόνα
Το ίδιο συνέβη και στις φορητές εικόνες. Η Αγ. Αικατερίνη του Σινά διαθέτει
πλουσιότατη συλλογή από εικόνες της εποχής, που αποδεικνύουν το διασκορπισμό
των βυζαντινών καλλιτεχνών. Ο διασκορπισμός αυτός συνέτεινε στη διάδοση
καλλιτεχνικών ρευμάτων.
Ζωγραφική
Τεχνική : ακολουθούνται οι μέθοδοι της μεσοβυζαντινής περιόδου.
Περιεχόμενο :
Ιδιαίτερα πλούσια η ζωγραφική των Παλαιολόγων, λόγω της έντονης πνευματικής
κίνησης. Δημιουργούνται νέες συνθέσεις και εμπλουτίζονται οι προγενέστερες.
Έντονες επιρροές από την υμνολογία και τη θεία Λειτουργία που προϋπήρχαν βέβαια,
αλλά τώρα βρίσκονται σε πλήρη ανάπτυξη. Η Παλαιολόγεια είναι πληθωρική τέχνη.
Θέματα :
-Ο κύκλος του Πάθους : με επιρροές από τη Μ. Εβδομάδα και τη λειτουργική ποίηση,
διευρύνεται και διαδίδεται ο κύκλος των Παθών
-Ο κύκλος της Ανάστασης : η Ανάσταση, οι Μυροφόρες, η Ψηλάφιση κλπ
-Ο βιογραφικός κύκλος της Παναγίας : σκηνές από τη νεανική της ηλικία γνώρισαν
ιδιαίτερη διάδοση λόγω έξαρσης της λατρείας της. Θεωρούνταν η προστάτιδα της
Κωνσταντινούπολης.
-Ο κύκλος προεικονίσεων της Παναγίας : οι προφητείες που την αναφέρουν
-(129) Ο Ακάθιστος Ύμνος : 24 σκηνές που αντιστοιχούν στους 24 Οίκους του.
-(130) Βιογραφικοί κύκλοι άλλων αγίων
-Μηνολόγια : μαρτύρια αγίων με ημερολογιακή σειρά
-Η Ουράνια Λειτουργία : η Μεγάλη Είσοδος όπως εκτελείται στον Ουρανό
Το Ψηφιδωτό
Στη μεσοβυζαντινή περίοδο, έφτασε στο απόγειό του και συνέχισε να καλλιεργείται
και αργότερα, μέχρι που, λόγω της οικονομικής δυσπραγίας παραμερίσθηκε από την
τοιχογραφία.
(134) Η Τοιχογραφία
Αναπτύχθηκε εξαιρετικά με τον παραγκωνισμό του ψηφιδωτού. Σημαντικά έργα
βρίσκονται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (Θεσσαλονίκη, Μυστράς)
(136) Η Εικόνα
Οι φορητές εικόνες γνωρίζουν ιδιαίτερη άνθηση καθώς και οι ψηφιδωτές.
Καστοριά
Ένα άγνωστο σε μας καλλιτεχνικό εργαστήρι συνδέεται με ανάκαμψη των τεχνών
στις τουρκοκρατούμενες περιοχές. Είναι πιθανόν να είχε ξεκινήσει στην Καστοριά.
Εκεί διατηρούνται σημαντικές τοιχογραφίες σε πέντε τουλάχιστον ναούς. Με βάση
διάφορες συγκρίσεις, αποδίδονται στην Καστοριά τοιχογραφίες άλλων περιοχών. Στα
έργα αυτά διακρίνεται διάθεση για ανανέωση της βυζαντινής τέχνης. Οι μορφές
αποδίδονται με ρεαλισμό στις στάσεις και στις κινήσεις. Οι συνθέσεις είναι
πολυπρόσωπες και γίνεται προσπάθεια απόδοσης της τρίτης διάστασης.
Εμπλουτίζονται επίσης με δευτερεύοντα στοιχεία καθημερινής ζωής (έπιπλα,
κοσμήματα κλπ). Τέλος, τα χρώματα είναι ζωντανά και λαμπερά.
Βορειοδυτική Ελλάδα
Εκεί αναπτύσσεται η ομώνυμη Σχολή το 16ο αι. Φράγγος Κατελάνος, Γιώργος και
Φράγγος Κονταρής (case study 3)
ΕΠΤΑΝΗΣΑ
Τέλος του 17ου αι. και κατά τη διάρκεια του 18ου, τα Επτάνησα αποστασιοποιούνται
από τη Βυζαντινή καλλιτεχνική παράδοση και στρέφονται προς τη Δυτική αισθητική.
Επτανησιακή Σχολή : πραγματοποίησε το ρήγμα και οδήγησε προς τη νεοελληνική
τέχνη.
ΤΟΜΟΣ Γ’ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Ιστορικές Συνθήκες
Τα Επτάνησα δε γνώρισαν Τουρκοκρατία, καθώς ήταν Ενετοκρατούμενα. Η
εμπορική τους ανάπτυξη και η εξαγωγή σταφίδας δημιούργησαν μια γηγενή αστική
τάξη, που επιθυμούσε να παγιώσει τη θέση της σε μια κοινωνία που κυριαρχούσε η
εκλατινισμένη αριστοκρατία.
Καλλιτεχνικές Συνέπειες
Παγιώνεται ειδική θεματολογία που καλλιεργεί και διαδίδει ορισμένα είδη, όπως η (1
προσωπογραφία, η νεκρή φύση και η τοπιογραφία. Ο κόσμος της θρησκείας παύει
να είναι το μοναδικό σημείο αναφοράς και η βυζαντινή τέχνη έχει εδώ μειωμένη
ισχύ. Η επαφή με τη Δύση είναι σαφώς εντονότερη.
Έτσι, στην επτανησιακή τέχνη, τα άκαμπτα θρησκευτικά βυζαντινά πρότυπα δίνουν
τη θέση τους σε δυτικότροπες τάσεις με κύριο χαρακτηριστικό τη φυσιοκρατία
(νατουραλισμό). Στην υπόλοιπη Ελλάδα, η δομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
ανέστειλε τις ανάλογες εξελίξεις. Παρ’ όλο που στα Επτάνησα οι Κρήτες καλλιτέχνες
αναζωογόνησαν την τέχνη, στη συνέχεια επηρεάστηκαν από την Ενετοκρατία και
άρχισαν να αναπτύσσονται πιο ελεύθερα. (Ανδρέας Ρίτζος, Ανδρέας Παβίας, Μιχαήλ
Δαμασκηνός). (19) Από ένα σημείο και μετά, πολλοί καλλιτέχνες ζωγραφίζουν και με
το βυζαντινό και με το δυτικό ιδίωμα.
(24) Η δραστηριότητα αυτή, δείχνει τις αλλαγές στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο. Οι
αλλαγές αυτές, δεν ήταν αδιατάρακτες, λόγω των γαλλικών πολέμων κ.λ.π. Μετά το
19ο αι. διαμορφώνεται η αστική τάξη στα Επτάνησα και αποτυπώνονται οι παραπάνω
διαφορές στην τέχνη.
Η Μη Θρησκευτική Ζωγραφική
Ιερέας Νικόλαος Κουτούζης : Κυριαρχεί η φυσιοκρατική νοοτροπία και στην
προσωπογραφία του, επισημαίνεται η διττή φύση του ως ιερέας και ζωγράφος.
Δημοσίευε λίβελους για τα κακώς κείμενα της εποχής του, ενώ δεν κατέχει πλήρως
τους ακαδημαϊκούς, εικαστικούς κανόνες. Έτσι παρατηρούνται ανατομικές
παραποιήσεις. Στα έργα του βιβλίου σελ. 25, βλέπουμε την προσπάθεια απόδοσης όχι
μόνο της εμφάνισης αλλά και της ψυχολογίας των προσώπων.
(26) Η έμφαση στα ρεαλιστικά ψυχολογικά στοιχεία, συσχετίζεται άμεσα με την
εκκοσμικευτική διαδικασία. Από τη στιγμή που πρόσβαση στην προσωπογραφία δεν
έχουν μόνο οι ευγενείς, ο ψυχολογικός ρεαλισμός καλλιεργείται συστηματικά.
Αν τα χαρακτηριστικά ευγενείας δεν είναι αρκετά για να δείξουν την κοινωνική θέση,
τότε γίνονται αναφορές στο επάγγελμα ή στην ψυχολογική διάσταση του προσώπου.
Οι ιδιότητες αυτές καταγράφονται ρεαλιστικά.
(27) Ο ‘πελάτης’ απαιτεί πιστή απεικόνισή του και αυτό απορρέει από την ανάγκη να
αφήσει την πιστή εικόνα του στους οικείους του.
Στα τέλη του 19ου αι. τα Επτάνησα ακολουθούν τις καλλιτεχνικές εξελίξεις. Η
νεοελληνική τέχνη προσανατολίζεται στην Ακαδημία του Μονάχου.
(29) Ο ΑΚΑΔΗΜΑΪΣΜΟΣ
Ο όρος εμφανίζεται για να περιγράψει την απαρέγκλιτη προσκόλληση σε μια σειρά
κανόνων, που αντλούνται μέσα από τη μελέτη έργων ιστορικής τεχνοτροπίας. Οι
τεχνοτροπίες αυτές αναπτύχθηκαν σε κλασικές περιόδους και συνήθως συνδέονται με
μεγαλοφυείς δημιουργούς. Οι κανόνες τους διδάσκονται σε ακαδημαϊκό πλαίσιο και
θεωρούνται οι προϋποθέσεις για ένα επιτυχημένο έργο. Τα πρωτοποριακά
καλλιτεχνικά κινήματα απαξίωναν τον όρο.
Ο Ακαδημαϊσμός έχει και δεύτερη σημασία : Υποστηριζόμενος από το κατεστημένο,
καταπνίγει την προώθηση συγκεκριμένων αντιλήψεων. (30) π.χ. Η υποστήριξη του
γάλλου Αλεξάντρ Καμπανέλ, κρύβει την προσπάθεια του Λουδοβίκου να μειώσει τον
αντίκτυπο της αρνητικής κριτικής που δεχόταν για τη δικτατορική πολιτική του. Ο
Ακαδημαϊσμός μπορεί να αφορά πολλές διαφορετικές τεχνοτροπίες. Για παράδειγμα
στην ελληνική ιστοριογραφία της τέχνης, η Σχολή του Μονάχου συσχετίστηκε με τον
κλασικισμό, το ρομαντισμό κ.α.
ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ
Δείγμα εξάρτησης και πολιτικής υποτέλειας, ήταν η υιοθέτηση ενός ιδιώματος που
δεν είχε καμία σχέση με τις μεταβυζαντινές και λαϊκές ελληνικές παραδόσεις. Η
επίσημη Ελλάδα ταυτιζόταν με την οπτική του Ακαδημαϊσμού, κάνοντας αδύνατη
την ύπαρξη άλλου ρεύματος, για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έτσι, τα ευρύτερα
στρώματα του πληθυσμού, δυσκολεύθηκαν να προσαρμοστούν στα νέα πρότυπα (34)
με εξαίρεση την αστική, δυτικοτραφή τάξη. Ενδεικτικό αυτής της κατάστασης, είναι
η εικονογράφηση του αγώνα του 21 σύμφωνα με το Μακρυγιάννη.
Ο Στρατηγός ήθελε να φιλοτεχνήσει πίνακες με θέμα τους αγώνες για να τους χαρίσει
στους ηγεμόνες των τριών μεγάλων δυνάμεων. Στην αρχή αναζήτησε ξένους
ζωγράφους που έμεναν στην Ελλάδα. (35) Δεν έμεινε όμως ευχαριστημένος και
κατέληξε στον Παναγιώτη Ζωγράφο, του οποίου η έλλειψη ακαδημαϊκής παιδείας
είναι προφανής. (36) Ο στόχος όμως, είναι η απόδοση των λεπτομερειών βάση της
διήγησης του Μακρυγιάννη, ακόμα και χωρίς τους επίσημους κανόνες. Ο Στρατηγός
αρνείται – χωρίς κακή πρόθεση – το δυτικό πρότυπο, καθώς είναι πεποίθησή του ότι
η ιστορική αλήθεια εκφράζεται καλλιτεχνικά, μόνο από μια αφομοιωμένη εικαστικά
γλώσσα. Η τέχνη του Ζωγράφου σχετίζεται με το Ανατολικό ιδίωμα, όχι το Δυτικό.
Πάντως, ο Ακαδημαϊσμός του Μονάχου αποτελούσε την κυρίαρχη καλλιτεχνική
αξία.
Θεόδωρος Βρυζάκης
Στα έργα του, κεντρικό θέμα ήταν ο απελευθερωτικός αγώνας, πιστός όμως στο
δόγμα του ακαδημαϊσμού, τον παρουσίαζε αποστασιοποιημένα με εξωραϊστικό ύφος,
δείγμα του μεγέθους της πολιτιστικής εξάρτησης.
(37) Ο Βρυζάκης είναι ο πρώτος έλληνας εγγεγραμμένος στην Ακαδημία του
Μονάχου, με υποτροφία. Θα ζήσει εκεί πολλά χρόνια.
Οι υποτροφίες διευκολύνουν ιδιαίτερα τις σπουδές των Ελλήνων. Ακόμα και ο
συντηρητισμός του Μονάχου προβάλλει ως αρετή.
ΓΥΖΗΣ
Παρέμεινε όλη τη ζωή του στο Μόναχο και δίδαξε στην Ακαδημία. Στα όψιμα χρόνια
του διευρύνει τους ορίζοντές του προς το Συμβολισμό. Εντάχθηκε πλήρως στη
βαυαρική κοινωνία. Ο ακαδημαϊσμός του συμβολίζει την υπεροψία της Ευρώπης
απέναντι στην Ανατολή και φαίνεται από το έργο του «Ανατολίτης» σελ. 38
Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης :
-συμμετέχει στην αντι-ακαδημαϊκή ομάδα «Ομάδα Τέχνη»
-φιλοτεχνεί έργα επηρεασμένος από γαλλικά, μετα – ιμπρεσιονιστικά ρεύματα
-μνημονεύει (ακόμα και στη δεκαετία του ’50) δημιουργούς που είτε έχουν χάσει την
ακμή τους (Πικάσο), είτε είναι μικρής εμβέλειας.
(5 Φώτης Κόντογλου
Γεννήθηκε στο Αϊβαλί (Κυδωνίες) της Μικράς Ασίας. Η τέχνη του περικλείει πολλά
βυζαντινά στοιχεία και η καλλιτεχνική του πορεία δείχνει τις αντιφάσεις και τις
ιδιαιτερότητες της ελληνικότητας, σύμφωνα με τη γενιά του ’30. τηρεί ερευνητική
στάση απέναντι στα νεωτερικά στοιχεία. Μεταγενέστερα όμως, αποσιώπησε την τάση
αυτή, θεωρώντας την αποτέλεσμα της επαφής του με τη Δύση. Σύμφωνα με ιδιόχειρο
βιογραφικό του σημείωμα, δίνει την εντύπωση αυτοδίδακτου, με μόνη επαφή του τη
μελέτη και τη μαθητεία στη βυζαντινή αγιογραφία. Αυτό δεν είναι αληθές. Ο
Κόντογλου σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, έζησε στη Γαλλία
τέσσερα χρόνια (59) ενώ ταξίδεψε στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Ήταν συλλέκτης
αναπαραγωγών Ευρωπαϊκών έργων. Κατά τον Εγγονόπουλο, εκτός από τους
αρχαίους και βυζαντινούς συγγραφείς, αγαπούσε και τους δυτικούς Πόε, Νίτσε και
άλλους. Πάντως μεταγενέστερα, ο Κόντογλου αποκηρύσσει κάθε επαφή με τη δύση
και κάθε νεωτερικό στοιχείο, θεωρώντας χίμαιρα την προσπάθεια δημιουργίας ενός
εντελώς νέου τρόπου έκφρασης. (στην Τρίτη έκδοση του βιβλίου του ‘Πέδρο Καζάς’
αντικαθιστά τη λατινική γραφή με την ελληνική και τις πρώιμες εικονογραφήσεις του
με βυζαντινά έργα. Τα έργα του παραπέμπουν σαφέστατα στα Βυζαντινά πρότυπα.
Απορρίπτει πλήρως κάθε αναφορά ή στοιχείο που μπορεί να παραπέμψει στη
νεωτερικότητα. Η εμμονή του αυτή, σχετίζεται με τη γενική στάση της γενιάς του ’30
που (60) προσπαθούσε να εμφανίσει την επιστροφή στις ρίζες αυθόρμητο και γηγενές
γεγονός, κάτι που δε συνέβαινε.
Θεόφιλος
Σύμφωνα με το μετριοπαθή – σε σχέση με τον Κόντογλου – Άγγελο Τερζάκη, ‘η
απομάκρυνση έγινε αυτόματα, χωρίς σχέδιο. Ήταν συνέπεια της πνευματικής
πρωτοβουλίας μιας ομάδας νέων συγγραφέων που αναθεώρησαν το παρελθόν χωρίς
προκαταλήψεις και φώτισαν διάφορες πλάνες του παρελθόντος’. Η διάσταση αυτής
της αναζήτησης και ανάδειξης της πολιτιστικής παράδοσης, δεν ήταν μόνο
πνευματική πρωτοβουλία. Πρέπει να συσχετιστεί και με τις ιστορικές και πολιτικές
συγκυρίες στην Ευρώπη και την Αμερική στα χρόνια του Μεσοπολέμου. Μέσα σε
αυτό το πλαίσιο, η ανάδειξη της ελληνικότητας καλλιεργήθηκε αρκετά συστηματικά.
Είδαμε πως ο Γιαννόπουλος αναπτύσσει τις απόψεις του με βάση τη γραμμή και το
χρώμα. Τη δεκαετία του ’30, οι απόψεις του προβάλλονται και συζητούνται ευρέως.
Στο αφιέρωμα που του έκανε το περιοδικό ‘Τα Νέα Γράμματα’ το 1938, δεν
ασχολείται ιδιαίτερα με το έργο του, αλλά με τις απόψεις του για την ελληνικότητα.
Το αφιέρωμα αυτό τράβηξε την προσοχή του κοινού στο θέμα. Η ‘ελληνολατρεία’
του Γιαννόπουλου κάλυπτε κάποιες θεωρητικές πλευρές της αισθητικής. Η
ζωγραφική του Θεόφιλου ήταν η ζωντανή και διαρκώς παρούσα λαϊκή διάσταση που
αποδείκνυε τη σχέση ελληνικής και βυζαντινής τέχνης. (61) Ο Θεόφιλος ζωγράφιζε
πολύ καιρό πριν, ανακαλύφθηκε όμως στα τέλη του ’20 από το Γιώργο
Γουναρόπουλο. Το ’30, η τέχνη του αποκτά συμβολική αξία. Τα έργα του είναι
χαρακτηριστικό δείγμα λαϊκής ζωγραφικής υψηλής ποιότητας. Χαρακτηρίζεται δε,
από πηγαίο αυθορμητισμό. Χαρακτηριστικά της : έντονα χρώματα, έμφαση στις
λεπτομέρειες, τυπικές ανατομικές και προοπτικές παραμορφώσεις που συναντάμε και
στον Κόντογλου. Η διαφορά είναι πως του Κόντογλου είναι απόρροια της μελέτης
των βυζαντινών προτύπων, ενώ του Θεόφιλου είναι αυθόρμητα. Θεωρήθηκε έτσι
υπόδειγμα νεοελληνικής τέχνης με φυσικούς, άρρηκτους δεσμούς με τη βυζαντινή
παράδοση. Πάντως, η ελληνικότητα της λαϊκής τέχνης είναι κάτι που σηκώνει
συζήτηση. Όχι πως οι δεσμοί με το Βυζάντιο αποκλείονται, αλλά παρόμοια
χαρακτηριστικά απαντώνται και σε άλλες χώρες της Βαλκανικής. (62) Συνείδηση
αυτού του γεγονότος είχαν οι πιο εμπνευσμένοι της γενιάς. Ο Κόντογλου απορρίπτει
μεν τη δυτική νεωτερικότητα, δέχεται δε τη σχέση με την Ανατολή. Ο Πικιώνης
αναγνώριζε τέτοια χαρακτηριστικά στον εαυτό του. Αντίθετα, ο αρχιτέκτονας Α.
Ζάχος αποφεύγει ακόμα και τη χρήση της τουρκικής ορολογίας, παρ’ όλη τη διάδοσή
της.
Άρα :
Τα χρόνια του’30 η ελληνικότητα ως αξία πολιτισμού, αποκτά το χαρακτήρα
ιδεολογίας που δε στερείται αντιφάσεων. Υπάρχουν δύο τοποθετήσεις :
Α) οι ελληνολάτρες αναβιωτές των θέσεων Γουναρόπουλου
Β) οι μετριοπαθέστεροι που προσπάθησαν να γεφυρώσουν το χάσμα δυτικής
νεωτερικότητας – νεοελληνικής ταυτότητας. Ανάμεσά τους, κινούνται πολλές
αποχρώσεις.
Εκείνοι που τήρησαν τις αποστάσεις είναι οι Αριστεροί λογοτέχνες και διανοούμενοι.
Λόγοι αυτού, ήταν η μαρξιστική θεωρία και η υποστήριξή τους στην τεχνολογική και
βιομηχανική ανάπτυξη.
Άλλος ένας παράγοντας επανασύνδεσης με τη λαϊκή παράδοση είναι οι πολιτιστικές
εξελίξεις στη Δύση. (63) Η ανακάλυψη του Θεόφιλου, συνδέεται ιστορικά με το
δυτικό ενδιαφέρον για τη λαϊκή ζωγραφική (naïf). Στο Παρίσι, ο
Γουναρόπουλος έδειξε φωτογραφίες έργων του Θεόφιλου στο Στρατή Ελευθεριάδη
(Τεριάντ) που συνεργαζόταν με την επιθεώρηση Cashier’s d’Art. Βλέπουμε λοιπόν
πως ο Θεόφιλος αρχικά δεν αναγνωρίσθηκε γηγενώς, αλλά λόγω της διορατικότητας
του Γουναρόπουλου, που γνώριζε τις ευρωπαϊκές αναζητήσεις. Ορισμένοι μελετητές
θεωρούν δυτικής προέλευσης και την παραπομπή στο Βυζάντιο. Γενικά, η
απομάκρυνση από τις «διεθνικιστικές» πειραματικές απόπειρες, προς μια αναζήτηση
εθνοκεντρική, κυριαρχεί σε όλη τη Δυτική Ευρώπη και συμβαδίζει με την
επικράτηση ολοκληρωτικών καθεστώτων. Η αναζήτηση αυτή, εκφράζεται συνήθως
με την επιστροφή στην παραστατικότητα. Εκ των υστέρων δόθηκε και στην Ελλάδα
σημασία στο Μακρυγιάννη και κατ’ επέκταση στο Ζωγράφο (64) του οποίου η τέχνη
αναγνωρίζεται μετά το ’36.
(86) Ο Μοντερνισμός
Στο Παρίσι και τα άλλα ευρωπαϊκά κέντρα, οι καλλιτέχνες που ήθελαν να
αξιοποιήσουν τα παλαιότερα επιτεύγματα και να χαράξουν νέους δρόμους ανέπτυξαν
ένα συγκροτημένο αντίλογο. Το σύνολο αυτής της δραστηριότητας, παρά τις
επιμέρους διαφορές είχε κοινούς τόπους και λέγεται Μοντερνισμός. Σύμφωνα με
αυτόν, οι πρώτες επιδιώξεις της ζωγραφικής είναι η αυτονομία της από τις άλλες
τέχνες και η δυνατότητα αναφοράς στον εαυτό της. Το μέσο επίτευξης της
αυτοδυναμίας ήταν η επίπεδη απεικόνιση. Ο Μοντερνισμός αποσυνδέθηκε από την
αναγεννησιακή τέχνη που βασιζόταν στην προοπτική αναπαράσταση.
Αναμορφώθηκαν οι αρχές της σύνθεσης προς το ασύμμετρο και την ανατροπή της
κλίμακας ανάμεσα στα συνθετικά στοιχεία του έργου. Επίσης, συνδέθηκε με τη λαϊκή
και την εξωραϊστική τέχνη. Η αναφορά στον εαυτό της, επιτεύχθηκε με την
παραμόρφωση, τη διάσπαση της μορφής, την κατάργηση του θέματος, την προβολή
των υλικών και την ένταξη των ιδιοτήτων τους στο έργο. Αυτό το πλαίσιο έδινε τη
δυνατότητα στον καλλιτέχνη να αποτυπώνει τη διαδρομή του στο έργο και να
προβάλλει την επεξεργασία του υλικού. Αντλήθηκαν αφρικανικά και προκολομβιανά
πρότυπα, που αξιοποιήθηκαν στη ζωγραφική και τη γλυπτική. Με αυτόν τον τρόπο,
υποβαθμίστηκε το θέμα και αναδείχθηκε η μορφή. Πολλά ρεύματα του
Μοντερνισμού, - η Αφαίρεση σε διάφορες εκδοχές της – εξοβέλισαν τελείως το θέμα.
Σύμφωνα με την ιδεολογία του Μοντερνισμού η τέχνη όφειλε να είναι υπεριστορική
και υπερτοπική χάριν της αυτονομίας της. (87) Π.χ. ‘οι δεσποινίδες της Αβινιόν’ του
Πικάσο, που θεωρείται ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης του 20ου αι. και επηρέασε τις
εξελίξεις του Μοντερνισμού.
Ο αριθμός των καλλιτεχνών που σχηματίζει πρωτοπορία, ερχόμενος σε ρήξη με το
παρελθόν, προοδευτικά αυξάνει. (Μανέ, Μονέ, Πισάρο κ.α.).
(8 Φουτουρισμός – Ντανταϊσμός – Σουρεαλισμός = Ιστορικές πρωτοπορίες, λόγω
της εξαιρετικά ανατρεπτικής στάσης τους στο έργο και της «εξημμένης» σχέσης με
το κοινό, το οποίο περιφρονούσαν αλλά επεδίωκαν να το διαμορφώσουν.
Ο Μαρσέλ Ντυσάν, κύριος Ντανταϊστής, έδωσε νέα διάσταση στο καλλιτεχνικό έργο
τοποθετώντας έτοιμα αντικείμενα στο χώρο (ρόδες, μηχανές), υπονομεύοντας την
αντίληψη περί τέχνης. Η επιρροή του υπήρξε τεράστια μετά το ’60. Οι σουρεαλιστές
προσπάθησαν να μορφοποιήσουν αισθήματα και ένστικτα που είχε ψυχαναλύσει ο
Φρόιντ. Και αυτές οι δραστηριότητες άσκησαν σημαντική επιρροή στη μεταπολεμική
τέχνη.
Ιμπρεσιονιστές = Επίπεδη απεικόνιση – Προβολή της διαδικασίας στο αποτέλεσμα
Μετά – ιμπρεσιονιστές = Ελεγχόμενη παραμόρφωση
Φωβιστές – εξπρεσιονιστές = Αντιρεαλιστική χρήση χρώματος – Μεγαλύτερη
παραμόρφωση.
Κυβιστές = Διάσπαση μορφής και αναγωγή τμημάτων σε γεωμετρικά σχήματα.
(91) Μοντερνισμός
Λιγότεροι ήταν οι καλλιτέχνες που επέλεξαν συνειδητά να μη φορτίσουν το έργο τους
με ελληνικά στοιχεία, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δε θεωρούσαν το έργο ελληνικό. Η
στάση αυτή, ήταν συνεπέστερη προς το Μοντερνισμό : την αυτονομία δηλαδή του
έργου από ιστορικότητα και τοπικισμό. Η μοντέρνα τέχνη υποβαθμίζει το θέμα για να
κατευθύνει το θεατή στην εκφραστικότητα του έργου και της μορφής. Έτσι, η
αισθητική εμπειρία δε νοθεύεται από συγκινησιακές φορτίσεις, ιδεολογικές ή
θρησκευτικές. Κύριοι εκπρόσωποι, ο Λύτρας και ο Μπουζιάνης.
ΣΥΝΟΨΗ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Η μεταπολεμική ελληνική τέχνη είναι τμήμα της δυτικής. Σε αυτό συνέβαλε η
επιβολή της ευρωπαϊκής ακαδημαϊκής, ως πρότυπο τα πρώτα χρόνια ύπαρξης του
ελληνικού κράτους. Μέχρι το ’45 συνεχίστηκε ο δυτικός προσανατολισμός, από τη
φθίνουσα φιλοακαδημαϊκή τάση, τον ελληνοκεντρικό Μοντερνισμό (με μεγάλη
απήχηση) και το συνεπή Μοντερνισμό (με πολύ μικρότερη).
ΣΥΝΟΨΗ
Η Αφηρημένη Τέχνη εμφανίζεται στην Ελλάδα μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’50
και κυριαρχεί στη δεκαετία του’60 με επιρροές από τη γαλλική άμορφη τέχνη και τον
αμερικανικό αφηρημένο εξπρεσιονισμό. Οι Έλληνες της Αφαίρεσης επεξεργάζονται
τις δυνατότητές της και δημιουργούν έργα διεθνούς απήχησης. Παράλληλα, ο
Ελληνοκεντρικός Μοντερνισμός επεξεργάζεται το σύνολο της δυτικής τέχνης και
φτάνει στο μεταμοντέρνο μέσα από το πλουραλιστικό ιδίωμα. Αρκετοί σύγχρονοι της
γενιάς του ’30 του δίνουν μια εκλαϊκευμένη αντίληψη με έργα συγκινησιακού
περιεχομένου και όψεις του ελληνικού βίου.
Η επόμενη γενιά φέρνει νέες αντιλήψεις, εγκαινιάζοντας μια νέα σημαντική τάση.
Τέλος, ακόμα κι όταν οι Έλληνες καταγγέλλουν μέσα από τα έργα τους, επιδιώκουν
την αισθητική αρτιότητα που εξασφαλίζει την αντοχή στο χρόνο.
_________________
www.ollthatjazz.gr Μπείτε μέσα ρε!
Επιστροφή στην κορυφή
ollthatjazz
Χρήστης
ΕΙΣΑΓΩΓΗ (15)
Η αρχιτεκτονική ως πολιτιστικό φαινόμενο, όπως κάθε μορφή τέχνης υπόκειται σε
αλλαγές του τρόπου αξιολόγησής της, διαχρονικά. Γι’ αυτό η ιστορία της
παρουσιάζεται ως ρευστό σύστημα αξιών, που επηρεάζεται από ανακαλύψεις, μόδες,
τάσεις καθώς η γνώση δημιουργεί διαρκώς νέα δεδομένα. Η πορεία αυτή στην
Ελλάδα εκφράζεται ως «αρχαιολογία» της αρχιτεκτονικής.
Έχουν κοινό στοιχείο το δομημένο χώρο ενώ διαφέρουν στα μεγέθη. Αντικείμενο της
αρχιτεκτονικής είναι το κτίριο, η οικοδομή ή ομάδα κτιρίων. Αντικείμενο της
πολεοδομίας είναι ο οικισμός, η πόλη. Αν και αυτοτελείς, οι δύο αυτές επιστήμες
πηγάζουν από κοινές ανάγκες στέγασης και εξασφάλισης ικανοποιητικών συνθηκών
διαβίωσης. Μια θεωρία λέει πως η πόλη πρέπει να σχεδιάζεται σαν μεγάλο δωμάτιο
και αντίστροφα, ένα σπίτι μπορεί να σχεδιαστεί όπως μια πόλη. Η αρχή των θεωριών
αυτών βρίσκεται στην Αναγέννηση κι ο διάλογος αυτός συνεχίζεται ως σήμερα.
Σιωπηρά έχει γίνει αποδεκτή αυτή η θέση.
Η αρχιτεκτονική είναι και μια εφαρμοσμένη τέχνη (με πρακτική εφαρμογή),
απευθύνεται σε βασικές ανάγκες, και συνδέεται έτσι με την κοινωνία. Άλλοτε
χαρακτηρίζεται ως ‘τέχνη’ και άλλοτε ως ‘κατασκευή’. Εμείς θα την εξετάσουμε ως
πολιτισμικό φαινόμενο και θα δώσουμε έμφαση στον τρόπο με τον οποίο παράγεται
και καταναλώνεται από την κοινωνία.
ΣΥΝΟΨΗ (21)
Με την εισαγωγή αυτή προσπαθήσαμε να αναγνωρίσουμε το δισυπόστατο της
αρχιτεκτονικής (αρχιτεκτονική και πολεοδομία) ως πολιτιστικό φαινόμενο και
ειδικότερα ως τέχνη, για να θεωρηθεί ‘ανοιχτή’ σε όλες τις διαδικασίες. Σημαντικό
αυτής της παραδοχής είναι η σχέση της αρχιτεκτονικής με το χρόνο, καθώς η
αξιολόγησή της υφίσταται διαχρονικές αλλαγές. Έτσι, η ιστορία της παρουσιάζεται
ως ρευστό σύστημα αξιών.
Η πορεία της στην Ελλάδα, εμφανίζεται ως ‘αρχαιολογία’ της γνώσης της
αρχιτεκτονικής κι έτσι θα τη δούμε κι εμείς.
Εισαγωγή (26)
Η έναρξή της συμπίπτει με την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Θα ασχοληθούμε με
την ενθουσιώδη υιοθέτηση του νεοκλασικισμού ως επίσημη τέχνη, ο οποίος αποτελεί
την απαρχή της σύγχρονης ελλ. Αρχιτεκτονικής και σε κάποιο βαθμό, εξακολουθεί να
την εκφράζει έως σήμερα. Το παρόν κεφάλαιο καλύπτει το 19ο αλλά και μεγάλο
μέρος του 20ου αι.
Παρά τις καταστροφές από άγνοια ή θρησκευτικό φανατισμό, πολλά ήταν τα μνημεία
που διατηρήθηκαν, έστω και για λόγους δεισιδαιμονίας. Ο Μακρυγιάννης αρνείται να
πουλήσει δυο αγάλματα, ο Καποδίστριας ιδρύει το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο στην
Αίγινα. Η Αθήνα γίνεται πρωτεύουσα του νέου κράτους για συμβολικούς κυρίως
λόγους, ως η ‘κοιτίδα’ του αρχαίου πολιτισμού.
Την ίδια εποχή ξεκινά ο ‘καθαρισμός’ του βράχου της Ακρόπολης, σύμφωνα με τις
οδηγίες του Leo von Klenze, και μεταμορφώνεται από τούρκικο κάστρο στο γνωστό
μνημείο.
[Απόψεις του Leo von Klenze για την αναστήλωση της Ακρόπολης.
Διατυπώνει πλήρες πρόγραμμα αποκατάστασης. Απομάκρυνση οχυρώσεων, εκτός
από ορισμένα βενετσιάνικα κτίσματα. Αποκάλυψη και αναστήλωση του Παρθενώνα,
του Ερεχθείου και των Προπυλαίων. Καθαρισμός του δυτικού μέρους από τα ερείπια
και την εκεί ανέγερση μουσείου. Αποκατάσταση του αρχαίου εδάφους με τα
σωζόμενα κατάλοιπα κατασκευών]
Η μετάβαση αυτή συμβολίζει (32) την αλλαγή των αντιλήψεων σχετικά με την
ανάδειξη των αρχαιοτήτων. Ενώ παλαιότερα προστατεύονταν από τύχη, ενσωμάτωση
σε νεότερα κτίρια ή επανάχρηση, τώρα τα μνημεία αυτά καθαρίζονταν,
αποβάλλοντας νεότερα κτίρια από πάνω τους (φράγκικος πύργος, τζαμί στον
Παρθενώνα κ.α.) ενώ ανασυσταίνεται ο ναός της Απτέρου Νίκης. Η Ακρόπολη
‘απολυμαίνεται’ και λάμπει με όλη της την ομορφιά.
Η Ακρόπολη αποκτά τις διαστάσεις απαράβατου ‘κανόνα’ για την αρχιτεκτονική και
την τέχνη. Θαυμάζεται αλλά και καταστρέφεται από πολλές επιχειρήσεις και
λεηλασίες. Όμως, τώρα αρχίζει να δέχεται πλήθος επισκεπτών που θέλουν να μάθουν
από την τελειότητά της.
Ενδιάμεσα, ο γερμανός Σίνκελ οραματίστηκε τα βασιλικά ανάκτορα πάνω στην
Ακρόπολη με φόντο τον Παρθενώνα, ως βασιλικό κήπο. Το σχέδιο φυσικά
απορρίφθηκε και ο Παρθενώνας κατέλαβε τη θέση του ύψιστου αρχιτεκτονικού
έργου.
[Η παρουσία του Παρθενώνα στην ιστορία και θεωρία της αρχιτεκτονικής. (34)
Είναι βαθιά ριζωμένη πεποίθηση πως ο Παρθενώνας είναι το σημαντικότερο και
τελειότερο κτίριο που χτίστηκε ποτέ. Ελάχιστες είναι οι θεωρίες που δεν τον
αναφέρουν ως κορυφαίο σημείο. Πέρα από αυτό όμως, ο Παρθενώνας
χρησιμοποιείται για να θεμελιωθούν αλλαγές στην πορεία της αρχ/κής , από απλή
επανάληψη μέχρι τις συνθέσεις από σκυρόδεμα ή χάλυβα]
Ως προς την ιδεολογική κάλυψη, η επωδός ήταν ‘η επιστροφή των τεχνών (ή των
Μουσών) στην κοιτίδα τους’. Πρόκειται για θαυμάσιο ιδεολόγημα ευρωπαϊκής
προσέλευσης που δημιουργούσε μια χρήσιμη για την περίσταση εικόνα. Οι τέχνες
που άνθησαν στην αρχαία Ελλάδα, αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν όταν εκείνη
σκλαβώθηκε. Αν και υπέστησαν αλλαγές και παραμορφώσεις, (5 έμειναν
αυθεντικές και τώρα επέστρεφαν στην πατρίδα με στόχο να αποβάλλουν τα ξένα
στοιχεία και να λάμψουν όπως πρώτα.
Όπως φαίνεται, ο νεοκλασικισμός δεν ήταν κάτι ξένο που επιβλήθηκε στην Ελλάδα,
αλλά η αρχιτεκτονική εγγύηση της συνέχειας ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν.
Άλλωστε αυτό φαίνεται και από το όνομα. Τότε δεν υπήρχε ο όρος ‘νεοκλασικό’,
αλλά ‘ελληνικό’, χωρίς χρονική ταύτιση.
[Οι τύχες των μνημείων της Ακρόπολης στη ροή του χρόνου, διαβάστε την
περιγραφή του Κορρέ.]
Τώρα θα δούμε πως εκφράστηκε η πρόοδος της γνώσης στην αρχιτεκτονική πράξη.
Από τη μια μεριά έχουμε τέτοιες ανακαλύψεις που εξάπτουν τη φαντασία και
επηρεάζουν την αρχιτεκτονική κάθε εποχής ως μόδα. Από την άλλη έχουμε
επιστροφή στο παρελθόν, επειδή η εποχή το αναζητά. Για παράδειγμα, η κλασική
τέχνη του 5ου αι. δε θεωρείται πάντα κορυφαία. Τα επαναστατικά κινήματα του 2ου
αι. στρέφονται προς το αρχαϊκό και πρωτόγονο, όπως η μοντέρνα αρχιτεκτονική
ταυτίζεται με τα νησιώτικα σπίτια του Αιγαίου. Άρα, οι αισθητικές προτιμήσεις του
κοινού, είναι ανάλογες με την πληροφόρηση και τον εθισμό σε νέες προτάσεις. Αυτό
βρίσκει εφαρμογή (61) στα νεοκλασικά στην Ελλάδα. Για μεγάλο διάστημα οι
αρχιτέκτονες αντιγράφουν (ή ισχυρίζονται ότι αντιγράφουν) αυτούσια κτίρια, όπως η
Ακρόπολη. Ακόμα και σπίτια δανείζονταν τμήματα αρχαίων μνημείων. Σταδιακά
αυτό μειώνεται, όταν η αρχιτεκτονική αρχίζει να δέχεται πιο σύγχρονες επιδράσεις
από την Ευρώπη.
ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου (64) σε μια σειρά πανηγυρικών που εκφώνησε στο
Πολυτεχνείο, τόνιζε συνεχώς την ‘ελληνική τέχνη’ ως ιδεολογία. Και τα δικά του
έργα όμως (65) δεν ήταν πάντα πιστά στο κλασικό ιδεώδες, πράγμα φυσιολογικό
καθώς εκπαιδεύτηκε σε ευρωπαϊκή ακαδημία τεχνών. Οι αντιφάσεις γίνονται
εντονότερες στη σχεδίαση εκκλησιών το 19ο αι.
Καθώς προχωρούμε προς το τέλος του αι. η καταγωγή των επιδράσεων παύει να
απασχολεί καθώς οι νεότερες ευρωπαϊκές τάσεις έχουν διεισδύσει για τα καλά.
Κύριος εισαγωγέας είναι ο Ερνέστος Τσίλλερ, που εγκαθίσταται στην Αθήνα και
γίνεται ο πιο παραγωγικός. Ο Τσίλλερ μελετά προσεκτικά τα αρχαία μνημεία και
περνάει τις γνώσεις στην αρχιτεκτονική του. Ταυτόχρονα φέρνει τις πιο σύγχρονες
τάσεις στην Ελλάδα, για να δείξει ότι είναι ‘σύγχρονος’ και ως επιχειρηματίας
(πώληση τυποποιημένων διακοσμητικών υψηλής ποιότητας). Δημιουργεί θέατρα,
κατοικίες και αγορές.
ΣΥΝΟΨΗ (81)
Η υιοθέτηση του νεοκλασικισμού από το επίσημο κράτος ορίζει την έναρξη της
νεότερης ελληνικής αρχιτεκτονικής. Ο Νεοκλασικισμός πρωταγωνιστεί και η πορεία
του συνεχίζεται πολύ μετά το 19ο αι. Επιβιώνει αρχικά ως ‘εκλεκτισμός’ μετά ως
‘μοντέρνος κλασικισμός’, ‘μεταπολεμικός κλασικισμός’ και σήμερα, ‘νέο –
νεοκλασικισμός’.
Είδαμε τις επαρχιακές επιμειξίες με τις παλαιότερες τοπικές παραδόσεις και
τονίστηκαν οι διαστάσεις του ‘λαϊκού’ νεοκλασικισμού, όπως τον υιοθέτησαν τα
οικονομικά ασθενέστερα χρώματα
Η ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής παλινδρομεί ανάμεσα σε γεγονότα της
μακράς αυτής περιόδου. Γίνεται μεθοδική μελέτη των αρχαίων μνημείων που
αναστηλώνονται και χρησιμεύουν ως πρότυπα και διασταυρώνεται με τα αντιφατικά
ρεύματα του ευρωπαϊκού νεοκλασικισμού. Τα ρεύματα αυτά δέχονται τον
ορθολογισμό του νεοκλασικισμού, χωρίς όμως να απορρίπτουν το ρομαντισμό της
μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής.
Οι μεταπτώσεις αυτές μεταφέρονται στην Ελλάδα όπου αλλοιώνονται λόγω
συνθηκών και εξυπηρετούν εθνικούς στόχους. Πρώτα τη Μεγάλη Ιδέα και κατόπιν
την εδραίωση του εθνικού χαρακτήρα στην τέχνη. Ο συμβολισμός του
νεοκλασικισμού διατηρείται αλώβητος και φθάνει έως το σήμερα. Η χρήση του, με
όλες τις αλλαγές, αποδεικνύει την ανάγκη ταύτισης με τις αιώνιες προγονικές αξίες.
_________________
www.ollthatjazz.gr Μπείτε μέσα ρε!
Επιστροφή στην κορυφή
ollthatjazz
Χρήστης
Εισαγωγή (176)
Εδώ θα εξετάσουμε τον επαναστατικό χαρακτήρα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής του
’30 και η απήχησή της στην ελληνική κοινωνία, σε αναλογία με την πρότερη
υιοθέτηση του νεοκλασικισμού. Η μοντέρνα αρχιτεκτονική ήταν θεωρητικά μια ρήξη
με το παρελθόν και την ιστορία. Για πρώτη φορά δε στηριζόταν στο παρελθόν,
απαλλασσόταν από τις ιδεοληψίες της ελληνικότητας και προχωρούσε προς τις
σύγχρονες, λειτουργικές μορφές. Το κήρυγμα αυτό ήρθε από την Ευρώπη και
εισέβαλλε ορμητικά στην Ελλάδα κατακτώντας τους νέους αρχιτέκτονες. Η ανέγερση
νέων σχολικών κτιρίων έδωσε την ευκαιρία. Η ανέγερση πολυκατοικιών γνώριζε
μεγάλη ανάπτυξη στα αστικά κέντρα. Ο μοντερνισμός δημιούργησε πρότυπα αν και
μετά τον πόλεμο άλλαξε μορφή. Έγινε λιγότερο επαναστατικός και διαδόθηκε
καθολικά. Χρειάστηκε όμως να φτάσουμε στο ’60 για να αναδυθεί μια νέα
αρχιτεκτονική, από τολμηρούς δημιουργούς, που προσπάθησαν να επιβάλλουν το
σύγχρονο ιδίωμα Ευρώπης και Αμερικής.
Κυρίαρχη θέση (197) στις επιδράσεις είχε το έργο του Γαλλοελβετού Le Corbusier
στις κατασκευές μπετόν καθώς και του Γερμανού Mies van der Rohe που
μεταπολεμικά εργάστηκε στις ΗΠΑ. Το μόνο που χρειαζόμασταν ήταν κάποιος για
να ανακαλύψει τους Έλληνες πρωτοπόρους αρχιτέκτονες. Αυτός ήταν ο Ορέστης
Δουμάνης.
[Μια θετική άποψη για την Αθήνα ως ‘μοντέρνα πόλη’ του K. Frampton]
ΣΥΝΟΨΗ (208)
Η μοντέρνα αρχιτεκτονική, όταν υιοθετείται στην Ελλάδα δημιουργεί ρήξεις και
αντιδράσεις για το ‘διεθνή’ της χαρακτήρα. Δεν απαλλάσσεται πλήρως από την
ιστορία γιατί η υποστήριξή της γίνεται μέσω της ελληνικής παράδοσης (νησιώτικοι
οικισμοί).
Πλήθος έργων κοινής ωφέλειας έδωσε πολλές ευκαιρίες στους νέους αρχιτέκτονες
μέσω σχολείων, νοσοκομείων και κυρίως, πολυκατοικιών. Τότε η Αθήνα
διαμορφώθηκε σε μοντέρνα πρωτεύουσα. Ο μοντερνισμός έφτασε και στη
μικροαστική τάξη, όπως παλιότερα και ο νεοκλασικισμός.
Μεταπολεμικά, ο μοντερνισμός διαφοροποιήθηκε πλήρως. Έγινε λιγότερο
επαναστατικός, με καθολική διάδοση και σύμβολο το σκελετό μπετόν. Η μεγάλη
ώθηση όμως δόθηκε τη δεκαετία του ’60, όταν οι νέοι αρχιτέκτονες συνδέθηκαν με
τις διεθνείς εξελίξεις. Η πρόοδος που έγινε, ήταν η ελληνική απάντηση στις
εξωτερικές εξελίξεις, που αυτή τη φορά θεωρήθηκε σημάδι προόδου και
εκσυγχρονισμού.