Professional Documents
Culture Documents
Qu c gi thn mn,
BAN BIN TP
THIT K TRNH BY
Hu Ph-Thanh PhongTn Ngha-Mai Khi-Thanh Nguyn
CNG TC VIN
QUNG CO-AUDIO
WEBSITE
K V-Thanh Phong
Chu M
Tap Chi Phia Truoc
PO Box 462220 Escondido, CA
92046 USA
Chu u, Chu
10 rue Louis Rossel
35000 Rennes FRANCE
Mc lc
Thang 6: Bin ng dn dp song ln
Khng th khoan dung vi Trung Quc
Vn bin ng, tt ca u co ting noi
Th gii mi-Y tng mi
Cht lng dich thut
Liu nn kinh t Trung Quc se bi trt chan?
Chnh tr
X hi
11
Kinh t
lang qun
14
18
19
Tiu im
24
28
31
34
38
Chuyn
mc
39
40
42
CHNH TR - X HI
S 47 - Thng 06/2011
CHNH TR - X HI
S 47 - Thng 06/2011
nht 12, 19 v 26 thng 6 tip tc
din ra cc t biu tnh khc, tuy
nhin s lung c gim xung so
vi ngy u tin.
CHNH TR - X HI
S 47 - Thng 06/2011
ng x bin ng COC.
Ngy 17/6, M-Vit ra mt
thng co chung, ng ti trn
website ca B Ngoi giao Hoa K
cho hay: Hai bn ghi nhn rng
cc tuyn b ch quyn lnh th
v hng hi cn phi tun th cc
nguyn tc c lut php quc
t cng nhn, trong c Cng
c Lin hp Quc v Lut Bin
1982.
Ngy 19/6, tu tun tra hng hi
Trung Quc mang tn Hi tun 31,
cp bn Singapore sau khi i
qua khu vc tranh chp qun o
Hong Sa v Trng Sa Bin
ng, gy ra nhng ln sng lo
ngi lan rng khp khu vc, ti
tn Nht Bn hay nc M - cng
quc hi qun hng u ti Thi
Bnh Dng.
Singapore cng ku gi Trung
Quc lm r cc tuyn b ca h
bin ng sau nhng din bin
cng thng gn y gia Trung
Quc vi Vit Nam v Philippines. Singapore cho rng, s m
h ca Trung Quc khin cng
ng quc t lo ngi. Singapore
khng tuyn b ch quyn Bin
ng, nhng khng nh, h quan
tm ti bt k iu g nh hng
n t do hng hi trong cc tuyn
ng bin quc t.
Trong tuyn b a ra, B Ngoi
giao Singapore ni: Chng ti
nghi rng, nhng li ch ca chnh
Trung Quc l lm r cc tuyn b
bin ng mt cch chnh xc
hn l s m h hin ti n mc
gy ra nhng quan ngi nghim
trng trong cng ng hng hi
quc t.
Ngy 20/6, Hi tho v an ninh
hng hi Bin ng din ra ti
Hoa K do Trung tm Nghin cu
cc vn chin lc v quc t
(CSIS) t chc th Washington.
Cuc hi tho din ra trong hai
ngy 20 v 21/6 vi s tham gia
ca cc quan chc cp cao, cc
nh qun l, cc hc gi, hoch
nh chnh sch, chuyn gia nghin
Trc , bo Vn Hi, vn c
coi l ting ni ca Bc Kinh
Hng Kng ngy 18/6 cng
ng bi x lun ch r Trung Quc
phi lm tt cng tc chun b v
mt qun s nu cc nc lin
quan khng khng lm theo
mnh v c hnh ng khiu khch
thi qu trn bin ng th h s
b ging tr mnh m.
Ngy 25/6, trong mt ng thi
gim nhit tnh hnh, Th trung
Ngoi giao Vit Nam H Xun Sn,
trong chuyn thm Trung Quc
chuyn kin ca lnh o Vit
Nam ti lnh o Trung Quc v
quan h hai nc v tnh hnh bin
ng thi gian gn y. ng Sn
cng ngh Trung Quc thc hin
nghim tc tha thun ca cp cao
hai nc, khng vn bin
ng nh hng n quan h VitTrung. Sau hai bn ra thng
co chung th hin s gn b
gia hai quc gia.
Trong thi im ny, nhn si Vit
Nam cng ra mt tuyn co vi s
tham gia ca hng trm ngi,
trong khng nh li ch quyn
Vit Nam ti bin ng v phn
i s e do cng nh ngun cn
gy cng thng ti Trung Quc.
Liu cn sng c tip tc dng cao
trong nhng ngy sp ti?
Trang 6
CHNH TR - X HI
S 47 - Thng 06/2011
CHNH TR - X HI
S 47 - Thng 06/2011
Trang 8
CHNH TR - X HI
Anh: middlebury.edu
S 47 - Thng 06/2011
CHNH TR - X HI
S 47 - Thng 06/2011
chnh ph Hoa K khng c mt
v tr trong cc vn tranh
chp ch quyn, khng tham
gia mt v tr no nht nh l
tham gia mt v tr ri."
Cc cuc i u nghim trng
nht khu vc trong nm nay
bt u mt vi tun trc khi
theo Vit Nam, Trung Quc
ui mt tu kho st a chn
ca Tp on PetroVietnam, v
ct cp thm d ca tu ny.
Ngun: www.japanfocus.org
CHNH TR - X HI
S 47 - Thng 06/2011
CHNH TR - X HI
ng hn. Sau gn ba thp nin
bang giao, kinh t Trung Quc
c nhng bc thay i ng k.
Nn kinh t tp trung bao cp
c thay th bi nn kinh t th
trng chu nhiu chi phi v tc
ng ca b my lnh o chnh
tr. Trung Quc giu ln nhanh
chng v t c nhng thnh
tu bt ng khin c th gii ngc
nhin v thm knh phc. Mt s
chuyn gia M, chu u tng ng
nhn rng: pht trin kinh t bn
cnh mt chnh th c ti s m
bo cho mt x hi pht trin lin
tc v n nh. H tn dng ca
ngi m hnh kinh t ca Trung
Quc. Theo Gio s Stefen Halper
thuc i hc
Cambridge,
m
hnh
ng thun
Bc Kinh l
mt gii php
kh tn thay
th cho m
hnh ng thun Washinton.
S pht trin kinh t lun song
hnh vi vic hin i ha qun
s. Trung Quc ang ngy mt
ln mnh v iu to nn mt
thch thc i vi nc M. Con
rng Trung Quc mi ngy no
sang M hc hi v b cc quc
gia phng Ty xem nh mt t
nc chm tin khng ng ngi,
gi y n vng dy nh v
bo v c kh nng e da n an
ninh ton cu, c bit l Hoa K
- mt quc gia tng chng nh
khng bao gi c i th v cng
l thnh tr ca khi t do.
Trong hin ti, din mo th gii
ang c nhng chuyn dch ngon
mc. Gii hc gi phng Ty
nhn nh rng s thnh vng
ang dn chuyn t pha Ty sang
ng. Nhng nm qua, kinh t
Hoa K mt m hnh kinh t
c nh gi l ti u, c
qun l bi nhng chuyn gia kinh
S 47 - Thng 06/2011
t c o to t cc trng i
hc hng u th gii, cng vi
nhiu nm kinh nghim trong
qun l kinh t nhng h
khng th gip nn kinh t Hoa
K trnh c tnh trng nh n
v suy thoi. Kinh t Hoa K gim
chn ti ch v rt vo tnh trng
suy thoi ti t nht k t sau t
khng hong kinh t vo thp
nin 1930. Cc chuyn gia kinh t
hng u th gii d on, h ly
ca cuc khng hong kinh t th
gii s lm nh hng bt li n
nn kinh t Trung Quc ang cn
non yu vi kh nng qun l yu
km hn. Kinh t Trung Quc s
rt vo cuc khng hong trm
trng khng th cu vn ngay sau
.
Nhng trn thc t, cc chuyn
gia kinh t Trung Quc iu
khin con tu vt qua cuc
khng hong mt cch d dng.
Kinh t Hoa K khng hong th
c khng hong, kinh t Trung
Quc vn gi c tc tng
trng 7-8 % mi nm. Bn cnh
vic pht trin kinh t, Trung
Quc ra sc hin i ha qun i
bng mi gi. Ngn sch quc
phng thiu minh bch lm c th
gii khng khi lo ngi v khin
Hoa K suy ngh li v mt Trung
Quc pht trin trong ha bnh.
Sau v n p m mu Thin An
Mn vo nm 1989, vic Hoa K
tip tc mi ban giao tt p vi
Trung Quc lm dy ln ngun
d lun cho rng: ngi M gt b
nhng gi tr c hu theo ui
mc tiu pht trin kinh t. V
quyn li quc gia, Hoa K khng
ngn ngi bang giao vi cc nc
c ti bt chp i tc ca h
gy nn nhng ti c g! C nhiu
ngi tng ln ting, chng ta
ng trng cy vo Hoa K nh
mt th lc ng ra thc thi
cng l v ha bnh. Hoa K
khng phi l mt th lc c th
em li cng l v gip cc dn
tc khc tm kim t do mt cch
d dng v vi bt c gi no.
Sau Chin tranh Lnh, khi khng
cn ai e da n an ninh nc
M, Hoa K cm thy khng nht
thit phi tham gia xy dng v
ph bin cc gi tr dn ch ton
cu nhm to nn mt th gii tt
p. H bit rng cc ch c
ti bt ho ch c th ra tay trn
p dn chng ch khng th i
u vi mt siu cng qun s
nh Hoa K. Vic c xy dn ch
khng l u tin hng u. Tuy
nhin, Hoa K vn l thnh tr ca
th gii t do, vic pht trin v
thnh vng ca Hoa K l mt s
bo m v mt an ninh cho th
gii t do, v cng l nim tin cho
nhng ai theo ui l tng t do.
Mt t nc khng l nh Trung
Quc mi bnh phc sau cn bo
bnh, t tr thnh l c u
ca nhng th lc chng M.
Trc y, cc ch c ti l
mt khi lng lo, tuy cc oan
nhng khng sc mnh e da
Hoa K. Ngy nay, Trung Quc
ang tr thnh mt siu cng i
trng vi Hoa K v tr thnh
biu tng cc ch c ti
chng M hi t. Hai thp nin
trc l s p o ca th gii t
do, by gi kh nng p o vn
c duy tr, nhng cc th lc
hc m cng ln mnh v hi
t thnh phe trc v ang c
nhiu ch du cho thy h s i
u vi th gii t do trong tng
lai.
Th gii trong tng lai gn l s
Trang 12
CHNH TR - X HI
S 47 - Thng 06/2011
ngha v gip , ti tr quy m
cho cc nc y xy dng c v
chnh tr, kinh t - ti chnh v
vn ha c hiu qu.
chng ni dy i dn ch, y li
cc ch c on tham nhng
ti khu vc Trung ng l mt s
kin chnh tr tt p, mang tnh
thi i.
C th ni rng cuc hp thng
nh G8 cn c mt ngha c
bit i vi thi cuc quc t.
Khu hiu c trng by bng
ting php ti phng hp ln:
Nouveau Monde - Nouvelles Ides
(Th gii Mi - tng Mi).
Trong mt bi vit mi y ca
nh bo Bi Tn c nhng phn
tch rt vin kin, tht ng quan
tm v m t c din mo
ca th gii hm nay v tng
lai: Th gii mi c hiu l th
gii ang thay i trn quy m
ton cu, theo hng t do, dn
ch v hp tc, chng li mi th
lc c on, n p ca th gii
c. tng mi l cc nc dn
ch pht trin cao cn chung sc
ng h mnh m, kp thi mi
tro lu tin b i t do, bnh
ng, v khi cn thit phi c
ngha v can thip bng qun s,
chng li ti c n p, tn st
ca cc ch c on, bo v
tnh mng ca nhn dn mi
ni, v khi ch c on
chm dt cc nc pht trin c
Trang 13
CHNH TR - X HI
S 47 - Thng 06/2011
Ch c nh Krm nm hai mi by? Ma thu. Nhng cy
tiu huyn c th cng vin Livadia. Tri u m, bin nht
nht. Ti i trn mt con ng nh
Trch truyn ngn Tuyt Pautovsky, bn dch Kim n ng trn
Vit Nam Th qun.
nghia g? ng ra m ni, mi
cu, mi ch trong bi vit u c
th hiu c v chp nhn c.
Nhng tng th khi ng cnh
nhau th li khng th hin ni
dung chnh. Cc cu ch gn nhau
i lc l m khng r ngha, i
lc li ph nhn ln nhau lm cho
c xong c nh trn my,
khng bit l mnh va c ci g.
u cng ging nh rt nhiu khu
hiu v din vn ca lnh o
nc ta, c lm ra ct c
ni, c ng, ch khng phi
c nghe c c.
CHNH TR - X HI
vit bng ting Anh l Will China's Economy Stumble? c
nghia l Liu nn kinh t Trung
Quc c trt ng? b dch ngc
li 180. nh l nguyn tc
dch cho php dch , khng dch
ch. Khng him trng hp cho
thy cn phi thay i hon ton
cu ch lm ni . Th nhng
trng hp ny khng phi nh
vy. Bng chng l trong rt nhiu
cu dch sai s c trnh by di
y, dch gi ch dch ch, khng
h dch . V tht ra ni dung
chnh bi ting Anh hon ton
khng phi th. l cha ni
n nguyn tc s 1 ca ngi
cm bt, khi lm vic phi trch
dn ngun. Nh vi dng dn
nhp m m, dch gi hay bin tp
ca VnExpress tm cch l i ci
cng vic chn cht l vit trch
dn bi vit t ngun BBC, ngy
thng nm. Nh c th thao
tng ni dung bn ting Vit, c
kt bi hai ch lc dch.
on khng n th nht :
T nm 2007 n 2011, tng
mc tng trng kinh t ca
Trung Quc bng ca cc quc gia
dn u trong khi G7 cng li .
Mc tng trng kinh t c o
bng t l % ca tng trng GDP
mt quc gia so vi mt mc trc
, thng l nm trc. Ngi ta
vn ni mc tng trng ca M l
x%, ca Anh l y%, v.v do
nu hiu cu ny theo ting Vit,
phn trm tng trng ca Trung
Quc tng ng vi tng s hc
phn trm tng trng ca cc
quc gia dn u khi G7. Cu
ny v mt kinh t hc chng c
nghia g c.
Tm khng ni n cc quc gia
dn u trong khi G7 . (Ngi
ta c th hiu l ch mt s quc
gia dn u trong khi, khng
nht thit ton b, nhng y ch
l tiu tit). Vic cng mc (phn
trm) tng trng cc nc v
S 47 - Thng 06/2011
mt kinh t chng c nghia g
c. V d nh mc tng trng ca
Vit nam l 5,6% th theo ng
ngn ng ca bi vit ny c th
v ngc ni rng mc tng trng
cn ln hn tng ca cc cng
quc M, Nht, c, Php, Anh,
cng li. Ai khng tin c vic cng
tng 3,6% + 6,4% + (-1%) + (3,8%) + 3,7% + (-3,9%) [theos
liu Wikipedia] ch thu c 5%,
tc l b hn 5,6%.
Nguyn vn cu ting Anh ng
c hiu sang ting Vit nh sau:
T nm 2007 n nm 2011,
Trung Quc ng gp vo khi
lng tng trng ton cu nhiu
tng ng tng ng gp ca
cc nc cng nghip hng u
G7
C nghia l v mt khi lng sn
xut tuyt i - GDP ch khng
phi % GDP Trung Quc ng
gp vo tng trng th gii
ngang nga vi ng gp ca tt
c cc quc gia G7 cng li.
on khng n th 2:
Cn phi nhc li rng Trung
Quc l nh xut khu ln v
hng thng d nhiu. iu c
ngha l trong thng mi quc t,
h nhn nhiu hn l cho
Cu ny ti nghi nt c m khng
hiu lm th no mt quc gia
xut khu li c th nhn nhiu
hn l cho trong thng mi quc
t? Nu xut nhiu hn nhp, c
nghia l v ng gp vo thng
mi quc t, cho phi nhiu hn
nhn mi ng. c li bn ting
Anh, hai cu ny c nghia nh
sau :
Cn phi ni rng Trung Quc l
mt quc gia xut khu ln, vi
mt cn cn thng mi thng d.
iu ny c ngha l Trung Quc
lm gim lng cu hng ha v
dch v th gii ni chung nhiu
hn l n ng gp vo .
CHNH TR - X HI
hon ton trong tng lai, tuy
khng gy phn nghia nhng thiu
chnh xc v lm ngi c nghi l
chuyn bong bng x hi cha xy
ra, mi ch nm trong gi thuyt,
d on. Nht l n lm cho ngi
ta (t nht l vi ti) nghi rng nu
vy cn phi lm cho qu bong
bng ny ng x hi, ch khng
bit rng nu khng x hi th
cng cht v trc y gi cao
phi l. Nguyn gc bi vit cng
ch ni l gi nh ang gim dn,
khng h c n, v g c th, cng
khng h c vic cp tn dng lng
lo. Khng hiu dch gi c phi
chuyn gia bt ng sn khng
m tin liu mi chuyn c th
n th?
on khng n th 4:
u t cho xut khu s khng
cn chim v tr thng phong nh
hin nay v trc y na, mt
khi chi tiu ni a tng ln. Cc
doanh nghip Trung Quc s tng
cng bn hng cho khch hng
ni hoc cho cc nn kinh t mi
ni khc.
on ny, cu th nht hi trc
trc nhng hu l. Chuyn sang
cu th 2 th li khng m , thiu
mt cht logic. Cu th 2 ni l
Trung Quc s bn hng ni a,
hoc cho cc nn kinh t mi ni
khc. Nu th th Trung Quc vn
c th u t cho xut khu v
nhm xut sang cc nn kinh t
mi ni khc. V mt ton cc th
c cu ting Vit nh vy cng
khng n mc phi thc mc.
Tuy nhin s thiu khng kht gia
hai cu ny lm ngi ta mun
hiu tht s tc gi mun ni g.
May nh s thc mc ny m ti
mi pht hin bn ting Vit
ct i mt on quan trng bng
ting Anh khng dch (lc dch c
khc). Do 2 cu trn t nhin
tr nn lc lng trong tng th bi
bo, v cng li b dch sai.
Bn gc ni:
S 47 - Thng 06/2011
iu rt r rng l c cu tng
trng ca Trung Quc s thay
i. Ti mt giai on no , t
l tit kim, u t v xut khu
nh bay vo v tr ca h s phi
nhng v tr cho tiu dng trong
nc.
u t cho xut khu s khng
th sng d dng nh trc,
vo thi k m tiu th (trong
nc) ca cc quc gia pht
trin cn mc rt cao. Cc
doanh nghip Trung Quc (ri
y) s phi tm cch hoc bn
hng cho cc nn kinh t mi ni,
hoc cho ngi tiu dng Trung
Quc.
Ba cu trong bn gc c dch
y uyn chuyn thnh hai
cu tm lc, c nh th l i vi
cc nh kinh doanh Trung Quc,
th trng trong nc mi tht s
l u tin hng u trong thi gian
ti (mt khi chi tiu ni a tng
ln). Trong khi tc gi bi vit
tht ra mun ni rng, do khng
hong kinh t, sc mua ca cc
nc pht trin gim, nh u t
Trung Quc khng th k vng
bn hng sang y c na. H
s buc phi i tm cc th trng
mi. l th trng cc nc
ang pht trin, hoc th trng
ni a. trnh by mch logic
, ng t c tiu cho phn
on ny: Trt ng stumble , vi hm vi mt
m hnh qu hng v xut khu
v thiu quan tm n nhu cu
trong nc, nn kinh t Trung
Quc s gp kh khn v rt dm
c th trt ng trong giai on
sau suy thoi ton cu, khi cc th
trng xut khu chnh ca Trung
Quc s khng mua hng nhiu
nh trc na. ng kt bi bng
cu: Nhng hy cn thn ko
trt ng trong ngn hn
c dch gi ng mn ca chng
ta dch thnh: Tuy nhin, trong
ngn hn, vn cn cnh gic trc
nguy c nn kinh t ny li trt
chn lm ngi c nh ti
chng hng khng hiu nn kinh
t ny trt chn bao gi m
li trt li? V nht l nu n
trt chn th c phi l mt nguy
c hay khng?
Khng nhng c nhng on dch
v l, bi bo ting Vit cn c vi
on vit ng m o, ht nh m
ng trong Da Vinci Code, hay thn
ch trong truyn Harry Potter. V
d cu Theo Roubini, kinh t
Trung Quc qu ph thuc vo
u t. u t ln to ra nng lc
qu ln v iu khng th ko
di mi. Trong khi cu ting Vit
c th c hiu n gin l
Theo ng (Roubini), nn kinh t
Trung Quc qu ph thuc vo
u t. T l u t cao to ra d
tha kh nng sn xut qu mc
cn thit, khng phi l mt nhn
t bn vng . u t ln to ra
nng lc qu ln c phi l mt
thn ch ph thy di cy a
thnc xem l cy bt thn,
hay bn phm thn ca dch gi?
Mt cu khc cng kh ly k hp
dn l Hng triu cng nhn lm
vic trong nhng ngnh kim
khng ra tin nhng min nng
thn Trung Quc v ang
n cc thnh th lm cng
nhn. Nhng iu khng th
tip din mi .
Cu ting Anh gc, trong khi y,
vit rt y l Mt yu t
quyt nh s tng trng ca
Trung Quc l vic dch chuyn
hng triu cng nhn t nhng
ngnh c nng sut lao ng thp
nng thn, n nhng ngnh c
nng sut lao ng cao thnh
ph. Nhng iu ny khng th
tip tc trong tng lai .
Cn y l cu cui cng, sau y
xin dng bt nu khng ti s qu
bt lch s. Bi bo ting Vit
vit ngay on u: Ngc li,
trt xung ca kinh t Trung
Quc ang chm li, v h s
Trang 16
CHNH TR - X HI
nhanh chng tm li tc tng
trng phi thng. Ti cng mt
ra tm xem nn kinh t Trung
Quc phi thng v trt
xung ch no trong bn ting
Anh m khng thy. Ha ra y li
l php thn thng ca dch gi hay ca bin tp vin VnExpress c tnh vu cho tc gi bi
vit, ng phng vin Andrew
Walker ca BBC, s ngng m
ca mnh vi vai tr ng lc kinh
t th gii ca Trung Quc. Trong
khi ng ny trong ton bi
khng h c . Ngc li, ng
ch vch ra nhng im yu ca
kinh t Trung Quc, di nhng
tiu on r rng: Essential
goods hng ha thit yu, Raising price Gi c tng, Urban shift
chuyn dch thnh th, v Stumble Trt ng. Cc tiu on
trn b xa bay i lm cho cu
trc bi dch rt thiu r rng
mch lc so vi bn gc.
Quay li vi cu trn, ng Walker
vit: China by contrast slowed
down a bit in the recession and
then rapidly got back to something
like full speed. Cu ting Vit
tng ng l: Trung Quc,
ngc li, ch gim nhp tng
trng mt cht trong thi k suy
thoi (th gii), v nhanh chng
ly li mc tng ton kh nng
ca h. Dch thiu chnh xc mt
cu th c th ch l mt c trt
xung c th d dng chm
chc c. Nhng dch lin tc
lch p t ci nhn v suy
nghi ca mnh cho tc gi nh
trong bi bo ny th qu l phi
thng v ng bnh lun.
Ni tm li, sau khi c bi vit
ny, ti thnh tht nghi rng vic
dch thut ti Vit Nam qu l c
vn : ang trn trt xung
khng chm li? Cn phi khch
quan m nhn xt rng bi dch b
ti xu tnh li ra m x trn y
vn cn l bi c c, bi cn
nhiu bi khc cn t hn rt
S 47 - Thng 06/2011
nhiu. Trong bi ny, dch gi c
mt suy nghi ring v s dng
ting Vit hi u, nhng khng c
tnh dch c bp mo s tht
(ch bp mo nh nhng vi thin
). Tuy nhin s d di c phn
ba bi lm gim kh tn ca
bi bo. c xong ton bi, tht
s ti t hi c ng l mi
chuyn xy ra nh c m t hay
khng? V cu tr li l Khng sau
khi c bn ting Anh. Ti khng
r trn c s no dch gi li c
th chm on nh gi ny ca
mnh vo u bi dch lm li dn
nhp:
Trong lc cc i gia c ang run
ry ng ln t suy thoi th
Trung Quc cng cc quc gia mi
ni khc tr thnh nim hy vng
tr thnh ng lc thc y tng
trng kinh t ton cu. y l d
on ca Andrew Walker, phng
vin kinh t ca BBC, trong lot
phng s v sc mnh mi ca
chu .
Theo nh ng ni dung bi vit
th ng Walker khng h d on
iu ny. Ngc li mi ng, bi
v ng cho rng c qu nhiu
kin k vng vo vai tr ng lc
pht trin ca Trung Quc nhng
nn kinh t ny cng phi i mt
vi rt nhiu vn ni ti v kh
c th p ng c nhng k
vng , cha ni n chuyn n
c th trt ng.
***
n bao gi chng ta mi quay li
vi cht lng dch ca ngy xa
c? Khng ni g n cc tc
phm vn hc dch ngy cng
vng bng, ngay nhng bi bo c
th vi nhng thut ng khng
qu phc tp cng cn b dch sai
hoc dch u, lm cho chng ta
c ting Vit nh n cm ngui.
Mt l do c th l v chng b
kim duyt trc khi c xut
bn. Mt l do na ch c th l s
Trang 17
KINH T
S 47 - Thng 06/2011
g xy ra M, Ireland, Anh v
Ty Ban Nha, ni cc khon n bt
ng sn xu l nguyn nhn chnh
dn n khng hong ti chnh.
Gi c tng
Trang 18
TIU IM
S 47 - Thng 06/2011
Trang 19
TIU IM
th qun c s ng gp ca ng v cc hc gi
nh Nguyn Hu Tin, Dng B Trc, Nguyn B
Trc, Trn Trng Kim, Nguyn B Hc, Nguyn Trng
Thut,.. nhng ngi ng thi vi Phm Qunh v
cng tc vi ng trong tp ch Nam Phong.
2. Phm Qunh lm bo
Khi lm ch bt bo Nam Phong t 1917 - 1934, lc
va 25 tui, ng ch trng thuyt lp hin, tip thu
vn ho phng Ty nng cao dn tr v ln hi
dnh li ch quyn t tr t nc da vo hip c
Harmand 1883 v hip c Patentre 1884 (tc l
quc gia c lp trong khi Lin Hip Php). Phm
tin sinh t tn bo da vo bi phong dao
(tng truyn do vua Thun sng tc) trong Kinh
Thi: Nam Phong ca
Nam Phong chi hun h
Kh d gii ng dn chi un h.
Dch th:
Gi Nam mt m vy thay
Gii tan su mun bao ngy ca dn
Gi Nam thi ng lc cn
S mang ph qu cho dn lu di.
(Bn dch ca Vnh Ba)
Qua bi th ta thy c kht vng ca mt nh lm
vn ho hay tm tnh ca mt tr thc Ty hc trong
mt thi k y kh khn ca t nc ta. Vy Gi
Nam l g m li em n cho nhn dn mt n ch
ln lao nh th? Theo ng Phm Qunh, Gi Nam
chnh l nn quc vn lm nn tng cho nn quc
hc ca dn tc Vit Nam. ng vit, Khng c quc
vn th khng th no c quc hc. Khng c quc
hc th khng th no c c lp tinh thn. Khng c
c lp tinh thn th khng c c lp chnh tr.2
Trong bi vit Quc hc v Chnh tr trn bo Nam
Phong s 165,1921 ng ni r hn: Gy dng, t
chc mt nn tn vn thch hp vi i nay, v c
ct cch An Nam, va c th cch tn thi dng
din c cc t tng mi, l ci cp v hin
nay, m l ci ng th nht trong vic gy dng
mt nn quc hc sau ny vy.... Nh vn mun th
nc khng c ci phng tin no hay bng gip
S 47 - Thng 06/2011
cho nc nh c mt nn quc vn xng ng. l
ch nghia ca ti by lu nay, m l ci tn iu th
nht trong o quc gia ca ti vy. Nay chng ta
c mt nn quc vn khng thua km g ai th xt
trong bui u mi manh nha ca ch quc ng, ca
nn bo ch v ca vn hc vit, h khng trn trng
s ng gp ca Phm tin sinh sao?
V iu ny, V Ngc Phan trong Nh Vn Hin
i (NVH) nhn nhn: Ci cng ca Phm
Qunh khai thc lc u cho nn quc vn c ngy
nay, tht l mt cng khng nh... Trong 16 nm
ch trng tp ch Nam Phong, ng xy p cho
nn mng quc vn c vng vng bng nhng bi
bnh lun v kho cu rt cng phu m t Bc ch
Nam ngi thc gi u phi lu tm n... Mun
hiu nhng vn d v o gio, mun bit vn hc
s cng hc thut t tng nc Tu, nc Nht,
nc Php, mun c thi ca Vit Nam t i L,
Trn, cho n ngy nay, mun bit thm v lch s
nc Nam, tiu s cc ng danh nhn nc nh,
mun am hiu cc vn chnh tr, x hi u Ty v
c nhng hc thuyt ca my nh hin trit C LaHy, ch c Nam Phong l c th hiu bit
c... (tr. 134, 136 tp 4, NXB Hi Nh Vn).
Tuy nhin, ta cng cn bit nn quc hc c
xy dng trn quan im no? Trn honh phi cn li
hin nay cha Vn Phc, Hu, ta cn c th thy
th bt 4 ch Th np u ca chnh
Phm tin sinh. Th np u l nh ra nhng ci lc
hu c v thu nhp vo nhng tinh hoa ca vn minh
phng Ty v phng ng. Bn ch ny c th
xem l bao qut c quan im ca tp ch Nam
Phong, ch ra phng hng xy dng nn quc hc
theo ca Phm Qunh.
Bt hiu Thng Chi ca ng, theo gio s Tn Tht
Qu, l trch t ba cu trong bi th Tr, thin T
Phong, Kinh Thi cng ni ln ci trn:
Thng chi d qunh hoa h nhi
Trang 20
TIU IM
S 47 - Thng 06/2011
TIU IM
Vit
Nam
Vn
hc
s
gin
c
tn
bin (VNVHSGTB), tp III tr. 129 th i vi ng
Phm Qunh, vic phin dch v truyn b t tng
u Ty y l trong mt mc ch rng ri hn, m
ng tng p t ngy vit trn ng Dng Tp Ch,
y l xy dng cho nc nh trong bui u giao
thoa mt nn hc thut mi thay th cho Hn hc
suy tn. Lun th ng Phm Qunh mun dn d gy
ly trong quc dn mt ch nghia quc gia n ho
da trn c s vn ho. Ngy nay Thng Chi Vn
Tp v Du K Vit Nam, Lun gii Vn hc Trit
hc,vv... c ti bn c th gip ta thy c s
nghip to tt ca Nam Phong Tp Ch. ng Phm
Qunh v Nam Phong tp ch phn no thc hin
c ci tn ch m t bo ra: xy dng mt
nn quc vn kh vng vng mang bn sc dn tc.
Trong T in Vn Hc Vit Nam (NXB Vn Ho Thng in, H Ni, 1993) ng Phm Qunh li c tn
bn cnh cc tc gi khc. iu cho thy nay ng
c cng nhn tr li l mt danh nhn vn ho
Vit Nam.
Phm Thng Chi tin sinh cng nh bao nh yu
nc Vit Nam vo u th k 20 u bit rng dn
tr ca ta ng thi cn lc hu. Nn Hn hc
bc l s bt lc ca mnh trc nn vn minh ki
thut phng Ty ngy cng tin b. Ngay c
Trung quc cc ch si nh Khang Hu Vi, Lng Khi
Siu, Tn Trung Sn, u t b ch phong kin
qun ch tm n cc l tng nhn quyn, dn
ch v t do m cc trit gia phng ty nh Montesquieu, Voltaire, J.Rousseau, xng. Nhng
tip thu c cc t tng tin b phng Ty v
bo th c ci quc hn quc tu th khng th
khng xy dng mt vn ling ngn ng Vit Nam
nhm din t cc t tng mi m . Qu nhin
S 47 - Thng 06/2011
trong lnh vc ny Nam Phong ng mt vai tr
quan trng. V Ngc Phan trong NVH nhn xt:
ng l ngi ch trng ci thuyt: c sch Ty
l thu thi ly t tng, ly tinh thn vn ho u
Ty, bi b cho nn quc vn cn khim khuyt,
chn lc ly ci hay ca ngi m dung ho vi
ci hay ca mnh, ng hu gn gi cho ci hc ca
mnh khng mt bn sc, m vn c c tin ho
c. (tr.98, tp 4, NXB Hi Nh Vn)
C th ni ng Phm Qunh tip ni con ng
c m ra trc ca ng Kinh Ngha Thc. ng
cng quan im vi c Phan Ty H khi chn con
ng nng cao dn tr, khai ho cho ng bo v
u tranh bt bo ng. Trc khi ri Nht Bn v
nc, c Phan Chu Trinh tm s vi cc ng ch
trong phong tro Duy Tn: Ti c nh kin ri, cng
vic chng ta lm ngy nay ch nn ch trng vo
vic khai ho cho ng bo mnh, tin c bc no
chc bc y, mi mong c hi vng v sau. Cn nh
ch nghia mun lm mau, mun ly v lc m bo
ng trong nc hay l sc ngi ni qun cch
mnh, vic y tt nhin phi tht bi, tip n dn b
khng b, nhu kh b nht i. Khng c ch g, ti
khng tn thnh ci ch trng y.7
Gio s Phm Th Ng trong VNVHSGTB tm tt
s nghip vn ho ca Phm Thng Chi tin sinh
nh sau:
* Tc phm:
- Vn dch: Phng php lun (Descartes), Sch cch
ngn (Epictte), i o l (P.Carton), Le Cid, Horace
(Corneille), Th ca Baudelaire, T tng ca Barrs,
Le Bon, Maurras,...
Kho lun: Vn minh lun, Chnh tr nc Php,
Lch s th gii, Lun l hc thuyt Thi Ty, Lch
s v hc thuyt ca J.J. Rousseau, Montesquieu,
Voltaire, Trit hc ca Auguste Comte, Trit hc
ca H. Bergson, Vn hc s Php, Kho lun v
tiu thuyt, Bnh lun tc phm ca P. Bourgel, H.
Bordeaux, G. de Maupassant, Afred de Vigny, Pht
gio lc kho, Ngi qun t trong o Nho, Tc
ng ca dao, Vit Nam thi ca, Kho v truyn Kiu,
Bn v th Nm, Ht o, Kho v ch quc
ng, Ch Nho vi vn quc ng, Hn Vit vn t,
Bn v quc hc, Quc hc v quc vn.
Vn du k: Try cha Hng, Mi ngy Hu,
Mt thng Nam k, Php du hnh trnh k, Thut
truyn du lch Paris, Du lch x Lo. (Sd tr. 134)
Trang 22
TIU IM
* Cng nghip:
ng u tranh cho cu vn quc ng. (Hc
ting Vit, vit vn quc ng, luyn vn xui, vn
ngh lun, dng Hn Vit m,...)
ng khi cng xy dng mt nn hc mi. (Hc
tp thu thi Ty Phng, son T in, phin
dch sch v nc ngoi,..)
ng cng gip cho vn ngh tin b. ( M ra
cc din n tranh lun, t ra v tm cch gii
quyt nhiu vn nh bn sc dn tc, quc
hc, quc vn,... cn gi tr n ngy nay,..)
ng lp c mt tp ch c gi tr: Nam Phong
Tp Ch. Theo nh ph bnh Thiu Sn nhiu
ngi khng bit vn Ty vn Tu c th ch nh
c Nam Phong m c c ci tr thc ph thng
v vn chng v hc thut ng Ty hay nh
ph bnh V Ngc Phan trong NVH l mt
bch khoa ton th (Sd tr.244-247).
Hn 40 nm sau, nm 1972 gio s Thanh Lng
trong cun Ph bnh vn hc, Th h 1932 vit
... Mun hiu vn hc Vit Nam vo hi ny (1913
1932) khng g tt hn cho bng nhn vo Nam
Phong. Nam Phong l linh hn, Nam Phong l tt c
vn ho th h 1913 1932. Cu ni trn y qu
khng phi l qu ng. Bi v, t 1932 tr v trc,
cc nh vn ca chng ta cha c thi quen vit sch
xut bn sch m ch c thi quen vit vn trn bo
ch. Vy Nam Phong hu nh l c quan ngn lun
duy nht (ng Dng tp ch nh bn nm 1919
- ghi ch ca ngi vit) lin kt tt c cc cy
bt c th gi ng thi, n ni nu m t ht
Nam Phong i th nn vn hc th h 1913 1932 c
th ni l b bc lt rng tuch. Ni nh vy cc
bn ghi nhn th gi v uy tn ca Nam Phong n to
tt n nh th no.Thc vy trong mi my nm
trng Nam Phong hu nh gi vai tr ca mt Vin
Hn Lm. iu g Nam Phong vit ra u hay, vn
Nam Phong vit ra l p, kin Nam Phong bn l
c tn trng, lut l Nam Phong t ra mi ngi
tun theo, ch Nam Phong ch mi ngi dng...
Ngi ta coi Nam Phong l bc thy. (Sd tr.16-17).
Du y l mt kin c phn ch quan nhng
Thanh Lng cng cho ta thy c s ng gp c
mt khng hai trong thi k u ca cng cuc pht
trin nn quc vn nc ta.
S 47 - Thng 06/2011
hp c mt s tr thc tn hc v cu hc xy
dng mt nn quc hc, to c mt cao tro nng
cao dn tr si ni, gy c mt th lc dn tc kh
mnh. Ta khng nn hiu nhng thnh tu ca Nam
Phong Tp Ch l ca ring ng Phm Qunh m l
di s dn dt lo li ti ba ca ng. Mt lp thanh
nin ng o hng c n ch t s m mang
t kin thc n tinh thn qua c bo Nam Phong,
lm c s cho pht trin nn vn chng hc thut
sau ny. hiu r hn ng gp ca tp ch Nam
Phong trong thi k vn hc ny i hi mt cng
trnh nghin cu nghim tc v dy cng, iu
ngoi ni dung ca bi vit ny.
S tip theo:
Phm Qunh tham chnh
Phong cch Phm Qunh
Ni an ngh cui cng ca Phm Qunh
TIU IM
S 47 - Thng 06/2011
Trang 24
TIU IM
chuyn nghip. Nghia l anh ta phi c, v c
tht nhiu hn nhng ngi bnh thng. V ng
nhin l nng lc linh hi vn chng ca anh ta s
su sc hn ngi khc. Cha ni n khu sng tc,
nhng ti cht c mt phn on th ny xem mt
k cm bt bt k c phi l nh vn hay khng. Ti
s hi anh ta c c qua bi th Tng bit hnh ca
nh th Thm Tm hay cha? Nu cha th ti s c
cho anh ta nghe bi th :
a ngi, ta khng a qua sng
Sao c ting sng trong lng
Bng chiu khng thm, khng vng vt
Sao y hong hn trong mt trong ?
a ngi ta ch a ngi y
Mt gi gia nh mt dng dng...
-Li khch! Li khch! Con ng nho,
Ch nhn cha v bn tay khng
Th khng bao gi ni tr li!
Ba nm m gi cng ng mong.
Ta bit ngi bun chiu hm trc,
By gi ma h sen n nt,
Mt ch, hai ch cng nh sen,
Khuyn nt em trai dng l st.
Ta bit ngi bun sng hm nay:
Gi cha ma thu ti lm thay
Em nho ngy th i mt bic
Gi trn thng tic chic khn tay...
Ngi i? nh, ngi i thc!
M th coi nh chic l bay.
Ch th coi nh l ht bi,
Em th coi nh hi ru say.
Bi th tht hay! Di nhin. Nhng vn l anh hy
tr li th xem, nu anh mun khng nh mnh l
nh vn hay s l nh vn: Nhn vt ra i trong bi
th ny l ai? Anh ta i u? V, s c rt nhiu ngi
ng thanh tr li th ny: Anh ta l mt ch si cch
mng! Anh ta ra i v nghia ln, i lm cch mng.
Ti cng tng nghe vi tin si vn chng Vit
Nam d bu rng: Ngi i nh ngi i tht i
tht m khng bit i u. V h kt lun: L tng
bi th tht m m.
y l mt kt lun v duyn nht, phn vn chng
nht. Ti sao khng hnh tng th ngi ra i
c mng lung, bng bc p n nao lng y vn c
lung linh v m h ca n? T trn nn hin thc
cuc sng x b, cc thi si ct cng, tri lng i tm
nhng cm xc thng hoa kh nm bt, va xa va
gn, thong hin m li n lm say lng ngi th
ngi ta li kh kh bt n phi quay v ci s tht
trn tc. Hai ch hin thc nghe tht l m v thit
th lm sao. Nhng b c thit th lun quy chiu th
ca v mt cng thc hin thc no , bt n c mt
p n r rng, trong khi mt trong nhng t cht
lm nn tnh dim l, say lng ca th ca l cm xc
mng lung, kh hiu. Ti sao ngi ta c em quan
im phn nh lun, ly tiu ch hin thc x hi ra
S 47 - Thng 06/2011
phn xt, m x vn
chng m khng t n
trong tm thc vn ha?
Ni nh thy Lai Thy,
vn chng trc ht phi
c nhn xuyn qua bc
mng vn ha. Chnh ci
tm thc ch nam nhi, ch
h th tang bng ca
ngi n ng ng xa
nay lm mch ngun
cm xc cho bi th trn.
Bi th phng pht cht
c in ca th t trong
vn hc c, ci hay ca
bi th khng phi ch
hnh tng ngi ra i
v u. M n hay ci cm xc khc khoi, va dt
khot m li c phn luyn tic ca k i v ngi
a tin. L ci kh khi ca ngi n ng c ch cao
xa, khng mun b thn trong ly tre lng, quyt i
xa tm nghip ln. Cm hng y tuyt mi, va phng
pht bun va honh trng bit bao. y th m nhiu
ngi phi bt anh ta u qun cho cch mng! Th
ri mi ngi s tranh ci mi, kh kh ci quan im
gio iu y cho n khi no v nh ra, Thm Tm
vit bi th ny vi nm trc cch mng thng Tm.
Chnh thy Trn nh S cng phn i cch hiu gio
iu v my mc ny trong mt bi vit trn bo Vn
hc v tui tr.
Cng bi v khng t vn chng trong tng th i
sng vn ha, m c gh n vo hin thc x hi nn
mt thi ngi ta ph phn cu ni ca Phm Qunh:
Truyn kiu cn ting ta cn, ting ta cn, nc ta
cn. H phn bin th ny: Th ra hi trc khi c
Truyn Kiu th dn ta khng c nc! Tht nng cn
ht ch ni. Ti sao khng hiu rng l mt cch
ni? Truyn Kiu l kt tinh tuyt mi ca ngn ng
m . Ti sao k th ng ha ta, dy ta hc ting
ca chng? Bi qun ting m l mt gc. Truyn
Kiu trong mt c Nguyn Qunh xng ng l mt
quc bo minh chng hng hn rng ting ni ca ta
khng ch khng mt i m cn thng hoa n nh
im. Truyn Kiu l minh chng cho tinh hoa vn
ha ca dn tc. Mt dn tc c ting ni, mt dn
tc c vn ha nh cao th khng ai c th lm cho
mt gc, mt nc. Cn nhng k ph phn Nguyn
Qunh, ch hiu tm thng Truyn Kiu ni ting bi
gi tr hin thc v nhn o. C tn hu tn vn
say sa, h chng bao gi bit Truyn Kiu l g, v
ti sao tc phm y bt t. Ch khi no t n trong
i sng vn ha ca ngi Vit th mi nhn ra gi tr
ch thc ca Truyn Kiu!
Nhng nh vn ch thc khng h thot li khi thc
ti, nhng trn ng hin thc cuc sng x b h
lun bit cch cht lc, tinh luyn thng hoa n tr
Trang 25
TIU IM
thnh vn chng ng nghia. Nhng nh vn gi
hiu thng hay khoe khoang rng anh ta vit ra t
mt s kin cuc sng c thit no y, v da hi
vo quan nim phn nh lun, t cho tc phm mnh
mt im ri an ton.
Nh vn Nguyn Huy Thip giu nhi mt cch
thm thy i ti i vi cc nh vn (v c cc nh
nghin cu) c cch hiu con m cc oan v ci gi
l hin thc trong vn chng bng truyn ngn Cn.
Truyn k v mt nh vn n c mt ngi bn l
nh ph bnh vn hc ni ting. Anh nh ph bnh k
cho nh vn nghe cuc i ca cha mnh, tn l cn.
Khng bit anh ta k nhng g, nhng nh vn h
cu li v vit ra truyn ngn Cn v cha ca anh bn
mnh. Ni chung l mt cu chuyn ca mt cuc
i bt hnh, c kt thc bun. Nh vn em truyn
ngn y cho nh ph bnh c. V anh ta phn ng,
khng, khng cha anh ta ngoi i khng phi nh
vy. Ngoi i ng y khc lm. V nh ph bnh ly
hnh cha mnh cho nh vn xem.
Nh ph bnh y tht ngy th. i vo a ht ca
vn chng th phi b qua tnh c th lch s v phi
chu quy lut ca h cu. Ci c gi l tnh chn
thc khng phi l dng li nguyn si cuc sng bn
ngoi, m l hng n bn cht, thin tnh ca n.
Bi th, vi ci t duy u tri kiu , nhiu nh vn
c hoang tng v by ra nhng tri sng tc rt
bun ci. Hip hi cc nh vn tnh ny, thnh ph
n xin x ngn sch nh nc i ln Lt, hay Sa
Pa tm cm hng sng tc. Sau vi tun, hay mt
thng dng tri trong cc khch sn, nhng khu
ngh mt, cc khu resort hay cm lu ven rng, h in
ra hng lot cc tuyn tp vn th ca cc vi nhn
tnh l mt cch kh th.
Cng bi quan nim hin thc ng ngh, c phi
ngm ngha, sao chp y chang cuc sng th mi sng
tc c nn mi c tr dng tri sn xut th hng
lot kiu . Khng! Nh vn ch thc khng phi
nh vy! Anh ta cng lao vo cuc sng nhng l mt
hnh ng c tnh tri nghim, dn thn c cuc i
mnh v lm mt cch m thm ch khng i no
khoa trng lm theo phong tro, vi nhng hnh
ng c tnh nghi thc nh vy. Nh vn khc vi cc
phng vin bo ch, nh vn khng i sn tin. Nh
vn khng phi l nh s hc khng cn ghi chp cc
s kin mt cch c h
thng. Anh ta cng khng
nn b mt l lun no p
t trong u, da hi vo
quan im ch o c sn.
Anh ta suy nghi c lp
hon ton v khng bao gi
vit theo n t hng, c
quan im din dch sn.
Ci trc ht lm nn t
cht ca nh vn khng
S 47 - Thng 06/2011
phi l vic anh ta m phng hin thc cuc sng th
no. Ci lm nn linh hn ca tc phm vn chng
l cch nhn, thi ca nh vn trc cuc sng
c ti hin, ch khng phi bn thn cuc sng. Do
, nu ai mun nng ci tiu ch hin thc thit th,
vn chng phi ging thit, ging y chang cuc sng
ngoi i th xin hy c lch s v bo ch. V cc
nh vn ch thc lun thc c iu !
Trong mt s cng trnh nh gi cc sng tc vn
hc hin thc Vit Nam th k XX, vi cc tc gi nh
Nam Cao, V Trng Phng nhiu ngi hay a ra
li bc kiu nh tc phm Ch Pho, S o phn nh
chn thc cuc sng! Ni l chn thc, cui cng li
ly cc thng tin v hon cnh lch s ra lm tiu ch.
Ci chn thc y chng hiu n l g? em vn
chng i so snh i thc gc s kin th vt b
n l va! Bi ni nh vy, vic Tolstoy tn my ngn
trang giy vit Chin tranh v ha bnh th tht ra ch
cn vi trang sch l c th tm gn li cc s kin
lch s bn trong n, ng h cu ra mt cun tiu
thuyt s lm chi cho ph sc. Ci cn quan tm l
hin thc tm trng, l nhn tm con ngi. Ci ny
th khng th o c v cng khng th ni n chn
thc hay khng c. Bi khng c tiu ch r rng.
My nh vn hay tuyn ngn ti phn nh trung
thnh, chn thc i vi cuc sng th mi ngi hy
phng, v hoi nghi t cht ca anh ta! Cng bi
ci t duy hin thc y m mt thi ngi ta
khp ti V Trng Phng l bi nh H Ni.
Th nn, ti rt d ng vi cch ni: nh vn l ngi
th k trung thnh ca thi i. Cch ni ny khng
sai, v ng vi mt phng din nht nh. Bi d
mun d khng th nhng nh vn khng th no
thot khi lch s. Vn chng ca h ri s soi mnh
trong mt thi i nht nh no , mun hay khng
mun, hin thc l mt phn thuc tnh ca vn
chng. Nhng phi ni cho r, hin thc l thuc
tnh ca vn chng, ch khng phi l bn cht,
cng khng phi l t cht quyt nh gi tr vn
chng ch thc. Nhng b c sng bi hin thc
mt cch cc oan thng khng hiu iu . Cng
c th nh vn l ngi th k trung thnh ca thi
i, hiu mt gc no . Nhng nu cc nh
vn bit bit mnh l ai, anh ta s va d dt, va
khim tn hn, bi anh ta hiu, cc nh bo, cc nh
s hc xng v hp vi danh xng hn! Hy tr v
cho hai ting nh vn ci nghia thun khit t nhin
ca n!
Nh vn l mt nh nhn o ln. Ni nghe c v hay
ho. Nhng khng nn ln gn lm g ngi ta ng
nhn. Ch l nhng ngi khc, khng phi l nh
vn th khng c lng nhn o? V h c g c phi
l nh vn th phi nhn o tr. ng lm dng
n qu mc, nu khng s thnh nhn o gi v,
hoc v tnh bin cc nh vn thnh bn thng vay
khc mn.
Trang 26
TIU IM
Xa nay ngi ta ch c ngnh (hoc trng) khoa
hc x hi v nhn vn ch khng ai nghe khoa hc
x hi v nhn o. Nhn o ch l mt phng din
nh ca o c, l lng yn thng, qu trng, bnh
vc con ngi m thi. ng! Chng ta bt gp iu
trong mt s tc phm ln. Ta rng mnh khi c
n nhng cu th do dt yu thng con ngi ca
Nguyn Du, ta rng rng lng khi chng kin hnh
ng hi sinh v ngi khc ca Jean Van Jean. Nhng
no phi vn chng ch c th!
Phm tr nhn vn mi l phm tr rng nht khi ni
n gi tr, hay khuynh hng ca vn chng ngh
thut. Nhn vn khng phi ch c hiu theo nghia
chit t u tri l lm p con ngi. Mt tc phm
mang gi tr nhn vn khng phi ch lm p lng
ngi (ni rng ra n bao hm nhn o ri), m
cn thc y t duy con ngi tin ln khng ngng.
Chnh thn thoi Hi Lp c cc nh khoa hc cho
rng l khi ngun ca khoa hc ki thut. Bi tr
tng tng siu phm ca n thc y cc nh
khoa hc khng ngng bo dn m n nhng
chuyn m trc khng ai nghi: bng n khng
du m chy, ng c hi ncMt tc phm ngh
thut mang gi tr nhn vn khng phi ch l nhng
li th tho, t m nc mt ku van cho ai. Mt b
phim, hay truyn kinh d gi tng nu bit khai thc
ng hng cng s t tnh nhn vn. Khi n a ra
nhng thm ha v mi trng, n d bo nhng con
qui vt bin thi do t bin gen, n lm ta s,
m nhn li v iu chnh qu trnh lm dng khoa
hc ki thut, tham lam sn xut, bt chp mi
trng.Vn chng lm ngi ta s cnh tnh;
vn chng thc y con ngi t b ci lc hu, u
tri trong t duyv rt chnh ng khi vn chng
gip con ngi gii tr.
Ti sao phi ln gn qu ng xem vn chng l mt
ci g gh gm lm? Cui cng bao nhiu nm nay,
ni hm vn chng ch thc theo quan nim ca
ngi Vit ch c vn hin thc v nhn o. Ti
sao khng nhn vn chng nh l mt hin tng
tinh thn vi rt nhiu rt nhiu phng thc cng
hin cho i sng? V trong thi i kinh t th trng
ny, vn chng cng ch l mt trong nhng loi
hnh gii tr m thi. Gii tr khng c g tm thng
thp km. Mt quyn truyn tranh (hnh thc ngh
thut tng hp, nhng r rng l c tnh vn chng)
bn cnh nhng cu chuyn tr con, trong tro, thc
y cho tr con tinh thn siu nhn bit hnh ng v
cng ng. tng c v phi thc t, nhng n s
dn c iu chnh, ci thin hng tt ca n l
gieo vo tm thc cc em c vng sng phi thng
v hip nghia. Nhng b c gio iu thng ly tiu
ch nhn o v hin thc ra phi. Bi h khng
hiu bn thn nhng quyn truyn tranh siu nhn y
rt giu tnh nhn vn. H cng khng hiu ti sao
vi nhng cu truyn tng chng nh vu v, tr con
S 47 - Thng 06/2011
ca Nguyn Nht nh li c sc m hoc c gi nh
th, ti sao Nguyn Nht nh bn sch chy nh th
v giu nh th. Truyn ca ng chm n mt mng
tm hn con ngi mt thi m ai cng c, n li to
ra mt mi trng hin lnh, trong sng cho tui teen
va gii tr va hc tp. Nhng b c gio iu khng
tm thy gi tr hin thc v nhn o trong nhng
tc phm ca Nguyn Nht nh c mt s
trng i hc trn th gii a vo sch. H khng
hiu hai ch nhn vn. H khng hiu th no l vn
chng ngh thut ng nghia. Bi th h khng cho
rng Nguyn Nht nh, Agatha Christie, Conan Doyle
l nhng nh vn ch thc ri p t cho sng tc
ca ngi ta mt khi nim v duyn nh hng t
Lin X: Cn vn hc. H ch gii hn th hiu ca
mnh v gm nhm mi Balzac, Gorxki, Nam Cao. H
c khinh b. Nhng h lm khng c. Cn ngi ta
th hi ra tin! H ch yu loi vn chng tht tht
khc lc khoe rng ta nhn o v trung thnh vi
hin thc.
Nh vn ch thc trc ht phi l nhng ngi hiu
r nht din mo v s mnh cng nh cch thc
cng hin ca vn chng trong thi i ngy nay. C
nh vn thch cnh tnh con ngi bng ni s. Anh ta
s vit tiu thuyt trinh thm, kinh d hay gi tng.
C ngi o su vo lch s nhn thc li nhng
vn li thi c rch (Nguyn Huy Thip l ngi i
tin phong, v thng th ng b ngi ta khp ti l
bp mo lch s). C nh vn chim linh mng vn
chng trong sng dnh cho tr con hay tui teen.
Nh vn ch thc khng n o tuyn ngn lon x
m m thm tm ra hng i ring hp gu ca mnh,
m thm cng hin. H khng bin ch nghia thnh
git l. Nc mt ca h su kn v chy ngc vo
tim. H l nhng ngi suy nghi t do khng b ai p
t t duy.
Nhng bun thay! D ti c gng i tm cho mnh
rt nhiu nhng nh nghia th m ti khng th no
tr thnh nh vn c! Ti cng khng th ng k
kha hc nh vn. Bi khng c trng i hc no
o to ra nh vn. Trng i hc v i nht ca
nh vn l cuc sng (ng Thai Mai). Nh vn anh l
ai? Nh vn anh l ai m ti phi i tm! C l hiu
bit ca ti vn cn hn hp. Nhng t ra ti tin
mnh mt iu, nhn vo tc phm v pht ngn ca
nhng cy bt thi nay, ti bit ngay anh ta c cn
phi xin ngn sch nh nc tin h tr xut bn tc
phm hay khng!
u l vn chng ch thc?
Nh vn, anh l ai?
Linh Sn
2011 Tp ch Thanh nin PHIA TRC s 47
www.phiatruoc.info
Trang 27
TIU IM
S 47 - Thng 06/2011
Th tng trng
Mng ngh thut b
lng qun
Ngc Cm
mn n qu xa x. C l v vy, c ba nh gi kim c
tr tm thng.
ng,
mt
phng
ng
Trang 28
TIU IM
S 47 - Thng 06/2011
thm m ca nh th khi i mt vi n. C l l im
ng.
(Cht na vi)
tr tr nn bt bin.
Ta tng bui b v tm b lc
Ta n y lm ch hi phong trn
Ta qu say ri!
Sc ng mu tri
C ai gh h nh st k mi
Ta, sut i ng ph
(ng vo tnh s)
Hay,
Li Thn N m in ngoi ca ng
m o k bay lc ting thin nga
Ta gc qu bn nhng bn cm ca
(M hn ca)
ngi.
Trang 29
TIU IM
S 47 - Thng 06/2011
m khai thc
Ta v y l ht cc ngi ri
(Bi ca man r)
nhng
nh
th
tng
Hi li ca man di
iu nhc th hi rng
m nay xun li
N.C.
www.phiatruoc.info
Trang 30
TIU IM
Say
cung
V
Hong
Chng
S 47 - Thng 06/2011
bel cng lun b nh kin chnh tr ph phn, bm vm
ti t. iu ny tr thnh quy lut trong tin trnh
u tranh, pht trin ca lch s loi ngi. Ci ng
ght nht, nguy him nht khin vn chng b bp
mo, b hiu sai v tm thng ha l ci t duy u tri
gi vai tr thng tr trong i sng vn hc. N phi
chnh tr, phi vn hc, nhng n e da gh gm n
vn chng, ngh thut. V l t duy hin thc. Mt
kiu hin thc cc mch, v hc.
Ngi ta cho rng nhng vn th say ca V Hong
Chng l s c sy, kch thch cho li sng thot ly, sa
vo try lc m qun mt trch nhim vi cuc i. Phi
nh sp ci thnh tr t tng ny th may ra nhng b
c gio iu mi nhn thc li v V Hong Chng.
Hoi Thanh xng ng c gi l ngi c cp mt
xanh tinh i thu sut, cm hiu c nhiu thi si Th
Mi, trong c V. Trong thi nhn Vit Nam ng c
li nhn xt khch quan: Y gi V Hong Chng nh
ni ci nghip nhng thi ho xa ca ng : Ci
nghip say. Ngi say th: say ru, say n, say
ca, say tnh ong aK, ci say sa ca V Hong
Chng l mt th say sa c chng mc, say sa m
cha hn l try lc.
Ti vn cm thy nc ci vi cch nghi ngy th ca
nhiu ngi khi hnh dung v qu trnh sng to ngh
thut ni chung ca cc ngh si. Trong tm thc ca h,
cc ngh si ni chung, cc nh th, khi sng tc h phi
trong mt t th nghim ca mt anh b i trong gi
cho c. Ri t , bng u c l tr tnh to, cc ngh
si, cc nh th gng mnh nn ra trong c tng ch xinh
xn vit ra nhng mi t trong sng thanh lch. Rng
khi vit ra trong u h lun p mt hoi bo vi i,
cao c, kinh thin ng a, v trong sng tuyt i kiu
nh vn si H trong truyn ngn i tha ca Nam Cao
tng t mnh ay nghin. Rng vn chng l ci g
thnh thin gh gm lm. Nhng chung quy li l anh
ta chng lm c g. H khng sng tc c g ra tr
khng phi v gnh nng cm o, go tin cng nh
nhiu ngi vu co cho thi i bp nght anh ta.
Anh ta m n gii Nobel m anh ta khng h bit gii
Nobel l g v c trao nh th no. Lm g c gii Nobel vn chng no trong c th k nay trao ngay cho
mt tc phm xut bn trong nm. Nobel vn chng l
trao cho ton vn nghip, v tc phm phi i vo
i sng vn hc vi chc nm trc khi n c trao
gii. Vo nhng nm u, khi gii Nobel cha c m
rng ra khp th gii, ng l c nhng tc phm c
trao gn vi thi im n ra i. V d nh quyn tiu
thuyt Cuc du lch k diu ca Nils Holgersson ca nh
vn Thy in Selma Lagerlf xut bn nm 1906 v
c trao gii Nobel nm 1909. Nhng cng v sau, tiu
ch trao gii Nobel rt khc nghit, ngi c trao l
xt trn ton b qu trnh cng cho ca i sng vn
hc. Hu ht cc nh vn t gii Nobel u c tui i
trn 50 v ngoi mng sng tc s h cn c mng
Trang 31
TIU IM
ph bnh, tiu lun xut sc. Anh H nh ta c ngy th
nghi rng s vit ra mt tc phm t gii Nobel lin,
lm lu m ht mi b ci v gii hn m li cha h c
tc phm Nobel no v tui i cn kh tr cha nm
qua ht nhng vinh nhc, cay ng ca kip ngi. Anh
ta u bit rng nhng tc phm bt h m oxtoiepxki
li ngy nay c lc c thai nghn trong tnh cnh
tng thiu trn n, v ng l mt tay nghin bi hng
nht. Khng th no ly tiu s nghin ngp ca V
Hong Chng nh ng, quy chiu k th th ca ng.
Quay li vn , ci ct ty lm nn s tht bi v bi
kch ca H l anh ta qu l tr, u c qu nng n
nhng tuyn ngn p t th lm sao t duy vn n
ni chn tri cao rng ng nghia ca vn chng, ngh
thut.
V l l do m u th k 20, ci nguyn l tuyt i
ha l tr ca Descartes tng ch ng ch nghia c
in (v ln vn trong ch nghia hin thc) khng
cn c t dung thn. Cc nh thi si i tm mt li thot
mi cho th ca: Trc cm, v thc. Ch nghia siu thc
ra i phng Ty l mt bc tin ln ca t duy
nhn loi trong vic tm ra mt hng i mi cho qu
trnh sng tc ca ngi ngh si cng nh t duy sng
to. N nh hng mnh m khp th gii hn c ch
nghia lng mn trc , n ni n tr thnh mt tro
lu hng mnh trong hi ha. Danh ha Picasso cng
chm n.
Ph nhn s kim sot nng n, so rng, x cng ca
l tr, logic v rng buc ca nhng khun kh, chun
mc o c, mi hc li thi, ch nghia siu thc ln
su vo v thc con ngi, ly trc cm lm lng knh
bin o mi hnh hi. N hng n phi hp nhng yu
t c v khng c g can h nhau. N thit lp mt
trng thi sng tc t ng nh mt bn nng ca
ngi ngh si khi b thi min. Din mo ca v thc
tng chng nh nhm nh, nhng n c hng
bin thuyt phc bng tinh thn Phn tm hc ca
Freud. Ch nghia siu thc chm n ci siu hin thc,
mt hin thc tuyt i, chn thc nht m con ngi
ta thng ngy dng l tr giu kn bi e ngi trc
nhng chun mc o c, mi hc, v logic. Th hin
thc c pht ngn bng l tr tn cng ca n vn
cn mang tnh x hi rt x giao, c phn gi to.
Vit Nam, tuy khng sinh ra ci gi l ch nghia siu
thc nhng cht siu thc th thm thu trong sng
tc ca nhiu thi si trong phi k n Xun Diu, Hn
Mc T, Nguyn Xun Sanh, on Ph Tv V Hong
Chng.
Ci say ca V Hong Chng l ci say trong bn b
siu thc, ni mi rng buc ca l tr v hin thc tr
l, en ti khng bn mng n. Ci say y l mt ci
say lm sng dy bn nng sng to v thin tnh ngh
thut thi ca vinh hng. Say thng hoa hn th.
S 47 - Thng 06/2011
Say i em! Say i em!
Say cho l li nh n
Ci say y c ting nhc m ly:
Khc nhc hng m i
iu kn bic quay cung
(Say i em)
Nhp trc bung khoan
Sng t dn dp
(Dng tnh)
Hay l s nhp hn ca iu nhc cng hng vo ni
au xa cch ngi yu:
Kiu Thu h T em i
Ta ang la t ti bi Mi Ty
Hm ca nhp g khi bay
H X Xang X bn tay in cung
Kiu Thu h trn kip thng
Su cao ngn ngt my ng t kh
X Xang X X Xang H
Bn tay nhp g in r khi ln
Kiu Thu h T hi em!
Nghing chn rn b m xem la bng
X H Xang khi m rung
Nhp vng su ta nm cung ngt ngn
(Mi hai thng su)
L ci say i tnh, xc tht m:
Hy bung li gn y ln tc ri
St gn y, gn na, cp mi in
Ri em se du anh trn cnh gi
a hn say v tn cui tri qun
(Qun)
Lng mm no nut dng t
Hng chn l lt
m hn ngi cnh tay h
(Say i em)
L ci say trong iu khiu v
Lui i vai, tin i chn
Rit i tay, ng i u
(Say i em)
V di nhin l khng th thiu ru:
Em i la tt bnh kh ru
i vng em ri say vi ai
(i vng em ri)
Hay thm say cn ru ch ta
Hy thm say hn kht vn thm men
Ru, ru na v qun qun ht
(Say i em)
Tt c nhng trng thi say sa in o l s ni
lon ca mt tm hn ut c, chn ngn vi thi cuc.
Trang 32
TIU IM
Ti sao ngi ta khng chu hiu l mt hnh vi ng
x rt vn ha trong tm th con ngi ny? Nhn vo
nhng dng th m m dc lc kia, trc gic mch bo
cho con ngi mun th h phi ngm hiu rng ci
ch l ci c. Hin thc cuc sng th no m con ngi
ta phi tm qun trong say sa cung nhit, phi tm
n trng thi mt thng bng, phi x cho xin lch
lung lay tri t: Bn tng gng in o bng giai
nhn? X cho sp ht thy t trn ng hoang
tn thi cuc y mt chn tri dim tuyt s mc ln
trong c vng chy bng, ngt ngo. Ngay trong ci
say y va cha ng hin thc chn thc nht va
cha ng kht vng d di, cung n. iu h
chng phi rt rt hin thc hn hng chc quyn tiu
thuyt ca nhng nh vn nhn o gi v chuyn sao
chp y chang hin thc hay sao? Nhng V Hong
Chng no c thot li khi hin thc, d y trng
thi tm hn ln n nh im ca s cung lon, say
sa bao nim dc lc, m ni au nhn th vn chong
y tm hn: ni au tnh yu tan v, ni au thi cuc
o in.
Say khng cn bit chi i
Nhng em i
t tri nghing nga
M trc mt thnh su cha sp
t tri nghing nga
Thnh su khng sp em i!
mi l n ng cui cng ng sau cuc truy hoang
khng b bn. Say nh lung lay trong lng khi
thnh tr kh no kip nhn sinh. Say chao nghing
tri t, sp a cu ti cu trc thit lp mt
thin ng mng tng. Tn cng cuc vui in o y
l tm t b tc, s c ch khng li thot.
Nhng trn tt c, Say l s chun b tuyt ho cho hn
th c thng hoa. Ch khi tm hn con ngi thot
khi nhng rng buc tp nham ca hin thc trc lc,
khi ta thc tnh ton tri trc gic siu hnh, v ting
nhc, v men cay, v i tnh dc lc a v mi l lc
tm hn sng trn vn trong th gii thng hoa thuc
v ngh thut. V Hong Chng nhn ra iu ,
ng c y ngi c lc vo mt cnh gii ca tnh yu
tuyt ch, v t c tnh bn nng, khng toan tnh thit
hn, khng ngi ngn lo s thc dy ton nng mi
gic quan. Ch trong th gii y, th con ngi mi v
hiu ha c s v nghia l ca cuc sng i thc
ang nng ln s kip mnh. Th gii y s tn ti
vinh hng trong v thc, p nh mt nng trinh n v
nhim nguyn ti. Ch trong trng thi say sa in o
, mi on gin, th hn, mi e d khip hi s chy
tiu tan cng l tr, tm hn con ngi li tr v vi
trng thi siu thng, trong gi trng ngn m sng
trn mt ma vui. Th gii say y p n nao lng!
Say l mt th nghim c tnh tm linh ch khng cn
l s c ch thn kinh th thin! Ch khi say con ngi
S 47 - Thng 06/2011
ta mi sng ht mnh, mi chung tnh tuyt i: Ta i
em t ba mi nm. V mi s i ch nh th. Nhng
dng th sau t n cnh gii siu nghim ca mt
trit gia truy cu tuyt cng ci p, dng trn tm lng
trinh nguyn thun khit cho th:
Ta van ct bi bn ng
D nh d sch ng vng gt ny
ta trn mt kip say
Cao xanh liu mt cch tay nu tri
(Nguyn cu)
Nu nh cc thi si trong nhm Xun Thu nh tp thit
lp cht siu thc ch yu bng nhc tnh v s phi
hp ngn t theo kiu l ha th V Hong Chng li
chn th gii ngh thut ca ci Say l phng tin,
khng gian, cm hng biu t. Bi th Say i em
to ra mt khng gian siu thc ni m mi gic quan l
tnh v logic bi tr u b nh lung lay. Ni m con
ngi chm trong trng thi v thc, hnh ng theo
bn nng, mt t ch, mi s tn ti khch quan u
qun ht nhng nguyn tc vt l:
Hn ng lu ri nhng chn cn do
Lng trt nghing m bc vn du dng
Lng nghing trn ht yu ng
Bc chn cn nhp ngh thng lng l
Gian phng khng ng vng
C ai gh h nh st k mi.
Say s mi l mt trng thi c tnh biu tng lm nn
cht siu thc trong th V Hong Chng. Andr
Breton tng cho rng chnh vic ph v ranh gii gia
bnh v khng bnh, t n trng thi nh ngi in
l lc bn nng ngh thut tri dy mnh lit nht. Di
nhin in l mt cch ni. H chng phi chnh trong
nhng lc au n tt cng ca bnh tt, tm thn bt
nh, l tr chm m Hn Mc T sng to nn nhng
bi th bt t, ngi ngi truyn tng sao? Thi si
Bi Ging cng tng c gi l thi si in, dng nh
ng xut khu thnh th, li t trong gan rut tro ra
nhng lc tm thn chao o. Nhng iu y l tr con
ngi lm sao ct nghia ni. V Hong Chng th
nghim iu trong th ca mnh bng khi nim say,
cp cho n mt ni hm vn ha t n bn b siu
thc mi m m lng ngi! Xin kt thc bng ci m
hng honh trng ca mt bc chin si kiu hng, say
trn yn nga, xem ci cht nh ta lng hng thi
ng:
B o m tu d quang bi
Dc m t b m thng thi
Ty nga sa trng qun mc tiu
C lai chinh chin c nhn hi.
(Lng chu t Vng Hn)
Linh Sn
2011 Tp ch Thanh nin PHIA TRC s 46
Trang 33
S 47 - Thng 06/2011
MT TH HIN I
NHN V QU KH
(V tp ph bnh vn hc Mt th ca Lai Thy)
Thai Sn
Nhiu th k nay, ph bnh vn hc lun c mt s phn hm hiu, b coi thng, nh gi thp, b
coi nh nhng k n theo ni leo. T c gi cho ti nhng ngh s sng tc a s u gn cho
Ph bnh vn hc nhng ngn t ma mai nht c th, no th con rn trong kha vn chng,
k phi bi trn o nh qu tc, cc thi gim trong cung cm: h bit phi lm g, h nhn
thy ngi khc lm, nhng chnh bn thn h li khng th lm c
Ngay c nh th Xun Diu, ni ting vi nhiu tc phm ph bnh xut sc cng ch coi l
cng vic ca mt tn lnh hu cm lng che cho ng quan sng tc, hng ly ci oai tha, quan
nh th oai nh, quan ln th oai ln. Tuy nhin, khi cc ch ngha, t tng pht trin nhanh
chng v a dng, vn chng cng b cun theo v dn n mt hu qu ngoi mong mun l
khin c gi hoang mang. V lc ny, nhng nh ph bnh vn hc chn chnh nhng c gi
cao cp xut hin nh nhng ngi ch ng dn li, khng phi ch cho cng chng m thm
ch cn cho c cc ngh s sng tc, vn ang tng rng mnh nm quyn uy ti thng.
Ph bnh vn hc, vi t cch l mt b mn khoa hc nghin cu v vn hc, chng minh
c nhng gi tr c bit tc ng ln n i sng vn hc ca chnh mnh. Khng cn l th
ph bnh cm tnh nh Thi nhn Vit Nam, ph bnh vn hc hin i Vit Nam t ti t
cch khoa hc vi cc tn tui nh Trn nh Hu, Trng ng Dung v mi y l Lai
Thy, mt trong cc nh tin phong cho vic ng dng phng php Phn tm hc vo nghin
cu Vn ha - Ngh thut ti Vit Nam. Mt trong tc phm ln ca ng, phi k n Mt th - ci
nhn hin i v Phong tro Th Mi 1930-45.
Trang 34
S 47 - Thng 06/2011
Mi cng c sp xp theo qu trnh pht
trin. M u l Th L, nh th i u trong
phong tro Th Mi vi nhng bi th t do
ng ngha l t do, khng mt cht rng buc
ca nim lut. Th Th L cng nh cc nh th
ng thi ca ng, h h hi khi bt gp ci
ti v say sa chuyn tr, tm s m qun
mt s cn nhc cu ch tinh t, qun mt cc
tr chi tr un ca ngn t. Sau l n Xun
Diu, Huy Cn, Nguyn Bnh bt u t y,
th lng mn r nt. Mt iu c bit, cc
nh th xut hin sau ca ch nghia lng mn
li m nt phng ng hn l nhng nh th
i trc. i t Xun Diu n Huy Cn ri
Nguyn Bnh, cht lng mn phng Ty dng
nh thc hin mt qu trnh t bin t
mt ng Ty An Nam tr thnh ci ti An
Nam ca mt nh th. Th tng trng li i
mt chng ng ngc li. T V Hong
Chng, n inh Hng, Bch Kh th tng
trng i mt chng t ch m cht phng
ng huyn o n th gii tng trng huyn
b. Hn Mc T l i din cho th c yu t
siu thc. V mt chng cho Xun Thu Nh
tp nhng ngi tip ni cho Th Mi, ng
Lai Thy cho rng: Nh vy ch trong vng 13
nm Th Mi i trn mt ng bng c
th k th Php. Chng cui l chng tng
kt cho c tp ph bnh v cho c hnh trnh
th.
Mt th Phng php to bo, t duy t
do
Trong Mt th, Lai Thy thnh cng trong
vic i tm chn dung ca cc nh th. Qua
cch ng t tn mi chung, ngi c c th
thy r phong cch, t tng th ca mi thi si:
Th L - ngi b hnh phiu lng
Xun Diu ni m nh thi gian
Huy Cn s khc khoai khng gian
Nguyn Bnh- ng v chn qu
V Hong Chng o nguyn lc li
inh Hng ngi kin trc chim bao
Trang 35
S 47 - Thng 06/2011
Mt, l Ring, l Th Nht. Thi nhn ca Thi
i Mi c quyn xy dng cho mnh mt th
gii mi tng ng hoc i lp vi th gii
thc nt m hnh thm mi i thoi vi n:
Vi Th L l chn Thin Thai hay chn sn
lm bng c cy gi; vi Huy Cn l chn vn
a ng, vi V Hong Chng l lc n o
Nguyn, inh Hng tr v thi hng hoang
khng cn ch l mt m phng, phn nh m
ch yu l mt biu hin tc l xy dng mt
th gii theo ci nhn ngh thut ring ca mi
nh th.
Lai Thy trong tc phm ph bnh ca mnh,
nh ni trn, khng v nn nhng khun
mt vi nhng b qun o m cn i su vo
bn trong th gii ni tm hay cn gi l min
v thc ca mi tc gi bng phng php Phn
tm hc. Lacan ni ting vi nh : v thc
c cu trc nh mt ngn ng. Nh ph
bnh phn tm hc khng cn bit n tc gi
m vn phn tch c tc phm. Bi vaa,
phng php phn tm hc l mt trong trn
con ng tip cn tc phm t tc gi sang
tip cn tc phm t tc phm.
Nh ph bnh vn hc Lai Thy gi vic tip
cn tc phm t tc phm bng mt ci tn rt
hay: hnh trnh thm m. M s th ch c
th ct giu trong v bng ngn ng. C khi n
nm nhng t cha kha (nhn t). V Lai
Thy tm ra trong th Nguyn Bnh l vn
xa, vn ai, vn du; trong th Hn
Mc T l mu, trng, hn; trong th V
Hong Chng l h nh; trong th inh
Hng l man r, man di cn vi Bch Kh
l nhng tng mu sc nh vng, /trng
Cng c khi mt s c ng tm thy ngay
nhan tc phm. Say v My ca V
Hong Chng, Tinh huyt ca Bch Kh, Gi
hng cho gi ca Xun Diu t n ni ln
nhiu iu. Lai Thy mt ln na li ch cho
ngi c thy chic cha kha vo th gii th
Huy Cn ngay bi th vo tp, ni nh ng l
Thi nhn treo chic cha kha m vo La
thing mt ta C T - ngay phng thng
trc bi Trnh by. Tan b La thing l
Trang 36
S 47 - Thng 06/2011
ch bit n tro lu lng mn th gi y h
bit n ch nghia tng trng, n ch nghia
siu thc. Thi nhn Vit Nam la chn cc nh
th mt cch cm tnh, mt chiu th gi y
Mt th gip cng chng hnh dung ra tin
trnh pht trin Th Mi thong qua chn dung,
bt php, t tng ca cc nh th tiu biu.
Lai Thy khng a ra s nh gi ai cao, ai
thp. ng ch khai thc mt cch khch quan
con ngi ca tc gi, gii m cn k cc k
hiu ngh thut trong tc phm, v mt cch
dn ch, ng cho c gi t cm nhn.
Bn cnh , thng qua nhng thao tc nghin
cu ca chnh bn thn mnh, Lai Thy
gii thiu vi c gi Vit Nam bit ti nhng
phng php nghin cu khoa hc khng phi
ch mi m m thm ch cn xa l vi s ng
cng chng. Trc , c gi Vit Nam ch
quen cm nhn, m x cc tc phm hay h
thng tc phm ca mt tc gi no bng
phng php x hi hc hay tiu s. Phng
php lun ny d dn n s suy din phin
din m khng i su vo th gii tm hn,
phn su v thc ca tc gi. Nhng vi thi
php hc, phn tm hc, hu cu trc lun,
minh gii hc Lai Thy tht s m ra
mt li i mi dn ngi c xm nhp vo su
bn trong khm ph ci tinh thn ca cc nh
th.
Mt th l tp ph bnh vn hc xut sc ca
Lai Thy. Vi phng php lun hin i: s kt
hp thuyt cu trc, thi php hc trn nn
tng ca phn tm hc, Lai Thy tr
thnh mt trong s nhng ngi tin phong khai
ng m li cho nn ph bnh vn hc Vit
Nam ni ring v nghin cu vn hc ni chung.
Bng phng php lun ny, ng ng gp
mt phn cng sc khng nh cho vic gii m
cc hin tng vn ha, vn hc c sc ca
Vit Nam trong cc tc phm: H Xun Hng
hoi nim phn thc, Bt php ca s ham
mun v mi y s l Mt th 2 ci nhn hin
i v cc nh th hin i
T.S.
2011 Tp ch Thanh nin PHIA TRC s 46
Trang 37
VN HA NGH THUT
S 47 - Thng 06/2011
LTS: Trong cac s trc, PHIA TRC gii thiu n qu c gia nhng nt vn ha rt
c sc ca ngi H Nh, Si La, Thai trng, Mng, v.v Tip theo trong s ny, cng tac
vin PHIA TRC c mt tn ni tng trnh lai mt s lp truyn day cac di san vn
ha ang c nguy c mai mt do ngnh vn ha tnh Lai Chu trin khai. Cac bi vit ny
s bao gm 5 k, mi k tap chi s gii thiu v mt d an khac nhau, mi qu c gia n
theo di.
Chu lm ch nhim d n.
Anh Khng cho bit: Ci kh ca
d n ny l thanh nin ngi Si La
khng ch khng bit chi nhc c
m cn khng bit c cch ch tc
nhc c. Nhng do ngun kinh ph
hn hp ca d n nn hin chng
ti ch c th truyn dy cho h
cch chi nhc c thi. Hi vng sau
ny s c thm d n truyn dy
cch ch tc nhc c na.
Trang 38
VN HA NGH THUT
S 47 - Thng 06/2011
Cn ma rng u ngun xi x
va dng nc l cun cun ni
thng ngun a giang cng
khng lam ti nht chi vao vi
Nm Khao, ni t cng tc thc
hin d n Truyn day ma dn
gian dn tc Cng ca nganh
Vn ho tnh Lai Chu thc hin.
X Nm Khao, huyn Mng T,
tnh Lai Chu hin l mt trong
nhng a bn c tr tp trung ch
yu ca ngi Cng, mt tc ngi
thuc nhm ngn ng Tng Min
cng vi cc tc ngi H Nh, La
H, Si La, L L v Ph L. Trc
khi ngi Cng nh c, vng ny
thuc quyn kim sot ca ngi
Thi nn mi c tn l Nm Khao
theo ting Thi, ngha l Nc
Trng do on sng chy qua
vng ny c nhiu ngm, sng
x vo quanh nm tung bt
trng xo.
Ngi Cng x Nm Khao c 485
ngi, chim 23,9% tng s ngi
Cng trn ton quc. Sc thi vn
ho ca h ni bt qua cc iu
ma kho khon, nhanh, mnh m.
Cc ng tc ma m phng cnh
sinh hot, lao ng ca con ngi,
pha cht tnh hnh tng, c l l
nt c o t tc ngi c c.
Mt s bi ma v ln iu dn ca
Cng c cc nhc s, bin o
ma xy dng thnh nhng tc
phm ngh thut sn khu c
B L Th Ging,
50 tui, tr ti
bn Nm Khao,
x Nm Khao l
ngi
thnh
tho nhiu iu
ma c truyn
dn tc Cng,
tng tham
gia nhiu hi
din vn ngh
qun chng
huyn, tnh
c chn lm
ngh
nhn
truyn dy 16
iu ma c cho
20
hc
vin
ngi Cng t
16 n 22 tui.
Trang 39
X Hi
Ngy 24-25/6, ma trn a bn,
cng vi nc t Thng Lo dn
dp v khin l dng cao t
ngt cc huyn min ni Ngh An.
Hng trm gia nh ang lm vo
cnh mn tri chiu t do l git
sp nh. Theo y ban Phng chng
lt bo tnh Ngh An, nh hng ca
cn bo Haima, ton tnh Ngh An
c mt ngi cht, 3 mt tch, 1.450
nh dn b ngp v h hng. Thit
hi hin nay c tnh hng trm t
ng.
S 47 - Thng 06/2011
Kinh T
CPI
Cn bo Haima b vo bc b
trc khi suy yu thnh p thp
nhit i gy thit hi kh ln ti
cc tnh Bc b, theo c tnh ban
u, ma bo khin 10 ngi
cht v 14 ngi mt tch. Hu qu
nng n nht do t ma bo gy ra
l trn lc xoy Hi Phng. Ngoi
s ngi cht, s ngi b thng
tnh ny l 60; gn 30 nh sp
v 900 nh h hi, tc mi. Ma ln
cng gy ngp mt din tch la ln
Nam nh (2.000 ha), Hi Phng
(770 ha) cng hn 1.100 ha hoa
mu Ngh An v Nam nh.
Gio dc
B Gio dc-o to va chnh thc
cng b kt qu k thi tt nghip
THPT nm 2011. Theo , t l
tt nghip ton quc i vi gio
dc ph thng l 95,72%, tng
3,15% so vi nm 2010. i vi
gio dc thng xuyn l 85,47%,
Trang 40
CHNH TR - X HI
S 47 - Thng 06/2011
D tr ngoi hi
Elbi tng hp
2011 Tp ch Thanh nin PHA TRC
Trang 41
TIN QUC T
S 47 - Thng 06/2011
tr
thnh
TIN QUC T
git cht khong 1.7 triu ngi
Cam Bt t nm 1975 n 1979.
Ta n l mt cuc th nghim
quan trng xem ta n quc t
hn hp ECCC chi tiu hng trm
triu M kim ny c th thc thi
cng l hay khng.
Nhng v
nhng b can qu gi v ang
trong tnh trng sc khe
yu, nn c th h b cht trc
khi ECCC cng b nhng bn n.
ng Ban Ki-moon ti c c
Tng Th k LHQ nhim k 2
S 47 - Thng 06/2011
nh Lin minh ca M v Phi da
trn nn tng mt s quan tm
su sc v mang tnh rng buc
ca M n s t do v an ninh
ca nc Cng ha Phi Lut Tn.
Hoa K cng chun b thc hin
mt cuc din tp hi qun chung
vi Vit Nam vo ngy 15 thng 7
sp ti, tuy nhin, H Ni v
Washington u khng nh rng
hot ng ny khng lin h g ti
tnh hnh cng thng Bin ng.
Mt s c tri ni s ph cp ca
ng Abhisit b suy yu sau cuc
biu tnh ca phe o vo nm
ngoi gy t vong cho 91 ngi v
lm cho gn 2000 ngi b thng.
ng Dn Ch ca Th tng Abhisit cha tng chin thng ln no
qua cc cuc tng tuyn c trong 2
thp nin qua nhng ln lnh
o t nc sau khi Ti Cao Php
Vin Thi Lan gii th chnh quyn
thn vi cu Th tng Thaksin
vo nm 2008.