Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji caej publikacji.

Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na ktrym mona naby niniejszy tytu w penej wersji. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej od-sprzeday, zgodnie z regulaminem serwisu. Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.

Ksika polecana przez Instytut Prawa Wasnoci Intelektualnej UJ Publikacja donansowana przez Wydzia Prawa Uniwersytetu w Biaymstoku Stan prawny na 1 kwietnia 2006 r.
Recenzenci: Janusz Barta Ryszard Markiewicz Redakcja:

Ewa Fonkowicz Maria Szymaniak

Redakcja serii:

Janusz Barta Ryszard Markiewicz

Wydawca: Marcin Skrabka Skad, amanie:

Studio LOTUS

Copyright by Kantor Wydawniczy ZAKAMYCZE oddzia Polskich Wydawnictw Profesjonalnych sp. z o.o. 2006 Redakcja: ul. Zacisze 7, 31-156 Krakw tel. (12) 630.46.00 email: redakcja@zakamycze.com.pl www.zakamycze.com.pl ISBN: 83-7444-214-X wydanie I cena: 59,00 z
Druk i oprawa: WDG Drukarnia w Gdyni sp. z o.o., ul. w. Piotra 12

Spis treci
Wykaz skrtw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdzia 1 Geneza prawa do prywatnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.1. Powstanie koncepcji i rozwj prawa do prywatnoci w USA . . . . . 1.2. Stanowisko judykatury i wkad Parlamentu w uznanie prawa do prywatnoci w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.1. Geneza prawa do prywatnoci w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . 1.2.2. Wkad Parlamentu w uznanie istnienia ustawowego prawa do prywatnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2.3. Human Rights Act 1998 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Geneza prawa do prywatnoci w Polsce i w wybranych pastwach systemu prawa stanowionego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.1. Rozwj oglnego prawa osobistoci a ochrona prywatnoci w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.2. Geneza prawa do prywatnoci we Francji . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3.2.1. Trudnoci ze zdefiniowaniem sfery ycia prywatnego . 1.3.3. Pocztki i rozwj prawa do prywatnoci w wietle dorobku polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdzia 2 Pojecie, charakter i podmiot prawa do prywatnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1. Uwagi oglne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. Koncepcje dotyczce pojcia prawa do prywatnoci. . . . . . . . . . . . . 2.2.1. Koncepcje dotyczce prawa do prywatnoci w wietle pogldw przedstawicieli doktryny zagranicznej . . . . . . . . . 2.2.1.1. Prywatno jako prawo do pozostawienia w spokoju 13 17

25 25 35 35 38 45 48 48 55 58 60

74 74 75 75 81
5

Spis treci

2.2.1.2. Prywatno jako prawo ograniczonego dostpu do jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1.3. Prywatno jako prawo do kontroli nad ujawnianiem informacji o charakterze osobistym . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.1.4. Prywatno jako prawo do poszanowania tajemnicy . 2.2.1.5. Prywatno jako prawo do poszanowania intymnoci . 2.2.2. Pojcie prawa do prywatnoci na gruncie orzecznictwa Europejskiego Trybunau Praw Czowieka . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.3. Pojcie i istota prywatnoci wedug polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.4. Prawo do prywatnoci w ujciu konstytucyjnym . . . . . . . . . . 2.3. Prywatno a sfery ycia jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.1. Sfery ycia jednostki w zagranicznej doktrynie i w orzecznictwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.2. Podzia na sfery w ramach prawa do prywatnoci w wietle polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Podmiot prawa do prywatnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.1. Podmiot prawa do prywatnoci w wietle Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.2. Podmiot prawa do prywatnoci w wietle dorobku zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.3. Podmiot prawa do prywatnoci na gruncie prawa polskiego . 2.4.3.1. Osoba zainteresowana jako podmiot prawa do prywatnoci w wietle polskiego prawa prasowego . 2.5. Charakter prawa do prywatnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.1. Charakter prawa do prywatnoci w wietle stanowiska zagranicznej doktryny i judykatury. Ochrona prywatnoci osb zmarych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5.2. Charakter prawa do prywatnoci w prawie polskim . . . . . . . 2.6. Prawo do ochrony sfery intymnoci jednostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.1. Uwagi oglne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.2. Pojcie intymnoci. Sfera intymnoci a sfera ycia prywatnego . 2.6.3. Prawo do ochrony intymnoci we Francji. Sfera intymnoci w wietle prawa niemieckiego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6.4. Przedmiot sfery intymnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.7. Wnioski kocowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdzia 3 Tre prawa do prywatnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Uwagi oglne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6

81 84 89 90 91 95 102 105 105 110 114

114 115 120 122 127

127 132 137 137 138 143 145 150

158 158

Spis treci

3.2. Przedmiot prawa do prywatnoci na gruncie francuskiej i niemieckiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.1. Przedmiot prawa do prywatnoci na gruncie francuskiej doktryny i orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.2. Przedmiot prawa do prywatnoci w wietle dorobku niemieckiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3. Tre prawa do prywatnoci w wietle orzecznictwa Europejskiego Trybunau Praw Czowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.1. Zakres przedmiotowy prawa do prywatnoci . . . . . . . . . . . . . 3.3.1.1. Zakres przedmiotowy prawa do poszanowania ycia prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.1.2. Zakres przedmiotowy prawa do poszanowania ycia rodzinnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.2. Obowizki pastwa dotyczce poszanowania ycia prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.2.1. Obowizki pastwa zwizane z zanieczyszczeniem rodowiska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.2.2. Obowizki pastwa dotyczce zapewnienia skutecznej ochrony pokrzywdzonym i pomocy prawnej w postpowaniu przed sdami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.2.3. Obowizek pastwa zapewnienia ochrony transseksualistom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.3. Obowizki pastwa zwizane z poszanowaniem ycia rodzinnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.4. Tre prawa do prywatnoci w wietle art. 8 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4. Przedmiot ochrony sfery ycia prywatnego w wietle orzecznictwa sdw polskich. Strona negatywna prawa do prywatnoci . . . . . . . 3.4.1. Katalog okolicznoci objtych sfer ycia prywatnego w wietle orzecznictwa sdw polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.2. Identyfikacja osoby jako niezbdna przesanka stwierdzenia przez sd naruszenia prywatnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.3. Strona negatywna prawa do prywatnoci na gruncie polskiej doktryny i orzecznictwa sdw polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5. Wnioski kocowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdzia 4 Prawo do prywatnoci osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1. Uwagi oglne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2. Pojcie i rodzaje osb publicznych w wietle dorobku zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

160 160 164 172 172 173 181 190 191

192 192 193

195 197 197 206 211 215

220 220 222

7

Spis treci

4.2.1. Pojcie osoby publicznej na gruncie zagranicznej doktryny i orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.2. Rodzaje osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3. Rozumienie pojcia osoba publiczna w prawie polskim. . . . . . . . 4.3.1. Pojcie osoby publicznej w wietle pogldw przedstawicieli polskiej doktryny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.2. Konstrukcja pojcia osoba publiczna w rozumieniu art. 14 ust. 6 prawa prasowego. Kryteria kwalifikacji jednostki do kategorii osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4. Prawo do prywatnoci osb publicznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5. Prawo do ochrony intymnoci osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.1. Prawo do ochrony intymnoci osb publicznych na gruncie dorobku zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . 4.5.2. Prawo do ochrony intymnoci osb publicznych w polskiej doktrynie i w orzecznictwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.3. Warunki dopuszczalnoci ingerencji prasy w sfer intymnoci osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6. Wnioski kocowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdzia 5 Naruszenie prywatnoci osb publicznych przez pras w wybranych pastwach systemu prawa zwyczajowego i stanowionego . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Uwagi oglne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2. Naruszenie prywatnoci osb publicznych przez pras w USA . . . 5.2.1. Bezprawna ingerencja w samotno jednostki lub w jej sprawy prywatne (intrusion) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.2. Publiczne ujawnienie krpujcych faktw z ycia prywatnego (public disclosure of private facts). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.3. Publiczne przedstawienie jednostki w faszywym wietle (false light) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.4. Przywaszczenie nazwiska, wizerunku lub innych atrybutw osobowoci w celach komercyjnych (appropriation). . . . . . . . . 5.2.5. Naruszenie prywatnoci osb publicznych przez pras przy uyciu nowych technik zbierania informacji . . . . . . . . . . . 5.3. Prawo do kontroli wykorzystania wizerunku i innych oznacze indywidualizujcych osoby powszechnie znane (right of publicity) . 5.3.1. Uwagi oglne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.2. Pojcie right of publicity i jego geneza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.3. Right of publicity a prawo do prywatnoci . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.4. Wymg wykorzystania oznacze indywidualizujcych osoby powszechnie znane w celach komercyjnych . . . . . . . . . . . . . .
8

222 224 230 230

233 242 248 248 252 254 255

260 260

263 270 281 284 287 290 290 292 294 296

Spis treci

5.3.5. Czas trwania ochrony i przedmiot right of publicity . . . . . . . . 5.3.6. Zarzut wolnoci wypowiedzi jako obrona pozwanego . . . . . 5.3.7. Wnioski kocowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4. Naruszenie prywatnoci osb publicznych przez pras w Wielkiej Brytanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.1. Instytucje prawne ochrony prywatnoci osb publicznych przed wejciem w ycie Human Rights Act . . . . . . . . . . . . . . 5.4.1.1. Czyn niedozwolony defamation . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.1.2. Czyn niedozwolony trespass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.1.3. Czyn niedozwolony nuisance. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.2. Naruszenie zaufania (breach of confidence) jako rodek ochrony prywatnoci osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.3. Naruszenie prywatnoci osb publicznych przez pras po wejciu w ycie Human Rights Act . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.4. Prawo do anonimowoci (right to anonimity) . . . . . . . . . . . . . . 5.5. Naruszenie prywatnoci osb publicznych przez pras we Francji i w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5.1. Naruszenie prywatnoci osb publicznych przez pras we Francji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5.2. Naruszenie prywatnoci absolutnych osb historii wspczesnej przez pras w Niemczech na przykadzie spraw dotyczcych ksinej Karoliny z Monako . . . . . . . . . . . 5.5.3. Naruszenie prywatnoci osb wzgldnych historii wspczesnej przez pras w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.6. Naruszenie prywatnoci osb publicznych przez pras w prawie polskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.6.1. Naruszenie prywatnoci osb publicznych przez pras w wietle dorobku polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . 5.6.2. Kryterium bezporedniego zwizku z wykonywan dziaalnoci publiczn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.7. Wnioski kocowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdzia 6 Wolno prasy a prawo do prywatnoci osb publicznych . . . . . . . . . . . . 6.1. Uwagi oglne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2. Wolno wypowiedzi i jej ograniczenia w wietle Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Czowieka i w orzecznictwie Europejskiego Trybunau Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.1. Uwagi oglne dotyczce wolnoci wypowiedzi . . . . . . . . . . . 6.2.2. Podmiot, przedmiot i forma wypowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . .

299 301 303 308 308 308 310 311 312 321 328 331 331

335 339 347 347 350 355

361 361

363 363 366

9

Spis treci

6.2.3. Zakres wolnoci wypowiedzi ze wzgldu na jej przedmiot . . 6.2.3.1. Wypowiedzi niepodlegajce ochronie . . . . . . . . . . . . . 6.2.4. Zakres wolnoci prasy w wietle orzecznictwa Europejskiego Trybunau Praw Czowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.5. Ograniczenia wolnoci wypowiedzi i i prasy na gruncie orzecznictwa Europejskiego Trybunau Praw Czowieka . . . . 6.2.6. Dopuszczalno ingerencji w sfer prywatnoci . . . . . . . . . . . 6.3. Wolno wypowiedzi (prasy) a ochrona prywatnoci w prawie polskim. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.1. Wolno wypowiedzi (prasy) a prawo do prywatnoci na gruncie Konstytucji RP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3.2. Konflikt pomidzy prawem do wolnoci prasy a ochron prywatnoci jednostki w wietle polskiej doktryny i orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4. Sposoby rozstrzygania konfliktu: wolno prasy a prawo do prywatnoci w wybranych pastwach systemu prawa zwyczajowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.1. Stany Zjednoczone Ameryki Pnocnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4.2. Kanada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5. Sposoby rozstrzygania konfliktu: wolno prasy a prawo do prywatnoci w wybranych pastwach systemu prawa stanowionego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.1. Niemcy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5.2. Francja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.6. Kryteria rozstrzygania konfliktu: wolno prasy a prawo do prywatnoci w orzecznictwie Europejskiego Trybunau Praw Czowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7. Wnioski kocowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdzia 7 Okolicznoci wyczajce bezprawno dziaania prasy w przypadku ingerencji w sfer ycia prywatnego osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . 7.1. Uwagi oglne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.2. Okolicznoci wyczajce bezprawno dziaania prasy w przypadku ingerencji w sfer ycia prywatnego osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3. Zgoda uprawnionego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3.1. Charakter prawny zgody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3.2. Tre zgody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3.3. Forma zgody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3.4. Znaczenie zgody i skutki jej udzielenia . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10

367 372 373 380 385 387 387

391

394 394 398

404 404 415

422 426

432 432

435 440 440 442 444 449

Spis treci

7.4. Granice dozwolonej krytyki dziaalnoci osb penicych funkcje publiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4.1. Pojcie i przedmiot krytyki prasowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4.2. Granice dozwolonej krytyki dziaalnoci osb publicznych w systemie common law na przykadzie Wielkiej Brytanii . . . . 7.4.3. Granice dozwolonej krytyki prasowej w wietle polskiej doktryny i judykatury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4.4. Rozszerzone granice dozwolonej krytyki dziaalnoci osb penicych funkcje publiczne oraz wykonujcych mandat zaufania spoecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4.5. Dopuszczalno publikacji informacji ze sfery ycia prywatnego osb publicznych w ramach prawa do krytyki . 7.5. Uzasadniony interes publiczny a wyczenie bezprawnoci ingerencji prasy w prywatno osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . 7.5.1. Okoliczno dziaania pozwanego w uzasadnionym interesie publicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.5.2. Warunki powoania si na okoliczno dziaania ze wzgldu na spoecznie uzasadniony interes w przypadku naruszenia prawa do prywatnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.5.2.1. Obowizek dziaania ze szczegln starannoci i rzetelnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.5.2.2. Obowizek publikowania informacji zgodnych z prawd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.5.3. Pojcie i zakres przedmiotowy spraw objtych kryterium uzasadnionego interesu publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.6. Dalsza publikacja informacji ze sfery ycia prywatnego przez pras 7.6.1. Problem dalszej publikacji informacji ze sfery ycia prywatnego w doktrynie i orzecznictwie zagranicznym . . . . 7.6.2. Publikacja informacji uprzednio ujawnionych przez pras a naruszenie prawa do prywatnoci na gruncie prawa polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.7. Wnioski kocowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozdzia 8 Granice dozwolonej ingerencji prasy w prywatno osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1. Uwagi oglne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2. Kryteria ustalania granic dozwolonej ingerencji prasy w prywatno osb publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.1. Kryterium penienia funkcji publicznych i wykonywania mandatu zaufania publicznego oraz bezporedniego zwizku z wykonywan dziaalnoci publiczn . . . . . . . . . . . . . . . . . .

452 452 454 459

467 478 481 481

485 485 490 493 449 499

504 508

517 517 519

519
11

Spis treci

8.2.2. Kryterium interesu publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.3. Kryterium usprawiedliwionego przewidywania poszanowania prywatnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.3.1. Kryterium podmiotowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.3.2. Kryterium przedmiotowe granic ochrony sfery ycia prywatnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.4. Kryterium przestrzenne granic prawa do prywatnoci w wietle dorobku zagranicznej doktryny i judykatury . . . . . 8.2.4.1. Granice przestrzenne prawa do prywatnoci w wietle orzecznictwa sdw niemieckich . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2.4.2. Granice przestrzenne prawa do prywatnoci na gruncie orzecznictwa sdw francuskich . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3. Wnioski kocowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wykaz aktw prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Akty prawa polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Akty prawa amerykaskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Akty prawa angielskiego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Akty prawa kanadyjskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Akty prawa niemieckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Akty prawa hiszpaskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Akty prawa midzynarodowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wybrane pozycje z orzecznictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo sdw polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Sdu Najwyszego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Naczelnego Sdu Administracyjnego . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo sdw apelacyjnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo innych sdw polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo Europejskiego Trybunau Praw Czowieka . . . . . . . . . . Orzecznictwo sdw francuskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo sdw niemieckich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo sdw amerykaskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo sdw angielskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Orzecznictwo sdw kanadyjskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

527 530 530 531 533 535 539 542 547 559 587 587 588 588 589 589 589 589 591 591 591 591 595 595 598 599 606 609 611 619 622

12

Wykaz skrtw
AfP Archiv fr Presserecht All ER All England Law Reports App. Cas. Law Reports, Appeal Cases BGB Brgerliches Gesetzbuch BGH Bundesgerichtshof BGHZ Entscheidungen des Bundesgerichtshofs in Zivilsachen BVerfGe Bundesverfassungsgericht BverfGE Entscheidungen des Bundesverfassungsgerichts Cal. L. Rev. California Law Review Cal. Rptr. 2d California Reporter, 2nd series Cardozo Arts & Ent. L. J. Cardozo Arts & Entertainment Law Journal Cass Cour de cassation Cath. U. L. Rev. Catholic University Law Review CC Code Civil Ch. Law Reports, Chancery Division Ch. Civ. Cour de cassation, Chambre Civile Colum. L. Rev. Columbia Law Review Comm/Ent Hastings Communications and Entertainment Law Journal Ent. L. J. Entertainment Law Journal ETPC Europejski Trybuna Praw Czowieka F. 2d Federal Reporter, 2nd series F. Supp. Federal Supplement Fordham Urb. L. J. Fordham Urban Law Journal Geo. L. J. Georgetown Law Journal GRUR Int. Gewerblicher Rechtsschutz und Urheberrecht Internationaler Teil Harv. L. Rev. Harvard Law Review Hastings Comm. & Ent. Law Journal Hastings Communications & Entertainment Law Journal
13

Wykaz skrtw

IBPS Instytut Badania Prawa Sdowego ILSA International Law Students Association J. Soc. Sci. The Journal of Social Sciences JCP Jurisclasseur Priodique JW Juristische Wochenschrift JZ Juristen Zeitung k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z pn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postpowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555) Law & Contemp. Probs. Law and Contemporary Problems LG Landsgericht LR Ch. App. Law Reports, Chancery Appeal Cases MLR Modern Law Review N. Ill. U. L. Rev. Northern Illinois University Law Review NJ Neue Justiz NJW Neue Juristische Wochenschrift NP Nowe Prawo OLG Oberlandesgericht OSA Orzecznictwo Sdw Apelacyjnych OSN Orzecznictwo Sdu Najwyszego OSNAPiUS Orzecznictwo Sdu Najwyszego Izba Administracyjna Pracy i Ubezpiecze Spoecznych. Zbir Urzdowy OSNCP Orzecznictwo Sdu Najwyszego Izby Cywilnej, Administracyjnej, Pracy i Ubezpiecze Spoecznych OSNC Orzecznictwo Sdu Najwyszego. Izba Cywilna OSNKW Orzecznictwo Sdu Najwyszego. Izba Karna i Wojskowa OSNPG Orzecznictwo Sdu Najwyszego Prokuratury Generalnej OSP Orzecznictwo Sdw Polskich OSPiKA Orzecznictwo Sdw Polskich i Komisji Arbitraowych OTK Orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego OTK ZU Orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego Zeszyt Urzdowy OTK-A Orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego; zbir urzdowy Seria A PiP Pastwo i Prawo PiZS Praca i Zabezpieczenia Spoeczne PPH Przegld Prawa Handlowego
14

Wykaz skrtw

pr. aut. ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r., Nr 80, poz. 904, z pn. zm.) pr. pras. ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 z pn. zm.) PUG Przegld Ustawodawstwa Gospodarczego PWiOWI Prace z Wynalazczoci i Ochrony Wasnoci Intelektualnej RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny S. Ct. Supreme Court S.C.R. Supreme Court Reports SN Sd Najwyszy So. Southern Reporter So. 2d Southern Reporter, 2nd series StGB Strafgesetzbuch TK Trybuna Konstytucyjny Tort & Ins. L.J. Tort and Insurance Law Journal UCLA L. Rev. University of California Los Angeles Law Review UFITA Achiv fr Urheber -, Film -, Funk -, und Theaterrecht UJ Uniwersytet Jagielloski Vand. L. Rev. Vanderbilt Law Review Wash. & Lee Law Review Washington and Lee Law Review WLR Weekly Law Reports Yale L. J. Yale Law Journal ZNUJ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagielloskiego ZUM Zentrale fr Unterrichtsmedien

Wprowadzenie
Analiza problematyki narusze prywatnoci osb publicznych przez pras jest szczeglnie doniosa w dobie spoeczestwa opanowanego przez nowoczesne, globalne technologie. Prawo do prywatnoci i jego ochrona jest wspczesnym, trudnym, a jednoczenie ciekawym i intrygujcym problemem. Wspczesnym, gdy rozwj techniki, w szczeglnoci w odniesieniu do zbierania, przetwarzania i rozpowszechniania informacji oznacza, e ingerencja w ludzk prywatno jest coraz bardziej skuteczna. Problem jest bardzo trudny, poniewa wymaga solidnej analizy z punktu widzenia rnych dziedzin prawa. Jest ciekawy i intrygujcy, gdy ochrona prywatnoci obejmuje proces podejmowania wysikw w celu osignicia rwnowagi pomidzy dwoma konkurujcymi interesami, a mianowicie poszanowaniem dla ludzkiej osobowoci i jednoczenie zagwarantowaniem wolnoci wypowiedzi. Napicie pomidzy tymi rywalizujcymi ze sob dobrami jest szczeglnie wyraziste w przypadku dziaalnoci prasy. Tematem rozprawy jest naruszenie prywatnoci osb publicznych przez pras. Sformuowanie tematu wynikao z zamierze badawczych, a mianowicie przedstawienia z jednej strony konstrukcji prawa do prywatnoci, zakresu ochrony tego prawa w odniesieniu do osb publicznych, z drugiej za fundamentalnego prawa prasy do wolnoci wypowiedzi i granic dozwolonej ingerencji prasy w prywatno osb publicznych. Naukowe opracowanie problematyki objtej tematem rozprawy staje si szczeglnie istotne w dobie rozwoju Internetu i nowych, globalnych technologii, jak rwnie stale wzrastajcych zagroe i narusze tego dobra przez media. Zbadano wiele gonych przypadkw naruszenia prywatnoci znanych postaci ycia publicznego, jak ksinej Karoliny z Monako, zagranicznych gwiazd filmowych takich, jak Michael Douglas i Catherine Zeta-Jones, czy polskich sawnych artystw na przykad Edyty Grniak
17

Wprowadzenie

czy Grayny Szapoowskiej. Przeanalizowano problematyk wyznaczenia granic pomidzy sfer ycia publicznego a prywatnego, jak rwnie granic dozwolonej krytyki prasowej w odniesieniu do przywdcw politycznych, takich jak: Tony Blair czy Gerhard Schrder. Zainteresowanie przedstawicieli doktryny, w szczeglnoci w USA, tematyk prawa do prywatnoci stale wzrasta. W Polsce dopiero w ostatnich latach dostrzega si znacznie wicej publikacji na temat prywatnoci w rnych jej aspektach. Temat rozprawy nie by przedmiotem rozwaa w prawniczej literaturze naukowej. Wiele zagadnie objtych rozpraw nie byo podejmowanych przez przedstawicieli polskiej doktryny ani nie byo przedmiotem analizy ze strony judykatury. Naukowe opracowanie niniejszej rozprawy wymagao signicia w szerokim zakresie do dorobku literatury zagranicznej i orzecznictwa sdowego. W rozprawie przedstawiono poszczeglne zagadnienia na zasadzie analizy prawno-porwnawczej ustawodawstwa polskiego i najbardziej reprezentatywnych ustawodawstw systemu prawa kontynentalnego na przykadzie Niemiec i Francji oraz systemu prawa zwyczajowego na przykadzie przede wszystkim USA i Wielkiej Brytanii. Celem rozprawy jest przede wszystkim stworzenie konstrukcji prawa do prywatnoci i wskazanie granic dozwolonej ingerencji prasy w prywatno osb publicznych. Jego realizacja wymagaa skorzystania z dorobku zagranicznej doktryny i judykatury z uwagi na stosunkowo niewielk liczb opracowa naukowych dotyczcych problematyki prawa do prywatnoci w Polsce, jak i skromnego dorobku judykatury. Zadania, jakie postawiono niniejszej rozprawie sprowadzaj si do: zaproponowania konstrukcji prawa do prywatnoci, sprecyzowania pojcia osoba publiczna i warunkw kwalifikowania jednostki do kategorii osb publicznych, okrelenia zakresu obowizywania ochrony prywatnoci w odniesieniu do osb publicznych, przedstawienia najczciej wystpujcych narusze prywatnoci osb publicznych przez pras, wskazania sposobu rozstrzygania konfliktu: wolno prasy a prawo do prywatnoci, sformuowania otwartego katalogu okolicznoci wyczajcych bezprawno dziaania prasy w przypadku ingerencji w prywatno osb publicznych, wyznaczenia granic dozwolonej ingerencji prasy w prywatno osb publicznych.
18

Wprowadzenie

Tezy gwne rozprawy przedstawiaj si nastpujco: 1. Prawo do prywatnoci stanowi kategori nadrzdn obejmujc otwarty katalog praw podmiotowych. 2. Nie jest potrzebne formuowanie definicji normatywnej prawa do prywatnoci. 3. Osob publiczn jest osoba wykonujca dziaalno publiczn, w szczeglnoci penica funkcje publiczne, jak rwnie wykonujca mandat zaufania publicznego. 4. Osobom publicznym przysuguje wszy zakres prawa do ochrony prywatnoci ni osobom prywatnym. 5. Moliwe jest wskazanie kryteriw ingerencji prasy w prywatno osb publicznych. 6. Ochrona sfery intymnoci osb publicznych nie ma charakteru absolutnego. 7. Zasadnym jest ustawowe unormowanie otwartego katalogu najczciej wystpujcych narusze prawa do prywatnoci. 8. Dziaanie dziennikarza w obronie uzasadnionego interesu publicznego nie stanowi samoistnej, samodzielnej okolicznoci wyczajcej bezprawno. 9. Granice dopuszczalnej krytyki prasowej w odniesieniu do osb penicych funkcje publiczne s szersze ni w stosunku do zwykych obywateli. Tak zakrelony cel pracy nie pozostaje bez wpywu na jej ukad. Rozprawa skada si z omiu rozdziaw, ktre z merytorycznego punktu widzenia mona podzieli na dwie czci. Pierwsza cz, obejmujca rozdziay od 1 do 3 stanowi cz ogln, w ktrej rozwaone zostay zagadnienia dotyczce prawa do prywatnoci w oglnoci. Natomiast druga obejmujca rozdziay od 4 do 7 to cz szczegowa, w ktrej dokonano analizy prawa do prywatnoci osb publicznych i narusze tego prawa przez pras. Cz oglna dotyczy konstrukcji prawa do prywatnoci. W rozdziale pierwszym przedstawiono genez prawa do prywatnoci poczynajc od powstania koncepcji i rozwoju prawa do prywatnoci w USA, poprzez dugi okres nieuznawania prawa do prywatnoci w Wielkiej Brytanii, koczc na genezie i rozwoju tego prawa w Polsce i w wybranych pastwach systemu prawa stanowionego. W nastpnym rozdziale zostay przedstawione rne koncepcje dotyczce pojcia prywatnoci w wietle pogldw przedstawicieli doktryny polskiej i zagranicznej, jak rwnie pojcie prywatno19

Wprowadzenie

ci na gruncie orzecznictwa Europejskiego Trybunau Praw Czowieka. W ramach sfery prywatnoci wyodrbniono poszczeglne sfery w zalenoci od zakresu przyznawanej ochrony prawnej (skorzystano przy tym w szczeglnoci z bogatego dorobku doktryny niemieckiej dotyczcego teorii sfer). Dokonanie takiego podziau powinno uatwi sdom kwalifikacj okrelonych okolicznoci do sfery ycia prywatnego i intymnego. Te dwie sfery skadaj si na kategori nadrzdn w postaci sfery prywatnoci. Nastpnie przeanalizowano zagadnienie podmiotu prawa do prywatnoci, z uwzgldnieniem wyraenia osoba zainteresowana, uytego przez ustawodawc w ustawie Prawo prasowe. Przedstawiono charakter prawa do prywatnoci na gruncie polskiej i zagranicznej doktryny i judykatury. Znacznie rozbudowano koncepcj prawa do ochrony sfery intymnoci jednostki omawiajc w szczeglnoci jej pojcie i charakterystyk oraz okolicznoci ycia jednostki objte t sfer. Rozdzia trzeci rozprawy powicono problematyce treci prawa do prywatnoci. Najpierw przedstawiono przedmiot i tre tego prawa na gruncie francuskiej i niemieckiej doktryny i judykatury, nastpnie w wietle Europejskiego Trybunau Praw Czowieka. Analiza orzecznictwa sdw polskich pozwolia na skonstruowanie katalogu okolicznoci objtych sfer ycia prywatnego, a w konsekwencji na przedstawienie strony negatywnej prawa do prywatnoci. Druga cz rozprawy to cz szczegowa, ktra dotyczy prawa do prywatnoci osb publicznych i narusze tego prawa przez pras. W rozdziale czwartym dokonano analizy pojcia osoba publiczna, omwiono pojcie i rodzaje osb publicznych w wietle zagranicznej doktryny i judykatury. Zaproponowano konstrukcj tego pojcia w rozumieniu art. 14 ust. 6 prawa prasowego i wskazano kryteria kwalifikacji jednostki do kategorii osb publicznych. Przedstawiono modele prawa do ochrony prywatnoci osb publicznych w systemie common law i w systemie prawa kontynentalnego. Przeanalizowano stanowisko Trybunau Konstytucyjnego, Sdu Najwyszego oraz innych sdw polskich i skonstruowano autorski model prawa do ochrony prywatnoci osb publicznych. W kolejnym rozdziale wskazano na sposoby naruszenia prywatnoci przez pras w USA, z uwzgldnieniem narusze spowodowanych uywaniem przez dziennikarzy nowych technik zbierania informacji. Przedstawiono instytucje prawne ochrony prywatnoci w Wielkiej Brytanii przed i po wejciu w ycie Human Rights Act, koncentrujc si na analizie spraw dotyczcych naruszenia prywatnoci osb publicznych z ostatnich lat.
20

Wprowadzenie

Rozdzia pity zosta powicony problematyce sposobw rozstrzygania konfliktu: wolno prasy a prawo do ochrony prywatnoci w wybranych pastwach systemu prawa zwyczajowego, kontynentalnego, jak rwnie w prawie polskim. Zagadnienie to nie byo w zasadzie analizowane w polskiej doktrynie i w orzecznictwie. Przedstawiono kryteria rozstrzygania tego konfliktu korzystajc rwnie z orzecznictwa Europejskiego Trybunau Praw Czowieka. W kolejnym rozdziale sformuowano katalog najwaniejszych okolicznoci wyczajcych bezprawno dziaania prasy wkraczajcej w prywatno osb publicznych. Rozdzia ostatni dotyczy wskazania kryteriw ustalania granic dozwolonej ingerencji prasy w prywatno osb publicznych. W pracy wykorzystano dorobek orzecznictwa Europejskiego Trybunau Praw Czowieka. Niewtpliwie najwaniejszym dokumentem w dziedzinie praw czowieka, w tym prawa do prywatnoci jest Europejska Konwencja o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci. Konwencja zostaa przyjta na posiedzeniu Komitetu Ministrw Rady Europy w Rzymie 4 listopada 1950 r., a wesza w ycie 3 wrzenia 1953 r. Polska ratyfikowaa j 15 grudnia 1992 r., za dokument ratyfikacyjny zosta zoony Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy w dniu 19 stycznia 1993 r. Rzd polski uzna kompetencje Europejskiej Komisji i Europejskiego Trybunau Praw Czowieka poczwszy od dnia 1 maja 1993 r. w zakresie skarg odnoszcych si do faktw majcych miejsce po 1 kwietnia 1993 r.1. Trybuna ma kompetencj prowadzenia spraw od samego pocztku, a wic badania faktw, rozstrzygania o dopuszczalnoci skargi, jak rwnie wydawania ostatecznych orzecze (Komisja dziaaa do dnia 31 padziernika 1999 r. i zajmowaa si sprawami wniesionymi przed wejciem w ycie Protokou 11 do Konwencji). W ten sposb Trybuna stanowi kolejn instancj kompetentn do rozstrzygania o naruszeniu praw podstawowych, w tym prawa do ochrony prywatnoci. Wprowadzenie ochrony prywatnoci do katalogu praw fundamentalnych ma doniose znaczenie przede wszystkim w stosunkach pastwojednostka, tworzc konieczny standard normatywny, ktry musi znale odzwierciedlenie w obowizujcym ustawodawstwie danego pastwa. Wymaga podkrelenia, e ma on co najmniej porednio istotne zna1

Zob. m.in. Prawa czowieka. Wybr rde, oprac. K. Motyka, Lublin 2001, s. 44; M. Sykulska, Sdowe mechanizmy ochrony praw jednostki (w:) Ochrona praw jednostki, red. Z. Brodecki, Warszawa 2004, s. 422 i n. Na temat cech traktatw chronicych prawa czowieka zob. Prawa czowieka w XXI w. wyzwania dla ochrony prawnej. Oglnopolska Konferencja Prawnicza Radziejowice, 2122 czerwca 2004 r., red. C. Mik, Toru 2005, s. 12 i n.

21

Wprowadzenie

czenie dla stosunkw horyzontalnych w relacjach pomidzy samymi jednostkami2. Wydane przez Trybuna orzeczenie skutkujce w stosunkach pastwo-jednostka nie znajduje wprawdzie bezporedniego przeoenia na stosunki pomidzy jednostkami w paszczynie prawa wewntrznego3, jednake postanowienia Konwencji, jak i orzecznictwo Trybunau su jako pomocnicze wskazwki interpretacyjne dla okrelenia treci i zakresu praw podstawowych. Gwarancje ochrony prywatnoci udzielane przez normy konwencyjne dotycz caego obszaru sfery ycia prywatnego, dlatego te pastwo jest zobowizane do stworzenia takiego systemu ochrony praw jednostki, ktry gwarantuje poszanowanie prywatnoci nie tylko przed ingerencjami pastwa, lecz rwnie innych jednostek4. Rozpoznanie i analiza problematyki narusze prywatnoci osb publicznych przez pras wymagay zastosowania kilku metod badawczych. Poza podstawow dla prac prawniczych metod analizy formalno-dogmatycznej, w najszerszym zakresie skorzystano z metody prawno-porwnawczej. Metoda ta pozwolia przedstawi rne modele prawa do ochrony prywatnoci osb publicznych i narusze tego prawa przez pras na podstawie rozwiza najbardziej reprezentatywnych pastw systemu prawa zwyczajowego (USA i Wielka Brytania) i systemu prawa kontynentalnego (Niemcy, Francja i Polska). Umoliwia ona przede wszystkim dostrzeenie zasadniczych rnic pomidzy systemem common law a prawem kontynentalnym w podejciu do zakresu przysugujcego osobom publicznym prawa do ochrony prywatnoci. W rozprawie wykorzystano rwnie metod historyczn, ktra pozwolia na przedstawienie genezy prawa do prywatnoci poczynajc od USA, ktre uznaje si za kolebk tego prawa, a koczc na uznaniu tego prawa przez polsk doktryn i judykatur. Rozwj prawa do prywatnoci w Polsce przebiega podobnie jak w innych pastwach, tzn. jego rozwj zosta zainicjowany przez przedstawicieli doktryny, a w lad za nimi podyo orzecznictwo. W rozprawie zostaa jedynie zasygnalizowana problematyka naruszenia prywatnoci w Internecie. Objto rozprawy nie pozwalaa ustosunkowa si do wielu zagadnie, w szczeglnoci rozwaenia pojcia Internetu, jego kwalifikacji prawnej, zagadnie dotyczcych odpowiedzial2

Por. M. Safjan, Prawo do ochrony ycia prywatnego (w:) Podstawowe prawa jednostki i ich sdowa kontrola, red. L. Winiewski, Warszawa 1997, s. 130. Por. A. Jasiska, Europejska Konwencja Praw Czowieka a prawo krajowe: Niemiecki Federalny Sd Konstytucyjny o zakresie zwizania orzeczeniami Europejskiego Trybunau Praw Czowieka, Radca Prawny 2005, nr 1, s. 8. M. Safjan, Prawo do ochrony ycia prywatnego ... s. 131.

22

Wprowadzenie

noci. Gwatowny rozwj rodkw masowego komunikowania powoduje, e nasilaj si przypadki naruszania dbr osobistych, w tym prawa do prywatnoci osb publicznych w Internecie. Badania prowadzone w USA i w Europie dowodz, e uytkownicy Internetu obawiaj si, e ich zachowania w sieci mog by nadzorowane dla celw komercyjnych, jak rwnie z innych pobudek. W im wikszym stopniu wkraczaj w ycie spoeczne sieci komputerowe, tym bardziej wzrasta skala tego niebezpieczestwa5. Szczeglnie duo problemw wie si z uytkowaniem poczty elektronicznej. Tak zwany e-mail sta si w ostatnich latach najbardziej powszechnym sposobem uytkowania Internetu. Niewtpliwie, istnieje potrzeba dostosowania przepisw ustawy Prawo prasowe do nowego medium, ktrym jest Internet. Definicja prasy zawarta w art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo prasowe6 jest anachroniczna i nie uwzgldnia odmiennoci Internetu od tradycyjnej prasy. Do uznania Internetu za pras moe skania druga cz definicji stosownie do ktrej: pras s take wszelkie istniejce i powstajce w wyniku postpu technicznego rodki masowego przekazywania, w tym take rozgonie oraz tele- i radiowzy zakadowe, upowszechniajce publikacje periodyczne za pomoc druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania. W wietle obowizujcych przepisw Internet byby pras, gdyby stanowi rodek masowego przekazywania, ktry suy przede wszystkim upowszechnianiu publikacji periodycznych. Mona uzna, e regularnie rozpowszechniane w Internecie biuletyny, czasopisma bez wzgldu na to, czy stanowi one wersj lub kopi prasy drukowanej s pras w rozumieniu ustawy7. Rozprawa nie obejmuje zagadnienia odpowiedzialnoci cywilnej z tytuu narusze prawa do prywatnoci osb publicznych przez pras. Jest to ogromny obszar wymagajcy odrbnego naukowego opracowania. Szczeglnie istotna i wymagajca pogbionej analizy jest problematyka zadouczynienia pieninego za doznan krzywd, a w szczeglnoci: rozwaenia pojcia krzywdy, wskazania niezbdnych przesanek uwzgldniania powdztwa o zadouczynienie przez sdy, przedstawienia otwartego katalogu czynnikw majcych decydujce znaczenie przy wyznaczaniu jego wysokoci. Rozprawa zostaa oparta na rdach prawa polskiego i pimiennictwie prawniczym najbardziej reprezentatywnych pastw systemu prawa
5 6 7

Zob. szerzej J. Barta, R. Markiewicz, Internet a prawo, Krakw 1998, s. 26 i n. Dz. U. Nr 5, poz. 24 z pn. zm. dalej cytowana jako prawo prasowe. J. Barta, R. Markiewicz, Internet a prawo, s. 3435.

23

Wprowadzenie

kontynentalnego i systemu common law. Niezbdna bya analiza dorobku judykatury innych pastw dotyczcego prawa do prywatnoci wobec jeszcze skromnego orzecznictwa sdw polskich. Autorka skorzystaa w szczeglnoci z orzecznictwa sdw niemieckich, francuskich, amerykaskich i angielskich. Ponadto, w rozprawie wykorzystano polskie naukowe pimiennictwo prawnicze i orzecznictwo sdw polskich. Autorka dokonaa rwnie analizy orzecze sdowych z bazy danych Centrum Monitoringu i Wolnoci Prasy, jak rwnie Orodka Dokumentacji i Informacji Naukowej Instytutu Wynalazczoci i Ochrony Wasnoci Intelektualnej Uniwersytetu Jagielloskiego. Powstanie niniejszej rozprawy byo moliwe dziki otrzymaniu w drodze wygrania oglnopolskich konkursw stypendiw na odbycie stay naukowych w Wielkiej Brytanii. Pierwszy sta zorganizowany przez Fundacj Wasilewskiego, British Council i Fundacj Batorego Autorka odbya w Clare Hall, University of Cambridge pod kierunkiem profesora W. R. Cornisha. Natomiast drugi sta zorganizowany przez Fundacj Batorego, British Council i Oxford Colleges Hospitality Scheme odbywa si w St. Peters College, Oxford University pod kierunkiem Profesora Davida Vavera. Znajomo rde prawa niemieckiego staa si moliwa dziki zakwalifikowaniu si na stypendium naukowe zorganizowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, ktre odbywao si na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Salzburgu pod kierunkiem profesora Waltera Berki. Autorka miaa moliwo analizy rde prawa francuskiego i hiszpaskiego przy okazji gocinnych wykadw z zakresu prawa cywilnego i prawa wasnoci intelektualnej w ramach programu Socrates/Erasmus w Instytucie Studiw Politycznych (Institut DEstudes Politiques) w Rennes we Francji, jak rwnie na Wydziale Prawa Universidad Pblica de Navarra w Pampelunie w Hiszpanii.

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji caej publikacji. Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj. Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie dostarczonej przez NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na ktrym mona naby niniejszy tytu w penej wersji. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji bez pisemnej zgody NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej od-sprzeday, zgodnie z regulaminem serwisu. Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie internetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.