Professional Documents
Culture Documents
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο - ΤΟΜΟΣ Α΄
(διαφορετικές έννοιες του πολιτισμού και της κουλτούρας)
1. Ο Π. Κανελλόπουλος, συγγραφέας της Ιστορίας του Ευρωπαϊκού
Πολιτισμού , ήταν άνθρωπος με μεγάλη (πλατιά) κουλτούρα. Παιδεία,
καλλιέργεια σε σχέση με γνώσεις στη λογοτεχνία, τους κλασικούς
συγγραφείς, τις καλές τέχνες, δηλαδή « υψηλή κουλτούρα ».
8. «Τα άγρια έθνη του πλανήτη είναι ο κοινός εχθρός των πολιτισμένων
κοινωνιών». Ο Γίββων αντιπαραθέτει τις άγριες προς τις πολιτισμένες
κοινωνίες, που θυμίζει την αρχαιοελληνική διάκριση μεταξύ βαρβάρων κ
Ελλήνων, ο πολιτισμός είναι μια εξελικτική πορεία που μας επιτρέπει να
διακρίνουμε ανάμεσα στις λιγότερο και στις περισσότερες πολιτισμένες
κοινωνίες.
Διανοούμενοι
-- Εμφάνιση όρου “κουλτούρα”
(στο cultura intellecti /καλλιέργεια νου των Bacon και Moore)
-- Πολιτισμικός σχετικισμός μοναχικός
αντίλογος
-- Υπεράσπιση λαϊκής τέχνης, φύσης de Montaigne
(1580)
ΓΑΛΛΙΑ, ΑΓΓΛΙΑ
Αριστοκρατία
-- Civilité = κοινωνικό πρότυπο συμπεριφοράς: ευγένεια, κοσμιότητα.
-- Ευρωπαϊκός εθνοκεντρισμός έναντι “αγρίων” ή “βάρβαρων” λαών Νέου
Κόσμου.
-- Αυλική τέχνη (μπαρόκ, ροκοκό)
4/70
Αστοί διανοούμενοι
-- Εμφάνιση όρου civilisation/ πολιτισμός με Διαφωτιστές (Mirabeau/Μιραμπώ,
1758): αμφισβήτηση της civilité και πολιτισμικός σχετικισμός [Παραδ. σ. 30-
31]· όνειρο επιστροφής στη φύση (Rousseau/Ρουσσώ, Παράδ. σ. 30-31],
ενδιαφέρον για απλότητα “φυσικού” ανθρώπου, για “άγριους” λαούς Νέου
Κόσμου και, συγχρόνως, σχέδιο κυριάρχησης στη φύση (υλικά αγαθά,
πολυτέλεια, αποικίες). “Πολιτισμός” κατά τους Διαφωτιστές = η ενιαία,
οικουμενική και σύνθετη (θεσμική, ηθική, επιστημονική και κοινωνική) πορεία
προόδου της ανθρωπότητας προς την τελειότητα μέσα από διαδοχικά
εξελικτικά στάδια, με την ανάπτυξη της γνώσης και της επιστήμης και υπό
την καθοδήγηση του Ορθού Λόγου (λογικής). Στόχος πολιτισμού: η ευτυχία
και η ελευθερία του ανθρώπου. Πίστη στην ικανότητα του ανθρώπου να
φθάσει τη γνώση και να βελτιώσει την κατάστασή του και την κοινωνική του
θέση. Η έννοια αυτή του πολιτισμού αποτέλεσε το έμβλημα των Διαφωτιστών
και του μεταρρυθμιστικού πολιτικο-πολιτισμικού τους οράματος και οδήγησε
τελικά στη Γαλλική Επανάσταση (1789).
ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Αριστοκρατία
-- Zivilisation (= civilité/κοινωνικό πρότυπο συμπεριφοράς: ευγένεια,
κοσμιότητα, ευπρέπεια)
5/70
Αστοί διανοούμενοι
-- Kultur /κουλτούρα = κοσμική παιδεία/μόρφωση αστών διανοουμένων
(“υψηλή” κουλτούρα/τέχνη, από 2ο μισό 18ου αι.). Η “κουλτούρα” λειτουργεί
ως αυτόνομη έννοια στη Γερμανία --ο ρόλος της περιορίζεται αποκλειστικά
στο χώρο του πνεύματος και του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου-- λόγω
της έλλειψης πολιτικής δραστηριότητας ή επιρροής των γερμανών
διανοουμένων (contra Γαλλία , Αγγλία)· αποτελεί το καταφύγιό τους μπροστά
στον κοινωνικό και πολιτικό παραγκωνισμό τους, την σημαία τους στη
σύγκρουσή τους με την αριστοκρατία.
19ος αι./ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ
καθοριστικό εκπολιτιστικό ρόλο (υιοθέτηση ιδεών Liszt από ναζιστές τον 20ό
αι.).
20ός αιώνας
Πρώτο μισό 20ού αιώνα
-- Πιο πρόσφατα, επικράτησε μια πιο ριζική σύλληψη και μια διεύρυνση της
αντίληψης της κουλτούρας (σημ.: “κουλτούρα” σε σύζευξη πάντα με τον
“πολιτισμό”).
Α) Κάτω από επίδραση ανθρωπολόγου Boas (τέλη 19ου/αρχές 20ού αι.),
αμφισβήτηση της συνεκτικότητας και της οργανικής ολότητας της
κουλτούρας μιας κοινωνίας, που εξυπακούονταν από τον αρχικό
ανθρωπολογικό ορισμό της (βλ. παραπάνω,19ος αι.): α) κάθε κουλτούρα είναι
υβριδική/ετερογενής και δυναμική/συνεχώς μεταβαλλόμενη, και όχι “καθαρή”
και σταθερή, λόγω των σύνθετων και διαρκών αλληλεπιδράσεων και
ανταλλαγών των ανθρώπινων κοινωνιών μεταξύ τους (Lévi-Strauss, 1960-
1970)· β) κάθε κουλτούρα αποτελεί ένα συγκρουσιακό πεδίο, άμεσα
συνυφασμένο με τις ποικίλες εμπειρίες και σχέσεις εξουσίας, ανισότητας και
ανταγωνισμού που συνθέτουν την κοινωνική ζωή (“πολιτική” σύλληψη
κουλτούρας).
Β) Κάτω από επίδραση νεο-ιστορισμού (απόρριψη του ιστορισμού -βλ.
παραπάνω, 19ος αι.), αναδείχθηκαν η ετερογένεια, η αντιφατικότητα και οι
συγκρούσεις που διέπουν την κουλτούρα κάθε ιστορικής εποχής.
10/70
Πολιτισμός
Κουλτούρα
ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ
de Tocqueville
-- Φιλοαριστοκρατικός. Αριστοκρατική versus δημοκρατική κοινωνία. Ο
εξισωτισμός της δημοκρατίας επιφέρει τον μαρασμό των παραδοσιακών
αξιών, ηθών και δεσμών της κοινωνίας, οδηγώντας στον ατομικισμό και τον
υλισμό.
-- Στη δημοκρατία, που είναι μια οχλοκρατία, μια τυραννία της ομοιόμορφης
μάζας, η καλλιτεχνική παραγωγή είναι “κατώτερης ποιότητας, υπεράφθονη
και φθηνότερη, και απλά ψυχαγωγεί”. Ο λαός δεν αντιλαμβάνεται την τέχνη
και την λογοτεχνία με τον ίδιο τρόπο που την αντιλαμβάνεται η αριστοκρατία
και δεν διαθέτει κανένα γούστο ή ευαισθησία. Προτιμά τις ισχυρές
συγκινήσεις και τα πάθη, τις χονδροειδείς περιγραφές και δεν εκτιμά τις
λεπτεπίλεπτες ομορφιές και τις εκφραστικές αποχρώσεις των προϊόντων του
πολιτισμού.
Arnold
-- Η εμφάνιση των λαϊκών στρωμάτων στη πολιτική και την εκπαίδευση, και οι
μορφές κουλτούρας που προτιμούν τα στρώματα αυτά, οδηγούν στην
“αναρχία” και απειλούν την κοινωνική σταθερότητα.
-- Αντίδοτο στην αναρχία: ένα εκπολιτιστικό πρόγραμμα διαπαιδαγώγησης
της πλατιάς, “άξεστης και ακαλλιέργητης” μάζας στην “υψηλή” κουλτούρα,
ώστε να αμβλυνθούν οι ταξικές συγκρούσεις και να εξασφαλιστεί η
νομιμοφροσύνη της εργατικής τάξης.
Nietzsche
Αντίθετος στην επέκταση της εκπαίδευσης στα πλατιά λαϊκά στρώματα, διότι
έτσι θα υπονομευτεί και θα αποδυναμωθεί η αληθινή μόρφωση και θα
εκλείψουν τα “μεγάλα, ωραία πράγματα”, ενώ οι δημιουργοί δεν θα εμπνέουν
σεβασμό. Η συγκέντρωση της παιδείας στα χέρια λιγοστών, σε μια
αριστοκρατική κοινότητα Υπερανθρώπων, αποτελεί νόμο της ίδιας της
14/70
Ortega y Gasset
(πρβλ. Nietzsche) Διάκριση: κοινωνικές ελίτ versus “απαίδευτες μάζες”. Οι
νέοι “βάρβαροι” είναι απειλή για την κουλτούρα. Απορρίπτει την ρομαντική
τέχνη (που ταυτίζεται με την δημοκρατία και την μαζική κουλτούρα) και
υποστηρίζει την δυσνόητη σύγχρονη τέχνη, την οποία χρησιμοποιεί ως
εργαλείο για κοινωνική διάκριση. Μόνο μια χαρισματική μειοψηφία είναι σε
θέση να καταλάβει την τέχνη αυτή και να δεχτεί την Θεία Ευχαριστία της, να
γίνει κοινωνός της απόλυτης Ομορφιάς.
T.S.Eliot
-- (Πρβλ. Nietzsche,O.y Gasset) Αναγκαιότητα κοινωνικής και πολιτισμικής
ιεραρχίας, στο πρότυπο της προβιομηχανικής εποχής, όταν κάθε τάξη διέθετε
τη δική της κουλτούρα.
-- Το προβιομηχανικό, ιεραρχικό μοντέλο κοινωνίας περνά κρίση, λόγω της
εξισωτικής δημοκρατίας, που σκοπεύει να “διαχύσει” την “υψηλή” κουλτούρα
και την εκπαίδευση, νοθεύοντας και εξευτελίζοντάς την, και να διαβρώσει
την παράδοση, την θρησκεία και τους βασικούς κοινωνικούς δεσμούς.
-- Για να διατηρηθεί η ποιότητα της κουλτούρας, πρέπει αυτή να παραμείνει
στα χέρια της μειοψηφίας.
Leavis
-- Αίτια της πολιτισμικής κρίσης και παρακμής: η εκβιομηχάνιση και η μαζική
κουλτούρα.
-- Η κουλτούρα διακρίνεται πλέον: α) στη κουλτούρα της μορφωμένης
μειοψηφίας και
β) στην εμπορευματοποιημένη, τυποποιημένη μαζική κουλτούρα της
αμόρφωτης πλειοψηφίας.
-- Συνέπειες μαζικής κουλτούρας: ο δημοφιλής Τύπος παρέχει τυποποίηση, το
ραδιόφωνο μια παθητική ψυχαγωγία, ο κινηματογράφος επιβάλλει φθηνά
συναισθηματικά ερεθίσματα και προξενεί εθισμό στις φαντασιώσεις και την
απόδραση, και ιδίως η διαφήμιση υποβαθμίζει τη γλώσσα και τη
συναισθηματική ζωή της κοινωνίας.
-- Λύσεις: α) Συνέχιση και διαφύλαξη της “υψηλής” κουλτούρας από μια
πολιτισμική ελίτ.
16/70
ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΚΡΙΤΙΚΗ
Σχολή Φρανκφούρτης ή Κριτική Θεωρία (Μαρκούζε, Αντόρνο,
Χορκχάϊμερ, Λόβενταλ)
“Η υπνωτική σαγήνη που ασκεί η μαζική κουλτούρα στο κοινό της είναι μια
από τις μορφές της συστηματικής ιδεολογικής χειραγώγησης και πολιτικής
καθυπόταξης των ευρέων κοινωνικών στρωμάτων, με άλλα λόγια του
ολοκληρωτισμού.”
-- Η μαζική κουλτούρα δεν ταυτίζεται με την λαϊκή τέχνη, διότι δεν πηγάζει
από τις μάζες, αλλά επιβάλλεται σε αυτές ως προϊόν μιας “πολιτισμικής
βιομηχανίας”. Τα προϊόντα της δεν αποτελούν μορφές τέχνης, αλλά είναι
απλά εμπορεύματα. Οι δημιουργοί τους δεν εκτελούν πρωτότυπη εργασία,
αλλά συμμορφώνονται με τις εμπορικές συμβάσεις αυτής της βιομηχανίας.
Arendt
-- Η μαζική κουλτούρα είναι το αποτέλεσμα ενός προγράμματος πολιτικής
εξουδετέρωσης των λαϊκών στρωμάτων από την ίδια την αστική κοινωνία,
και όχι το αποτέλεσμα της δημοκρατίας (contra συντηρητική κριτική).
-- Ο κίνδυνος της μαζικής κουλτούρας είναι ότι “λεηλατεί” ολόκληρη την
παλιά αλλά και την νέα (αυθεντική) κουλτούρα και την μεταποιεί (αφού
στόχος της είναι να την κάνει πιο διασκευαστική, πιο κατανοητή στο κοινό
και πιο “εύπεπτη”), μετατρέποντάς την σε καταναλωτικό αγαθό και
καταδικάζοντάς την σε αφανισμό. (Π.χ. οι τηλεοπτικές σειρές/ σήριαλ που
διασκευάζουν έργα της κλασικής λογοτεχνίας ή η διαφημίσεις που
χρησιμοποιούν έργα της “υψηλής” τέχνης.)
Macdonald
-- Η μαζική κουλτούρα κατασκευάζεται από επιχειρηματίες που την
επιβάλλουν σε ένα κοινό παθητικών καταναλωτών με στόχο το κέρδος και
την διατήρηση της κυριαρχίας της (αστικής) τάξης.
20/70
Barthes
-- Το νοηματικό υπόστρωμα των προϊόντων της μαζικής κουλτούρας πρέπει
να αποκρυπτογραφείται συστηματικά, μέσω της σημειολογίας.
-- Τα λανθάνοντα μηνύματα της μαζικής κουλτούρας διαπνέονται από την
κυρίαρχη αστική ιδεολογία· παρουσιάζουν ως αυτονόητες, και επομένως
νομιμοποιούν, τις υφιστάμενες κοινωνικές σχέσεις και αξίες, και αντιτίθενται
στην αμφισβήτηση.
Baudrillard
-- Κεντρική αρχή της μαζικής κουλτούρας: η συνεχής ανακύκλωση και
ανανέωση, που επιβάλλουν οι επιταγές της επικαιρότητας και της μόδας.
Επομένως, το πρόβλημα της μαζικής κουλτούρας είναι η παροδικότητά της
και ο καταναλωτικός της χαρακτήρας. Τα διάφορα μηνύματα της μαζικής
κουλτούρας, έτσι όπως εναλλάσσονται γρήγορα και αδιάκοπα μπροστά στα
μάτια του κοινού, προσλαμβάνονται με έναν καταναλωτικό τρόπο, οπότε
εξισώνονται και εξουδετερώνονται. Αυτό που μετρά περισσότερο δεν είναι
το περιεχόμενο, αλλά οι τεχνικές που χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής
επικοινωνίας. Αποτέλεσμα: έχουμε να κάνουμε με “ψευδογεγονότα”, με
“ψευδοϊστορία” και με μια “ψευδοκουλτούρα” και όχι με πραγματικά ιστορικά
συμβάντα ή πραγματικές πολιτικές και πολιτισμικές αξίες· δημιουργία μιας
ψευδοπραγματικότητας, μιας “υπερπραγματικότητας”.
21/70
Από το 1950 και μετά, έγιναν δύο διαπιστώσεις στα πεδία της
κοινωνιολογικής και επικοινωνιολογικής έρευνας (Σημ.: Οι διαπιστώσεις
αυτές ισχύουν κατεξοχήν για την αμερικανική κοινωνία).
α) Ο μεταπολεμικός βιομηχανικός κόσμος χαρακτηρίζεται από έντονο
πολιτικό-κοινωνικό πλουραλισμό (υπάρχει μια ποικιλία από ελίτ, που
αποκλείουν την μονοπώληση της εξουσίας), αλλά και έντονο πολιτισμικό
πλουραλισμό (“μεταβιομηχανική κοινωνία”, “μεταμοντερνισμός”).
β) Το κοινό δεν συνιστά μια παθητική και ομοιογενή μάζα, αλλά ένα σύνολο
από ενεργητικούς και εκλεκτικούς χρήστες, έντονα διαφοροποιημένους
κοινωνικά και πολιτισμικά.
Έτσι, η αισιοδοξία αντικατέστησε την απαισιοδοξία /πεσιμισμό (νοσταλγία
παρελθόντος, καταστροφολογία) των συντηρητικών και αριστερών κριτικών
της μαζικής κουλτούρας: η μαζική κουλτούρα έχει θετικές καινοτομίες και
ανοίγει νέες προοπτικές. Η μαζική κουλτούρα μετονομάζεται σε “δημοφιλή
κουλτούρα”.
ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ
Shils
-- Στη σύγχρονη κοινωνία, όπου οι έννοιες της παράδοσης και της εξουσίας
έχουν εξασθενίσει και όπου αυτό που μετρά είναι η αξιοπρέπεια, τα
δικαιώματα, η ελευθερία, οι επιλογές και οι ικανότητες του ατόμου, υπάρχουν
τρία επίπεδα κουλτούρας (ανώτερη/ εκλεπτυσμένη--μέτρια--βάναυση), το
καθένα με το δικό του κοινό από τις τρεις βασικές κοινωνικές τάξεις
(ανώτερη τάξη διανοούμενων--μεσαία τάξη—εργατική τάξη). Η
ανώτερη/εκλεπτυσμένη κουλτούρα είναι η μόνη που έχει βάθος, παράδοση και
διαχρονικό χαρακτήρα, καινοτομία, λεπτότητα, συμβολισμό. Όσο κανείς
24/70
Gans
-- Η “δημοφιλής” κουλτούρα παίζει θετικό ρόλο στην ανάπτυξη της
ατομικότητας και της προσωπικής έκφρασης.
-- Υπάρχουν 5 επίπεδα κουλτούρας (“κουλτούρες γούστου”): υψηλή, υψηλή-
μεσαία, χαμηλή-μεσαία, χαμηλή, δημώδης χαμηλή. Οι 4 τελευταίες
αποτελούν την δημοφιλή κουλτούρα. Καθεμιά είναι ανεξάρτητη και αποτελεί
μια “υποκουλτούρα”, διότι έχει δικό της κοινό (ανάλογα με την κοινωνική
τάξη και το μορφωτικό επίπεδο --οι “υποκουλτούρες” είναι επομένως
παράλληλες με τις κοινωνικές τάξεις). Εφόσον ανταποκρίνονται στις
ανάγκες του κοινού τους, οι 5 κουλτούρες ή “υποκουλτούρες” είναι ισότιμες
(αν και όχι ισάξιες –η “υψηλή” κουλτούρα είναι η πληρέστερη και αποτελεί
ένα ιδανικό).
-- Για μια πολιτισμική δημοκρατία, χρειάζεται ενίσχυση όλων των
υποκουλτουρών από την πολιτεία, πλην της “υψηλής” υποκουλτούρας
(“υποπολιτισμικός προγραμματισμός”).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο Α’ Τόμος
Γλώσσα και αλλαγές στον προφορικό λόγο
Με τον γραπτό λόγο ο άνθρωπος περνούσε από την εφήμερη γνώση στην
ενίσχυση της μνήμης στην ιστορία, στον πολιτισμό. Ο γραπτός λόγος είναι
ένα σύστημα γραπτών σημείων με τον οποίον τα μέλη της ίδιας κοινότητας
απεικονίζουν τον λόγο τους. Ο προφορικός λόγος, από γενιά σε γενιά
μεταβάλλεται, αλλοιώνεται σε πολλά σημείο και τροποποιεί την δομή της
γλώσσας.
Τα στοιχεία που αλλάζουν με την μακρόχρονη χρήση στην γλώσσα :
1. Φωνητικές αλλαγές – μεταβάλλεται η προφορά των φθόγγων
2. Φωνολογικές αλλαγές – οι λέξεις αποκτούν νέες ηχητικές μορφές (μόρον
– μούρο, κηρίον – κερί)
3. Μορφολογικές μεταβολές – αλλαγές στη γραμματική μορφή των λέξεων
(Ο πατήρ – του πατρός, ο πατέρας του πατέρα)
4. Συντακτικές τροποποιήσεις – αλλάζει ο τρόπος σύνδεσης των λέξεων
(την πόλιν φυλλάτειν...)
5. Σημασιολογικές διαφορές – αλλάζει το νόημα (καλός = όμορφος – νε –
ευγενικός)
6. Λεξιλογικές μεταβολές – χάνονται λέξεις, εμφανίζονται καινούργιες
(κύλιξ – βροτός – πρίω)
1. Στροφή των λόγιων προς ένα τεχνητό γραπτό ιδίωμα με πρότυπο την
Αττική.
2. Επικράτηση της τάσεως στους μετέπειτα αιώνες και ο άκαμπτος
αρχαϊσμός των βυζαντινών συγγραφέων.
3. Η χρήση των τόνων, δια την ορθή προφορά των λέξεων
4. Η διγλωσσία ως την εποχή μας
Τα μεσαιωνικά Ελληνικά
β) την όψιμη,12 – 15ος, που καλύπτει τη διαμόρφωση και τις αρχές της
Ελληνικής γλώσσας τους τελευταίους βυζαντινούς αιώνες.
Α) επίσημη γλώσσα η λατινική, η οποία επιδρά επί των Ελληνικών, με
εισαγωγή λέξεων δημοσίας ζωής και διοικήσεως (κάστρο, παλάτι,
τίτλος), καθημερινής ζωής (το σπίτιον, μάστορας, πόρτα),
ημερολόγιο, τοπωνύμια (φόρο – μπούργκο), εκκλησιαστικοί όροι
(ράσο, κελί).
Παραγωγικές καταλήξεις (- άτος, - άριος, - άλιος)
Από τον 19ον αιώνα αρχίζει η διαδικασία αντικατάστασης ξένων λέξεων, και η
διαμάχη για την εθνική γλώσσα. Οι λόγιοι θεωρούν ανεπαρκή την προφορική,
και πρεσβεύουν την επιστροφή σε αρχαϊκότερες μορφές, σε αντίθεσιν με
άλλους , οι οποίοι πίστευαν στην λαϊκή, δημιουργώντας το γλωσσικό ζήτημα.
33/70
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 – Β
Οι Θρησκευτικές αξίες
Οι μυστηριακές λατρείες
Οι Έλληνες είχαν την δυνατότητα να εκφράζουν τις βαθιές θρησκευτικές
ανάγκες, με την συμμετοχή σε μυστήρια λατρείας (Ελευσίνια-Διονυσιακά-
κυβέλης), η τάση για τις μυστηριακές θρησκείες, ενισχύθηκε κατά την κρίση
της πόλεως(τελη5ου) λόγω ότι ο άνθρωπος απέκτησε μεγάλη, σημασία από
την κοινότητα. ειδικά την Ελληνιστική - ρωμαϊκή εποχή.
Η μαγεία – αστρολογία
Ξόρκια - επικλήσεις, κατάρες, προβλέψεις.
Η ηθική διάσταση
Η Ελλ. θρησκ. εμφάνιζε σαφώς ηθική διάστασιν καθώς οι ανθρ, πίστευαν ότι
οι θεοί ενδιαφ, δια την δικαίως, και τας πράξεις των ανθρ. Στους Δελφούς οι
άνθρ, κατέφευγαν δια να συμβουλευτούν, και να κατευνάσουν τους θεούς.
Αυτός ο ρόλος του αντιστάθμιζε την απουσία δόγματος-ιερατ, και οι ηθικές
παραινέσεις Γεν-αυτόν...αποδεικνύουν την σχέση θρησκείας - ηθικής.
Η ομοφυλοφιλία
Η Φιλία ήταν σημαντική αξία των Αρχ. Πολλές φορές προσλάμβανε επίσημο
χαρακτήρα, με υποχρεώσεις όπως( δάνεια, μάρτυρες σε συναλλαγές,
πολιτική, συνηγορία στις δίκες) Η φιλία πολλές φορές ήταν κληρονομική.
Έχθρα: το αντίθετο της φιλίας και θεμελιώδης δοξασία της αρχαίας
Ελληνικής ηθικής, η υποχρέωση καλού στους φίλους και κακού στους
εχθρούς.
Φιλοξενία: Υψίστη αρετή σημαντική ηθική υποχρέωση, η παροχή φιλίας προς
τους ξένους. Διάκριση Επισήμου(Τελετουργική φιλία μεταξύ πολιτών-
οικογενειών, εκ άλλων πόλεων με σαφείς υποχρ-εθιμοτυπία, βάπτισις-όνομα
τελετουργικού φίλου)- Ανεπισήμου( φιλοξενία στην οικία, δώρα).
36/70
Ο πόλεμος
Η υπεράσπιση του κράτους ήταν το κύριο καθήκον των πολιτών, και οι
πολεμικές αρετές εκτιμόντουσαν πλέον των άλλων. Στην Ομηρική εποχή
επιδίωξη της ατομικής γενναιότητας, σε αντίθεση με την αρχαϊκή. Όνειδος οι
ριψάσπιδες. Στην Αθήνα η έννοια της του κράτους υπερασπίσεως ήταν
37/70
άρρηκτος δεμένη με την έννοια του πολίτου, ένθα η διάκριση εις τάξεις
γινόταν βάσει εισοδήματος και της οικονομικής συμμετοχής στον πόλεμο.
Η πολιτική
Μετά την θητεία οι πολίτες ήταν χρήσιμοι στις πολιτικές, δικαστικές,
συνελεύσεις. Η εκκλησία του Δήμου ελάμβανε όλες τις σημαντικές αποφάσεις,
και εξέλεγε τους αξιωματούχους του κράτους. (απαρτία6000-αγορεύσεις
αριστοκ). Η βουλή των 500 ασχολούνταν με κρατικές υποθέσεις πολιτών για
ένα έτος.
Η δικαιοσύνη
Μέλη ορκωτών δικαστηρίων όλοι οι πολίτες για νομικά και οικονομικά θέματα
(έλεγχος δημοσίων λειτουργιών), επίσης και ποινικά θέματα. Δημόσια
αξιώματα, πλην στρατηγιών-ταμιών, εξ όλων των πολιτών.
Η φορολογία
Οι εύποροι συμμετείχαν περισσότερο φορολογικώς , ειδικώς με τας πολεμικές
εισφορές, της λειτουργίας,( τριηραρχίαι)-(γυμνασιαρχίαι, χορηγίες
αθλητικές ομάδες
(Εστιάσεις, χορηγιών εορτών) . Τα ποσά ήσαν τεράστια, όμως η σωστή
εκτέλεση λειτουργίας απέφερε δόξα και τιμή, και προοίμοιον πολιτικής
σταδιοδρομίας. Συνεπώς οι λειτουργίες συνεπάγοντο βαρών αλλά και
ανταμοιβών, αντικατοπτρίζουν, ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της αρχαίας
δημόσιας ζωής: την ανταγωνιστικότητα.
Οι Οικονομικές αξίες
Η αξία του πλούτου είναι διάχυτη στον όμηρο, και η κύρια πηγή πλούτου ήταν
τα κτήματα. Ο Ησίοδος εξήρε την χειρονακτική εργασία, και την γεωργία ως
είδος οικονομικής δραστηριότητας.
Οι οικονομικές δραστηριότητες
Ιδιοκτήτες γης (πολίτες - η προσωπική εργασία σε αυτά)
Η κυριότητα των δούλων, απολαβή αμοιβών εξ αυτών.
Ιδιοκτησία βιοτεχνικών επιχειρήσεων, η εργασία σε αυτές.
Ιδιοκτησία - ενοικίαση κατοικιών.
Δανεισμός χρημάτων –ναυτιλιακά δάνεια.
Χονδρικό - λιανικό εμπόριο.
Κεφάλαιο 2ο - ΤΟΜΟΣ Β
Τα κράτη της αρχαίας Ελλάδας όσον αφορά την πολιτική οργάνωση τους
χωρίζονται σε 3 κατηγορίες: το έθνος ή Φυλή – κράτος στην πόλη
κράτος και το ομοσπονδιακό κράτος. Στην Ελληνιστική εποχή η πόλη
κράτος κατέληξε να αποτελεί μέρος μεγάλων μοναρχικών κρατών. Ούτως
προστίθεται και η κατηγορία του Ελληνικού βασιλείου.
Από την πρώιμη εποχή του σιδήρου η γενική εξέλιξη του πολιτεύματος ήταν,
χωρίς να είναι απόλυτο, από την Μοναρχία – αριστοκρατία ή ολιγαρχία σε
δημοκρατία. Η Μοναρχία ήταν διαδεδομένη αρχικά παντού αλλά και στην
αρχαία κλασική εποχή στην (Σπάρτη – κυρήνη) άφησε επίσης ίχνη στα
μεταγενέστερα πολιτεύματα. Στην Αθήνα το πολίτευμα έχει αριστοκρατικό
χαρακτήρα με κάποια δημοκρατικά στοιχεία από τον 6ον αιώνα, παρόμοιες
εξελίξεις στην υπόλοιπη Ελλάδα, ενώ στον 4ον επικρατεί η δημοκρατία. Πολλά
κράτη διήλθαν περίοδο τυρρανίας τον 7ον αιώνα.
Ο πολιτικός ρόλος και η πολιτική δύναμη των μελών μιας πόλης, ήταν στενά
συνδεδεμένα με την συμβολή τους στον πόλεμο, καθώς το πρώτιστο καθήκον
του πολίτη ήταν η υπεράσπιση της πόλης του.
Μοναρχία: βασιλεύς (εκτελεστική), συμβούλιο – γερόντων (συμβούλων),
δήμος (σε εμβρυακή μορφή, την ανώτατη).
Αριστοκρατία: κύρια στην Θεσσαλία, ειδικότερα όταν το ιππικό έπαιζε ρόλο
στη μάχη, οι ευγενείς υπερίσχυαν στην πολιτική.
Κράτος – οπλιτών: Από τον 7ο αιώνα η οπλιτική φάλαγγα, διαδραματίζει
ρόλο στη μάχη, η οπλιτική επανάσταση οδηγεί προς τον εκδημοκρατισμό της
πόλης. Κυριότερο παράδειγμα είναι η Σπάρτη: με 3 κατηγορίες κατοίκων1)
τους Σπαρτιάτες = ελεύθεροι πολίτες πλήρεις δικαιωμάτων, 2) περίοικοι =
οι ελεύθεροι άνευ δικαιωμάτων, 3) είλωτες =δούλοι.
41/70
Η θεωρία πολιτικής
Κεφάλαιο 3ο - ΤΟΜΟΣ Β’
Φιλοσοφία
Ο Σωκράτης:
α) Θεμελίωσε επιστημονικώς την Ηθική (δίδοντας την έμφαση σε ηθικά
ζητήματα.
β) καθιέρωσε έναν νέο τρόπο σκέψης, την αφηγημένη, με αναζήτηση της
καθολικότητας και αφαίρεσης μέσω επί μέρους και συγκεκριμένου.
γ) άνοιξε την οδό για την γένεση της λογικής, με την συστηματική χρήση της
επαγωγής.
Πλάτωνας: στήριξε την Φιλοσοφία του Σωκράτη και την βελτίωσε, έχοντας
σαφώς ευρύτερα φιλοσοφικά ενδιαφέροντα, και επηρεάσθηκε από τις θεωρίες
του Ηράκλειτου – Παρμενίδη -Πυθαγόρα, με την θεωρία των Ιδεών: Εξύψωσε
τις απλές ηθικές έννοιες του Σωκράτη σε αυθυπόστατης ουσίας, της ιδέας,
αναγάγοντας την διδασκαλία του Σωκράτη σε μεταφυσική θεωρία. Διέκρινε 2
46/70
Η επιστήμη
Τα μαθηματικά
Οι Έλληνες ξεπέρασαν τους Αιγυπτίους – βαβυλωνίους, λόγω του ότι
εξύψωσαν τις μαθηματικές και γεωμετρικές πράξεις σε αφηρημένη επιστήμη,
μέσω μαθηματικής αποδείξεως.
Εύδοξος κνίδιος (θεωρία αναλογιών)
Αρχιμήδης (Αρχή στατικής, οπτικής, υδροστατικής)
Αππολώνιος (θεωρία κώνων)
Ίππαρχος (τριγωνομετρικοί μέθοδοι)
Η αστρονομία
49/70
Η γεωδαισία
Ερατοσθένης ( σχεδίαση πρώτου χάρτη)
Ίππαρχος (γεωγραφικό, πλάτος-μήκος)
Στράβων (μαθηματική γεωγραφία)
Ήρων (διόπτρα – «θεοδόλιχο»)
Η ιατρική
Α) περίοδος ( 6ος αι. π.Χ. – αρχές του 3ου αιώνα π.Χ.): Ιπποκράτης, πατέρας
της Ιατρικής
Β) περίοδος (αρχές 3ου αι. π.Χ. – τέλη 2ου αι. π.Χ.): Ηρόφιλος, Ερασίστρατος
Γ) περίοδος (ελληνορωμαϊκή περίοδο της ιατρικής): Γαληνός από την
Πέργαμο (180 μ.Χ.)
50/70
Κεφάλαιο 4ο – Β’ τόμου
ΤΕΧΝΗ
Με τον όρο τέχνη εννοούμε συμβατικά την τέχνη που αναπτύχθηκε στον
Ελληνικό κόσμο από τον 11ον – 1ον αιώνα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Η ζωγραφική
Η Ελληνική ζωγραφική από τον 11ο – 7ο είναι γνωστή μόνο από την
αγγειογραφία. Αυτή χαρακτηρίζεται από μια αφηρημένη – στερεότυπη
τεχνοτροπία τις διήλθε 2 φάσεις: Πρωτογεωμετρικός – γεωμετρικός
ρυθμός. Μέχρι τον 8ο αιώνα έδωσε θέματα γεωμετρικών διακοσμητικών
σχημάτων, σε ζώνες στα αγγεία και σχεδόν καμία εικονιστική προσπάθεια.
Τον 8ο αιώνα διακρίνεται μια αλλαγή στην αγγειογραφία – ζωγραφική (αγγεία
ζωγραφική – Διπύλου) με αυτά η γεωμετρία, αγγειογραφία επίτευξε:
α) πρώτη σοβαρή προσπάθεια εικονιστικής – αφηγηματικής θεματολογίας
(μάχες – πομπές)
β) πρώτη εμφάνιση αρχών συμμετρίας – ρυθμού ακρίβειας, στις εικονιστικές
παραστάσεις στο πλαίσιο αυστηρής τεχνοτροπίας με έμφαση στην αφαίρεση
αποφυγή μίμησης (μορφές σχηματοποιημένες – σκιαγραφίες).
Η Ανατολίζουσα περίοδος
Τον 7ο αιώνα πολιτικές – κοινωνικές συγκρούσεις, νέες πόλεις, εξωτερικές
επιδράσεις, αλλάζουν την θεματική της αγγειογραφίας που πειραματίζεται
στην απεικόνιση της φύσης.
52/70
Ο ερυθρόμορφος ρυθμός
Είναι επινόηση του Ανδοκίδου χάριν στον ερυθρόμορφο η Ελληνική ζωγραφική
κατευθύνθηκε προς τον ιλουζιονισμό, με χρήση της προοπτικής δίνοντας την
εντύπωση 3διάστατης πραγματικότητας. Θέματα: εμπλουτισμός μυθικές –
επικές σκηνές, μηδικά, - θρησκευτικά - καθημερινής ζωής. Πρόοδος στην
φυσιοκρατική απόδοση των μορφών (επίτευξη δομής σώματος – φυσικής
κίνησης, ελεύθερες στάσεις) το 1ο βήμα της ζωγραφικής προς ιλουζιονισμό.
Γλυπτική
Η τάση μιμήσεως φύσεως συναζομένη με εξιδανίκευση αποτέλεσε άγραφο
νόμο, και στα αγάλματα οι επιμέρους λεπτομέρειες ήσαν πολύχρωμες για
εντυπωσιασμό.
Η αρχιτεκτονική
Εξαιτίας της τάσεως της εξιδανίκευσης της Ελληνιστικής τέχνης η
αρχιτεκτονική ασχολήθηκε με περιορισμένο αριθμό οικοδομικών τύπων και
προσπάθησε να τις βελτιώσει, και αι αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες των ναών
ήταν πολύχρωμες.
Η θρησκευτική αρχιτεκτονική
Η θρησκευτική αρχιτεκτονική περιλάμβανε το σύνολο των κτισμάτων του
Ιερού: υπαίθριο χώρο λατρείας με περίβολο.
Ναός: σημαντικότερο οικοδόμημα του ιερού με μέγεθος ανάλογο της
σημασίας του. Η γένεση του, σημειώνεται την εποχή της πόλης – κράτος,
αλλά παγιώνεται 2αιων, αργότερα. Κανονικός τύπος θεωρείται της Ήρας,
μακρόστενος ορθογώνιος υποδιαιρούμενος σε 3 μέρη: πρόναος – κυρίως σηκό
– οπισθόδομο, και περιβάλλεται από κιονοστοιχία. Αργότερα προστίθεται
λίθινη ανωδομή και διαμορφώνεται ο μνημειακός χαρακτήρας του κανονικού
Ελληνικού ναού.
Δωρικός Ρυθμός: ηπειρωτική Ελλάδα, δυτική .Ελλάδα και αποικίες της κάτω
Ιταλίας – Σικελίας.
Κορινθιακός:6ος, Μ.Ασία-Αιγαίον.
Η ιδιωτική Αρχιτεκτονική
Ο ιππόδαμος επινόησε έν λειτουργικόν σύστημα οργ, πόλεων με ορθωγ, οικοδ,
τετράγ, σταθερών διαστάσεων.ΟΑι βασικαί λειτουργ, ζώναι(δημ,κτηρ) στο
κέντρον συνδεόμεναι μετξύ των με καθ-οδούς. Αι κατοικίαι (κλειστή ες, αυλή
ανευ παραθύρων, ομοιόμορφαι σε διαστάσεις-προσανατολισμόν) απέριτται,
ανευ διακρίσεων πτωχών-πλουσίων, ειμή μόνον κατα τον 4ον, δια το μέγεθος
και την πλουσία εσωτερικήν διακόσμησιν. Η Αρχαία ελλ, κατοικία διατήρησε
αχρι του τέλους τον λιτόν χαρακτήραν της σε αντίθεσιν με τα Δημόσια
κτήρια.
58/70
Κεφάλαιο 5- ΤΟΜΟΣ Β
Λογοτεχνία
Ποίηση – έμμετρος λόγος
έπους διότι χρησιμοποιούσε την γλώσσα και συγγενές μέτρο του. (Τυρταίος –
Σόλων – Φωκυλίδης Θέογνις – Αρχίλοχος – Μίμνερμος – Σιμωνίδης)
Αλεξανδρινοί ποιητές:
Απολλώνιος ρόδιος (Αργοναυτικά) Καλλίμαχος κυρηναίος, Θεόκριτος
Συρακούσιος, έργο με ασυνήθιστη – αινιγματική φρασεολογία, σκοτεινές
αλληγορίες.
Πεζός λόγος
(6ος) Περιλάμβανε ιστορία – ρητορική – μυθιστόρημα.
Ιστορία
Αρχαιότεροι είναι ο Ηρόδοτος (εισηγητής του όπου ιστορία, ελληνοπερσικά,
στόχος η διαφύλαξη της μνήμης) και ο Θουκυδίδης (Πελοποννησιακός,
περιγραφή των ανθρώπινων παθών της φύσεως των κοινωνιών τους.
60/70
Ρητορική
Σημαντικό είδος, έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης στην Ελληνική και η ανάπτυξη
της οφείλεται στον χαρακτήρα της δημοσίου ζωής στην Αθήνα. Διδάσκαλοι
της οι Σοφιστές.
Έχουμε 3 είδη λόγων:
Δικανικοί (δικαστήρια) –
Συμβουλευτικοί (Εκκλησία του Δήμου – βουλή) –
πανηγυρικοί (εορτές).
Λυσίας μέγιστος λογογράφος, Αισχίνης –Δημοσθένης
Μυθιστόρημα
Φανταστική αφήγηση σε πεζό λόγο, Λόγγος (Δάφνις – χλόη)
Αρχαίο Θέατρο
Η τραγωδία-κωμωδία. Πιθανόν προήλθαν από ιεροτελεστίας του Διονύσου,
δραματικοί αγώνες, χορηγοί, 3τραγικοί, με 4 δράματα έκαστος (3τραγωδίας
– 1 σατυρικό δράμα)
Το ύφος δράματος
Επισημότητα – μεγαλοπρέπεια – συμβατικότητα
1) Όλοι οι στίχοι είναι έμμετροι
2) Μουσική απαραίτητο στοιχείο
3) Περιγραφή δράσεως με ορχηστικές κινήσεις
4) Απουσία βίας
Αρχαίοι Δραματουργοί
Ευριπίδης: ενδιαφέρεται για τις ανθρώπινες και σκοτεινές πτυχές της ψυχής
του, ανησυχίες – πάθη, σπουδαιότητα δράσεως – αδιαφορία χορού
Κεφ 6- ΤΟΜΟΣ Β
Το όνομα Βυζάντιον....πολιτισμό.
Πολίτευμα.
Το πολίτευμα της Ρώμης επι2,5 αιώνας ήτο βασιλεία, και επι 5 αργότερον
δημ, με την συγκλητική τάξιν να έχει την δύναμιν. Λόγω μεγέθους
αυτοκρατορίας πολλάκις η εξούσία τοπικώς, παραχωρείται στον Ηγεμόνα,
που η εκλογή του ειδικότερον τον 3ον λόγω αναμείξεως του στρατού έφερε
αστάθεια. Η εκλογή του αυτοκράτορος, είναι αποτελεσμα παρασκηνίου και
διαβουλεύσεως στρατού-συγκλ-αυλικών-εκκλησίας.
Ο αυτ, συγκεντρώνει την εκτ-δικ-νομοθ, εξουσία, και πριν τον χριστ, ήτο
επικεφαλής της θρησκ.Η απόλυτος εξουσία του εμετριάζετο απο την
υπόσχεσιν σεβασμού νόμων-λαικής συναίνεσιν.
Οικονομία.
Αγροτική κατα κύριον λόγον με την γή στας χείρας, κράτους-εκκλ-
ιδιώτας(μεγ-μικρούς). Την μεγ, ιδιοκτ, την καλλιεργούν πάροικοι, λιγότερον
εξαρτ, της εσοδείας αλλά διατηρουν νομικά δικαιωματα, ενώ περισς, εξαρτ
ήσαν οι δούλοι.
Η αναρίχησις εις τα υψηλά αξιώματα εφερνε πλούτο, και ανρτίθετα απο την
δύσιν η αρχουσα τάξις δεν ήτο κλειστή.
ΚΕΦ 7- ΤΟΜΟΣ Β
Ο χριστιανισμος
Αι θρησκείαι εξ αρχής κατείχαν σημαντικήν θέσιν στην ιστορίαν των
πολιτισμών, δίδοντας νόημα μή έλλογον στην ζωήν των ανθρώπων,
διαμορφώνοντας μέγαν μέρος του συλλογικού υποσυνειδήτου. Η θρησκ,
κοινότης δεν μένει αρραγής λόγω:
-ελλείψεως γνησίου πνευματικής ζωής(ανακολουθίαν λόγων-έργων,
καταδυνάστευσις)
-γέννησιν αμφιβολιών και απομακρύνσεως,
-άρνησιν αποδοχής θρ,κανόνων,
-επιλογήν έτερων υψηλών αξιών.
Αυτοί οι λόγοι δύνανται να οδηγήσουν:
-δογματικήν διαφοροποίησιν ή αίρεσιν,
-απομάκρυνσιν εκ βασικ, κανονιστικών αρχών ή σχίσμα,
-σε φιλοσοφικήν αγνωστικιστικήν στάσιν,
-σε αρητικήν-απορριπτικήν στάσιν έναντι της θρησκείας.
Ο χριστ......4ος-9ος αιώνας.
Η ρώμη προωθώντας τηυν ανεξ,άλλαξε στάσιν έναντι των χρ, με το διάταγμα
των μεδιολάνων το 311, και ο Κων, έδωσε ιδιαίτερα προνόμια,(φορ, δικαίωμα
ιδιοκτ,ανέγερς,ναών)Ο αυτοκρ, συγκέντρωνε τας εξουσίας,συν της
θρησκ,αποβλέποντας στην πολιτ-ενότηταν του κρατ, συνεκάλεσεν την 1ην
οικ, σύνοδον δια δογματικάς διαφ.
Όλοι οι αυτ, πλην Ιουλιανου, ως μέρη της χρ-πολιτισμικής-δομής την
χρησιμοποίησαν δια να επετύχουν ενότηταν ή να κατισχύσουν στο εσωτερικόν
η να επιβληθουν στο εξωτερικόν πράγμα τι συνετέλεσεν στο ότι αι
δογματικαί συγκρούσεις προέρχονται εκ του εξωτ, δεικνύοντας πλην
διαφορετικών αντιλ, και πολιτ-κοιν-πολιτισμ, διαφοράς.
Επι θεοδόσιου,(380)μόνη επίσημος θρ, ο χριστ(δημευσ-διωγμοι-
καταστροφαι)
Επι ιουνστινιανού(529) κλείνει η σχ των Αθηνών.
Τα θεολογικά γραμματα.
65/70
Το σχίσμα.
Το εκλησιαστικόν ζήτημα μεταξύ ανατ-δύσεως ονομάσθηκε σχίσμα και αι
κυριότεραι αιτίαι του ήσαν ΅Το filioque , το παπικόν πρωτείον, εις το
οποίον αντέδρασε ο πατριαρχης Φώτιος το867, τα άζυμα. Η διάστασις
εντοπίζεται αρχικώς στο πολιτισμικόν επίπεδον, λόγω μη παρακολουθήσεως
των θεολογικών γραφομένων εις αμφοτέρας τας πλευράς, και των πολιτικών
λόγων, οίτινες επιδίωκαν τον έλεγχον όλων των θρησκ-κοσμικών εξουσιών.
Κεφάλαιο 9ο – ΤΟΜΟΣ Β
Γλώσσα
Η ελληνική γλώσσα κυριαρχούσε στις ανατολικές επαρχίας του ρωμαϊκού
κράτους, η λατινική επικρατούσε στη διοίκηση και αρχικά στο πρώτο
διάστημα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας όταν διαχωρίστηκε σε ανατολική –
δυτική. Με την πάροδο του χρόνου επιτεύχθηκε μέσω ελληνικών παραγόντων
η ισοτιμία Ελληνικής λατινικής, σε δικαιοσύνη – εκπαίδευση .επί Ιουστινιανού
η Ελληνική κυριάρχησε ολοκληρωτικά, αντίθετα στη δύση η Ελληνική έχασε
έδαφος, και η μη κατανόηση συγγραμμάτων από την ανατολή προς τη δύση,
ως αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης, είναι η διαπίστωση, ότι εξελικτικά τα
αίτια του σχίσματος δεν είναι μόνο εκκλησιαστικά (δογματικά) αλλά και
πολιτισμικά.
φθόγγων ως βραχέων, έχουμε την παύση της δοτικής – της ευκτικής – του
δυικού.
Παιδεία
Με τον όρο παιδεία δηλώνεται η εκπαίδευση, η αντιγραφή παλαιοτέρων
έργων, η συγγραφή νέων βάσει παλαιοτέρων με σκοπό την εκμάθηση Αττικής-
ρητορικής – φιλοσοφίας – επιστημών.
Στο τέλος του 8ου αιώνα μια ομάδα κρατικών λειτουργών με φιλοσοφική
παιδεία και ρητορική λόγω παρακολούθησης ιδιωτικών μαθημάτων,
αναθέρμαναν το ενδιαφέρον για φιλοσοφικές σπουδές και την αντιγραφή
χειρογράφων, γεγονός που σχετίζεται με την εδραίωση της ορθοδοξίας, τον
θρίαμβο της εικονολατρίας και την επανάσταση στην γραφή. Τα βιβλία από
τις αρχές του 9ου αιώνα τυπώνονται σε Μικρογράμματη η οποία στην αρχή
χρησιμοποιούνταν στον ιδιωτικό βίο (επισυρομένη), υιοθετείται και ως
βιβλιακή (ευανάγνωστη αντιγραφή – περιθώρια –αποστάσεις), με
πλεονεκτήματα: μείωση κόστους λόγω μειώσεως χώρου – χρόνου,
ευχερέστερη ανάγνωση.
Η καθιέρωση της Μικρογράμματης συντέλεσε στην παραγωγή – διάδοση του
βιβλίου σε συνδυασμό με την χρήση του χαρτιού (12ος) και της
τυπογραφίας (15ος). Έτσι εξυπηρετήθηκαν και καλύφθηκαν οι ανάγκες των
εκπαιδευτικών και των σχολών αντιγραφής.
Ιωάννου Στουδίτου (κανονισμός αντιγραφής κειμένων)
Λέων φιλόσοφος – μαθηματικός (φιλοσοφική σχολή – Μαγναύρας – 1ο
χειρόγραφο του Πλάτωνα)
Λέων Φώτιος (πατριάρχης – πρωτοασηκρήτις – Μυριόβιβλος – οργάνωσε
ελληνορθόδοξη εκκλησία Μοραβίας – προώθησε αντί του καθολικισμού την
ορθοδοξία στην Βουλγαρία.
Κων/νος Κεφαλάς (παλατινή ανθολογία),
Κων/νος Πορφυρογέννητος,
Συμεών μεταφραστής (Μηνολόγιον)
Η προσπάθεια....οι αντιδράσεις
Η ανάκαμψη της οικονομίας τον11ο αιώνα είχε ως αποτέλεσμα την άνθηση
της παιδείας.
Κων/νος Ψελλός – Ιωάννης Ξιφιλίνος (δίδασκαν ιδιωτικά φιλοσοφία – ρητορική
– δίκαιο. Με αυτοκρατορική απόφαση χωρίστηκαν ονομαζόμενοι ύπατος
φιλοσόφων και νομοφύλακας αντίστοιχα. Το ενδιαφέρον δια την «Θύραθεν
παιδεία» και η φιλοσοφική προσέγγιση των θεολογικών ζητημάτων στέρησαν
την θέση του ψελλού, ενώ ο Ξιφ. έγινε πατριάρχης.
Ο Ιωάννης Ιταλός κατηγορήθηκε δια την προτίμησή του στους φιλοσόφους
αντί των πατέρων και αφορίσθηκε.
70/70
Με την άνοδο του Αλεξίου Κομνηνού, καταργήθηκε το αξίωμα του Υπάτου, και
ενισχύθηκαν τα κέντρα ορθοδοξίας, περνώντας την εκπαίδευση στα χείρας
του πατριαρχείου.
Μιχαήλ ιταλικός -
Ευστάθιος θεσ/κης-
Νικηφόρος Βλεμμύδης-
Θεόδωρος Μετοχίτης-
Μανουήλ Πλανούδης-
Δημήτριος Τρικλίνιος
Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων (αντικατάσταση της ορθοδοξίας με μια μορφή
πολυθεΐας, μείωση της επιρροής των μοναχών, τη διαίρεση της κοινωνίας σε
3 τάξεις σύμφωνα με την πλατωνική θεωρία.