YTMAKiNE * A305teyim.

com
1.D L ARKLAR 1.1. G R
Dili ark, silindir bir parann dna veya silindirik bir deliin iine belirli kurallara uygun olarak bir takm dilerin almas ile elde edilen bir makine elamandr. Dililer senkronize (g ve devir ileten) g iletirler.Genellikle mekanizmann kk dilisine pinyon dierine ark ad verilir. Dililer eksene paralel ise dz dili, eksene a yapyorsa helisel dili adn alr. Dililer koni zerinde ise konik dili sz konusu olur.imalat usulleri talal ve talasz (kuma dkm,kabuk dkm,souk haddeleme,toz metalurjisi,ekstrzyon) olmak zere ikiye ayrlr. Talal imal usul yuvarlama yntemi ile imal yntemi ile imal ve profil

yntemi ile ekillendirmek olarak ikiye ayrlr. a) Yuvarlama yntemi :

Bak dili kesme kenarnn imal edilecek profiline gre planyalama veya frezeleme hareketi yaparken bu esnada imal edecei dili ile dili ana kanununa uygun ( C1= C2 ) e alma yapar. Yntem dili eksenine paralel kesme hareketinden sonra ilenen dili ile ayn miktarda dner. b) Azdrma ile: Sonsuz vidaya benzeyen bir kesme takmdr. Dileri kramer gibi dz kenara sahiptir. Azdrma yava, yava taslaa doru ilerletilerek salanr.Pinyon eklindeki takm dey eksen boyunca yukar aa hareket eder ve btn dilerin almas

yava, yava taslaa ilerler.

1.2. HEL SEL D L LER

Helisel dililerde, di ana dorusu bir helistir. Helisel dililerde ayn anda birden ok di ifti kavrama halindedir.Sessiz alrlar. malatlar d dililere nazaran zordur.

Helisel dililer vidalarda olduu gibi sa ve sol helis asna sahiptir. Bu aya helisel eim as denir.Sembol 0 olarak gsterilir ve 15o ile 30o arasnda deiir. Helisel dililerden oluturulan mekanizmalarda her iki dilinin dilerinin eim alar eit olmaldr. Ancak dtan temasl dili mekanizmalarda di eimleri birbirine ters iten temasl dili mekanizmalarda ise her ikisi de ayn ynl olmaldr.Helisel dili arklarn boyutlarn ve dier zelliklerini tanmlarken dili eksenine dik aln kesiti ve di dorultusuna dik normal kesit olmak zere iki kesit gz nne alnmaldr. Birimler SI birim sistemine uygun olarak kullanlmtr. daN/cm2 ( Normal gerilme ) daN/cm2 ( Kayma gerilmesi) daN/cm2 ( Basnc ) daNcm Vm/s ( Hz ) dm3 ( Hacim) ToC ( Scaklk ) Lh milyon devir. d mm (ap) Srtnme katsays Derece oC (A) Yaplan dnmler; 1daN= 0,1N 1m= 1000 mm ( Moment ) mm ( Uzunluk ) FdaN (Kuvvet ) PBG ( G ) nd/d ( Devir says ) J/(m2 hCo) (Is iletim kat. ) Amm2 ( Alan ) Derece oC (A) L saat ( milyon devir olarak ) C0 N (Dinamik Yk Says ) m mm (Dili modl ) Yatak seim katsays

2.TEK KADEMEL HEL SEL D L ARK MEKAN ZMASI

2.1.HESAPLAMALAR
ng = 1300d/d i=
z1 1300 ng = = = 5,2 n z2 250

n = 250d/d P = 15 BG

z1 = 21 ( kabul yaplmtr) z2 = 110

2.2. D L LER N TEMEL BOYUTLARI

Yaplan Kabuller;
Kavrama As, Helis Eim Acs; Darbe Faktre; Dinamik Yk faktr, Kavrama Oran, Form Faktr, Geni lik Faktr, Elastik Modl, Malzeme:Pinyon St 50 ark GG25 Pinyon milindeki Dndrme momenti;

no = 20 o o = 20 o
K = 1,25

= 1,15 p = 1,70 n = 8,1 = 14

E = 1,59 . 106 daN/cm2

em = 1200
Pem = 3400

daN/cm2 daN/cm2

Mb1 = 71620

15 p = 71620 = 826,384 daNcm ng 1300

2.3. MODL HESABI

a) Di dibi mukavemetine gre modl hesab;

k . .Mb1.n. cos 0 = 6. z1. em. .p
1, 25.1,15.826,384.8,1. cos 20 O 21.1200.14.1,7

mn1 = 6 .

mn1 = 1,4822 mm

b) Anmaya Gre Modl Hesab;

k . .Mb1.E.(i + 1). cos 4 0 1,25.1,15.826,384.1,59.106 (5,2 + 1).cos4 20O =9. 3 z1 2 .Pem 2 .i. .p 212.34002.5,2.14.1,7

mn2 = 9 .

mn2 = 2,1932 mm mn2 = 2,1932 mm

> mn1 = 1,4822 mm olduunda standart modl

mn = 2,5 mm seilir. Buna gre aln modl (ma): ma =

mn 2,5 = = 2,66 mm cos o cos 20

Aln kavrama as( tan no ): tan no =

tan no tan 20 = = 0,3873 cos o cos 20

no = 21.17 o

2.4. D L ARKLARIN BOYUTLARI 2.4.1. Pinyon Dilisinin Boyutlar

Di says z1 = 21 Standart Modl mn = 2,5 mm Taksimat Dairesi ap ( do1 ): d01 = ( z1/mn ) / cos o d01 = ( 21 . 2,5 ) / cos20o = 55,86 mm Di ba dairesi ap ( db1 ): db1 = d01 + 2 . mn Di taban dairesi ap ( dt1 ): dt1 = d01 - 2,5 . mn Taksimat ( tn ): tn = . mn Temel dairesi ap ( dg1 ): dg1 = d01 . cos ao Di ba boluu ( sb ): sb = 0,25 . mn Geni lik ( b) b = tn . b = 7,85 . 14 = 109,95 mm sb = 0,25 . 2,5 = 0,62 mm dg1 = 55,86 . cos21,17o = 52,09 mm tn = 3,1415 . 2,5 = 7,85 mm dt1 = 55,86 + 2,5 . 2 = 49,61 mm db1 = 55,86 + 2 . 2,5 = 60,86 mm

6 Kk dili ( pinyon ) imalat esnasnda hesaplama yntemi ile bulunan geni lik deerin den 3 mm daha fazla geniletilir. Bylece byk dilinin genilii B = tn . iken kk

dilinin ( pinyon) mm olur.

B = (tn . )+ 3 olur. Buradan pinyonun genilii : b =110 +3 = 113

Eksenler aras uzaklk(ao): ao = ( z1+z2 ) . mn / ( 2.cos o ) ao = 2,5 . ( 21+110 ) / ( 2.cos20o ) = 174.25 mm

2.4.2. arkn Boyutlar

Di says z2 = z1 . i = 21 . 5,2 = 109,2 mm Standart Modl mn = 2,5 mm Taksimat Dairesi ap (do2): d02= ( z2/mn )/cos o Di ba dairesi ap( db2 ): db2 = d02 + 2 . m n Di taban dairesi ap (dt2 ): dt2 = d02 - 2,5 . mn Temel dairesi ap( dg2 ): dg2 = d02 . cosa0 Eksenler aras uzaklk( ao ): ao = ( d01 + d02 ) / 2 ao = ( 292,64 + 55,889 ) / 2 = 174,25 mm dg2 = 292,64 . cos21,17 = 272,89 mm dt2 = 292,64 - 2,5. 2,5 = 286,39 mm db2 = 292,64 + 2,5 . 2,5 = 297,64 mm d02 = ( 110 . 2,5 ) / cos20 = 292,64 mm z2 = 110 mm ( alnr.)

2.4.3. TEMEL BOYUTLAR

Pinyon
Di saylar - z Standart modl - mn Taksimat dairesi ap- d0 Di ba dairesi ap- db Di taban dairesi ap- dt Taksimat- tn Temel dairesi ap- dg Di ba boluu- sb Eksenler aras uzaklk- ao Geni lik- b 21 2,5 55,86 60,86 49,61 7,85 52,09 0,625 174,25 113 Yukardaki tablo deerleri mm olarak verilmitir.

ark
110 2,5 292,64 297,64 286,39 7,85 272,89 0,625 174,25 113

2.5. M L APLARININ N HESAPLANMASI

St-50 mil malzemesi iin ( Giri Mili )

d1 = 134,4 .

P = 134,4 . ng

15 = 30,70 mm 1300

d1 = 35 mm

St-50 mil malzemesi iin ( k Mili )

d2 = 134,4 .

P = 134,4 . n

15 = 52,61 mm 250

d2 = 55 mm

3.YATAKLARA GELEN KUVVETLER

dnerek. Dililerin (Pinyon-ark) yataklara gre simetrik olarak yerletirildiini

Teetsel Kuvvet
Ft = 2.Mb1 d 01 Ft =

2.826,38 = 295,827 daN 5,586

Radyal Kuvvet

Fr = Ft .

tan no cos o

Ft = 295,827 .

tan 20 0 = 114,582 daN cos 20 0

Eksenel Kuvvet Fa = Ft . tan20o Fa = 295,827 . tan20o = 107,672 daN

Fa eksenel kuvveti nedeni ile oluan radyal kuvvet Fr1 = Fa .

d 01 2.l

Fr1 = 107,62 .

5,586 = 11,568 daN 2.26

9 En byk eilme teetsel kuvvet etkisinde meydana geleceinden ( Me )max =

Ft l . 2 2

( Me )max =

295,827.26 = 1922,87 daNcm 2.2

3.1. A Yatandaki Radyal Kuvvet

FA =

Fr Ft + Fr ) 2 + ( ) 2 2 2

FA =

114,58 295,827 2 ( + 11,568) 2 + ( ) = 162,774 daN 2 2

FC = 162,774 daN

FA=162,774 daN

3.2. B Yatandaki Radyal Kuvvet

FB = (

Fr Ft Fr ) 2 + ( ) 2 2 2
FB = 154,607 daN

114,58 295,827 2 FB = ( 11,568) 2 + ( ) = 154,607daN 2 2

= FD = 154,607 daN

10

3.3. BURULMA MOMENTLER

Mb1 = 71620 .

p ng p n

Mb1 = 71620 .

15 = 826,384 daNcm 1300 15 = 4297,2 daNcm 250

Mb2 = 71620 .

Mb2 = 71620 .

3.4. M L API HESABI 3.4.1. Giri Mili

Maksimum eilme momenti: ( Me )max = 1922,87 daNcm Burulma momenti : Mb1 = 826,384 daNcm

Me =

1 (Me) 2 + .(Mb1) 2 2

1 Me = (1922,87) 2 + .(826,384) 2 = 2009,69 daNcm 2

St-50 mil malzemesi iin eem = 630 dan/cm2

d1 =

32.Me .esem

d2 =

32.2009,69 = 3,191 cm .630

d1 = 35 mm

3.4.2. k Mili
Maksimum eilme momenti: (Me)max = 1922,87 daNcm Burulma momenti : Mb2 = 4297,2 daNcm

Me =

1 (Me) 2 + .(Mb 2) 2 2

1 Me = (1922,87) 2 + .(4297, 2) 2 = 3595,88 daNcm 2

11

St-50 mil malzemesi iin eem = 630 dan/cm2

d2 =

32.Me .esem

d2 =

32.3595,88 = 3,873 cm .630

d2 = 40 mm

aplarnn uygun olduu grlmektedir.Buradan d1 = 35 mm d2 = 55 mm seilmitir.

Bu durumda n boyutlandrma yaparken sadece burulmaya gre bulduumuz mil

4.YATAK HESABI 4.1. Giri Mili

Lh, = 10000 saat L= d1 = 40 mm mil ap iin L= 10000.60.1300 = 780 milyon devir 10 6

Lh.60.n 10 6 C ) F

L=(

= 3 (sabit bilyal yatak iin)

C= F.

C = 1627,74 .

780 = 14983,61 N B = 15 mm

C = 17000 N C0 = 10200 N D = 68 mm

FAG6008RSR

L=(

C ) F

L=(

17000 3 ) = 1139,17 milyon devir 1627,74

L=

Lh.60.n 10 6

L=

1139,17.10 6 = 14604,84 saat 60.1300

4.2. k Mili
Lh = 10000 saat L= d2 = 60 mm mil ap iin L= 10000.60.250 = 150 milyon devir 10 6

Lh.60.n 10 6

12

L=(

C ) F

= 3 (sabit bilyal yatak iin)

C=F.

C = 1546,07 . 3 150 = 8214,72 N C0 = 8150 N D = 78 mm B = 10 mm

C = 9300 N

FAG61812

L=(

C ) F

L=(

9300 3 ) = 217,65 milyon devir 1546,07

L=

Lh.60.n 10 6

L=

217,65.10 6 = 14510,11 saat 60.250

5.FEDER HESABI
Giri milindeki pinyon yekpare yaplacaktr. Bundan dolay sadece k milinde feder kamas kullanlacaktr. Feder malzemesi St-60 seilirse em = 300 daN/cm2 Gbek malzemesi GG25 iin Pem = 500 daN/cm2 d2 = 70 mm iin ( Tablodan alnmtr ) b h = 16 . 10 mmmm t1 = 7,4 mm t2 = 3,9 mm

5.1. Mildeki Teetsel Kuvvet

Ft = 2.Mb 2 d2 Ft = 2.4297, 2 =1227,771 daN 7

5.2. Federin Kesilmesi

k = Ft em b.l
l 1227,771 =2,04 cm 2.300

13

5.3. Gbein Ezilmesi

Pez =

Ft Pem b.t 2

1227,771 = 6,29 cm 0,39.500

Sonu olarak l = 80 mm seilir. Bu deer dili arkn geniliinden ( b = 113 mm) kktr ve uygundur.

Milin hareket alm ve iletiminde kullanlan kamalar iin feder seimi; Giri mili,
d1 = 35 mm iin b h = 10 . 8 mm mm t1 = 4,2 mm aplara gre alnmtr. ) t2 = 3,7 mm (Tablodan

k mili,
d2 = 35 mm iin b h = 16 .11 mm mm t1 = 6,2 mm aplara gre alnmtr. ) t2 = 4,8 mm ( Tablodan

6.M L HIZLARININ BULUNMASI

Szdrmazlk elamanlarnn seiminde ve yataklarn yalama trnn belirlenmesinde kullanlan hz deerleri iin;

6.1. Giri Milinin Hz

V1 =

.d 01.n 60

V=

.0,035.1300 = 2.8 m/s 60

6.2. k Milinin Hz
V2 =

.d 02.n 60

V=

.0,055.250 = 0,71 m/s 60

V = 0,8..........4 m/s aras deerler iin gres daha yksek hzlar iin sv ya.

14

7.YALAMA HESABI
Dili ark mekanizmasnda kullanlacak ya miktar;
Yan miktar hesaplanrken en byk arkn yaklak olarak 3 modl yan iine girmesi istenir. Standart Modl mn = 2,5 mm olan arkn yaa batma derinlii h = mn . 3 h = 2,5 . 3 = 7,5 mm

Mekanizmann ya dolacak hacminin belirlenmesi; Kutu iin b = 175 mm h = 50 mm

= 438mm = 3,83 dm3 = 3,83 lt

=bhl

= 175 50 438 = 3,83 mm3

7.1. SICAKLIK KONTROL

Srtnmeden dolay meydana gelen s Atlan s Qs= 35380.F.v. ( J/h ) Q = .A .t t =20o kabul edilir. =0,02 alnr.

=80000 J/m2 oCh

ty = t +t ( Yatak scakl ty= 60o byk olmamaldr) Qs= 35380.162,774.3.0,02 =345536,6472 J/h buradan Qs= Q varsaym yaplrsa. Soutmaya itirak eden alan. A= ( 2 ( b h ) )+ ( 2 ( lh ) ) b= 275 mm h= 200 mm l= 500 mm

A= (200275 )2 + ( 577275 )2 = 427350 mm2

15

A=0,427 m2

t=

Qs 345536,64 = = 10,11 oC bulunur. A. 0,427.80000

Bylece t< tsnr = 40 oC olduundan yatak kendi kendini soutmaktadr. Yatak yzey scakl ty = t +t ty = 20 +10,11=31,11 oC bulunur.