AVRUPADA YAAYAN TRKLERN ALE YAPILARI VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI (AVUSTURYA RNE) Efkan YELDA Yksek Lisans Tezi

Danman: Yrd. Do. Dr. Hseyin KOAK Austos, 2008 Afyonkarahisar

T.C. AFYON KOCATEPE NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS SOSYOLOJ ANABLM DALI YKSEK LSANS TEZ

AVRUPADA YAAYAN TRKLERN ALE YAPILARI VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI (AVUSTURYA RNE)

Hazrlayan Efkan YELDA

Danman Yrd. Do. Dr. Hseyin KOAK

AFYONKARAHSAR 2008

ii

YEMN METN

Yksek Lisans tezi olarak sunduum Avrupada Yaayan Trklerin Aile Yaplar ve Entegrasyon (Uyum) Sorunlar (Avusturya rnei) adl almann, tarafmdan bilimsel ahlk ve geleneklere aykr decek bir yardma bavurmakszn yazldn ve yararlandm eserlerin kaynaka da gsterilen eserlerden olutuunu, bunlara atf yaplarak yararlanm olduumu belirtir ve bunu onurumla dorularm. .../.../2008 Efkan YELDA

iii

TEZ JRS KARARI VE ENSTT ONAYI

JR YELER Tez Danman: Jri yeleri: Yrd. Do. Dr. Hseyin KOAK Yrd. Do. Dr. Kenan AAN Yrd. Do. Dr. Fehmi AKIN

MZA ....... ....... .......

SOSYOLOJ anabilim

dal

yksek

lisans rencisi Efkan YELDAn,

Avrupada Yaayan Trklerin Aile Yaplar ve Entegrasyon (Uyum) Sorunlar (Avusturya rnei) balkl tezi ..../..../..... tarihinde, saat da Lisansst Eitim retim ve Snav Ynetmeliinin ilgili maddeleri uyarnca, yukarda isim ve imzalar bulunan jri yeleri tarafndan deerlendirilerek kabul edilmitir.

Do. Dr. Mehmet KARAKA MDR

iv

YKSEK LSANS TEZ ZET

AVRUPADA YAAYAN TRKLERN ALE YAPILARI VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI (AVUSTURYA RNE) Efkan YELDA AFYON KOCATEPE NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS SOSYOLOJ ANABLM DALI Austos 2008 TEZ DANIMANI: Yrd. Do. Dr. Hseyin KOAK

Avrupann deiik lkelerine yllar nce g eden Trkler gittikleri bu lkelerde kalc olmulardr. G ile ortaya kan sorunlardan en ok etkilenen, aile kurumu olmutur. Bireyin sosyallemesinde ailenin sahip olduu kltrel deerler sphesiz ok nemlidir. Trklerin sahip olduklar kltrel farkllklarn anlalmas ve ihtiyalarna cevap verilmesi, iinde yaadklar topluma entegrasyon

(uyum)larn kolaylatracaktr. Avrupada yaayan Trklerin aile yaplar ve entegrasyon (uyum) sorunlar bu tezin temel konusunu oluturmaktadr. lenen konular ise Avusturyada yaayan Trklerin sosyo-demografik profili, aile biimleri, aile ii ilikileri ve komuluk ilikileri ile eitim, dil, yabanc dmanl gibi uyum sorunlardr. Konuyla ilgili olarak seilen rneklem zerinde yaplan alan aratrmasnda anket ve mlakat yntemi kullanlmtr. Elde edilen veriler aile biimi, aile ii iliki dzeyi, uyum sorunu, dil sorunu veyabanc dmanl ile dier deikenler aralarnda karlatrlarak olduka anlaml sonulara ulalmtr. Bu sonular yaplan mlakatlardan da yararlanlarak yorumlanmtr.

Anahtar kelimeler:G, Aile, Kltr, Entegrasyon, Uyum, Dil, Yabanc dmanl.

ABSTRACT FAMILY STRUCTURES AND INTEGRATION PROBLEMS OF TURKISH PEOPLE LIVING IN EUROPE (THE CASE OF AUSTURIA) Efkan YELDA AFYON KOCATEPE UNIVERSITY THE INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES DEPARTMENT of SOCIOLOGY August 2008 Advisor: Assist. Prof. Dr. Hseyin KOAK The Turks who immigrated to the different countries of Europe settled down permenantly in the regions they went. Families were heavily effected through the migrations. With no doubt, cultural values that families have are very important in the socialization of individuals. Being aware of cultural differences that Turkish people have, and providing their needs will easily make them integrate into the society they live in. The main goal of this thesiss is that family structures of Turkish people and the problems of their integrations into the society in Europe. The case of Turkish people living in Austuria has been taken as an example. And the following issues are discussed in the research such as; Socio-demographic profile, family shapes, family relations, neighborhood relations, problems of integration, education, language and foreign enmity. Questionnaire and interview methods have been used in the field research which is done on the selected sample concerning the topic. After the collecting datum; family shapes, level of family relations, neighborhood relations, integration problems, language barrier and foreign enmity were mixed up with the other variables considerable results were obtained. The results have also been interpreted with the help of interviews.

Key words: Emigrants, Family, Culture, Integration, Language, Foreign enmity.

vi

NSZ Efkan Yeilda

Bu almann her aamasnda bana yol gsteren ve yardmn hi esirgemeyen kymetli tez danman hocam Yrd. Do. Dr. Hseyin KOAKa teekkr bir bor bilirim. Avusturyada; Verein okay. Zusammen Leben fr Zuwanderung und Integration (Birlikte Yasamaya Evet. Gcmenler ve Entegrasyon) Dernei ile

Mimosa Frauenverein fr Bildung und Kultur (Mimosa Kadn Eitim ve Kltr) Derneinin bakan ve yelerine, anketlerin uygulanmasnda ve eitim

organizasyonlarnda verdikleri destekten dolay Phnix Institut ve Galileo Institutin fedakar ynetici ve eitimcilerine, bizi misafir eden ve dostluunu esirgemeyen ocukluk arkadam Hakk ALKANa, Avusturyada bizi hasretle

kucaklayan evlerini aan ve eitimlerimize katlarak sorulara itenlikle cevap veren vatandalarmza ok teekkr ederim. Ayrca, Yrd. Do. Dr. Kenan AANa ve Sosyoloji blmndeki btn hocalarma, bana teknik destek veren deerli dostum Yrd. Do. Dr. Mustafa Fatih ABASIYANIKa, Do. Dr. Mustafa CEMEKe, Yrd. Do. Dr. dil IIKa ve Yrd. Do. Dr. Mehmet PALANCIya katklarndan dolay kranlarm sunarm. Birlikteliimizin 17. ylna girdiimiz u gnlerde her zaman olduu gibi bu aratrma srecinde de desteini daima yanmda hissettiim refika-i hayatma, gnlmn neesi ocuklarm Rana, Murat Talha ve Zeynepe bu srete onlar ihmal ettiim iin bir zr borluyum. Gsterdikleri anlaya mteekkirim. Varlk sebebim anne ve babama en derin hrmetlerimle. Bu aratrmann Avrupal Trklere faydal olmas ve konuyla ilgili yeni almalara zemin hazrlamas temennisiyle

vii

NDEKLER YEMN METN ...................................................................................................... YKSEK LSANS TEZ ZET .............................................................................. V ABSTRACT .............................................................................................................. V NSZ ...................................................................................................................... V NDEKLER ...................................................................................................... V TABLOLAR LSTES ........................................................................................... X KISALTMALAR DZN .................................................................................... XV GR .......................................................................................................................... 1

BRNC BLM KLTR, ALE VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI 1. KLTR VE KLTRLE LGL BAZI KAVRAMLAR .......................... 8 2. ALE YAPISI VE KOMULUK LKLER............................................. 13 2.1. TRKYEDE ALE......................................................................... 17 2.2. AVRUPADA ALE ......................................................................... 19 2.3. G VE ALE .................................................................................. 20 2.4. KOMULUK LKLER ............................................................... 21 3. AVUSTURYADA YAAYAN TRKLERN SOSYO-KLTREL VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI ........................................................ 22 3.1. ENTEGRASYON (UYUM) SORUNU ............................................ 24 3.2. DL SORUNU ................................................................................... 29 3.3. YABANCI DMANLII .............................................................. 31

KNC BLM AVUSTURYADA YAAYAN TRKLERN ALE YAPILARI VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI ALAN ARATIRMASIYLA LGL BLGLER

viii

1. ARATIRMANIN KAPSAMI VE AMACI ..................................................... 35 2. ARATIRMANIN NEM ................................................................................ 36 3. RNEKLEM VE VER TOPLAMA TEKNKLER ...................................... 37 4. ARATIRMA ALANI (AVUSTURYA) HAKKINDA GENEL BLG......... 38 4.1. TARHE.......................................................................................... 38 4.2. CORAF DURUM ......................................................................... 39 4.3. NFUS .............................................................................................. 40 4.4. SYAS HAYAT ............................................................................... 40 4.5. EKONOM ........................................................................................ 41

NC BLM AVUSTURYADA YAAYAN TRKLERN ALE YAPILARI VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI LE LGL BULGULAR VE YORUMLAR 1. DEMOGRAFK ZELLKLER VE ALE YAPISI .................................... 42 1.1. CNSYET DAILIMI ..................................................................... 42 1.2. YA GRUPLARI .............................................................................. 43 1.3. RENM DURUMU ..................................................................... 44 1.4. MEDEN DURUM ........................................................................... 45 1.5. ALIMA DURUMU ...................................................................... 46 1.6. AVUSTURYADA YERLEME DURUMU .................................. 47 1.7. AVUSTURYADA YAAMA SRES .......................................... 48 1.8. OTURULAN YERLEM YER...................................................... 49 1.9. SZLK NEDENLER ................................................................... 50 1.10. ALE BM .................................................................................. 51 1.11. ALE BREYLER VE AKRABALARLA LKLER ................ 52 1.12.OCUKLARIN AVUSTURYADA YETMES SZ ENDELENDRYOR MU? .................................................................. 53 1.13. OCUKLARININ AVUSTURYADA YETMESNDEN HANG NEDENLERLE ENDE DUYUYORLAR? .......................................... 55

ix

1.14. ALEDE AKRABA VEYA HEMEHR OLMA DURUMU ....... 56 1.15. TRKLERN KEND ARALARINDAK LKLER ................. 57 1.16. KOMU VE AKRABALARLA LKLER ................................. 59 1.17. ALENN GELR DURUMU ......................................................... 61 1.18. OTURULAN EVN MLKYET ................................................. 62 2. GENEL UYUM SORUNLARI ....................................................................... 63 2.1.ENTEGRASYONDAN NE ANLAILDII ..................................... 63 2.2. UYUM SORUNU YAAMA DURUMU ........................................ 64 2.3. UYUM SORUNU YAANAN KONULAR .................................... 65 2.4. DL KONUSUNDA YAANAN SORUNLAR ............................... 67 2.5. OCUKLARIN TRKE OKUMA-YAZMA SORUNLARI ........ 68 2.6. OKUNAN GAZETE VE DERGLER .............................................. 69 2.7. YABANCI DMANLII .............................................................. 70 2.8. TRKLERN AVUSTURYALILARLA LKLERNN ALGILANII ........................................................................................... 72 2.9. AVUSTURYA VATANDALIINA GEME .............................. 75 2.10. VZE KONUSUNDA YAANAN SORUNLAR .......................... 76 2.11. RESM MAKAMLARLA LKLER .......................................... 77 3. ALE YAPILARI VE UYUMLA LGL APRAZ TABLOLAR ............ 79 3.1. ALE BMNE GRE ................................................................... 79 3.2. GENEL ALE LKLERN YLK DZEYNE GRE ....... 83 3.3. UYUM SORUNUNA GRE............................................................ 85 3.4. DL SORUNUNA GRE ................................................................. 94 3.5. YABANCI DMANLIINA GRE ........................................... 100 3.6 YABANCI DMANLIIYLA KARILAMA DURUMUNA GRE ..................................................................................................... 104 GENEL DEERLENDRME VE SONU ......................................................... 108 KAYNAKA .......................................................................................................... 114 EK-1: UYGULANAN ANKET SORULARI ....................................................... 114

TABLOLAR LSTES Sayfa Tablo 1. Cinsiyet Gre Dalm .......................................................................... 42 Tablo 2. Ya Gruplar .......................................................................................... 43 Tablo 3. renim Durumu .................................................................................. 44 Tablo 4. Medeni Durum ...................................................................................... 45 Tablo 5. alma Durumu ................................................................................... 46 Tablo 6. Avusturyada Yerleme Durumu .......................................................... 47 Tablo 7. Avusturyada Yaama Sresi ................................................................ 48 Tablo 8. Oturulan Yerleim Yeri ......................................................................... 49 Tablo 9. sizliin Nedenleri ............................................................................... 50 Tablo 10. Aile Biimi .......................................................................................... 51 Tablo 11. Aile Bireyleri Ve Yakn Akrabalarla likiler ..................................... 53 Tablo 12. ocuklarn Avusturyada Yetimelerinden Duyulan Endie .............. 54 Tablo 13. ocuklarla lgili Kayg Nedenleri ....................................................... 55 Tablo 14. Ailede Akraba Veya Hemehri Olma Durumu ................................... 56 Tablo 15. Trklerin Kendi Aralarndaki likilerin Deerlendirilmesi ............... 57 Tablo 16. Akrabalarla Grme Durumu ............................................................ 59 Tablo 17. Trk Komu Ve Arkadalarla Ailece Grme Durumu .................... 60 Tablo 18. Ailenin Aylk Gelir Durumu ............................................................... 61 Tablo 19. Oturulan Evin Mlkiyeti ..................................................................... 62 Tablo 20. Entegrasyondan Ne Anlald........................................................... 63 Tablo 21. Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yaama Durumu ..................... 64 Tablo 22. Uyum Sorunu Yaanan Konular ......................................................... 65 Tablo 23. Almanca Konusunda Sorun Yayor Musunuz? ................................. 67 Tablo 24. ocuklarn Trke Konusunda Sorun Yaayp Yaamadklar .......... 68 Tablo 25. Gazete-Dergi Okuma Alkanl ........................................................ 69 Tablo 26. Yabanc Dmanlyla lgili Dnceler ........................................... 70 Tablo 27. Yabanc Dmanlyla Karlama Durumu...................................... 71 Tablo 28. Trklerin Avusturyallarla likilerinin Deerlendirilmesi ................. 73 Tablo 29. Avusturyal Komu ve Arkadalarla Grme Durumu ..................... 74

xi

Tablo 30. Avusturya Vatanda Olma stei ....................................................... 75 Tablo 31. Vize Uygulamalarnda Sorun Yaanp Yaanmad .......................... 76 Tablo 32. Sorunlarn Resmi Makamlara Ulatrmada Sorun Yaanp Yaanmad ............................................................................................. 77 Tablo 33. Resmi Makamlarla Yaanan Sorunlar ................................................. 78 Tablo 34. Aile Biimine Gre renim Durumu ................................................ 79 Tablo 35. Aile Biimine Gre ocuklarn Avusturyada Yetimesinden Duyulan Endie ....................................................................................................... 80 Tablo 36. Aile Biimine Gre ocuun Yabanc Deerler Edinmesi Endiesi .. 81 Tablo 37. Aile Biimine Gre Trk Komu Ve Arkadalar Ailece Ziyaret....... 82 Tablo 38. Aile i likilerle ocuklarn Avusturyada Yetimesi Endiesi ....... 83 Tablo 39. Aile i likilerle ocuun Kltrmz renememesinden Duyulan Endie ....................................................................................................... 84 Tablo 40. Uyum Sorunu Ya likisi ................................................................... 85 Tablo 41. Uyum Sorunu le Avusturyada Yaama Sresi likisi ..................... 86 Tablo 42. Uyum Sorunu le Oturulan Yer ........................................................... 87 Tablo 43. Uyum Sorunu le ocuklarn Avusturyada Yetimesinden Duyulan Endie ....................................................................................................... 88 Tablo 44. Uyum Sorunu le Yabanc Dmanlyla Karlama ....................... 89 Tablo 45. Uyum Sorunu le Sorunlarn Resmi Makamlara Ulatrma ............... 90 Tablo 46. Uyum Sorunu le Dil Sorunu likisi .................................................. 91 Tablo 47. Uyum Sorunu le Almanca Gazete-Dergi Okuma likisi .................. 92 Tablo 48. Uyum Sorunu le sizliin Nedeni Olarak Trklerin Almancay Bilmemelerinin Grlmesi ....................................................................... 93 Tablo 49. Dil Sorunu le Sevgisi ..................................................................... 94 Tablo 50. Dil Sorunu le Avusturya Vatandal ............................................... 95 Tablo 51. Dil Sorunu le Akrabalar le Grme Skl .................................... 96 Tablo 52. Dil Sorunu le ocuklarn Avusturyada Yetimesinden Duyulan Endie ....................................................................................................... 97 Tablo 53. Dil Sorunu le Avusturyallarla Grme Skl................................ 98 Tablo 54. Dil Sorunu le Avusturya Vatanda Olma stei ............................... 99 Tablo 55. Yabanc Dmanl le Cinsiyet ...................................................... 100

xii

Tablo 56. Yabanc Dmanl le ocuklarn Avusturyada Yetimesinden Duyulan Endie ...................................................................................... 101 Tablo 57. Yabanc Dmanl le Karlama Durumu ................................... 103 Tablo 58. Yabanc Dmanlyla Karlama le sizliin Nedeni Olarak nyarg Ve Ayrmcln Grlmesi ..................................................... 104 Tablo 59. Yabanc Dmanlyla Karlama le Sorunlarn Resmi Makamlara Ulatrma Gl Yaama ................................................................... 105 Tablo 60. Yabanc Dmanlyla Karlama le Avusturyallarla likilerin Nasl Algland .................................................................................... 106 Tablo 61. Yabanc Dmanlyla Karlama le Avusturyallarla Grme Skl ..................................................................................................... 107

xiii

KISALTMALAR DZN

AB: Aile Biimi AGDO: Almanca Gazete Dergi Okuyor musunuz? AGS: Akrabalarla Grme Skl ASAGEM: Aile Ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl AV: Avusturya Vatanda msnz? AVKAG: Avusturyal Komu v Arkadalarla Grme Skl AVO: Avusturya Vatanda Olmak ster misiniz? ATB: Avrupa Trk slam Birlii C: Cilt CNS: Cinsiyet AYE: ocuklarn Avusturyada Yetimesinden Endieli misiniz? ev: eviren KE: ocuunuzun Kltrmz renememesinden Endie Duyuyor musunuz? YDE: ocuun Yabanc Deerler Edinmesi Endiesi DSY: Dil Sorununu Yayor musunuz? ed: Editr GAD: Genel Aile i likilerin yilik Dzeyi MEB: Milli Eitim Bakanl NK: sizliin Nedeni Kurumlarn lgisizliimidir? NT: sizliin Nedeni Trklerle lgili nyarg ve Ayrmclk mdr? S: inizi Seviyor musunuz? D: renim Durumu RMGY: Sorunlarn Resmi Makamlara Ulatrma Gl Yaadnz m? s: Sayfa S: Say TAB: sizliin Nedeni Trklerin Almancay Bilmemelerimidir? TAV: Trklerin Avusturyallarla Arasnda yi bir liki Var m? TBMM: Trkiye Byk Millet Meclisi TKZ: Trklerin Komularn Ziyaretleri TK: Trkiye statistik Kurumu

xiv

USY: Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? VSY: Vize Uygulamasnda Sorun Yaadnz m? vb: ve benzeri YDK: Yabanc Dmanlyla Karlatnz m? YDV: Sizce Yabanc Dmanl Var m?

xv

GR

II. Dnya Savandan sonra igc an karlamak zere Bat Avrupa lkelerine, "misafir ii" olarak g eden Trkler, gittikleri bu lkelerde nemli bir "aznlk grubu" olarak bulunmaktadrlar. Bu yeni hayat tarz ve kltr karsnda uyum glkleri eken ailelerin sorunlar, her kuakta artarak ve farkllaarak kendini gstermeye devam etmektedir. Bu sorunlarn zm iin yaplacak en nemli i, yaanan bu sorunlarn yerinde ve bilimsel nitelikli almalarla tespit edilerek ortaya konulmasdr. Bu tez, Avusturyadaki Trklerin aile yaplar ve yaadklar entegrasyon (uyum) sorunlarnn ortaya karlmasn amalamaktadr. Avusturyada yaayan Trk ailelerinin; aile yaplar, ekonomik durumu, yaad konutlar, ailelerin Trk ve Avusturyal komularyla ilikileri, gazete-dergi okuma alkanlklar, aile ii ilikileri; aile fertleri ve yakn akrabalarla ilikilerin deerlendirilmesi, yabanc dmanl, dil, entegrasyon (uyum) sorunlar, Avusturya ve Trk makamlaryla ilgili yaanan sorunlar ve yabanc dmanl gibi sorunlar ele alnmtr. Bugne kadar hem g alan lkelerin hem de g veren lkelerin, ortaya kan sorunlar zmedeki yetersizliklerinde konuyla ilgili salkl bilgilere ulama glklerinin paynn byk olduu aktr. Konunun nemine ve Trkiyenin ok nemli bir igc g veren bir lke olmasna ramen, bu konuda lkemizdeki bilimsel almalarn son yllarda artt gzlenmekle birlikte hl bu almalarn ok snrl olduu grlmektedir. Yaanan igc gnn ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel sonularnn ve sorunlarnn ok boyutlu olmas nedeniyle yaplacak almalarn disiplinler aras bir yaklamla ele alnmasnn sorunlarn daha iyi anlalmasn salayaca ve zm nerilerinin etkinliini artraca phesizdir.

Bu igc glerinden gmen iciler farkl boyutlarda ve ekillerde etkilenirlerken, g ettikleri lkelerin de ekomonik, sosyal ve kltrel hayatlarnda da deiik ekillerde ve boyutlarda etkilenmelere neden olmulardr. Bu etkilenme, gmen icilerin hem kendilerine hem yaadklar lkelere hem de kendi lkelerine eitli ekillerde yansmstr. Yaanan sorunlarn, yaanlan lkenin sosyal yaps ve sorunlar ile ilikili birok boyutu olduu aktr. Konuyla ilgili kurum ve kurulularn yapt almalar bata olmak zere, genel bir literatr taramas yaplm ve benzer almalardan esinlenilmitir. Yurtdndaki vatandalarmzla ilgili gerek yurt iinde ve gerekse bulunduklar lkelerde eitli almalar yaplmtr. Ancak bu almalarn yurt iinde yaplanlar arlkl olarak igc g bal altnda yaplmtr. Ayrca Trke literatrde Avusturyadaki Trk ailelerin sorunlaryla ilgili kuatc bir sosyolojik aratrmaya rastlanmamtr. Bu nedenle ele alnan pek ok sorun alan ile ilgili verilere ulalamamtr. Bu nedenle byle bir alma bu alandaki bir eksiklie katkda bulunabilir dncesi ile yaplmtr. Avrupaya ilk giden Trkler genellikle inaat, temizlik, madencilik gibi ar i alanlarnda almlardr. Sz konusu yurttalarmzn eitim seviyelerin dkl ve dil bilmeme sorunu gittikleri lkelere uyumlarn zorlatrmtr. Bu zorluklar, hemehrilik ve aile balarn gl tutarak amaya almlardr. Genellikle kk ve sosyo-ekonomik dzeyi dk blgelerde yaamaya balamlardr. Bu durum geleneksel ve kapal bir yaam sren evrelerden giden Trklerin Avrupada daha iine kapank bir yaam srmelerine neden olmutur. Bu durumun deitirilmesine ynelik gerekli tedbirlerin alnmamas, yeterli

uygulamalarn yaplmamas nedeniyle vatandalarmzn durumlarnda nemli deiiklikler olmamtr. Daha zc olan da Avrupada uyum sorunu yaayan Trklerin Trkiyede yaanan dnm ve deiimden yeterince haberdar olmamalar nedeniyle kendi lkelerinde de uyum sorunu yaayacak hale gelmeleridir. Vatandalarmzn uyum sorunlar ile ilgili yaplan almalar ve elde edilen sonular hep snrl kalmtr. Sphesiz g ile ortaya kan eitli sorunlarn en fazla etkiledii kurum ailedir. G olgusu aileleri, ailelerinin paralanmalarndan aile bireylerinin

birbirleriyle veya toplumla ilikilerine kadar ok deiik ekillerde ve farkl boyutlarda etkilemektedir. Ancak aile ii dayanma, ailenin yeni topluma uyum kabiliyeti, ortaya kan sorunlarla ba etme becerisi gibi zellikleri gl olan ailelere sahip bireylerin gle birlikte ortaya kan birok sorunu atlatabilmeleri mmknken, bu zellikleri zayf veya bu zelliklerden yoksun ailelerin bireylerinin bu sorunlarla ba etmede byk lde zorlandklar aktr. Toplumda ortaya kan birok sorunun kayna ailede yaanan sorunlar olduu gibi ayn sorunlarn zmnn adresi de yine byk lde ailelerdir. G ile ortaya kan sorunlar zmeye dnk abalarn da bu olgu erevesinde deerlendirilmesi gerekmektedir. Ancak mevcut artlarn iyi deerlendirilmesinde ve sorunlarn en aza indirilmesinde kiilerin abalarnn ve ailelerinin onlara salad katknn nemi byktr. Aile kurumu, btn toplumlarda yer alan bir kurum olmasna karlk aile yaplar, toplumlar arasnda kltrel zelliklere bal olarak farkllklar

gstermektedir. Bat toplumlarndaki ekirdek ailenin en temel zellii aile bireylerinin birbirinden bamsz ve ayr olmasdr. zellikle Avrupada bireysel yaam ve ben duygusu gl iken Anadoluda ve Dou toplumlarnda ise biz duygusu, dayanma ve ballk ok daha gldr. Bu zellikler gz nnde bulundurularak bakldnda aile yaplar her iki toplumun kltrel zelliklerine bal olarak nemli baz farkllklar gstermektedir. Trkler, Trkiyeden g eden bir topluluk olarak bir yandan Trk toplumunun kltrel zelliklerini tarken ayn zamanda farkl bir toplum iinde yaamaktadrlar. Bu duruma bal olarak zellikle ikinci, nc kuak iinde bu kltrel etkileimin bir sonucu olarak baz deiiklikler ortaya kmtr. Avrupann eitli lkelerinde 1980li yllardan itibaren gndeme gelen entegrasyon politikalarnn hedef kitlesinin de daha ok I. ve II. kuak yabanc gen ve ocuklar olduu grlmektedir. Farkl bir dil ve kltre sahip olan Trkler, g ettikleri lkenin diline ve kltrne kendi dil ve kltrlerini de muhafaza ederek uyum salamaya almaktadrlar. Bu srete ciddi sorunlarda yaayabilmektedirler. Trklerin bulunduklar lkenin dilini ve kltrn renmeden o lkede yaamlarn

srdrmeleri hem kendileri hem de bulunduklar lkeler asndan ne kadar sorunlu ise, kendi dillerini ve kltrlerini tamamen terk etmeye zorlanmalar da kabul edilemez bir durumdur. Ayrca entegrasyon politikalarnn hedefleri konusunda farkl yorum ve yaklamlar sz konusudur. Bu politikalarn hedeflerinin netletirilmesi ve bu hedefler konusunda taraflar arasnda bir mutabakatn salanmas politikalarn baars asndan ok nemlidir. Avusturya zelinde yaplan Avrupada Yaayan Trklerin Aile Yaplarn ve Entegrasyon (Uyum) Sorunlarn ele alan bu aratrmann temel varsaymn yle ifade edebiliriz: Trkler G ettikleri lkelerde kendi kltrlerini ve aile yaplarn byk lde korumaktadrlar. Ancak iinde bulunduklar toplum ile yaadklar kltrel farkllklar onlarn eitim, dil, yabanc dmanl gibi eitli sorunlar yaamalarna neden olmaktadr. Yaadklar bu sorunlar Trklerin iinde bulunduklar lkeye entegrasyon(uyum)unun nndeki en byk engeldir. Aratrmann alt varsaymlarn ise yle sralayabiliriz: ekirdek aile ierisinde yaayanlarn eitim seviyeleri geni aile ierisinde yaayanlara gre daha yksektir. Ailelerin eitim seviyesi arttka ocuklarn Avusturyada yetimesinden duyulan endie azalmaktadr. Kendi kltrn yaama gayreti ve deerlerini kaybetme endiesi olanlarn ailesiyle ve akrabalaryla ilikileri daha iyidir. Aile ii ilikilerin iyilik dzeyi ile yaanlan topluma entegrasyon (uyum) arasnda paralellik vardr. Avusturyada yaayan Trklerden ileri yata olanlar entegrasyon (uyum) sorunuyla, gen yata olanlarsa kltrel kimliklerini kaybetme riskiyle kar karyadrlar.

Avusturyadaki yetikin Trklerin yaadklar Almanca ve ocuklarn Trke sorunlar hem toplumsal hem de aile ii ilikilerini olumsuz etkilemektedir.

Avrupadaki Trklerin yaadklar topluma entegrasyon (uyum)unun nndeki en byk engellerden biri de karlatklar yabanc

dmanldr. Avrupada kk yerleim merkezlerinde yaayan Trkler kendi ilerinde uyumlu ama darya kapal bir toplum zellii gstermektedirler. Literatr taramasnda tespit edilen eitli makalelerde Avrupadaki

vatandalarmz ilgilendiren eitli sorun alanlar zerinde durulmaktadr. Sz konusu makalelerde arlkl olarak vatandalarmzn hukuki haklar ve durumlar ile sosyal yardm ve hizmet konular n plana kmaktadr. Bu konuda yaplan ilk almalardan biri olan, Nermin Abadan-Unatn Bitmeyen G: Konuk ilikten Ulus-tesi Yurttala adl aratrmasnda 40 yllk almalarn, deneyimlerini tek bir eserde toplamtr. Bilgi niversitesi tarafndan 2002 ylnda yaynlanan almasnda Unat, drt kuak boyunca iileri ve ailelerini sosyal, kltrel ve politik skntlarn, alma koullarn inceleyerek bir g panoramas sunmaktadr. Bugne kadar yaplm alan aratrmalarnn ve g teorilerinin eletirel bir dkmnn de verildii kitapta rportajlar, istatistiksel veriler ve kuramsal tartmalar yer almaktadr. 1960lardan 2001 ylna kadar Trkiyenin ve Avrupa lkelerinin iktisat politikalarndaki deiimi ile ii gnn sosyal ve kltrel boyutlar, oluturduu hukuki tartmalarn ald yeni biimler incelenmektedir. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, D likiler ve Yurtd i Hizmetleri Genel Mdrl tarafndan konuyla ilgili temel kaynak; Yurtdndaki Vatandalarmza likin Gelimeler ve Saysal Bilgiler adl yllk rapordur. Yaynlanan 2003 yl raporunda genel olarak yurtdndaki vatandalarmzn lkelere gre dalm, her bir lke ile ilgili eitli istatistik veriler yer almaktadr. Byk lde Alman makamlarnn verilerini esas alan raporda demografik verilerin yannda alan, isiz ve giriimci saylar, eitim oranlar gibi saysal veriler yer almaktadr.

T.C. Babakanlk Aile ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl tarafndan yaymlanan Bltende ise arlkl olarak alma hayatyla ilgili gncel sorunlar ve bunlara ilikin dzenlemeler yer almaktadr. Ayrca Aile ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl tarafndan konuyla ilgili aratrma raporu yaymlanmtr: Bunlardan birincisi; 1991 ylnda yaplan Almanyada Trk Olmak adl almadr. Bu almada kltrel deime odanda kuaklar aras farkllama zerinde durulmu, I. II. ve III. kuaklar arasndaki ilikiler analiz konusu edilmitir. Byk lde inceleme ve gzleme dayal olarak gerekletirilen almada Almanyadaki Trklerin kltrel kimliklerini korumalar konusunda yaadklar glkler zerinde durulmaktadr. Bu erevede entegrasyon, asimilasyon, akltrasyon gibi temel kavramlar ele alnmtr. kincisi 1994 ylnda Yurt Dna Gc G ve Paralanm Aile aratrmasnda, yurtdna igc g nedeniyle aile bireylerinin birbirlerinden ayr kalmalarnn, bir baka anlatmla paralanmann aile yaps zerindeki etkileri ele alnmaktadr. Gn toplumsal sonularna bakldnda, llebilen ekonomik sonulara karlk, daha karmak ve llmesi zor toplumsal sorunlarn sz konusu olabilecei grlmektedir. Aratrmada bir tarafta aile, dier tarafta ise yetikin ve ocuklar olmak zere paralanma olgusu iinde birey ve ailenin konumu saptanm ve bunun bireyler, bireyler aras ilikiler, bireylerin evreyle ilikileri zerindeki etkileri saptanmaya allmtr. ncs ise 2007 ylnda Almanyada Yaayan Trklerin Aile Yaplar ve Sorunlar aratrmasdr. Bu almada, Almanyada yaayan vatandalarmzn evlilik, aile ii ilikileri, karar alma sreleri, ekonomik durumlar gibi konularn yannda isizlik, uyum, dil, yabanc dmanl, izlenen televizyon kanallar gibi konulara yer verilmitir. Yurtdndaki vatandalarmzla ilgili olarak kurulan Meclis Komisyonu (TBMM) tarafndan hazrlanan raporda baz sorun alanlar tespit edilerek bunlara ilikin zm nerileri zerinde durulmutur. 2003 ylnda 6 aylk bir srede tamamlanan raporda yurtdndaki vatandalarmza hizmet gtren kurum ve kurulularca sunulan hizmetler, karlalan sorunlar ve zm nerileri ele alnmaktadr.

Aratrma kapsamnda internet zerinden tarama yaplarak konuyla ilgili bilgi ve belgelere ulalmaya allmtr. Yapt bilimsel almalarla ismini duyuran Trkiye Aratrmalar Merkezinin sahayla ilgili ok sayda rapor yaymlad tespit edilmitir. Trkiye Aratrmalar Merkezinin aratrma konularn arlkl olarak giriimcilik ve dier iktisadi konular oluturmaktadr. Bu raporlarn byk bir ounluu Almancadr. Ayrca sosyal deime, kltr, ahlak, g, Avrupada aile ve Trk aile yapsn konu alan yerli ve yabanc birok yazara ait kitap okunup incelenmi ve o eserlerden de yararlanlmtr. Bu tez ana blmde ele alnmaktadr. Kltr, Aile ve Entegrasyon (Uyum) sorunlar ile ilgili teorik bilgilere ve yaklamlara birinci blmde yer verilmitir. kinci blmde tezimizin alan aratrmas ile ilgili amac, kapsam, alan, nemi, rneklem ve kullanlan veri toplama teknikleri yer almaktadr. nc blmde ise aratrma bulgularmzn sonular zerinde geni yorumlara yer verilmekte, Avusturya`da yaayan Trklerin demografik zellikleri, aile yaplar, yaadklar uyum sorunlar vb konular deerlendirilmektedir. te yandan blmn sonunda aile biimleri, aile ii iliki dzeyleri, ocuklarnn eitimiyle ilgili endie dzeyleri ile yabanc dmanl, dil, ve uyum sorunu yaama durumlar dier deikenlerle de karlatrlarak anlaml sonular elde edilmekte ve bu sonular yaplan mlakatlardan da yararlanlarak yorumlanmaktadr.

BRNC BLM KLTR, ALE VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI 1. KLTR VE KLTRLE LGL BAZI KAVRAMLAR Bu tezin konusu olan Avusturyada Yaayan Trklerin Aile Yaplar ve Uyum Sorunlar, kltr ve kltrle ilgili kavramlardan szetmeden irdelemek salkl olmayacaktr. Kald ki, yaanan sorunlarn temelinde kltrel farkllklar yatmaktadr. Bu blmde kltrle ilgili tanm ve kavramlara yer verilerek konunun kavramsal adan daha iyi anlalmas amalanmaktadr. Ancak 160n zerinde tanm olan kltr kavramn incelerken almann konusu ile ilgili bir bak asyla yaklatmzn ve bu snrllklar iinde deerlendirdiimizin bilinmesi gerekir. Birok farkl tanmla birlikte, kltr iin: Geleneksel fikirler ve bunlara bal olan deerler, renilmi davranlarn bir btn olarak nesilden nesile aktarlmas, paylalan semboller ve anlamlar, bir grubun davranlarnda nceden tahmin edilebilir ve belirli farkllklara yol aan deneyimler, davranlar bir sisteme oturtan fikir, uygulama, norm ve anlamlar btn, kendini oluturan paralar zerinde kapsaml bir etkiye sahip olan bir st dzen, birbirleriyle iliki iinde ve birbirlerine karmak bir biimde bal olan paralardan olumu sistem (Katba, 1998:37) gibi tanmlar ileri srlmektedir. Ksaca kltrn hereyi ieren geni bir yaps vardr. nsan yaamn biimlendirip dzenlemekle ilgilenen kltr; kiinin nasl, nerede, ne zaman ve kiminle yemek yedii, arkadalk ettii, nasl yas tutup, ly ne yapt ve ailesine, ocuklarna, eine, komularna ve yabanclara nasl davrand gibi temel edimleri ve ilikileri yneten kurallar ve normlarla da ifade edilir. (Parekh, 2002: 185) II. Merutiyete kadar bizde kltr kelimesinin olmadn ve Osmanlda bu kelimenin karlnn irfan olduunu syleyen Cemil Merie (1975-76) gre kltr Bir medeniyet camiasnn, bir lkenin, bir snfn hayat tecrbesini ifade eden

duygular, dnceler ve inanlar btndr. 1930a kadar Fransada irfan manasna kullanlan kltre Alman Herderden itibaren eitli manalar yklenmitir. Kemalt beeriyeyi tamamlayan, ferdiyeti ahsiyete eviren, bir milleti millet yapan her ey. Yani dnya grdr (Meri, 2006: 280-304). Kltr, insann insan tarafndan tesis edilmi ve yaratlm olan evresini ifade eder. Maddi ve manevi olmak zere iki vehesi vardr. Baz sosyologlarn ayn zamanda medeniyet adn verdikleri maddi kltr, yaplarmz, tekniklerimiz, yollarmz, istihsal ve ulatrma vastalarmz gibi gzle grlr maddi unsurlardan ibaret ve kendi eserimiz olan evre artlarmzdr (Kurtkan Bilgiseven, 1986:15). Uyum srecinin bir rn olarak, belli bir kltrn geleri uyumlu ve btnlemi bir sistemi oluturmak eilimindedir. Btnleme bir yn ve idealdir. Fakat gereklemesi uzun zaman alr (Gven, 1991:104). Kltr ksmen eitim yoluyla ksmen de iinde bulunmaktan dolay, sosyal evreden kaynaklanr ve bu, insan evresiyle birey arasnda temel ba kuran kitle iletiim aralar sayesinde gerekleir (Moles, 1983:17). Kltr hakknda kabul gren tanmlardan biri de Tylor (1871-1958) tarafndan yle yapmtr: Bilgi, inan, sanat, ahlak, hukuk, rf ve adetlerden ve insann toplumun bir yesi olarak elde ettii btn yeteneklerden olumu karmak btn. Kltr sosyal bakmdan renilen ve bir toplumun bireyleri tarafndan bllen her eydir (Dnmezer, 1994:116). imdi de konunun daha iyi anlalmasn salayacak kltrle ilgili dier kavramlara bakalm. Kltrel Asimilasyon: nceden farkl olan kltrlerin, gruplarn veya fertlerin kltrel zelliklerinin homojen bir btnle doru birlemesidir (Websters Encyclopedic Unapbridged Dictionary, 1989:90). Asimilasyon benzeme veya zmseme kelimeleriyle anlamlandrlabilir. Canl bir organizmann eitli d maddeleri sindirerek kendi vct hcrelerine evirmesi srecine benzetilmektedir (Fairchaild, 1967:276). Dier taraftan asimilasyon, yabanc kltr unsurlarnn, zel bir kltr modeline entegrasyonu olarak da anlalmaktadr. Bugn,(ok kltrl)modern

ulus-devletler iki hedefe birden ynelmektedir. Bir taraftan gen guruplar iindeki kendi alkanlklar, anadilleri ve dini inanlar sreklilik kazanmal (sakl kalmal) dier taraftan da ulusal devletlerin onlardan beklentileri (deerlerle ilgili anlaylar ve rnek modelleri) benimsenmeli ve zmlenmelidir (Yarma, 2006:27). Kltrel asimilasyon, bir kltrel sistemin baka bir kltrel sistemi, giderek, kendine benzetmesi, kltrel egemenlii altna almasdr (Gven, 1991:122). Kltrlenme: Kltrler arasnda etkileim sonucunda, gerekleir ya da farkl toplumlardan kopup gelen birey ve gruplarn bulumas ve bir etkileim srecine girmesiyle balar. Bir bireyin ya da grubun kendi kltrnde bulunmayan yepyeni bir birleime varmasyla kltrlenme gerekleir. Entegrasyon ya da asimilasyon muhtemel olarak bir kltrlenme sonucu olarak orta kmaktadr. Kltrlenme, iki ya da daha fazla kltrn etkileim sonucu deerler, inanlar ve davranlardaki muhtemel deime srecidir. Bu dinamik srete karlalan kltrlerin hepsinde de bir miktar deime grlebilir (Yarma, 2006:27). Kltrleme: Bir kltrn baka bir kltrden birtakm unsurlar almas eklinde tanmlanmaktadr. Kltrleme insanln kendi kltrnden rendiklerinin tm olduu hlde; kltrleme insann baka toplumlardan rendikleri veya bir toplumun dierinden ald, geler ve farkl toplumlarn karlkl olarak birbirinden etkilenmesidir. Kltrlemede ana tip belirtilmitir. lki, krlemesine kltrleme, insanlarn birbirlerine yakn yaamalar ile mal ve hizmet ilikisine girmeleri ile kendiliinden gelien kltrel zelliklerinin ortaya kmasdr. kincisi, empoze kltrleme, bir dierin bask yapmak suretiyle kendi zelliklerini empoze etmesidir. ncs, demokratik kltrleme, her kltrn temsilcilerinin dier kltrlere kendi tarihi ve deerleri sistemi iinde kabul etmesidir (Yarma, 2006:27). Kltrleme, bir kltrn zorlamasna dayal olarak gereklemez.

Toplumsal, ekonomik, dnsel gelimeler yoluyla olur. Kltrleme ile her iki kltr gesi de deiime urar

10

Kltrel ve Sosyal Deime: Sosyal deimeden, belirli bir grup iindeki insanlarn ilikilerinde yer alan yerlemi tavr ve hareketlerde, tavr ve hatreket rneklerinde teknik terimiyle sosyal sistemin yap unsurlar ve ileyii zerindeki deiiklikler anlalmaldr. Kltr deimesi ise toplumsal kltrn ieriinde deimeyi belirler (Dnmezer, 1994:400-401). Popler Kltr: Yukardaki tanmlar ve rneklerden de anlalaca zere popler kltr; egemen snflarn statkoyu devam ettirmek iin rettikleri bir kltr olup, kltrel deerleri ve gelenekleri, egemen ideolojiler dorultusunda yeni formller biiminde yanstarak yarattklar, baml bireylere sunduklar bir kltrdr (zkan, 2006:33). Kar Kltr: Toplumda yerlemi ve aile, okul, eitli toplumsal kurulular ve zellikle kitle haberleme aralar marifetiyle naklolunan tm kltrn baz unsur ve deerlerini (tmn deil) reddetmek isteyenlerin sanat, spor, elence gibi alanlarda meydana getirmeye altklar ieriklere kar kltr (contre-culture) denilmektedir (Dnmezer, 1994:116). Alt Kltr: Her toplumda, egemen olan kltrden farkl olan alt kltr gruplar vardr. Bu farkllklar; davran birimleri, giyim, dil, inan, gelenekler vb. biimlerde ortaya kabilir. Bunlar ayn zamanda, o toplumun kltrel zenginliini oluturur. Kltrel hogr, farkl toplumsal kltrlerin ve alt kltrlerin varlna saygy gerektirir. Alt kltrler, baz kltrel zellikleriyle birbirlerinden ayrlrlar; farkl sentezlere doru ynelirler. Kalknma ve modernleme abalar, ulusal snrlar iindeki farkl alt kltrleri milli bir senteze doru gtrrken; kalknmann sebep olduu nfus hareketleri, kentleme, endstrileme, tabakalama ve snflama eilimleri kltrel birimlerin snrlarn srekli olarak deitirir (Gven, 1991:111). Gerekten her ada toplumda baz kendilerine zg, toplumun dier ksmnn blmedii kltr zelliklerine sahip olan gruplar vardr; bu zelliklere alt kltr denir. Bir alt kltrn unsurlar kendine zg deerler, normlar, tutumlar, zetle sosyo yapsal deikenler biiminde kendilerini gsterirler. amzn toplumlarnda mesleki, dini, milli, blgesel, yaa ve cinsiyete ilikin alt kltrler vardr (Dnmezer, 1994:116).

11

Bir kltr, Williams'n ykselen biimler dedii kavramlar yaratmaya da eilimlidir; bunlar baskn kltrden honutsuzluun yaratt ve halihazrda kk bir toplulukla snrl olan tam olarak ifade edilmemi dnce gruplardr

(Williams, 1980: 10-41). ki dnce grubu da potansiyel bir meydan okuma olduu iin baskn kltr, genellikle bunlar bastrmaya veya etkisizletirmeye alr. Her kltrde i eitlilik vardr, birden fazla ses kar ve genellikle snrsz bir yorumsal olaslk yelpazesine sahiptir. Bir toplumun inanlar, deiken detleri onlara ayak uyduramayabilir ya da bu durumun tersi olabilir. Biri allmadk bir hzda deiirse, toplum, devamllk ya da istikrar hissini salayabilmek iin, dieri hakknda ar tutucu bir hale gelebilir. nanlar ve detler arasndaki balar gevek ve uucu olduundan ikisi arasnda daima bir boluk vardr, hibir kltr her zaman tutarl ve mantkl, bir btn deildir. Kltrsz bir toplum ve toplumsuz bir kltr olamayaca iin, toplum ve toplumun sorunlarn, toplumu oluturan bireylerin ve ailenin sorunlarn kltrden ayr dnmemiz mmkn deildir (Carrithers, 1992:25). Ancak toplum bir grup insanla ve bunlar arasndaki ilikinin yapsyla ilgiliyken, kltr ise bu ilikin ierii ve onlar ynetip merulatran yapsyla ilgilidir. Trkler de dier gmenler gibi kanlmaz olarak kimliklerini kendi zgn kltrleri ile iinde yaadklar lkenin kltr arasnda skarak tecrbe etmektedirler. Gmenlerin gittikleri lkede srekli ikamet eder hale gelmeleri durumunda z vatan ile zletirilen otantik bir kltr algs daha da problemli hale gelmektedir Eriksen, Bu onlarn kltr hemen her eyi aklayabilen tek ifadedir ve bu ifadeyle alglanan farkl gruplar, yerleik deerleri olan insanlar olarak ciddiye alnmaz. Bu ayn zamanda ok kltrl ideolojinin bir etkisidir. Trk doumlu olan Necef, gmenlerin beraberlerinde getirdikleri kltrlerin bu ekilde romantize edilmesine iddetle kar kmakta, nk bu ideolojinin gmenlerin yerlilerle tamamen eit haklara sahip modern bireylere dnmesine set ektiini dnmektedir (Eriksen, 2001:39).

12

2. ALE YAPISI VE KOMULUK LKLER Bireyler dnyaya geldikleri andan itibaren yaadklar sosyalleme srecinin sonucunda toplumun bir yesi olurlar. Birey sosyalleme sreciyle, mensubu olduu toplumun kurallarn, yaama biimini, deerlerini, kltrn renir. Sosyalleme sreci, aile ve toplumsal evre iinde gerekleir. Bireyin sosyallemesinde birincil kurum olan aile de iinde yer ald toplumsal evreden etkilenmektedir. Stirlinge gre: Aile; baba, anne ve ocuklardan (ya da torunlardan) oluan ve ayn evde oturma artnn bulunmad sosyal bir mekandr. Gnmz aile kimliini yanstan romantik aka dayal ekirdek aile kuruluu, bundan en az bebin yl once de Smerlerde sevgi kavram etrafnda ycelmektedir. Gkalpin ok dikkatli bir tarzda belirttii gibi, Trk aile yaps anne ve babann eit haklara sahip olduu iki ynl bir kimlii ortaya koyar (Trkdoan, 2008:406-414). Toplumsal deime srelerine bal olarak Trk toplumunda da belli bir lde bireyleme yaanmakta ise de genel grnmyle ailevi ve sosyal etkileim kiiler aras ballk ve karlkl bamlla dayanmakta, ekirdek aile ilikilerinde de bu tr ilikiler devam etmektedir. Nesiller aras ilikiler maddi bamllk iermedii durumlarda bile duygusal boyutta bamlln korumaktadr (ASAGEM, 2007:21). Avrupada yaayan Trkler, son krk yllk dnemde Avrupaya g eden, dolaysyla bir yandan Trk toplumunun kltrel zelliklerini, geleneklerini tarken, ayn zamanda Avrupa`da farkl lkeler iinde hayatlarn srdren bir topluluu oluturmaktadrlar. Bu duruma bal olarak Avrupa ve Trk kltryle ilikileri, gn balad yllardan bu yana geen zaman ve kuaklar asndan fakllklar gstermesi beklenmektedir. Avrupaya g, elerden birinin gurbet bekrna dnmesiyle balamtr. lk g edenlerin nce i bulup almalar, ailelerini getirebilmek iin yeterli bir ev kiralamalar, bunun iin de maddi bir hazrlk yapmalar gerekiyordu (Turan, 1997:146). Ayrca ilk dnemde Avrupaya almaya gelenlerin dncesi belli bir sre alp para biriktirerek lkelerine dnmekti. Bu nedenle ilk yllardaki gmenler heim ad verilen ii yurtlarnda kalmlar ya da gettolarda oturmulardr (en, 1996: 34).

13

Geen zaman iinde Avrupadaki Trklerin grece ikincil konumlar devam etmekle birlikte byk bir farkllama ve eitliliin ortaya kt grlmektedir. te yandan Avrupadaki Trklerin hzl bir deiim sreci iinde olduklarnn gz nnde bulundurulmas gerekmektedir. Krk yllk bir sre iine Trkiyede krkent elikisini yaam olanlarn karlatklar sorunlara benzer sorunlar Avrupaya g eden vatandalarmz da yaamtr. Bu nedenlerle, ailenin kurulmas, biimi, bykl, aile ii ilikiler, ailenin evresiyle ilikileri sz konusu artlar ve deiim srecinin etkisin altnda ekillenmitir. Ailenin mutlu ve huzurlu olmas bir bakma toplumun huzurlu olmas ile e anlamldr. Aile hibir toplumda vazgeilemeyen ve korunmak zorunda olan bir toplumssall kurumdur. Aile, 21. yzyla girmeye hazrlandmz bugnlerde, alternatif kabul etmeyen sosyal, ekonomik, kltrel ve biyolojik grevler yerine getirmektedir. Bu grevler, nesil srdrme, ocuklar sosyalletirme, insan yalnzlatrmama ve gerginliklerden sosyal varl itibariyle koruma, psikolojik ve biyolojik tatmin, yelerinin veya btn olarak ekonomik faaliyetlere katlmas ile kltr nakli olarak sralanabilir (Erkal, 1990: 41). Aile, toplumsal yapda olan gelimelerden fazlasyla etkilenen ve yapsnda birtakm deiiklikler meydana gelmesine karn, deierek toplumda devamll koruyan ve kendine zg nitelikleri olan bir kurumdur (zgven, 2001:4). Ailenin, toplum ve fertler iin tad nem, bir bakma mutluluk ve zntlerin, gelecekle ilgili beklentilerin paylald temel birim olmasndan kaynaklanmaktadr. Fertlerin aile messesesine kavumalar, farkl toplumlara, hatta ayn toplum iinde farkl yrelerde geerli olan rf ve adetlere gre gerekleir. Bu bakmdan, insanlarn evlenme ile aileye kavumalar sosyal bir olaydr. nk, bu olay belirli ve sosyal kabul grm kurallara gre yerine getirilmektedir. Bu kurallarn ou yazl hukukun kapsam dahilinde de deildir (Erkal, 1990: 41). Trklerin Anayurttan dnyann birok yerine dalmalarna ramen varlklarn korumalar, aile yapsnn salamlndan kaynaklanmaktayd. Nitekim, Trk dilinde, baka milletlerde bulunmayan eitlilikte akrabalkla ilgili kelime ve kavramlar bulunmaktadr. Trk ailesi geni aile eklinde grlmekte ise de aslnda kk aile tipinde kurulu bulunmas akla daha uygun dmektedir (Erkal, 1990: 42).

14

Trkiyede Aile Yaps adl aratrma gstermitir ki Osmanllarda da ekirdek aile orta ve alt tabakalarda varln srdrmektedir. Ayn ekilde eski Trk ailesine ait akrabalk terminolojisi ekirdek ailenin varln kantlamaktadr. Osmanl aile tipinin gnmzden farkl olmad tezi eriyye sicillerine dayal aratrmalarda da tespit edilmitir (Ortayl,1984:187-188). Ancak gnmzde ekirdek ailenin farkllamas hadisesiyle karlamaktayz. Bu da ya ekirdek ailenin kompartmanlamas diye ifade edilen apartman ve ya sitelerin ikamet snrlar iine ailenin skmas veya ferdiyetiliin gelimesi sonucu toplumdaki temel deerlerin bozulmasyla birlikte aile biriminin sarslmas, paralanmasyla ortaya kan atomize aile biiminde tecelli etmektedir. emseddin Saminin kaleme ald Kadnlar adl eser aile yapmzn kimlii hakknda tantc grler ortaya koymaktadr. 1882 ylnda yaynlanan bu eserde emseddin Sami balca konu zerinde durmaktadr: 1) Kadnn aile ve toplum hayat, 2) Kadnlara eski ve yeni toplumlarnda tannan haklarn ls ve snrlar, 3) slami hukuk ve kurallarn, inanlarn kadna verdii yerin deeri (Ozankaya, 1984:113) Trklerin aile yapsyla ilgili nemli bir kaynak da Knalzade Ali elebi (1510-1572)nin Ahlak- Al adn verdii ciltlik eserinin ikinci cildidir. Knalzade 16. yzyln byk bir ahlak dnr olarak kaleme alm olduu bu deerli eserinde; a) slamla geleneksel Trk aile yapsn bir uyum iinde dnmektedir. b) Ailenin akrabalk snrlarn izmek suretiyle aile birimine aklk getirmektedir. c) Evlilik biimini tek eli (monogamy) normlara gre ynlendirmekte ve ailede kar-koca ve ocuklar arasndaki sevgi ve sayg balarnn nemini vurgulamaktadr. Nitekim bir oulun (ogli) fke ile anne ve babasn terkettii ve sonra piman olduunu ifade eden u szler aile fertlerinin birbirine olan ballklarn gstermesi bakmndan dikkat ekici olsa gerek: Annemin tlerini alacam, babamn buyruklarn dinleyeceim (Orkun, 1943:82) nk bir baka metinde akland

15

zere: Annesinin ya da babasnn; (g, kang) kalbini inciten kimse, erkek ya da kz evlattan saylmaz (Trkdoan, 2008:418). Trklerde kz ocuklarna verilen deerin bir gstergesi de Gktrk yaztlarnda geen, kz sznn baka bir karl da pahal (Cleland, 1975:175) anlamna gelmesidir. Manas destanlarnda kadn evin ans ve namusunun koruyucusu olarak bilinir.Kadnn sadakatinde ve aile yuvasna muhabbetinde hemen hi snr yoktur. Trk yasa ve tresine gre, kabilesinin mal olmasna ramen, kocasnn lmnden sonra, tekrar evlenmek istemeyen kadnlar zorlanmyorlar (nan, 1941:18). Montagu, Trkiye Mektuplarnda kadnlarn yaantlar hakknda birtakm romantik tasvirler yaptktan sonra Trk kadnlarn saffetinden bahseden yazarlara hayret ediyorum. Bunlar bizimkilerden ok daha serbest . Ayrca, sokakta hibir erkek bir kadna dokunamyor ve takip edemiyor (Reyhanl, 1983:73). gelin de isabetle belirttii zre Trk ailesinin tarihi geliimi ve zelliklerini sadece folklorda deil Trk tarihinin ak iinde aramak gerekir (gel, 1988:237). gel, Trklerde aile yapsn kendi asndan bir deerlendirmesini tahlil etmektedir. Hane bykl ve yapsyla ilgili olarak Cumhuriyet dnemi ncesi yaplm tek aratrma Mc Carthye aittir. 1846-1847 nfus kaytlarna gre Mc Carthy, ky, kasaba ve kente dayal corafik alanda ortalama hane bykln 6,5 bulmutur. Bundan yzyirmi yl akn bir sre sonra 1968de Serim Tmur krsal hane bylkln 6,1 olarak tespit etmitir (Trkdoan, 2008:433). Alan Dubene gre Trkiyedeki hane bykl genel olarak yksek deildir. Barkan ise, 16. ve 17. yzyl iin ortalama 5 olarak belirtmitir (Barkan, 1951-1953:104). Faruk Smer ise 7 katsaysn kullanr. Osmanl dneminin (14501600) yllarn inceleyen Cook ise bu rakam 4.5 bulmutur. Gynn birok kylere ait 105 adetlik listesinde ise bu kat say 4 rakamnn biraz stne kabilmektedir (Gyn, 1970:331). 1700-1730 tarihleri aras Ankarada bu oran mslimler iin 4.4, gayri mslimler iin 4.6 olarak bulunmutur (Demirel, 1990:945). Trk aile yapsn ocuk says bakmndan ele alan zdemir (1989) 18801906 yllar arasnda Krehir eriyye sicillerinde yrtlen incelemelere gre, ortalama ocuk saysnn olduunu belirtmitir.

16

Yine 1700-1730 tarihlerinde Ankarada tanzim edilen 27 eriyye sicilinde mevcut 1096 tereke defterinin incelenmesine gre, 812 evli mslmandan, 715i bir evli, 84 iki evli, 11i evli ve sadece 2si drt kadnla evlidir. Fazla kadnla evliliin grnr sebeplerinden birisi, belki de en nemlisi elerin ocuklarnn olmamasdr. Ortalama olarak bir aileye den ocuk says mslmanlarda 2.4, gayri mslimlerde ise 2.7 olarak hesaplanmtr (Demirel, 1990:945-962). Gerek demografik, gerek aile politikalarnn, oulcu bir toplumda geni lde farkllklar gsteren deerler, normlar ve beklentilerle temelde ilikili olduu gerei gznnde bulundurulursa, nfus ve aile politikalaryla ilgili sorunlarn birounun da birbiriyle elikili olacana phe yoktur. Bu yzden, bu alanda giriilecek herhangi bir hareketin, bilimsel yntemlere dayal ve toplumun her kesimine ulaabilecek nitelikte gerek bulgulara dayand takdirde etkili olaca ve belirginlik kazanaca aktr. Bu da, gerek ulusal gerek uluslar st dzeylerde bilgi ve bulgular birbirlerine aktarma aralarn olduu kadar, uluslararas ve uluslar st kurulular araclyla ulusal dzeyde gelimeleri izleyecek ve elde edilen sonular bildirecek srekli bir sistem bulunmasn da gerektirmektedir (Dumon, 199:205). 2.1. TRKYEDE ALE Trkiyede aile yaps ile ilgili olarak birok aratrma yaplmtr. Bunlarn iinde en ok dikkati eken 1968 Aile yaps ve Nfus Sorunlar Aratrmasdr. Buna gre, lkemizde zannedildiinin aksine, ekirdek aile tipi daha yaygndr. Ancak, bu durum blgeden blgeye deiiklikler gstermektedir. Yine Trkiyede yaplan baz aratrmalar da daralan aile durmunu teyit etmitir (Erkal, 1990:47). Geni ailenin varolu yaamnn kkeninde, topraa bal aileye yetecek kadar retim amalayan ekonomik bir dzen, geleneksel etkenler arasnda dinsel kurallar ve aile btnln bozmama abalar bulunmaktadr (zgven, 2001:10). lkemizde aile yaplar ile ilgili olarak dikkati eken bir nokta da gerek hzl ehirlemenin bir sonucu olarak, gerek yurtdna igc ihracnn sebep olduu bir bakma tamamlanmam aile tipinin ortaya kmasdr. Kr nitelikli yrelerdeki geleneksel geni aile fertlerinin fonksiyonel olarak ayrlmas sonucu aile fertlerinin bir blmnn krda tarm ve hayvanclkla uramas, dier bir blmnn ehirde sanayi veya hizmetler sektrnde cretli olmas veya kendi kendini istihdam etmesi

17

grlebilmektedir. Buna paralel olarak baz ailelerin bir paras yurtdnda bulunmaktadr (Erkal, 1990:46). Gei niteliinde olan bir grup da ounluk, lkemizin krsal kesiminden ve geleneksel aile tipi yaamndan karak herhangi bir ara gei basama yaamadan kent yaam geirmeden dorudan doruya endstrilemi bat Avrupa lkelerine ii olarak gitmi olan gmen ailelerdir (zgven, 2001:15). Kadnn aile iindeki ve toplumdaki artan etkinlii, hibir zaman erkein aile iindeki roln azaltan bir etki yapmamtr. Trk ailesinin tipik bir zellii olarak kadnn yeri ve rol erkee gre matematik bir eitlik eklinde gelimemi, kadnn artan fonksiyonlar aile reisini ve baba soyunu ykarak ve onun aleyhine bir genileme gstermemitir. rf ve adetlerimizden kaynaklanan kadna sayg kadar, ee ve aile reisi olan erkee ballk ve dayanma sregelmitir (Erkal, 1990:46). Knalzadeye gre, mutlu bir aile iin gerekli olan artlardan biri de eler arasndaki denkliktir. Uyulmas ve bilinmesi gerekli olan ey, evlenmek isteyen kimsenin amacnn din, iffet, gzel ahlak ve gnahszlk olmasdr (ztrk, 1991:108). Lernere gre gnmzde toplumlar, l bir aile tipolojisini ortaya koyar: 1) Gelenekli 2) Geili 3) Modern toplumlar. Krsal aile(gelenekseli), gecekondu ailesi(geiliyi), kentsel aile de (moderni) yanstmaktadr (Trkdoan, 2008:439). Gei ailesi; nfusun artmas, yasalarda bireysel miras haklarnn tannmas, bunlarn sonucu topraklarn kk paralara ayrlmas teknik ara ve makinelarn tarmda kullanlmas ile insan gcne olan gereksinimin azalmas, ailenin toprann tm aileyi beslemeye yetmemesi gibi nedenlerle krsal alandan kente g sonucu ortaya kmaktadr (zgven, 2001:14). Kray, Ereli adl aratrmasnda Gei toplumunu (transition) yanstan aile modeli, aratrmaclara gre kentlemenin etkisiyle modernlemeye dnecektir. Oysa, lkemizde gecekondulama 1950lerden beri sregelen bir gelenee sahip olmasna ramen yarm yzyllk gecekondularla modern aile tipolojisine rastlamak mmkn olmamtr demektedir (Trkdoan, 2008:439).

18

Krsal kesimden kent kesimine g eden kiiler, d grnte ekirdek aileyi yansttklar halde duygu dnce ve deer yarglar ve aile ii etkileimde, henz tam bireysellememi olup, geni aile kural ve trenlerini srdrmler, geleneksel toplumdan ada topluma doru bir gei iinde yaamlarn srdrmektedirler (zgven, 2001:14). Turnere gre, aile hayatnda meydana gelen ve ayrca retim biimlerini etkileyen deimeler gerekte biri olmadan dieri mmkn olmayan ve birlikte gelien srelerdir. Bat modellerinin evrenselliine olan bu inan, malesef Trk aile sosyolojisine de hakim olmutur. Oysa, sanayileme aile yapsn etkilemek suretiyle geni aileden ekirdek aileye gei biimindeki varsaymlar bugn iin gerekliliklerini koruyamamtr (Trkdoan, 2008:439). Hem Trkiyede hem de Avrupadaki Trk ailelerinde ekil bakmndan ekirdek ama ilikiler asndan geleneksel yap devam etmektedir. 2.2. AVRUPADA ALE Gnmzde Bat avrupa lkelerinde deiik aile ekilleri grlmektedir. Bunlar arasnda ekirdek aile, tek ebeveynli aile, paralanm ve tamamlanmam aile rnekleri saylabilir (Erkal, 1990: 52). Aile modelleri konusunda, kantlanan olaylar arasnda: a) Evlilik d ocuklarn saysnn gittike artmas ve tm doumlarn % 25i gibi azmsanmayacak blmn oluturmas, b) Tek ebeveynli ailelere daha fazla nem verilmesine ve ok sayda ocuun en azndan hayatlarnn bir blmn baka ailelerin yannda geirmesine neden olan yksek boanma oranlar, c) mrn uzamas ve baka nedenlerle tek kiilik hanelerin saysnn artmas. Aile yapsnn deimesi yannda, ou raporda, bakm grevi yapmak gibi ailenin ilevlerine olan ilginin yeniden artt vurgulanyor. Raporlarn olgulara dayal bilgiler salad eklindeki gerek, yazarlarn aile politikalarn pek dnmeden olduu gibi kabul etmelerinin, rasyonel bir hareket sayesinde politika retenlerin aktel durumlara tepki gsterebildiklerini ifade ediyor (Dumon, 1991:203).

19

Gnmzde aile ve Avrupa lkelerinin sosyal yaplar ile ilgili yaynlarda modernlemenin ve cemiyet haline geliin sebep olduu davranlar tartlmaktadr. Artk, ilericilik ve modernleme gibi kavramlar ekiciliini kaybetmilerdir. Muhafazakar ve gelime kavramlar edeerde dnlmeye balamtr. Avrupada uzun dnemde cemaatvari iliki rneklerinin tekrar toplumu kurma ve kurtarma yoluyla bir ara olarak kullanlmas dnlmektedir. Bamszlk, eitlik, fertilik, ferdi haklar savunma romantizmi artk hrriyetiliin imparatorluu eklinde eletirilmektedir. Gelecekte bu toplumlarn melez bir sisteme ulaacaklar ileri srlmektedir. Bu deerlendirmenin bir tarafnda aile iindeki yetikinlerin birbirleriyle olan ilikilerinde cemiyetvari zellikler (ferdi faydac, resmi vb.) yetikinlerin ocuklarla olan ilikilerinde ise, cemaatvari yaklamlarn esas alnmas gerektiine iaret edilmektedir. Bylece ocua zaman ayrma, yeterli ilgi, efkat ve sevgi gstermenin gerekli olduuna iaret edilmektedir. Byle bir sosyal hastaln yaygnlamas insan bencilletirmekte, ocua gereksiz bir varlk gzyle bakmay dourmakta, evlenmemenin hrriyet saladn, boanmann bamszlk ve hrriyet salayacan zanneden, sadece her alanda kendini dnen bir psikopat tipi ortaya karmaktadr. Bunlar ahsi meselelerini sosyalleen bir mesele olarak takdime de merakldrlar (Erkal, 1990:51). Bergerlere (1983) gre Batda yozlamam aileyi Trkler yaamakta ve yaatmaktadrlar. Batda aile messesesinden balayarak dier sosyal messeselere sirayet eden zlme srecini ancak Trler deitirebilir. Bu itibar ile Trk aile yaps Batda rnek alnmal ve taklit edilmelidir. Avrupann manevi kalknmasnn reetesi buradadr (Trkdoan, 2008:441). 2.3. G VE ALE G ve gn demografik sonular arasndaki iliki gittike daha fazla Avrupa lkesinde bir sorun olarak kabul edilmektedir. Gmenlerin bir faktr olarak istatistiklerde olduu kadar gerekte de var olan nemi sadece bilimsel evrelerde deil politik evrelerde de kabul grmektedir. Dourganlk sorunu ile g hareketlerinin sabit nfusa etki eden faktrler olarak kart durumlarda yer al bilimsel ve siyasal alanlarda tartlan bir sorun olmutur. Nfus iindeki deiik rklara gre farkllk gsteren doum oran bir baka sorun ortaya karyor. Ne var

20

ki, eldeki kantlar gmenlerin lke halknn dourganlk konusundaki davranlarna baz hallerde fazlasyla uyum gsterdiklerini ortaya koymaktadr (Dumon, 1991:204). Trk gmen topluluu zellikle 1980'li yllara dein, anayurdu

lkselletirmeye yol aan 'geri dn' zlemiyle yaad. Birgn mutlaka 'geri dnmek' istiyordu; bu nedenle ig demeliydi; en fazla srede en fazla para biriktirilecek ve bylece srekli lkselletirilen elerin ve ocuklarn geride brakld anayurda dnlecek ve 'bamsz bir varlk kurulacaktr (Kula, 2006:514). g nedeniyle yurtdna gidite kimi zaman elerden birinin yurt dna giderek dierinin yurtta kalmasyla yada ocuklardan bir ksmnn ana babalaryla yurtdna gidip dierlerinin geride kalmasyla blnm aileler meydana gelmi, bu da birok aile sorununu beraberinde getirmitir (zgven, 2001:15). Zaman zaman bilerek lkselletirilen anayurt Trkiye'de zellikle 1980'li yllarda ba gsteren ve kalclaan isizlik, yaam pahall, siyasal belirsizlik ve baskclk gibi etmenlerin de katksyla, 1983'ten sonra geicilikten kalcla gei balamtr (Kula, 2006:515). Aratrmaclar nadiren ilgilenir kimlikle. Ben de kimim? Benim byklerim Trk ve ben kendim Norvete yetimi biriysem, benim iki anadilim mi var? Ben iki ayr dnyann iinde miyim ayn anda? yleyse ben Norveli miyim? Trk mym? Bu bireylerin derin bir kimlik sorunu yayor olduklarna ilikin, nerdeyse her yerde kabul gren bir varsaym var (Eriksen, 2001:81). 2.4. KOMULUK LKLER "Bizim" kltrmz yaadmz, bizi biimlendiren ve kendisiyle zdeletiimiz kltrdr. Onun inanlarn paylaan ve adetlerini uygulayanlar da kltrel topluluumuzun yeleri olarak grrz (Parekh, 2002:199). Kendisinin en iyi olduunu dnen ve dierlerini bastran ya da onlarla temas kurmaktan korkan ve kanan bir kltr veya din, kendisini de birlemi ve homojen olarak grmeye ve i farkllklaryla belirsizliklerini bastrmaya eilimlidir.

21

Gregory Bateson, ilikilerin belirleyicilii zerine unlar sylyor: her elimizde be parmak olduu doru deildir, doru olan, bu parmaklar arasnda drt trl ilikimiz olduudur, tpk Sartren yabanc(teki) karsnda ve sayesinde kendimiz oluruz dediindeki gibi (Eriksen, 2001:81). Saygl bir biimde ve ahlak adan dier toplumlarn mutluluuyla ilgilenmekle, bir ahlak stnlk havasnda duyarszca kabadaylk yapmak arasnda, ok fark vardr. lki ho karlanr, ikincisinden her ne pahasna olursa olsun kanmak gerekir (Parekh, 2002; 228). Ayrca, 'aznlk oluu' belirginletirme abas doal olarak Trklerin kltrel bakalnn vurgulanmasna, hatta saltlatrlmasna yol aabilir; Trklerin kltrel farkllklar saltlatrlnca insancl birliktelik zorlaabilir. Bu nedenlerle, bireylik temelinde farkl olma ve farkll gelitirme hakkn da ieren en geni zgrlkleri Almanlarla birlikte yaamaya olanak verecek bir siyasal sistem, William Connolly'nin deyimiyle, yurttalk liberalizmi hem demokratik birliktelii srekli sorgulayarak gelitirmeye, hem de karlkl olumsuzluklar trplemeye elverili gzkmektedir (Kula, 2006:520). 3. AVUSTURYADA YAAYAN TRKLERN SOSYO-KLTREL VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI Tezimizin bir nceki blmnde temel olarak, Avusturyada yaayan Trk ailelerinin aile yaplar ve bununla ilgili sorunlar kavramsal dzeyde ele alnm ve bu konularda elde edilen veriler deerlendirilmitir. Bu blmde ise

vatandalarmzn yaad entegrasyon (uyum), dil, yabanc dmanl vb. baz sosyo-kltrel sorunlar hakknda elde edilen veriler deerlendirilecektir. Avrupada yaayan Trklerle ilgili deiik zamanlarda yaplan eitli almalarda vatandalarmzn farkl nedenlerle ok eitli sorunlar yaadklar ve bu sorunlarla ba etmede byk zorluklar yaadklar srekli dile getirilmektedir. Uyum sorunlarndan isizlik sorunlarna, eitim sorunlarndan sosyal gvenlik sorunlarna kadar yaanan deiik sorunlar ve nedenleri lkelere gre baz deiiklikler gsterse de byk lde sorunlarn ve nedenlerinin benzer olduu grlmektedir.

22

Avrupada yaayan vatandalarmzla ilgili ok sayda aratrma yapld ve bu aratrmalarla birok deiik verinin topland ancak Almanya dnda yaplan fazla bir almann olmad grlmektedir. Avusturyadaki durumu ortaya koymak amacyla yaplan bu almalarn birok konuda eitli veriler salam olmasna ramen, konunun zellii ve yaanan sorunlarn boyutu dnldnde, daha kapsaml ve yeni sorunlar da ierecek yeni aratrmalara ihtiya duyulduu da konuya aina herkesin dile getirdii bir durumdur. Daha nce de dile getirildii gibi bu aratrma Avusturyadaki

vatandalarmz ile ilgili genel tabloyu ortaya karmay amalamaktadr. Sorunlarla ilgili toplanan veriler de aratrmann bu genel erevesi iinde ekillendirilmitir. Verilerin deerlendirilmesiyle daha ak bir ekilde grlebilecei gibi detayl veriler elde edilememi olsa da sorunlarn hangi konularda younlat ve ilgililerin hangi alanlara dikkatlerini yneltmeleri gerektii gibi hususlarda nemli sonularn ortaya karld sylenebilir. Her sosyal konuda olduu gibi bu ok sorunlu alanla ilgili de ancak ok sayda ve kapsaml aratrmalarla gereklerin daha iyi ortaya konabilecei phesizdir. Alan aratrmasnda elde edilen verilerin deerlendirilmesinde

Avusturyadaki vatandalarmzn isizlik nedenleri, uyum sorunlar, hangi konularda uyum sorunu yaand, ocuklarn Avusturyada yetimesinden duyulan kayglar, Almanca ve Trke konusunda yaanan sorunlar, hangi dil ile karlan gazete ve dergileri okuduklar, yabanc dmanl, Trklerin Avusturyallarla ve kendi aralarndaki ilikileri, vize uygulamalaryla ilgili yaanan sorunlar, Avusturya ve Trk makamlaryla ilikilerde yaanan sorunlar hakknda elde edilen veriler zerinde durulacaktr. phesiz sorunlarn yaanmas, sorunlar yaayan kiilerin birok zelliine gre farkllk gsterecektir. Bu gerekten yola karak yaanan sorunlarn yaanma sklnn ortaya karlmas yannda, yaanan baz sorunlar ile bu sorunlar yaayan kiililerin baz zellikleri karlatrlarak sorunlarn nedenlerinin daha iyi grlmesine allacaktr. Ayrca baz sorunlarn nedenleri hakknda

vatandalarmzn grleriyle ilgili veriler zerinde de durularak sorunlarn yaayanlar asndan nedenleri ortaya karlmaya allacaktr.

23

Btn uluslararas glerde olduu gibi farkl kltrel zellikleri ve deiik sosyal ilikileri olan vatandalarmz yeni bir sosyal yapya ve kltrel ortama girmeleriyle birlikte eitli alanlarda uyum sorunlar yaamlardr. Elde edilen verilere gre vatandalarmzn ounluu (% 46,4) kltrel farkllklar ve davranlar konusunda uyum sorunu yaadn dnmektedirler. Katlmclarn % 21,8i dil konusunda uyum sorunu yaadn belirtirken bu oran resmi makamlarla ilikiler konusunda % 13,5 olarak gereklemitir. Dinle ilgili yaanan uyum sorunu % 8 gndelik ilikilerde % 6,2 i hayatnda ise % 4,2 orannda olduu grlmektedir. Yaanan btn sorunlarn uyum sorunlar olarak tanmlanmas mmkndr. Ancak sorunlarn farkl balklar altnda ele alnmasnn sorunlarn anlalmasn kolaylatraca dncesiyle uyum sorunu saylabilecek baz sorunlar ayr balklar altnda deerlendirilmitir. 3.1. ENTEGRASYON (UYUM) SORUNU Her trl gn ortaya kard sorunlarn banda g edilen yere uyum salama sorununun geldiini sylemek mmkndr. Farkl kltrel zellikleri ve deiik sosyal ilikileri olan insanlarn yeni bir sosyal yapya ve kltrel ortama uyum salamalar her zaman zor olmu ve birok uyum sorunlar ortaya karmtr. Farkl kltr gelerinin bir btn iinde birbirine balanmasna kltrel btnleme (entegrasyon) ad verilmektedir. Farkllklarla birlikte yaknlama ya da benzeme gerek ulusal gerekse de uluslararas kltr zenginletirir. rnein; bir insann gerek ana dilini konumas gerekse de bir baka dili renmesi kltrel yaknlamay ve zenginlii gsterir. Bireylerin farkl kltrel zelliklere hogr ve saygyla bakmalar, toplumsal uyumun ve beraberliin salanmasnda nemlidir. Entegre olmak fiili Avrupada asimilasyon szcyle eanlaml olarak da kullanlmaktadr. Entegrasyona bu anlam ykleyenler aznlk yelerinin, kendi gruplar iindeki zkimliklerini kaybedip, derece derece, ounluun yesi olmaya balamalarn anlatmak istiyorlar demektir. Entegre olmak ayn zamanda u anlama gelebilir: Aznlk kendi kltrn ve (ona) etnik aidiyetini brakmakszn ounlua karr. Bir baka deyile, szcn bu anlam aslnda entegre olmann dereceleri stne konumay gerektirir.

24

Avusturyada

yaayan

Trklerin

Entegrasyondan ne anlyorsunuz?

sorusuna verdikleri cevaplar yle: Kendi kltrn, Avusturya kltrne sayg duyarak ve yasalara bal olarak yaamak olarak anlayanlarn oran % 56,5,Avusturyallarla diyalog kurmak diyenlerin oran % 14,8, Avusturyann dilini renip kendi kltrn yaamak olarak anlayanlarn oran % 7,7, Entegrasyon asimilasyon demektir diyenlerin oran ise % 3,7, Avusturyann kltrn benimseyip yaamak diye tanmlayanlarn oran ise % 2,5 olurken, bu konuda bir bilgisi olmadn syleyenlerin oran % 14,8 olarak tespit edilmitir. Uyum kavram ou kez deiik anlamlarda kullanlan ve ierii kullanld yere ve kiiye gre farkllaabilen bir kavramdr. Entegrasyon kavram yerine kullanlan uyum kavramyla Avusturyadaki vatandalarmzn toplumsal

ilikilerinde, eitim ve i hayatlarnda ciddi sorunlarla karlamadan hayatlarn srdrebilmelerinin anlalmas mmknken ayn kavram Avusturya toplumuyla aynlama (acculturation) veya kltrel farkllklarn yok edilmesi (asimilasyon) anlamnda da kullanlabilmektedir. Bireyler kltrleriyle birok farkl ekillerde iliki kurarlar, bunlar iinde ok yaygndr. Baz bireyler anlam ve nem sistemini iten benimser ve kltrn iyi baba, oul, koca, kar, komu, meslekta ve iyi insan ideallerine titizlikle uyarak kltrel bakmdan otantik yaamlar srmeye alrlar (Parekh, 2002:192). Baz bireyler daha yenilikidir. Kendi kltrlerine bal kalrken dier kltrlerden deerli grdkleri inanlar ve adetleri akllca dn alarak kltrlerini zenginletirip geniletirler. Baz baka bireyler kltrel bakmdan baboturlar, hibir kltre ballk duymaz, kltrler arasnda serbeste dolar, holarna giden inanlar, adetleri, yaam biimlerini alr ve kendilerine zg derleme bir yaam biimi olutururlar Snrlar yaamlarmz yaplandrr, bize bir kk ve kimlik duygusu kazandrr ve bir nirengi noktas oluturur. Onlara isyan ederken neye ve niin isyan ettiimizi biliriz (Parekh, 2002:193). Bir kltrel topluluu yok etmenin en emin yolu kltrel baboluk, s karlar veya geici istekleri tatmin etmek iin kltrel ve ahlaki snrlar inemek vs. olduuna gre, bu ayartmalara kar koymak yelerin grevidir.

25

Hegel'in Fransz Devrimi hakkndaki incelemesinde gsterdii gibi, bir kltre bal olmayan ve onun tarafndan ynlendirilmeyen zgrlk, saf istek kltr, hem kendisini hem de evresindeki dnyay yok eder (Parekh, 2002:194). Farkl kltrlerin ve alt kltrlerin olmas, farkl yaam tarzlarndan, coraf koullardan, inanlardan, deer ve normlardan kaynaklanmaktadr. Farkllklar olmakla birlikte, bir arada yaama toplumsal bir gerektir. Bu nedenle bir toplumda farkl kltrel deerlerin olmas bir arada yaama zorunluluunu engellemez. Kltrel bir topluluk iinde bymek, ayn zamanda o topluluun dier yeleriyle ortak balar kurmak ve bir dayanma hissi gelitirmek anlamna gelir. Balar paylalan nanlardan, ortak olarak sevilen eylerden, ortak tarihsel anlardan vs. meydana gelir ancak bunlar ap onlar olmasa bile varln srdrebilir. Bir kltrel toplulua ye olmann iki nemli sonucu vardr. Bireyin kiiliini belirli bir ekilde yaplandrp biimlendirir ve buna bir ierik veya kimlik katar. Ayn zamanda onu belirli bir insan grubunun iine sokar ve onlarla zdeletirir. Kimlik ve zdeleme yakndan ilikilidir. nsan bir grup erkek ve kadnla onlarla ortak bir kimlie sahip olduu iin zdeleir ve onlarla zdelemesi, o kimlie toplumsal bir taban, duygusal bir enerji ve bir miktar istikrar ve nesnellik katar. ok kltrl ortamda gerekleen kltrel kimlik, ok sayda kaynaktan beslenmektedir. Trkiyedeki gncel olaylardan da etkilenen Avrupa'daki Trk gmen kltr, bata Trk ve Alman kltr birikimi olmak zere, eitli ulusal kltr birikimlerinin etkileimi sonucu 'badatrmac' boyutu giderek belirginleen 'yeni bir kltr' olma yolundadr. Gelien bu yeni kltr, ou aratrmaclarca okkltrl ortamn bir rn olan 'ara-kltr' olarak da tanmlanmaktadr. Ara-kltr (enterkltr) kavram, birok kltrn birlikteliinin ve

etkileimin bir trevini anlatmas bakmndan, aznlk kltrn de iermektedir. Ayrca, ara-kltr, badatrmac boyutu da iermektedir. Bu yeni kltrn 'deerler dizgesi', Trk gmen ii topluluunun kltrel birikiminin ve iinde bulunduu ortamn etkisi altnda ve Trklerin zgn gereksinmeleri dorultusunda

biimlenmektedir (Kula, 2006:13). Kltrel eitlilik kendini tanma, kendini ama, ve zeletiri gibi insan zgrlnn nemli nkoullarn glendirdii iin nesnel bir iyilik; deeri

26

bireysel seimlerden deil, insan zgrl ve mutluluunun temel bir art olmasndan kaynaklanan bir iyiliktir. Kltrel eitlilik, farkl kltrlerin iki tarafa da yarar olacak bir diyaloga girmelerini kolaylatran bir ortam yaratr. Topluluklar, tabii ikisi de eletiriyi kabul etmeyecek kadar zorba ve kendini beenmi deilse, bu ve dier yollarla birbirlerini eitir, hatta "uygarlatrr" (Parekh, 2002:215). Eer bir kltrel topluluk, insan kymeti ve itibarna sayg duyuyorsa, temel insan karlarn kaynaklar dahilinde koruyorsa, yabanclar iin bir tehdit oluturmuyorsa, ou yesinin sadakatine sahipse ve bylece temel iyi yaam koullarn salyorsa kendisine sayg gsterilmesini ve rahat braklmay hak etmektedir. Eer geni toplumda asimilasyoncu bir eilim varsa veya baskn kltr ok etkiliyse ve yalnzca kendisine uyanlara sayg gsterip dllendiriyorsa, dier kltrlerin yeleri kltrlerine sahip kma yeteneinden, gveninden ve isteinden yoksun kalacak ve zamanla kltrel eitlilik yok olacaktr. Dolaysyla grnte onlara kltrlerini koruma hakk vermek yeterli deildir. Toplum ayn zamanda, farkllklara sayg duymak, aznlklarn zgvenini gelitirmek ve ihtiya duyanlara ek kaynak salamak gibi, bu hakk kullanmay kolaylatracak artlar yaratmaldr (Parekh, 2002:213). Dier tm toplumlar gibi okkltrl bir toplum da, ayakta kalmak iin, geni lde paylalan bir kltre ihtiya duyar. Birok kltr kapsad iin, ortak kltr ancak bunlarn etkileimi sonucunda ortaya kabilir ve hem eitliliklerine sayg gstermek hem de onlar ortak bir yaam biimi etrafnda birletirmek zorundadr (Appiah, 1994:196). nsanlar kltrlerine bal olduklar ve onun tarafndan biimlendirildikleri, zsayglar ile kltrlerine duyulan sayg yakndan balantl olduu iin, dier insanlara duymakla ykml olduumuz temel sayg, kltrlerini ve kltrel topluluklarn da kapsar. Kltrlerine sayg duymak ayn zamanda sadakatlerini kazanmamz salar, onlara dier kltrlerle etkileime girmeleri iin gven ve cesaret verir ve geni toplumla btnlemelerini kolaylatrr (Parekh, 2002: 252).

27

Hibir birey, kme ya da toplum, kaplarn 'yabanc'ya kapatarak, 'yabanc'y dlayarak geliemez; bu olgu, salt dnsel kltr deerleri iin deil, genel anlamda 'ilerleme'' iin de geerlidir. Soruna byle bakldnda, kardakini uzaklatrma ve dta tutma amacyla gelitirilen "tekiletirme" gelenei, kltr hem tek yanllatrr, hem de buyurganlatrr (Kula, 2006:504). 'Sizin kltrnz farkl' yaklam, tm toplumlar Bat gibi olmaya iten medeniyet anlay ve tanmlarna karn, bu toplumlarn btn abalarna ramen Bat gibi olamamalarn net bir biimde aklamaktadr (Tuna, 2007:179). yi bir eitim, rencileri farkl iyi yaam grlerine, inan sistemlerine ve farkl tandk deneyimleri kavramlatrma biimlerine amal, dier kltrlerin ruhlarna girmelerini, dnyay onlarn asndan grmelerini, glerini ve zaaflarn kavramalarn salamaldr. Bamsz dnce, inceleme, eletiri vs. glerini hakl olarak gelitirirken, anlayl hayal gc, kendini tekilerin yerine koyarak onlarla beraber ve onlar iin hissetme becerisi, kendini dierlerinin bak asndan grme istei ve onlar duyarllk ve anlayla dinleme yetenei gibi "daha yumuak" ve daha az saldrgan becerileri de gelitirmelidir (Parekh, 2002:290). Genler, 'benlik' geliimi srecinde birok zorlukla karlarlar; nk bireysel ve toplumsal ereklerini, gemii, imdiyi ve gelecei gzeterek oluturmaya alrlar. Benlik lkleri ile iinde bulunduklar gereklik ou kez uyumaz; z imge ile yabanc imgenin uyumazl, ya da zdeleme ile tekiletirme, d krklklar, ya da yabanclama gibi duygularn yaanmasna yol aabilir (Kula, 2006:505). Ancak Gnmzde siyasetin kltrel ortaklk stne dncelerden de, deyim yerindeyse, iplerini kopardna tank oluyoruz. Ortaklk laf edilmemekte, tekbiimlilik istenmektedir. Adeta gnn modas budur ve kimlikleri benzerlikler stne deil, farkllklar stne ina etmek hibir zaman bugnk kadar nem kazanmamtr demektedir (Eriksen, 2001:89). Kaya, Avrupada Trk toplumunun artk bir 'kltrel aznlk olarak kabul edilmesi istemi, ilk bakta dinsel ibadet zgrlnn ve anadilde eitim gibi birtakm kltrel haklarn salanmas ve geniletilmesi istemi biiminde da vurulmaktadr grn dile getirmektedir (Kula, 2006:520).

28

Aznlklarnda, ulusu hareketlerinin de hak iddia ettii farkl olma hakk bugn tm farkl gruplarn (gerisin geriye) kendilerine ynelmitir. nk her insann bir gelenee ait olma hakk vardr ama hibir gelenein insanlarn ne olacan belirleme hakk yoktur (Eriksen, 2001:90). Trkiye Avrupa Birlii yelii amacna uygun bir alma iinde bulunduu, demokrasi ve zgrlklerin alann genilettii srece, Avrupa'daki Trklerin ada bir kimlik gelitirmesine katk yapacaktr. zellikle Kopenhag ltleri konusunda yaplan reform yasalarnn, bunlar yeterli bulunmasa bile, Trk hkmetince ve br devlet kurumlarnca eksiksiz olarak uygulamaya konulmalar byk nem tamaktadr (Kula, 2006:526). Her trl abann asl amac Trkiye'de ya da Avrupa'da eletirel dnceli, demokratik zyapl, retken ve zerk bireylerin yetitirilmesidir. Bu tr bireyler, hem z kltr, hem de br kltrlerin karlkl iletiimi ve etkileimi zorlatran elerini ayklamay; bylece insanlk ve insanclk temelinde yeni bir birliktelik ve yeni bir gelecek kurmay baaracaktr (Kula, 2006:526). 3.2. DL SORUNU Dil bir toplumun tm faaliyeti, yapp etmeleri srasnda yaratt, ortaya koyduu haslann, baka bir deyile tm baarlarnn tespit edilip sakland ve bu vasta ile gelecek nesillere aktarld toplumsal bir ortamdr. Toplumun ister mevcut ilikileri iinde, isterse gelecekte ortaya kacak ilikiler erevesinde olsun; varln srdrmesi, elde ettii baarlarn koruyup saklamas ve gelecek nesillere aktarmas dil dnda mmkn gzkmemektedir (Tuna, 2007:170). Bilgi ve toplum ilikisinde dil ve kltrn birliktelii, ayn zamanda dil ve kltr sayesinde toplumun kendisini tanmasna ve dier toplumlarla olan farkn, farklln alglamasna yol amaktadr. Toplum katmanlarna, evreye ve dier toplumlara kar varln ve birliini korumada nemli bir rol oynayan dilin ayn zamanda kimliin de ifadesi olduunu unutmamak gerekir. Bir toplumun kendi i dengeleri ve burada yer alan unsurlardaki deime yannda, toplumlararas ilikilerde ortaya kan yeni durumlarn kendisini dil ve

29

kltr balamnda da ele vermesi ska karlalan hususlar arasnda yer alr. Bu dorultuda toplumlar, bir yerde deime dier yanda ise eskisi gibi srp gitme ikilemi ile kar karya kalmaktadr. te sosyologlarmz ve sosyoloji bu ikilem dorultusunda gelitirilen kltr ve medeniyet ayrmndan ska yararlanmlardr (Tuna, 2007:173). Dilin anlalmas, dncenin anlalmasnda da nemli rol oynar. nsanlar kendi kiisel dncelerini anlatmak ve bakalaryla paylamak isterler. Bunun iin de dilden yararlanrlar. Gnmzde dil retimi anlaynn yeniletirilmesi zorunlu grlmekte ve bu konuda yaplmakta olan aratrmalar, birok durumlarda dorudan doruya anadili uzmanlarn ilgilendirmektedir (Klebi, 1994:35-36). Btn lkelerin eitim sistemlerinde byk nem verilen anadili retiminin amac, kiilerin dnme ve iletiim becerilerinin gelitirilmesidir (Tekin,1980:12). Anadili, onu konuann dil bilincini belirttii gibi, ocukluk andan balayarak bir dil duygusu da yaratr. Anadili bilin altnda bu duyguya dayanr. Her anadilinde gizil bir g sakldr. Anadili topluluk bilincini yanstan ulusal bir varlktr. Bir ulusu tam olarak tanmak ve anlayabilmek iin onun dilini de bilmek gerekir (Dilar, 1978:10).
Anadilini etkili kullanabilme hem birey hem de toplum asndan gereklidir. Anadili, birbiriyle sk skya ilikili olan u drt etkinlie dayanr: Dinleme,konuma, okuma, yazma. renme ya da retme, bir iletiim ii olduuna gre, okuduunu ya da dinlediinianlayamayan, bilgi, dnce ve duygularn szle ya da yazyla anlatamayan bireyin hayatta baarsz olmas ok gl bir ihtimaldir. Gerekten de bugn, retim aralarnn ok gelimi olmasna karn yine de, renim byk lde okumaya dayanmaktadr. Btn derslerin okumay gerektirdii gz nne alnrsa, iyi okuyamayan ve okuduunu tam olarak anlayamayan bir rencinin derslerde baarl olmas beklenemez (Tekin, 1980:18).

Avusturyada yaayan vatandalarmzn kltrel farkllk ve davranlardan sonra % 21,8lik bir oranla yaadklar en nemli sorun alan olarak ikinci srada yer verdikleri dil konusu, ocuklarn eitiminden yetikinlerin i bulmalarna, vatandalarmzn Avusturya toplumuna uyumundan Trkiye ile ilikilerine kadar birok konuyu ilgilendiren nemli bir sorun alan olarak n plana kmaktadr. Vatandalarmz hem Almanca hem de Trke konusunda sorun yaamaktadrlar. Almanca konusunda ounlukla yetikinler sorun yaarken Trke konusunda ocuklarn yaadklar sorunlar n plana kmaktadr.

30

Hem Almanca konusunda yetikinlerin yaadklar sorunlar hem de Trke konusunda ocuklarn yaadklar sorunlar, ocuklarn yaadklar eitim sorunlarnn ve yetikinlerin uyum sorunlarnn hem nemli bir nedeni hem de nemli bir sonucu olarak n plana kmaktadr. Dolaysyla eitim sorununun nemli bir boyutu olarak dil sorununun zmne ynelik almalarn ivedilikle yaplmas gerekmektedir. nk nesiller aras kltrel srekliliin, kltrel bilgi ve deer aktarmnn en nemli belki de tek arac dildir. Bu aracn yeni nesillere aktarlamamas veya salkl bir ekilde nesiller arasnda kullanlamamas kltrel sreklilik peindeki ailelerin karlaabilecekleri en dramatik durum olsa gerektir. Ayrca bu durum ocuklarn eitim sreleri boyunca bir biimde aile desteinden mahrum kalmalarnn da bir nedenidir. Avusturyada yaayan Trk ailelerinin genelinde grlen yetikinlerin Almanca, ocuklarn ise Trke konusunda yaadklar sorunlarn aile ii iletiimin gerektii gibi kurulamamas sorununu da beraberinde getirdii bilinmektedir. Gerek yetikinlerin ocuklarnn eitimi konusunda okulla yeterince iliki kuramamalar, okulla ilgili sorunlarda iletiim gl yaamalar gerekse gnlk hayatla ilgili olarak ocuklaryla yeterince iletiim kuramamalar kuak atmasnn byk boyutlarda yaanmasna neden olmaktadr. Yaanan dil sorunu aile iinde deerlerin ve kltrel aktarmn gerekletirilmesine de engel olmaktadr. Bu da aile balarnn glenmesini engelleyen bir faktr olarak karmza kmaktadr. 3.3. YABANCI DMANLII Trk igc gnn Avrupada bulunduu dnem genel olarak

deerlendirilirse yabanc dmanlnn nemli bir konu olarak gndeme gelmesi 1980li yllarla birlikte ortaya km ve 1985 ylnda Almanyada bir Trk gencinin yabanc dman gruplarca sokak ortasnda lin edilerek ldrlmesiyle Trkler arasnda byk bir infial uyandrarak ciddi bir gndem olmaya balamtr. Daha sonraki dnemlerde de yabanc dmanl Trklere kar bazlar lmle sonulanan deiik zamanlardaki saldrlarla Avrupadaki vatandalarmz iin nemli bir sorun olma zelliini devam ettirmitir (ASAGEM, 2007:116). Toplum, szde ilerinde yaayan aznlklar tarafndan ilenmi, gerek ya da hayal, tarih bir hakszla mracaat edebilir ve aznlklara kar bir fke, nefret ve

31

phe yaratmak iin gemiteki olaylar abartabilir. Bazen, tekinin katledilmesine bile yol aabilir. Gemi yaralarn birikimleri, ak ki toplum-aznlk arasndaki anlamazln en gl nedeni olmutur (Chandra, 2006:56). Gmenlerin ocuklar ve torunlar sk sk kendilerinin ikinci ve nc kuak gmenler olduklarn iiteceklerdir. Fakat bir insan, bizzat doduu bir lkede nasl gmen olur? Tek kltrl eitim, ayn zamanda saldrganl, duyarszl ve rkl beslemeye eilimlidir. Kendi kltrnn erevesi ierisinde hapis kalan renci, deerlerdeki, inanlardaki, yaam biimlerindeki ve dnya grlerindeki eitliliin insan olmann ayrlmaz bir paras olduunu kabul edemez. Bunlarla nasl baa kacan bilmedii ve dierlerine farkl olduklar iin ierlediinden, kendisini tehdit altnda hissetmesi de artc deildir. Dier toplumlar ve kltrler hakknda ok az bilgisi olduu iin onlar yzeysel genellemeler ve kalplam tipler olarak grmesi ve onlara byk hakszlk etmesi muhtemeldir (Parekh, 2002:288). Protestan Kilise'nin Almanyann Hessen eyaletinde yaptrtt aratrmaya gre, kylerde hem yabanc says artmakta, buna bal olarakta ok kltrllk belirginlemekte, hem de yabanc dmanl ve rk nitelikli tutumlar oalmaktadr (Kula, 2006:517). Eitimin amac, tm byk eitimcilerin hakl olarak ne srd gibi. entelektel merak, zeletiri, savlar ve kantlar deerlendirip bamsz bir karar oluturabilme gibi deerli insan yeteneklerini gelitirmek; entelektel ve ahlaki

alakgnlllk, bakalarna sayg ve farkl dnce ve yaam biimlerine duyarllk gibi tavrlarn gelimesini salamak; rencilerin zihinlerini insanln byk baarlarna amaksa, eitim sisteminin Avrupa merkezcilikten ve dier etnik merkezcilik biimlerinden mmkn olduunca uzak olmas gerekir (Parekh, 2002:299). Avrupa Topluluu Komisyonu bugnlerde dev bir tarihsel aratrma projesini yrrle sokmu ve parasal destek vermitir. Bu proje Yunanllarn ve Irlandallarn ortak bir tarihe sahip olduklarn kantlayacak, ama bu esnada Yunanllarn Trklerle hibir ortak tarihi olmadn da belirtecektir (Eriksen, 2001:69).

32

ok etnikli toplumlarda, altn kural topluluklar arasnda karlkl gvene dayal bir ilikinin olmasn gerektirir. Kresel ahlakn biimlendiricilerine gre, "Ya, cinsiyet, rk, renk, fiziksel ya da akli yetenek, dil, din, siyasi gr ya da ulusal veya sosyal kken gzetmeksizin her insann devrolunamaz ve dokunulamaz onuru vardr. Herkes bu onura sayg gstermek ve bunu korumak zorundadr. nsanlar, her zaman iin yalnzca ara deil haklarn znesi, bittii nokta olmal; ekonomide, siyasette ve medyada, aratrma enstitlerinde ve endstriyel anonim irketlerde ticariletirilmenin ve sanayilemenin nesnesi olmamaldrlar. Hi kimse iyi ve ktnn zerinde deildir. Tam tersine, akl ve vicdana sahip olan her insan gerek anlamda insana yakr bir ekilde davranmal, iyilik etmeli ve ktden uzak durmaldr!" (Chandra, 2006:2)

Her insana insan davranmak, her bir insann haysiyetini tanmak ve buna sayg gstermek iin din geleneklerde kiinin cokuyla kucaklamas gereken binlerce yllk ahlaki normlar vardr. O halde nedir bu tarihi ahlaki norm? "Kendinize yaplmasn istemediinizi, bakalarna da yapmaynz! ya da daha olumlu ekilde: Kendinize yaplmasn istediinizi siz de bakalarna yapnz! Bu, hayatn tm alannda, tm aileler ve toplumlar, rklar, uluslar ve dinler iin deimez, kaytsz artsz bir norm olmaldr" (Chandra, 2006:3). Yabanc dmanl ile ilgili olarak vatandalarmzn dncelerinin alnmas iin sorulan soru ile alnan cevaplardan da vatandalarmzn % 9,7lik bir kesimi hari dierlerinin byle bir sorununun varln bir ekilde kabul ettikleri grlmektedir. %58lik bir kesimin yabanc dmanlnda son yllarda art olduu kanaatini belirtmesi yabanc dmanlnn sorun olarak nemine iaret etmesi asndan nemlidir. % 32.3lk bir kesimin yabanc dmanlnn sadece marjinal gruplarda var olduunu sylemesi deiik ekilde de ortaya konulsa konunun sorun olarak algland eklinde ifade edilebilir. Ancak yine de yabanc dmanlnn sadece marjinal gruplarla snrl bir sorun olarak grlmesi yaygn bir sorun olarak alglanmad anlamn da iermesi bakmndan nemlidir. Yabanc dmanlndan genel olarak etkilendiini belirten vatandalarmzn oran i hayatnda etkilendiini ifade edenlerin oran % 25,6, gnlk hayatmda karlatm diyenlerin oran % 32,3, hayr karlamadm diyenlerin oran ise % 42,1 olarak gereklemitir. Bu sonular 1980li yllarn ortasndan itibaren ciddi anlamda vatandalarmzn gndemine giren yabanc dmanl sorunun hala ciddi bir ekilde sorun olarak alglanmaya devam ettiini ve vatandalarmzn eitli alanlarda endie yaamalarna neden olduunu aka gstermektedir.

33

Btn bu sonular yabanc dmanlnn ciddi bir sorun olarak alglandn ve vatandalarmzn eitli alanlarda endie yaamalarna neden olduunu aka gstermektedir. ok eitli nedenleri ve deiik boyutlar bulunan yabanc dmanlnn Avusturyadaki hedef kitlesini oluturan Trklerin tek balarna bu sorunla ba etmeleri elbette mmkn deildir. Btn Avrupann en nemli sosyal sorunlarnn banda gelen yabanc dmanlnn, btn lkelerin ve ilgililerin katlmyla mcadele edilmesi gereken bir sorun olduu phesizdir. Ancak Trklerle ilgili zaman iinde oluan n yarglarn ortadan kaldrlmas veya azaltlmas iin vatandalarmzn da yapacaklar ok nemli ilerin olduu unutulmamaldr.

34

KNC BLM AVUSTURYADA YAAYAN TRKLERN ALE YAPILARI VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI ALAN ARATIRMASIYLA LGL BLGLER Bu blmde alan aratrmasnn konusu, amac, nemi, gerekesi, rneklemi veri toplama teknikleri ve aratrma alan ile ilgili bilgilere yer verilecektir. 1. ARATIRMANIN KONUSU, KAPSAMI VE AMACI Bu aratrmann konusu Avusturyada yaayan Trklerin aile yaplar ve entegrasyon (uyum) sorunlardr. Avusturyadaki Trkler ii olarak gittikleri bu lkede zamanla deiik zellikler kazanmlardr. Avusturyada yaayan Trkleri; gn ilk yllarnda gidenler, orada doanlar, aile birletirmeleri yoluyla gidenler, yakn tarihlerde gidenler gibi zellikleriyle snflamak mmkn olduu gibi, cret karl alanlar, isizler, emekliler, bamsz iyeri sahipleri ve renciler olarak da snflamak mmkndr. Ayrca, Avusturya vatandalna gemi olanlar, sreli veya sresiz oturma zni ve oturma hakk olanlar eklinde de snflama yaplabilir. Deiik zellikler dikkate alnarak ok farkl snflama yapmak mmkndr. Fakat bu aratrma iki ana konu zerinde odaklanmaktadr. Aratrmann ilk temel konusu Avusturyada yaayan Trklerin aile yaplardr. Aratrmada aile yaps ile aile biimleri, ailelerin ekonomik durumu, ailelerin yaad konutlar, ailelerin aile ii ve evreleriyle ilikileri vb. konular kastedilmektedir. Aratrmann ikinci temel konusunu ise ailelerin entegrasyon (uyum) sorunlar olarak da daha nce yaplan almalarda deiik ekillerde belirtilen; eitim, dil, eitli uyum sorunlar Avusturya ve Trk makamlaryla ilikilerde yaanan sorunlar, yabanc dmanl oluturmaktadr. Aratrma kapsamna dahil edilen btn bu deiik konularn bir ksm baz aratrmalarda veya raporlarda farkl biimlerde ve deiik amalarla yer almaktadr. Ancak bu aratrmada ele alnd

35

ekliyle ve bu kapsamda Avusturyada yaayan Trklerle ilgili herhangi bir alma gerekletirilmemitir. Aratrmann ncelikli amac, aratrmann konusunu oluturan

Avusturyadaki Trklerin Aile Yaplar ve Entegrasyon (Uyum) Sorunlarn genel hatlaryla ortaya karmaktr. Buna ek olarak yaplan tespitler dorultusunda sorunlara zm nerileri gelitirmek aratrmann dier bir amacn oluturmaktadr. phesiz ortaya kan veriler nda ilgili btn kurum ve kurulularn kendi alanlaryla ilgili farkl zm yollar ve yntemleri gelitirmeleri her zaman mmkndr. Aratrma ile ortaya karlan verilerin sz konusu kurumlarla paylalmasyla sorunlar zmeye alan bu kurumlara nemli bir katk salanm olacaktr. Alan aratrmasnn bulgular deerlendirilirken elde edilen sonularn benzer kuramsal yaklamlarla da ilgisi kurulmu ve birlikte yorumlanmtr. 2. ARATIRMANIN NEM T.C. Anayasasnn temel haklar ve devler ksmnda yer alan 62. maddesi; Devlet, yabanc lkelerde alan Trk vatandalarnn aile birliinin, ocuklarnn eitiminin, kltrel ihtiyalarnn ve sosyal gvenliklerinin salanmas, anavatanla balarnn korunmas ve yurda dnlerinde yardmc olunmas iin gerekli tedbirleri alr demektedir. 5256 sayl Aile ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl kanununun 3. maddesinin j fkrasnda, Kurumun grevleri iinde; "Yurt dnda yaayan ve/veya alan Trk ailelerinin sorunlarn aratrmak ve zm nerileri gelitirmek" hkm yer almaktadr. Anayasada ve yasalarda konuyla ilgili sz konusu hkmlerin gereinin yerine getirilmesi hususu bir yana, yurt dnda almak ya da yaamak zorunda kalan Trk ailelerinin, bulunduu lkelerde eitli sorunlarla kar karya kaldklar, ou zaman bu sorunlarn stesinden gelemedikleri ve baz sorunlarn zaman getike arlat bilinmektedir. Yurtdnda yaayan Trklerin bir blmn oluturan Avusturyadaki Trklerin durumu da dier lkelerdeki Trklerin durumundan ok farkl deildir. Bugne kadar Avusturyadaki Trklerle ilgili deiik zamanlarda yaplm almalardan elde edilen bilgiler olduka snrldr. nemli olan yaanan sorunlarn giderilebilmesine zemin oluturabilecek lde kapsaml ve gvenilir verilerin salanabilmesidir. Her

36

bilimsel almann doal olarak snrllklar vardr. Bylesine geni ve ok boyutlu konularn her ynyle anlalabilmesi ve sorunlarn zm iin salkl bir zemin oluturulmas phesiz konuyla ilgili ok sayda ve geni kapsaml aratrmalar gerektirmektedir. Bu aratrma kendi snrllklar iinde kapsam ve zellii itibariyle konuyla ilgili nemli katk salayabilecek bir almadr. Sz konusu sorunlarn zmne ynelik ilk adm yaanan sorunlarn bilimsel temelli almalarla ortaya konmas olmaldr. Ancak bu yolla Trkiyenin yurt dnda yaayan Trkler ve ailelerinin sorunlarna ynelik gereki, salkl ve kalc zmler retebilmesi ve bunlar hayata geirebilmesi mmkn olacaktr. Bu aratrma ile konunun birok boyutunun anlalmasnn yannda yeni aratrmalara ve zm nerilerine de zemin oluturmas beklenmektedir. 3. RNEKLEM VE VER TOPLAMA TEKNKLER Aratrmann amac Trklerin aile yapsn ve entegrasyon (uyum) sorunlarn ortaya karmak olduu iin sorular her aileden bir kii tarafndan cevaplanabilecek bir zelikte hazrlanm ve anketin aile hakknda temel bilgileri verebilecek yetikin aile bireylerinden birine uygulanmas yeterli grlmtr. Avrupada yaayan Trklerle ilgili olan bu aratrma Avusturya zelinde Trklerin youn olarak yaad Viyana, Tirol ve Vorarlberg eyaletlerinde bulunan 8 ayr yerleim merkezinde yaplmtr. Katlmclar, bizim bu yerleim merkezlerinde verdiimiz Aile ii iletiim ve ocuk eitimi ile ilgili seminerlere katlan ailelerden olumaktadr. Eitime katlan gnll ailelerden yine gnll olanlara datlan 44 sorudan oluan anket formlarn (bkz:Ek-1) isimsiz olarak aile bireylerinden sadece birinin doldurmas istenmitir. Uygulanan anketlerin eksiksiz olarak

doldurulanlardan 333 yerleim merkezlerindeki katlmc oranlar da gz nnde bulundurularak deerlendirilmeye alnmtr. Aratrmann ilk temel konusunu oluturan Avusturyada yaayan Trklerin aile yaplaryla ilgili sorularda; aile yaps ile aile biimleri, ailelerin gelir durumu, ailelerin yaad konutlar, ailelerin aile ii ve evreleriyle ilikileri gibi konular yer almaktadr. Aratrmann ikinci temel konusunu oluturan entegrasyon (uyum) sorunlarn belirlemeye ynelik sorularda ise dil, ocuk eitimi, eitli uyum sorunlar, isizliin nedenleri Avusturya ve Trk makamlaryla ilikilerde yaanan

37

sorunlar, yabanc dmanl gibi sorun alanlar yer almtr. Yaplan pilot almann ardndan anket sorular tekrar gzden geirilerek pilot alma sonularna gre anket formuna son ekli verilmitir. Aratrmann verileri, temel olarak sz konusu anket formu araclyla toplanmtr. lave olarak aratrmann konusuyla ilgili ok sayda vatandamzla grmeler yaplm ve baz konularda detayl bilgiler elde edilmitir. Anketlerle elde edilen verilerin yorumlanmasnda bu grmeler sonucunda elde edilen bilgilerden azami lde yararlanlmtr. 4. ARATIRMA ALANI (AVUSTURYA) HAKKINDA GENEL BLG 2005 yl sonu itibariyle yurt dnda bulunan vatandalarmzn says 3.829.378dir. Yine ayn yl itibariyle farkl lkelerin vatandalna gemi Trklerin says 1.323.162dir. Avusturyadaki vatandalarmzn says 2005 yl itibariyle 116.882dir. 19932003 yllar arasnda Avusturya vatandalna gemi olanlarn says ise 88.734 olmutur (T.C. Dileri Bakanl statistikleri, 2005). 4.1 TARHE ok eski tarihlerden beri insanlarn yaad Avusturya, M.. 100 yllarnda Romallar tarafndan igal edilmitir. Almanya ile beraber olan Avusturya'ya 803 senesinde arlman tarafndan "Dou Markl" unvan verilmitir. Bylece Germen mparatorluunun bir paras olarak kurulmutur. Daha sonralar baa geen Habsburg Hanedan, lkenin snrlarn geniletmitir. On beinci asrda Avrupa'nn ve Hristiyanlarn en gl devleti haline gelen Avusturya, Osmanllara ve Mslmanlara kar arkas kesilmeyen saldrlara liderlik etmitir. On altnc asr balarnda yaplan saldrlara son vermek ve slamiyeti yaymak gayesiyle Osmanl Devleti eitli seferler ile 1529'da Macaristan' daha sonra 1540'ta Avusturya'y yenmitir. Kral I. Ferdinand, Macaristan'n Osmanl Devletine braklmas ve senede 30.000 duka altn vergi vermek artlar ile bir antlama imzalamtr. Bylece Avusturya'nn saldrlar son bulmutur. eitli sava ve isyanlarla Osmanl Devletinden ayrlan Macaristan ile birleerek Avusturya-Macaristan

mparatorluu'nu kurmulardr. Birinci Dnya Savanda paralanan AvusturyaMacaristan mparatorluu'ndan Avusturya harp sonunda Almanya ile birlemek istemesine ramen, galip devletler buna msaade etmemilerdir. Mstakil bir devlet

38

olarak kurulan Avusturya Cumhuriyeti, kinci Dnya Savanda Hitler tarafndan 1938'de Almanya'ya katlmtr. Sava sonunda Almanya'nn yenilmesi ile Avusturya; Amerika Birleik Devletleri, Rusya, ngiltere ve Fransa tarafndan igal edilmitir. 1955'te bu devletlerle bir antlama yaplmtr. Buna gre Avusturya hibir devletle birlik kuramayacak ve herhangi siyasi bir bloka dahil olamayacaktr. Bu artlarla bugnk Avusturya Cumhuriyeti kurulmutur. 4.2 CORAF DURUM Avusturya Bat'da Konstans Gl'nden douda Neusiedl Gl'ne kadar uzanr. En dou noktasndan en bat noktasnn uzakl 570 kilometre, en kuzey noktasndan en gney noktasnn uzakl yaklak 300 kilometredir. Dou Alpler zerinde kurulmu bulunduundan lkenin aa yukar drtte dalk arazidir. Kuzeyde lkeyi batdan douya kateden Tuna Nehri'nin lkedeki uzunluu 350 kilometredir. Bu ksmlar en alak yerlerdir. Alpler Avusturya'da lkeyi batdan douya doru sra halinde kaplamlardr. lkenin en yksek da 3798 m ile "Gross Glockner"dir. Gller bakmndan ok zengin olmasna ramen bu gller ok kktr. En byk gl Neusiedl Gl'dr ki, yzlm 320 km dir. Bunun bir ksm da Macaristan'a aittir.

Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Avusturya

39

4.3.NFUS Avusturyann nfusu 8.150.338, nfus art hz %0,24, okuryazar oran %98, kii bana den milli gelir 32.570 Eurodur (Q: STATISTIK AUSTRIA, Volkswirtschaftliche Gesamtrechnungen. Erstellt am: 11.07.2008 1). Nfusun yaklak % 93' Avusturyal'dr. Trkler, Almanlar, Slavlar, Hrvatlar ve Macarlar, Slovenler, ekler ve daha kk sayda da talyanlar, Srplar ve Romenler lkenin dier aznlk gruplardr. Nfusun %18,6'sn 1-14 ya grubu, %61,6'sn 15-59 ya grubu, %19,8'ini de 60 yandan yukars tekil etmektedir. Halkn % 68'i ehirlerde yaar. lkenin nfus younluu kilometre kareye 99 kiidir. Ortalama yaam sresi erkeklerde 76, kadnlarda 81,9 yldr. En nemli ehirleri Viyana (1,56 milyon), Graz (227 bin), Linz (186 bin), Salzburg (145 bin) ve nnsbruck'tur (114 bin). Tabiat artlar icab k sporlarnn merkezi durumundadr. Dolaysyla turizm ve k sporlar ok gelimitir. lkedeki eitim kurumlar Avrupa'nn en eski eitim kurumlarndandr. Mesela Viyana niversitesi 1365'te kurulmutur. lkede mevcut drt niversite ve buna bal eitli faklte ve niversite seviyesinde akademiler vardr. Kilisenin eitim ve retimde byk bir arl vardr. Avrupa'nn kavak noktas olduu iin tamaclk ve ulam ok gelimitir. lkenin resm dili Almanca'dr. Blgesel aznlk dili olarak Slovence ve Hrvata da resm dil olarak kabul edilmektedir. Srpa, Trke, Slovence, Hrvata, Macarca ve eke lkede konuulan dier dillerdir. lke nfusunun % 78'ini Katolikler oluturur. Yaklak % 5 orannda Protestan bulunur. Nfusun geri kalan aralarnda Mslman ve Yahudilerin de bulunduu eitli aznlklarn dinlerine mensuptur. 4.4. SYAS HAYAT Avusturya anayasasna gre lke demokratik federal bir cumhuriyettir. Burgenland, Karintiya, Aa Avusturya, Yukar Avusturya, Salzburg, Steiermark, Tirol, Vorarlberg ve Viyana olmak zere dokuz eyletten olumaktadr. Devlet Bakan, Federal Cumhurbakan sfat tar. Anayasa, alt yllk bir devre iin devlet bakannn halk tarafndan seilmesini art komutur. Federal

40

Cumhurbakan d meselelerde devleti temsil eder. Anlama ve kanunlar imzalar, anslye, yardmc anslye, bakan ve dier yetkilileri tayin eder. Bakan ayn zamanda meclisi toplar, fesheder ve tatile sokabilir. Hkmet bakan ise anslye olarak da bilinen Federal Babakan'dr. Parlamento iki kamaraldr: Bundesrat (Eyaletler Meclisi), eyalet parlamentolar tarafndan seilen 62 milletvekilinden; Nationalrat (Mill Meclis)) ise nisbi temsil ile dorudan seilen 183 yeden olumaktadr. Nationalrat adaylarnn en az 19 yan doldurma art vardr. Bundesrat'ta hangi eyaletin ka parlamenterle temsil edilecei, eyaletin nfusuna bal olarak belirlenir. Bu meclis sadece danman fonksiyonuna sahip olmasna karn, kimi yasalarn kmasn geciktirebilir. Avusturya'da oy kullanma ya 16'dr. 4.5. EKONOM Avusturya ekonomisi, sanayi, turizm ve tarma dayanmaktadr. Tarma elverili topraklar azdr. Bol rn alabilmek iin modern tarm kinci Dnya Savandan sonra hzla gelimitir. lkenin alak blgelerinde bulunan ayrlk alanlarda hayvanclk gelimitir. Ekonomisinin ana kaynan meydana getiren sanayi dalnda, pik demir ve ham elik, alminyum retimi n sralarda yer alr. Kat, kimyasal madde ve plastik dier sanayi rnleridir. Avusturya, dnyann nde gelen tabii magnezit reticisidir. Schwechat'taki byk petrol rafinerisi, lkenin toplam petrol ve petrol rnleri tketiminin drtte n karlar. Geni ormanlarndan elde edilen kerestenin sadece bir blm lkede ilenir. lenmemi kereste lkenin balca ihra rnleri arasnda yer alr. En nemli ihra rnlerini; makinelar, elektronik aralar, maden rnleri, kat, elektrik enerjisi, gda maddeleri meydana getirir. Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Avusturya

41

NC BLM AVUSTURYADA YAAYAN TRKLERN ALE YAPILARI VE ENTEGRASYON (UYUM) SORUNLARI LE LGL BULGULAR VE YORUMLAR 1. DEMOGRAFK ZELLKLER VE ALE YAPISI Aratrma bulgularnn yer ald bu blmde nce rneklemin zelliklerinin daha yakndan tannmasn salayacak bulgular, daha sonra da aile yaps ve zellikleriyle ilgili bulgular sunularak deerlendirilecektir.

1.1. CNSYET DAILIMI Tablo 1. Cinsiyet Gre Dalm Cinsiyet Erkek Kadn Toplam Say 146 187 333 Yzde 43.8 56.2 100.0 Geerli Yzde 43.8 56.2 100.0

Katlmclarn cinsiyet dalmlarna gre % 43,8i erkek, % 56,2si ise kadndr. Trk aile yapsnda Ailenin ynetimi ve ocuun eitimi tamamen kadna terkedilmitir (Trkdoan, 2008:425). Trk aile yapsnda kadnn aileyle ilgili grev ve sorumluluu daha fazla olduundan yaplan bu almaya kadn katlmclarn ilgisinin daha yksek olduu grlmektedir.

42

1.2. YA GRUPLARI Tablo 2. Ya Gruplar Ya Gruplar 1625 2635 Geerli 3645 4655 56 ve zeri Toplam Cevapsz Toplam Say 56 144 95 31 3 329 4 333 Yzde 16.8 43.2 28.5 9.3 .9 98.8 1.2 100.0 Geerli Yzde 17.0 43.8 28.9 9.4 .9 100.0

Katlmclarn ya dalmlarna bakldnda en yksek ya grubu % 43,2 ile 2635 ya arasndaki kiilerden olumaktadr. Daha sonra % 28,5 ile 3645 ya grubunu % 16,8 ile 1625 ya grubu izlemektedir. Anlalmaktadr ki bu alma; % 89,7 gibi yksek bir oranda, 16- 45 ya arasnda gen olarak nitelendirilebilecek bir katlmc kitlesinden olumaktadr. Buda gstermektedir ki ocuklar daha kk olanlar onlara katk sunabilmek iin kendilerini gelitirmeye daha aktr. Avusturyadaki Trklerin nfus art hznn Trkiye ile paralellik arz ettii ve geri dnlerin olduka azald dnldnde, Avusturya gibi yal bir nfusa ve art hznn olduka dk olduu bir lkede nfuz alann her geen gn arttn sylememiz mmkndr. Yaptmz mlakatlarda, katlmclar baz blgelerdeki baz ilkretim okullarnda Trk ocuklarnn saysnn Avusturyallardan daha fazla olduunu ifade etmitir. Bu durum Avusturyadaki Trklerin gelecekte Avusturyada daha etkin olacann da bir gstergesidir. Hem Trkiye hem de Avusturya tarafndan retilecek politikalarn bu gelimeye dikkate alacak ekilde olmas gerekmektedir.

43

1.3. RENM DURUMU Tablo 3. renim Durumu renim Durumu Okur-yazar deilim lkokul Ortaokul Geerli Lise ve dengi Say Yzde Geerli Yzde 5 81 94 104 1.5 24.3 28.2 31.2 11.7 2.1 99.1 .9 100.0 1.5 24.5 28.5 31.5 11.8 2.1 100.0

Yksekokul/niversite 39 Lisansst Toplam Cevapsz Toplam 7 330 3 333

Katlmclarn % 1,5i okur-yazar olmayanlardan; % 24,5i ilkokul, % 28,5i Ortaokul, % 31,2si lise ve dengi okul, % 11,8i yksekokul/niversite dzeyinde, % 2,1i ise lisansst dzeyde renim grenlerden olumaktadr. Aratrmamza katlan Trklerin eitim seviyesinin okta yksek olmad hatta Avusturyann eitim seviyesine gre olduka dk olduu bile sylenebilinir. Ancak yaptmz mlakatlardan da anlalmaktadr ki, genlerin eitim seviyesi daha yksektir. Gen anne babalar ocuklarnn eitimine daha ok nem vermektedir. Yani

Avusturyadaki Trklerin eitim seviyesinin her geen gn ykseldiini sylemek mmkndr.

44

1.4. MEDEN DURUM Tablo 4. Medeni Durum Medeni Durum Evli Geerli Bekr Boanm Toplam Cevapsz Toplam Say 304 26 2 332 1 333 Yzde 91.3 7.8 0.6 99.7 0.3 100.0 Geerli Yzde 91.6 7.8 0.6 100.0

Katlmclarn % 91,6s evli, % 7,8i bekr, % 0,6s boanm, olanlardan olumaktadr. Aile ve ocuk geliimi konusunda evli olanlarla birlikte azda olsa bekrlarnda bu konuda hazrlk yapma ihtiyac hissettiklerini grmekteyiz. Ancak evli olanlarn orannn bu kadar yksek olmas aratrmann hedf kitlesi asndan olduka nemlidir. nk bu aratrmann konusu aile yaps ve entegrasyon (uyum) sorunlardr. Bu durum, hedefimize uygun ve duyarl bir katlmc kitlesinin olduunun gstergesidir.

45

1.5. ALIMA DURUMU Tablo 5. alma Durumu alma Durumu siz ii Ev Hanm Geerli Serbest Meslek (esnaf, tccar vb) Emekli renci Toplam Cevapsz Toplam Say Yzde Geerli Yzde 13 169 83 11 7 21 304 29 333 3.9 50.8 24.9 3.3 2.1 6.3 91.3 8.7 100.0 4.3 55.6 27.3 3.6 2.3 6.9 100.0

Katlmclarn % 4,3 isiz, %55,6s ii, % 27,3 ev hanm, % 3,6s serbest meslek, % 2,3 emekli ve %6,9u rencilerden olumaktadr. i ve serbest meslek sahibi alanlar aktif alan olarak deerlendirdiimizde (% 59,2) aktif olarak i hayatnn iinde bulunmayanlarn oran yaklak % 40 civarndadr. Bu durum Avusturyada yaayan Trklerin isizlik sorunu olduunun bir gstergesidir denebilir. sizliin nedenlerini ileride baka bir balk altnda deerlendirecektir.

46

1.6. AVUSTURYADA YERLEME DURUMU Tablo 6. Avusturyada Yerleme Durumu Avusturyada Yerleme Durumu Avusturya vatanda Geerli Oturma izni var Turist vizesi var Toplam Cevapsz Toplam Say Yzde 193 136 2 331 2 333 58.0 40.8 0.6 99.4 0.6 100.0 Geerli Yzde 58.3 41.1 0.6 100.0

Aratrmaya katlanlarn Avusturyaya yerleme durumlar incelendiinde, % 58,3 orannda Avusturya vatanda olduu, % 41,1inin sadece oturma izni olduu grlmektedir. Entegrasyon temal olan bu almamz asndan % 58,3 gibi bir oran dikkat ekicidir. Anlalmaktadr ki; Trkler geen sre ierisinde o lkenin vatanda olma konusunda isteklidirler. Bu durum gstermektedir ki, artk Trkler gmen yada yabanc olarak deil Avusturyann geleceinde sz sahibi bir kitle olma yolundadr. retilecek entegrasyon (uyum) politikalarnn buna gre ekillenmesi bir zorunluluktur. Artk Trkiyeden igc olarak g eden Trklerin yerine orada doup byyen Trk asll Avusturyallar almaya balamtr. Daha genel bir ifadeyle Avusturya ve birok Avrupa lkesi Avrupal Trkler kavramyla tanmaktadr. Ve bu yeni kuakla kucaklamaya hazrlanmak, onlarn yaam tarzna, isteklerine kulak vermek zorundadr.

47

1.7. AVUSTURYADA YAAMA SRES Tablo 7. Avusturyada Yaama Sresi Avusturyada Yaama Sresi Say Yzde Geerli Yzde 1 yldan daha az 15 yl 6-10yl Geerli 1120 yl 2130 yl 31 ve zeri Toplam Cevapsz Toplam 3 33 42 128 86 35 327 6 333 0.9 9.9 12.6 38.4 25.8 10.5 98.2 1.8 100.0 0.9 10.1 12.8 39.1 26.3 10.7 100.0

Katlmclarn % 0,9u 1 yldan daha az, % 10,1i 15 yl, % 12,8i 610 yl % 39,1i 1120 yl, % 26,3 2130 yl % 10,7si 3135 yl ve zeri srede Avusturyada yaayanlardan olumaktadr. % 75den fazlasnn 10 yldan daha fazla bir sredir Avusturyada yaadklarn dnerek, Trklerin geici bir gmen gurup olma niteliinden uzaklatn syleyebiliriz. Trkiyeden g edenlerin saysnda ciddi bir azalma olduunu ve oradaki vatandalarmznda artk orada kalc olduunuda dikkate aldamzda, Avusturyada yaama sresindeki orann giderek artacan syleyebiliriz. Katlmclarn ya ortalamasnn da gen bir nfusa karlk geldiini de gz nnde bulundurarak diyebiliriz ki artk Avusturyadaki Trkler gmen statsnden hzla uzaklaarak o lkenin asli ve yerli unsurlar olmaktadrlar. Bu durum u andaki entegrasyon (uyum) politikalarnn hzla deimesi gerektii anlamna gelmektedir.

48

1.8. OTURULAN YERLEM YER Tablo 8. Oturulan Yerleim Yeri Oturulan Yerleim Yeri I merkezi Geerli le merkezi Say Yzde Geerli Yzde 105 116 31.5 34.8 31.2 97.6 2.4 100.0 32.3 35.7 32.0 100.0

Ky veya belde 104 Toplam 325 8 333

Cevapsz Toplam

Katlmclarn % 32,3 il merkezlerinde, % 35,7si ilelerde, % 32si ise ky ve beldelerde yaamaktadr. Bu verilere gre olduka dengeli bir dalm olduunu grlmektedir. 1988 ylnda Avrupaya g eden vatandalarmzla ilgili yaplan bir aratrmaya gre g edenlerin % 72si kentlerden (% 39u byk kentlerden, % 33 kk kentlerden olmak zere), % 26s kylerden gelmitir (Keyder, Ko, 1988den Akt. en, 1996). Dolaysyla Trkiyeden g edenlerin kent merkezinden ya da krsal alandan gelenler ile u an yaadklar lkede oturduklar yerleim merkezi arasnda oran olarak ciddi bir fark olmadn grmekteyiz. Ancak Trkiye ile Avusturyann gelimilik seviyesindeki fark da gz ard edilmemelidir.

49

1.9. SZLK NEDENLER Yurtd tekilatmz ve Dileri Bakanlnn 2005 yl verilerine gre; Avusturyada yaayan vatandalarmzdan 116.882 vatandamzn 10.834 isizdir. Bu alma vatandalarmz arasnda %17,2lik bir isizlik oran olduunu gstermektedir. Avusturyadaki genel isizlik orannn %8,7 olduu dnldnde Trklerin isizlik sorununun ciddi boyutlarda olduu anlalacaktr. Vatandalarmzn kendi alarndan isizlik nedenlerini belirtmeleri istenen soruda; Trklerin meslek sahibi olmamalar, eitim eksiklii, Avusturya

kurumlarnn ilgisizlii, Trklerle ilgili nyarglar/ayrmclk, Trklerin Almanca bilmemeleri gibi klarndan en nemli grdkleri en fazla iki kk iaretlemeleri istenmitir. Aadaki Tabloda konuyla ilgili soruya verilen cevaplardan elde edilen veriler yer almaktadr.

Tablo 9. sizliin Nedenleri sizliin Nedenleri Trklerin meslek sahibi olmamalar Eitim eksiklii Trklerin Almancayi bilmemeleri Avusturyadaki kurumlarn ilgisizlii Trklerle ilgili nyarglar/ayrmclk Toplam Say 162 166 138 28 64 333 Yzde 48.6 49.8 41.4 8.4 19.2 100.0

Tabloda da grld gibi, aratrmaya katlan vatandalarmzn yars eitim eksikliini Trkler arasndaki isizlik orannn yksek olmasnn nedeni olarak grmektedirler. Vatandalarmz arasnda % 49,8 gibi yksek bir oranda isizliin nedeni olarak grlen eitim eksikliini % 48,6 oranyla Trklerin meslek sahibi olmamalar takip etmektedir. Azmsanmayacak bir orandaki(% 41,4) vatandamz ise isizliin nedeni olarak Trklerin Almancay bilmemeleri olarak grmektedir. Trklerle ilgili nyarglar ve ayrmcl isizliin nedeni olarak grenlerin oran % 19,2dir. Avusturyadaki kurumlarnn ilgisizliini de vatandalarmz % 8,4

50

orannda Trklerin isizliinin nedeni olarak deerlendirmektedirler. Genel olarak baktmzda eitim eksiklii, meslek sahibi olmama ve dil sorununu isizliin sebebi olarak grenlerin oran olduka fazladr. zellikle bu konulara ynelik almalarn yaplmas Trkler arasnda isizliin azaltlmas iin zorunluluk arz etmektedir.

1.10. ALE BM Tablo 10. Aile Biimi Aile Biimi Tek kiilik aile (Yalnz yayorum) Anne-Baba ve evlenmemi ocuklar Anne ve evlenmemi ocuklar Geerli Baba ve evlenmemi ocuklar Anne ve evlenmi ocuklar Baba ve evlenmi ocuklar Anne-Baba ve evlenmi ocuklar Sadece Anne ve Baba Toplam Cevapsz Toplam Say 22 206 21 9 1 1 34 18 312 21 333 Yzde 6.6 61.9 6.3 2.7 0.3 0.3 10.2 5.4 93.7 6.3 100.0 Geerli Yzde 7.1 66.0 6.7 2.9 0.3 0.3 10.9 5.8 100.0

Katlmclarn aileleri % 7,1i tek kiilik, % 66s anne-baba ve ocuklar, % 6,7si anne ve evlenmemi ocuklar, % 2,9u baba ve evlenmemi ocuklar, % 0,3 anne ve evlenmi ocuklar, % 0,3 baba ve evlenmi ocuklar, % 10,9u anne-baba ve evlenmi ocuklar, % 5,8i ise yalnzca elerden olumaktadr. Aile tipleriyle ilgili snflamalar asndan bakldnda ailelerin, % 71,8 gibi yksek bir orannn ekirdek ailelerden, % 11,5inin geni ailelerden, % 9,6snn paralanm ailelerden, % 7,1inin tek kiilik hanelerden olutuu grlmektedir.

51

Trkiye ile karlatrlacak olursa, ASAGEM (Aile Ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl) ile TKin (Trkiye statistik Kurumu) aratrmasna gre, 2006 ylnda Trkiye genelinde hanelerin % 6s tek kiilik, % 80,7si ekirdek aile, % 13 geni aile ve % 0,3 dier hane halklarndan olumaktadr. Eer rneklemimiz iindeki paralanm aileleri de ekirdek aile kategorisinde ele alacak olursak bu oran % 81,4 olacaktr. Bu durum aslnda Trkiyedeki aile yapsyla ile Avusturyada yaayan Trklerin aile yaplarnn ne kadarda birbiriyle rttnn bir gstergesidir.

1.11. ALE BREYLER VE YAKIN AKRABALARLA LKLER Aile ii ve yakn akrabalarla ilikilerin deerlendirilmesi amacyla katlmclara e, ocuklar ve dier akrabalarla ilikileri sorulmu ve alnan cevaplar aadaki tabloda olduu gibi kmtr. Katlmclarn sadece sorulara cevap verenleri dikkate alarak yaplan dalma gre; % 72,2si eiyle ilikisinin iyi olduunu sylerken, % 24,6s eiyle ilikisinin orta halli, % 2,7si ise kt olduunu ifade etmitir. ocuklarla ilikiler konusunda % 73,9 orannda iyi, % 23,9 orannda orta, % 2,2 orannda kt eklinde cevaplara rastlanm; ein annesiyle ilikilerde % 65,9 orannda iyi; ein babasyla ilikilerde bu oran %66,2 olurken; ein kardeiyle ilikilerini iyi olarak deerlendirenlerin oran ise % 67,9; dier akrabalarla ilikilerde % 65,2 orannda iyi cevaplarnn verildii grlmektedir. E ve ocuklarla ilikilerdeki orta ve kt cevaplarnn oranlarna baklarak ailelerin yaklak % 25inin aile ii ilikilerinin sorunlu olduu ve bu sorunlarn % 3nn ciddi boyutlarda olduunu syleyebiliriz. Yakn akrabalarla ilikilerde bu sorunlarn orannn daha da arttn grmekteyiz. Yaptmz gezi, gzlem ve ziyaretlerde gerekletirdiimiz mlakatlarda katlmclar aile ii sorunlarn her geen gn artarak devam ettiini ifade etmilerdir.

52

Tablo 11. Aile Bireyleri ve Yakn Akrabalarla likiler Aile Bireyleri ve Yakn Akrabalarla likiler Say E le likiler Yzde Kt Orta yi 9 2,7 70 21 24,6 63 18,9 23,9 66 19,8 26,8 63 18,9 26,9 69 20,7 27,4 85 25,5 32 205 61,6 72,2 196 58,4 73,9 162 48,6 65,9 155 46,5 66,2 171 51,4 67,9 175 52,6 65,2 66 19,8 81 24,3 99 29,7 87 26,1 68 20,4 Cevapsz 49 14,7

Geerli Yzde 3,2 Say ocuklarla likiler Yzde 6 1,8

Geerli Yzde 2,2 Say Ein Annesiyle likiler Yzde 18 5,4

Geerli Yzde 7,3 Say Ein Babasyla likiler Yzde 16 4,8

Geerli Yzde 6,8 Say Ein Kardeleriyle likiler Yzde 12 3,6

Geerli Yzde 4,8 Say Dier Akrabalarla likiler Yzde 7 2,1

Geerli Yzde 2,7

1.12.OCUKLARIN AVUSTURYADA YETMES SZ ENDELENDRYOR MU? Farkl bir kltrden gelen ve ait olduu kltrle ilikisini srdrmeye alan vatandalarmzn en nemli kayglarndan birisinin de ocuklarnn istedii ekilde yetimemesi; kendinin sahip olduu kltrel deer ve tutumlardan uzaklamas olduunu sylemek mmkndr. Bu konuda vatandalarmzn endie duyup duymadklar, endie duyanlarn hangi nedenlerle endie duyduklar ile ilgili aratrma sonular aada deerlendirilmektedir.

53

Aadaki tabloda vatandalarmzn ocuklarnn Avusturyada yetimesinin kendilerini endielendirip endielendirmedii ile ilgili soruya verdikleri cevaplarn sonular grlmektedir.

Tablo 12. ocuklarn Avusturyada Yetimelerinden Duyulan Endie ocuklarnzn Avusturyada Yetimeleri Sizi Endielendiriyor mu? Var Geerli Yok Toplam Cevapsz Toplam Say 197 111 308 25 333 Yzde 59.2 33.3 92.5 7.5 100.0 Geerli Yzde 64.0 36.0 100.0

Tabloda da grld gibi katlmclarn ok byk bir ounluu ocuklarnn Avusturyada yetimesinden endie duymaktadrlar. Konuyla ilgili soruya cevap verenlerin % 64 gibi nemli bir ounluu bu endieyi duyduunu ifade ederken sadece % 36lk bir orandaki katlmc ocuklarnn Avusturyada yetimesinden endie duymadklarn belirtmilerdir. ocuklarn yetimesiyle ilgili duyulan endienin boyutu ve bu endielerin giderilmesiyle ilgili beklentilerin neler olduu detayl bir biimde aratrlmay gerektirecek kadar kapsaml ve nemli bir konudur. Bu konuda yaplacak almalar ve elde edilecek veriler entegrasyon (uyum) abalarnn baars asndan ok nemlidir. nk uyum salamas beklenen insanlarn endielerinin anlalmas ve bu endielerin giderilmesi baarlmadan uyum konusunda yaanan bir sorunun halledilmesi mmkn deildir. Bir sonraki tabloda vatandalarmzn ocuklarnn Avusturyada yetimesinden hangi nedenlerle endie duyduklar grlmektedir.

54

1.13. OCUKLARININ AVUSTURYADA YETMESNDEN HANG NEDENLERLE ENDE DUYUYORLAR? ocuunun Avusturyada yetimesinden endie duyanlarn hangi nedenlerle endie duyduklarn belirlemek amacyla sorulan soruda yedi seenek sralanm ve iaretlenecek seeneklere bir snrlama getirilmemitir. ocuunun Avusturyada yetimesinden endie duyan 197 kiinin endie nedenleri aadaki tabloda grlmektedir.

Tablo 13. ocuklarla lgili Kayg Nedenleri ocuklarla lgili Kayg Nedenleri Say Yzde

Kltrmz renememesi Dini deerlerimizi renememesi Uyuturucu, alkol vs. tehlikesi Yabanc deerler edinmesi Yabanc dman gruplarn saldrs yi eitim alamamas ocuklarn aileden uzaklamas

117 109 66 52 27 57 61

59,4 55,3 33,5 26,4 13,7 28,9 31,0

Tabloda da grld gibi ocuklarnzn Avusturyada yetimesi sizi hangi nedenlerle endielendiriyor eklindeki soruya en yksek oranlarla ocuklarmzn kltrmz renememesi % 59,4 ve ocuklarmzn dini deerlerimizi renememesi % 55,3 orannda cevaplanmtr. % 33.5 oranyla bunlar uyuturucu ve alkol tehlikesi takip etmektedir. ocuklarn aileden uzaklamas endiesi duyanlarn oran % 31 iken bu oran ocuklarn iyi eitim alamamas konusunda % 28,9e, ocuklarnn yabanc deerler edinmesi endiesi % 26,4, yabanc dman gruplarn saldrs endiesinde ise % 13,7ye dmektedir. ocuklarnn Avusturyada yetimesi konusunda endie duyduunu belirten yksek orandaki vatandalarmz yine benzer yksek oranlarla hangi nedenlerden dolay endie duyduklarn belirtmilerdir. Endie nedenleri konusunda oransal baz farkllklar olsa da sz konusu edilen btn nedenlerden dolay vatandalarmzn

55

ocuklarnn yetimesiyle ilgili ciddi endielere sahip olduklar grlmektedir. Her konuda olduu gibi ocuklarn yetimesi konusunda duyulan endielerin nedenlerinin de detayl aratrma ve incelemelere ihtiya duyduu aktr. Bu aratrmann kapsamna dier birok konuda olduu gibi bu konuda da sadece ana hatlaryla genel durumun ortaya karlmas girmektedir.

1.14. ALEDE AKRABA VEYA HEMEHR OLMA DURUMU

Tablo 14. Ailede Akraba veya Hemehri Olma Durumu Ailede Akraba veya Hemehri Varm? Say Yzde Geerli Yzde Yok Geerli Akraba var Hemehri var Toplam Cevapsz Toplam 234 80 8 322 11 333 70.3 24.0 2.4 96.7 3.3 100.0 72.7 24.8 2.5 100.0

Hanede yaayan akraba ve hemehriniz var m? sorusuna ailelerin %72,7si yok, %24,8i akraba var, %2,5i hemehri var cevabn vermilerdir. Bu durum Trklerin akrabalk ilikilerine verdii nemin ve aralarndaki dayanmann bir gstergesidir. Yaplan mlakatlarda anlalmaktadr ki Avusturyada yaayan Trklerin bir ksm Trkiyede yaayan akrabalarn veya onlarn ocuklarn bir ekilde Avusturyaya getirmi ve onlarn bir i ve yuva sahibi olmas iin yardmc olmaktadrlar. Bu sre ierisinde ise akraba yada hemehrinin kendi evlerinde aileden birisi gibi yaamalarna izin vermekte ve desteklemektedirler. Trkiyeden getirilenlerin bir ksmn ise kzlarna e olarak setikleri ithal damat olarak tanmlanan kiiler oluturmaktadr.

56

1.15. TRKLERN KEND ARALARINDAK LKLER Kendi aralarndaki ilikiler ile ilgili ilk soruyla Avusturyada yaayan Trklerin kendi aralarndaki ilikiyi nasl algladklarnn ortaya karlmas hedeflenmitir. Soruda ilikiler; olduka iyi bir dayanma olduunu belirten seenein yannda, kk grup dayanmas var ancak genel bir dayanma yok ve gruplar arasnda derin gr ayrlklar var seenekleri ile ortaya karlmaya allmtr. Aadaki Tabloda vatandalarmzn kendi aralarndaki ilikileri nasl deerlendirdikleriyle ilgili veriler yer almaktadr.

Tablo 15. Trklerin Kendi Aralarndaki likilerin Deerlendirilmesi Trklerin Kendi Aralarndaki likilerini Nasl Deerlendiriyorsunuz? Bir dayanma yok Kk grup dayanmas var Geerli Say 77 139 Yzde 23.1 41.7 19.2 12.6 96.7 3.3 100.0 Geerli Yzde 23.9 43.2 19.9 13.0 100.0

Gruplar arasnda derin ayrlklar var 64 yi bir dayanma var Toplam 42 322 11 333

Cevapsz Toplam

Elde edilen sonulardan vatandalarmzn sadece % 13lk bir kesimi kendi aralarndaki ilikiyi olumlu deerlendirdiini belirterek vatandalarmz arasnda olduka iyi bir dayanma olduu seeneini iaretlemitir. Kk grup dayanmas olduunu ancak genel bir dayanmann olmadn belirten vatandalarmz ise % 43,2lik bir oranla en byk kesimi oluturmulardr. Gruplar arasnda derin gr ayrlklar var diyenlerin oran ise % 19,9dur. Bir dayanmann olmadn belirtenlerin oran ise % 23,9dur. Sonular genel olarak deerlendirildiinde vatandalarmzn kendi aralarndaki ilikileri olumlu algladklar sylenebilir. Olduka iyi bir dayanma olduunu belirtenlere, kk grup dayanmas olduunu ancak genel bir dayanmann olmadn belirten byk grubu da bir ynyle eklemek mmkndr.

57

nk dayanma doas gerei kk gruplar etrafnda ekillenmektedir. Genel dayanma daha ok genel amalar dorultusunda ok saydaki kk grubun byk organizasyonlar ats altnda toplanmasyla mmkn olabilir. Veri toplama srecinde yaplan gzlemler ve grlen kiilerden elde edilen bilgiler, son yllarda vatandalarmzn genel dayanma dorultusunda nemli almalar yaptklarn ve bu abalarn istenilen dzeyde olmasa da baz olumlu sonularnn alnmaya balandn gstermektedir. Bu durumun yeni olmas ve sonularnn

vatandalarmz tarafndan henz hissedilmemesinin verilen cevaplara yansd dnlebilir. Gruplar aras derin gr ayrlklar olduunu belirten

vatandalarmzn cevaplarnn bir ksmnn da bu erevede deerlendirilmesi mmkndr. Ayrca bir takm ticari ve siyasi amalarla oluturulan rgtlenmelerin sonucunda eitli istismarlara ugrayan vatandalarmz yaadklar gven sorunu nedeniyle kendi aralarnda daha etnik ve cemaat nitelii tayan kk gruplanmalara gitmilerdir. Fakat son yllarda ATB (Avrupa Trk slam Birlii) Trkiye Diyanet leri Bakanlnca desteklenen ve Avusturyadaki niversitelerde renim gren Trk rencilerin desteiyle alan ett eitim merkezlerine olan ilginin artt gzlemlenmektedir. Bu iki yaplanmann ilgi oda olmasnn en nemli sebebini sorduumuzda vatandalarmz; siyasi bir nitelik tamyor olmalarn ve ocuklarnn eitimine ve kendi kltrn renmelerine ciddi bir katk sunmalarn gvenlerin gerekesi olarak gstermektedir. Ama hal istismara urama endiesini tam olarak zerlerinden attklarda sylenemez. zellikle ett eitim merkezlerinde grev yapan bir ou gnll eitimcinin byk ounluunun Avusturyada yetimi lisans, yksek lisans veya doktora rencilerinden olumasda ayr bir gven unsuru olmaktadr. Ksacas eitim ve dini ierikli olan ama Trkiyedeki siyasi ve politik yaplanmalardan uzak duran bu iki oluumu hzla geliip bymekte olduu grlmektedir.

58

1.16. KOMU VE AKRABALARLA LKLER Geleneksel Trk aile yapsnda komu ve akrabalarla yakn ilikilerin olduu bilinen bir zelliktir. Son yllarda yaanan hzl deiim srecine bal olarak zellikle ehirlerde bir azalma olsa da aile ve akraba ilikilerinde bu dayanma byk lde devam etmektedir. Avusturyada yaayan Trk ailelerinin de bu zelliklerini koruduklarn grmekteyiz. Aynen Trkiyede olduu gibi Avusturyada yaayan Trkler arasnda da kk beldelerde bu dayanmann byk ehirlere gre daha iyi olduu tespit edilmitir.

Tablo 16. Akrabalarla Grme Durumu Akrabalarla Grme Sklnz Haftada bir ka kez Haftada bir kez Ayda bir kez Geerli zel gnlerde (dn, bayram, cenaze vs) Hi grmem Burada akrabam yok Toplam Cevapsz Toplam Say Yzde Geerli Yzde 197 88 21 12 3 5 326 7 333 59.2 26.4 6.3 3.6 .9 1.5 97.9 2.1 100.0 60.4 27.0 6.4 3.7 .9 1.5 100.0

Katlmclarn Avusturyada yaayan akrabalar ile ilikilerini deerlendirmek iin sorulan akrabalarla grme sklyla ilgili soruya verilen cevaplara gre ailelerin % 60,4 orannda haftada birka kez, % 27 orannda haftada bir kez, % 6,4 orannda ayda bir kez ve % 3,7 orannda zel gnlerde grtklerini belirtmilerdir. Ailelerin sadece % 0,9u akrabalar ile hi grmediklerini bildirmilerdir. Akrabalaryla her hafta grenlerin orannn % 87,4 olduuna baklrsa aralarndaki dayanmann hala ne kadar gl olduunu anlamak zor olmayacaktr.

59

Yaptmz ev ziyaretlerinden ve mlakatlardan anlalmaktadr ki eskiden bu ziyaretler ve grmeler daha sk gerekletirilmekle birlikte gnmzde de devam etmektedir. Bu birlikteliklere Trkler ocuklarna kendi kltrel ve aile geleneklerini aktarmaya ve ocuklarnn kimliklerini korumalarna yardmc olmaya

almaktadrlar.

Tablo 17. Trk Komu ve Arkadalarla Ailece Grme Durumu Trk Komu ve Arkadalarla Ailece Grme Durumu Haftada bir ka kez Haftada bir kez Ayda bir kez Geerli zel gnlerde (dn.bayram.cenaze,vs) Hi gitmem Toplam Cevapsz Toplam Say 102 132 55 22 8 319 14 333 Yzde 30.6 39.6 16.5 6.6 2.4 95.8 4.2 100.0 Geerli Yzde 32.0 41.4 17.2 6.9 2.5 100.0

Trk komu ve arkadalarnza ailece gitme sklnz? eklindeki soruya katlmclarn % 2,5i hi gitmem derken, % 32si haftada birka kez, % 41,4 haftada bir kez, % 17,2si ayda bir kez, % 6,9u da zel gnlerde gittiklerini belirtmilerdir. Avusturyada yaayan Trklerin, akrabalaryla olduu gibi Trk komu ve arkadalaryla da %90nn en az ayda bir kez ailece gryor olmalar aralarndaki ilikiyi ve dayanmay gstermektedir. Avusturyadaki Trklerin kendi aralarndaki sosyal ilikilerin nemli bir gstergesi olan bu veriler buradaki Trklerin yksek dzeyde bir arkadalk ve komuluk ilikisi srdklerini aka gstermektedir. Daha nce aile yaps iinde deerlendirilen akrabalarla ilikilerdeki yksek iliki dzeyi de gz nnde bulundurulduunda buradaki Trklerin komu, akraba ve arkada ilikilerinin youn

60

olduu ve iyi bir iliki dzeyinin srdrld sylenebilir. Trklerin kendi aralarndaki ilikiler sadece bunlardan olumuyorsa da bunlarn ok nemli gstergeler olduu aktr. Bu tr ilikiler birok sosyal ve psikolojik hatta ekonomik sorunun zmne veya zmnn kolaylamasna yetiyorsa da Avusturya devletiyle veya toplumuyla yaanan byk boyutlu sorunlarn zmnn Trklerin kendi aralarnda oluturacaklar veya Avusturyallarn ve dier aznlklarn da katld byk apl rgtlenmelerle mmkn olduu unutulmamaldr.

1.17. ALENN GELR DURUMU Tablo 18. Ailenin Aylk Gelir Durumu Ailenin Aylk Geliri Ne kadar? 1000- 1500 1501- 2000 2001- 2500 2501- 3000 Geerli 3001- 3500 3501 4000 4001 ve zeri Toplam Cevapsz Toplam Say Yzde Geerli Yzde 71 109 75 31 13 5 7 311 22 333 21.3 32.7 22.5 9.3 3.9 1.5 2.1 93.4 6.6 100.0 22.8 35.0 24.1 10.0 4.2 1.6 2.3 100.0

Katlmclardan Evinize giren aylk ortalama gelir ne kadar? sorusuna alnan cevaplara gre, ailelerin % 35i 1000 ile 2000 Euro, % 39,9u 2001 ile 4.000 Euro, gelirinin olduu sadece % 2,3nn 4000 Eurodan daha fazla aylk gelire sahip olduu grlmektedir. Bu verilere gre ailelerin yarsndan fazlasnn Avusturya artlarnda dk gelir seviyesinde olduu anlalmaktadr. nk Avusturyada 2007 yl verilerine gre; kii bana den milli gelir ortalamas 32.000 Euronun zerindedir. alanlar arasnda yaplan dalma gre ise 74.000 Euronun zerinde olduu grlmektedir. Bu da Trklerin Avusturyada o

61

lkenin artlarna gre ne kadar dk bir gelir grubunda yer aldnn ak bir gstergesidir. Bu veriler bize Avusturyada yaayan Trklerin sadece sosyokltrel deil sosyo-ekonomik entegrasyonunun da ciddi ekilde ele alnmas gerektiini gstermektedir.

1.18. OTURULAN EVN MLKYET Tablo 19. Oturulan Evin Mlkiyeti Oturulan Evin Mlkiyeti Kendime ait Kirada oturuyorum Geerli (zel ahstankiralama) Gemeinde (Lojman) Toplam Cevapsz Toplam Say Yzde Geerli Yzde 91 174 53 318 15 333 27.3 52.3 15.9 95.5 4.5 100.0 28.6 54.7 16.7 100.0

Ailelerin % 28,6snn oturduklar evin mlkiyeti kendilerine aitken, % 54,7sinin kirada, % 16,7sinin lojmanda oturduklar tespit edilmitir. Yaptmz mlakatlardan anlalmaktadr ki zellikle son yllarda Trklerin ev ve mlk edinme eilimde ciddi bir art olduu grlmektedir. nceleri geri dnme umuduyla Trkiyeye yaplan yatrm anlay bu umudun kaybolmaya balamas nedeni ile yaadklar lkede yatrm yapma eilimine dnmtr.

62

2. GENEL UYUM SORUNLARI Her trl gn ortaya kard sorunlarn banda g edilen yere uyum salama sorununun geldiini sylemek mmkndr. Farkl kltrel zellikleri ve deiik sosyal ilikileri olan insanlarn yeni bir sosyal yapya ve kltrel ortama uyum salamalar her zaman zor olmu ve birok uyum sorunlar ortaya karmtr. 2.1.ENTEGRASYONDAN NE ANLAILDII Tablo 20. Entegrasyondan Ne Anlald Entegrasyondan Ne Anlyorsunuz? Kendi kltrm, Avusturya kltrne sayg duyarak ve yasalara bal olarak yasamak Avusturyann kltrn benimseyip yaamak Avusturyann dilini renip, Geerli kendi kltrn yaamak Avusturyallarla diyalog kurmak Bence entegrasyon asimilasyon demektir Bilgim yok Toplam Cevapsz Toplam 8 2.4 2.5 183 55.0 56.5 Say Yzde Geerli Yzde

25 48 12 48 324 9 333

7.5 14.4 3.6 14.4 97.3 2.7 100.0

7.7 14.8 3.7 14.8 100.0

Uyum kavram ou kez deiik anlamlarda kullanlan ve ierii kullanld yere ve kiiye gre farkllaabilen bir kavramdr. Entegrasyon kavram yerine kullanlan uyum kavramyla Avusturyadaki vatandalarmzn toplumsal

ilikilerinde, eitim ve i hayatlarnda ciddi sorunlarla karlamadan hayatlarn srdrebilmelerinin anlalmas mmknken ayn kavram Avusturya toplumuyla aynlama(acculturation) veya kltrel farkllklarn yok edilmesi (asimilasyon)

63

anlamnda da kullanlabilmektedir. Bu almada katlmclara Entegrasyondan ne anlyorsunuz? sorusu yneltilmi ve tek bir k iaretlemeleri istenmitir. Verilen cevaplar aadaki tabloda grlmektedir. Entegrasyonu Kendi kltrn, Avusturya kltrne sayg duyarak ve yasalara bal olarak yaamak olarak anlayanlarn oran %56,5,Avusturyallarla diyalog kurmak diyenlerin oran %14,8, Avusturyann dilini renip kendi kltrn yaamak olarak anlayanlarn oran %7,7, Entegrasyon asimilasyon demektir diyenlerin oran ise %3,7dir. Avusturyann kltrn benimseyip yaamak diye tanmlayanlarn oran ise %2,5 olarak gereklemitir. Bu konuda bir bilgisi olmadn syleyenlerin oran ise %14,8dir.

2.2. UYUM SORUNU YAAMA DURUMU Uyum konusu, hatta herhangi bir konudaki uyum sorunu tek bana bir aratrmann konusu olabilecek genilikte olmasna ramen, vatandalarmzn uyum sorunlaryla ilgili genel bilgiler elde edilmeye allmtr. Uyum sorunuyla ilgili ilk sorumuz vatandalarmzn Avusturya toplumuna uyum konusunda sorun yaayp yaamadklaryla ilgilidir. Verilen cevaplar aadaki tabloda grlmektedir.

Tablo 21. Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yaama Durumu Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? Yaamadm Zaman zaman yayorum Geerli Sk sk yayorum lk geldiimde yaadm, artk yaamyorum Toplam Cevapsz Toplam Say Yzde Geerli Yzde 99 147 27 48 321 12 333 29.7 44.1 8.1 14.4 96.4 3.6 100.0 30.8 45.8 8.4 15.0 100.0

64

Tabloda da grld gibi vatandalarmzn ounluu Avusturya toplumuna uyum konusunda sorun yaadklarn belirtmektedirler. Sorun

yaamadn belirtenlerin oran sadece % 30,8dir. lk geldiimde uyum sorunu yaadm artk yaamyorum diyenlerin oran ise % 15dir. Dier vatandalarmzn tamam u veya bu biimde uyum sorunu yaam veya yaamaktadr. Uyum konusu geni kapsaml bir konudur ve uyum sorunlar ok deiik alanlarda yaanabilmektedir. Bir lkeden kalkp birok zellii itibariyle bambaka bir lkeye g etmi insanlarn hayatn her alannda uyum sorunu yaamalar mmkndr. Dolaysyla vatandalarmzn byk oranlarda uyum sorunu

yaadklarn belirtmeleri beklenen bir sonutur. Sorunlarn zmne ynelik abalar konuyla ilgili daha detayl verilerin elde edilmesini gerektirmektedir. Bir sonraki blmde en ok hangi alanlarda uyum sorununun yaand zerinde durulacaktr. 2.3. UYUM SORUNU YAANAN KONULAR Tablo 22. Uyum Sorunu Yaanan Konular Uyum Sorunu Yaadnz Konular hayat Gndelik ilikiler Say Yzde Geerli Yzde 12 18 3.6 5.4 11.7 18.9 6.9 40.2 86.8 13.2 100.0 4.2 6.2 13.5 21.8 8.0 46.4 100.0

Resmi makamlarla ilikiler 39 Geerli Dil konusu Din konusu Kltrel farkllklar ve davranlar Toplam Cevapsz Toplam 63 23 134 289 44 333

Avusturyada

yaayan

vatandalarmzn

uyum

sorunlarnn

ortaya

karlmas bir anlamda yaanan btn sorunlarn ortaya karlmasdr. ou kez gmen olmayanlarn da yaayacaklar birok sorun g edenler asndan yeni boyutlar kazand ve daha ileri boyutlarda yaanan sorunlar haline geldii iin bu

65

sorunlar uyum sorunu olarak adlandrlmaktadr. Vatandalarmzn en ok hangi konularda uyum sorunu yaadklarnn ortaya karlmas amacyla sorulan soruda belli bal konular sralanm ve bu konulardan hangilerinde uyum sorunu yaadklarn belirtmeleri istenmitir. Vatandalarmzn en ok hangi konuda uyum sorunu yaadklarn belirtmeleri istenen konular; i hayat, gndelik ilikiler, Resmi makamlarla ilikiler, kltrel farkllklar ve davranlar, dil konusu ve din konusu olarak belirlenmi ve en fazla hangi konuda sorun yayorlarsa onu iaretlemeleri istenmitir. Aadaki Tabloda konuyla ilgili sorulan soruya verilen cevaplarn sonular grlmektedir. Tablodan da grld gibi vatandalarmzn ounluu % 46,4 kltrel farkllklar ve davranlar konusunda uyum sorunu yaadn dnmektedirler. Dil konusunda katlmclarn % 21,8i dil konusunda uyum sorunu yaadn belirtirken bu oran resmi makamlarla ilikiler konusunda % 13,5 olarak gereklemitir. Dinle ilgili yaanan uyum sorunu %8 gndelik ilikilerde % 6,2 i hayatnda ise % 4,2 orannda olduu grlmektedir. Bu sorunlarn zmleri iin salkl ve geni bir veri tabannn oluturulmas gerekmektedir. Bu gerekliliin yerine getirilmesi iin de sorunlarn detayl bir ekilde ele alnd yeni ve kapsaml aratrmalara ve almalara ihtiya olduu aktr. Bir sonraki blmde uyum konusunun en nemli unsurlarndan olan ocuklarn durumuyla ilgili ailelerin endieleri zerinde durulacaktr.

66

2.4. DL KONUSUNDA YAANAN SORUNLAR Bir topluma uyum salayabilmenin en nemli aralarndan birisi de o toplumun konutuu dilin yeterince bilinmesi olduu aktr. Hem

vatandalarmzdan kaynaklanan hem de Avusturya makamlarndan kaynaklanan bir ok nedenle Avusturyada yaayan vatandalarmzn bir ksm uzun sre bu lkede yaamasna ramen yeterince Almanca renememitir. Konuyla ilgili soruda Almancay ne kadar bilip bilmedikleri deil bu konuda sorun yaayp yaamadklar sorulmutur. Soruda kendileri, eleri ve ocuklaryla ilgili ayr klar oluturulmu ve kimlerin sorun yaadklarn belirtmeleri istenmitir. Tablo2.12 de alnan cevaplarn sonular grlmektedir.

Tablo 23. Almanca Konusunda Sorun Yayor musunuz? Dil Konusunda Sorun Yayor musunuz? Say Yzde Geerli Yzde Sorun yayorum Eim sorun yayor Geerli ocuklarm sorun yayor Hayr dil sorunumuz yok Toplam Cevapsz Toplam 150 52 7 103 312 21 333 45.0 15.6 2.1 30.9 93.7 6.3 100.0 48.1 16.7 2.2 33.0 100.0

Tabloda da grld gibi ciddi oranda vatandamz Almanca konusunda sorun yaadklarn belirtmektedirler. Kendilerinin sorun yaadn belirtenlerin oran % 48,1 iken, einin sorun yaadn belirtenlerin oran % 16,7de kalmaktadr. ocuklarn Almanca konusunda en az sorun yaayan kesim olarak belirtilmesine ramen bu tespitin eitim asndan ocuklarn Almanca dzeyini lmesi mmkn olmayan anne-baba grn yanstt gz nnde bulundurulmaldr. Grlen birok eitimci Avusturyadaki Trk ocuklarnn Almanca konusunda ciddi sorunlar yaadklarn ve bu sorunlarn ocuklarn eitiminin en nemli handikaplarndan birini oluturduunu belirtmilerdir.

67

2.5. OCUKLARIN TRKE OKUMA-YAZMA SORUNLARI Yabanc bir lkede u veya bu sebeple yaamaya karar vermi kiilerin bulunduklar lkenin dilini ve kltrn hibir ekilde renmeden o lkede yaamay srdrmeleri hem kendileri hem de bulunduklar lkeler asndan ne kadar sorunlu ve kabul edilemez ise, kendi dillerini ve kltrlerini tamamen terk etmeye zorlanmalar da ayn lde sorunlu ve kabul edilemez bir durumdur. Vatandalarmzn hem yaadklar lkenin dilini renmede hem de geldikleri lkenin dilini ocuklarna retmede ciddi sorunlar yaadklar grlmektedir. Bu durumun ise aile ii salkl ilikilerden ocuklarn eitimine, i hayatndan toplumla ilikilere kadar birok alanda vatandalarmz asndan olumsuzluklar retecei aktr.

Tablo 24. ocuklarn Trke Konusunda Sorun Yaayp Yaamadklar ocuklarnz Trke Okuma-Yazma Konusunda Sorun Yayor mu? Sorun yayorlar Geerli Ksmen sorun yayorlar Sorun yaamyorlar Toplam Cevapsz Toplam Say Yzde Geerli Yzde 71 119 85 275 58 333 21.3 35.7 25.5 82.6 17.4 100.0 25.8 43.3 30.9 100.0

Avusturyada yaayan vatandalarmzn ocuklarnn Trke okuma-yazma konusunda sorun yaayp yaamadklaryla ilgili soruya verdikleri cevaplarlardan vatandalarmzn ocuklarnn nemli bir ksmnn sorun yaad grlmektedir. Sorun yayorlar diyenlerin oran %25,8, ksmen sorun yayorlar diyenlerin oran %43,3 ve sorun yaamyorlar diyenlerin oran ise % 30,9 olarak ortaya kmtr. Sorun yayorlar seeneini iaretleyenler ile ksmen sorun yayorlar seeneini iaretleyenleri birlikte deerlendirdiimizde bu soruya cevap verenlerin yardan fazlasnn ocuunun Trke okuma-yazma konusunda u veya bu ekilde sorun

68

yaad anlalmaktadr. Kald ki bu tespitler konunun uzman eitimciler tarafndan deil ou alt dzeyde eitime sahip anne ve babalar tarafndan yaplmaktadr. Konunun uzmanlarnca konuyla ilgili yaplacak tespitlerin daha vahim bir tabloyu ortaya karacan tahmin etmek hi zor olmasa gerektir. 2.6. OKUNAN GAZETE VE DERGLER Tablo 25. Gazete-Dergi Okuma Alkanl Gazete-Dergi Okuma Alkanlnz? Say Yzde Geerli Yzde Okumuyorum Trke gazetedergi okuyorum Almanca gazeteGeerli dergi okuyorum Dini kitaplar okuyorum Her iki dilde de gazete ve dergi okuyorum Toplam Cevapsz Toplam 49 82 14.7 24.6 15.3 25.6

15 47 127 320 13 333

4.5 14.1 38.1 96.1 3.9 100.0

4.7 14.7 39.7 100.0

Hangi lkenin gazete ve dergilerinin okunduu, o lkenin gndemini takip etmekten dilini renmeye, kltrn renmekten o lkeyi birok ynyle tanmaya kadar birok nemli konuda kiilerin durumunu etkileyen ve ekillendiren bir zellie sahip olmas asndan kiilerin yaadklar lkeye uyumunun nemli bir gstergesi olarak grlebilir. Daha ok dil bilgisi ve bilgilenme ihtiyac gerektiren gazete ve dergi okuma alkanl bir lkeye uyumun veya o lkenin dilini bilmenin en nemli gstergelerinden biridir. Bu konuda elde edilen veriler aadaki tabloda grlmektedir. Avusturyada yaayan Trklerin gazete-dergi vs. okuma alkanl ile ilgili soruya verilen cevaplara bakldnda vatandalarmzn yzde 15,3nn gazete-

69

dergi vs. okumad, yzde 25,6snn Trke gazete-dergi vs. okuduu, yzde 4,7sinin Almanca gazete-dergi vs. okuduu, dini kitaplar okuduunu belirtenlerin ise % 14,7 orannda olduu grlmektedir. Her iki dilde gazete dergi okuyorum diyenlerin oran ise %39,7dir. Bu oran entegrasyon asndan olduka nemli bir veridir. Bu veriyi hem kendi dilini ve kltrn hem de yaad lkenin dilini ve kltrn renme abas olarak deerlendirmekte ve nemsemekteyiz. Gazete ve dergi okuma konusundaki bu veriler Avusturyadaki

vatandalarmzn ciddi anlamda bu lkeye uyum salama abas iinde olduklarn ve bu konuda da nemli bir aama kaydettiklerini aka gstermektedir. Bu abalarn taraflarn gayreti, karlkl anlay ve yardmlamalar ile daha ileri boyutlara tanabilecei aktr. Ancak bu yolla hem vatandalarmzn yaadklar sorunlar azalacak hem de Avusturya toplumunun sorunlar yaamamas 2.7. YABANCI DMANLII Bu aratrmada Avusturyadaki Trklerin yabanc dmanl konusunda ne dndkleri ve yabanc dmanlndan nasl etkilendikleriyle ilgili baz veriler toplanmtr. Elde edilen veriler aadaki tablolarda grlmektedir. lk Tabloda vatandalarmzn yabanc dmanl konusunda ne dnd ile ilgili sonular yer almaktadr. Tablo 26. Yabanc Dmanlyla lgili Dnceler Yabanc Dmanlyla lgili Dnceleriniz? Yabanc dmanl yoktur Son yllarda yabanc Geerli dmanlnda bir art yaanyor Yabanc dmanl sadece marjinal gruplarda var Toplam Cevapsz Toplam Say 28 167 Yzde 8.4 50.2 Geerli Yzde 9.7 58.0

93 288 45 333

27.9 86.5 13.5 100.0

32.3 100.0

70

Konunun hassasiyeti ve farkl boyutlara ekilmeye elverili yaps dolaysyla yabanc dmanlyla ilgili sorulan soruda seenek sunulmutur. Sorulan sorunun ncelikli amac yabanc dmanl olmadn dnen vatandalarmzn orannn tespit edilmesidir. Bylece detayl olarak aratrlmas amalanmayan konunun sorun olarak alglanmasnn boyutu ortaya karlmaya allmtr. Alnan cevaplardan da vatandalarmzn % 9,7lik bir kesimi hari dierlerinin byle bir sorununun varln bir ekilde kabul ettikleri grlmektedir. % 58lik bir kesimin yabanc dmanlnda son yllarda art olduu kanaatini belirtmesi yabanc dmanlnn sorun olarak nemine iaret etmesi asndan nemlidir. %32.3lk bir kesimin yabanc dmanlnn sadece marjinal gruplarda var olduunu sylemesi deiik ekilde de ortaya konsa konunun sorun olarak algland eklinde ifade edilebilir. Ancak yine de yabanc dmanlnn sadece marjinal gruplarla snrl bir sorun olarak grlmesi yaygn bir sorun olarak alglanmad anlamn da iermesi bakmndan nemlidir. Dolaysyla bu kk iaretleyen vatandalarmzn

cevaplarnn her iki anlam da ieren boyutu gz nnde bulundurularak yorumlanmas daha doru olacaktr. Sonu olarak yabanc dmanlnn vatandalarmz arasnda yaygn bir biimde bir sorun alan olarak algland sylenebilir.

Tablo 27. Yabanc Dmanlyla Karlama Durumu Yabanc Dmanlyla Karlatnz m? i hayatnda karlatm Geerli Gnlk hayatta karlatm Hayr karlamadm Toplam Cevapsz Toplam Say 81 102 133 316 17 333 Yzde Geerli Yzde 24.3 30.6 39.9 94.9 5.1 100.0 25.6 32.3 42.1 100.0

Yabanc dmanlndan i hayatnda etkilendiini ifade edenlerin oran % 25.6, gnlk hayatmda karlatm diyenlerin oran % 32.3, hayr karlamadm diyenlerin oran ise % 42.1 olarak gereklemitir. Bu sonular 80li yllarn

71

ortasndan itibaren ciddi anlamda vatandalarmzn gndemine giren yabanc dmanl sorunun hala ciddi bir ekilde sorun olarak alglanmaya devam ettiini ve vatandalarmzn eitli alanlarda endie yaamalarna neden olduunu aka gstermektedir. Btn Avrupann en nemli sosyal sorunlarnn banda gelen yabanc dmanlnn btn lkelerin ve kesimlerin katlmnn salanmasyla mcadele edilerek ba edilecek bir sorun olduu phesizdir. 2.8. TRKLERN AVUSTURYALILARLA LKLERNN ALGILANII Birok konuda gereklerin ne olduu kadar nasl algland da nemlidir. Bu durum Avusturyadaki Trklerle Avusturyallarn birbirleriyle ilikileri konusunda zellikle nemlidir. nk birok ilikiyi bu alglamalar ekillendirmektedir. Birok sorunun kayna yanl alglamalar olabilecei gibi tam alglanmad iin sorun olarak grlmeyen konular da olabilir. Ancak insanlar ounlukla kendi dlarndaki deiik gruplarla ilgili yarglarn olumsuz baz rnekleri n plana kararak oluturma eilimindedirler. Birka Trkn olumsuz davran nasl ki birok Avusturyalnn btn Trklerle ilgili genel yarglarnn olumsuz olarak

ekillenmesine neden oluyorsa ayn durum birok Trkn Avusturyallarla ilgili yarglarn olumasnda da geerlidir. Dolaysyla ilikilerin daha olumlu bir noktaya tanmasnn ilk adm olarak baz mnferit olaylarn genellenerek- karlkl n yarglarn olumamasnn nlenmesi ve olumu olanlarnn ortadan kaldrlmas iin yeterli aba

gsterilmelidir. Aksi takdirde karlkl n yarglarn srekli byd ve ilikilerin gittike ktletii bir srecin yaanlmas kanlmazdr. Aadaki tabloda Trklerin Avusturyallarla ilikilerini nasl deerlendirdii ile ilgili veriler grlmektedir.

72

Tablo 28. Trklerin Avusturyallarla likilerinin Deerlendirilmesi Trklerin Avusturyallarla likilerini Nasl Deerlendiriyorsunuz? yi bir iliki var Avusturyallarn n yarglar yznden iyi bir iliki yok Geerli Vatandalarmzn tavrlar yznden iyi bir iliki yok Karlkl nedenlerle iyi bir iliki yok Toplam Cevapsz Toplam

Say

Yzde

Geerli Yzde

41 64

12.3 19.2

13.4 20.8

37

11.1

12.1

165 307 26 333

49.5 92.2 7.8 100.0

53.7 100.0

Sorulan soru ile ilikilerin genel olarak olumlu mu yoksa olumsuz mu alglandnn ortaya karlmas amalanmtr. Beklenen cevaplar iki ana kategoride snflanm, iyi bir iliki olduunu dnenlerin seimi iin bir, iyi bir iliki olmadn dnenlerin semesi iin de hangi nedenle iyi bir iliki olmadn dndklerini de belirtebilecekleri ayr seenek sunulmutur. Tabloda da aka grld gibi Trklerin Avusturyallarla ilikilerinin iyi olduunu dnen vatandalarmzn oran olduka dktr. yi bir iliki olduunu dnenlerin oran sadece % 13,4tr. Dier taraftan Trklerin Avusturyallarla ilikilerinin iyi olmadn dnenlerin oran ise yaklak %86 dzeyindedir. Bu yksek orandaki olumsuz iliki alglamasnda bulunan vatandalarmzn % 12,1lik bir kesimi bu olumsuz ilikinin nedenini Trklerin genel tavrlarna balarken, % 20,8lik bir kesimi de Avusturyallarn n yarglarna balamaktadr. Trklerle Avusturyallar arasnda iyi bir iliki olmadn dnen vatandalarmzn % 53,7lik gibi byk bir kesimi ise bu durumun olumasnda hem Avusturyallar hem de Trkleri sorumlu grmektedir.

73

Tablo 29. Avusturyal Komu ve Arkadalarla Grme Durumu Avusturyal Komu ve Arkadalarla Grme sklnz? Haftada bir ka kez Haftada bir kez Geerli Ayda bir kez Hi gitmem Darda gryoruz Toplam Cevapsz Toplam Say 53 34 49 58 134 328 5 333 Yzde Geerli Yzde 15.9 10.2 14.7 17.4 40.2 98.5 1.5 100.0 16.2 10.4 14.9 17.7 40.9 100.0

Anketimize katlan Trk ailelerine Avusturyal komu ve arkadalaryla grme skl ve ziyarete gitme durumlarn sorduumuzda % 40,9luk bir oranda darda grmeyi tercih ettiini, % 14,9unun ayda bir kez, % 26,5 gibi azmsanmayacak bir oranda haftada bir veya birka kez grt ya da ziyaret ettii grlmektedir. Aratrmaya katlanlarn sadece % 17,7lik bir ksm Avusturyallarla mecbur kalmadka iliki kurmaktan kanmaktadr. Trklerin % 41,5inin en az ayda bir kez Alman komularyla ziyaret ve ya deiik vesilelerle, % 40,9luk bir kesiminde en azndan darda iletiim halinde olmalar olduka nemli olsa gerek. Bu oranlar ASEGEM (Aile ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl) tarafndan 2005 ylnda Almanyada yaplan bir almadaki oranlarla karlatracak olursak o aratrmada Alman komu ve arkadalarma hi gitmem diyenlerin orannn % 45,4, Avusturyada ise bu orann % 17,7, Almanyada yaayan Trklerden Alman komu ve arkadalarm en az ayda birkez grr ziyaret ederim diyenlerin orann % 20, Avusturyada yaayan Trklerde ise bu orann % 41,5 olarak gereklemesi olduka dikkat ekicidir. Avusturyada yaayan Trkler ile Almanyada yaayan Trkler arasnda, iinde yaadklar lkenin insanlaryla kurduklar iliki boyutunda ciddi bir farkn

74

olduu grlmektedir. Bu farkn nedenleri yeni bir aratrmann konusu olabilecek niteliktedir. 2.9. AVUSTURYA VATANDALIINA GEME Trklerin Avusturya toplumuyla hukuki anlamda en st dzeyde ilikilerini srdrmelerinin Avusturya vatandalna gemeleriyle mmkn olaca aktr. Daha nce belirtildii gibi Dileri Bakanl 2005 yl verilerine gre 19832003 yllar arasnda Avusturya vatandalna gemi olan vatandalarmzn says 88.734tr. Bir ok vatandamz Avusturya vatanda olmay istemekle beraber Trkiye vatandaln da devam ettirmek istemi ancak Avusturyann yapt yasal dzenlemeler nedeniyle vatandalarmzn bu isteklerini gerekletirme imkan ortadan kaldrlmtr. Avusturya vatanda olmak isteyen vatandalarmzn Trk vatandalndan ayrlmalar zorunluluk haline getirilmitir. Bir baka ifade ile ifte vatandalk imkan ortadan kaldrlmtr. Bu konuda ok saydaki vatandamz ciddi sorunlar yaamlardr. Btn bu yaananlar Avusturyadaki Trklerin Avusturya vatandalna geme isteklerini nemli lde etkilemitir. Tablo 30. Avusturya Vatanda Olma stei Avusturya Vatanda Olmak stiyor musunuz? Hayr, istemiyorum Evet, istiyorum Geerli ifte vatandalk uygulamasna geilirse isterim Zaten vatandam Toplam Cevapsz Toplam Say 92 24 37 163 316 17 333 Yzde Geerli Yzde 27.6 7.2 11.1 48.9 94.9 5.1 100.0 29.1 7.6 11.7 51.6 100.0

Tabloda da grld gibi vatandalarmzn % 29,1lik kesimi Avusturya vatandalna gemeyi istememektedir. Evet, istiyorum diyenlerin oran % 7,6dir. Avusturya yasalarna gre u anda mmkn olmayan ifte vatandalk verilirse

75

Avusturya vatanda olurum diyenler ise % 11,7 olarak grlmektedir. Katlmclarn % 51,6 zaten Avusturya vatanda olduunu belirtmitir. 2.10. VZE KONUSUNDA YAANAN SORUNLAR Vize uygulamalar nedeniyle vatandalarmzn bu lkeye gidilerinin zorlat ve gitmesine izin verilenlerin ise ilemler nedeniyle byk zorluk ve gecikmeler yaadklar bilinen bir husustur. Avusturyada yaayan ve oturma izni olan vatandalarmzn da zaman zaman bu konuda ciddi sorunlar yaadklar ve zellikle aile birletirmelerinde birok gecikmenin ve sorunlarn yaand grlmektedir. Vize konusunda vatandalarmzn sorun yaayp yaamadklaryla ilgili soruya verilen cevaplar aadaki tabloda grlmektedir. Tablo 31. Vize Uygulamalarnda Sorun Yaanp Yaanmad Vize Uygulamalarnda Sorun Yaadnz m? Say Yzde Geerli Yzde Hayr, yaamadm Vizenin sresiyle ilgili sorun Geerli yaadm Vize ilemleriyle alakal sorun yaadm Toplam Cevapsz Toplam 198 35 59.5 10.5 71.5 12.6

44 277 56 333

13.2 83.2 16.8 100.0

15.9 100.0

Tabloda da grld gibi % 71,5lik bir oranndaki vatandamz vize konusunda sorun yaamadn belirtirken, % 12.6 oranndaki vatandamz vizenin sresiyle ilgili, % 15.9 oranndaki vatandamz ise vize ilemleriyle ilgili sorun yaadn belirtmitir. Genel olarak bakldnda vize konusunda sorun yaayan vatandalarmzn % 28,5 gibi yksek bir oranda olduu grlmektedir. Vize uygulamalaryla ilgili yaananlar belirtmeleri istenen soruda da vatandalarmz yine vize ilemlerindeki gecikmelerden ve vize alm konusunda karlan engellerin okluundan yaknmaktadrlar. Vatandalarmz sadece sosyal ve kltrel konularda uyum sorunlar yaamamakta bu lkedeki mevzuattan ve mevzuat uygulamalarndan

76

dolay da ciddi sorunlar yaamaktadrlar. Belirtilen sorunlarn bir ksm vatandalarmzn haklarn gzetmeyen yasal dzenlemelerle ilgili iken, bir ksm da vatandalarmzn yasalar yeterince bilmemelerinden ve haklarn tam olarak kullanamamalarndan kaynaklanan sorunlar olduu sylenebilir. eitli sorunlar yaayan vatandalarmzn sorunlaryla ilgili bavurduklar merciler olarak Avusturya makamlaryla ve Avusturyadaki Trk makamlaryla ilikilerinde de sorunlar yaand bilinmektedir. Aadaki blmde

vatandalarmzn bu ilikiler konusunda sorun yaamlarsa bu sorunlarn neler olduu ile

yaayp ilgili

yaamadklar ve edilen veriler

elde

deerlendirilecektir. Aadaki Tabloda Avusturya ve Trk makamlaryla ilikilerde sorun yaanp yaanmad ile ilgili veriler yer almaktadr. 2.11. RESM MAKAMLARLA LKLER Tablo 32. Sorunlarn Resmi Makamlara Ulatrmada Sorun Yaanp Yaanmad Sorunlarnz Resmi Makamlara Ulatrmada Sorun Yayor musunuz? Avusturya makamlarna ulatrmada yaadm Trk makamlarna Geerli ulatrmada yaadm Sorun yaamadm Toplam Cevapsz Toplam Say Yzde Geerli Yzde

66

19.8

22.1

46 187 299 34 333

13.8 56.2 89.8 10.2 100.0

15.4 62.5 100.0

Tabloda da aka grld gibi vatandalarmzn sorunlarn Avusturya makamlarna ve Avusturyadaki Trk Makamlarna ulatrmada nemli sorunlar yaadklar anlalmaktadr. Sorunlarn resmi makamlara ulatrmada sorun yaamadn belirtenlerin oran % 62,5 iken, Avusturya makamlarna sorunlarn ulatrmada sorun yaadn belirtenlerin oran % 22,1 iken bu oran Trk makamlar konusunda % 15,4 olarak gereklemitir.

77

Tablo 33. Resmi Makamlarla Yaanan Sorunlar Resmi Makamlarla Yaanan Sorunlar Grevliler ilerini Gerei gibi yapmyorlar Klk-kyafet konusunda Geerli sorun karyorlar Kaba davranyorlar Dier konularda Toplam Cevapsz Toplam Say 41 Yzde Geerli Yzde 12.3 23.3

48 40 47 176 157 333

14.4 12.0 14.1 52.9 47.1 100.0

27.3 22.7 26.7 100.0

Tabloda da grld gibi sorunlarn en youn olarak verilen hizmetlerin kalitesiyle ilgili olduu anlalmaktadr. Grevliler ilerini gerei gibi yapmyor diyenlerin oran % 23,3 klk kyafet konusunda sorun karyorlar diyenlerin oran % 27,3 ile en yksek oran oluturmaktadr. Kaba davranyorlar diyenlerin oran ise % 22,7dir. Buradan anlalmaktadr ki katlmclarn yaklak % 53nn bu soruya cevap verdii ve ounluunun bayanlardan olutuu dikkate alndnda en nemli sorun olarak klk kyafet konusu grlmektedir. Trk makamlarnca barts ile ilgili karlan zorluklar dikkati ekmekte ve yaplan mlakatlarda katlmclar zellikle bu konunun altn izmektedir.

78

3. ALE YAPILARI VE UYUMLA LGL APRAZ TABLOLAR Aratrmann konusu olan Avusturyada yaayan Trklerin aile yaplar ve entegrasyon (uyum) sorunlar ile ilgili olarak setiimiz; aile biimi, aile ii iliki dzeyi, uyum, dil ve yabanc dmanl ile ilgili sorularla dier deikenler arasnda yaptmz karlatrmalarda olduka anlaml sonulara ulalmtr. Bu sonular anket sorularmzn ne kadar isabetli ve anketimizin geerlilik ve gvenliinin ne kadar yksek olduununda bir gstergesidir. Sonularn yorumlanmasnda bata Avusturya olmak zere Avrupann eitli lkelerine yaptmz gezi, gzlem ve mlakatlardan da yararlanlmtr. Bu ksmda bahsi geen konularla ilgili tablolar ve yorumlar ele alnmtr. 3.1. ALE BMNE GRE Tablo 34. Aile Biimine Gre renim Durumu
renim Durumu (D) Toplam En fazla ilkretim Say ekirdek Aile Biimi (AB) Geni ABe gre% De gre% Toplama Gre% Say ABe gre% De gre% Toplama Gre% Say Toplam ABe gre% De gre% Toplama Gre% P deeri 0,01. 142 51,6 84,5 45,8 26 74,3 15,5 8,4 168 54,2 100,0 54,2 En az lise 133 48,4 93,7 42,9 9 25,7 6,3 2,9 142 45,8 100,0 45,8 275 100,0 88,7 88,7 35 100,0 11,3 11,3 310 100,0 100,0 100,0

Katlmclardan ekirdek aile yapsna sahip olanlardan renim durumu en fazla ilkretim mezunu olanlarn oran % 51,6 iken, % 48,4 ise en az lise mezunudur. Geni aile ierisinde yaayanlarn ise renim durumu en fazla

79

ilkretim mezunu olanlarn oran % 74 iken, % 25i ise en az lise mezunudur. Bu tablodan anlalmaktadr ki; ekirdek aile ierisinde yaayanlarn eitim seviyeleri geni aile ierisinde yaayanlara gre daha yksektir.

Tablo 35. Aile Biimine Gre ocuklarn Avusturyada Yetimesi Endiesi

ocuklarn Avusturyada Yetimesinden Endieli misiniz? (AYE) Evet Say ekirdek Aile Biimi (AB) Geni ABe gre% AYEe gre% Toplama Gre% Say ABe gre% AYEe gre% Toplama Gre% Say Toplam ABe gre% AYEe gre% Toplama Gre% P deeri 0,04 179 68,3 86,1 60,5 29 85,3 13,9 9,8 208 70,3 100,0 70,3 Hayr 83 31,7 94,3 28,0 5 14,7 5,7 1,7 88 29,7 100,0 29,7 262 100,0 88,5 88,5 34 100,0 11,5 11,5 296 100,0 100,0 100,0 Toplam

Geni aile yapsna sahip olanlarn, ocuklarnn Avusturyada yetimesinden duyduklar endienin oran, ekirdek aile yapsna sahip olan ailelere gre daha yksek olduu grlmektedir. Eitim seviyesi asndan; ekirdek aile yapsna sahip olanlarn ocuklarnn Avusturyada yetimesinden duyduklar endieyle eitim seviyesinin ters orantl olduu grlmektedir. Yani eitim seviyesi arttka ocuklarn Avusturyada yetimesinden duyulan endie dzeyi azalmaktadr diyebiliriz.

80

Tablo 36. Aile Biimine Gre ocuun Yabanc Deerler Edinmesi Endiesi
ocuun Yabanc Deerler Edinmesi Endiesi (YDE) Var Say ekirdek Aile Biimi (AB) Geni ABe gre% YDEe gre% Toplama Gre% Say ABe gre% YDEe gre% Toplama Gre% Say Toplam ABe gre% YDEe gre% Toplama Gre% P deeri 0,02 46 25,7 95,8 22,1 2 6,9 4,2 1,0 48 23,1 100,0 23,1 Yok 133 74,3 83,1 63,9 27 93,1 16,9 13,0 160 76,9 100,0 76,9 179 100,0 86,1 86,1 29 100,0 13,9 13,9 208 100,0 100,0 100,0 Toplam

ekirdek aile yapsna sahip olanlarn, ocuklarnn yabanc deerler edinmesinden duyduklar endienin oran, geni aile yapsna sahip olanlara gre ok daha yksektir. Yaptmz mlakatlardan anlalmaktadr ki, Avusturyada yaayan Trkler geimlerini salayabilmek iin genellikle kar-koca almak zorunda kalmaktadrlar. Bu nedenle ekirdek aile yapsna sahip olanlar alma saatlerinde ocuklarn yabanc ellere emanet etmekte, geni aile yapsna sahip olanlarsa aileden birine ocuklarn brakabilmektedirler. Bu durum ocuklarn yabanc deerler edinmesiyle ilgili olarak ekirdek ailelerin endie dzeyinin daha yksek kmasna neden olmaktadr.

81

Tablo 37. Aile Biimine Gre Trk Komu ve Arkadalar Ailece Ziyaret
Trk Komu ve Arkadalar Ailece Ziyaret (TKZ) En az Ayda bir Say ABe gre% ekirdek Aile Biimi (AB) Geni TKZe gre% Toplama Gre% Say ABe gre% TKZe gre% Toplama Gre% Say Toplam ABe gre% TKZe gre% Toplama Gre% P deeri 0,03 249 92,6 90,2 82,5 27 81,8 9,8 8,9 276 91,4 100,0 91,4 En ok zel Gnlerde 20 7,4 76,9 6,6 6 18,2 23,1 2,0 26 8,6 100,0 8,6 269 100,0 89,1 89,1 33 100,0 10,9 10,9 302 100,0 100,0 100,0 Toplam

Aile biimine gre Trk komu ve arkadalar ailece ziyaret etme sklna bakldnda ekirdek aile yapsna sahip olanlarn orannn geni aile yapsna sahip olanlara gre daha yksek olduu grlmektedir. Yaptmz ev ziyaretleri ve grmelerden anlalmaktadr ki bu durumun sebebi, geni ailede genellikle

bykanne, bykbaba bulunduu iin ve onlarda geleneklerimize gre daha ok ziyaret eden deil ziyaret edilen kimselerdir. ekirdek ailede ise akraba ve komulardaki aile byklerini ziyaret onlara saygnn bir gerei ve bir grev olarak alglanmaktadr. Bu durum geleneklerimizdeki byklere sayg anlaynn bir deer olarak yaatldnn bir gstergesi diyebiliriz.

82

3.2. GENEL ALE LKLERN YLK DZEYNE GRE

Tablo 38. Aile i likilerle ocuklarn Avusturyada Yetimesi Endiesi

ocuklarn Avusturyada Yetimesi Sizi Endielendiriyor mu? (AYE) Evet Say Genel Aile i likilerin yilik Dzeyi (GAD) Dk Yksek GAD e gre% AYE e gre% Toplama Gre% Say GAD e gre% AYE e gre% Toplama Gre% Say Toplam GAD e gre% AYE e gre% Toplama Gre% P deeri 0,001den kk 117 61,6 57,9 40,8 85 87,6 42,1 29,6 202 70,4 100,0 70,4 Hayr 73 38,4 85,9 25,4 12 12,4 14,1 4,2 85 29,6 100,0 29,6 190 100,0 66,2 66,2 97 100,0 33,8 33,8 287 100,0 100,0 100,0 Toplam

Aile ii ilikilerdeki iyilik dzeyi yksek olanlarn ocuklarnn Avusturyada yetimesinden duyduklar kayg dzeyi, aile ii ilikilerinin iyilik dzeyi dk olanlara gre daha yksektir. Bu durum aile ilikileri iyi olanlarn ocuklarnn geleceine daha fazla younlamalarndan kaynaklandn dnmekteyiz. nk ailevi sorunlar olanlar daha ok bu sorunlara younlamaktadrlar. Kendi gncel sorunlaryla uramak zorunda kalanlar ocuklarnn geleceiyle ilgili sorunlara yeterince eilememektedirler.

83

Tablo 39. Aile i likilerle ocuun Kltrmz renememesi Endiesi

ocuunuzun Kltrmz renememesinden Endie Duyuyor musunuz? (KE) Evet Say Genel Aile i likilerin yilik Dzeyi (GAD) Dk Yksek GAD e gre% KE e gre% 68 58,1 64,2 Hayr 49 41,9 51,0 24,3 47 55,3 49,0 23,3 106 52,5 100,0 52,5 117 100,0 57,9 57,9 85 100,0 42,1 42,1 96 47,5 100,0 47,5 Toplam

Toplama Gre% 33,7 Say GAD e gre% KE e gre% 38 44,7 35,8

Toplama Gre% 18,8 Say Toplam GAD e gre% KE e gre% 96 47,5 100,0

Toplama Gre% 47,5 P deeri 0,05

Aile

ii

ilikileri

olumlu

olanlarn

ocuklarnn

kltrmz

renmemesinden duyduklar endie dzeyi, aile ii ilikileri olumsuz olanlara gre daha yksektir. Yani aile ii ilikileri iyi olanlarn ocuklarna kendi kltrmz retme konusunda daha endieli olduklar grlmektedir. Kltrel deerlerini yaama ve yaatma endiesi tayanlarn aile ii ilikilerinin daha iyi olduunu syleyebiliriz. nk Trk kltrnde aile ii ballk ve dayanma ok nemlidir.

84

3.3. UYUM SORUNUNA GRE Tablo 40. Uyum Sorunu Ya likisi

Ya <34 Say Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? (USY) Hayr Evet USYa gre% Yaa gre% Toplama Gre% Say USYa gre% Yaa gre% Toplama Gre% Say Toplam USYa gre% Yaa gre% Toplama Gre% P deeri 0,04 94 54,7 47,7 29,6 103 70,5 52,3 32,4 197 61,9 100,0 61,9 >35 78 45,3 64,5 24,5 43 29,5 35,5 13,5 121 38,1 100,0 38,1 Toplam 172 100,0 54,1 54,1 146 100,0 45,9 45,9 318 100,0 100,0 100,0

1635 ya arasndaki katlmclarn Avusturya toplumuna uyum sorunu yaama oranlar 35 ya ve zeri olanlara gre daha dktr. Ya ileri olanlarn uyum sorununun genlere gre daha fazla olduu grlmektedir. nk genler iinde yaadklar lkenin yasalarn ve kltrn renmeye daha aktrlar. Ya ileri olanlar gen olanlara gre daha uzun sre Trkiyede yaadklar iin bulunduklar lkenin deil, geldikleri lkenin deerlerine daha bal ama yaadklarn lkenin kltrn renmeye daha kapaldrlar. Bu durum kuak atmasnda beraberinde getirmektedir. leri yata olanlar entegrasyon (uyum) sorunuyla genlerse kendi kltrel kimliklerini kaybetme riskiyle kar karyadrlar. Bu konuda Trkiyeden eitim kurumlarnn ve eitimcilerin yurtdnda yaayan vatandalarmza paneller, konferanslar ve seminerlerle destek olmas gerekmektedir. Sivil toplum rgtleri ve resmi makamlarca diyalog hizmetlerine arlk verilmelidir.

85

Tablo 41. Uyum Sorunu le Avusturyada Yaama Sresi

Avusturyada Yaama Sresi (AYS) <10 yl Say Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? (USY) Hayr Evet USYa gre% AYSe gre% Toplama Gre% Say USYa gre% AYSe gre% Toplama Gre% Say Toplam USYa gre% AYSe gre% Toplama Gre% P deeri 0,03 50 29,1 64,9 15,8 27 18,8 35,1 8,5 77 24,4 100,0 24,4 >11 yl 122 70,9 51,0 38,6 117 81,3 49,0 37,0 239 75,6 100,0 75,6 172 100,0 54,4 54,4 144 100,0 45,6 45,6 316 100,0 100,0 100,0 Toplam

10 yl ve daha az zaman Avusturyada yaayanlarn uyum sorunu yaama oran 11 yl ve daha fazla Avusturyada yaayanlara gre daha yksektir. Trkiyeden Avusturyaya g etmi vatandalarmzn uyum dneminin olduka uzun srd ve bu srete ciddi sorunlar yasadklar anlalmaktadr. Farkl bir kltr ierisinde yetimi bireylerin baka bir kltre sahip olan topluma uyum salamas elbette kolay olmamaktadr. Asl sorunsa kendi kltrn bilmeyen kiilerin baka bir kltre kar kendini koruma igdsyle iine kapanmas ve beraberinde yaad psiko-sosyal travmalardr. Vatandalarmz bavurabilecekleri Trk uzmanlar bulamadklar iin dertleri ile babaa kalmakta ve bu konuda da iin ehli olmayan insanlarn istismarna ak hale gelmektedirler.

86

Tablo 42. Uyum Sorunu le Oturulan Yer

Oturulan Yer (OY) il Merkezi Say Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? (USY) Hayr Evet USYa gre% OYe gre% Toplama Gre% Say USYa gre% OYe gre% Toplama Gre% Say Toplam USYa gre% OYe gre% Toplama Gre% P deeri 0,04 63 36,8 62,4 20,0 38 26,4 37,6 12,1 101 32,1 100,0 32,1 il d 108 63,2 50,5 34,3 106 73,6 49,5 33,7 214 67,9 100,0 67,9 171 100,0 54,3 54,3 144 100,0 45,7 45,7 315 100,0 100,0 100,0 Toplam

ehirde oturanlarn uyum sorunu yaama oran ehir dnda oturanlara gre daha yksektir. ehir dnda yaayanlarn akrabalaryla bir grup oluturuyor olmalar, bulunduu topluma uyum sorunu yaamyormu gibi alglamalarna neden olmaktadr. Bulunduklar lkede, Trkiyeye ait bir yap kurarak kendi ilerinde uyumlu ama darya kapal bir hayat tarz benimsedikleri grlmektedir. Avusturyann Tirol eyaletinde Uakn bir ky olarak tanmlanan bir beldenin olmas bunun en iyi rneklerinden biridir. Trkler baz belde ve blgelerde yle younlam ki Avusturyallar kendini yabanc hissetmekte hatta Trkiyenin baka bir ehir veya blgesinden gidenler bile yabanc olarak alglanmaktadr. rnek olarak verdiimiz Uakn bir ky olarak bilinen beldenin sakinleri Trkiyeden gelen eitimcilerin bile kendilerine seminer veya konferans vermelerini kabul etmemiler ancak bizim Uakl olduumuzu renince seminer vermemizi kabul etmiler.

87

Kk yerleim merkezlerinde kendilerine gre kk bir dnya kuran Trkler kendi ilerinde uyumlu ama darya kar kapal bir toplum zellii gstermektedirler. ehirlerde ve byk yerleim merkezlerinde yaayanlarsa Avusturya toplumu ve o toplumun gerekleriyle daha ok kar karya kaldklar iin doal olarak daha fazla uyum sorunu yaamaktadrlar.

Tablo 43. Uyum Sorunu le ocuklarn Avusturyada Yetimesi Endiesi

ocuklarn Avusturyada Yetimesi Sizi Endielendiriyor mu? (AYE) Evet Say Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? (USY) Hayr Evet USYa gre% AYEe gre% Toplama Gre% Say USYa gre% AYEe gre% Toplama Gre% Say Toplam USYa gre% AYEe gre% Toplama Gre% P deeri 0,001den kk 138 81,7 63,9 45,0 78 56,5 36,1 25,4 216 70,4 100,0 70,4 Hayr 31 18,3 34,1 10,1 60 43,5 65,9 19,5 91 29,6 100,0 29,6 169 100,0 55,0 55,0 138 100,0 45,0 45,0 307 100,0 100,0 100,0 Toplam

Avusturya toplumuna uyum sorunu yaama oran yksek olanlarn ocuklarnn Avusturyada yetimelerinden duyduklar endienin oran, uyum sorunu yaamayanlara gre daha yksektir. Uyum sorunu yaayan Trkler bulunduklar ortam sorunlu olarak alglamakta ve ocuklarnn byle bir ortamda yetimesinden de endie duymaktadrlar. Kendi sorunlaryla ba edememi olanlar ocuklarnn gelecei ile ilgili kendilerini daha aresiz hissetmektedirler.

88

Tablo 44. Uyum Sorunu ile Yabanc Dmanlyla Karlama

Yabanc Dmanlyla Karlatnz m? (YDK) Evet Say Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? (USY) Hayr Evet USYe gre% YDKe gre% Toplama Gre% Say USYe gre% YDKe gre% Toplama Gre% Say Toplam USYe gre% YDKe gre% Toplama Gre% P deeri 0,04 111 65,3 61,3 35,6 70 49,3 38,7 22,4 181 58,0 100,0 58,0 Hayr 59 34,7 45,0 18,9 72 50,7 55,0 23,1 131 42,0 100,0 42,0 170 100,0 54,5 54,5 142 100,0 45,5 45,5 312 100,0 100,0 100,0 Toplam

Uyum sorunu yaama oran yksek olanlarn, yabanc dmanl ile karlama oran, uyum sorunu yaamayanlara gre daha yksektir. Yani yabanc dmanl ile karlaanlar daha ok uyum sorunu yaayanlardr. Yabanc dmanl ile karlam katlmclarn bulunduu topluma uyum salamalarnda yaadklar bu olumsuz deneyim engel oluturmaktadr. Yabanc dmanlyla karlam olma onlarn yaadklar topluma kar gven duygusunu sarsm ve bu gvensizlik onlar tedirgin etmektedir. Bu tedirginlikse bir gerilim ve huzursuzluk kayna olmakta, bu kiilerin yaadklar lkeye kar tepkisel tavrlar

sergilemelerine ve baz nyarglar gelitirmelerine neden olmaktadr.

89

Tablo 45. Uyum Sorunu le Sorunlarn Resmi Makamlara Ulatrma

Sorunlarn Resmi Makamlara Ulatrma Gl Yaadnz m? (RMGY) Evet
(Avusturya) Say

Toplam Hayr
Yaamadm

Evet
(Trkiye)

46 29,5 73,0 15,8 17 12,6 27,0 5,8 63 21,6 100,0 21,6

30 19,2 66,7 10,3 15 11,1 33,3 5,2 45 15,5 100,0 15,5

80 51,3 43,7 27,5 103 76,3 56,3 35,4 183 62,9 100,0 62,9

156 100,0 53,6 53,6 135 100,0 46,4 46,4 291 100,0 100,0 100,0

Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? (USY) Hayr Evet

USYe gre% RMGYe gre% Toplama Gre% Say USYe gre% RMGYe gre% Toplama Gre% Say USYe gre%

Toplam
RMGYe gre% Toplama Gre% P deeri 0,001den kk

Avusturya toplumuna uyum sorunu yaayanlarn sorunlarn resmi makamlara ulatrma gl; uyum sorunu yaamayanlara gre daha yksektir. Uyum sorunu yaayanlarn yaklak % 30u Avusturya makamlarna sorunlarn ulatrma gl yaarken bu oran Trk makamlarna ulatrmada % 20 civarndadr. Uyum sorunu yaamayanlarda ise Avusturya ve Trk makamlarna sorunlarn ulatrma gl ise yaklak % 12 olarak grlmektedir. Yine yaptmz mlakatlardan anlalmaktadr ki Avusturya makamlarna sorunlarn ulatrma glnn fazla olmasnn en nemli nedeni vatandalarmzn yaad dil sorunudur.

90

Tablo 46. Uyum Sorunu le Dil Sorunu likisi

Dil Sorununu Yayor musunuz? (DSY) Evet Say Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? (USY) Hayr Evet USYe gre% DSYe gre% Toplama Gre% Say USYe gre% DSYe gre% Toplama Gre% Say Toplam USYe gre% DSYe gre% Toplama Gre% P deeri 0,001den kk 126 75,4 61,8 41,0 78 55,7 38,2 25,4 204 66,4 100,0 66,4 Hayr 41 24,6 39,8 13,4 62 44,3 60,2 20,2 103 33,6 100,0 33,6 167 100,0 54,4 54,4 140 100,0 45,6 45,6 307 100,0 100,0 100,0 Toplam

Avusturya toplumuna uyum sorunu yaayanlarn dil sorunu, uyum sorunu yaamayanlara gre daha yksektir.Yani dil sorunu olanlar bu sorunlarnn da etkisiyle daha fazla uyum sorunu yaamaktadrlar. phesiz iinde yaanlan topluma uyum iin iletiim kurmak, iletiim iin ise ayn dili konuuyor olmak arttr. Vatandalarmzn yaadklar en nemli sorunlardan biri de dil sorunudur. Bu sorun onlarn btn ilikilerini etkilemektedir. Yetikinlerin Almanca, ocuklarnsa Trke sorunu sadece Avusturya toplumuna uyumunu deil, aile ii ilikilerini bile olumsuz etkilemektedir.

91

Tablo 47. Uyum Sorunu le Almanca Gazete-Dergi Okuma likisi

Almanca Gazete Dergi Okuyor musunuz? (AGDO) Evet Say Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? (USY) Hayr Evet USYe gre% AGDOe gre% Toplama Gre% Say USYe gre% AGDOe gre% Toplama Gre% Say Toplam USYe gre% AGDOe gre% Toplama Gre% P deeri 0,001den kk 53 37,6 37,9 19,9 87 69,0 62,1 32,6 127 47,6 100,0 47,6 Hayr 88 62,4 69,3 33,0 39 31,0 30,7 14,6 140 52,4 100,0 52,4 141 100,0 52,8 52,8 126 100,0 47,2 47,2 127 47,6 100,0 47,6 Toplam

Almanca gazete ve dergi okumayanlarn uyum sorunu yaama durumu, okuyanlara gre daha yksektir. Almanca yaynlar takip edenler daha az uyum sorunu yaamaktadrlar. Bu da gstermektedir ki dil problemi entegrasyonun nndeki en byk engeldir. Avusturyada yaayan ve zellikle dil sorunu olan vatandalarmz, iinde yaad lkeden daha ok Trkiyenin gndemiyle megul olmaktadr. Srekli Trk kanallarn izlemekte, yaadklar lkenin sorunlarna ilgisiz kalmaktadrlar. Bu durum onlarn sadece yaadklar lkeye uyumunu zorlatrmakla kalmamakta, ayn zamanda Trkiyede yaanan siyasi ekimeleri kendi aralarnda yaamalarna da neden olmaktadr. Bu da Trklerin aralarndaki ayrmay arttran bir faktr olarak karmza kmaktadr.

92

Tablo 48. Uyum Sorunu le sizliin Nedeni Olarak Trklerin Almancay Bilmemelerinin Grlmesi
sizliin Nedeni Trklerin Almancay Bilmemeleri midir? (TAB) Evet Say Avusturya Toplumuna Uyum Sorunu Yayor musunuz? (USY) Hayr USYe gre% Evet TABe gre% Toplama Gre% Say USYe gre% TABe gre% Toplama Gre% Say Toplam USYe gre% TABe gre% Toplama Gre% P deeri 0,001den kk 55 31,6 41,0 17,1 79 53,7 59,0 24,6 187 58,3 100,0 58,3 Hayr 119 68,4 63,6 37,1 68 46,3 36,4 21,2 134 41,7 100,0 41,7 174 100,0 54,2 54,2 147 100,0 45,8 45,8 187 58,3 100,0 58,3 Toplam

Trklerin Almancay bilmemelerini isizliin nedeni olarak grenlerin ounluunu uyum sorunu olmayanlar oluturmaktadr. Yani uyum sorunu yaamayanlarn Almanca bilmemeyi isizliin nedeni olarak grme oran, uyum sorunu yaayanlara gre daha yksektir. Almanca sorunu olanlar, bunu isizliin nedeni olarak grmek yerine yaadklar yabanc dmanl, Avusturyallarn nyarglar gibi baka uyum sorunlarna balama eilimindedirler. Bylece sorumluluu Avusturyallara

yklemektedirler. Halbuki yaadklar btn sorunlarn temelinde genellikle dil sorunu yatmaktadr.

93

3.4. DL SORUNUNA GRE Tablo 49. Dil Sorunu le Sevgisi

inizi Seviyor musunuz? (S) Evet Say Evet Dil Sorununu Yayor musunuz? (DSY) Hayr DSYe gre% Se gre% 139 69,5 62,3 Hayr 61 30,5 83,6 20,6 12 12,5 16,4 4,1 73 24,7 100,0 24,7 200 100,0 67,6 67,6 96 100,0 32,4 32,4 296 100,0 100,0 100,0 Toplam

Toplama Gre% 47,0 Say DSYe gre% Se gre% 84 87,5 37,7

Toplama Gre% 28,4 Say Toplam DSYe gre% Se gre% 223 75,3 100,0

Toplama Gre% 75,3 P deeri 0,01

Dil sorunu yaamayan katlmclarn iine olan sevgisi dil sorunu yaayanlara gre daha yksektir. nsanlarn alt i yerinde kurduu iletiimin kalitesi, derdini anlatabildii ve anlatlanlar anlayabildii lde artmaktadr. Bu da onlarn iine olan sevgisini arttrmaktadr. Avusturyada yaayan Trklerin dil sorunu yaamyor olmas onlarn sadece iine olan sevgisini deil btn yaam kalitesini olumlu ynde etkilemektedir. Bir kez daha grlmektedir ki, dil sorunu entegrasyon (uyum)un nndeki en byk engel ve Trklerin en byk sorunlarndan biridir.

94

Tablo 50. Dil Sorunu le Avusturya Vatandal

Avusturya Vatanda msnz? (AV) Evet Say Evet Dil Sorununu Yayor musunuz? (DSY) Hayr DSYe gre% AVe gre% Toplama Gre% Say DSYe gre% AVe gre% Toplama Gre% Say Toplam DSYe gre% AVe gre% Toplama Gre% P deeri 0,001den kk 103 49,5 57,2 33,2 77 75,5 42,8 24,8 180 58,1 100,0 58,1 Hayr 105 50,5 80,8 33,9 25 24,5 19,2 8,1 130 41,9 100,0 41,9 208 100,0 67,1 67,1 102 100,0 32,9 32,9 310 100,0 100,0 100,0 Toplam

Avusturya vatanda olan katlmclarn dil sorunu, vatandala gememi olanlara gre daha azdr. Avusturyada yaayan Trklerin yaadklar dil sorunu o lkenin vatanda olmalarnin da nndeki en byk engel olarak grlmektedir. Vatandalarmz iletiim sorunu yaadklar bir lkenin vatanda olma konusunda istekli davranmamakta, Avusturya da bu kiileri vatandalna almak

istememektedir.

95

Tablo 51. Dil Sorunu le Akrabalar le Grme Skl

Akrabalarla Grme Skl (AGS) En az Ayda bir Say DSYe gre% Evet Dil Sorununu Yayor musunuz? (DSY) AGSe gre% Toplama Gre% Say DSYe gre% Hayr AGSe gre% Toplama Gre% Say DSYe gre% Toplam AGSe gre% Toplama Gre% P deeri 0,001den kk 201 98,0 69,6 65,5 88 86,3 30,4 28,7 289 94,1 100,0 94,1 En ok zel gnlerde 4 2,0 22,2 1,3 14 13,7 77,8 4,6 18 5,9 100,0 5,9 205 100,0 66,8 66,8 102 100,0 33,2 33,2 307 100,0 100,0 100,0 Toplam

Dil sorunu olan katlmclarn akrabalaryla grme oran, dil sorunu olmayanlara gre daha yksektir. Almanca sorunu olan Trkler iletiim ihtiyalarn akrabalaryla daha sk grerek karlama eilimindedirler. Daha dorusu btn sorunlarn yakn evresiyle halletme yolunu sevmektedirler. Baka seenekleride yoktur aslnda. nk sorunlarn bakalaryla zme imkanlarda yoktur.

96

Tablo 52. Dil Sorunu le ocuklarn Avusturyada Yetimesinden Duyulan Endie

ocuklarn Avusturyada Yetimesi Sizi Endielendiriyor mu? (AYE) Evet Say Dil Sorununu Yayor musunuz? (DSY) Hayr Evet DSYe gre% AYEe gre% Toplama Gre% Say DSYe gre% AYEe gre% Toplama Gre% Say Toplam DSYe gre% AYEe gre% Toplama Gre% P deeri 0,001den kk 162 78,6 75,7 54,0 52 55,3 24,3 17,3 214 71,3 100,0 71,3 Hayr 44 21,4 51,2 14,7 42 44,7 48,8 14,0 86 28,7 100,0 28,7 206 100,0 68,7 68,7 94 100,0 31,3 31,3 300 100,0 100,0 100,0 Toplam

Dil sorunu yaayan katlmclarn, ocuklarnn Avusturyada yetimesinden duyduklar endie oran, dil sorunu yaamayan katlmclara gre daha yksektir. Yaad lkenin dilini konumakta yaad glk o lkeyi tanmasnn nnde bir engel olduu iin bilmediine endieyle yaklama eilimi grlmektedir. Kendi yaadklar sorunlarla ocuklarnnda karlaacaklar dncesi onlar ocuklarnn geleceiyle ilgili endielendirmektedir. ocuklarn yaad trke sorunuda bu endieyi arttran bir faktrdr. ocuklar iin geldikleri lkede ocuklarn kaybetme korkusuda diyebiliriz.

97

Tablo 53. Dil Sorunu le Avusturyallarla Grme Skl

Avusturyal Komu ve Arkadalarla Grme Skl (AVKAG) En az Ayda bir Say Evet Dil Sorununu Yayor musunuz? (DSY) Hayr DSYe gre% AVKAGe gre% Toplama Gre% Say DSYe gre% AVKAGe gre% Toplama Gre% Say Toplam DSYe gre% AVKAGe gre% Toplama Gre% P deeri 0,02 71 34,1 56,8 22,9 54 52,9 43,2 17,4 125 40,3 100,0 40,3 En ok zel gnlerde 137 65,9 74,1 44,2 48 47,1 25,9 15,5 185 59,7 100,0 59,7 208 100,0 67,1 67,1 102 100,0 32,9 32,9 310 100,0 100,0 100,0 Toplam

Dil sorunu yaayan katlmclarn Avusturyal komu ve arkadalaryla grme oran, dil sorunu yaamayan katlmclara gre daha dktr. Dil problemi yaanan lkeye uyumu zorlatran bir faktr olarak grlmektedir. nk o lkenin dilini konuanlarla iletiim problemi uyumun olumlu anlamda gelimesine engel olmaktadr. Dil probleminden dolay iletiim kuramamakta, iletiim sorununa bal olarakta karlkl gvensizlik olumaktadr. Bu gvensizlik zerinede olumlu bir iliki tesis edilememektedir. Diyalog kurulamayan bir toplumla uyum iinde yaamak mmkn olmamaktadr.

98

Tablo 54. Dil Sorunu le Avusturya Vatanda Olma stei Avusturya Vatanda Olmak ster misiniz? (AVO) Evet Say Evet Dil Sorununu Yayor musunuz? (DSY) Hayr DSYe gre% AVOe gre% Toplama Gre% Say DSYe gre% AVOe gre% Toplama Gre% Say Toplam DSYe gre% AVOe gre% Toplama Gre%
P deeri 0,001den kk

Toplam

Hayr 102 50,2 81,6 33,6 23 22,8 18,4 7,6 179 58,9 100,0 58,9 203 100,0 66,8 66,8 101 100,0 33,2 33,2 125 41,1 100,0 41,1

101 49,8 56,4 33,2 78 77,2 43,6 25,7 125 41,1 100,0 41,1

Katlmclardan Avusturya vatanda olmak isteyenlere gre, istemeyenlerin dil sorunu daha yksektir. Dil problemi iletiim gl oluturduu iin Trkler kendilerini bulunduu lkede yeterince huzurlu hissetmemektedir. Bu durum yaadklar lkenin vatanda olma isteini olumsuz ynde etkilemektedir.

99

3.5. YABANCI DMANLIINA GRE Tablo 55. Yabanc Dmanl le Cinsiyet Cinsiyet (CNS) Toplam Erkek Say YDVe gre% Var Sizce Yabanc Dmanl Var m? (YDV) Yok CNSe gre% Toplama Gre% Say YDVe gre% CNSe gre% Toplama Gre% Say YDVe gre% Toplam CNSe gre% Toplama Gre%
P deeri 0,03

Kadn 137 52,7 85,6 47,6 23 82,1 14,4 8,0 160 55,6 100,0 55,6 260 100,0 90,3 90,3 28 100,0 9,7 9,7 288 100,0 100,0 100,0

123 47,3 96,1 42,7 5 17,9% 3,9 1,7 128 44,4 100,0 44,4

Erkeklerin yabanc dmanl ile ilgili dncelerinin kadnlara gre daha olumsuz olduu grlmektedir. Yabanc dmanl vardr diyen erkeklerin oran % 96,1 iken kadnlarda bu oran % 85,6 olarak gereklemitir.

100

Tablo 56. Yabanc Dmanl le ocuklarn Avusturyada Yetimesi Endiesi ocuklarn Avusturyada Yetimesi Sizi Endielendiriyor mu? (AYE) Evet Say Sizce Yabanc Dmanl Var m? (YDV) Yok Var YDVe gre% AYEe gre% Toplama Gre% Say YDVe gre% AYEe gre% Toplama Gre% Say Toplam YDVe gre% AYEe gre% Toplama Gre%
P deeri 0,01

Toplam

Hayr 62 25,0 82,7 22,5 13 48,1 17,3 4,7 75 27,3 100,0 27,3 248 100,0 90,2 90,2 27 100,0 9,8 9,8 275 100,0 100,0 100,0

186 75,0 93,0 67,6 14 51,9 7,0 5,1 200 72,7 100,0 72,7

Yabanc dmanl olduunu dnenlerin % 75inin ocuklarnn Avusturyada yetimesinden endieli olduu grlmektedir. ocuklarnn

Avusturyada yetimesinden endie duyanlarnsa % 93 yabanc dmanlnn olduunu dnmektedir. ocuunun Avusturyada yetimesinden endie duyanlarn byk ounluunun bu kaygsnn nedeni, iinde yaad topluma olan gvensizliinden kaynaklanmaktadr. Bu gvensizliin ortadan kaldrlabilmesi iin diyalog kanallar kurulmas gerekmektedir. Bunun iin Trk ve Avusturyallardan oluan baz sivil toplum rgtlerinin abalarnn olduunu grmekteyiz. Bunlardan en ok dikkat ekeni ise Trklerin kurduu diyalog merkezleri ve kadn derneklerinin faaliyetleridir. Avusturyann baz eyaletlerinde alm olan diyalog merkezlerinde gnll olarak grev yapan en az dil bilen Trk genlerinin, Trk islam kltrn zellikle Avusturyal eitimci ve yneticilere anlatma ve onlar anlama gayretlerini

101

grdk. Ayn ekilde yine her eyalette Trkler tarafndan alm olan kadn derneklerinin Avusturyal kadnlarla bir araya geldikleri kahvalt sohbetleri ve Trk ailelerin aile ii iletiimi ve ocuk eitimine katkda bulunmak amacyla organize ettikleri iletiim seminerleri, anne baba okulu, Trk kltrn ve Trkiyeyi tantmak iin yaptklar organizasyonlar olduunu grmek Avusturya toplumu ve Avusturyada yaayan Trler adna olumlu gelimeler olarak deerlendirilebilecek almalardr. Bu ve benzeri almalarn hem Avusturyadaki yabanc dmanlnn azalmasnda hemde orada yetien Trk ocuklarnn eitimi ve gelecei adna mit verici

olduunu belirtmek isteriz.

102

Tablo 57. Yabanc Dmanl le Karlama Durumu Yabanc Dmanlyla Karlatnz m? (YDK) Evet Say Var Sizce Yabanc Dmanl Var m? (YDV) Yok YDVe gre% YDKe gre% Toplama Gre% Say YDVe gre% YDKe gre% Toplama Gre% Say Toplam YDVe gre% YDKe gre% Toplama Gre%
P deeri 0,001kk

Toplam

Hayr 99 38,7 82,5 35,0 21 77,8 17,5 7,4 120 42,4 100,0 42,4 256 100,0 90,5 90,5 27 100,0 9,5 9,5 283 100,0 100,0 100,0

157 61,3 96,3 55,5 6 22,2 3,7 2,1 163 57,6 100,0 57,6

Yabanc dmanlnn olduunu dnenlerin % 61,3 yabanc dmanl ile karlam olanlar iken, yabanc dmanl ile karlaanlarn % 96,3 yabanc dmanl olduunu dnmektedir.

103

3.6 YABANCI DMANLIIYLA KARILAMA DURUMUNA GRE Tablo 58. Yabanc Dmanlyla Karlama le sizliin Nedeni Olarak nyarg Ve Ayrmcln Grlmesi
sizliin nedeni Trklerle lgili nyarg ve Ayrmclk mdr? (NT) Evet Say Yabanc Dmanlyla Karlatnz m? (YDK) Hayr Evet YDKe gre% NT e gre% Toplama Gre% Say YDKe gre% NT e gre% Toplama Gre% Say Toplam YDKe gre% NT e gre% Toplama Gre% P deeri 0,05 42 23,0 68,9 13,3 19 14,3 31,1 6,0 255 80,7 100,0 80,7 Hayr 141 77,0 55,3 44,6 114 85,7 44,7 36,1 61 19,3 100,0 19,3 183 100,0 57,9 57,9 133 100,0 42,1 42,1 255 80,7 100,0 80,7 Toplam

sizliin nedeni olarak Trklerle ilgili nyarg ve ayrmcl grenlerin % 68,9 u yabanc dmanl ile karlaanlardan olumakdatr. ok eitli nedenleri ve deiik boyutlar bulunan yabanc dmanlnn Avusturyadaki hedeflerinden biri olan Trklerin tek balarna bu sorunla ba etmeleri elbette mmkn deildir. Btn Avrupann en nemli sosyal sorunlarnn banda gelen yabanc dmanlnn, btn lkelerin ve ilgililerin katlmyla mcadele edilmesi gereken bir sorun olduu phesizdir. Ancak Trklerle ilgili zaman iinde oluan n yarglarn ortadan kaldrlmas veya azaltlmas iin vatandalarmzn da yapacaklar yaadklar lkeyi tanma, kendilerini ve kltrlerini tantma gibi ok nemli ilerin olduu unutulmamaldr.

104

Tablo 59. Yabanc Dmanlyla Karlama le Sorunlarn Resmi Makamlara Ulatrma Gl Yaama
Sorunlarnz Resmi Makamlara Ulatrma Gl Yaadnzm? (RMGY) Evet (Avusturya) Say YDKe gre% Yabanc Dmanlyla Karlatnz m? (YDK) Hayr Say YDKe gre% RMGYe gre% Toplama Gre% Say YDKe gre% Toplam RMGYe gre% Toplama Gre% P deeri 0,001kk Evet RMGYe gre% Toplama Gre% 46 28,2 73,0 15,9 17 13,4 27,0 5,9 63 21,7 100,0 21,7 Evet (Trkiye) 31 19,0 68,9 10,7 14 11,0 31,1 4,8 45 15,5 100,0 15,5 Hayr 86 52,8 47,3 29,7 96 75,6 52,7 33,1 182 62,8 100,0 62,8 163 100,0 56,2 56,2 127 100,0 43,8 43,8 290 100,0 100,0 100,0 Toplam

Yabanc dmanl ile karlaanlarn % 28,2si sorunlarn Avusturya resmi makamlarna ulatrma gl yaarken, bu oran Trk makamlarna sorunlarn ulatrmada % 19 olarak gereklemektedir. Bu durum bize gstermektedir ki yabanc dmanl ile ilgili problem karlkl nedenlerle gereklemektedir. Yani yabanc dmanlna maruz kalanlarnda uygulayanlar kadar olmasa da, bu durumun olumasnda pay vardr. Uyum sorunu yaama ile Resmi makamlara sorunlarn ulatrma gl yaama(Tablo 45) oranyla bu tablodaki oranlarn birbiriyle rtt grlecektir.

105

Tablo 60. Yabanc Dmanlyla Karlama le Avusturyallarla liki Algs Trklerin Avusturyallarla Arasnda yi bir liki Var m? (TAV) Var Say Evet Yabanc Dmanlyla Karlatnz m? (YDK) Hayr YDKe gre% TAVe gre% Toplama Gre% Say YDKe gre% TAVe gre% Toplama Gre% Say Toplam YDKe gre% TAVe gre% Toplama Gre%
P deeri 0,04

Toplam

Yok 159 90,3 60,7 52,8 103 82,4 39,3 34,2 262 87,0 100,0 87,0 176 100,0 58,5 58,5 125 100,0 41,5 41,5 301 100,0 100,0 100,0

17 9,7 43,6 5,6 22 17,6 56,4 7,3 39 13,0 100,0 13,0

Yabanc dmanl ile karlaanlarn % 90,3 Trklerin Avusturyallarla ilikilerini olumsuz olarak deerlendirmektedir. Birok konuda gereklerin ne olduu kadar nasl algland da nemlidir. Trklerin Avusturyallarla ilikileri gerekte nasl olursa olsun Trkler tarafndan iyi alglanmad ortadadr. Dolaysyla bu olumsuz alglamann ortadan kaldrlmas iin ivedilikle admlarn atlmas ve bu olumsuz alglamann yeni sorunlara yol amasna izin verilmemesi gerekir.

106

Tablo 61. Yabanc Dmanlyla Karlama le Avusturyallarla Grme Skl

Avusturyal Komu ve Arkadalarla Grme Skl (AVKAG) En az Ayda bir Say YDKe gre% Evet Yabanc Dmanlyla Karlatnz m? (YDK) Hayr AVKAGe gre% Toplama Gre% Say YDKe gre% AVKAGe gre% Toplama Gre% Say YDKe gre% Toplam AVKAGe gre% Toplama Gre% P deeri 0,03 82 45,3 65,1 En ok zel gnlerde 99 54,7 52,9 181 100,0 57,8 Toplam

26,2 44 33,3 34,9

31,6 88 66,7 47,1

57,8 132 100,0 42,2

14,1 126 40,3 100,0

28,1 187 59,7 100,0

42,2 313 100,0 100,0

40,3

59,7

100,0

Avusturyal komu ve arkadalaryla grme skl daha ok olanlarn yabanc dmanl ile karlama oran % 65,1 iken Avusturyal komu ve arkadalaryla daha az grenlerde bu oran % 52,9 olarak gereklemitir.

107

GENEL DEERLENDRME VE SONU Bu almada Avusturyada yaayan Trklerin aile yapsnn ve yaanan uyum sorunlarnn aratrlmas amalanmtr. Tahmin edilebilecei gibi aile yaps ve yaanan uyum sorunlarnn hepsinin tek bir aratrma ile ve btn ayrntlaryla incelenmesi mmkn olmadndan bu aratrmada her iki konuda da genel bir durum tespiti yaplarak sorunlarn zmne katk salanmas amalanmtr. Aile yapsyla ilgili olarak aile biimi, aile ii ilikiler, komu ve akrabalarla ilikiler, konut ve ailelerin ekonomik durumu; yaanan sorunlarla ilgili olarak ise, uyum, dil, yabanc dmanl, konular ele alnmtr. Aratrmada Avusturyadaki Trklerin ya ortalamasna baktmzda olduka gen bir nfusa sahip olduklar, nfus art hznn Trkiye ile paralellik arz ettii ve geri dnlerin olduka azald dnldnde, Avusturya gibi yal bir nfusa ve art hznn olduka dk olduu bir lkede etki alannn her geen gn genileyeceini sylememiz mmkndr. Yaptmz mlakatlarda, katlmclar baz blgelerdeki baz ilkretim okullarnda Trk ocuklarnn saysnn Avusturya ve Trk makamlaryla yaanan sorunlarla ilgili

Avusturyallardan daha fazla olduunu ifade etmitir. Bu durum Avusturyadaki Trklerin gelecekte Avusturyada daha etkin olacann da bir gstergesidir. Hem Trkiye hem de Avusturya tarafndan retilecek politikalarn bu gelimeye dikkate alacak ekilde olmas gerekmektedir. Aratrmaya katlan Trklerin eitim seviyesinin ok da yksek olmad hatta Avusturyann eitim seviyesine gre olduka dk olduu bile sylenebilinir. Ancak yaptmz mlakatlardan da anlalmaktadr ki, genlerin eitim seviyesi daha yksektir. Gen anne babalar ocuklarnn eitimine daha ok nem vermektedir. Yani Avusturyadaki Trklerin eitim seviyesinin her geen gn ykseldiini sylemek mmkndr.

108

Aratrmann sonularndan anlalmaktadr ki; Trkler geen sre ierisinde o lkenin vatanda olma konusunda isteklidirler. Bu durum gstermektedir ki, artk Trkler gmen yada yabanc olarak deil Avusturyann geleceinde sz sahibi bir kitle olma yolundadr. retilecek entegrasyon (uyum) politikalarnn buna gre ekillenmesi bir zorunluluktur. Artk Trkiyeden igc olarak g eden Trklerin yerine orada doup byyen Trk asll Avusturyallar almaya balamtr. Daha genel bir ifadeyle Avusturya ve birok Avrupa lkesi Avrupal Trkler kavramyla tanmaktadr. Ve bu yeni jenerasyonla kucaklamaya hazrlanmak, onlarn yaam tarzna, isteklerine kulak vermek zorundadr. Aratrmaya katlan Avusturyadaki Trklerin %75ten fazlas 10 yldan daha fazla bir zamandr o lkede yaamaktadr. Ve yaptmz mlakatlardan anlalmaktadr ki, geri dnmeyi dnenlerin oran olduka dktr. Bu da Trklerin artk geii bir gmen grup olma niteliinden uzaklatn

gstermektedir. Katlmclarn aile tipleriyle ilgili snflamalar asndan bakldnda ailelerin, % 71,8 gibi yksek bir orannn ekirdek ailelerden, % 11,5inin geni ailelerden, % 9,6snn paralanm ailelerden, % 7,1inin tek kiilik hanelerden olutuu grlmektedir. Bu sonular Trkiye ile karlatrlacak olursa, ASAGEM ile TKin aratrmasna gre, 2006 ylnda Trkiye genelinde hanelerin %6s tek kiilik, %80,7si ekirdek aile, %13 geni aile ve %0,3 dier hane halklarndan olumaktadr. Eer rneklemimiz iindeki paralanm aileleri de ekirdek aile kategorisinde ele alacak olursak bu oran %81,4 olacaktr. Bu durum aslnda Trkiyedeki aile yapsyla ile Avusturyada yaayan Trklerin aile yaplarnn ne kadarda birbiriyle rttnn bir gstergesidir. Aile ii ilikiler asndan sonular deerlendirdiimizde; e ve ocuklarla ilikilerdeki orta ve kt cevaplarnn oranlarna baklarak ailelerin yaklak %25inin aile ii ilikilerinin sorunlu olduu ve bu sorunlarn %3nn ciddi boyutlarda olduunu syleyebiliriz. Yakn akrabalarla ilikilerde bu sorunlarn orannn daha da arttn grmekteyiz. Yaptmz gezi, gzlem ve ziyaretlerde

109

gerekletirdiimiz mlakatlarda katlmclar aile ii sorunlarn her geen gn artarak devam ettiini ifade etmilerdir. ocuklarnn Avusturyada yetimesi konusunda endie duyduunu belirten yksek orandaki vatandalarmz yine benzer yksek oranlarla hangi nedenlerden dolay endie duyduklarn belirtmilerdir. Endie nedenleri konusunda oransal baz farkllklar olsa da sz konusu edilen btn nedenlerden dolay vatandalarmzn ocuklarnn yetimesiyle ilgili ciddi endielere sahip olduklar grlmektedir. Her konuda olduu gibi ocuklarn yetimesi konusunda duyulan endielerin nedenlerinin de detayl aratrma ve incelemelere ihtiya duyduu aktr. ocuklarn yetimesiyle ilgili duyulan endienin boyutu ve bu endielerin giderilmesiyle ilgili beklentilerin neler olduu detayl bir biimde aratrlmay gerektirecek kadar kapsaml ve nemli bir konudur. Bu konuda yaplacak almalar ve elde edilecek veriler entegrasyon (uyum) abalarnn baars asndan ok nemlidir. nk uyum salamas beklenen insanlarn endielerinin anlalmas ve bu endielerin giderilmesi baarlmadan uyum konusunda yaanan bir sorunun halledilmesi mmkn deildir. Eitim alanndaki baarnn okul-aile-ocuk lsnn uyumu ve ibirlii ile mmkn olaca bilinen bir husustur. Avusturya gibi bir lkede eitimle ilgili lnn okul aya ile ilgili yaplabilecek olanlarn snrl olduu aktr. Bu durumda ailelerin ocuklarn eitimi konusunun bir paras hatta en nemli yaps olabilecei gerei zerinde dikkatle durulmaldr. Ailelerin ocuklarnn eitimi konusunda bilinlendirilmesine ynelik her trl aba baary salayan unsurun ikisini oluturan aile ve ocuk unsurlarnn salkl hale gelmesini salayacaktr. Bu iki konuda salanan baar eitimin nc aya olan okul konusunda sorunlar ortaya ksa bile bu ikilinin uyumu ortaya kabilecek sorunlarnda almasnn imkann olacaktr. Yabanc bir lkede yaamann okul ncesi ve okul dneminde yatlarna gre Trk ocuklarn dezavantajl konuma getiren bir durum oluturulduu hibir zaman gzden karlmamaldr. Dolaysyla Trk ocuklarnn da dier ocuklarla eit yarma imknna kavuturulmalarnn ancak ailelerin bilinli bir ekilde desteklenmesi ve onlarnda ocuklarn bilinli bir ekilde desteklemesiyle mmkn olaca unutulmamaldr.

110

Geleneksel Trk aile yapsnda komu ve akrabalarla yakn ilikilerin olduu bilinen bir zelliktir. Trkiyede son yllarda yaanan hzl deiim srecine bal olarak zellikle ehirlerde bir azalma olsa da aile ve akraba ilikilerinde bu dayanma byk lde devam etmektedir. Avusturyada yaayan Trk ailelerinin de bu zelliklerini koruduklarn grmekteyiz. Aynen Trkiyede olduu gibi Avusturyada yaayan Trkler arasnda da kk beldelerde bu dayanmann byk ehirlere gre daha iyi olduu tespit edilmitir. Trklerin aralarndaki bu dayanmann rgtl hale gelemsinin birok alanda sorunlarn zm iin uygun bir zemin oluturaca aktr. Ancak bu yaplarn vatandalarmzn her kesiminin katlmna ak, kapsayc ve iyi ileyen organizasyonlar olmas gerekir. Trklerin iinde yaadklarn lkenin (Avusturya) ekonomik artlar dikkate alndnda gelir seviyesinin ok dk olduu anlalmaktadr. Ekonomik olarak fakirleen aznlk, toplumdaki ounluk tarafndan kk grlp aalanabilir. Dier yandan, ekonomik refaha kavumu aznlk, toplum ierisinde byk bir kskanlk ve ekememezlik yaratabilir ki, buna karlk olarak da toplum tm politik gcn, aznlk zerinde bask kurmak iin kullanabilir (Chandara,2006:56). Sosyoekonomik yapnn sosyokltrel entegrasyona etkisinin ayr bir aratrma konusu olarak ele alnmas gerektiini dnyoruz. Trke konusunda ocuklarn yaadklar sorunlar ve Almanca konusunda yetikinlerin yaadklar sorunlar Avusturyadaki vatandalarmzn iki kltr arasnda nasl bir konumda kaldklarnn arpc bir rneini oluturmaktadr. Bu konuda yeterli almalar yaplp olumlu neticeler elde edilinceye kadar hibir sorunun kkl zmnn salanamayaca, sorunlarn sadece ertelenecei unutulmamaldr. Ayrca ertelenen her sorunun zamanla zlmedii daha byyerek ve boyutlar artarak ve bazen zlemez hale gelerek tekrar karmza kt defalarca tecrbe edilerek renilmi bir gerektir. Gazete ve dergi okuma konusunda elde edilen veriler Avusturyadaki vatandalarmzn ciddi anlamda bu lkeye uyum salama abas iinde olduklarn ve bu konuda da nemli bir aama kaydettiklerini aka gstermektedir.

111

ok eitli nedenleri ve deiik boyutlar bulunan yabanc dmanlnn Avusturyadaki hedeflerinden birini oluturan Trklerin tek balarna bu sorunla ba etmeleri elbette mmkn deildir. Btn Avrupann en nemli sosyal sorunlarnn banda gelen yabanc dmanlnn, btn lkelerin ve ilgililerin katlmyla mcadele edilmesi gereken bir sorun olduu phesizdir. Ancak Trklerle ilgili zaman iinde oluan n yarglarn ortadan kaldrlmas veya azaltlmas iin vatandalarmzn da yapacaklar ok nemli ilerin olduu unutulmamaldr. Konunun birok boyutunun olduu, detayl almalarla meselenin her boyutuyla ortaya karlmas gerektii ve ortaya karlacak kapsaml bilgilerle ancak sorunun salkl zme kavuturulabilecei unutulmamaldr. Bu almadan elde edilen bilgiler ilikilerin ve nedenlerinin genel hatlaryla nasl alglandn ortaya koymakla snrldr. Sonular genel olarak deerlendirildiinde yarya yakn vatandamzn u veya bu ekilde Avusturyal komularyla iyi ilikiler iinde olduu ve bunun ciddi bir komuluk ilikisinin gstergesi olan eve ailece ziyaret dzeyinde yaand grlmektedir. Avusturyallarla Trklerin ilikilerinin genel olarak nasl algland ile ilgili yksek orandaki olumsuz cevaplarla kyaslandnda komuluk ilikileriyle ilgili cevaplarn ok daha iyi bir iliki durumuna iaret ettii aktr. Bu farkllamann birok farkl aklamas olabilecei gibi vatandalarmzn birok konuda olduu gibi Trklerin Avusturyallarla ilikileri konusunda da kendi yaadklarndan daha olumsuz bir alglama iinde olduklar sylenebilir. Bu abalarn taraflarn gayreti, karlkl anlay ve yardmlamalar ile daha ileri boyutlara tanabilecei aktr. Ancak bu yolla hem vatandalarmzn yaadklar sorunlarn hem de Avusturya toplumunun sorunlarnn azalmas mmkn olacaktr. Bu aratrma ile genel durumun ortaya konmas amalandndan ele alnan her bir sorunla ilgili ayrntl veriler elde edilememi, ancak sorunlarn younlat konular, yaygnl, nedenleri ve ilgililerin hangi alanlara dikkatlerini yneltmeleri gerektii gibi hususlarda ok nemli sonulara ulalmtr. Her trl gn sonunda eitli ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel sonular ve sorunlarn ortaya kt bilinen bir gerektir. Uluslar aras gn ortaya kard

112

sorunlar ou kez daha ileri boyutlarda yaanmaktadr. Avrupaya g eden vatandalarmzn da gn ilk yllarndan beri ciddi sosyal ve kltrel sorunlar yaadklar bilinmektedir. Elde edilen veriler bu sorunlarn byk lde devam ettiini ve bunlara son yllarda arln iyice hissettiren ekonomik sorunlarn da eklendiini gstermektedir. Kanmzca, Trkler G ettikleri lkelerde kendi kltrlerini ve aile yaplarn byk lde korumaktadrlar. Ancak iinde bulunduklar toplum ile yaadklar kltrel farkllklar onlarn eitim, dil, yabanc dmanl gibi eitli sorunlar yaamalarna neden olmaktadr. Yaadklar bu sorunlar Trklerin iinde

bulunduklar lkeye entegrasyon (uyum)unun nndeki en byk engeldir.

113

KAYNAKA Aile Ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl, (2007). Avusturya alma Ziyareti Raporu, Ankara: Aile Ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl Yay. Aile Ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl, (2007). Almanyada Yaayan Trklerin Aile Yaplar ve Sorunlar, Ankara: Aile Ve Sosyal Aratrmalar Genel Mdrl Yay. Appiah, K. A. (1994), Identy, Authenticity, Survival, Multiculturalism (ed. A. Gutmann) (Princeton, NJ: Princeton University Pres). Ayta, A.M. (2007). Ailenin Serencam: Trkiyede Modern Aile Fikrinin Olumas, Ankara: Dipnot Yay. Barkan, .L. (1953). Tarihi Demografik Aratrmalar ve Osmanl Tarihi, Trkiyat Mecmuas Babakanlk Aile Aratrma Kurumu, (1990). Aile Yazlar 1, (Makaleler), Ankara: Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Yay. Babakanlk Aile Aratrma Kurumu, (1994). Yurt Dna Gc G ve Paralanm Aile, Ankara: Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Yay. Berger, P. & B. (1983). The War Over Family, NY:Doubleday/ anchor Press, Graden City Bilge, R. (2001). Siyah Beyaz Arasnda Trkiye ve Avrupa, stanbul: Evrim Yay. Bottomore, T. & Nisbet, R. (2002), Sosyolojik zmlemenin Tarihi, (M. Tuncay, A. Uur ev.), Ankara: Ayra Yay. Carrithers, M. (1992), Why Humans Have Cultures: Explaining Anthropology and Social Diversity (Oxford: Oxford University Pres). Chandra, M. (2006). Kresel Ahlak ya da Kresel Hegomonya: din, insanlk onuru ve medeniyetler etkileimi zerine dnceler, (M. Mercanolu, ev.) stanbul: Kakns Yay. Cleland, D. Mc. (1975). Milli zellik ve Trkiye ve randa Ekonomik Gelime, Ankara: Trkiye Orta Dou Amme daresi Dergisi. Say: 3, cilt 7 Connolly, W. E. (1995). Kimlik ve farkllk, (F. Lekesizaln, ev.) stanbul: Ayrnt Yay. akrolu, A. (2005). Avrupa sorunu, stanbul: Aykr Yay.

114

alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, D likiler ve Yurtd i Hizmetleri Genel Mdrl, (2002). Yurtdndaki Vatandalarmza likin Gelimeler ve Saysal Bilgiler, Ankara imen, L. (2003). Trk ailesinde karar mekanizmalar ve kadnn rol, Sakarya niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Sosyoloji Ana Bilim Dal Demirel, . (1990). 17001730 Tarihlerinde Ankarada Ailenin Niceliksel Yaps, Belleten, Cilt IV, say: 211 Devlet Planlama Tekilat, (1964). Bat Almanyadaki Trk ileri ve Sorunlar, Ankara Dilar, A. (1978). Ana Dili lkeleri ve Trkiye Dndaki Balca Uygulamalar, Ankara Dnmezer, S. (1994). Toplum Bilim, stanbul: Beta Yay. Dumon, W. (1991). Avrupa Topluluu lkelerinde Aile Politikas, (R. Esengn, ev.) Ankara: T.C. Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Yay. Eriksen, T.H. (2001). Kltr Terorizmi, (A.. Otu, ev.), Diyarbakr: Avesta Yay Erkal, M.E. (1990). Trk Ailesi ve Bat Avrupadaki Baz Deimeler, Tarihi Ak erisinde Trklerde Aile Yaps Sempozyumu, Kayseri: Erciyes niversitesi Yay. No:9 Fairchild, H.P., (1967), Social Assimilation Dictionary of Sociology and Related Sciences, Littlefield, Adams & Co., New Jersey Gkalp, Z., Trk Medeniyet Tarihi, cilt 1, s. 335-336 Gyn, N. (1970). Hane Deyimi Hakknda, Tarih Dergisi Edebiyat Fak., cilt 379, s.331-348, stanbul Gutmann, A. & Charles T. (1996). ok kltrclk : tannma politikas, (L. Kker, ev.) stanbul: Yap Kredi Yay. Gven, B.,(1991). nsan ve Kltr, stanbul: Remzi Kitabevi Hacettepe niversitesi Nfus Ettleri Enstits, (2003). Trkiye Nfus ve Salk Aratrmas, Ankara nan, A. (1941). Manas Destannda Grlen Muhtelif Tabakalar, Varlk Dergisi, No:18 stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Aratrma Merkezi, (2000). Tarih Boyunca Trklerde Ev ve Aile Semineri, stanbul

115

Katba, . (1998). Kltr Balamnda nsan ve Aile, Kltrel Psikoloji, stanbul: Yap Kredi Kltr Sanat Yay. Katba, . (1990). nsan Aile Kltr, stanbul: Remzi Kitabevi Kaya, A. (2000). Diyasporada Kimliin Oluumu, Berlindeki Kk stanbul stanbul: Bke Yay. King, A. D. (1998).: Kimlik Temsilinin ada Koullar, Kltr Kreselleme ve Dnya Sistemi, Ankara: Bilim ve Sanat Yay. Kula, O. (2006). Avrupa kimlii ve Trkiye, stanbul: Bke Kitaplar Kurtkan Bilgiseven, . (1989). Genel Sosyoloji, stanbul: Filiz Kitabevi Klebi, C. (1994), Ana Dili ve Yazn retimi, stanbul: ada Yay. Meri, . (2006). Cemil Meri: Sosyoloji Notlar ve Konferanslar, stanbul: letiim Yay. Moles, A. A. (1983). Kltrn Toplumsal Dinamii, (N. Bilgin ev.). zmir: Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi Yay., No:21 Necef, M.. (1992). Etnik Karm (Etnisk Kitsch), magisteravhandling, Odense Universite Okyavuz, M. (1999). Almanyann Yabanclar Politikas, Ankara: Doruk Yay. Orkun, H.N., Suci Yazt, Eski Trk Yaztlar cilt 3, s.104 Ortayl, . (1984). Trkiyede Ailenin Deiimi, Ankara: Trk Sosyal Bilimler Dernei Yay. Ozankaya, . (1984). Laiklik ncesi Dnemde emseddin Saminin Aile Dzenine Ait Gzlem, Trkiyede Ailenin Deiimi, Ankara: Trk Sosyal Bilimler Dernei Yay. gel, B. (1988), Dnden Bugne Trk Kltrnn Gelime alar, stanbul: Trk Dnyas Aratrmalar Vakf Yay. zbudun, E., Keyman, F. (2002). Trkiyede Kltrel Kreselleme, P.L. Berger & S.P. Huntington, (Ed.), Bir Kre Bin Bir Kreselleme, iinde (303-326). stanbul: Kitap Yay. zdemir, R. (1989). Krehirde Ailenin Sosyo-Ekonomik Yaps, (18001906) stanbul: Osmanl Aratrmalar Dergisi, say: 9 zgven, .E., (2001), Ailede letiim ve Yaam, Ankara: PDREM Yay.

116

zkan, H. H., (2006). Popler Kltr ve Eitim, Cilt:14 No:1 Kastamonu Eitim Dergisi 29-38 ztrk, H. (1991). Knalzade Ali elebide Aile, stanbul: Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Yay. Parekh, B. (2002). ok Kltrll Yeniden Dnmek, Kltrel eitlilik ve Siyasi Teori, (B. Tanrseven, ev.) stanbul: Phoneix Yay. Reyhanl, T. (1983). ngiliz Gezginlerine Gre 16. Yzylda stanbulda Hayat Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl Yay. en, F. z, G. yidirli, A. (1996). Almanyada Trklerin Kltrel Sorunlar, Kln Tebly, K. (1988). Dersaadette Avusturya Sefirleri, (S. nl, ev.) Ankara: Kltr Bakanl Yay. Tekin, H. (1980). Okullarmzdaki Trke retimi , Ankara: Mars Matbaas Tezcan, M. (2000). Trk Ailesi Antropolojisi, stanbul: mge Yay. Toprak, Z. (1988). Osmanlda Alafranga Evlenme lanlar, stanbul: Tarih ve Toplum Dergisi, cilt 9, Say:5 Tuna, K. (2007). Dil ve Kimlik, K. Alver ve N. Doan (Ed.), Kltr sosyolojisi iinde (169-181). Ankara: Hece Yay., Turan, K. (1997). Almanyada Trk Olmak, Ankara: Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Yay. Trkdoan, O. (2008). Osmanldan Gnmze Trk Toplum Yaps, stanbul: Tima Yay. Trkiye Byk Millet Meclisi, (2003). Yurtdndaki Vatandalarmzla lgili, (10/8 , 48) Esas Numaral Meclis Aratrma Komisyonu Raporu, Dnem:22, Yasama Yl:2, Ankara Unat Abadan, N. (2002). Bitmeyen G: Konuk ilikten Ulus tesi Yurttala, stanbul: Bilgi niversitesi Yay. Websters Encyclopedic Unapbridged Dictionary of the English Language, (1989), New York Yarma, Z. (2006). Avrupa lkelerindeki Trk Kkenli Milletlerin Siyasal Kimlik ve Elit Oluumu: Almanya rnei, Yksek Lisans Tezi, Kocaeli niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits

117

http://tr.wikipedia.org/wiki/Avusturya http://tr.wikipedia.org/wiki/Avusturya#Avusturya.27n.C4.B1n_Ey.C3.A2letleri http://www.statistik.at/web_de/statistiken/volkswirtschaftliche_gesamtrechnungen/br uttoinlandsprodukt_und_hauptaggregate/jahresdaten/019505.html http://islamische-religionspaedagogik.univie.ac.at//index.php?id=13807&L=3 http://www.miteinlernen.at/frameset_tr.html http://www.zft-online.de/, Trkiye Arastirmalar Merkezi Vakfi

118

EK-1: UYGULANAN ANKET SORULARI

ARATIRMADA KULLANILAN ANKET SORULARI

Sayn Katlmc; Bu alma Aile Danman Efkan Yeilda'n, Afyon Kocatepe niversitesi Sosyoloji Blm Yksek Lisans Programnda yrtmekte olduu "Avusturya'da Yaayan Trklerin Aile Yaplar ve Entegrasyon (Uyum) Sorunlar" adl yksek lisans tezinin alan aratrmas ksmdr. Elinizde bulunan anket formu, yaanan sorunlar yerinde tesbit etmek ve ilgili makamlara zm nerilerini saysal veriler nda rapor etmek amacyla yaplmaktadr. Katlmclarn isimleri alnmayacak ve veriler bilimsel amalar dnda kullanlmayacaktr. Katlmnz ve iten cevaplarnz iin teekkr ederim. Efkan Yeilda

Cinsiyetiniz? Erkek Kadn Yanz? 16-25 26-35 36-45 46-55 56 ve zeri

renim durumunuz? Okur-yazar deilim lkokul Ortaokul Lise ve dengi Yksekokul / niversite Lisansst Medeni durumunuz? Evli Bekar Boanm

119

Halen ne ile megulsnz, Iiniz nedir? isiz ici Ev Hanm Serbest Meslek ( esnaf, tccar vb) Emekli renci Yaptnz ii seviyor musunuz? Evet seviyorum Hayr sevmiyorum Mecbur olduum iin yapyorum Yerleme, ikamet durumunuz? Avusturya vatanda Oturma izni var Turist vizesi var Avusturya'da yaama sreniz? 1 yldan daha az 1-5 yl 6-10yl 11-20 yl 21-30 yl 31 ve zeri 9 Oturduunuz yer? I merkezi le merkezi Ky veya belde Yaadnz aile, hangisine uygun dmekte? Tek kiilik aile( Yalnz yayorum) Anne-Baba ve evlenmemi ocuklar Anne ve evlenmemi ocuklar Baba ve evlenmemi ocuklar Anne ve evlenmi ocuklar Baba ve evlenmi ocuklar Anne-Baba ve evlenmi ocuklar Sadece Anne ve Baba Hanede yaayan akraba ve hemehriniz var m? Yok Akraba var Hemehri var Yasadiginiz Ev kime ait? Kendime ait Kirada oturuyorum (zel ahstan kiralama) Gemeinde (Lojman) Eviniz kira ise ne kadar kira dyorsunuz? (Euro) 300 - 450 451 - 600 601 - 750 750 ve zeri

10

11

12

13

120

14

Trk komu ve akrabalarla grme sklnz? Haftada bir ka kez Haftada bir kez Ayda bir kez zel gnlerde (dn,bayram,cenaze vs) Hi grmem Burada akrabam yok Avusturyal komu ve arkadalarnzla grsme durumunuz? Haftada bir ka kez Haftada bir kez Ayda bir kez Hi gitmem Darda gryoruz Trk komu ve arkadalarnza ailece gitme sklnz? Haftada bir ka kez Haftada bir kez Ayda bir kez zel gnlerde (dn.bayram.cenaze,vs) Hi gitmem Size gre isizliin nedenleri nelerdir? Trklerin meslek sahibi olmamalar Eitim eksiklii Trklerin Almancayi bilmemeleri Avusturyadaki kurumlarn ilgisizlii Trklerle ilgili nyarglar/ayrmclk

15

16

17

18

Avusturya toplumuna uyum konusunda sorun yaadnz m? Yaamadm Zaman zaman yayorum Sk sk yayorum lk geldiimde yaadm, artk yaamyorum ocuklarnzn Avusturya'da yetimesi sizi endielendiryor mu? Evet Hayr Cevabiniz evetse, en nemli neden sizce nedir? Kltrmz renememesi Dini deerlerimizi renememesi Uyuturucu, alkol vs. tehlikesi Yabanc deerler edinmesi Yabanc dman gruplarn saldrs yi eitim alamamas ocuklarn aileden uzaklamas Dil konusunda sorun yayor musunuz? Sorun yayorum Eim sorun yayor ocuklarm sorun yayor

19

20

21

121

22

Entegrasyondan ne anlyorsunuz? Kendi kltrm, Avusturya kltrne sayg duyarak ve yasalara bagli olarak yasamak Avusturyann kltrn benimseyip yaamak Avusturyann dilini renip, kendi kltrn yaamak Avusturyallarla diyalog kurmak Bence entegrasyon asimilasyon demektir Bilgim yok

23

Evinize giren aylik ortalama gelir ne kadardir?(Eu) 1000- 1500 1501- 2000 2001- 2500 2501- 3000 3001- 3500 3501 4000 4001 ve zeri Uyum sorunu yaadnz konular nelerdir? hayat Gndelik ilikiler Resmi makamlarla ilikiler Dil konusu Din konusu Kltrel farkllklar ve davranlar

24

25

ocuklarm Trke okuma-yazma konusunda Sorun yayorlar Ksmen sorun yayorlar Sorun yaamyorlar Gazete-Dergi vs. okuma alkanlnz? Okumuyorum Trke gazete-dergi okuyorum Almanca gazete-dergi okuyorum Dini kitaplar okuyorum Her iki dilde de gazete ve dergi okuyorum

26

27

Avusturya vatanda olmak istiyor musunuz? Hayr, istemiyorum Evet, istiyorum ifte vatandalk uygulamasina gecilirse isterim Zaten vatandam Vize uygulamalarnda sorun yaadnz m? Hayr, yaamadm Vizenin sresiyle ilgili sorun yaadm Vize ilemleriyle alakal sorun yaadm Yabanc dmanlyla ilgili dnceleriniz? Yabanc dmanl yoktur Son yllarda yabanc dmanlnda bir art yaanyor Yabanc dmanl sadece marjinal gruplarda var

28

29

122

30

Yabanc dmanlyla karlatnz m? i hayatnda karlatm Gnlk hayatta karlatm Hayr karlamadm Trklerin Avusturyallarla ilikilerini nasl deerlendiriyorsunuz? yi bir iliki var Avusturyallarn n yarglar yznden iyi bir iliki yok Vatandalarmzn tavrlar yznden iyi bir iliki yok Karlkl nedenlerle iyi bir iliki yok Trklerin kendi aralarndaki ilikilerini nasl deerlendiriyorsunuz? Bir dayanma yok Kk grup dayanmas var Gruplar arasnda derin ayrlklar var yi bir dayanma var Sizce mutlu bir hayat iin, aadakilerden hangisi en nceliklidir? Aile huzurum ocuklarmn eitimi nanlarm yaamak Para kazanmak Sizce ocuunuz kendi kltrn aileden alyor mu? Evet Hayr Cevabnz hayr ise bu konuda yaplmasn istediiniz eyler? Avusturya Devleti kendi kltrmz renmemize ve yaamamza yardmc olsun eitli gnll, kurulular bu konuda eitim programlar dzenleyip, Trkiye'den uzman kiiler konumac olarak arlsn Hibir ey yaplamaz, biz ve ocuklarmz gelecekte zor gnler bekliyor

31

32

33

34

35

36

Sorunlarnz resmi makamlara ulatrmada zorluk yaadnz m? Avusturya makamlarna ulatrmada yaadm Trk makamlarna ulatrmada yaadm Sorun yaamadm Yaadnz sorunlar? Grevliler ilerini gerei gibi yapmyorlar Klk-kyafet konusunda sorun karyorlar Kaba davranyorlar Dier konularda

37

123

38

Avusturyaya yerlesme sebebiniz nedir? Birikim yapmak Cocuklarimin gelecekteki is sorunu olmamasi Avusturyanin saglik ve sosyal gvenlik olanaklari Gvenli bir lke olmasi

39 40 41 42 43 44

Aile fertleri ve yakn akrabalarla ilikiler Einizle ilikileriniz? ocuklarnzla ilikileriniz? Einizin annesiyle ilikileriniz? Einizin babasyla ilikileriniz? Einizin kardeiyle ilikileriniz? Dier akrabalarla ilikileriniz?

iyi

orta

kt

124