SUPLEMENTO DE CULTURA 23 DE MAI O DE 2009.

NMERO 24
ornal
DE GALICIA
NOS
Alain Resnais, sempre
CINE
Px.6
OS LUGARES DA POESA
Terreos de fronteira, novos xeitos de participacin, formas distintas de imaxinar o potico
Seun Kuti
e a ilustre
estirpe
do afrobeat
MSICA
Px.7
Poemas visuais da serie Yoviendo (2007) da Corporacin Semitica Galega
2 ns I
XORNAL DE GALICIA 23 de MAIO de 2009
en portada
Os lugares da poesa
acordo, pensemos na cultura
espaola, dificilmente
se poden usar coa mesma
solvencia para percibir o
propio. Preguntas xunguidas
a esta hiptese aluden s
rmoras pactadas coa tradicin
histrica para decidirmos
o que ou non poesa na
actualidade, as como a
suxeicin deses esquemas de
pensamento ao libro, como
mecanismo de lexitimacin e
consagracin case exclusivo
para calquera poeta que se
prece de o ser con todas as
garantas.
PrOcesOs POr exPerimentar
Formas distintas de imaxinar
o potico, que comezan a ser
alindadas polo campo cultural
de Galiza, propoen abordar a
poesa como unha condicin
potencialmente inscrita
nos comportamentos e nos
acontecementos humanos.
Esta concepcin, que nos
desloca cara a terreos de
fronteira asumidos con
pavor por crtica e
academia, incide na idea
da arte, da poesa
neste
caso, como un proceso por
experimentar. E reclama, ao
mesmo tempo, novas formas
de participacin afastadas das
ideas convencionais de leitura,
consumo e interpretacin.
Antn Lopo, nun texto includo
no libro do seu proxecto
Dentro, definiu a poesa como
accin simultnea de relacin
universal, despois de caer
na conta de que a poesa non
poda ser s literatura. Sobre
estimulantes bases como
estas, paga a pena ampliar
a focaxe sobre o panorama
potico contemporneo
e alargar a ollada cara s
prcticas de performance,
as que tiran partido do
soporte telemtico (poesa
hipertextual, holopoesa), o
spoken word, as apostas pola
hibridacin e pola confusin
entre disciplinas artsticas ou,
tamn notoriamente,
o que de potico
houber en certas
propostas
musicais,
escnicas,
audiovisuais ou
grficas como a
banda deseada.
Pomonos
a pensar, as,
desordenadamente,
nos programas
de actuacin
soportados polo
propio Antn
Lopo, Matarile
Teatro, www.
expoplanetarium.
net, a Corporacin
Semitica Galega
(www.cosega.org), O Leo
/ Leo i Arremecghona, a
intervencin sobre Celso
Emilio Ferreiro de Labregos
do tempo dos sputniks (Leo
e Garca), o espectculo
Rosala 21 (desde parmetros
mis institucionais), Carlos
Santiago, Mara Rudo,
Pallasos en rebelda, en
certo modo e mis noutros
tempos as Redes escarlata,
Carlos Quiroga, todo o que
achega a cultura hip hop
xestada desde aqu (moito
mis do que msica), entre
bastantes iniciativas difciles
de sistematizar, como as
frmulas varias promocionadas
significados,
no intercambio
e na (con)fusin de prcticas
artsticas e culturais e, dun
punto de vista pragmtico, nun
principio de inclusin que d
prioridade accin colectiva,
ao cruzamento dos mbitos
de producin e recepcin e,
en definitiva, oposicin s
dinmicas de isolamento e
privacidade impostas pola
cultura de masas.
Se os situacionistas afirmaban
ter atopado o seu kairs nos
acontecementos de Maio
do 68, en Galiza confiamos
anda no exemplo impoente
e deslumbrante que, como
momento oportuno e creado
en tempo real, supuxo en
2002 o movemento (que non a
Plataforma) Nunca Mis. No
ronsel da consciencia rebelde-
proxectiva que al xermolou,
e co adobo das estratexias
SE OS SiTuACiONiSTAS
ATOPARAN O SEu
kAiRS NO MAiO
dO 68, EN GALizA
CONFiAMOS ANdA
EN NuNCA MiS
AS PRCTiCAS QuE
dESbORdAN O LibRO,
CON TOdO, NON
POEN EN dbidA
A POTENCiALidAdE
PRESENTE dO SOPORTE
a desmoralizacin que
producen os ensimos fastos
do da das Letras precipitan
o escenario para que, mesmo
como actividade insubmisa,
deamos en cavilar nos lmites
de certas palabras sacralizadas.
Por exemplo, nun nivel
eminentemente simblico,
poesa. E por exemplo tamn,
na contemporaneidade
mis prxima e dun punto
de vista mis pragmtico,
libro. Entendido este ltimo
como soporte da maquinaria
empresarial que o fabrica, e
como estandarte dun proceso
de normalizacin cultural
que non semella interesado na
potencialidade da diferenza,
como estilete de afirmacin
nun sentido comunitario.
Podmoslle pr o
cualificativo que quixermos
cultura galega minorizada,
subalterna, dependente,
perifrica, emerxente mais
concordaremos en que as
categoras que nos permiten
pensar as culturas asentadas
na estabilidade, e reforzadas
por un Estado de
no formato blog.
As e todo, non procede perder
a perspectiva e pensar estas
prcticas poticas como
exclusivas do tempo presente.
Ao contrario, a restauracin
borbnica fixo agromar
propostas lmite que nos
permiten trazar a xenealoxa
da accin potica insubmisa
galega, asentada como mnimo
nos proxectos Rompente, Os
Resentidos, Ronseltz e todo
Reixa at Escarnio (1999), con
algns acenos procedentes
do movemento brav
e das apostas menos
conformistas da
poesa dos 90, como o
batalln Literario da
Costa da Morte.
accin POltica
Falta unha
porta mis por
abrir. A que,
segundo o poeta
e investigador
valenciano
Antonio Mndez
Rubio, percibe a
poeticidade inscrita
na accin poltica,
asociada en principio
a ideais de eficacia na
construcin social contra-
hexemnica e de creba coas
formas convencionais de
protesta social. un programa
baseado na alteracin dos
cdigos e no deslocamento de
Formas distintas de imaxinar o potico, que comezan a ser alindadas polo campo cultural de Galiza, propoen abordar a
poesa como unha condicin potencialmente inscrita nos comportamentos e nos acontecementos humanos. Esta concepcin
incide na idea da arte, da poesa neste caso, como un proceso por experimentar. pOr IsAAC LOuRIDO
Poemas visuais da serie
Yoviendo (2007) da
Corporacin semitica
de Galicia
I NS 3
XORNAL DE GALICIA 23 de MAIO de 2009
en portada
postuladas
pola
Guerrilla da
Comunicacin,
persisten proxectos
contestatarios que,
despreocupados por
criterios de valor, calidade
ou orixinalidade en relacin
cos cdigos artsticos,
simplemente os usan como
arma de intervencin no
espazo pblico, como
ferramentas de accin directa.
Ascianse aos mis puxantes
e menos institucionalizados
movementos sociais, en moitos
dos cales a reivindicacin
nacional ficou desprazada
do centro da accin. A
listaxe podera inclur os
colectivos organizados
contra a precariedade
(Grupo de Axitacin Social,
Maus Modos), movementos
de liberacin sexual
(Maribolheiras Precrias),
feministas (Lerchas, Mulheres
Transgredindo), de defensa
do territorio (como Galiza
Non Se Vende, que nega a
exclusividade urbanita a
estas formas de actuacin) ou
daqueles colectivos que fan da
defensa da lingua galega un
smbolo de resistencia poltica,
con especial protagonismo
para o ridiculismo
reintegracionista (www.
seioque.com).
O hOrizOnte (pOticO)
Grande parte das prcticas
que desbordan o soporte
libro, asumen e reconfiguran
mecanismos de creacin e
participacin inscritos no
imaxinario popular, tales
como a oralidade, a linguaxe
corporal ou modos de
relacionamento colaborativos
e multitudinarios. De darmos
por boa esta consideracin,
en ningn sentido
debe ser tomada
como proba de
superioridade
fronte palabra
impresa, cuxa
potencialidade
histrica e
presente no
sistema cultural
galego non est
en dbida. E no
entanto, unha
posta en prctica
expandida e continuamente
reapropiada desta forma
transversal de entender o
potico, fornece oportunidades
para a construcin, en sentido
integral, de procesos de
democracia cultural.
A elaboracin do mapa
potico galego segundo
estas coordenadas
debe integrar como
naturais a tensin
entre o institucional
e o para- ou contra-
institucional, entre o
programado e o espontneo
ou inesperado, entre
as frmulas de creacin
e consumo consolidadas,
tradicionais ou hexemnicas
e as que desde unha posicin
marxinal e heterodoxa
irrompen no espazo pblico.
Da enerxa creada nesta
disputa, anda non
representada, talvez
se poidan esperar
novos motores de
reforzo para a
poesa galega,
que desboten
o horizonte da
normalidade
e que aposten
na hibridacin
e na diferenza
como armas
para superar
dependencias,
subalternidades,
colonialismos.
Teen un valor
engadido todos os
enclaves poticos que se
colocaron, relacionado coas
dificuldades para seren
apropiados (bloqueados,
neutralizados) polo campo
do poder. Non os veremos
na cerimonia presidencial,
na entrega do premio nen no
recital do PEN Clube. Quen
porfou en non retirar o casco
que recomendaba Ronseltz,
quen acompaou a consciencia
do Fracaso tropical que
colocaron sobre a mesa Os
Resentidos, concordar con Leo
i Arremecghona en que el non
sobe ao escenario para que se
vexa o ben que toca a guitarra. E
entender todo o signifcado de
que, ante a falta de manifesto,
fose o rap de Garca quen
clausurase a intervencin do
Bloco Precrio o 1 de maio
de 2007 en Vigo. Nunca lles
dedicarn o Da das Letras.
Mais que non o merecen.
n
De arriba a abaixo, o poeta Antn Lopo, cantautor O Leo i Arremecghona
e unha montaxe do grupo Matarile Teatro
O vsvvc:KcuIo deportivo
propio da modernidade.
O tempo de lecer pasa de
ser protagonizado por uns
xogos populares a selo por
un pasatempo controlado no
tempo, regrado e burocratizado:
o deporte. Amais disto,
constitese nun espazo idneo
para a socializacin, xa que ao
redor dun campo de ftbol, dun
ximnasio ou como espectadores
dunha carreira ciclista non
s se asiste a un espectculo,
tamn se produce un dilogo,
un intercambio de ideas e
se establecen identidades e
relacins colectivas.
Estudar a historia do deporte
pode parecer, a priori, algo
frvolo para a Academia; pero
este feito algo mis que
describir a implantacin dunhas
prcticas por riba doutras. No
estudo de Andrs Domnguez
establcense pautas anovadoras
nesta direccin que nos axudan
a comprender e ampliar o
noso coecemento da Galicia
da segunda metade do s. XIX
e o primeiro terzo do XX. A
sociedade contempornea
estase a formar na maior parte
de Europa, e a pennsula ibrica
non allea a este proceso. Tal
como se estableceu noutros
traballos onde se trataban
as melloras tcnicas na
agricultura, a industrializacin
ou a conseguinte urbanizacin
da paisaxe, neste a
deportivizacin da caza, do
remo ou da esgrima xunto
incorporacin dos ximnasios
como centros deportivos e de
relacins persoais e do ciclismo
ou o automobilismo como
smbolos dun novo tempo, son
exemplos patentes do cambio
drstico que se estaba a producir
no territorio e na mentalidade
dos cidadns. E isto realzase ao
mesmo tempo que en Catalua,
Madrid, Italia ou Francia, o
que pon a Galicia, tal como xa
estableceran os historiadores
agrarios nos anos oitenta, ao
mesmo nivel doutras reas
europeas. As, non estrao
que en 1910 haxa mis de 30
clubs de ftbol legalizados
na cidade da Corua, que o
ximnasio de Vigo, creado en
1879, fose un dos fundadores
da federacin espaola, ou que
unha das primeiras exhibicins
aeronuticas celebradas
en Espaa tivese lugar en
Pontevedra e fose protagonizada
por un piloto galego, Jos
Pieiro.
Todo este fenmeno de
mobilizacin social e cidad
froito dun novo tempo,
ilustrado pola modernidade, e
responde basicamente mesma
idea de cambio e progreso. Por
outra parte, os atrancos que
se aprecian na implantacin
das actividades deportivas
son os mesmos cos que se
atopa a educacin, as polticas
espazos onde as relacins
entre os membros adquiren un
signicado de prestixio e con
evidente funcin socializadora.
As, do mesmo xeito que uns
paisanos se deben delidade na
Habana, acontcelle o mesmo
aos seareiros dun equipo de
ftbol ou remo.
A difusin das diferentes
prcticas deportivas polo
territorio galego marca a lia
que nos axuda a comprender a
implantacin da modernidade
na sociedade, e isto, como
noutros mbitos educacin,
cultura ou asociacionismo
corre paralelo e sen mesturarse
Seareiros da seleccin galega, durante un encontro do combinado nacional en Riazor
XORNAL DE GALICIA 23 DE MAIO DE 2009
LIBROS 4 NS I
democrticas ou o exrcito
nacional; todo derivado da
debilidade do Estado hora de
facerse notar ante a poboacin,
feito sobradamente coecido
e estudado. A educacin en
mans da igrexa, a seguridade
nas dun exrcito antigo e
intil e a nacionalizacin
levada a cabo por uns polticos
corruptos non axudan a crear o
substrato idneo para fornecer
a conciencia de cidadana. Deste
xeito, ao igual que moitas outras
iniciativas, os clubs deportivos,
ximnasios e competicins
eran iniciativas de burgueses
enriquecidos coa industria e con
desexos de equiparacin aos seus
homnimos europeos.
As relacins sociais estn
cambiando e tamn os espazos
onde se producen. Aparecen os
casinos, os clubs ao estilo ingls
e, como non, os ximnasios e
asociacins de lecer; son estes os
principais centros de relacin,
equiparables s microsociedades
dos emigrantes en Amrica,
poltica ocial do Estado.
O interese do poder cara ao
deporte tarda sobre todo no
que se rere incorporacin
real da prctica deportiva na
educacin ou no exrcito. Non
obstante, neste tempo deporte
e cultura van da man, como se
sinala: Ser deportista , como
non o volver a ser nunca mis,
unha nova forma de expresar
que tamn se culto, e son
abundantes os exemplos de
individuos e sociedades cunha
dobre militancia nos mbitos
cultural e deportivo.
Andrs Domnguez, a travs
deste traballo achganos a
unha realidade, a galega, non
moi diferente da que exista en
Europa occidental nos mesmos
anos e moi parella a outras que
se desenvolvan na Espaa do
momento; o atraso comeza en
1936. Tras esta data a realidade
galega e espaola correr por
vieiros opostos europea, algo
que seguimos padecendo a da
de hoxe.
O deporte, espello da modernidade
O historiador Andrs Domnguez achganos implantacin das prcticas deportivas en Galicia na segunda metade do sculo XIX e nas primeiras
dcadas do XX, un proceso que se decantaba en paralelo no resto dos pases da Europa occidenteal. POR GUSTAVO HERVELLA
HISTORIA SOCIAL DO DEPORTE EN GALICIA
ANDRS DOMNGUEZ ALMANSA
Galaxia, 2009
Traducin de Ramn Nicols
460 pxinas
25 euros
A DIFUSIN DOS
DEPORTES AXDANOS
A COMPRENDER A
IMPLANTACIN DA
MODERNIDADE NA
GALICIA DO XIX E O XX
Jean Rouch:
etnografa
e creacin
Intermedio prolonga o
seu labor de difusin do cine
de autor coa edicin este mes
dun cofre especial que contn
cinco DVD dedicados fgura
de Jean Rouch, renovador da
linguaxe flmica moderna. 14
traballos, un documental e un
libro que analiza a sa obra
axudan a confgurar s sas
contribucins ao documental
de creacin e plasmacin no
tempo das relacins humanas
contradas, un cine que mestura
fccin e non fccin e erixe
compoentes biogrfcos.
Jean Rouch (Pars, 1917-Nxer,
2004), enxeeiro cuxa vida
se modifca grazas a unha
temper e reveladora estancia
en frica, unha das fguras
decisivas na evolucin do
cine. Viaxeiro por natureza,
instaura un cine antropolxico
directo e refexivo, rupturista
coa tradicional representacin
do suxeito e os espazos
colonizados. A sa obra
defnese pola comprensin
cara ao outro, unha mirada de
aparencia obxectiva e libre de
prexuzos que, implicada no
relato, non nega a intervencin
do cineasta mentres transpira
integracin, investigacin,
anlise e improvisacin. O
seu paso a un observador
axente quen flma intervn
decisivamente establece
un pulso coa realidade que
comeza cunha lenda perfecta: o
primeiro flme que ve Nanook,
el esquimal de Flaherty, re-
creacin do real por va
antropolxica que inicia toda
unha corrente de corte potico.
Nunha singular colaxe de
rexistros, Rouch formular os
distintos graos de interaccin
ou observacin, desde a
perspectiva do socilogo do
xornalista, do antroplogo
ao ensasta. A sa evolucin
pose vas diferentes na
representacin doutras
culturas: do informe tradicional
con narracin primeiros
traballos, anos 40 recreacin
a varias voces de Eu, un negro
(1959), aproximacin aos
barrios baixos de Abidjn
cunha audaz mestura de
elementos: provocacin de
situacins, reconstrucins,
representacin de fantasas e
soos, comentarios sonoros,
interpelacins, procura de
elementos de revelacin que
o afastan de toda ortodoxia.
Anteriormente, Os amos tolos
(1955), flmacin dunha cra
e memorable cerimonia de
posesin premiada en Venecia,
propn unha viaxe participativa
De esquerda a dereita e de arriba a abaixo, imaxes de Crnica dun vern, Eu, un negro, A caza do len con arcos e
frechas, Pouco e pouco e Os amos tolos, flmes do francs Jean Rouch
na que prevalece un respecto
polos actores sociais. Rouch
crea paralelismos que
denuncian o xugo colonialista
suxerindo a eleccin dun
mundo antes que unha vontade
moralista de transformacin;
a capacidade de adaptacin
poda ser antes tolerancia que
hipocrisa, como ben punta a
hilarante comedia da diferenza
cultural Pouco e pouco (1972).
Edtanse en DVD cinco flmes do francs Jean Rouch, renovador
da linguaxe cinematogrfca e instaurador dun cine antropo-
lxico directo e refexivo. POR JOS MANUEL SANDE
Etnocineasta, explorador da
universalidade das emocins
e a forza do azar, xestor do
Muse de lHomme de Pars,
autor dunha vasta obra flmica
con medios mnimos, Rouch
mantn lazos co mundo da
ciencia a travs da antroploga
Germaine Dieterlen. Xunto
a Edgar Morin dirixe tamn
Crnica dun vern (1960), peza
fundacional do cinma-vrit
que marca os anos 60 e infe
en metodoloxas presentes,
marcando o paso da simple
observacin a un modelo
participativo que chega a
Marker, Varda, Moore ou Jord,
e a procedementos fagocitados
pola televisin. Rouch traballa
ata o fnal, atopando a morte
nun accidente de coche nunha
retrospectiva sobre a sa obra
no seu querido Nxer. l
NADIE ES PERFECTO
Jos Luis Losa
Isabelle Huppert,
el enigma manda en Cannes
Me fjo en la foto ofcial del
jurado en Cannes. Lo preside
Isabelle Huppert. Y aunque
entre los nueve miembros del
cnclave hay otras dos actrices
Asia Argento y Robin Wright-
Penn que me han removido
en el curso del tiempo con
su exuberancia y su verdad,
me encuentro de nuevo
mesmerizado frente a una de las
personalidades ms enigmticas
del cine de nuestro siglo y del
pasado, no ya europeo sino
universal: Isabelle Huppert.
Ms accesible que en el caos y
la entropa de Cannes, donde
en los ltimos veinte aos ha
acudido casi siempre, pude
entrevistar a esta mujer de
magnetismo insondable en la
calma de Donosti, el ao en que
fue all homenajeada, y gracias a
la mediacin de un buen amigo
comn. Mucho ms un acto de
fascinacin irreprimible que un
ejercicio periodstico. No puede
aspirarse a resolver el enigma
Huppert en sesenta minutos. No
lo han logrado en ms de treinta
aos aventureros de alto riesgo
en la exploracin de la naturaleza
humana como Haneke, Chreau,
Chabrol, Ozon, Assayas, Godard,
Ferreri o Tavernier.
El enigma Huppert: aposentado
sobre una escuela del dolor y
de la sabidura que se alimenta,
o eso creo, mucho de su
autoconocimiento vital. De
La pianista a La ceremonia, de
1280 almas a La puerta del cielo.
Es curioso que esta actriz tan
arraigada en el cine de cmara y del
desgarro de distancias cortas me
hablase tanto de cmo la marc
aquel cruel y bellsimo western
de vastas praderas de Michael
Cimino, la pera magna que
hundi la United Artist y marc
el fn de una era en Hollywood: el
Waterloo del cine adulto.
Leo que Huppert avisa que ser
molesta como presidenta de ese
jurado que va a tener que decidir
entre Tarantino, Almodvar,
Von Trier, Ang Lee, Resnais o
de su entomlogo Haneke. Me
apetece mucho saber de ese
palmars y sus seguras guerras
fratricidas.
Ah, para devotos de esta dama:
todava se podr encontrar en
Espaa La femme aux portraits
(ditiond du Seuil, 2005), el
libro que recoge la exposicin
fotogrfca sobre la Huppert que
recorri el mundo, con textos
de Elfriede Jellinek, Patrice
Chreau y Susan Sontag. l
I NS 5
XORNAL DE GALICIA 23 de MAIO de 2009
CINE
Resnais, o cineasta da imaxinacin
A estrea no Festival de Cannes do ltimo flme de Alain Resnais, Les Herbes Folles, coincide co cincuenta aniversario de Hiroshima mon amour. O director,
case nonaxenario, segue a renovar o cinema medio sculo despois daquel flme que o festival da Costa Azul retirara do cartel. por IVN VILLARMEA
Cannes: unha vila da Costa
Azul. Cannes: o festival, o
mercado, o lugar onde todo
se decide. A Palma de Ouro: o
premio, a escusa. Cannes 2009:
unha xuntanza de amigos.
Isabelle Huppert decidindo
dende o xurado se vai premiar
o ltimo de Michael Haneke,
ou de Lars von Trier, ou de
Quentin Tarantino, ou de
Tsai Ming-liang, ou de Pedro
Almodvar. Moitos grandes
nomes, e entre eles, un
octoxenario que leva dcadas
renovando o cinema: Alain
Resnais.
A poucos das de cumprir os
87 anos, Resnais deixouse ver
en Cannes para presentar o
seu ltimo flme, Les Herbes
Folles, unha comedia
protagonizada por
Andr Dussollier,
Sabine Azma e Mathieu
Amalric que compite na
seccin ofcial. A acollida foi
clida sen chegar euforia.
Ma saberemos se entrar
no palmars, mais iso o de
menos. O importante que
dende esta semana xa hai un
novo flme de Alain Resnais
en circulacin. A sa dcimo
oitava longamentraxe.
Hai medio sculo, Resnais
estivo a piques de viaxar a
Cannes. Hiroshima mon amour
a participar na seccin ofcial,
mais no ltimo momento
a direccin do festival
decidiu retirala. A lenda di
que por medo a anoxar aos
estadounidenses... Era o ano
1959. Era a primeira fccin que
falaba da bomba atmica. Era
un flme que a mudar o cinema,
xa dende aquela primeira
proxeccin fra de concurso.
50 anos de HiRosHima
Tu nas rien vu Hiroshima...
Rien! Ningun puido ver nada
en Hiroshima o 6 de agosto de
1945. Ningunha das imaxes que
se rodaron despois puideron
testemuar a sa verdadeira
destrucin. Iso sabao Resnais:
antes de comezar a rodar
pasou das vendo horas e
horas de documentais sobre
os bombardeos, at decatarse
de que xa non fcaba ren que
representar. O horror xa
Mathieu Amalric, dereita, nun fotograma do ltimo flme de Alain Resnais, Les Herbes Folles
fora flmado, ao p mesmo
da catstrofe. E igual os
produtores queran un novo
flme...
Resnais xuntouse daquela
coa escritora Marguerite
Duras e puxronse de acordo
en preparar unha historia
marxe da bomba atmica. Sera
unha historia de amor. As sas
primeiras imaxes son os corpos
enlazados de dous amantes. El
xapons. Ela francesa.
Estn en Hiroshima: os
planos dos seus corpos
mestranse coas imaxes
dos das despois da catstrofe.
Tu nas rien vu a Hiroshima...
Rien! Aquelas imaxes, aquelas
palabras, estaban inventando
un dos grandes achados do
cinema moderno: a capacidade
de ver, de sentir, aquilo que non
existe, aquilo que xa non se
pode representar. O amor para
falar do horror.
FilmaR a imaxinaCin
Dous anos despois de
Hiroshima mon amour, en 1961,
Resnais gaaba o Len de Ouro
de Venecia cun flme hipntico:
O ano pasado en Marienbad.
Dous extraos se cruzan
continuamente nun hotel e el
afrma coecela a ela, sen que
ela concorde. O relato non
lineal. O espectador prdese.
Que real? Que soado?
Que est pasando? Nunha
entrevista, Resnais resolve o
debate: para el, a imaxinacin,
tamn forma parte do real,
logo, todo o que ocorre nese
flme real, anda que sexa
imaxinado...
Dende aquela Resnais o
cineasta que mellor sabe flmar
a imaxinacin. Os seus flmes
introdcennos no labirinto
mental dos personaxes, sexan
antigos torturadores en Alxeria
(Muriel, 1963), comunistas
espaois no exilio (A guerra
rematou, 1966), novelistas
6 ns I
XORNAL DE GALICIA 23 de MAIo de 2009
CINE
moribundos (Providence,
1977) ou ratas de laboratorio
con corpo humano (Meu to
de Amrica, 1980). Cos anos,
Resnais foi levando a fantasa
ao argumento, e nas ltimas
dcadas dnselle mellor
os musicais bizarros (On
connat la chanson, 1997) ou
as comedias tristes (Coeurs,
2006). O ton suavzase, mais a
creatividade non reca.
Antes de todo isto houbo tamn
un Resnais curtametraxista.
As aprendeu o ofcio: foron
quince anos rodando curtas
sobre pintura (Van Gogh, 1947;
Gauguin, 1950; Guernica,
1950), sobre produtos
industriais (Le chant du
styrene, 1958) ou sobre esa
biblioteca de babel que a
biblioteca nacional francesa
(Toute la mmoire du monde,
1955). Curtas, estas cinco,
que dende hai unhas semanas
xa estn dispobeis en DVD
no mercado estatal. Ttulos
antigos dun cinema sempre
novo. Resnais en curto, Resnais
en longo, sempre Resnais, por
favor! n
As PRiMeiRAs CinCO
CuRTAs de ResnAis
esTn nO MeRCAdO
dende HAi unHAs
seMAnAs en dVd
I NS 7
XORNAL DE GALICIA 23 DE MAIO DE 2009
MSICA
O outro da Constantino
Brtolo dica en Santiago que,
sa idade, a sensibilidade e o
mundo interior importbanlle
ben pouco. Unha noite do
pasado vern, tras o concerto
de Dylan, Daniel Salgado
construa un axioma similar.
Asertos as, ou afirmacins
do tipo son un fillo de puta,
non eximen ao emisor do
seu contido, pero por unha
banda avisan, enuncian,
escorrentando certo
farisesmo. Por outro, flannos
de portas superadas, estancias
traspasadas. Sintetizando,
non se odia a sensibilidade sen
padecela en grao excedente,
sen ter tomado decisins a
respecto dela, sen sentila,
inclemente, como un ardor.
Aurelio Castro extracta nunha
resea sobre Alain Badiou
algo sobre a inoperancia da
depresin, do seu carcter
submiso. A pena, en si
mesma, non construtiva,
pero comunica como unha
frecha, ensartando almas
malferidas nunha brocheta
multicor. Nestes das, plenos
de obituarios a Antonio Vega,
revlasenos o abrumador
poder da dor, a aflicin. A
consternacin vertebra o
mundo, como unha miasma.
Precisamos constantemente
anagramas da angustia, e
Antonio un deles. Unha
voz de ouro, un repenicar
emocional, un cancioneiro
que nos enlama na debilidade,
entre a melancola confesional,
o cursi e a opacidade
reveladora. E, sobre todo, unha
pantasma colectiva, a do anxo
cado, pleno de fermosura e
porte, corrodo polas adicins.
Beleza, decadencia: pulsins
universais.
Tamn morreu Benedetti,
e nestes e noutros casos,
estandartes do lirismo a flor de
pel, vidas atribuladas, espellos
do tormento, un ten sempre a
sensacin ante o seu encomio
en vida, hiperbolizado hora
da necrolxica de que se
nos furta a outra parte, non
menos troncal, do asunto.
Afortunadamente Diego A.
Manrique pai de todos os
xuntaletras musicais, parece
que reposto da sa deriva
mis posmoderna no seu
nunca inxenuo espazo dos
luns de El Pas, afondaba nela.
Vivir do propio extravo ten
unha trastenda estratega.
Profesionalizacin da alma.
BARULLO
Antonio Doate
Mundo, interior
A secuencia
xentica do afrobeat
O llo menor da lenda da msica africana Fela Kuti presenta
esta noite no Pazo da Cultura de Pontevedra o seu primeiro
traballo, Many ings. Unha mostra de talento precoz na
que aparece respaldado pola banda do seu pai, Egypt 80, e
recupera o seu ideario poltico. POR CARLOS BARREIRO
N , cando Barack
Obama nin soaba con ser
un lder mundial, o mundo
tivo outro presidente negro,
Fela Anikulapo Kuti. Fela e
o batera Tony Allen foron
os creadores dun son que
traduciu o hipnotismo da
msica africana a unha
linguaxe universal de fcil
comprensin para o pblico
occidental, o afrobeat. Un
ritmo abrasivo e sexual que
naceu en Nixeria e corenta
anos despois segue mis vivo
que nunca a travs dos seus
llos Femi e Seun.
Para que un ouvinte calibre
o concepto de intensidade
na msica nada mellor que
un concerto de afrobeat,
preferiblemente cun dos
descendentes do home que
puxo o teito do xnero. Esta
noite, Seun acta no Pazo da
Cultura de Pontevedra na
compaa de Egypt 80, o corpo
de msicos de Fela na segunda
metade da sa carreira. Os
xenes e o brazo musical do
inventor do funk africano
nun concerto que ten como
garanta de calidade un bo
guin, as cancins de Many
ings (Tt Ou Tard, 2008), o
Seun Kuti acta esta noita no Pazo da Cultura de Pontevedra
seu atinado primeiro traballo.
O disco vn de publicarse
agora por estes lares, anda que
en Francia, Estados Unidos ou
Inglaterra leva en circulacin
dende o ano pasado. Tempo
no que estiveron actuando por
Europa e Amrica, rodando un
espectculo que levanta a un
morto. Quince persoas sobre o
escenario ensamblados como o
casco dun crebaxeos, dirixidos
por un Seun que a pesar
da sa xuventude xa ten a
actitude desaante do seu pai.
Quizais estea a a diferenza
mis clara co seu irmn
Femi, menos carismtico
nos seus movementos sobre
o escenario, anda que no
estudio de gravacin soubo
espremer ao mximo o libro de
estilo que herdou de Fela.
Seun, que se dene como
msico e activista poltico,
ten aos vinte e seis anos
unha habilidade especial
para quencer o ambiente
delongando os ritmos at o
innito, marcando as entradas
e sadas dun cuarteto de
msicos con instrumentos de
vento que frasean unha e outra
vez sobre as composicins.
Tamn se identica coa
este son cara a formas
novidosas dixao para outros.
No seu caso non vai mis
al de incorporar algunhas
voces que recordan dalgunha
maneira ao rap. Anda ten
moito camio por diante, pero
semella que antes de buscar un
universo propio prere facer
cada noite unha homenaxe ao
seu proxenitor.
concepcin do afrobeat como
unha msica poltica, como
unha ferramenta de denuncia
social e para propagar o
ideario panafricanista, que
Fela desenvolveu volta
dunha estada nos Estados
Unidos na que entrou en
contacto cos Panteras
Negras. O de buscar novas
posibilidades para desenvolver
Case ningun o saba, pero os dous talentos
mis importantes da electrnica desta
dcada teen un pasado en comn. Burial
e Four Tet foron compaeiros na Elliott
School de Londres, un centro do que saron
varios artistas que hoxe son referentes da
msica inglesa, como os Hot Chip ou Adem
Ilhan. Con este dato sinxelo imaxinalos
intercambiando discos de dub e jazz nos
corredores ou falando durante horas de
msica, sen sospeitar que o futuro a estar
nas sas mans. Kieran Hebden deba ser
unha das cinco persoas que coecan a
identidade real de Burial, at o ano pasado
estrela misteriosa do dubstep que levou o
xnero a un nivel de popularidade superior
con Untrue (Hyperdub, 2007). Un dato que
mantivo en segredo, como tamen estivo
oculto que estaban a traballar xuntos neste
12 at o da mesmo da sa sada venda,
o pasado 24 de abril. Carpeta escura sen
ningn tipo de deseo ou informacin
sobre o seu contido para un traballo que
recolle unha colisin de trens que levantou
moita axitacin. As poucas tendas on-line
que puxeron o disco venda esgotaron as
existencias en cuestin de minutos. Un
detalle que d unha idea da relevancia que
acadaron estes mozos, que apontoaron
ese edicio vello e en perigo constante de
derrumbe que a msica electrnica coa
sa andaina. Pode que a excitacin que
xenera a idea de ver aos dous xuntos leve
a que as expectativas estean moi altas.
Por iso este Moth/Wolf Club non un
disco que poa os sentidos a or de pel
nas primeiras escoitas. Non est claro se
rman un tema cada un ou se botan un
pulso nos dous cortes, pero o realmente
interesante est na cara be, onde semella
que hai un intercambio de ideas efectivo.
A rtmica do dubstep escuro e brumoso de
Burial cos cristalinos samplers de msica
oriental de Four Tet. Luces e sombras que
cando rematan ests pregando para que
esta colaboracin acabe convertida nunha
serie, como os traballos que xo Four Tet
co batera Steve Reid nos ltimos anos.
Burial e Four Tet,
reunin de antigos alumnos
Carlos Barreiro
CRTICA
BURIAL E FOUR TET
MOTH/WOLF CLUB
Text Records, 2009
CD
Xornal de Galicia
NS
SUPLEMENTO DE CULTURA 23 DE MAI O DE 2009. NMERO 24
Director: Jose Luis Gmez Coordinacin: Iago Martnez Maquetacin: Mara Sabars Redaccin: Ra Galileo Galilei, 4B Polgono Industrial A Grela. 15008 A Corua / 981 100 650 nos@xornaldegalicia.com
Viaxe I Francisco X. Fernndez Naval
Hai na literatura mulleres, en aparencia frxiles, capaces de librar batallas que semellan imposibles, valentes
na denuncia da inxustiza, comprometidas cos desfavorecidos, consecuentes ata o extremo nos seus principios,
insubornables, que nos fan tremer cos seus libros e tamn coa sa voz, co seu discurso coherente e limpo no que as
palabras brillan no seu signifcado orixinal, sen manipulacin e sen engano, coma rosas ou papoulas nun campo
ermo. penso en nadine Gordimer, premio nobel sudafricana, capaz de desentraar os paradoxos que condicionan
a moral do mundo e advertir o engano que habitamos, ou en elena poniatowska, a escritora mexicana que tivemos a
sorte de recibir en Galicia estes das pasados, convidada pola
asociacin de escritores en lingua Galega (aelG), que quixo
recoecer a sa literatura e o seu compromiso, coa concesin
do premio de escritora Galega universal.
nacida en pars pero residente en mxico dende nova, sabiamos
da sa obra, de como a sa escrita se puxo sempre do lado dos
excludos, narrando a traxedia, denunciando o abandono,
combatendo a corrupcin; literatura construda cun estilo
persoal no que a crnica dos feitos narrada a travs de centos de
perspectivas diferentes ofrece a riqueza das olladas mltiples e
constre un todo que se alimenta da diversidade, exactamente
como a vida. falo de libros como La noche de Tlatelolco ou
Nada, nadie. Las voces del temblor, o primeiro sobre a represin
do movemento estudantil polo exrcito e a polica en 1968 no
Zcalo da capital, tamn denominada praza das tres culturas;
o segundo unha enorme crnica da traxedia que provocou no
Distrito federal o terremoto dos das 19 e 20 de setembro de
1985 e da corrupcin que a catstrofe desenmascarou.
O pasado sbado tivemos a sorte e o privilexio de guiala nunha
visita a fisterra, excursin na que tamn participou o seu fllo
felipe, compaeiro habitual nas sas viaxes polo mundo.
a primeira parada do itinerario foi o dolmen da pedra da arca
en Baas, por lles ofrecer unha mostra da cultura megaltica
que nunca antes viran. preparaban os tractores os campos para
a sementeira do millo e observando a terra aberta e hmida,
elena, afeita a outras paisaxes, advertanos sobre a condicin
frtil do eidos, afrmando que vendo esa terra tan negra daba
gana de comela, e dicao ela, que sabe do sabor do po e dos
cascallos concreto lle din al, por ter percorrido os lugares da
traxedia cando o terremoto, ela que falou entn dos dentes de
extraer o amor, dentes nos que reficten as chispas luminosas do
da, dentes que coman a pedra e o cemento abrindo toupeiras
polas que chegar ata os vivos e ata os mortos.
en fisterra agardaba por ns ese cabaleiro do mar que
alexandre nerium, poeta que amosa o pequeno museo da
pesca que alberga o castelo de san carlos. conta alexandre
con tanto amor as tcnicas da pesca do seu mar, explica
con tanta claridade as expresins marieiras: augas tintas,
encarnar, xeito ou ardenta, que o seu dicir vn sendo coma un
longo poema, cadencioso e rtmico. as o percibiu elena, que
anotaba conceptos coma bourel, corno da brtema, deriva ou
encascado. como se llaman las cajitas de red y de madera
con que pescan el pulpo?, preguntou na hora do xantar,
anotando nasa no seu caderno vermello.
fisterra, el fn del mundo, repeta observando o horizonte
dende o promontorio do cabo. conteille que al estivera
Borges, xa cego, que percibiu a grandeza e a dimensin daquel
espazo polo baleiro que intuu no aire, segundo conta mara
esther Vzquez, a sa compaeira naquel periplo por Galicia.
porn, advertimos axia que elena conmvese mis coas
cousas pequenas e cotis que co mito e coa inmensidade. se
queren axudar planten unha for, escribiu algunha vez, reparando agora en canta for se lle ofreca e, malia a nosa
explicacin de que non as todo o ano, de que temos outono de cores e inverno de sombras pero sen foracin,
chegou conclusin de que Galicia un pas de fores. Quizais por iso, aos escritores que traducimos os seus relatos
recollidos no libro A flla do flsofo, publicado pola editorial Galaxia, nos deixou unha nota na que di: en mxico
todo vai mal e vostedes agasallronme unha semana que unha tregua, un espazo branco e luminoso no tnel,
unha magnolia ou unha camelia desas que se alcanzan coa man e que eu vexo tan afastadas.... Galicia un pas de
fores, unha metfora, non estara mal convencrmonos desa posibilidade. l
Con Elena Poniatowska en Fisterra
A mexicana Elena Poniatowska, durante a sa visita a Fisterra
MARIBEL LONGUEIRA