die na-dood: die singende hand se oggendboek-hierinneringe

breyten breytenbach

die na-dood

(die singende hand se oggendboek-hierinneringe)

human & rousseau

Die uitleg van gedigte in hierdie digitale uitgawe van die na-dood mag verskil van dié van die gedrukte uitgawe, afhangende van die instellings op u leestoestel. Die uitleg vertoon optimaal indien die standaardinstelling op u leestoestel gebruik word. Lesers kan egter eksperimenteer met die instellings vir verskillende perspektiewe op die gedigte.

behier my hart, behiér –

en laat wat buite is bedaar

hierdie diep buiging opgedra aan:

die Juweel in die Goue Lotus

What is the definition of dancing? Once you start moving,

how do you know when you’ve crossed the line?

Anders Varveus, Sweedse nagklubeienaar

c’est parce qu’il n’y pas d’accord qu’il y a danse

Ka’afir

Even when we cannot hear one another,

the dance remains.

Robert Hughes, Goya

A self is an ongoing process that enacts an ‘I’

and in which the ‘I’ is no different from the process

itself, rather like the way dancing is a process

that enacts a dance and in which the dance

is no different from the dancing.

Evan Thompson, Waking, Dreaming, Being

What one hopes to pass along is the living experience

of being in each moment.

Gary Snyder, Nobody Home

Leser, kom saam

op hierdie reis oor seë

met meer ink as roem en dieper as vaam

sodat jy mag weet

die laat-gaan is jou binnenaam

1

onder sterre se gewig

en te luister

hoe dakvoeë kraak

onder sterre se gewig

opsomming

denn leider wissen wir nur das, was uns scheiden

– Schiller, in ’n brief aan Goethe

met grootdenkerigheid

gee ek die sinnelose ’n slegte reputasie

(og, die waarhede tog weggeskryf in die woorde)

hoedanigheid van digter te wil wees

(behalwe die danigheid dan met woordself)

is om te laat deurskemer

dat daar dit is wat nie gesê kan word

en buite en agter die kadansdansery

val soos verkluimde trekganse in die sneeu

kyk hoe braaf is digter dan

om voort te ploeter in geleende vere

as versinnebeelding van soeke na die hoedoenige

van daardie dit wat nie bestaan nie

soos die vlerkslae van sterwende voëls

ekdigter: die voëlverskrikker

wat iewers tussen die woorde

woer-woer om te kan vlieg

hierdie woorde, ’n nederige gebed dat die barbarisme nie hoop ook sal vermoor nie

ek getuig net hy wie se hart bewe

van liefde vir die medemensmense

sal méns kan wees

net hy wat vuriglik méér vir hulle

as vir homself wil beding

vryheid, vrede, waardigheid

net hy wat die lewe as heiliger

beskou dan sy geloof en sy gode

ek getuig slegs hy

wat onverpoosd

die haat in hom en om hom bestry

sal méns kan wees

slegs hy wat hom afvra

wanneer sy oë oopgaan op die môre

wat gaan ek vandag doen

om te sorg ek behou my waarde en trots

as méns?

(Abdellatif Laâbi, na ’n terreuraanslag op

Charlie Hebdo in Parys, Januarie 2015, lukraak vertaal)

soos hierdie gedig

dus ’n verdigsel van myself, die ek

wat soek-soek binne my lewe

en kleindier spartel om dood te gaan,

geluidloos bly skreeuskandeer

vir genadetroos en ’n singende hand

om uit die lewe geskulp te kom:

ek, die kluisenaarkrap van die self,

soos hierdie draggie woorde

’n digsel synstuipsel is

wat waarheid

se vergestalting van weesheid

tot gedig wil verding

die woordeboek

woorde wat wil boek

is soos bye wat korf

nes boermense dorp toe trek

vir beskerming teen die dood

van verlore te raak sonder ’n horison

se verwysing

of voëls wat moet swerm

om die gekerm binnensmonds te hou

in binnekamergebede

wanneer daardie bye

wat aan voëls kon ontsnap

jou tong kom verangel

woorde wat boek breek oop

op soek na die geswolle stilte

van bybetekenisse

terwyl voëls en sterre hul teen die ruite

van vertolking

te pletter vlieg

en jy woord vir woord

bid-besef jy is maar net die dood

as byeboer

se bywoner in die buitekamer

vleeswoord

die voortyd van die werkwoord lewe

moet tog seker larwe wees

net soos die verlede tyd

belowe om die lyksoos te lawe

en begrawe in die goeie sooie

en sinne van vervlindering:

lyklewe is mos in wese metamorfose

wanneer die dooievlerk matrose uitspoel

met ander woorde

marrying message meaning

to movement matter

nie sodanig om die taal te verwring –

seer sekerlik nie om die waan

van gedeelde emosies en griewe te besing nie

maar om die proses van beweging

geweeg in woorde en ontwikkel uit stilte

te laat uitkring

in dit wat as gedig ervaar word –

met ander woorde: om dit

met afweeg en uitvee

tot verdinging te bring

en die verlies is daar

as ’n vlies van vrees

wat skil word om die verskrikking van verskille te verskuil

in die stilte van verswording

even as I form the words the meaning disappears

even as I word the forms the meaning disappears

even as meaning forms an I words will disappear

meaning disappears the words even as an I is formed

even as I disappear the meaning forms the words

I am the disappeared meaning of words

mondweefsel

hier die weerspreking: kyk

hoe wriemel die woorde soos maaiers

wat deur die wond van lewe vreet

tot op die grynslaggende been

daar dan jou taak, leesskrywer, kyk:

om die niet se oopgaanwond

stekie vir stekie met woordstiltes

toe te werk

by die heengaan van Tomaž Šalamun, 27 desember 2014

l’amour est fort comme un poème

– Carmen, Bizet

"Little robin,

bones pinned to the cosmos.

Who whistles, who calls?"

– (Untitled), Tomaž Šalamun

1

die mens se blouskrif loop tot waar die reis

verskiet in sterre

en nie verder nie

onderweg fluit nagvoëls in die kreupelhout

branders staan op om te swel en breek

laat seisoen wanneer dae saamkrimp

sal daar soms berge wees

gestolp onder ’n laag sneeu

van mymering of ’n geheue

aan ewige lewe

en nie verder nie

niks is verklaarbaar in die worp woorde nie

maar wanneer die nag uitskei in dag

is alles