YNETM

RT BOZKURT

Korumaclk eilimleri ve alternatif tepki stratejileri

Kurumsal milliyetilik tartmalar yeni deil. 1967de George W. Ball, irketlerin kendi lkelerine dnk eilimlerini terk edip, devletsiz kimlik kazanacaklarn ngryor. 1990-2008 arasndaki kreselleme dalgas Balln vizyonuna hakllk kazandryor; telekom, bankaclk, altyap gibi sektrler ksmi reglasyon ve zeletirmeler uluslararas nitelik kazanyor.

rustu.bozkurt@dunya.com

amz ekonomisi enformasyon odakl, kresel ve a kurumu zerinde geliim gsteriyor. Dolaysyla ulaabilirlik ve eriebilirlikte olaanst gelimeler her anlamda aklar hzlandrd. Sermaye, bilgi, teknoloji, rgtsel iletiim, grnt, ses, sembol zetle mal, hizmet ve i gc akkanl artyor1. Kentleme hzlanarak, 21inci yzyln ok nemli eilimlerinden biri haline geliyor. ok uzak olmayan bir gelecekte krsal kesim diye bir ey kalmayacak. Nfusun ounluu kentlerde toplanacak2. Kentleme insanlar bir araya toplayacak, yaknlatracak ama ayn zamanda yartracak... Fritjof Capra3 her 3 bin ylda radikal deimelerin yaandn sylyor. imdi yeniden retilemeyen fosil yataklarn tkenme aamasna gelmesi, diil olann eril olann nne gemesi ve paradigmalarn kkl biimde deimesi ile kkl deiim ve dnmlerin eiindeyiz. Kreselleme srecinin balangcnda piyasann grnmez elinin btn sorunlar zeceine ilikin alg alabildiine yaygnlat. Akllar piyasa ideolojisine emanet edilmiti Nobel dl alan iktisatlar bile ABDde devletin ekonomiye karmama felsefesinin bir kbus haline geldiini belirtiyor. Devletten kuku o derece ileri gitmiti ki, piyasa ekonomisinin zayf ynlerini ortaya koymak bile glemiti4 saptamasn yaparak, tek tip dnce saptamasnn yaratabilecei olumsuzluklara deiniyor. Sosyolog Mbeccel Kray derslerinde, bir ekonominin kendi ayaklar zerinde duramad zaman, biri gelsin, sorunlara ortak zm bulalm arlarnn ykseldiini anlatyor. Bu sosyolojik olgu tarihin derinliklerinde de saysz kez yinelenmi. Kltr ve deerler sistemine ilikin ynetici ve kitlelerin reeksi g ve zgvenle balantl olarak genilemi ya da daralm. Dardan bir korkusu olmad ykselme anda Osmanllar, Bat kltr

aktarmalarn yaparken hi ekinme gstermemilerdir.5 Zayama dneminde ise bilinsiz yaltm, ilkesiz gizlilik ve ar bask ve snrlamalar yaygnlamtr. Ekonominin gszletii kriz dnemlerinde kolektif zmler aranmas, bilinmedik ve artc bir gelime deil.

DNYA TCARET RGT VERLER

ok genel izgileri ile bakldnda, yaanan byk krizde ekonominin byk oyuncularnn ar korumaclktan uzak durma zenini gstermeleri olumlu karlanyor. Fakat bu lkelerin ak piyasalara olan direncinin azald da vurgulanyor Antidamping soruturmalar artarken, gmrk vergileri hareketleniyor. Dnya Ticaret rgt (DT), Ekim 2010 ile Nisan 2011 arasnda dnya ithalatnn yaklak % 5ini etkileyen 122 yeni snrlama yapldn saptyor. Bu rakam Mays-Ekim 2010 dnemindekinin iki katndan fazla. DT anlan eilimin 2010da % 14 genileyen dnya ticaretine zarar verebi-

92 EKONOMK FORUM l Haziran 2011

YNETM

lecek boyutta olmadnn altn iziyor. Tehlikeli olan ise bu eilimin giderek g kazanmas. Dikkatten kamamas gereken Brezilyada alet ve oyuncaklara getirdii snrlama, inin ABDden yaplan ithalata kstlama koymas, ABDnin Japonya ve Avrupadan gelen fotoraf kdna damping soruturmas amas, kamuda tedarik ihalesi kazanan yabanclara zel bir vergi koymas korumaclk eilimindeki glenmenin kant. DTnn saptamasna gre, 2008 ylnn balarndan bu yana G-20 lkeleri ticaretin snrlamasna ynelik 550 nlem alm6.

G Fotorafa katlan lkelerde kurulan jeopolitik ortaklklar, gelimi lkeler arasnda yaplan ortaklklardan daha zayf olma eilimini tadka, ulusal gvenlik sorunu ortaya kyor. G Piyasa sisteminin grnmez eli ile ynetiimin grnen elini dengeleyen anlay ne karan gelien lkeler Bat modelini ciddi biimde zorluyor. Bu eilim, serbest pazarn sonu krini canl ve diri tutuyor. G Gl bir kurumsal ulusal kimlik, gemie ait bir olgu gibi gzkmyor.

ELMLERN SOMUT KANITLARI

Veronun7 saptamalarna gre, kurumsal milliyetilik tartmalar yeni deil. 1967de George W. Ball, irketlerin kendi lkelerine dnk eilimlerini terk edip, devletsiz kimlik kazanacaklarn ngryor. 1990l yllarn balarnda Robert Reich, ABD hkmetlerinin irketlere kar tavrnn ulusal kimlii grmezden gelme ynnde olduunu sylyor. Lauro Tyson, Amerikada mlkiyet halen nemlidir saptamasn yapyor. 1990-2008 arasndaki kreselleme dalgas Balln vizyonuna hakllk kazandryor; telekom, bankaclk, altyap gibi sektrlerde ksmi reglasyon ve zeletirmeler uluslararas nitelik kazanyor. Son 10 ylda Ar-Ge ve ynetim ilevleri (geleneksel olarak anayurda bamllklar yksek olanlar) dnyann drt bir yanna dalyor. 2002de Wal-Mart tedarik brosunu Shenzhene kaydrd. IBM 2006da Wal-Mart izledi. Halliburton, 2007de genel mdrln Dubaiye tad. HSBC kendine Hong Kongu merkez seti. G On yl nce ykselen ekonomilere sahip lke irketlerinin 1/10 dzeyinde olduklarndan sz edilirken, bugn kresel ligde % 25 dzeyine km durumda. G Ykselen ekonomilerin yaratt irketler, Batdaki muadillerinden daha gl ulusal kimlik duygusuna sahip.

ALTERNATF TEPK STRATEJS

Bir kez daha anmsatalm. Hkimiyeti rekabet, rakibinin btn hatlarna saldr, btn potansiyellerini yok et. Yok, edemiyorsan ortak ol! anlayndan besleniyor. Hkimiyeti rekabeti kazanmann gerek art, ziki sermayeyi, insan kaynan ve teknolojiyi etkin ve verimli kullanmay gerektiriyor. TOBB Bakan M. Rifat Hisarcklolunun sk sk dile getirdii u gerei bir an bile unutmamalyz: Mevcut sermaye stokumuz zerine herhangi bir ekleme yapmadan, btn alanlarda verimlilii Almanya dzeyine karabilsek, hemen dnyann 10 byk ekonomisi arasna gireriz. Bu saptama Trkiye gndemini net bir biimde belirliyor. ncelikli grevimiz, verimlilii uluslararas ortalamalarn stne karma olmaldr Bu bizi alternatif tepki stratejileri gelitirme sorumluluuna tar Net bilgiye ulamak, kaynaklar etkin koordine etmek, bizi verimli retime tayacak olan odaklanmalar yapabilmek iin temel grev, dinamik envanter seferberlii ilan etmektir. Bilgi olmadan ngrmz sakat kalr, nlemlerimiz yerli yerine oturmaz. kincisi, hzla kayt d uygulamalarn yaratt haksz rekabeti nlemek olmaldr. ncs, sosyoekonomik reformu derinletirerek, kendi giriimcilerimiz ve yabanc yatrmlar iin lkeyi cazibe merkezi haline getirmeyebilir Bu yaz kapsamnda tarttmz korumac eilimler karsnda alternatif senaryolar hzla reterek, nereye gideceini bilen kaptan olmalyz ki, gitmek istediimiz limana sa salim ulaabilelim

TOBB Bakan M. Rifat Hisarcklolunun sk sk dile getirdii u gerei bir an bile unutmamalyz: Mevcut sermaye stokumuz zerine herhangi bir ekleme yapmadan, btn alanlarda verimlilii Almanya dzeyine karabilsek, hemen dnyann 10 byk ekonomisi arasna gireriz.

KAYNAKA

1) Manuel Castells, A Toplumunun Ykselii, ev. Ebru Kl, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, 2005 2) Hans Rosling ile sylei, Dnya 12 Mays 2011. 3) Ali Bula, Piyasann ihtiyac Zaman 16 Mays 2011 4) Rt Bozkurt, Kriz tarih bilinci oluturmaldr ereve, Mart 2009 5) Halil nalck, Osmanllarda Batdan kltr aktarlmas zerine Osmanl mparatorluu, Eran Yaynclk, 2.bsk. stanbul 1996, s. 426 6) The Timesin bayazs, aktaran The Newyork Times / Sabah, 19 Haziran 2011 7) Nicolas Veron, Kurumsal blnm kiilikler a Radikal, 31 Mays 2011 Haziran 2011 k EKONOMK FORUM 93