Μια χρήσιμη πρόταση της Άλγεβρας

Εάν α, β θετικοί πραγματικοί τότε:

1. Εάν α + β = λ (σταθερό) τότε το γινόμενο α ⋅ β παίρνει την
λ
μέγιστη τιμή όταν α = β = .
2
2. Εάν α ⋅ β = μ (σταθερό) τότε το άθροισμα α + β παίρνει την
ελάχιστη τιμή όταν α = β = μ .

Η πρόταση μπορεί να αποδειχτεί με πολλούς τρόπους δίνουμε μια απλή

απόδειξη κατανοητή από μαθητές της Α΄ Λυκείου.
Είναι: (α + β ) = (α − β ) + 4α ⋅ β (1)
2 2

1. Εάν α + β = λ (σταθερό) τότε

[
1
4
1
4
] 1
α ⋅ β = (α + β )2 − (α − β )2 ≤ (α + β )2 ⇒ α ⋅ β ≤ λ2
4
1
Δηλ. η μέγιστη τιμή του γινομένου α ⋅ β είναι λ2 και αυτό γίνεται
4
λ
όταν (α − β ) = 0 ⇒ α = β =
2
.
2
2. Εάν α ⋅ β = μ (σταθερό) τότε (α + β )2 = (α − β )2 + 4μ
⇒ α + β ≥ 4μ
Δηλ. η ελάχιστη τιμή του αθροίσματος α + β είναι 2 μ και αυτό
γίνεται όταν (α − β ) = 0 ⇒ α = β = μ .
2

ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΦΥΣΙΚΗΣ

(Σε θέματα που ζητούνται μέγιστες ή ελάχιστες τιμές μεγεθών)
Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
1. Ένα τσουβάλι Α αμελητέας μάζας περιέχει 60 μήλα ενώ ένα
δεύτερο τσουβάλι Β αμελητέας μάζας περιέχει 120 μήλα και
βρίσκεται σε απόσταση 30 m. Θεωρήσουμε όλα τα μήλα και στα δύο
τσουβάλια ίδια. Μπορούμε να μεταφέρουμε μήλα από το ένα
τσουβάλι στο άλλο. Πόσα μήλα πρέπει να μεταφέρουμε και από πιο
τσουβάλι σε ποιο ώστε η ελκτική βαρυτική δύναμη ανάμεσα στα δύο
τσουβάλια να πάρει τη μέγιστη τιμή.

www.karxri.blogspot.com 1
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Η δύναμη παγκόσμιας έλξης είναι ανάλογη του γινομένου των μαζών
των δύο τσουβαλιών.
Επειδή ο συνολικός αριθμός μήλων και στα δύο τσουβάλια είναι
σταθερός (160) άρα η συνολική μάζα τους δηλ. η μάζα όλων των μήλων
είναι σταθερή και άρα το γινόμενο των μαζών των δύο τσουβαλιών
παίρνει τη μέγιστη τιμή όταν ο αριθμός των μήλων είναι ίδιος σε κάθε
τσουβάλι. Άρα θα πρέπει να μεταφέρουμε 30 μήλα από το τσουβάλι Β
στο τσουβάλι Α.

2. Σώμα αρχίζει, τη χρονική στιγμή t = 0, να κινείται ευθύγραμμα και

ομαλά με ταχύτητα μέτρου v. Όταν διανύσει απόσταση d
επιβραδύνεται με επιτάχυνση α μέχρι να σταματήσει. Πόση πρέπει να
είναι η ταχύτητα v του σωματιδίου ώστε ο ολικός χρόνος κίνησής του
να είναι ελάχιστος;
Δίνονται οι ποσότητες d και α.
( Το θέμα προτάθηκε στον πανελλήνιο διαγωνισμό Α΄ Λυκείου της ΕΕΦ
2006, με την υπόδειξη: Δίνεται ότι το άθροισμα δύο ποσοτήτων με σταθερό
γινόμενο είναι ελάχιστο, όταν αυτές είναι ίσες ).

ΑΠΑΝΤΗΣΗ
d
Εάν t1, t2 οι χρόνοι κίνησης στα δύο τμήμα της κίνησης θα είναι: t1 =
v
v d v d v
και t1 = οπότε tολ = t1 + t 2 = + (1) . Επειδή όμως είναι ⋅ =
a v a v a
d v
σταθ. Το άθροισμα (1) θα είναι ελάχιστο όταν = ⇒ v= d ⋅a.
v a
d
Ο ελάχιστος χρόνος είναι: tολ min = 2
a
Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

3. Ηλεκτρική πηγή με ΗΕΔ Ε και εσωτερική αντίσταση r = 2Ω ,

τροφοδοτεί μεταβλητό ωμικό αντιστάτη R. Για πια τιμή του R
καταναλώνεται σ΄ αυτόν η μέγιστη ισχύς.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ
E
Νόμος του Ωμ σε κλειστό κύκλωμα: I =
R+r
www.karxri.blogspot.com 2
Ισχύς στον αντιστάτη R:
R 1
PR = I 2 ⋅ R = E 2 ⋅ ⇒ PR = E 2 ⋅
(R + r )2 ⎛ R r ⎞
2

⎜ + ⎟
⎝ R R⎠
R r
Επειδή: ⋅ = r (σταθ) ο παρονομαστής γίνεται ελάχιστος όταν
R R

R r
= ⇒ R = r = 2Ω .
R R
E2
Η μέγιστη τιμή της ισχύος είναι: PR max =
4r

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
4. Η ομογενής δοκός μήκους L έχει πολλές ισαπέχουσες τρύπες
κάθετες στην μεγάλη διάστασή της L. Ο τεχνίτης μελετάει την
περιστροφή της δοκού γύρω από ένα άξονα που μπορεί να
τοποθετηθεί σε οποιαδήποτε από τις τρύπες και επιδιώκει να πετύχει
την μέγιστη αρχική γωνιακή επιτάχυνση, όταν αφήνει ελεύθερη τη
δοκό από την οριζόντια θέση να περιστραφεί γύρω από τον άξονα
περιστροφής. Επειδή οι θεωρητικές του γνώσεις είναι ελλιπείς
κατέφυγε σε επίπονες και πολύωρες πειραματικές μετρήσεις. Άλλαζε
την απόσταση x του άξονα περιστροφής, από το μέσον της δοκού και
μετρούσε κάθε φορά την αντίστοιχη αρχική γωνιακή επιτάχυνση.
Τελικά κατέληξε ότι η αρχική γωνιακή επιτάχυνση γίνεται μέγιστη
όταν η απόσταση x του άξονα περιστροφής από το μέσον της δοκού
L
είναι ίση με . Με βάση τις θεωρητικές γνώσεις που έχετε, εξετάστε
6
αν η τιμή που βρήκε είναι σωστή.
Η δοκός μπορεί να περιστρέφεται γύρω από τον άξονα περιστροφής
χωρίς τριβές και η αντίσταση του αέρα είναι αμελητέα.
Η ροπή αδράνειας της δοκού, ως προς άξονα που διέρχεται από το
κέντρο της και είναι παράλληλος προς τον άξονα περιστροφής, είναι
1
I = mL2 όπου Μ η μάζα της.
12

( Το θέμα προτάθηκε το 2002 στο διαγωνισμό που γίνεται στη Δράμα στη
μνήμη του Βασίλη Ξανθόπουλου)

www.karxri.blogspot.com 3
ΑΠΑΝΤΗΣΗ
Θεμελιώδεις νόμος στροφικής κίνησης:
Στ = I ( O ) ⋅ aγων όπου από Θεώρημα Steiner:
1 M
I (O ) = I + mx 2 = mL2 + mx 2 O
12 +
Άρα: x
Στ mgx g
aγων = = = 2
I (O ) 1 L
mL2 + mx 2 +x
12 12 x

L2 L2
Και επειδή είναι ⋅x= (σταθερό), ο παρονομαστής γίνεται
12 x 12
L2 L
ελάχιστος όταν =x ⇒ x= και τότε το aγων γίνεται μέγιστο ίσο
12 x 2 3
3g
με aγων max =
L

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1. Τα παραπάνω θέματα επιδέχονται και άλλους τρόπους απάντησης
όπως π. χ. τριωνύμου, παραγώγων κλπ.
2. Τα θέματα που παρατέθηκαν είναι ενδεικτικά. Μπορούν να
παρατεθούν και αρκετά άλλα.

www.karxri.blogspot.com 4