SLOVENCI U RANOFEUDALNO DOBA

Huso Jašarević
SADRŽAJ__________________________________________________________________

UVOD........................................................................................................................................3

I NASELJAVANJE SLOVENA NA BALKANSKO POLUOSTRVO................................4

II SLOVENCI U RANOFEUDALNO DOBA........................................................................5

2.1. Razvitak Južnih Slovena poslije njihovog naseljavanja na Balkansko poluostrvo.............5

2.2. Samov plemenski savez i država Karantanskih Slovenaca.................................................6

2.3. Donja panonija ,Knez Kocelj...............................................................................................7

2.4. Uticaj crkve i franačkog feudalizma na razvoj Južnih Slovena.........................................8

2.5. Velika Karantanija..............................................................................................................9

III KULTURNI RAZVOJ SLOVENACA............................................................................10

ZAKLJUČAK..........................................................................................................................11

LITERATURA........................................................................................................................12

2
UVOD_____________________________________________________________________

Na ogromnom prostoru koji su naselili na Balkanskom poluostrvu Južni Sloveni su bili u sjen
ci dva centra moći: Vizantijskog Carstva i Avarskog Kaganata.Iako su prolazile kroz teške
krize i nisu imale uslova da potčine i organizuju veliki slovenski prostor,ove sile
su,zahvaljujući svojoj organizovanosti,pokretljivosti i snazi, imale nadmoć nad mnogobrojnim
ali razdrobljenim i nepreduzimljivim Slovenima.Njihov uticaj se gotove ne može
porediti:primitivna i društvena organizacija Avara,slomljena udarcima spolja,nestala je ne
ostavivši nikakvog traga,dok je Vizantija vijekovima djelovala na balkanske Slovene
namećući im u manjoj ili većoj mjeri trajne elemente svoje civilizacije.1

Za period od polovine VII do polovine IX vijeka,tj. za prva dva vijeka poslije konačnog
naseljavanja Južnih Slovena na Balkansko poluostrvo,gotovo da nema ili ima veoma malo
pisanih i drugih izvora iz kojih bismo mogli potpunije i pouzdano doznati kako je bilo
odnosno kako se razvijalo društveno i političlo uređenje doseljenih Slovena.

Shodno najvežnijim vremenskim periodima kroz koje su Slovenci prolazili, a što je

prezentovano u raznoj literaturi na ovu temu , tako sam podijelila poglavlja.
Seoba Slovenaca odnosno njihovo naseljenje na Balkansko poluostrvo , porijeklo, i drugi
bitni faktori navedeni su pod naslovom "Naseljavanje Slovena na Balkansko poluostrvo"

Tema seminarskog rada predstavljena je u drugom poglavlju gdje je predstavljen zivot

slovena u raznom društveno –pravnim,ekonomskim,vjerskim i drugim aspektima.
Dakle ,nakon migracionih promjena,odnosno seobe Slovena na Balkansko
poluostrvo,dešavaju se i druge promjene u strukturno društvenom uređenju ;udruživanje
plemena,prelazak iz rodovsko-plemenske zajednice u period kada se vršila imovinska
diferencijacija i prema tome klasno raslojavanje ,gdje je mali broj imućnih imao velike
posjede i naravno potrebe za radnom snagom,robovima. Imovinska raznolikost u početku
zavisila je od ratrog plijena koji su Sloveni ostvarivali upadima u vizantsku teritoriju
pljačkajući vizantsko stanovništvo.
Slovenci već od samog doseljenja i cijeli ranofeudalni period VII –XII stoljeća napadaju i
bivaju napadnuti od Avara,Furlana,Bavara.Franaka i dr. Franački feudalizam i njemački
kolonisti ,primanje kršćanstva-crkva , uveliko su uticali na napredovanje feudalizma.

U trećem poglavlju «Kulturni razvoj Slovenaca» govori se o svim faktorima koji su uticali
na kulturu Slovenaca u pogledu opismenjavanja, pisanih dokumenata,jezik,pismo,arhitektura
te spomen obilježja i dr.

1
Grupa autora,Istorija Jugoslavije ,Beograd 1973 , Simo Ćirković

3
I NASELJAVANJE SLOVENA NA BALKANSKO POLUOSTRVO

Sam termin Sloveni prvi put postaje obišajem tek kod pisaca VI vijeka (Pseudo-
Cesarija,Menendra,Jovana Efeskog,Prokopija) Preci Slovena bili su poznati pod imenom
Venedi(Veneti,Vinidi).Po svjedošanstvu Plinija (I v.pr.n.e),Ptolomeja(II v.pr.n.e), i takozvane
«Pojtingerove karte»(IV v).Venedi su živjeli na srednjem toku rijeke Visle i dalje na
istok,dopirući do baltiške obale na sjeveru i do Karpata i Dunava na jugu.Još tada su se ta
plemena razlikovala od ostalih plemena stalnom nastanjenošću i bavljenjem zemljoradnjom.
U VI v. Venedi postaju poznatiji pod imenom Sloveni.KrajemVI vijeka Sloveni su zauzimali
teritoriju od Elbe(labe) do Dunava, Oke i Volge i od Baltiškog mora do Srednjeg i Donjeg
Dunava i Crnog mora. U VI i VII vijeku Sloveni su zaposjeli široka područja na Balkanskom
poluotoku,zalazeći daleko na jug.Može se predpostaviti da su Venedi, miješajući se u svom
području sa starosjediocima zapadnih i južnih perifernih oblasti tog širokog područja koji su
nastanjivali , udarili temelj kasnijim Zapadnim i Južnim Slovenima.2

U periodu VI-VII vijeka Jušni Sloveni su se bavili zemljoradnjom,zatim stočarstvom,a i

tehnika izvjesnih zanata nije im bila nepoznata.O njihovom bavljenju zemljoradnjom
svjedoče:Menandar (pisao u drugoj polovini VI vijeka) pričajući o tome kako je avarski kagan
opustošio Slovenima njihova polja,a još neposrednije,Pseudo-Mavrikije (s početka VII v) koji
tvrdi da je u Slovena « obilje...u kamare spremljenih poljskih proizvoda,naročito prosa i
heljde «. –O razvijenom stočarstvu kod Slovena svjedoči Menandar tvrdeći da»ima u njih
obilje svakojakih životinja» . – Iz tzv Dimitrijeve legende (Čuda sv.Dimitrija,od nepoznatog
autora iz VII vijeka) prozilazi da su Sloveni u VII vijeku ostvarili znatan napredak i u
zanatskoj tehnici,jer su gradili «čamce istesane iz jednog debla»(monoksile) i « izmišljali i
gradili ...jedini novi način kovanja mačeva» Arheološka istraživanja ,osim toga ,potvrđuju da
su Sloveni izrađivali i grnčariju i tkanine.3

2
Grupa autora ,ISTORIJA SREDNJEG VIJEKA,knjiga I , Beograd 1950. str.30
3
Grupa autora , Istorija država i prava jugoslovenskih naroda , Beograd 1970 , str.4

4
II SLOVENCI U RANOFEUDALNO DOBA________________________

2.1. Razvitak Južnih Slovena poslije njihovog naseljavanja na Balkansko poluostrvo

Oni procesi imovinskog i društvenog raslojavanja koje smo konstatovali u perijodu seoba
nesumnjivo su se nastavili i poslije konačnog naseljavanja Južnih Slovena.Prilikom stalnog
naseljavanja odnosno zauzimanja određenih teritorija svakako da su moćnije rodovske
zajednice i plemenske vojne stariješine zauzimale za sebe odnosno za svoj rod najveće
,najbolje i najplodnije zemlje.Na taj način su bile ne samu učvršćene ne samo postojeće
imovinske i društvene razlike, već su istovremeno stvoreni i osnovni uslovi za kasniji razvitak
još jače raslojenog klasnog društva.Izvjestan broj vojnih stariješina koji nije mogao samo
svojom radnom snagom i radnom snagom svoga roda da obrađuje veće komplekse zemljišta
koje je zauzeo,svakako je pribjegavao korištenju radne snage zarobljenika,pretvarajući na taj
način zarobljenike u robove odnosno kasnije u kmetove.Ista sudbina čekala je,ako ne odmah a
ono svakako u kasnijem razvitku, i osiromašene članove slovenskih rodova i plemena.4

Kolektivno obrađivanje zemlje postaje manje potrebno;zajednički rad,zajednička svojina i

zajedničko korištenje ustupaju mjesto individualnoj svojini i korištenju od strane pojedinih
porodica.Ove porodice uključene su u stalne seoske opštine koje su nastale na naseljenom
zemljištu u novoj domovini.
Veći ili manji broj rodova pripadao je jednom plemenu.I slovenci su se dijelili na
plemena;koja su to plemena bila,teško je reći.Poneko staro slovensko pleme vjerovatno je
razbila avarska vlast,a druga su se raspala prolikom naseljavanja.I poslije propasti rodovsko-
plemenskog društvenog uređenja kod Slovenaca su se sačuvale župe.Župe su jedinice veće od
seoskih opština i obuhvataju obično više sela.5

Ni u trenucima najveće slabosti Vizantija nije napuštala pretenzije da gospodari svim

teritorijama koje su pripadale Rimskom Carstvu.Ostvarenje te pretenzije bilo je osnovni cilj
politike vizantijske države u odnosu prema Slovenima na Balkanskom poluostrvu. Sam car
Iraklije još nije uspio da probuđene snage carstva upotrijebi protiv Slovena, jer sumu glavni
protivnici bili Persijanci i Arabljani, ali njegovi nasljednici su već bili u mogućnosti ,kada im
ruke nisu bile vezane u borbi sa Arabljanima , da preduzimaju ofanzivne korake i da
postepeno potčinjavaju Slovene koji su bili najbliži njihovom domašaju. Tako je započela
vizantijska»Rekonkvista» , koja je trajala vijekovima i postizala značajne uspjehe
podvrgavajući veliki dio Slovena ne samo carskoj vlasti već i grčkom jeziku i vizantijskoj
kultuiri.6

2.2. Samov plemenski savez i država Karantanskih Slovenaca

4
Grupa autora , Istorija država i prava jugoslovenskih naroda , Beograd 1970 ,str.6.
5
Milko Kos ,Istorija Slovenaca , Beograd 1960 , str.40 - 41
6
Grupa autor , Istorija Jugoslavije,Beograd 1973 , str.25

5
Zbog odbrane od avarskog nasilja slavenska su plemena osnovala 623 nov savez koji se širio
od Polapskih Srba do Slovenaca.Jezgra toga plemenskog saveza bila su češka i moravska
plemena, koji su pod vodstvom Sama pobunila protiv Avara,kad su oni upeli iz sve snage,da
zauzmu Bizant.Najkasnije poslije poraza Avara pod Carigradom(626) , kada se avarski
plemenski savez zbog unutrašnjihtrvenjaraspao za četri decenije(626-o.660),ako ne već i
prije,sdlavenskom plemenskomsavezu pod vodstvom Sama pridružili su se i Slovenci u
Karantaniji,u Istočnim Alpama i uz gornju Savu.Samo , čovjek nepoznata porijekla, koga tzv.
Fredegar, na osnovu pričanja , prikazuje kao franačkog trgovca,stajao je na čelu saveza
slavenskih plemena 35 godina(623-658). Kada je privremeno oslabila moć Avara , najopasniji
neprijatelji toga saveza bijahu germanska plemena na čelu sa Francima.Oko 625 Karantaniju
su napali Langobardi i oteli joj «Kraj Slavena , koji se Zilj naziva» ( Kanalska dolina i dolina
Ziljive);tek 730 Karantanci su ga ponovo oslobodili. Oko 628 Karantanci pobjeđuju Bavarce i
naizad utvrđuju svoju granicu uz izvor Drave.Pod kraljem Dagobertom Franci odlučiše da
Slavenima zadadu odlučan udarac.ali je njihova vojska bila 631 potpuno razbijena kod
Wogastisburga (vjerojatno Uhošt¨ u zapadnoj Češkoj). Taj je poraz dokrajčijo franačke
pokušaje ,da podjarme one Slavene , kojima je na čelu stajao Samo.U vezi stim napadajem
svršio se bez uspjeha pokušaj franačkog misionara Amanda, da proširi kršćanstvo među
Slovencima (630).Savez slavenskih plemena pod Samom je prvo samostalno istupanje
Slavena u odbrani od nomadskih, avarskih plemena u Panonskoj niziji,a osim toga i prvi
pokušaj nezavisnog razvitka, koji treba da im osigura slobodu i od germanskih susjeda. Taj
plemenski savez ima , dakle ,tri napredna obilježja: «prvo, ubrzao je unutrašnji razvitak
slavenskih plemena;drugo, podigao je branu barbarskom pritisku s istoka; i treće , zaustavio je
osvajačke napadaje germanskih knezova «(Kardelj).Poslije Samove smrti (658) raspao se
široki savez slavenskih plemena,kome je on stajao na čelu, jer kod većine njegovih dijelova
nisu još sazreli uvjeti za državnu organizaciju. Kao veća jedinica očuvala se samo
Karantanija.U njoj je za vrijeme plemenskog saveza pod vodstvom Samovim vladao knez
Valuk(630). Ona je postala za četri stoljeća najvaćnija politička tvorevina na slovenskom
teritoriju u Istočnim Alpama.U početku kao dio Samova plemenskog saveza (625-658) , zatim
kao samostalna slovenska kneževina (otprilike do 745) i vazalna kneževina u franačkoj državi
sa unutrašnjom samoupravom ( otprilike do 820) ,naposletku kao franačka grofovija i
vojvodina njemačke države-Karantanija je do svoga definitivnog raspada u XI stoljeću
okuplja većinu Slovenaca.Njeno središte bijaše Krnski grad na Gosposvetsko polju u
Slovenskoj Koruškoj, a njena jezgra je ,koju je za to vrijeme uvijek obuhvatala, bila je
planinskim lancem zaštićena kotlina uz gornju Dravu i Muru.7

2.3. Donja panonija ,Knez Kocelj

7
Historija naroda Jugoslavije ,str.137 - 138

6
Nakon franačkih pobjeda nad Bavarcima i Karantancima i Slaveni u donjoj panoniji dolaze u
državu Karla Velikog,ali u Karantaniji sve do pčetka trećeg desetljeća 9 st. Još vladaju domaći
knezovi.Rijeka Drava postala je granicom između salzburške i akvilejske crkvene
jurizdikcije.Sredinom 9 st. nastao je u Dojnoj Panoniji pod slavenskim knezovima Pribinom i
njegovim sinom Koceljem prilično samostalan feud sa središtem u Blatnom Kostelju na
zapadnoj obali Blatnog jezera.U želji da osamostali crkvu u svojoj kneževini,Kocelj je
zamolijo papu da mu pošalje Metodija,kojega je upoznao kad se sa svojim bratom Ćirilom
(Konstantinom) zaustavio na njegovu dvoru na putu u Rim iz Velike Moravske. Metodijev
dolazak 869g. U Donju Panoniju doveo je do preokreta u njezinoj crkvenoj pripadnosti :
Metodije i njegoovi učenici uveli su u Donjoj Panoniji slavensko bogoslužje,a sama pokraina
priključena je u crkvenom pogledu obnovljenoj sirmijskoj(srijemskoj) nadbiskupiji. Na
Koceljovu molbu papa je čak imenovao Metodija za nadbiskupa sa sjedištem u Donjoj
Panoniji. Usporedo sa crkvenim osamostaljivanjem i slavenskim bogoslužjem,koje je prijetilo
da zahvati čitavu Karantaniju,teklo ji i političko osamostaljenje od Franačke države , tako da
je Kocelj od 869. do 874 vladao kao samostalan knez. No pošto su Franci 874 g . ugušili
Koceljovu pobunu,salzburška je crkva ponovo dobila jurizdikciju nad tim područjem,
zabranila slavensko bogoslužje i uništila sve rezultate Metodijeva rada , osiguravši tako svoj
uticaj u čitavoj Karantaniji.8

Njemački feudalci i biskupi borili su sa svim sredstvima za izgubljene posjede i vlast.

Nadbiskupa Metodija domamili su u svoju sinodu i zatvorili ga u tamnicu (870-874). Za to je
vrijeme Kocelj očuvao i podržavao njegovo djelo. On je učenicima Konstantina i Metodija
omogućio dalji rad, a dopisivao se,sto više i s papom o pitanjima crkvene organizacije i
discipline. Panonsko razdoblje u radu Metodija i njegovih učenika odrazilo se i u njihovu
književnom radu.To dokazuju crkveni nazivi nazivi i neki slavenski crkveni obrasci i
motivi,koji su prije nastali u Karantaniji,a sačuvali se u njihovim spisima.

Velika Koceljova zasluga kod savlađivanja prije spomenute krize u radu slavenske braće našla
je odjeka prije svega u žitiju Metodija,koje govori o tom slovenskom knezu toplijim riječima
nego o ma kome drugom slovenskom knezu.Izdajstvom Svatoplukovim Nijemci su se
dočepali i Rastislava (870), koji umrije u Tmnici.Salsburški kler upravi protiv Metodija
poseban spos o pokrštavanju Slovenaca (Conversio Bagoariorum et Carantanorum ,
najopsežniji izvor za historiju Slovenaca do toga vremena , 871 ) , dokazujući svoje pravo na
Panoniju.Ali odluku je donio mač :kad je Svatopluk,koji je nanovo stao na čelo Moravljana u
borbi protiv Nijemaca, postigao , da Nijemci priznaju nezavisnost Velike Moravske, i sklopio
s njima mir (874), osamljena državica Donja Panonija propade.Iako je papa Ivan VIII
postigao 873,da Metodija puste na slobodu, ipak su ga Nijemci prognali iz Panonije,kamo je
najprije otišao , u Veliku Moravsku , a knezu Kocelju su874 zbog «veleizdaje» oduzeli
posjede i na njegovo mjesto doveli grofa Gozvina.Tako je ne samo nestalo posljednje
mogućnosti za samostalan politički život slovenskog naroda u doba feudalizma , nego je za
punih tisuću godina odlučeno ,koji će pravac uzeti njihov kulturni život.Latinsko bogoslužje i
kultura na tuđem jeziku uništili su pokušaj samostalnog kulturnog razvitka.Od tog vremena je
svoj rad Metodije morao da ograniči na područje velikomoravske države,ali je zbog
Svatoplukova kolebljivog držanja imao i dalje teških sukoba sa njemačkim svećenstvom koje
je vodio biskup Viching.Da se opravda od njegovih kleveta, on je 880 nanovo morao da ode u
Rim, ali se odanle vratio sa odobrenjem za rad i dopuštanjem za slavensko bogoslužje.9
2.4. Uticaj crkve i franačkog feudalizma na razvoj Južnih Slovena

8
Grupa autora,Povijest svijeta,Zagreb 1977g. str. 342-343
9
Historija naroda Jugoslavije , str . 156 – 158.

7
U crkvenim je stvarimaslovenski teritorij bio od 803 (potvrđeno 811) podijeljen između
Oglejskog (Akvilejskog) patrijarhata i Salzburške nadbiskupije granicom, koja je išla rijekom
Dravom i održala se sve do XVIII stoljeća.Iz ta dva središta širilo se kršćanstvo među
slovence uz punu potporu državne vlasti.Tim središtima , koja su se nalazila izvan slovenskog
teritorija , podređene su kasnije bile sve crkvene ustanove u Sloveniji.Pokrštavanje je
Slovence očuvalo od opasnosti istrebljenja,teške sudbine Polapskih Slavena , jer je
germanskim feudalnim porobljivačima izbilo iz ruku opasno oružje križarskoga vjerskog rata.
Kršćanstvo je neposredno ubrzalo razvitak feudalizma kao i napredak kulture u Karantaniji ,
ali su različite prilike u vezi s njime bile ipak štetne za dalji razvitak Slovenaca. Crkvena
središta, iz kojih se ono širilo i kojima je bila i podređena crkva u slovenskim pokrajnama,
bila su izvan zemlje (Salzburg u Bavarskoj,Akvileja u Furlanskoj).Prema tome su kršćanstvo i
crkvena organizacija, koji su naročito poslije 820 sačinjavali jak bedem protiv svakog
pokušaja, da se slovenski narod oslobodi tuđe vlasti.Kako u Sloveniji nije bilo osnovano ni
jedno samostalno crkveno središte , a kršćanstvo je u njoj bilo vezano za latinski obred , ono
je slovence podvrglo uticaju strane jezičke kulture.10

S razvitkom feudalnog elementa, koji u strukturi slovenskog društva najkasnije u to vrijeme

prevlađuje nad ostalim elementima (premda se klasa feudalaca još nije razvila i nema još
pravnih karakteristika franačkog plemstva),javljaju se sve jače težnje za oslobađanjem od
tuđinskog jarma.Već u sredini 819 Sloveni u Donjoj Panoniji sjeverno od Drave priključuju
se velikom ustanku protiv Franaka,kome je na čelu stajao Ljudevit Posavski.Prvi franački
pohodi protiv ustanika bili su usmjereni upravo na to područje,a svrha im je bila da prekinu
njegovu vezu sa središtem ustanka.Poslije Ljudevitova uspjeha protiv Borne,ustanku su se pri
kraju 819 priključili i «Kranjci,koji stanuju uz Savu», i Karantanci.Franačke vojske koje su
820 pošle protiv ustanika, morale su da protivnički otpor slome na prijelazima sa zapada u
gornje Posavlje,a Karantanci su im, iako bez uspjeha pružili otpor čak na tri mjesta.Vraćajući
se sa Ljudevitova područja,Franci su iste godine opet pokorili Karantance i Kranjce.Neuspjeli
ustanak imao je presudne posljedice za Karantaniju.Ona gubi značaj samoupravne vazalne
plemenske kneževine i postaje obična pokraina franačke države-grofija.Slovenskog kneza
zamjenjuje franački grof, a kralj prisvaja cijeli,i ustanički i nezaposjednuti teritorij, koji
dodjeljuje franačkim feudalcima.Franačka klasa feudalaca preslojava domaće početke
feudalne klase i tako sprečava konačno formiranje domaćeg feudalizma.11

Uvođenje feudalnog vlastelinstva potiskuje slovence pretežno u kmetstvo.Slobodnjaci,koji su

živjeli na zemlji darovanoj feudalcima ili na onoj, koju su oni samovoljno zaposjeli,morali su
se ili ukloniti ili postati kmetovi, kako kaže odredba u ispravi Karla Velikoga samostanu u
Kremsmunsteru (791) : «A ljudi, koji stanuju na toj zemlji i žele da zadrže spomenuto
zemljište,dužni su davati toj božjoj kući dadžbine, ako pak ne žele , neka se ... odsele.»12

2.5. Velika Karantanija

10
Historija naroda Jugoslvaije , str.149-150
11
Isto , str.151
12
Isto , str.153

8
Od Dunava do Jadrana ponovo je osnovan niz kraina ili pograničnih grofija; one su stvorile
čvrst pogranično –odbrambeni pojas i doprinele da se Mađari krajem X stoljeća potisnu u
Panonsku Niziju.od sjevera prema jugu nižu se :1.Istočna krajna na Dunavu, 2.Karantanska
kraina na srednjoj Muri, 3.Podravska kraina na Dravi između Pohorja-Kozjaka i mađarske
granice, 4. Savinjska kraina na Savinji i zapadno od Sutle i donje Krke, 5.Kranjska kraina na
gornjoj Savi.Ovome moramo dodati još dvije kraine koje su postojale još u vrijeme prije
Mađara: 6. Istarska kraina i 7. Furlanska kraina.Postanak pobrojanih kraina od ogromnog je
značaja za istoriju Slovenaca i za teritorijalni razvitak slovenačke zemlje.Jošu IX stoljeću
franačke granice a s njima i franačko-njemački uticaji prelaze preko užih slovenačkih granica
na hrvatsko i panonsko tle.Ali sa odbrambenim pojasom kraina u tijelo zapadnog dijela Južnih
Slovena usječena je oštrija politička granica nego ikada ranije.Ona je na sjeveru odvajala
Slovence s ove strane donje Mure od zemljaka koji su ostali pod mađarskom vlašću, a na Sutli
, donjoj Krki i Gorjancima podijelila je stanovništvo iste krvi tako da su pripali različitim
političkim gospodarima, i na taj način pripremala postanak slovenačke i hrvatske grupe.U
unutrašnjoj istoriji osnivanje kraina znači razbijanje teritorije Slovenaca na pokraine; posle
toga svaka od njih živi ilibar želi da živi svojim zasebnim političkim životom.U drugoj
polovini X stoljeća preko ovih kraina postali su kasniji Korušci , Štajerci, Kranjci itd.,što
znači da je slovenačka zemlja razbijena na pokraine.Od kraina koje su u drugoj polovini X
stoljeća osnovane na slovenačkom tlu u tijesnoj vezi sa Bavarskom ostala je samo Istočna
Kraina na Dunavu.Ostale su se čvrsto oslanjale na Karantaniju, ili sada bolje rečeno na
Korušku , i u cjelini predstavljaju veliku oblast, koju možemo nazvati Velika
Karantanija.Skoro svi Slovenci žive u okviru njenih granica.Kao prije sto godina pod
Arnulfom, postojale su mogućnosti da Velika Karantanija zbog pretežne većine slovenskog
stanovništva postane slovenačka vojvodina.
Međutim ,postanak ove vojvodine, koja bi se iz»Velike Karantanije» mogla razviti u «Veliku
Sloveniju» , spriječio je jak prilivnjemačkog elementa u naše krajeve.13

III KULTURNI RAZVOJ SLOVENACA

13
Milko Kos,Istorija Slovenaca, Beograd 1960 , str.173-174

9
Činjenica, da viša društvena klasa nije bila po svojoj jezičnoj pripadnosti uglavnom slovenska
i da u slovenskim krajevima nije bilo domaćih kulturnih središta,bila je za kulturni razvitak
Slovenaca veoma nepovoljna.
Postoji očigledna razlika u kulturnom razvitku Slovenaca do prijelaza iz X u XI stoljeće i
poslije.Iako su ih Franci porobili,iako su došli franački feudalci i bio uveden franački
feudalizam,kultura je u to vrijeme imala širu društvenu podlogu, s početka u domaćim
knezovima i velikašima ( u Karantaniji do 820, u Donjoj Panoniji do 874) , a kasnije u
kosezima i nekim velikašima,kojima je pošlo za rukom da se održe među njemačkim
feudalcima.Te su se prilike promijenile tek 1000 god, kad je feudalno porobljivanje
porobljivanje slovenskig seljaka završeno i kad su se po plemićkim dvorcima namnožili
nauružani sluge, od kojih se u sredini XI stoljeća počelo razvijati niže plemstvo.Tada ,naime,
njemačkog feudalca više ne interesesira ,podržava li ga bar jedan dio domaćeg stanovništva,
pa tako uloga njegovog poslednjeg višeg sloja, koseza , počinje da gubi svoje značenje.
Te se društvene promjene lijepo ogledaju u kulturnom razvitku.Sve,što je do sredine XV
stoljeća zapisano na slovenskom jeziku u rukopisima , koji su se sačuvali ,uglavnom je
nastalo još u doba karolinške države i tadašnje misionarske akcije.Već potkraj VIII stoljeća
prevedeno je apostolsko vjerovanje i oče naš koji su se sačuvali tek u celovačkom rukopisu,
otprilike 1430.U vezi sa crkvenom organizaciji u Krantaniji pojavljuju se u prvoj polovini IX
stoljeća slovenski formulari za ispovijed i tekst propovijedi o pokajanju i ispovijedi,
sastavljeni po ugledu na latinske i starobavarske primjerke.Oni su upotrebljavani i u Donjoj
Panoniji i ondje su utjecali na kljiževni rad solunske braće i njegovih učenika u doba kneza
Kocelja.Očigledno taj veliki rad nije ostao bez utjecaja na oblik crkvenih formulara u
Karantaniji.
Samo malen trag toga razvitka sačuvao se u brižinskim spomenicima,sa tri slovenska teksta
obrednoga i propovjednog sadržaja.( dva formulara za ispovijed i tekst propovijedi o grijehu i
pokajanju) , koji su 1000g bili prepisani u latinski kodeks freisinškog biskupa na njegovu
posjedu kod Spittala na Dravi.
Prva narodna poezija,u koju se naročito od XI stoljeća prenosi težište slovenskog kulturnog
života ,sastoji se prije svega od karakterističnih ranosrednovjekovnih balada,One pokazuju
razmjerno malen uticaj viših društvenih slojeva; njihovi su mitovi isključivo istočnjačkog
porijekla.
Vrlo se malo očuvalo od najstarije prve monumentalne arhitekture među slovencima, o kojoj
govore listine i drugi pisani izvori za Karantaniju i Panoniju.Toj vrsti arhitekture je
vjerovatno pripadala uništena masivnatrpeza oltara iskopana sjeverno od župske crkve u
Ptuju,možda ostatak zgrade,koja je na tom mjestu bila posvećena u IX stoljeću.14

ZAKLJUČAK____________________________________________________________

14
Historija naroda Jugoslavije , str.167

10
Uzimajući u razmatranje čitav put razvoja Slovena koji su naselili Balkansko poluostrvo
može se zaključiti da su bili podložni izrazitoj strukturnoj promjeni kako pod uticajem
vlastite aktivnosti tako i pod uticajem Vizantije ,njemačkih kolonista,Avara ,franačke
vlasti.Vidjeli smo da se domaći feudalizam isprepliće sa franačkim feudalizmom koji je uzeo
velikog maha da je mase domaćeg stanovništva pretvarao u kmetove. Primanje krišćanstva,
djelovanje Metodija i Konstantina ,djelimična asimilacija sa njemačkim kolonistima
,umnogom je uticalo na kulturu Slovenaca,ali i na sam njihov dalji razvoj i opstanak.

11
LITERATURA______________________________________________________

1. Historija naroda Jugoslavije , knj. 1 . Zagreb, 1953.

2. Milko Kos ,Istorija Slovenaca , Beograd 1960.

3. Grupa autora,Istorija država i prava jugoslovenskih naroda, knj.4.Beograd,1970

4. Grupa autora , Povijest svijeta , Zagreb 1977.

5. Grupa autora, Istorija Jugoslavije , Beograd 1973.

6. Grupa autora,ISTORIJA SREDNJEG VIJEKA,knj.1. Beograd, 1950.

12