T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

ASANSR KABN DONANIMLARI

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ............................................................................................................... ii GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET1.................................................................................................3 1. KABN ETLER VE ELEMANLARI ........................................................................3 1.1. Klasik Kabinler ve Paralar ......................................................................................5 1.1.1. Duvar Tipleri .....................................................................................................6 1.1.2. Tavan Tipleri ...................................................................................................12 1.1.3. Aydnlatma Tipleri ...........................................................................................16 1.1.4. Zemin Tipleri ...................................................................................................18 1.1.5. Aksesuarlar ......................................................................................................21 1.2. Panoramik Kabinler ................................................................................................26 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................30 LME VE DEERLENDRME .................................................................................31 RENME FAALYET2...............................................................................................32 2. KABN ve RAY BALANTI ELAMANLARI ..............................................................32 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................42 LME VE DEERLENDRME .................................................................................43 RENME FAALYET3...............................................................................................44 3. KABN FREN SSTEM ................................................................................................44 3.1. Parat Tertibat ......................................................................................................46 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................49 LME VE DEERLENDRME .................................................................................50 RENME FAALYET4...............................................................................................51 4. KABN VE KARI AIRLIK TAMPONLARI .............................................................51 UYGULAMA FAALYET ...........................................................................................54 LME VE DEERLENDRME .................................................................................55 MODL DEERLENDRME...........................................................................................56 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................57 NERLEN KAYNAKLAR ..............................................................................................59 KAYNAKA ....................................................................................................................60

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Kabin donanmlarnn bakm ve onarmn yapmak. Genel Ama Gerekli atlye ortam salandnda; asansrlerde kabin donanmlarnn 95/16/AT Asansr Ynetmeliine uygun olarak kontroln ve deiimini yapabileceksiniz. Amalar 1. Asansrn kabin eitlerinin komponentlerinin kontroln ve deiimini 95/16/AT Asansr Ynetmeliine uygun olarak yapabileceksiniz. 2. Asansrn kabin ve ray balant elamanlarnn kontroln ve deiimini 95/16/AT Asansr Ynetmeliine uygun olarak yapabileceksiniz. 3. Asansrn kabin fren sisteminin kontroln ve deiimini 95/16/AT asansr ynetmeliine uygun olarak yapabileceksiniz. 4. Asansrn kabin ve kar arlk tamponlarnn kontroln ve deiimini 95/16/AT Asansr Ynetmeliine uygun olarak yapabileceksiniz. Duvar tipleri, tavan tipleri, aydnlatma tipleri, zemin tipleri, el pervaz, ayak pervaz, arpma band, katlanr sandalye, vantilatr, hoparlr, telefon/diyafon, yedek aydnlatma ve kayan yaz seti. Elektrik ve mekanik atlyesi Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir. 523EO0061 Elektrik Elektronik Teknolojisi Elektromekanik Tayclar Asansr Kabin Donanmlar Asansrn kabin ierisinde bulunan her trl donanmn deiimi ve bakm iin gerekli bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/32

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Yaplarn gkyzne doru ykselmesinde asansrlerin nemli bir yeri vardr. Geen yzyln ortalarndan itibaren dnyann byk endstri merkezlerinde hzl kentlemenin getirdii arsa deerlerinin art dolaysyla yksek bina yapmna doan ihtiya ve eilim, asansr tekniindeki gelime yolunda almalar yaplmasn gerekli klarak tevik etmi, salanan ilerlemeler dolaysyla da yaplarda ykselme, imkn ve hz kazanmtr. Teknik deyim ve kavramlara yer vererek asansrleri "Yk ve insanlar, klavuz raylar arasnda hareketli kabin veya platformlar ile dey dorultuda tamaya yarayan mekanik, istasyoner tesisler" olarak tarif edebiliriz. Asansr tesisleri belli bal on drt blmden meydana gelir. Bunlar; asansr boluu, makine dairesi, kabin, kat kaplar, klavuz raylar, kar arlk, ask eleman, asansr vinci, saptrma makaras, tamponlar, hz reglatr, parat dzeni, elektrik donanm ve kumanda dzenidir. Bu almada, kabin, klavuz raylar ve parat dzeninin analizi yaplmaktadr. Bu almada asansr tesislerinde bulunan kar arlk, klavuz raylar ve parat dzeni blmleri incelenmitir. lk olarak incelenen kabin ve komponentlerinin ilevleri anlatlm, bu ilevleri yerine getirebilmeleri iin gerekli olan artlar belirtilmitir. Ayrca kabin imal usulleri, tasarm ekilleri ve kabin imal edilirken kullanlan komponentler anlatlmtr. Asansr tesislerinde gvenliin salanmas iin birinci derecede nemli olan klavuz raylarn imal usulleri ve malzemeleriyle birlikte grevlerini yerine getirebilmeleri iin gerekli olan hesaplamalar, dnyada kullanlan belli bal standartlar da belirtilerek ayrntl olarak ele alnmtr. Son olarak incelenen parat dzenlerinin, grevleri ve ana tipleri anlatlm; bunlarn alma prensipleri ayrntl olarak aklanmtr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Uygun ortam salandnda asansrde kabin paralarn seebileceksiniz. Kabin donanmlarnn kontroln ve deiimini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde internet ortamndan, asansr firmalarndan ve ktphanelerden yararlanabilirsiniz. Aadaki talimatlar uygulayarak gerekli bilgileri bir rapor haline getirip arkadalarnza sununuz. nternette bulunan arama motorlarna asansr kabini yazarak asansrler hakknda bilgi toplaynz. nternette asansr firmalarnn net sayfalarna baknz. Firmalar bulmak iin Asansr dnyas dergisi (www.asansordunyasi.com), Asansr Yryen Merdiven Sanayiciler Dernei (www.aysad.org.tr), Ege Asansr Yryen Merdiven Sanayi Dernei (www.eaysad.org.tr), Bursa Asansr Sanayicileri Dernei (www.bursad.org) ve stanbul 2005 Asansr Fuar (www.ifo.com.tr/asansor05/) adreslerine girerek gerekli firma adreslerine ulaabilirsiniz. nternette bulunan arama motorlarna kabin ve ray balant yazarak kullanc (yolcu) ile ilgili hususlar hakknda bilgi toplaynz.nternette asansr firmalarnn net sayfalarna baknz. Firmalar bulmak iin Asansr Dnyas dergisi (www.asansordunyasi.com), Asansr, Yryen Merdiven Sanayiciler Dernei (www.aysad.org.tr), Ege Asansr, Yryen Merdiven Sanayi Dernei (www.eaysad.org.tr), Bursa Asansr Sanayicileri Dernei (www.bursad.org) ve stanbul 2005 Asansr Fuar (www.ifo.com.tr/asansor05/) adreslerine girerek gerekli bilgilere ulaabilirsiniz. ehir ktphanesine giderek katlanr sandalyeli asansrlerle ilgili kitaplardan asansrn tarihesini aratrnz.

1. KABN ETLER VE ELEMANLARI

Asansr kabini, yk ve insanlarn katlar arasnda tanmasnda kullanlan elik profil iskeleti ile ask halatlarna bal, kapl veya kapsz olabilen elik konstrksiyonlardr. Kabinler elik bir zemin ve tayc bir iskeletten meydana getirilir. Kabin iskeleti yan duvarlar ve tavanla kaplanarak kapal bir hacim yaratlr. Kabinler asansr trafik durumuna ve tadklar yk miktar ve cinsine gre ekillendirilir. Kabin, duvar ve tavan kalnl en az 2 mm sactan olmal eni ve boyu arasnda en az 0,5 oran bulunmaldr. Kabin malzemesi olarak farkl malzemeler kullanlabilir, ancak malzemelerde aranacak temel nitelik salamlk ve kolayca tutumamak olmaldr. Korumal camlarn kalnl en az 4 mm, telli camlarn kalnl ise en az 6mm olmaldr. Kabin konstrksiyonlar ekil 1.1'de grlmektedir.

ekil 1.1: Kabin konstrksiyonlar

Asansr kabinleri kapl ve kapsz olmak zere iki tarzda bulunabilir. Kabin kapsnn bulunmamas hlinde giri ynndeki kuyu duvar sval ve przsz olmaldr. Taban alan, fazla yklenmemesi iin, tanan insan saysna gre stten snrlandrlmtr. Otomatik kumandal asansrlerde, kabin iinde kat kumanda, alarm ve durdurma dmeleri takm ya da vatmanl asansrlerde kumanda kolu vardr. Otomatik kapllarda kabin iinde kat gstergesi de bulunur. Klavuz raylara 4 noktada dayanan kayc elemanlar ya da lastik rulolar, kabinin dtan alt ve st blmlerine konulur. Asansr parat dzeni kabinin st ya da alt kirilerine yerletirilir. Basit yk ve inaat asansrlerinde, kabin yerine yk platformu uygulanr. nsan tayan asansrlerde kabin iinde estetik ve konfora zen gsterilir. Hasta tayan asansrn kabini, sedye arabas ve srcsn alacak lde derin yaplr. Palanga sistemi uygulanan asansr sistemlerinde, kabin altna balanan makara gruplar ise ekil 1.2' de grld gibi tertiplenmelidir.

ekil 1.2: Saptrma makaralarnn kabine balants

1.1. Klasik Kabinler ve Paralar

Asansr sisteminde kabin modelleri retici firmaya gre deimektedir. Firmalar uyumlu paralar monte ederek modelleri olutururlar. Bu nedenle belirli bir kabin modeli ortaya koymak mmkn deildir. Asansr eitlerine gre kabinler uygun formda kullanlr. Kabin byklkleri de deimektedir. Tabi ki kabini hareket ettiren tahrik sistemi de deiecektir. Bir binann asansr kurulurken kullanlacak kabine karar verilir. Kabinin eitli zellikleri olmas istenir. Kabinin tama kapasitesi nemlidir. Ancak i grnmn de gven verici olmas istenir. Teknoloji gelitike kullanlan mekanik aksam ve elektrik sistemiyle birlikte kabin i grnm de deimektedir. Binalarn i yapsna uyacak ekilde duvar, tavan ve taban demelerinin de ona gre olmas istenir. Kabin kolay kurulur ve ayarlanabilir zellikte olmaldr. Kabinde delik delmeden, kaynak yapmadan montaj kolayl salanmaldr. Ses izolasyonu lastik takozlarla temin edilmelidir. Kabin taban 4mm sacdan bklm U profillerle kafes seklinde yaplabilir. zerine 3mmlik taban sac monte edilebilir. Kabin yan cidarlar, kabin byklne gre 1,5 ile 2mm DKP sacdan bkml ve takviyeli olarak cvatalarla balantlar yaplm olup cvata balant delikleri presle almaldr. Kabinin arka ve yan ksmlar kabin iinden balant yaplma zelliine sahip olmaldr. Kabin paralarn birletirmede elik cvatalar kullanlmaktadr. Kabin i ke alminyum U profilleri, polisaj edilmi eloksal veya elektrostatik boyaldr. Ara blme talar kullanlyor ise; zel olarak ekilmi polisajl dekoratif zellie sahip olabilir ( ekil 1.3).

ekil 1.3: Klasik kabin grntleri

1.1.1. Duvar Tipleri

Duvar demeleri deiik malzemelerden olabilir. Duvar tipine gre taban demesi seilir. Duvar tipleri malzemeye gre desenli ya da desensiz olur. Genellikle metalik gri renk; insann gzn yormayan bir renk olarak gven verdii iin ok yaygn olarak kullanlr. Demeler kabin ierisine monte edilmi olarak gelir. Kabin kullanma almadan nce duvarlar PVC ile kapldr. Montaj srasnda herhangi bir ekilde izilme ve kaznma ihtimaline kar kaplanr. Kumanda kasetleri de ayn ekilde kaplanr. Klasik kabin paralarndan duvar tipleri srayla tantlmaktadr. 1.1.1.1. Ahap Tipi Ahap kaplamal asansr kabinleri daha ok zel olarak ev iinde kullanlr. Hemen her yerde rastlamak mmkn deildir. Ahap malzeme dayankl aa cinslerinden yaplr. Genellikle akaaa, kiraz, armut, ceviz, mee ve gl tr aalar kullanlr. Aa malzeme olduu iin belirli llerde olmaldr.

ekil 1.4: Ahap malzeme kapl kabin ve ahap malzemeler

1.1.1.2. Laminat Tipi Evlerde yer kaplamasnda kullanlan laminat kaplamalar kabin iinde kullanlr. Ahap gibi laminat paralarn da lleri benzerdir. Yzey tek paradan oluabilir. ok paral olabilecei gibi renkleri de farkl olabilir. stenilen renk ve desenli laminat, 4mm kalnlkta MDFye scak presle yaptrlarak, zel alminyum talarla, kabinin yan cidarlarna monte edilmektedir veya 13 ile 16mm kalnlkta MDF zel ileme tabi tutularak, kenarlar krlm olarak (fosformik), 30 ile 60cm geniliinde pano eklinde hazrlanp, kabinin yan cidarlarna derzli olarak montaj yaplmaktadr. ekil 1.6da grlen renklere benzer olarak plastik laminatlar da kullanlabilir.

ekil 1.5: Ahap malzeme grnmnde laminat kaplama renkleri

ekil 1.6: Laminat duvar kaplamann eitli renkleri

ekil 1.7: Laminat duvar kaplamal kabin

1.1.1.3. Paslanmaz elik Sacl En ok kullanlan duvar tipidir. Modern binalarda tercih edilir. Metalik doal elik rengi insanlara emniyet hissi verdii iin tercih sebebidir. eliin parlakl srekli yeni grnts verecektir. Paslanmaz elik zerine kullanlan eitli desenler aadaki gibi olabilir.

ekil 1.8: Paslanmaz elik kaplama desenleri

ekil 1.9: Paslanmaz elik kaplamal kabinler

1.1.1.4. Alminyum Tipi Paslanmaz eliin grntsn verebilir. Hafif bir metal olmas retici firmalarn tercihidir. Ancak zamanla insanlarn ve eyalarn temas sonrasnda matlamaya balar. Paslanmaz elie gre daha ucuz bir metaldir. Alminyum lambrinin ses yapmamas iin kabin sac ile lambri arasnda snger kullanlmtr. Alminyum lambriler, natrel, sar, analog ve siyah polisajl eloksal veya istenilen renkte elektrostatik boyal olarak yaplmaktadr.

ekil 1.10: Alminyum kaplamal kabin desenleri

ekil 1.11: Alminyum kaplamal kabinler

1.1.1.5. Pirin Tipi Daha ok dekoratif zelliinden dolay lks otellerde kullanlr. Altn rengine yaknlndan dolay tercih edilir. Ancak alminyum gibi kullanmdan dolay matlamalar olacaktr. Kullanm asndan kullansz olan ikinci duvar tipidir. Kabinin boyutlarna gre istenildii lde yaplabilir.

ekil 1.12: Pirin kaplamal kabin

1.1.1.6. PVC Kapl Sac Tipi Sacn zerine kaplama olarak yaplrlar. PVC kaplamada genellikle desenli olarak retilir. PVC zerine desen asansr kullanan otel, i merkezi ve apartmana gre deiebilir. ekil 1.10da deiik renk ve desende baz PVC kaplamalar grlmektedir.

ekil 1.13: PVC kaplama desenleri

10

ekil 1.14: PVC kaplamal asansr kabinleri

1.1.1.7. Boyal Sac Tipi Kat saysnn az olduu binalarda maliyetten kanmak iin astar boyann zerine retici firma tarafndan renklerine gre boyanarak elde edilir. Frnlanm boya tercih edilir. Bylece kullanmda anma, atlama, izilme gibi etkilerden daha az zarar grr. Kabin iindeki sac paralar ayn renkte boyand iin sonradan boyama yapmak uygun olmayacaktr. ekil 1.15te saclarn boyanabilecekleri renkler grlmektedir.

ekil 1.15:Boyal sac kaplamal kabin renkleri

ekil 1.16:Boyal sac kaplamal kabin

11

1.1.1.8. Astar Boyal Sac Tipi Boyal sac modeline gre tek fark tek kat boya atlarak ve frnlama ilemine tabi tutulmadan hazrlanr. Bu boyama ekli eski asansrlerde ok karmza kmaktadr. Boya sanayinin ilerlemesi ile astar boyal sac imalat yaplmamaktadr. Frnlanmad iin boyann stnde parlak cila bulunmayaca iin mat bir renkte grnecektir. Herhangi bir darbede izilme ya da kaznma olacaktr. Boyal saclar frnlanmadan nce cila ile kaplanr. Bu, kullanm sresini uzatt gibi grnmde de gze ho gelir. ekilde astar boya renkleri grlmektedir.

ekil 1.17: Astar boyal kabinler

ekil 1.18: Astar boyal kabin renkleri

1.1.2. Tavan Tipleri

Asansr kabinin aydnlatlmasnda, havalandrlmasnda tavan kullanlr. Asansrn icadndan bu yana tavann grnm ve ilevi zamanla gelierek deimitir. Tavann temel amac kabinin st ksmn kapatmak olsa da aydnlatmann kullanld blmdr. Modele gre tavann dekoratif zellii artrlmtr. eitli modeller kullanlmtr. Desenin arkasndan ya da yanlarndan aydnlatma kullanlr. Kabin tavan, ift katl olarak yaplabilir. Kabin tavan aydnlatma armatr montaj, demontaj ve ampul deitirme kolayl salanmas asndan menteeli olarak yaplr. Kabin tavanna emniyet korkuluu tesis edilir. Kabin havalandrmas iin havalandrma delikleri almtr. Kabin tavan ok kolay temizlenen zellie sahiptir. Kabine, esnek ba lant eleman monte edilmitir. Ayrca kabin tavanna aydnlatma duylar da monte edilir.

12

ekil 1.19:eitli tavan tipleri

Tavana kaplama eklenerek dekoratif grnm deitirilir. Asansr kabinin en az deien ya da zarar gren blgesidir. Aydnlatma arzalar dnda pek alp tamirat yaplmaz. Tavan tipleri ikiye ayrlr: 1.1.2.1. Konkav Tavan Tipi Tavana ek bir tavan paras monte edilir. Bu para kavisli olarak retilir. Tavan sacna ibkey ya da dbkey olarak kavis kazandrlr. Aydnlatma genellikle spot tarz kullanlr.

13

ekil 1.20: Konkav tavan rnekleri

1.1.2.2. Dz Tavam Tipi Tavan tiplerinde dz yap ok kullanlan bir modeldir. Konkav olduu gibi sac olmak zorunda deildir. Dz tavan tipinde geirebilen her trl malzeme kullanlabilir. Aydnlatma arka plana yerletirilebilir. Sac modellerde eit daha da fazlalamaktadr. Tavan tiplerinde aydnlatma iin boluklar alr. Boluklar effaf ya da buzlu cam ile kapatlr. Aydnlatma lambalar bu boluklarn arkasna yerletirilir. eitli modellerin dz tavan tipleri ekil 1.212223de grld gibidir.

ekil 1.21: Metal tavanlar

14

ekil 1.22: Lazer tavanlar

ekil 1.23: Alminyum tavanlar

15

1.1.3. Aydnlatma Tipleri

Kabin iinin aydnlatlmas gereklidir. Bu i genellikle kumanda panosundan otomatik olarak kontrol edilir. merkezlerinde kullanlan panoramik asansrlerde aydnlatma manel olarak gndz, gece otomatik olarak alr. Asansr firmalar aydnlatma tiplerini sadece tavanla snrlamamlardr. Duvarda bulunan kumanda kasetinin boyunu uzatarak aydnlatmay floresan olarak yapmlardr. Tercih edilen tavandan aydnlatmadr. Aydnlatma tipleri unlardr: 1.1.3.1. Floresan Aydnlatma Tavan modeline gre 20 wattlk iki yada drt floresan lamba ile aydnlatlr. Elektronik balast ve elektronik ateleme kullanlr. Simit floresan lamba kullanlan modelleri de vardr. Tavan aydnlatmann yerine duvar aydnlatma modelleri de vardr. Kumanda kasetinin sa na ve soluna 40 wattlk iki floresan lamba kullanlr. st ksmna yedek aydnlatma lambas da floresan olarak konur. ekil 1.24 te eitli kabin ii tavan aydnlatmalar grlmektedir.

ekil 1.24: eitli kabin ii tavan floresan aydnlatmalar

1.1.3.2. Spot Aydnlatma Daha ok vitrin ya da maaza aydnlatmasnda kullanlan spotun artk aydnlatmad alan kalmamtr. Kabin aydnlatmasnda da ok tercih edilen bir yntemdir. Kabinin ve spotun byklne gre drt ya da daha fazla sayda kullanlarak aydnlatma salanr. Ampul olarak elence merkezlerindeki (disko, bar gibi) spot lamba ad verilen ampul tarz kullanlmaz. Spot lambalar halojen ampul olarak da bilinirler. Halojen ampuller takldklar duylarda sabit ya da hareketli olabilirler. Halojen ampuller 65 watta kadar transformatrl 12 volt ile, transformatrsz 240 volt aralnda alrlar. ekil 1.25 te spot aydnlatmalar grlyor.

16

ekil 1.25: Spot lamba ve spot lambal tavan

ekil 1.26: Spot aydnlatmal kabinler

1.1.3.3. zel Aydnlatma Bu tip aydnlatma genellikle tavann k geiren ve desenli modellerinde kullanlr. Aydnlatmay salayan lamba tipi, retici firmaya gre deiir. Son dnemde bu tip tavan aydnlatma modelleri kullanlmaya balansa da ancak lks otellerde grmek mmkndr.

ekil 1.27: eitli zel aydnlatma tipleri

zel aydnlatma tekniindeki gelimeler ampullerin modellerini de deitirmitir. Kabin iinde birden fazla kullanlarak da LEDle aydnlatma teknii yaygnlamaya balamtr. ekil 1.28 de LED ampuln i yaps ve kullanm grlmektedir.

17

ekil 1.28: LEDlerle yaplan aydnlatma

1.1.4. Zemin Tipleri

Kabinin en ok zarar gren blmdr. Her para gibi buras da kullanlan binann zelliine gre deiik tip malzemelerden retilir. Ev ve i merkezlerinde kullanlan yer deme malzemeleri kabin zemininde de kullanlr. Ancak granit, mermer gibi ar malzemeler az tercih edilir. Tabiidir ki otel ve al-veri merkezleri ve lks apartmanlarda granit ve mermer kullanlmaktadr. Asansrn zemin malzemesinin tipleri unlardr: 1.1.4.1. Hal Kapl Zemin Hal; gzel ve scak grnmldr. Tercih edilen dekorasyon tarzn tamamlayc nitelikte renk, desen ve doku seenekleri sunar, son derece ho bir hissel yaknlama salar. Yumuak, gvenli, scak ve rahat bir atmosfer yaratr. Ortamn grlt seviyesinde azalma ve s kaybna kar yaltm salar. Asansrlerinin zeminleri ilk zamanlarda dier malzemeler yokken hal ile kaplanrd. Fakat plastiin kefi ile PVC ve trevi malzemelerle kaplanmaya balanmtr. Ev iinde kullanlan asansrlerin yaygnlamas, otellerin rahat bir ortam salama kaygs yznden, hal kaplama zeminlere geri dnlmtr. Ev sahipleri ev ierisinde dolarken rahat olabilmek iin denmesini istemektedirler. Hazr hal modelleri kullanlrken sk ve kaln bukletli olarak seilirler. Hal zemine yerletirilebilmesi iin, ayak pervazlar sklr. Hal zemine hareket etmeyecek ekilde duvardan duvara aralk brakmadan yerletirildikten sonra sabitlenir. Pervazlar yerine monte edilir. Hallar her trl duvar malzemesiyle kullanlabilir. ekil 1.29 da eitli hal renkleri grlmektedir.

ekil 1.29: eitli hal renkleri

18

1.1.4.2. PVC Kapl Zemin PVC yapay olarak retildii iin zerine eitli desenler yaplabilmektedir. Zemine paralar hlinde veya yekpare olarak denmektedir. PVC zeminlerde duvar tipi olarak boyal sac, astar boyal sac, PVC kapl sac tipinde kullanlr. Zeminde paral model kullanld zaman ve tek para olarak monte edilmesi durumlarnda yaptrma ilemine tabi tutulur. Bu tip bir zemin kaplamas trafii youn olmayan apartmanlarda, i merkezlerinde srekli kullanlan asansrlerde tercih sebebidir. Hal kaplamaya gre gnlk hayatta daha ok rastlanr. ekil 1.30 da PVC zeminlere rnekler grlmektedir.

ekil 1.30: PVC zeminler

1.1.4.3. Kauuk Kapl Zemin PVC ile ayn yapya sahiptir. Kauuk malzemenin anmas daha ge olmaktadr. Kauuun yannda PVC daha sert kalmaktadr. Kauuklar ister tek para istenirse paral olarak yerletirilebilir. Her malzemede olduu gibi ayak pervazlar skldkten sonra kauuk yaptrlacak zemin yabanc maddelerden ya da artklardan temizlenir. Bylece kauuun tam olarak zemine yaptrlmas salanr. ekil 1.31de eitli renkteki kauuk kaplama malzemeleri grlmektedir.

ekil 1.31: eitli renkteki kauuk kaplama malzemeleri

1.1.4.4. Mermer Kapl Zemin Zeminin kaplanmasnda az tercih edilen bir malzemedir. Lks oteller, lks evler, byk i merkezleri bu malzeme tipini talep etmektedirler. Mermerin grnmlerine gre snflandrlmas maliyetini de artrmaktadr. Beyaz mermer cinsi yer kaplanmasna tercih edilen bir snf deildir. Bunun dnda kalan damarl renk tipleri kullanlr. lenmesinin pahal olmas nedeniyle maliyeti fazladr. ekil 1.32 de mermer eitleri vardr. Mermerin yerine son dnemde granit malzeme kullanlmaya balanmtr. Granitte mermer grntsn bulmak mmkndr. Desenler, semboller yaplabilmektedir. ekil 1.33 te granit desen eitleri grlmektedir. 19

ekil 1.32: Mermer eitleri

ekil 1.33: Granit eitleri

1.1.4.5. Baklaval Sac Kapl Zemin Sac kaplama olarak baklava desenli model kullanlsa da artk daha dekoratif desenlere de rastlanmaktadr. Sac bir kaplama, trafiin youn olduu al-veri merkezlerin de, i merkezlerinde ve kamu binalarnda tercih edilmektedir. Anmadan dolay deiimi yaplmayan tek malzemedir. Asansr duvar kaplama malzemelerine gre; paslanmaz elik, alminyum, PVC kapl sac, boyal sac ve astar boyal saclarda kullanlr.

20

ekil 1.34: Baklaval sac kapl zemin desenleri

1.1.5. Aksesuarlar
Kabin ierisinde yolcunun kullanmna sunulan aksesuarlar vardr. Asansr eitlerine gre yeni aksesuarlar eklenebilir. Kabin reten firmalar yeni araylar iinde olmasna ramen temel aksesuarlardan vazgeilememektedir. Kullanlan malzemenin cinsi ve kalitesini artrmaya ynelik almalar devam etmektedir. Her yaplan deiiklik yolcunun rahat etmesi iindir. Aksesuarlarda kabin ierisinde kullanma sunulan her para deiebilmektedir. Asansrn inasnda kabin ierisindeki btn paralarn st ince, sklebilir PVC ile kaplanmaktadr. Bylece kullanma sunulmadan nce izilmelerden, bozulmalardan ya da krlmalardan korunmas salanr. Asansrde kullanlan temel aksesuarlar unlardr: 1.1.5.1. Ayna Asansr kabinine girilince hemen karmza gelen yanstc paradr. Aynalar komple bir duvar kaplayabilir. Yarm ayna modeli de kullanlr. Eski binalarda asansr aynalar daha kk olabilir. Ayna olmayan kabinlere de rastlanabilir. Aynann etrafnda erevesi bulunabilir. Ayna kalite bakmndan cam retimindeki gelime ile flotal cinsinden konmaktadr. lleri firmalar tarafndan belirlenir. Kabin aynas kolay monte edilebilen ekilde, ayna talar zel alminyum profil olup, kabin iinden zel bal cvatalarla balanmtr.

21

ekil 1.35: Tam boy ve yarm boy aynal kabinler

1.1.5.2. El Pervaz Kabin ierisinde yolcunun tutunabilmesi iin konulmutur. Kabinlerin ierisinde sadece tutunmak iin kullanlan pervazlar yal, hasta veya baka sebepten dolay insanlarn kullanmna sunulmutur. Pervaz modelleri kabin reticisi firmalar tarafndan elik gvdeli, alminyum gvdeli veya aa gvdeli olarak retilebilirler. Bu nedenle el pervazlarnn rengi ve modeli kabin iine uygun ekilde hazrlanr. ekil 1.36 da eitli el pervazlar grlmektedir.

ekil 1.36: eitli el pervazlar

22

1.1.5.3. Katlanr Sandalye Kabin ierisinde az rastlanr bir aksesuardr. Ev ii zel asansrlerde, metro istasyonlarnda, byk ehirlerde arl alt geitlerde; yrme gl eken, ayaklarndan herhangi bir ekilde sakatlanan, felli insanlar iin kullanlr. Kabin ierisinde duvarda katlanr vaziyette bulunurlar. ekil 1.37 de kabin ii katlanr sandalye rnei vardr.

ekil 1.37: Kabin ii katlanr sandalye

Bazen de tama sistemleri ev ierisinde asansr yapsn deitirir. Kabin olay ortadan kalkar. Bu sistemde merdivenlerden kamayan hasta ve yal insanlar iin asansr kabuk deitirir. Yal bakm evlerinde de benzer sistemler kullanlmaktadr. ekil 1.38 de ev ii merdivende tama sistemi grlmektedir.

ekil 1.38: Ev ii merdivende tama sistemi

23

1.1.5.4. Ayak Pervaz El pervaz ile birlikte taklrlar. Yk asansrlerinde kullanlmazlar. Yolcularn ayakkablarnn arpt nokta olarak dnlmtr. Duvar ve zemin tiplerine gre renk ya da modeli deiebilmektedir. El pervaz ile ayn taklrlar. Panoramik asansrlerde cam blgesinin nnde kullanlr. ekil 1.39 da eitli ayak pervazlar grlmektedir.

ekil 1.39: eitli ayak pervazlar

1.1.5.5. arpma Band Sedye, yk ve ara asansrlerinde ok kullanlr. Kabin ierisinde tanan sedye, yk ya da yk arabalarnn kabin duvarlarna arpmasna engel olmak ve duvarlarn zarar grmesi iin kullanlr. El pervaz, ayak pervaz ve arpma band birbirini tamamlayan renk ve modelde olular. ekil 1.40 da eitli arpma bantlar grlmektedir.

ekil 1.40: arpma bantlar

24

1.1.5.6. Vantilatr Kabin ierisindeki havay tahliye etmeye yarayan blmdr. Vantilatrlerin ebatlar kabin byklne gre deiebilmektedir. Kabin reticileri patentli firmalardan uygun olan seeceklerdir. Vantilatrler tavan tipine gre grnr ya da grnmez olarak monte edilirler. Vantilatrler sessiz olarak alrlar Motorlar yatak bozduu zamanlarda ses yaparlar. 1.1.5.7. Telefon/Diyafon Kabin modellerine gre telefon ahizesi bulunabilir. Ahize kapal ya da ak alanda bulunabilir. Bulunduu yerden kaldrldnda direkt olarak bina gvenliine, yneticiye ya da kapcya balant kurulur. Kabinde mahsur kalndnda kullanlr. Telefon ahizesi bulunmad yerlerde Diyafon sistemi kullanlr. Diyafon dmesine baslarak ayn ekilde bina gvenlii, bina yneticisi veya kapcyla direkt olarak irtibata geilebilir. Diafon baskonu olarak karlkl olarak salanr. ekil 1.41de telefon ile haberleme gsterilmektedir.

ekil 1.41:te telefon grntleri ve kutular

1.1.5.8. Hoparlrler Kabin ierisinde mzik yaynnn yapld ksm ya da diyafon sisteminin hoparlr ksmn oluturur. Hoparlrden ses genellikle otomatik olarak duyulsa da manuel olarak da altrlabilir. Hoparlrlerin bulunduklar yerler kabin reticisi firmalara gre deiir. ekil 1.42de eitli kabin kumanda kasetinden hoparlr grlmektedir.

ekil 1.42: Kabin kumanda kasetinde hoparlrler

25

1.1.5.9. Yedek Aydnlatma Genel aydnlatma sisteminin devre d kald durumlarda aydnlatmay geici olarak salar. Yedek aydnlatma sistemi normal aydnlatmadan daha az yer kaplayacak ekilde monte edilir. Floresan lamba kullanlan kabinlerde aydnlatma 12 voltluk kk ampulle ak beslemeli olarak yaplr. Yeni kurulan asansrlerin tamamnda bu sistem vardr. Yedek aydnlatma asl aydnlatma ile yan yana bulunabilir. 1.1.5.10. Kayan Yaz Kabin ierisinde yolcularn bulunduu katlar grebilmeleri iin tasarlanmtr. Kayan yazlar iin displayler ya da likit kristal ekranlar kullanlr. Displaylerde bilgilerin aknda kat numaras, aa m yoksa yukar m kld gibi kstldr. Ancak likit kristal ekranlarda tasarma gre istenilen her trl bilgi akn salamak mmkndr. rnein apartmanlar iin kabinin getii katta kimlerin oturduunu grmek mmkndr. Kabin ierisindeki kumanda kaseti de komple likit kristal ekran olmaktadr. ekil 1.43te eitli kayan yaz modelleri grlmektedir.

ekil 1.43: Kayan yaz modelleri

1.2. Panoramik Kabinler

Panoramik kabinler dramatik bir tasarm iin zel bir frsattr. Benzersiz bir grsel alglamayla heyecan uyandrrlar. Emniyet ve evre gereksinimlerinin karlanabilmesi iin tasarmn balang safhalarna ayr bir zen gsterilir.

26

ekil 1.44: Panoramik asansrlerin kabin grntleri

Bir estetik harikas, binanzn mimarisine ayr bir zellik katan panoramik kabinler her bina iin ayr ayr tasarlanr. Kabinin cam ile erevelenmi olmas kullancsna ayr bir ferahlk vermekte ve insanlar kapal bir kabin yerine panoramik kabinleri tercih etmektedir. Bina mimarisine uygun olarak yuvarlak, kare, gen ve keli kabinler tasarlanabilir. 0,63 m/sn hzdan 2,5 m/sn hza kadar deiik hzlar kullanlabilir. Kabin kaplamas laminat veya krom-nikel yaplabilecei gibi tm izgiler hayalleriniz ile snrldr. Kaplar yar otomatik olabilecei gibi genelde bu tip asansrlerde otomatik kaplar kullanlr. Otomatik kaplar krom-nikel kapl veya cam panel eklinde yaplabilir.

ekil 1.45: Panoramik kabinler

27

Kabinin yan panelleri, paslanmaz, laminen, dekopal malzeme veya komple cam, kap pervazlar ve kabin keleri zengin bkml paslanmazdr. Tavan, projeye gre lazer kesim, spot veya mteri isteine gre zel uygulama yaplabilir. Taban, tek para veya paral granit, PVC kaplama veya zel ilemli paslanmaz malzeme olabilir. Camlar, normal veya temperli, renkli veya naturel, 4+4, 5+5 veya 6+6 lamine cam ebadna gre tek para veya ok paral olarak uygulanr. El pervaz, projeye gre silindirik veya ke bkml, ok nokta destekli paslanmaz elikten yaplr. Dtan grnm ise, istee gre klandrma, dekoratif aydnlatma eklinde yaplr. Projede dardan grnen istenmeyen yzeyler paslanmaz kaplanr.

ekil 1.46: Panoramik kabinlerin dtan grnm

ekil 1.47: Komple cam duvarl panoramik kabin

28

Panoramik kabinlerin istenilen modellere gre kabin eitleri binalarn dekorasyonuna uygunluk katacak ekilde yaplabilirler. Panoramik kabinler, genel olarak hidrolik asansrlerde kullanlrlar. Kabinlerin yapl modelleri ok eitlidir. Bu nedenle kesin olarak bir modelden sz etmek yanl olacaktr. Kabinlerin knt ksmlarn mantar olarak adlandrmak mmkndr. Piyasann genel yaklam bu yndedir. Mantar ekillerine gre kabinler ekillenir. ekil 1.48de baz kabin modelleri grlmektedir.

ekil 1.48: eitli panoramik kabin modelleri

29

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET

Aada verilen ynergeleri uygulaynz, Asansr kabin duvar paralarn sknz. Asansr kabin tavan parasn sknz. Asansr kabin aydnlatma parasn sknz. Asansr kabin aksesuar paralarn sknz. Asansr kabin taban paralarn sknz. Sklen paralarn montajn ters srayla yapnz.

lem Basamaklar
Asansrn ediniz. kabin paralarn

neriler
kontrol Kabin paralarndan tavanlarn zelliklerinin kabinden kabine deitiini unutmaynz. Aydnlatmalarn bakm ve onarmnda yedek aydnlatmay kontrol ediniz. Kabin paralarnn bakmn yaparken kk paralar bakmda kaybolmamas iin bir arada tutunuz.

Kabin paralarn deitirirken sklme Asansrn kabin paralarnn deiimini ekline dikkat ediniz. yapnz. Paralarn deiiminde kabin yzeyine zarar vermemeye dikkat ediniz.

30

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Kabin duvar tiplerinden ahap kaplamada kiraz, gl, ceviz gibi aalar kullanlr. Duvar tiplerinde mermer kaplama kullanlabilir. Kabin tavan tiplerinde konkav ve dz tavan tipleri bulunur. Tavan tiplerine gre floresan ve spot aydnlatma tipleri kullanlr. Kabin zemin tiplerinde ahap ve laminat demeler kullanlr. Kabin ierisinde el pervaz tavana monte edilir. Yk asansrlerinde arpma band kullanlr. Elektrikler kesildii zaman yedek aydnlatma bir ak yardmyla devreye girer. Kabin ierisinde yolcunun hangi katta olduunu hoparlrlerden gelen ses yardmyla anlarz. Panoramik asansrler de kabinlerin modeli mantar olarak isimlendirilir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

31

RENME FAALYET2

RENME FAALYET2
AMA
Uygun ortam sa landnda asansrn kabin ve ray balant elamanlarnn bakm ve onarmn yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde internet ortamndan, asansr firmalarndan ve ktphanelerden yaralanabilirsiniz. Aadaki talimatlar uygulayarak gerekli bilgileri bir rapor hlinde arkadalarnza sununuz: nternette bulunan arama motorlarna asansr kuyusu yazarak asansrler hakknda bilgi toplaynz. nternette asansr firmalarnn net sayfalarna baknz. Firmalar bulmak iin Asansr Dnyas dergisi (www.asansordunyasi.com), Asansr Yryen Merdiven Sanayiciler Dernei (www.aysad.org.tr), Ege Asansr Yryen Merdiven Sanayi Dernei (www.eaysad.org.tr), Bursa Asansr Sanayicileri Dernei (www.bursad.org) ve stanbul 2005 Asansr Fuar (www.ifo.com.tr/asansor05/) adreslerine girerek gerekli firma adreslerine ulaabilirsiniz. nternette bulunan arama motorlarna kabin parat sistemi yazarak kullanc (yolcu) ile ilgili hususlar hakknda bilgi toplaynz.nternette asansr firmalarnn net sayfalarna baknz. Firmalar bulmak iin Asansr Dnyas dergisi (www.asansordunyasi.com), Asansr, Yryen Merdiven Sanayiciler Dernei (www.aysad.org.tr), Ege asansr, Yryen Merdiven Sanayi Dernei (www.eaysad.org.tr), Bursa Asansr Sanayicileri Dernei (www.bursad.org) ve stanbul 2005 Asansr Fuar (www.ifo.com.tr/asansor05/) adreslerine girerek gerekli bilgilere ulaabilirsiniz.

2. KABN VE RAY BALANTI ELAMANLARI

Kabin ve kar arlk, ayr ayr klavuz rayna patenler ile alt ve st ksmlarndan klavuzlanmaktadr. Klavuzlama yapan patenler, (a) kayan paten, (b) dner paten, (c) tekerlekli patenler olmak zere 3 ayr tiptedir.

32

(a) (b) (c) ekil 2.1: Klavuzlamada kullanlan patenler

Kayan patenler, 2 m/s altndaki orta ve dk hzda alan asansrlerde kullanlmaktadr. Kayma sresi, kabin hareketine ilave bir kuvvet yaratabilmekte ve klavuz raylara sabit basn uygulamaktadr. Pabularn gvdesi dkme demirden tampon blgesi neopran veya benzeri zellikte plastik esasl malzemeden imal edilir. Anma dayanklln artrmak ve daha uzun mr salamak iin molibden bislfat ilave edilmektedir. Klavuz raylar otomatik olarak gresle yalanmak suretiyle srtnme direnci azaltlmakta ve alma koullar iyiletirilmektedir. Dner patenler, yksek hzl asansrlerde tercih edilmektedir. Ancak yumuak bir kullanm ve srtnme kaybn azalttndan dolay gten kazan salanmas orta hzl asansrlerde de kullanlmaktadr. Tekerlekli patenler, klavuz raylara srekli temas hlinde bulunan adet kendi etrafnda dnebilen ve rulmanl yatakl tekerlekten olumaktadr. Tekerlekler, plastik veya poliretandan imal edildiinden titreimler olduka azaltlmtr ve sessiz alma, dk srtnme saladklarndan tercih edilmektedir. Tekerlekli patenlerin bulunduu klavuz raylar, yalanmam olmaldr. Klavuz raylar asansr tesisinde kabini ve kar arl dey hareketlerde ayr klavuzlamak ve yatay hareketlerini minimuma indirmek, parat tertibatnn almas durumunda kabini durdurmak maksadyla kullanlr. Kabin ve kar arln dey dorultularn korur, dnmesini engellerler. Ayn zamanda, parat dzeninin kabini tutmak iin kullanaca elemanlar raylardr. Genellikle souk ekme elik T-profilleri kullanlr. Kar arlk iin, gergin yuvarlak profili elik ubuktan ya da kebentten yaplabilir. Asansr klavuz raylar ve balama pabular TS 4789 (4/1986)da ele alnmtr. Kabin ve kar arlk en azndan iki rijit elik klavuz ray tarafndan klavuzlanmaldr. Bu raylar ekme gerilmesi 370 N/mm2 ile 520 N/mm2 arasnda olan yap eliklerinden imal edilir. Klavuz raynn yzey sertlii 3,2 m < Ra < 6,3 m arasndadr. Klavuz raylar ISO 7455, DIN 15311 veya TS 4789 standartlarna uygun olarak Tablo 2.1'de verilen malzemelerden imal edilmektedir.

33

Ray Standard
ISO 7465 DIN 15311 BS 5655 / 9 ANSI A171 UNI 7465 AFNOR 82/251

Souk ekilmi
FE 360 B St 37 2 4360 / 40A FE 360 B E 242 Tablo 2.1: Ray malzemeleri

lenmi
FE 430 B St 442 4360 / 43A ASFM - A36 FE 430 B E 282

Klavuz raylarn dik ve aralarndaki mesafenin btn uzunluklar boyunca sabit olmas nemlidir. Ayrca klavuz raylarnn flanlarnn arka ksmlar balant levhas iin dz bir sath oluturacak ekilde ilenmitir. Balant levhas klavuz raylarn u ksmndan en az 4 cvata ile tespit edilmeli ve kalnl klavuz ray kalnl kadar alnmaldr. Klavuz ray en alt uta kuyu iinde desteklenmeli ve btn bir ray boyunca destekler belli aralklarla yerletirilmelidir. Destekler balantlar ve destek duvarlar, yatay kuvvetleri dengeleyecek dzeyde olmaldr. ISO 7465 standardnda verilen ve ekil 2.1de gsterilen souk ekilmi ve ilenmi rayn teknik lleri tablo 74'te ve fiziksel zellikleri tablo 2.2de verilmitir.

ekil 2.2: Asansr klavuz raylar

34

Ray tipi T 45/A T 50/A T 70-2/A T 70-1/A T 70-3/B T 75-3/A T 75-3/B T 82/A T 89/A T 89/B T 90/A T 90/B T 125/B T 127-1/B T 127-2/B T 140-1/B T 140-2/B T 140-3/B

b 45.0 50.0 70.0 70.0 70.0 75.0 75.0 82.5 89.0 89.0 90.0 90.0 125.0 127.0 127.0 140.0 139.7 139.7

h 45.0 50.0 70.0 65.0 49.2 62.0 62.0 65.3 62.0 62.0 75.0 75.0 82.0 88.9 88.9 108.0 101.6 127.0

k 5.00 5.00 8.00 9.00 15.88 10.0 10.00 9.00 15.88 15.88 16.0 16.0 16.0 15.88 15.88 19.00 28.60 31.70

n 34.0 25.4 30.0 30.0 25.4 33.4 33.4 42.0 42.0 42.0 44.5 50.8 50.8 50.8 57.1

c 6.0 9.5 8.0 8.0 7.5 10.0 9.5 10.0 10.0 10.0 9.5 9.5 12.7 19.0 25.4

g * * ** *** 7.9 **** 7.0 6.0 7.9 7.9 8.0 8.0 9.0 7.9 12.7 12.7 14.3 17.5

f 9.5 9.0 8.3 11.1 11.1 10.0 10.0 12.0 11.1 15.9 15.9 17.0 25.4

m1 2 2 3 3 3 3 3 3 6.4 6.4 6.4 6.4 6.4 6.4 6.4 6.4 6.4 6.4

m2 1.95 1.95 2.95 2.95 2.95 2.95 2.95 2.95 6.37 6.37 6.37 6.37 6.37 6.37 6.37 6.37 6.37 6.37

t1 2.5 2.5 3.5 3.5 3.5 3.5 3.5 3.5 7.14 7.14 7.14 7.14 7.14 7.14 7.14 7.14 7.14 7.14

t2 2 2 3 3 3 3 3 3 6.35 6.35 6.35 6.35 6.35 6.35 6.35 6.35 6.35 6.35

d 9 9 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 17 17 17 21.5 21.5 21.5

Tablo 2.2: Klavuz ray lleri

Klavuz raylarn birbirine eklenerek birletirilmesinde kullanlan ekil 2.3te grlen balant levhasnn lleri tablo 2.3'te verilmitir.

ekil 2.3: Balant levhas

35

Ray Tipi
T 45/A T 50/A T 70-2/A T 70-1/A T 70-3/B T 75-3/A T 75-3/B T 82/A T 89/A T 89/B T 90/A T 90/B T 125/B T 127-1/B T 127-2/B T 140-1/B T 140-2/B T 140-3/B

S 2 10 mm2
4.25 4.75 10.52 9.51 11.54 10.99 10.99 10.9 15.7 15.70 17.25 17.25 22.83 22.64 28.63 35.20 43.22 57.35

q kg/m
3.34 3.73 8.26 7.47 9.30 8.63 8.63 8.55 12.3 12.30 13.55 13.55 17.90 17.77 22.48 27.60 32.70 47.60

Jx Wx Jy Wy ix 4 4 3 3 4 4 3 10 mm 10 mm mm 10 mm 10 mm3
8.08 11.24 47.43 41.30 27.50 40.35 40.35 49.40 59.52 59.60 102.00 102.00 151.00 186.20 198.40 404.00 452.00 946.00 2.53 3.15 9.63 9.24 8.52 9.29 9.29 10.2 14.25 14.50 20.87 20.87 26.20 30.40 30.90 53.40 67.50 114.00 13.8 15.4 21.2 20.9 15.2 19.2 19.2 21.3 19.5 19.5 24.3 24.3 25.7 28.6 26.3 33.9 32.5 40.6 3.84 5.25 23.13 18.65 25.80 26.49 26.49 30.50 52.40 52.50 52.60 52.60 159.00 148.00 230.00 310.00 365.00 488.00 1.71 2.10 6.61 5.35 7.54 7.06 7.06 7.40 11.80 11.80 11.80 11.80 25.40 23.40 36.20 44.30 52.30 70.00

iy mm
9.5 10.5 14.8 14.0 15.0 15.5 15.5 13.2 18.3 18.3 17.5 17.5 26.4 25.6 28.3 29.7 29.2 29.2

y mm
13.1 14.3 20.2 20.4 17.3 18.6 18.6 19.8 20.2 20.7 21.6 21.6 24.3 27.5 24.6 32.4 34.8 44.2

* p = 5 mm ; ** p = 8 mm ; *** p = 7 mm ; **** p = 7,5 mm A: souk ekilmi klavuz ray B: ilenmi klavuz ray

Tablo 2.3: Klavuz ray fiziksel deerleri

36

Ray Tipi
T 45/A T 50/A T 702/A T 701/B T 703/B T 753/A T 753/B T 82/A T 89/A T 89/B T 90/A T 90/B T 125/B T 1271/B T 1272/B T 1401/B T 1402/B T 1403/B

d mm
9 9 9 13 13 13 13 13 13 13 13 13 17 17 17 21.5 21.5 21.5

b2 mm
50 50 70 70 70 75 75 80 90 90 90 90 130 130 130 140 140 140

b3 mm
25 30 42 42 42 43 43 50.8 57.2 57.2 57.2 57.2 79.4 79.4 79.4 92.1 92.1 92.1

l1 mm
160 200 250 250 25 240 240 216 305 305 305 305 305 305 305 380 380 380

l2 mm
65 75 105 105 105 90 90 81 114.3 114.3 114.3 114.3 114.3 114.3 114.3 152.4 152.4 152.4

l3 mm
15 25 25 25 25 30 30 27 38.1 38.1 38.1 38.1 38.1 38.1 38.1 31.8 31.8 31.8

v mm
8 8 10 10 10 10 10 10 10/13 10/13 10/13 10/13 17 17 17 25 25 25 M825 M825 M1235 M1235 M1235 M1235 M1235 M1235 M1235 M1235 M1235 M1235 M1235 M1235 M1235 M2065 M2065 M2065 A8 A8 A12 A12 A12 A12 A12 A12 A12 A12 A12 A12 A16 A16 A16 A20 A20 A20 T1 T1 T2 T2 T2 T2 T2 T2 T3 T3 T3 T3 T4 T4 T5 T5 T5 T5

A: souk ekilmi klavuz ray B: ilenmi klavuz ray

Tablo 2.4: Balant levhas ve elemanlar

Klavuz raylar balant plakalarna balamaya yarayan balant paras ekil 2.4'te gsterilmi ve temel lleri ise tablo 2.4'te verilmitir.

ekil 2.4: Klavuz ray balant paras

37

T1 T2 T3 T4 T5

M10 M12 M14 M16 M18

A B C D E F 32 23 16 12 5,5 5 39 27 19 15 7,3 6,5 45 30 21 18,5 9,5 8 50 34 22 20,5 10,5 8,5 55 37 22 23 13 11 Tablo 2.5: Ray balant parasnn boyutlar [mm]

G 11 13 13 15 17

H 23 27 34 40 42

Klavuz raylarn asansr kuyusuna tespitinde kullanlan dier yntemler ekil 2.5'te gsterilmitir.

ekil 2.5: Klavuz ray tespitleri

ekil 2.6: Ray-kabin balants

38

Klavuz raylar iin emniyet faktrleri: Durumlar Normal kullanm yk Emniyet tertibat iletimi Uzama (A5) A5 %20 A5 %20 Emniyet faktr 2,25 1,8

Tablo 2.6: Klavuz raylarn emniyet faktrleri

Uzama oran %8'in altnda olan malzemeler ok gevrek olarak kabul edilir ve kullanlmayacaktr. Klavuz raylar iin aadaki tabloda verilen perm deerleri kullanlabilir. zin verilen gerilimler ( perm): Yk durumlar Normal kullanm yk Emniyet tertibat iletimi Deerler N/mmdir. Rm 370 165 205

T profilli klavuz raylar iin izin verilen maksimum sapmalar Emniyet tertibatnn alt kabin, kar arlk veya denge arl klavuz raylar iin her iki ynde 5 mm. Emniyet tertibat olmadan kar arlk veya denge arl klavuz raylar iin her iki ynde 10 mm. Klavuz raylarn konsollara ve binaya tespiti, binann normal oturmasna veya betonun ekmesine ba l etkilerin otomatik olarak veya basit ayarla dengelenmesine izin verecektir. Balantlarda klavuz raylarn kmasna sebep olabilecek dnmeler engellenecektir.

Kabin, kar arlk veya denge arlnn klavuzlanmas Kabin, kar arlk veya denge a rlnn her biri en az iki rijit elik klavuz rayla klavuzlanacaktr. Aadaki durumlarda klavuz raylar ekme elikten yaplacak veya srtnme yzeyleri ilenecektir: a) Nominal hzn 0,4 m/sn.yi amas b) Hz ne olursa olsun kaymal emniyet tertibat kullanlmas Ray boyutu seiminde amir olan faktrler nelerdir? Ray boyutu seiminde u faktrler rol oynar: Kabin arl Kabin yk Ray deme sistemi ve konsol aralklar Emniyet freni tipi

39

Hidrolik T90 ray ile standart T90 ray arasnda ne fark vardr? rn listelerinde hidrolik T90 ad ile tanmlanm raylar, yksek seyir konforu beklenen elektrikli ve hidrolik asansrlerde kullanlmak zere hazrlanm tolerans aral standartlarda belirtilenden dar olan zel raylardr. Ayarl balant lamas nedir? Raylarn eklendii noktalarda bulunan kamalarda 0,06 mm, kama kanallarnda +0,06 l tolerans; ayrca 0,05 mm geme boluu vardr. Bu zorunlu boluklar raylarn eklenme dzlemlerinde kntlara sebep olur. Yksek seyir konforu istenen uygulamalarda raylar tam ve mkemmel ekilde ayn yanal dzleme getirmek iin tasarlanm, yatay eksen boyunca ayar imkn veren, ayn zamanda ataleti yksek zel lamalar asansr firmalar tarafndan retilmektedir. Bu lamalar sadece talep hlinde sunulmaktadr. 1 m/sn. hz amayan elektrikli asansrlerde kullanlmas art deildir. Souk ekme ray ne demektir? Souk ekme rayn alternatifi scak ekme ray mdr? Souk ekme ray, hadde mamul ham profillerin sabit sert metal bir kalibreden (kalptan) ekme suretiyle geirilmesi yoluyla l hassasiyeti, yzey dzgnl ve mukavemeti artrlarak retilmi raylara verilen teknik addr. Souk ekme rayn alternatifi scak ekme ray deildir. Her trl ray, nce ktk eliin scak haddelenmesi ile t profil eklini alma aamasndan gemek zorundadr. Bu aamadan sonra izlenen imal usulne gre raylar ikiye ayrlr: Souk ekme raylar lenmi raylar

Souk ekme raylar, ham t profillerin sert metal kalibreden geirilmesi ile svama ve sktrma usulyle; ilenmi raylar ise ham t profillerin yzeyinden tala kaldrlmas usulyle retilirler. Souk ekme raylar standartlarda a harfi ile ilenmi raylar ise b harfi ile simgelenirler. rnein t90-a veya t90-b gibi.

40

ekil 2.7: Kabin alt ksm patenleri

Asansrlerin klavuzlanmas ile ilgili kurallar nelerdir? Klavuz raylar iin genel koullar 1- Asansrn emniyetli ekilde almas iin, klavuz raylar, bunlarn ek yerleri ve balantlar zerine uygulanan yklere ve kuvvetlere dayanabilecek dzeyde olmaldr. 2- Asansrn emniyetli ekilde almas hususunda klavuz raylarla ilgili olarak: a) Kabin, kar arlk veya denge arl klavuzlamas salanacaktr. b) Sapmalar aadaki koullara gre snrlanacaktr: Kaplar kazayla almayacak Emniyet cihazlarnn iletimi etkilenmeyecek Hareketli paralarn dier paralara arpmas mmkn olmayacak 3- zin verilen gerilimler ve sapmalar izin verilen gerilimler aadaki formlle belirlenecektir: rm perm = -----st Burada: perm: izin verilen gerilim, n/mm ; rm: gerilme: mukavemeti, n/mm ; st: emniyet faktr

41

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET

Aadaki verilen ynergeleri uygulaynz. Asansr kabin ile ray balant paralarn sknz. Sklen paralarn montajn tersten srasyla yapnz.

lem Basamaklar

neriler

Asansrn kabin ve ray balant Kabin ve ray balant elamanlarnn elamanlarn kontrol etmek standartlara uygunluuna dikkat ediniz. Asansrn kabin ve ray balant Kabin ve raylarn klavuzlanmasnda elamanlarnn deiimini yapmak. nemli olan faktrleri unutmaynz. Raylarn balantsnda kullanlan lamalarn standartlarna dikkat ediniz. Raylarn temiz olmasna dikkat ediniz. Raylarn yalanmasnda klavuzlamaya dikkat ediniz.

42

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Orta ve dk hzda alan asansrlerde kayan patenler kullanlr. Yksek hzl asansrlerde dner patenler kullanlr. Tekerlekli patenler kar arlk tamponlarnda kullanlr. Klavuz raylarn alt ve st ucu ak bulunur. Kabin ve kar arlk tek klavuz rayla alabilir. Kabin ve kar arlkta kayma hz ne olursa olsun emniyet tertibat kullanlmaz. Ray boyutu seiminde kabin yk dikkate alnmaz. Raylar kuyu iinde birbirlerine balant lamas ile eklenir. Asansrlerde raylar souk ekme ve ilenmi ray olarak ikiye ayrlr. Klavuzlama yapldnda hareketli paralar dier paralara arpmamaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

43

RENME FAALYET3

RENME FAALYET3
AMA
Uygun ortam sa landnda kabin fren sistemini tanyarak, asansrn kabin fren sisteminin kontroln ve deiimini 95/16/AT Asansr Ynetmeliine uygun olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde internet ortamndan, asansr firmalarndan ve ktphanelerden yaralanabilirsiniz. Aadaki talimatlar uygulayarak gerekli bilgileri bir rapor hlinde arkadalarnza sununuz: nternette bulunan arama motorlarna kabin tamponlar yazarak asansrler hakknda bilgi toplaynz. nternette asansr firmalarnn net sayfalarna baknz. Firmalar bulmak iin Asansr Dnyas Dergisi (www.asansordunyasi.com), Asansr Yryen Merdiven Sanayiciler Dernei (www.aysad.org.tr), Ege Asansr Yryen Merdiven Sanayi Dernei (www.eaysad.org.tr), Bursa Asansr Sanayicileri Dernei (www.bursad.org) ve stanbul 2005 asansr fuar (www.ifo.com.tr/asansor05/) adreslerine girerek gerekli firma adreslerine ulaabilirsiniz. nternette bulunan arama motorlarna kar arlk tamponlar yazarak kullanc (yolcu) ile ilgili hususlar hakknda bilgi toplaynz.nternette asansr firmalarnn net sayfalarna baknz. Firmalar bulmak iin Asansr dnyas dergisi (www.asansordunyasi.com), Asansr, Yryen Merdiven Sanayiciler Dernei (www.aysad.org.tr), Ege Asansr, Yryen Merdiven Sanayi Dernei (www.eaysad.org.tr), Bursa Asansr Sanayicileri Dernei (www.bursad.org) ve stanbul 2005 Asansr Fuar (www.ifo.com.tr/asansor05/) adreslerine girerek gerekli bilgilere ulaabilirsiniz.

3. KABN FREN SSTEM

Elektromekanik asansrlerde yaklak 50 yldr yaygn olarak kullanlan gvenlik sistemlerinden bir tanesi de parat ve frenleyicisidir. Asansrn ana hareketi yapan ksmndan bamsz, baka bir yere yerletirilen bu sistemler, asansr kabininde herhangi bir nedenle oluabilecek kontrol d bir hzlanma olduunda devreye girerler. Prensip olarak, parat sistemler genelde aa olmak zere (bazen yukar ynde de olabilir) kabin hznda beklenmedik bir art sz konusu olduunda devreye girip kabini ve dolaysyla da iindekileri korurlar. rnein, hz 1 m/sn olan bir asansr, normal hz deerini %15 atnda, yani hz 1,15 m/sn olduunda bu sistem devreye girer. Parat ve frenleyici sisteminde iki adet frenleyici kullanlmaktadr. Bunlardan biri yukar frenleme yaparken dieri de aaya doru frenleme yapmaktadr. 44

Frenler, asansr kabini ile birlikte raylara yerletirilirler. Frenler bir mekanizma yardmyla ayn anda hareket ederler. Rayn kalnl 9 mm olup, iki tarafta da 4 mm gibi bir boluk bulunmaktadr. Gvenlik sistemi tarafndaki elik halatn kalnl 6 mmdir. Parat yani reglatr, hz lme grevi grrken normal hzdan ngrlen bir deerin zerinde sapma meydana geldiinde, merkezka kuvvetinin etkisini kullanan bir mekanizma sayesinde kilitlenme gerekleir ve elik halatn ilerlemesini frenler durdurur. Devreye girme iin gerekli olan kuvvet yay vastasyla ayarlanr.

ekil 3.1: Alveri merkezlerindeki cam asansrler

Burada dikkat edilmesi gereken husus, parat yani regltrden geen halatn tayc halat olmamasdr. Bu halat sadece frenleme maksadyla kullanlr. Asansr kabininin stnden frenleyici ile kan halat, reglatr kasnandan geerek tekrar aaya iner ve makine dairesindeki bir kasnaktan da getikten sonra asansr kabininin alt tarafna balanr (ekil 32).

ekil 3.2: Frenleme sistemi

45

Hz sapmas meydana geldiinde, yukarda kilitlenen parat sistemi aaya doru gitmek isteyen asansr kabinine izin vermeyecektir. Bu esnada halatta ok yksek gerilmelerin olumasn engellemek iin frenler de devreye girer ve kabin aaya doru inmek istediinde frenleri de kendine eker ve halat skr. Bylece asansr kabini hem mukavemet asndan hem de gvenlik asndan iyi bir ekilde durmu olur. Eer bu sistemde sadece parat kullanlsayd da, frenler kullanlmasayd, paratn blokaj annda, fiziksel olarak aaya doru izafi hareketi sfrlamaya alacak olan kabin, yapsna ve arlna gre halat koparrd ya da parat sistemine zarar verirdi. Ayrca durmada oluabilecek ok yksek ivme deerleri de insan sal asndan zararldr.

3.1. Parat Tertibat

Parat tertibat halat kopmas veya ini hznn ar derecede artmas hlinde, asansr klavuz raylar zerinde frenleyerek durdurur. Kabinin st veya alt kirilerine yerletirilir. Elektrikli, hidrolik veya pnmatik sistemler gvenli olmadndan mekanik olarak alrlar. Ani frenleyerek ksa mesafede durdurma, atalet kuvvetleri yznden gerek insan, gerekse tayc elemanlar zerinde zararl etki yapacandan, yumuatc ve kaydrc parat freni uygulanr. 0,85 m/s asansr hzna kadar kullanlan sert fren etkilerinden baka, klavuz raylar da zedeleyebilirler.

ekil 3.3: Kayma fren

Bunlardan, tutma mesafesi 12 cm olan parat dzeni sakncalarndan dolay nemini yitirmitir. Tm asansr kabin ve platformlar iin reglatr yardmcl ile birlikte konulmas zorunlu olan parat dzeni, kar arlk iin de zel bir halde gereklidir. Kar arln hareket alan altnda, insanlarn bulunduu, konut, bro, toplant salonlar gibi yerler varsa kar arlk da parat dzeni ile donatlmaldr.

46

ekil 3.4: Tekerlekli paten

Kabinin aa ynde hareketi srasnda normal hznn 1,4 katn amas, halatlarn kopmas veya halatlardan birinin fazla uzamas hlinde kabin, parat tertibat vastasyla klavuz raylara tespit edilir. Bu tertibat kabinin altna veya stne yerletirilir. Bu srada motor ve fren ebekeden ayrlr. Parat tertibatnn kabin hzna bal olarak kullanlan balca iki tr vardr. Ani olarak etki eden parat tertibat Kademeli olarak etki eden parat tertibat(mekanizmas) Ani Olarak Etki Eden Parat Tertibat

Bu tip parat tertibat 1 m/snlik kabin hzlarna kadar kullanlr. Kabini durdurma mesafesi kk olduundan kabin ve klavuz raylar ar zorlanr. Daha byk hzlarda parat tertibat alt zaman yolcular ok etkisi altnda kalacandan, bu tip parat tertibat tercih edilmez. Ani etki eden parat tertibatlar (a) trtll tipi (b) masural tipi (c) keli tipi olmak zere deiik tiptedir. ekil 3.5'te ani olarak etki eden parat tertibatlar grlmektedir.

(a)

(b)
ekil 3.5: Ani olarak etki eden parat tertibatlar

(c)

47

Trtll tipi parat dzeni, ekil 3.5(a)da grld gibi parat tertibat testere dili kamlarla tutturulmutur. Bunlar kabinin her iki tarafna klavuz raylar sktracak tarzda yerletirilmitir. Bunlar aralarnda mekanik olarak temastadrlar. Manivela koluna bal bulunan ve reglatr halat ad verilen elik halat ekildii zaman kamlar klavuz rayn sktrarak kabinin durmasn salarlar. Masural tip parat dzeninde, ekil 3.5(b)de grld gibi sertletirilmi bir elik silindir gittike daralan eneye girer. Bylece klavuz rayn karsnda kendi sraya giren bir tampon levha oluturur. Bu tip parat dzeni genellikle dk hzlarda alan ar yk asansrlerinde tercih edilir. Keli tip parat dzeni, ekil 3.5(c)'de grld gibi elik eneler eimli dkme demir bloklara yerletirilmitir. enelerin klavuz rayla birlemesi annda bir takoz hareketi meydana gelir ve parat dzeni kilitlenir.

ekil 3.6: Parat sistemi alteri

Parat halatnn dier ucu ekil 3.1de grld gibi hz kontrol tertibat ve yardmc bir kasnaktan geirilerek kar arla tespit edilir. Bu durumda tayc halatn kopmas veya anormal ekilde uzamas parat halatnn gerilmesine neden olacandan parat tertibatn harekete geirir. Dier taraftan kabin hz, normal hzn % 25 at zaman parat tertibatnn almas istenmektedir. Bu durumda kabin aa yndeki hareketine devam edeceinden parat halat gerilerek parat tertibatn altrr. Parat tertibat tarafndan durdurulan kabin, klavuz raylarndan, motor miline bal bir kasna dndrmek suretiyle serbest hale getirilir. Bundan sonra, zedelenen klavuz raylar dzeltmek gerekir.

48

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET

Aadaki verilen ynergeleri uygulaynz. Asansr kabin fren sistemi paralarn sknz. Asansr kabin parat sisteminin paralarn sknz. Sklen paralarn montajn tersten srasyla yapnz.

lem Basamaklar

neriler

Asansrn kabin fren sistemini kontrol Kabin fren sistemi mekanizmalarnn ediniz. sklme srasna dikkat ediniz. Asansrn kabin fren sisteminin Parat sisteminin alterini kontrol deiimini yapnz. ediniz. Fren sisteminin zarar verdii raylar kontrol ediniz. Parat sisteminde reglatr halatnn gerginliini kontrol ediniz.

49

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Parat sistemleri aa veya yukar ynde hz artn kontrol edecek ekilde balanr. Frenler asansr kabini ile kar arla balanr. Kabine bal olan tm mekanizmalar ayn anda hareket ederler. Parat sistemindeki halat, kabini tayan halatlardan farkldr. Parat dzeni kabin hzna bal olarak drde ayrlr. Ani olarak etki eden parat tertibat trtrl, masural ve keli tip olmak zere e ayrlr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

50

RENME FAALYET4

RENME FAALYET4
AMA
Uygun ortam salandnda asansrn kabin ve kar arlk tamponlarnn kontroln ve deiimini 95/16/AT Asansr Ynetmeliine uygun olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken internet ortamndan, asansr firmalarndan ve ktphanelerden yaralanabilirsiniz. Aadaki talimatlar uygulayarak gerekli bilgileri bir rapor hlinde snfta sununuz: nternette bulunan arama motorlarna Kar arlk yazarak asansrler hakknda bilgi toplaynz. nternette asansr firmalarnn net sayfalarna baknz. Firmalar bulmak iin Asansr Dnyas Dergisi (www.asansordunyasi.com), Asansr Yryen Merdiven Sanayiciler Dernei (www.aysad.org.tr), Ege Asansr Yryen Merdiven Sanayi Dernei (www.eaysad.org.tr), Bursa Asansr Sanayicileri Dernei (www.bursad.org) ve stanbul 2005 Asansr Fuar (www.ifo.com.tr/asansor05/) adreslerine girerek gerekli firma adreslerine ulaabilirsiniz. nternette bulunan arama motorlarna hz reglatr sistemi yazarak kullanc (yolcu) ile ilgili hususlar hakknda bilgi toplaynz.nternette asansr firmalarnn net sayfalarna baknz. Firmalar bulmak iin Asansr Dnyas Dergisi (www.asansordunyasi.com), Asansr, Yryen Merdiven Sanayiciler Dernei (www.aysad.org.tr), Ege Asansr, Yryen Merdiven Sanayi Dernei (www.eaysad.org.tr), Bursa Asansr Sanayicileri Dernei (www.bursad.org) ve stanbul 2005 Asansr Fuar (www.ifo.com.tr/asansor05/) adreslerine girerek gerekli bilgilere ulaabilirsiniz.

4. KABN VE KARI AIRLIK TAMPONLARI

Arza yznden en alt durakta durmayp yoluna devam eden kabin ve kar arln zemine arpn yumuatmak zere, asansr hzna gre, elastik yay veya hidrolik elemanlarla kullanlr. Asansr tesislerinde kabinin ve kar arln altna ayr ayr yerletirilen tamponlar snfta ele alnmaktadr. Elastik tampon Yayl tampon Hidrolik tampon

51

(a)

(b)
ekil 4.1: Tamponlar

(c)

Poliretan tamponlar: Elastik dayanak olarak lastik yayl tamponlar gibi tasarmlar standartlarda belirtilmitir. Bu dayanaklar dorudan sabit kaideye, temele veya kabin ve kar arla monte edilebilir (ekil 4.1.a). Yayl tamponlar: Kabin hzlar 1,25 m/sn den az olan asansr tesislerinde kullanlan yayl tamponlar, gelen enerji yknn yaylarn yksek elastiklii sayesinde emerler. ekil 4.1(b)'de yayl tampon rnei grlmektedir.

ekil 4.2: Yayl tamponlar (tekli ve drtl)

Hidrolik tamponlar: Hidrolik tamponlar 1,6 m/sn. den daha yksek hzlarda alan asansr tesislerinde hareket yolunun snrlandrlmas iin kullanlmaktadr. Hidrolik tampon tasarmnda genelde asansrlerin hem kabinleri ham de kar arlklar iin ayn konstrksiyonlar uygulanmaktadr. Hidrolik tampona ait bir rnek ekil 4.1(c)'de grlmektedir.

52

ekil 4.3: Hidrolik tampon

Kar arlk: Kabin a rln ve tam ykn de 0,4 ya da 0,5ini karlayacak deerde seilir. Kolay tanabilmesi ve miktar ayarlanmas bakmndan birbiriyle balanabilecek dkme demir paralar hlinde yaplr. Kar arlk elik bir ereve, yardmc arlklar ve elik ereveye tutturulmu ynlendirme elemanlarndan olumaktadr. Yardmc a rlklar genellikle dkme demirden veya elik levhalardan imal edilebilir (ekil 4.5).

ekil 4.5: Kar arlk

53

UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET

Aadaki verilen ynergeleri uygulaynz: Asansr kabin tamponlarn sknz. Asansr kar arlk tamponlarn sknz. Sklen paralarn montajn tersden srasyla yapnz.

lem Basamaklar
Asansrn kabin ve kar tamponlarn kontrol ediniz. Asansrn kabin ve kar tamponlarnn deiimini yapnz.

neriler
arlk Tamponlarn kabin hzlaryla eitlerinin deitiini unutmaynz. arlk Tamponlarn arza ihtimali en az olan elaman olduunu unutmaynz. Kar arln tamponlarnn kabin tamponlar ile ayn olduunu unutmaynz.

54

LME VE DE ERLEND RME LME VE DE ERLEND RME

OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak deerlendiriniz.

1. 2. 3. 4. 5.

Kabin ve kar arlk iin elastik tamponlar kullanlmaz. Kabin hzlar 1,25 m/sn den az olan asansrlerde yayl tamponlar kullanlr. Kabin hz 1,6 m/sn. den daha yksek olan asansrlerde hidrolik tampon kullanlr. Kar arlkta, tampon kullanlmaz. Kar arlk, kabinden daha ardr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

55

MODL DEERLENDRME

MODL DEERLENDRME
PERFORMANS TEST (YETERLK LME)
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre deerlendiriniz.

DEERLENDRME LTLER
Kabin paralarndan duvar tiplerini deiimini yapmak A)Duvar paralarn doru monte ettiniz mi? B)Skme takma aparatlarn doru kullandnz m? Kabin paralarndan tavan tiplerini deiimini yapmak A)Tavan paralarn doru monte ettiniz mi? B)Skme takma aparatlarn doru kullandnz m? Kabin paralarndan zemin tiplerini deiimini yapmak A)Zemin paralarn doru monte ettiniz mi? B)Skme takma aparatlarn doru kullandnz m? Kabin ii aydnlatma paralarn deiimini yapmak A)Aydnlatma paralarn doru monte ettiniz mi? B)Skme takma aparatlarn doru kullandnz m? Kabin ve ray balant elamanlarnn deiimini yapmak A)Balant elamanlarn doru monte ettiniz mi? B)Anahtar takmn doru kullandnz m? Kabin fren sisteminin kontroln yapmak A)Parat sistemini doru monte ettiniz mi? B)Parat alterini kontrol ettiniz mi? Kabin ve kar arlk tamponlarnn kontroln yapmak A)Kabin tamponlarn kontrol ettiniz mi? B)Kar arlk tamponlarn kontrol ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

56

CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D Y D D Y Y D D Y D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
D D Y Y Y Y Y D D D

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 D Y D D Y D

57

RENME FAALYET-4 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 Y D D Y Y

58

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

Asansr firmas kataloglar nternette kabin ve ray balant elamanlar sat yapan firmalarn siteleri nternette sayfas bulunan asansr firmalar

59

KAYNAKA KAYNAKA

MRAK, C. Erdem ve GERDEML smail, Asansrler ve Yryen Merdivenler, stanbul 2000.

SOMER Hseyin, Ders Notlar, BURSA 2002.

60