Raport Desk Research pt.: Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim.

Przegld literatury i dokumentw strategicznych

Autor: mgr Andrzej Klimczuk Biaystok, padziernik 2013

Opracowanie przygotowane na potrzeby projektu Diagnoza samorzdowej i obywatelskiej wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim. Projekt wspfinansowany ze rodkw Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach zadania publicznego Wsparcie obywatelskiego i samorzdowego wymiaru polskiej polityki zagranicznej 2013. Wyraone w niniejszej publikacji opinie s pogldami jej Autora. Treci prezentowane w niniejszej publikacji nie s tosame z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Dofinansowano ze rodkw Ministerstwa Spraw Zagranicznych

Spis treci
WPROWADZENIE.............................................................................................................................................. 4 1. KONCEPCJA OBYWATELSKIEJ I SAMORZDOWEJ WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W TEORII I PRAKTYCE ......................................................................................................................................... 6 1.1. Wsppraca transgraniczna w kontekcie dyplomacji publicznej ...................................................6 1.2. Priorytety dyplomacji obywatelskiej i samorzdowej w polityce zagranicznej na poziomie kraju i woj. podlaskiego ........................................................................................................................................... 23 1.3. Gwne podmioty wsppracy transgranicznej w woj. podlaskim ............................................... 32 1.3.1. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego ...................................................................... 32 1.3.2. Podlaski Urzd Wojewdzki ................................................................................................................. 38 1.3.3. Instytucje kultury ...................................................................................................................................... 39 1.3.4. Uczelnie wysze ......................................................................................................................................... 41 1.3.5. Organizacje pozarzdowe ...................................................................................................................... 42 2. INICJATYWY WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH SAMORZDW WOJ. PODLASKIEGO ...................................................................................................... 46 2.1. Powiat augustowski .......................................................................................................................................... 46 2.2. Powiat miasto Biaystok ................................................................................................................................. 51 2.3. Powiat biaostocki ............................................................................................................................................. 53 2.4. Powiat bielski ...................................................................................................................................................... 62 2.5. Powiat grajewski ................................................................................................................................................ 64 2.6. Powiat hajnowski............................................................................................................................................... 66 2.7. Powiat kolneski ................................................................................................................................................ 71 2.8. Powiat miasto oma ....................................................................................................................................... 72 2.9. Powiat omyski .............................................................................................................................................. 75 2.10. Powiat moniecki .............................................................................................................................................. 79 2.11. Powiat sejneski .............................................................................................................................................. 81 2.12. Powiat siemiatycki.......................................................................................................................................... 88 2.13. Powiat soklski ................................................................................................................................................ 91 2.14. Powiat miasto Suwaki.................................................................................................................................. 97 2.15. Powiat suwalski ............................................................................................................................................... 99 2.16. Powiat wysokomazowiecki ...................................................................................................................... 104 2.17. Powiat zambrowski ..................................................................................................................................... 106 3. PODSUMOWANIE - OBSZARY I KIERUNKI WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ ................. 108 WNIOSKI I REKOMENDACJE .................................................................................................................... 113 Potencja wsppracy ............................................................................................................................................ 113 Bariery wsppracy ................................................................................................................................................ 113 Potrzeby wsparcia wsppracy ......................................................................................................................... 114 BIBLIOGRAFIA .............................................................................................................................................. 116 ANEKS ZESTAWIENIE ANALIZOWANYCH DOKUMENTW STRATEGICZNYCH .................. 121

WPROWADZENIE

Celem niniejszego opracowania jest przyblienie podstaw teoretycznych dyplomacji publicznej oraz charakterystyki metod i obszarw wsppracy transgranicznej prowadzonej przez samorzdy wojewdztwa podlaskiego. Raport w szczeglnoci zwraca uwag na obywatelski i samorzdowy wymiar polskiej polityki zagranicznej. Podjt analiz ukierunkowano na rozpoznanie dotychczasowych praktyk w tym zakresie, jak te na okrelenie wnioskw i rekomendacji, co do dalszego rozwoju zdecentralizowanej polityki zagranicznej. Podjta analiza danych zastanych (Desk Research) stanowi technik badawcz polegajc na przegldzie informacji uzyskanych na drodze kwerendy danych wtrnych, ju utworzonych przez inne podmioty i instytucje. W raporcie w pierwszej kolejnoci omwiono podstawowe pojcia teoretyczne zwizane z obywatelsk i samorzdow wspprac transgraniczn. Zwrcono uwag na priorytety zdecentralizowanej polityki zagranicznej Polski oraz na zrnicowanie sektorowe aktorw wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim. Nastpnie w podziale na powiaty omwiono realizowane i planowane inicjatywy wsppracy transgranicznej obecne w dostpnych publicznie dokumentach strategicznych samorzdw woj. podlaskiego. Naley przy tym zaznaczy, i z pocztkiem 2013 roku wojewdztwo podlaskie obejmowao 14 powiatw, 3 miasta na prawach powiatu i ogem 40 miast. Wojewdztwo graniczyo na wschodzie z Biaorusi (z obwodami brzeskim i grodzieskim) na dugoci 236,3 km oraz na pnocy z Litw (z okrgami mariampolskim i olickim) na dugoci 100,3 km. Pooenie bezporednio przy granicy pastwowej posiado 7 powiatw: suwalski, sejneski, augustowski, soklski, biaostocki, hajnowski i siemiatycki. W dalszej czci raportu podjto prb podsumowania obszarw i metod wsppracy oraz wskazano na gwne wnioski i rekomendacje. Analiz poprzedzio podjcie systematycznego przegldu literatury naukowej oraz realizowanych w przeszoci prac badawczych, ktry obejmowa zasoby: - bibliotek naukowych (Biblioteka Gwna Uniwersytetu w Biaymstoku, Biblioteka Wydziau Ekonomii i Zarzdzania Uniwersytetu w Biaymstoku, Ksinica Podlaska, Gwna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Spoecznego w Warszawie, Biblioteka Szkoy Gwnej Handlowej w Warszawie); - naukowych baz elektronicznych (Google Scholar, BazEkon); - stron internetowych instytucji naukowych i think tankw (Gwny Urzd Statystyczny, Polski Instytut Spraw Midzynarodowych, Instytut Europy rodkowo-Wschodniej, Orodek Studiw Wschodnich, Orodek Myli Politycznej, Fundacja im. Stefana Batorego, Instytut Spraw Zagranicznych, Instytut Studiw Strategicznych, Instytut Spraw Publicznych, Centrum Europejskie Natolin, Centrum Analiz Spoeczno-Ekonomicznych); 4

- stron internetowych podmiotw istotnych dla realizacji wsppracy transgranicznej w regionie (Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego, Podlaski Urzd Wojewdzki w Biaymstoku, Izba Celna w Biaymstoku, witryny poszczeglnych powiatw i gmin). Zebrane materiay pozwoliy na wyrnienie kluczowych poj i koncepcji w badaniach nad wspprac transgraniczn oraz dyplomacj samorzdow i obywatelsk. Zbir dokumentw programowych i strategicznych przeznaczonych do analizy opiera si natomiast na bazie przygotowanej w ramach realizacji badania Mapa Wiedzy i Niewiedzy o wojewdztwie realizowanego przez Fundacj SocLab w ramach projektu Budowa oglnopolskiej sieci Obserwatoriw ywej Kultury. Baza dokumentw z wojewdztwa podlaskiego zostaa przygotowana w okresie 02-03.2013 i obejmuje zestawienie jednostek podziau terytorialnego wedug stanu na 01.01.2013. Na potrzeby mniejszego projektu baza dokumentw strategicznych zostaa zmodyfikowana przeprowadzono ich selekcj oraz dodano dodatkowe zwizane z tematyk wsppracy transgranicznej. Poddany analizie zbir obejmuje 286 dokumentw s to przede wszystkim powiatowe i gminne strategie, programy i plany rozwoju lokalnego oraz plany rozwoju i odnowy miejscowoci (Aneks). W przypadku 8 jednostek samorzdu terytorialnego nie pozyskano adnych dokumentw. Zebrane dokumenty zostay poddane przegldowi w oparciu o wykorzystywanie nastpujcych sw kluczowych wraz z ich kombinacjami: dyploma*, midzynarodow*, przygraniczn*, zagraniczn*, transgranicz*, euroregion, transnarodow*, dwustronn*, partners*, Biaoru, Litwa, Rosja, Obwd Kaliningradzki, Ukraina. Zapisy obejmujce te zwroty, wraz z kontekstem w ktrym zostay uyte, zostay umieszczone w roboczej wersji raportu, a nastpnie poddane opisowi jakociowego pod wzgldem metod, obszarw i kierunkw wsppracy transgranicznej. W przegldzie do selekcji danych przyjto dodatkowe dyrektywy: (1) samo odwoywanie si do nadrzdnych dokumentw strategicznych, jak strategia rozwoju wojewdztwa czy rzdowe programy operacyjne, bez dostosowania ich wytycznych do zada na poziomie lokalnym jest niewystarczajce; (2) oglne informacje o przygranicznym pooeniu gminy czy powiatu na etapie opisu i diagnozy jej sytuacji - przed wyznaczeniem przyszych zada i celw - jest niewystarczajce; (3) istotne s informacje o konkretnych przykadach dziaa przeszych, biecych lub planowanych, ktre zostay wskazane za istotne przez sam gmin lub powiat odpowiedzialny za wdraanie lub koordynacj postanowie dokumentu. Wskazane kryteria - w szczeglnoci stosowanie sw kluczowych - pozwoliy na ograniczenie liczby dokumentw poddanych analizie jakociowej do 173 (60% bazy).

1. KONCEPCJA OBYWATELSKIEJ I SAMORZDOWEJ WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W TEORII I PRAKTYCE

1.1. Wsppraca transgraniczna w kontekcie dyplomacji publicznej Punktem wyjcia do dalszych analiz jest przyblienie podstawowych poj

wykorzystywanych w raporcie. Najszerszym pojciem s tu stosunki midzynarodowe. Za I. Wyciechowsk przyjmuje si, i s one rodzajem stosunkw spoecznych, ktre ksztatuj si ponad granicami pastwa i dotycz relacji midzy rnymi podmiotami ycia midzynarodowego1. Przy czym termin midzynarodowe moe by mylcy, gdy nie s to stosunki tylko i wycznie midzy narodami zorganizowanymi w pastwa. Wspczenie zakres podmiotw tych stosunkw obejmuje take m.in. agencje rzdowe, instytucje midzynarodowe, partie polityczne, przedsibiorstwa, organizacje pozarzdowe, ruchy spoeczne i kocioy2. Pod pojciem polityki zagranicznej pastwa rozumie mona natomiast takie programy i wdraane zestawy jego dziaa, ktre: (1) maj stwarza warunki rozwoju cywilizacyjnego danego pastwa; (2) s powizane z polityk wewntrzn pastwa i jej osigniciami. Efekty te umoliwiaj bowiem rzdowi i jego agencjom odgrywanie na arenie midzynarodowej rl, ktre pomog pastwu zapewni wewntrzn stabilizacj i rozwj; oraz (3) powinny by rozpatrywane z uwzgldnieniem zalenoci i skutkw zarwno dla danego pastwa, jak i dla spoecznoci midzynarodowej3. Stosunki midzynarodowe i polityka zagraniczna poszczeglnych pastw s ponadto uwarunkowane czynnikami geograficznymi, demograficznymi, ekonomicznymi, militarnymi, narodowymi, religijnymi, technologicznymi, spoeczno-kulturalnymi i prawnymi. Stosunki midzynarodowe dzieli si i analizuje ponadto gwnie na: (1) polityczne (dotyczce wyraonej woli politycznej wadz pastwowych); (2) ekonomiczne (transakcje midzy gospodarkami poszczeglnych pastw i wchodzcymi w ich skad podmiotami gospodarczymi); oraz (3) kulturalne (interakcje pastw, grup spoecznych i jednostek, do ktrych dochodzi poprzez granice pastwa, a ktrych przedmiotem jest kultura). Na pocztku XXI wieku w warunkach globalizacji spoecznej, gospodarczej i politycznej szczeglnego znaczenia nabiera budowanie zasobw pozwalajcych na osiganie przez poszczeglne pastwa swoich celw rozwojowych. Pastwa rni si jednak swoj si/potg. Pod pojciem tym najoglniej mona rozumie sum wszystkich zasobw i rodkw jakimi
I. Wyciechowska, Stosunki midzynarodowe i ich uwarunkowania, [w:] K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Spoeczestwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, ASPRA-JR, Warszawa 2007, s. 747. 2 Ibidem, s. 747-748. 3 Ibidem, s. 748.
1

dysponuje spoeczestwo danego pastwa, a ktre mog zosta wykorzystane do osigania jego celw4. Wedug W. Kitlera sia pastwa obejmuje czynniki materialno-energetyczne, spoeczne i kulturowe w wymiarze jednostkowym, pastwowym i midzynarodowym, ktre przenikajc si wzajemnie stanowi podstaw sukcesu pastwa w zakresie realizacji jego interesw i celw narodowych5. Poszczeglni badacze wyrniaj rne cechy i instrumenty, ktre mog by w mniejszym (np. geografia) lub wikszym stopniu (np. czynniki spoeczno-ekonomiczne) regulowane przez wadze danego pastwa celem budowania jego potgi. Za przeomowe w stosunkach midzynarodowych ostatnich lat naley uzna upowszechnianie si koncepcji mikkiej siy/potgi (ang. soft power) autorstwa amerykaskiego politologa J. Nye6. Badacz ten okreli mikk si jako zdolno pastwa do pozyskiwania sojusznikw i zdobywania wpyww dziki atrakcyjnoci wasnej kultury, polityki i ideologii. W ten sposb uzupenia si dominujce do XXI wieku podejcie tak w analizie, jak i prowadzeniu polityki zagranicznej okrelane mianem twardej siy (ang. hard power), czyli zdolnoci danego pastwa bazujcej na jej czynnikach geostrategicznych i ekonomicznych. Z tej perspektywy gr o poszerzanie potgi jej zakresu i natenia prowadz przede wszystkim Unia Europejska (dalej: UE), Stany Zjednoczone i Japonia oraz korporacje transnarodowe, midzynarodowe instytucje finansowe, ugrupowania religijne oraz organizacje pozarzdowe dziaajce w skali globalnej. Zdolno do czenia mikkiej i twardej siy okrela si mianem rozwanej potgi (ang. smart power). Nie chodzi tu tylko o zmian instrumentw, ale take o zastosowanie nowoczesnych technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych (np. wspieranie wykorzystania przez rewolucjonistw komunikowania przez serwis Twitter, przy jednoczesnym prowadzeniu cyberwojny i regulowaniu dostpu do infrastruktury Internetu). Polska jest uznawana przewane za kraj redniej rangi, zdolny do efektywnego dziaania jedynie na swoim terytorium7. Podstawowym instrumentem budowania mikkiej siy jest prowadzenie dyplomacji publicznej. Wyjanienie tego pojcia wymaga w pierwszej kolejnoci omwienia cech tradycyjnej dyplomacji. Moe by ona okrelona poprzez dwa elementy jako: (1) oficjalna dziaalno organw pastwowych o kompetencjach w dziedzinie stosunkw midzynarodowych, ktre realizuj cele i zadania polityki zagranicznej pastwa w stosunkach dwustronnych i wielostronnych, suce utrzymaniu stosunkw z innymi pastwami oraz
Spory naukowe zwizane z koncepcj potgi zob.: A. Wojcik, Dylemat potgi. Praktyczna teoria stosunkw midzynarodowych, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010. 5 W. Kitler, Bezpieczestwo Narodowe RP. Podstawowe kategorie, uwarunkowania, system , Wyd. Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2011, s. 115-126. 6 J. Nye, Soft Power. Jak osign sukces w polityce wiatowej perswazyjne rodki oddziaywania politycznego (kultura, propaganda, dyplomacja), WAiP, Warszawa 2007. 7 Zob. I. Wyciechowska, Stosunki midzynarodowe i ich uwarunkowania , op. cit., s. 749; W. Orowski, Stulecie chaosu. Alternatywne dzieje XX wieku, Open, Warszawa 2006, s. 528.
4

organizacjami midzynarodowymi oraz (2) opierajcy si na zaoeniach naukowych zesp metod i rodkw sucych realizacji polityki zagranicznej pastwa oraz sztuka osigania je j poszczeglnych zada i celw, sztuka utrzymywania stosunkw midzy pastwami i organizacjami midzynarodowymi, prowadzenia negocjacji i zawierania umw midzynarodowych8. Dyplomacja wedug J. Bryy peni przynajmniej siedem funkcji9. Mianowicie: (1) okrelajc wyznaczanie zada polityki zewntrznej pastwa w odniesieniu do zmiany uwarunkowa zewntrznych; (2) oceniajc ocena postpowania innych pastw w zakresie polityki zagranicznej; (3) selekcjonujc usuwania czynnikw, ktre przyczyniaj si do powstawania niezgodnoci midzy wasn a obcymi politykami zagranicznymi; (4) preskrypcyjn wyznaczania najlepszych metod osigania przez polityk zagraniczn jej celw i zada oraz doboru odpowiednich rodkw; (5) symbolicznej reprezentacji identyfikowanie osoby dyplomaty z reprezentowanym krajem, troska o szacunek w relacjach osobistych, ceremonia dyplomatyczny; (6) politycznej reprezentacji spenianie przez dyplomat zada polityczno-informacyjnych, utrzymywanie kontaktw politycznych w kraju pobytu oraz zdobywanie, ocena i przesyanie informacji do swojego kraju; (7) prawnej reprezentacji zaciganie zobowiza politycznych i podpisywanie umw w imieniu swojego rzdu, w tym ochrona obywateli swojego kraju za granic. Uzupenienie tradycyjnej dyplomacji o publiczn stanowi aktywn odpowied pastw na globalizacj w ktrej pastwa utraciy monopol do przetwarzania i rozpowszechniania informacji oraz na odwrotno globalizacji, czyli glokalizacj. Pierwszy proces dotyczy upowszechniania dbr, usug, idei, wartoci i informacji zestandaryzowanych tak by odpowiaday potrzebom jak najszerszego grona odbiorcw w poszczeglnych spoeczestwach. Glokalizacja odnosi si za do adaptacji globalnych produktw i usug do wymogw lokalnych. Jak zauwaa K. Kuciski glokalizacja jest prb odpowiedzi spoecznoci lokalnych, regionalnych i pastwa na midzynarodowe procesy integracyjne, jak rwnie prb ochrony lokalnoci i dostrzeenia jej niewykorzystanych uprzednio potencjaw spoecznych, politycznych, gospodarczych, kulturowych i przyrodniczych10. Glokalizacja stanowi istotne wyzwanie dla realizacji polityki zagranicznej z przynajmniej czterech powodw11. Po pierwsze istotnym aktorem na poziomie lokalnym staj si filie korporacji transnarodowych, ktrych dziaalno nie musi by spjna z celami i wartociami lokalnych spoecznoci i gospodarek. Po drugie na poziomie lokalnym coraz czciej ujawniaj si tendencje do atomizacji i
B. Dobrzaska, M. Sitek, Mini leksykon dyplomatyczny, Wyd. Wyszej Szkoy Gospodarki Euroregionalnej, Jzefw 2011, s. 16. 9 J. Brya, Dyplomacja instrumentem polityki zagranicznej pastwa , [w:] W. Malendowski, C. Mojsiewicz (red.), Stosunki midzynarodowe, Atla 2, Wrocaw 2004, s. 66-67. 10 K. Kuciski, Glokalizacja jako indygenizacja globalizacji, Rocznik yrardowski, Tom IX/2011, s. 17. 11 Por. Ibidem, s. 31-33.
8

separatyzmu terytorialnego, dochodzi do osabiania wizi tych jednostek przestrzennych z krajowym systemem gospodarczym, administracyjnym i politycznym, ktry sabnie pod wpywem globalizacji. Po trzecie lokalne gospodarki i spoecznoci wchodz w sieci globalnych powiza m.in. poprzez globalizacj dziaalnoci dotychczas lokalnych firm, produktw i problemw. Po czwarte globalizacja prowadzi do zrnicowanych zmian w lokalnych spoecznociach, gospodarkach, wzorcach kulturowych, lokalnej przyrodzie i w miejscowym adzie przestrzennym. W tych warunkach dyplomacja publiczna obok wspierania dialogu midzykulturowego jest postrzegana jako narzdzie do budowy pozytywnych relacji midzykulturowych12. Podstawowa definicja dyplomacji publicznej zostaa stworzona na potrzeby polityki zagranicznej Stanw Zjednoczonych przez E. Guillona w 1965 roku. Dyplomacja publiczna zajmuje si wpywem postaw spoecznych na ksztatowanie i realizacj polityki zagranicznej. Obejmuje ona zagadnienia stosunkw midzynarodowych, wykraczajcych poza dyplomacj tradycyjn; ksztatowanie przez rzd zagranicznej opinii publicznej; interakcj prywatnych grup i interesw w jednym pastwie na te grupy i interesy w innym pastwie, opisywanie wydarze z zagranicy i ich wpywu na polityk; komunikacj midzy ludmi zajmujcymi si komunikowaniem, midzy dyplomatami i zagranicznymi korespondentami; oraz proces komunikacji midzykulturowej13. Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych w 2013 roku w sposb zbliony okrela dyplomacj publiczn jako zestaw dziaa o charakterze strategicznym, koncepcyjnym, analitycznym, koordynacyjnym i wykonawczym, ktre poprzez ksztatowanie postaw spoecznych i opinii publicznej za granic wpywaj na realizacj istotnych interesw Polski w wiecie, uywajc narzdzi i metod spoza obszaru tradycyjnej dyplomacji jako obszaru relacji midzypastwowych. Celem nadrzdnym dyplomacji publicznej jest uzyskiwanie za granic zrozumienia i poparcia dla polskiej racji stanu i polityki wadz RP. Stanowic uzupenienie dla tradycyjnej dyplomacji, jest dziaalnoci skierowan do zagranicznych instytucji, organizacji i spoeczestw14. Wrd celw tej dyplomacji s m.in. poprawa i obiektywizacja wiedzy o kraju, jego historii, wkadzie Polski i Polakw w rozwj Europy i wiata, wzmocnienie prestiu na arenie midzynarodowej, stymulowanie kontaktw i wsppracy pomidzy zagranicznymi i polskimi partnerami, wzmocnienie wizerunku kraju jako promotora europejskiej polityki wschodniej, wspierajcego swoj diaspor, kraju bezpiecznego,

J. Stpie, Bridging cultures. Dyplomacja publiczna i dialog midzykulturowy, [w:] J. Stpie (red.), Bridging Cultures. Polska pomidzy Wschodem a Zachodem w XXI wieku, Wyd. Stowarzyszenia Projekt Orient, Krakw 2011, s. 176. 13 About U.S. Public Diplomacy, http://pdaa.publicdiplomacy.org/?page_id=6 [10.10.2013]. 14 Czym jest dyplomacja publiczna, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/dyplomacja_publiczna/czym_jest_dp/ [10.10.2013].
12

posiadajcego stabilne perspektywy rozwoju dziki przynalenoci do UE i NATO, wartociowego partnera politycznego, gospodarczego, naukowego, spoecznego i kulturalnego. Podsumowujc dotychczasowe rozwaania naley stwierdzi, i dyplomacja publiczna ma charakter szerszy ni tradycyjna dyplomacja. Odwouje si bowiem do wykorzystania instrumentw z zakresu nie tylko analizy i realizacji stosunkw midzynarodowych, ale te innych subdyscyplin nauk politycznych, socjologii, ekonomii i marketingu. Tabela 1. Porwnanie dyplomacji tradycyjnej i publicznej Gwni aktorzy rdo siy Strategia dyplomatyczna Cele Komunikacja Rola rzdu Stosunek do informacji Struktury midzynarodowe Postawa Dyplomacja tradycyjna Pastwo Nacisk Gra si/Realpolitik Narzucanie idei Propaganda/autoreklama Kierowanie Sekret/poufno Dwustronne Zwycizca/przegrany Dyplomacja publiczna Publiczno/ludzie Przyciganie Uczestnictwo w spoecznoci midzynarodowej Ksztatowanie oczekiwa Partnerstwo/wsppraca Uatwianie Otwarto/budowanie zaufania/wiarygodno Wielostronne Zwycizca/zwycizca

rdo: E. Molendowski, W. Polan, Dyplomacja gospodarcza. Rola i znaczenie w polityce zagranicznej pastwa, Wolters Kluwer, Krakw 2007, s. 32.

Dyplomacja publiczna jest take postrzegana jako narzdzie do tworzenia marki narodowej lub prowadzenia midzynarodowego public relations15. Jak zauwaa E. Gilboa mona jeszcze wyrni now dyplomacj publiczn, ktra wykracza poza podzia na dyplomacj tradycyjn i publiczn16. Cechuje si ona: (1) jej prowadzeniem przez pastwa i podmioty niepastwowe (np. organizacje pozarzdowe, obywatelskie); (2) oparciem na mikkiej sile, komunikacji dwukierunkowej, strategicznej dyplomacji publicznej, zarzdzaniu informacjami, kreowaniu marki kraju i wizerunku elektronicznego; (3) obejmuje przeoenie polityki zagranicznej na sprawy wewntrzne; (4) dotyczy kwestii zarwno krtko-, jak i dugoterminowych. Dodatkowo E. Gilboa rozrnia dyplomacj medialn i dyplomacj porednikw medialnych17. Pierwsza obejmuje zastosowanie rodkw masowego przekazu przez politykw i wadze publiczne do komunikacji z podmiotami pastwowymi i
S. Gawroski, Dyplomacja publiczna - komunikowanie midzynarodowe na usugach brandingu narodowego, Komunikacja Spoeczna 1/2012, s. 54-56. 16 E. Gilboa, Dyplomacja w epoce informacji, [w:] B. Ociepka (red.), Dyplomacja publiczna, Wyd. UWr, Wrocaw 2008, s. 41; [cyt. za:] S. Gawroski, Dyplomacja publiczna, op. cit., s. 56-57. 17 Ibidem, s. 57.
15

10

niepastwowymi majce na celu wzbudzenie zaufania, postpy w negocjacjach oraz mobilizacj wsparcia publicznego na rzecz porozumienia. Tymczasem dyplomacj porednikw medialnych jest tworzenie sytuacji, w ktrych dziennikarze staj si mediatorami w zoonych konfliktach midzynarodowych, odgrywajc istotn rol w midzynarodowym dyskursie dyplomatycznym. Wedug M. Hereniaka zadania i narzdzia dyplomacji publicznej mona podzieli na trzy grupy18. Dyplomacja publiczna powinna zmierza do realizacji spjnej koncepcji marki narodowej i celw programu brandingu poprzez dziaania w zakresie: (1) kultury i stylu ycia mieszkacw - budowanie marek flagowych wydarze kulturalnych i sportowych, komercjalizacj elementw kultury narodowej, tworzenie instytucji promujcych jzyk i dorobek kulturalny kraju; (2) nauki i kapitau intelektualnego promocj osigni naukowych za granic, programy przycigania talentw, tworzenie sieci specjalistw; (3) oglnego wizerunku kraju - kampanie wizerunkowe czce rne obszary marki narodowej. Na ogln charakterystyk zastosowania tych instrumentw pozwala przyblienie wynikw jakociowego przegldu danych zastanych przeprowadzonego przez orodek Ageron Polska na zlecenie Ministerstwa Gospodarki w 2011 roku19. Zauwaa si przede wszystkim, i w ostatnich latach Polska podejmowaa wiele dziaa promocyjnych w skali midzynarodowej. Szczegln uwag zwracano na promocj turystyczn kraju, promocj wydarze kulturalnych oraz promocj o charakterze oglnym. Niewiele uwagi powicono promocji polskiej gospodarki, przy czym kraj posiada pod tym wzgldem znaczny potencja gdy posiada dobr pozycj w midzynarodowej wymianie handlowej, tereny atrakcyjne do lokalizacji nowych inwestycji zagranicznych, gospodark odporn na kryzys, du dostpno wykwalifikowanych pracownikw, duy rynek wewntrzny oraz dobr lokalizacj w Europie rodkowo-Wschodniej. Polska nie ma wyrazistego i spjnego wizerunku za granic. Od wejcia do Unii Europejskiej w 2004 roku obserwuje si popraw ogln wizerunku kraju. Potrzebne s badania nad przyczynami niedostatecznej wiedzy o moliwociach Polski jako miejsca do inwestycji i handlu. Zauwaa si take zapotrzebowanie polskich przedsibiorstw, szczeglnie o profilu eksportowym na dziaania zmierzajce do poprawy wizerunku kraju za granic, poniewa wizerunek kraju i krajowych produktw ma bezporedni wpyw na postrzeganie ich oferty eksportowej. Powysze wnioski wskazuj na powizanie dyplomacji publicznej z gospodarcz. Jest to koncepcja dziaalnoci w dziedzinie rozwoju stosunkw handlowo-gospodarczych z zagranic, ktra realizowana jest nie tylko przez rzd i odpowiedni resort odpowiedzialny za

M. Hereniak, Marka narodowa. Jak skutecznie budowa wizerunek i reputacj kraju , PWE, Warszawa 2011, s. 102. 19 Badania wizerunkowe Polski i polskiej gospodarki w krajach gwnych partnerw gospodarczych. Raport z badania Desk-Research, Ageron Polska, Warszawa 2011, s. 44-45.
18

11

stosunki gospodarcze z zagranic, ale rwnie przez przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzdy konsularne, w szczeglnoci przez dziaajce w ich ramach specjalne komrki organizacyjne wydziay handlowo-gospodarcze i biura radcw handlowych20. Jak zauwaa M. Sobczak wspczesny polski system dyplomacji gospodarczej i handlowej budzi wiele zastrzee tak wrd politykw, jak i przedsibiorcw21. Od 1999 roku opiera si on na Wydziaach Ekonomiczno-Handlowych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, przy czym ich organizacja prowadzia do napi midzy Ministerstwem Sprawa Zagranicznych i Ministerstwem Gospodarki z uwagi na podzia rodkw finansowych przeznaczonych na promocj gospodarcz. W 2006 roku resorty zawary porozumienie wyodrbniajce sfery dyplomacji handlowej i gospodarczej pierwsze s prowadzone przez Wydziay Promocji Handlu i Inwestycji, drugie przez Wydziay Ekonomiczne podlege Ministerstwu Spraw Zagranicznych. Zaoono, e wydziay zostan przeksztacone w oddziay planowanej rzdowej Agencji Promocji Gospodarczej. Przeksztacenia te nie zostay jednak zakoczone, przez co wci zauwaalne jest rozproszenie i brak koordynacji dziaa. Wydziay prowadz przede wszystkim prac o charakterze informacyjno-analitycznym (m.in. uczestnictwo w imprezach promocyjnych, udzielanie odpowiedzi na pytania, odbywanie spotka oraz rozmw z polskimi i zagranicznymi przedsibiorcami, zbieranie i udzielanie oglnych informacji na temat pastwa, w ktrym funkcjonuj), dziaania promocyjne (m.in. organizacja i uczestnictwo w zagranicznych targach, seminariach, konferencjach i wystawach) oraz wspprac z polskimi instytucjami. Z analiz orodka demosEUROPA z 2013 roku wynika, i niezbdne jest wzmocnienie powiza polskiej dyplomacji gospodarczej i publicznej22. Pierwsza powinna przyczynia si do budowy poday rodzimych produktw na rynkach zagranicznych, za druga do tworzenia pozytywnego wizerunku kraju, a przez to wzmocnienia popytu na jego produkty. Elementem spajajcym obie koncepcje powinna by strategia budowy marki narodowej, ktra bdzie odpowiada potrzebom tak zagranicznej opinii publicznej i konsumentw, jak te obywatelom kraju pochodzenia i oddziaywa na budow ich tosamoci zbiorowej. W 2012 roku z inicjatywy Ministerstwa Gospodarki powstaa Marka Polskiej Gospodarki, ktrej gwnym przesaniem jest uznanie kapitau ludzkiego za kluczowe kryterium przy wyborze Polski jako miejsca inwestycji lub poszukiwaniu partnerstwa biznesowego. Ocena wdraania i wykorzystania tej marki bdzie moliwa dopiero za kilka lat. Dyplomacja publiczna jest take powizana z dyplomacj kulturaln, koncepcj rozwijan od XIX wieku i rozumian jako wymiana idei, informacji, sztuki i innych aspektw
B. Dobrzaska, M. Sitek, Mini leksykon dyplomatyczny, op. cit., s. 17. M. Sobczak, Wsparcie internacjonalizacji polskich przedsibiorstw przez podmioty dyplomacji ekonomicznej i handlowej, Ekonomia Midzynarodowa, 1/2010, s. 41-42. 22 P. wieboda (red.), Polska globalna. Impuls do debaty, demosEUROPA Centrum Strategii Europejskiej, Warszawa 2013, s. 50.
20 21

12

kultury midzy narodami, by sprzyja wzajemnemu zrozumieniu23. Dyplomacja kulturalna zakada wykorzystanie mikkich argumentw do osigania zamierzonych celw w relacjach midzynarodowych24. Obejmuje m.in. promocj kultury narodowej za granic, midzynarodow wspprac kulturaln, zabieganie o korzyci dla spoecznoci lokalnych w relacjach midzynarodowych, ponadnarodowe idee i projekty polityczne lub spoeczne. Zasadne jest w tym miejscu przyblienie wynikw bada P. Kieliszewskiego i M. Poprawskiego przeprowadzonych w 2008 roku technikami: (1) zogniskowanych wywiadw grupowych na prbie 18 przedstawicieli instytucji i rodowisk prowadzcych promocj kultury polskiej na wiecie; (2) analizy dokumentw dotyczcych promocji kultury polskiej; oraz (3) ankiety zrealizowanej wrd 15 instytucji publicznych25. Wyniki zostay podzielone na cztery grupy tematyczne. Pierwszy wtek dotyczy przygotowania kadr i dziaa personelu odpowiedzialnego za promocj kultury polskiej za granic. Zaobserwowano, i: brakuje profesjonalistw, brakuje angaowania ekspertw, wystpuje niezrozumienie potrzeb artystw, promocj zajmuj si wycznie pasjonaci, brakuje personalnej odpowiedzialnoci, wykorzystywane s gwnie prywatne kontakty artystw, brakuje kontynuacji w polityce personalnej oraz dochodzi do nadmiernego dbania przez urzdnikw o prowadzenie dziaalnoci tylko w zakresie przydzielonych im kompetencji. Drug grup problemw stanowi struktury organizacyjne i zakres ich kompetencji. S to: niejasne kompetencje instytucji, brak transparentnoci i kryteriw oceny dziaa, brak okrtw flagowych wrd instytucji, niewielka rola wyznaczana samorzdom w promocji kultury polskiej za granic, ze budetowanie i finansowanie promocji kultury polskiej za granic oraz brak systemowej spjnoci promocji kultury polskiej za granic. Trzeci wyrnion grup stanowi problemy zwizane ze strategi i praktyk promocji kultury polskiej za granic. Zauwaa si: sabo podziau tematw na sezonowo w dyplomacji kulturalnej, niedostrzeganie nowej fali emigracji, brak wywiadu kulturalnego i bada co do potrzeb odbiorcw, nieprawidowe zarzdzanie informacj oraz niedoceniane marek. Ostatnia grupa problemw zwizana jest z jakoci i skutecznoci promocji kultury polskiej za granic. S to: wmawianie sobie sukcesu, zadcie w promocji Polski, saba kreatywno i brak przeamywania stereotypw w promocji kultury, nietraktowanie kultury jako produktu, uznanie polskoci sztuki za warto nadrzdn, brak zacht do rnorodnoci i dywersyfikacji oferty kulturalnej, saba wsppraca organizacji pozarzdowych i instytucji publicznych, saba oferta midzynarodowa polskich instytucji kultury oraz niepene wykorzystanie formuy managerskiej w promocji kultury

S. Gawroski, Dyplomacja publiczna, op. cit., s. 57. P. Kieliszewski, M. Poprawski, Instytucje publiczne i dyplomacja kulturalna. Potencjay i wyzwania , Zarzdzanie Publiczne 3(9)/2009, s. 20. 25 Ibidem, s. 22-28.
23 24

13

polskiej za granic. Wnioski te uzupeni naley informacjami z raportu o stanie kultury opracowanego w 2009 roku na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego26. Zwrcono w nim uwag, i za najskuteczniejsze w promocji Polski uchodz: tzw. dni kultury polskiej, w ktrych organizacje s wczane zrnicowane typy instytucji i twrcw z pastw partnerskich, co otwiera moliwoci kontynuacji dalszej wsppracy; udzia polskich twrcw i artystw w kulturalnych przedsiwziciach midzynarodowych (festiwale, wystawy EXPO, wizyty studyjne); promocja polskiego dorobku kulturalnego i wkadu w kultur uniwersaln; polityka stypendialna, wymiana modziey, wsppraca naukowa i kulturalna oraz atrakcyjne i efektywne nauczanie jzyka polskiego. Kolejn form dyplomacji publicznej jest dyplomacja spoeczna, obywatelska. Wedug B. Ociepki mona wyrni trzy poziomy dyplomacji publicznej27. Pierwszy stanowi centrum systemu politycznego - rzdy, parlamenty, sdy. Dziaania s tu realizowane poprzez strategie polityki zagranicznej, strategie generalne (najwyszego rzdu, ang. grand strategy) i strategie dyplomacji publicznej. Porzdkowane s w ramach agendy dotyczcej politykw. Drugi poziom obejmuje peryferie systemu politycznego - system medialny. Obejmuje dziaania i instrumenty wykorzystywane przez media, organizacje pozarzdowe i lobbystw rnych grup interesu. Naczelne znaczenie ma tu ksztatowanie agendy mediw tego jakie informacje bd w danym okresie czasu i miejscu najwaniejsze i poddawane dyskusji. Ostatni poziom dyplomacji publicznej stanowi codzienna komunikacja publiczna prowadzona w ramach spoeczestwa obywatelskiego. Widoczne s tu dziaania podejmowane przez obywateli, ruchy spoeczne, sieci (w tym media spoecznociowe) oraz dyplomacj obywatelsk. Waciwa jest na tym poziomie agenda publicznoci, interesariuszy. Przy czym pod pojciem interesariuszy mona rozumie w nawizaniu do klasycznej koncepcji R.E. Freemana jakkolwiek grup (lub jednostk), ktra moe oddziaywa lub by przedmiotem oddziaywania w deniu do realizacji celw pastwa, jego agencji, przedsibiorstw lub organizacji pozarzdowych28. W sownikowym rozumieniu pod pojciem dyplomacji spoecznej, obywatelskiej rozumie si dziaalno zwizan z polityk zagraniczn pastwa, ktra prowadzona jest przez rne pozarzdowe organizacje spoeczne, fundacje, grupy lub pojedynczych wpywowych obywateli, czyli przez czynniki niereprezentujce pastwa, rzdu i Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Dyplomacja ta, to dziaalno na rzecz zblienia midzy narodami, polepszania stosunkw wzajemnych,
P. Potoroczyn (red.), Od wymiany kulturalnej do nowej inteligentnej siy. Promocja Polski poprzez kultur , MKiDN, Warszawa 2009. 27 B. Ociepka, Nowa dyplomacja publiczna perspektywa teorii stosunkw midzynarodowych i komunikowania politycznego, Przegld Strategiczny 1/2012, s. 132. 28 Por. R.E. Freeman, Strategic Management: A Stakeholder Approach , Pitman Publishing, Boston 1984; [cyt. za:] M. Porada-Rocho, Rola interesariuszy w procesie zmian, [w:] M. Porada-Rocho (red.), Restrukturyzacja przedsibiorstw w procesie adaptacji do wspczesnego otoczenia. Perspektywa midzynarodowa, Difin, Warszawa 2009, s. 38.
26

14

promocji kraju w wiecie, wykorzystywanie w tym celu lobbingu organizowanie rnych spotka, udzielanie pomocy humanitarnej. Dziaalno ta stanowi uzupenienie oficjalnych kontaktw dyplomatycznych pastwowej suby dyplomatycznej29. Pod pojciem dyplomacji samorzdowej w niniejszym raporcie rozumie si oglnie prowadzenie dziaa z zakresu wsppracy transgranicznej midzy jednostkami samorzdu terytorialnego przynalecymi do regionw rnych pastw. Dyplomacja ta powinna stanowi uzupenienie lub kontynuacj rzdowej koncepcji dyplomacji publicznej i by spjna z polityk zagraniczn kraju, przy czym samorzdy zachowuj swobod w doborze kierunkw i rodkw dziaania na polu wymiany przede wszystkim gospodarczej, spoecznej i kulturalnej. Dyplomacja samorzdowa podobnie do obywatelskiej stanowi uzupenienie pastwowej suby dyplomatycznej. Przyblienie koncepcji wsppracy transgranicznej wymaga wskazania zrnicowania interakcji przestrzennych wystpujcych na poziomie midzynarodowym. W niniejszym opracowaniu przyjmuje si, i wsppraca transgraniczna ma charakter przede wszystkim polityczny i w konsekwencji umoliwia koordynowanie i tworzenie warunkw do powiza i interakcji o charakterze ekonomicznym, spoecznym oraz komunikacyjnotransportowym. Tabela 2. Podstawowe rodzaje midzynarodowych interakcji przestrzennych Powizania, interakcje Ekonomiczne Spoeczne Polityczne Pozostae pojazdw informacji Przepywy towarw, kapitau osb inne Przykady handel zagraniczny, inwestycje zagraniczne migracje stae, turystyka przyjazdowa i wyjazdowa kontakty osobiste (w tym rodzinne) wsppraca jednostek samorzdowych, wsppraca transgraniczna, w tym euroregionalna poczenia midzynarodowe powizania z uyciem rodkw cznoci

rdo: opracowanie wasne na podstawie: T. Komornicki, Przestrzenne zrnicowanie midzynarodowych powiza spoeczno-gospodarczych w Polsce, Prace Geograficzne nr 190, IGiPZ PAN, Warszawa 2003, s. 22.

29

B. Dobrzaska, M. Sitek, Mini leksykon dyplomatyczny, op. cit., s. 20.

15

Rysunek 1. Rodzaje wsppracy wspczesnych pastw

rdo: I. Zabielska, Transgraniczna wsppraca regionw, [w:] R. Kisiel, M. Wojarska (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013, s. 47.

Zasadniczym impulsem do rozwoju wsppracy transgranicznej polskich regionw byy procesy transformacji ustrojowej w Polsce i w pastwach Europy rodkowo -Wschodniej, wejcie kraju do UE oraz Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego (NATO), reforma administracyjna w 1999 roku zwikszajca podmiotowo samorzdw oraz dostp do zewntrznych programw finansowych wspierajcych wspprac transgraniczn i regionaln30. Wsppraca ta prowadzi do: rozwoju kontaktw obywatelskich i gospodarczych, wykorzystywania endogennych zasobw rozwojowych, agodzenia negatywnych skutkw istnienia granicy, przepywu dowiadcze i informacji pomidzy regionami, koordynacji rozbudowy infrastruktury po obu stronach granic, promocji napywu inwestycji, rozwoju turystyki, wymiany idei spoecznych, edukacyjnych i naukowych, dziaa kulturotwrczych. Wsppraca transgraniczna stanowi jeden z typw wsppracy podejmowanej z innymi podmiotami przez wspczesne pastwa obok wsppracy midzyregionalnej i midzynarodowej. Wsppraca transgraniczna midzy regionami moe wystpowa w formach: wzajemnego poznawania si i wymiany informacji; wsplnej analizy interesujcych zainteresowane strony zagadnie problemowych (mieszane grupy robocze); wypracowywania wsplnych stanowisk w negocjacjach i przedstawiania opinii o moliwych rozwizaniach problemw; realizacji wsplnych projektw; oraz instytucjonalizacji wsplnego wykonywania
I. Zabielska, Transgraniczna wsppraca regionw, [w:] R. Kisiel, M. Wojarska (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013, s. 46.
30

16

zada w zakresie wspdziaania na rzecz rozwoju31. Jednoczenie wsppraca stanowi ostatni, najwyszy stopie tworzenia relacji od pocztkowej wymiany informacji, poprzez konsultacje, po kooperacj i koordynacj dziaa. Istnieje wiele szczegowych regulacji i instytucji wspierajcych wspprac midzynarodow regionw. W tym miejscu omwione zostan tylko wybrane z nich. Wedug Europejskiej Karty Regionw gwne korzyci jakie przynosi wsppraca transgraniczna stanowi nastpujce wartoci: (1) europejska - wspieranie pokoju, wolnoci, bezpieczestwa i przestrzegania praw czowieka; (2) polityczna - m.in. wkad w budow i integracj Europy, poznanie i budow zaufania, urzeczywistnienie zasad pomocniczoci i partnerstwa, wzmocnienie ekonomicznej i spoecznej spjnoci i kooperacji; (3) instytucjonalna - aktywny udzia spoecznoci, ugrupowa politycznych i spoecznych po obu stronach granicy sprzyja budowie wiedzy na temat ssiada i poprawie efektywnoci struktur, programw i projektw; (4) spoeczno-ekonomiczna - m.in. mobilizacja miejscowego potencjau w wyniku wzmocnienia szczebla lokalnego i regionalnego; wspdziaaniu podmiotw gospodarczych i spoecznych; otwarcie rynku pracy i wyrwnanie kwalifikacji zawodowych; dodatkowe efekty rozwojowe (infrastruktura, turystyka, edukacja, badania naukowe, wsppraca maych i rednich przedsibiorstw); planowanie przestrzenne i polityka regionalna; (5) spoeczno-kulturalna - upowszechnianie w sposb trway informacji o uwarunkowaniach geograficznych, strukturalnych, gospodarczych, spoeczno-kulturalnych i historycznych regionw transgranicznych; wyksztacenie specjalistw; rwnouprawnienie i upowszechnienie znajomoci jzyka z kraju ssiada, wzgldnie dialektw32. Przyjta przez Polsk Europejska Konwencja Ramowa o Wsppracy Transgranicznej definiuje j jako: kade wsplnie podjte dziaanie majce na celu umocnienie ssiedzkich kontaktw midzy wsplnotami i wadzami terytorialnymi dwch lub wikszej liczby umawiajcych si stron33. Zakada si tu, e wsppraca zmierza do agodzenia niekorzystnych skutkw istnienia granicy i przezwyciania skutkw pooenia regionu granicznego na obrzeach pastw w kierunku poprawy warunkw ycia ludnoci. Wsppraca opiera si na kontaktach ssiedzkich na poziomie regionalnym i lokalnym. Moe ona obejmowa m.in. wymian towarw i surowcw, dziaalno informacyjno-promocyjna, dziaalno konsultingow, badawczo-rozwojow, wiadczenie usug, wymian kulturaln, owiatow i

Ibidem, s. 48. Europejska Karta Regionw Granicznych i Transgranicznych. Nowelizacja , SERG, Gronau 2004. 33 Europejska Konwencja Ramowa o Wsppracy Transgranicznej midzy Wsplnotami i Wadzami Terytorialnymi sporzdzona w Madrycie dnia 21 maja 1980 r. , Dz. U. 1993, nr 93, poz. 287.
31 32

17

sportow, rozwj infrastruktury transgranicznej, dziaalno turystyczn, ochron rodowiska naturalnego oraz planowanie przestrzenne. Tabela 3. Instytucje i regulacje prawne wsppracy midzynarodowej regionw
INSTYTUCJE Kongres Wadz Lokalnych i Regionalnych Komitet Zarzdzajcy Wadz Lokalnych i Regionalnych Konferencja Ministrw odp. za Samorzdy Lokalne Komisja ds. Wsppracy Transgranicznej REGULACJE PRAWNE RADA EUROPY Europejska Konwencja Ramowa o Wsppracy Transgranicznej (1980) Europejska Karta Samorzdu Terytorialnego (1985) Europejska Karta Samorzdu Regionalnego (1997) Europejskie Porozumienie Ramowe o Wsppracy na Terenach Przygranicznych Deklaracja o Wsppracy Transgranicznej (1989) UNIA EUROPEJSKA Traktat o Unii Europejskiej (art. 198a-c, nowe art. 263- 5) Wsplnotowa Karta Regionalizacji Stowarzyszenie Europejskich Regionw Granicznych Batycka Konferencja Wsppracy Subregionalnej ORGANIZACJE POZARZDOWE Europejska Karta Regionw Granicznych i Transgranicznych (1981)

Komitet Regionw

Departamenty Unii Europejskiej i Wsppracy Midzynarodowej: MSWiA (Zesp ds. Zagospodarowania Granicy Pastwowej, Wadza Wdraajca Programy Europejskie), KPRM (Spraw Zagranicznych), MSZ (Europy, Polityki Wschodniej, Prawno-Traktatowy) Departamenty w ministerstwach odp. za wykorzystanie funduszy unijnych Komisje i Rady ds. wsppracy midzynarodowej i regionalnej Forum Polskich Regionw Granicznych

POLSKA Ustawa - prawo o stowarzyszeniach (1989) Ustawa o samorzdzie wojewdztwa (1998) Ustawa o zasadach przystpowania jednostek samorzdu terytorialnego do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych (2000) Midzyrzdowe regionalne porozumienia dwu-i wielostronne Transgraniczne dwu- i wielostronne porozumienia regionalne Transgraniczne dwu- i wielostronne porozumienia lokalne

rdo: I. Zabielska, Transgraniczna wsppraca regionw, [w:] R. Kisiel, M. Wojarska (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013, s. 64.

Na intensywno wsppracy transgranicznej oddziauj w szczeglnoci trzy czynniki: (1) powizania funkcjonalne sprzyjaj silne powizania funkcji regionw z obszarami znajdujcymi si poza granicami danego kraju; (2) modernizacja gospodarki sprzyja nowoczesno gospodarki i konkurencyjno wzgldem podmiotw zagranicznych; (3) rozwj spoeczestwa obywatelskiego wsppracy sprzyja gstsza sie instytucji

18

spoeczestwa obywatelskiego, ktra obejmuje te wiksz otwarto na kontakty zewntrzne34. Inne czynniki warunkujce wspprac transgraniczn stanowi: ekonomiczne (poziom rozwoju obu czci obszaru transgranicznego, spjno systemw gospodarczych, koniunktura, ceny, pace, kursy walut i bezrobocie); geograficzne (sie osadnicza, warunki naturalne uksztatowanie terenu i cechy rodowiska przyrodniczego, infrastruktura graniczna); instytucjonalne (status granicy, regulacje wizowe, paszportowe i celne oraz kompetencje wadz regionalnych i lokalnych po obu stronach granicy); polityczno-midzynarodowe (wpyw oglnej atmosfery politycznej na wzajemne kontakty); socjokulturowe i jzykowe (np. negatywne stereotypy i uprzedzenia czy bariery jzykowe)35. Jak zauwaa si w Europejskiej Karcie Regionw Granicznych i Transgranicznych punktem wyjcia do wsppracy powinno by wsplne tworzenie infrastruktury transgranicznej i usuwanie barier w przepywie czynnikw produkcji. Rysunek 2. Stopie instytucjonalizacji struktur wsppracy w kontekcie ssiedztwa midzy pastwami

rdo: I. Zabielska, Transgraniczna wsppraca regionw, [w:] R. Kisiel, M. Wojarska (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013, s. 63.

W literaturze przedmiotu wrd form wsppracy regionalnej wymienia si m.in. grupy robocze, uzgodnienia instytucjonalne, grupy transgraniczne, Europejskie Ugrupowania Wsppracy Transgranicznej (EUWT); instytucje wsppracy regionalnej; wsplne projekty; partnerstwa gmin i miast bliniaczych; oraz euroregiony.
34 35

I. Zabielska, Transgraniczna wsppraca regionw, op. cit. , s. 48. Ibidem, s. 52.

19

W tym miejscu naley zwrci uwag na szczeglne znaczenie euroregionw. S to struktury o wysokim stopniu instytucjonalizacji wsppracy transgranicznej poprzez posiadanie wasnych rad, sekretariatw i grup roboczych oraz o sieci powiza z wyspecjalizowanymi agencjami krajowymi i midzynarodowymi. Pod pojciem euroregionu rozumie mona te porozumienia o charakterze regionalnym, powoywane do rozwizywania konkretnych problemw wystpujcych po obu stronach granicy, ktre musz by zgodne z prawem wewntrznym i umowami midzynarodowymi36. Euroregiony stanowi efekt instytucjonalizacji stosunkw midzy regionami w powizaniu z tworzeniem organizacji kontrolujcych, regulujcych i finansujcych realizacj przedsiwzi o charakterze ponadgranicznym oraz zwikszeniem kompetencji organw ju istniejcych37. Cechy euroregionu jako typu wsppracy transgranicznej odnosz si do aspektw: geograficznego (terytorium, ktre posiada konkretne pooenie geograficzne); politycznego (czci tego terytorium znajduj si pod jurysdykcj suwerennych pastw, majcych wspln granic pastwow); administracyjnego (euroregion tworz regiony przygraniczne); i funkcjonalnego (euroregion pozwala na synergi funkcji rnych form wsppracy transgranicznej)38. Ponadto z perspektywy prawnej euroregiony: nie stanowi odrbnych podmiotw administracyjno-terytorialnych posiadajcych status osoby prawnej; nie zmieniaj uregulowa prawnych na terenie kadego z pastw czonkw euroregionu; organy zarzdzajce euroregionem wykonuj funkcje koordynacyjne i nie posiadaj wydanych penomocnictw oraz nie mog zmienia organw wadzy dziaajcych na terenie kadego z czonkw39. Z perspektywy politycznej euroregiony stanowi za: przestrzenie dobrowolnej wsppracy, ktre nie mog dziaa przeciwko interesom pastwa; nie s tworami ponadpastwowymi; oraz w swojej dziaalnoci nie zastpuj pastwa w penieniu funkcji w zakresie polityki zagranicznej. Inn istotn z perspektywy dyplomacji samorzdowej form wsppracy regionalnej jest koncepcja zwizkw partnerskich (inaczej: zwizki bliniacze, ang. twinning). S to takie kontakty zagraniczne samorzdw, ktre dotycz bezporedniego zaangaowania si mieszkacw gmin, powiatw i wojewdztw oraz organizacji lokalnych we wspprac ze spoecznociami zagranicznymi40. Zwizki te pozwalaj na rozwj kontaktw midzy obywatelami rnych krajw oraz na wymian dowiadcze i kooperacj samorzdw. Zwizki
Ibidem, s. 61. Ibidem, s. 62. 38 Por. I. urba, Euroregion jako najbardziej zaawansowany organizacyjnie i funkcjonalnie poziom wsppracy transgranicznej, [w:] M.G. Woniak (red.), Nierwnoci spoeczne a wzrost gospodarczy w kontekcie spjnoci spoeczno-ekonomicznej, Zeszyt nr 12, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszw 2008, s. 125126. 39 Ibidem, s. 125-126. 40 J. Szewczyk, Zagraniczne zwizki partnerskie polskich samorzdw miast, powiatw i wojewdztw , Prace geograficzne, Zeszyt 117, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Krakw 2007, s. 262-263.
36 37

20

partnerskie opieraj si na umowach o wsppracy, listach intencyjnych lub innego typu porozumieniach w formie pisemnej oraz na kontaktach nieformalnych. W prawodawstwie polskim i midzynarodowym nie istniej precyzyjne definicje okrelajce charakter tych zwizkw. Z danych Zwizku Miast Polskich rejestrujcego zwizki partnerskie wynika, e w 2005 roku w Polsce istniao ich okoo 2200. Z reprezentatywnych bada Polskiego Instytutu Spraw Midzynarodowych przeprowadzonych na prbie 512 gmin w 2004 roku wynika, i polskie samorzdy utrzymuj zwizki z samorzdami w 53 krajach na wiecie - gwnie z krajw europejskich. Jedynie 18 z tych krajw ley poza kontynentem europejskim. Na dalsz charakterystyk wsppracy transgranicznej polskich samorzdw pozwalaj wyniki bada Instytutu Spraw Publicznych przeprowadzonych wraz ze Zwizkiem Miast Polskich w 2012 roku na prbie 326 jednostek samorzdu terytorialnego41. Prowadzenie wsppracy midzynarodowej deklaruje 72% samorzdw. Te ktre nie posiadaj kontaktw z zagranic za gwn barier uznaj brak rodkw finansowych oraz brak moliwoci lub kompetencji jzykowych i czasu pracownikw. Posiadanie programu rozwoju wsppracy midzynarodowej deklaruje zaledwie 16% jednostek terytorialnych, gwnie wojewdztwa, ktre s zobowizane do formuowania priorytetw wsppracy z zagranic, najrzadziej za gminy wiejskie. W opinii badanych wsppraca midzynarodowa jest konsultowana przez samorzd gwnie z lokalnymi organizacjami pozarzdowymi (48%), a nastpnie z obywatelami (21%) i przedstawicielami administracji centralnej (14%). Konsultacje z wadzami centralnymi prowadzi blisko 91% wojewdztw, przy czym s one do tego zobligowane przepisami prawa oraz tylko 14% powiatw, 13% miast i 4% gmin wiejskich. Podstawowe formy wsppracy zagranicznej stanowi wsplne projekty (58%), dwu/trj/wielostronne partnerstwa bez podpisanego dokumentu (20%) i przynaleno do organizacji, sieci czy zwizkw zrzeszajcych podmioty z rnych krajw (18%). Tylko 5% samorzdw deklaruje posiadanie przedstawiciela w innym kraju (blisko 82% z nich to wojewdztwa). Dziaania promocyjne na arenie midzynarodowej to przede wszystkim udzia w targach midzynarodowych (45%), udzia w konkursach midzynarodowych (25%), w kampaniach promocyjnych (23%). Gwn barier s wysokie koszty dziaalnoci promocyjnej. Wspdziaanie w zakresie wsppracy midzynarodowej samorzdy podejmuj gwnie z oglnopolskimi organizacjami pozarzdowymi, fundacjami oraz stowarzyszeniami (59%), z polskimi orodkami kultury (47%), z innymi jednostkami samorzdowymi (45%), z urzdem marszakowskim (40%). W dalszej kolejnoci (na poziomie okoo 20%) deklaruje si wspprac z wojewod, urzdem

A. Fuksiewicz, A. ada, . Wenerski, Wsppraca zagraniczna polskich samorzdw wnioski z bada, ISP, Warszawa 2012.
41

21

wojewdzkim, innymi organami terenowymi administracji rzdowej, lokalnymi organizacjami pozarzdowymi, fundacjami i stowarzyszeniami, podmiotami prywatnymi oraz z Ministerstwem Spraw Zagranicznych lub innymi organami administracji centralnej. Poniej 20% samorzdw deklaruje kooperacj zagraniczn z uczelniami i instytucjami badawczymi, z przedstawicielami Kocioa oraz z instytucjami polskimi za granic. Udzielanie pomocy charytatywnej w ramach wsppracy rozwojowej, propagowania praw czowieka i propagowania demokracji deklaruje 28% samorzdw. Skierowana jest ona gwnie na Ukrain. Wsppraca midzynarodowa samorzdu jest finansowana przewanie ze rodkw wasnych (95%), funduszy unijnych (61%), ze rodkw pochodzcych od partnera zagranicznego (33%), z funduszy krajowych z budetu pastwa (17%), od partnerw prywatnych (12%). Samorzdy gwnie natrafiaj na trudnoci we wsppracy midzynarodowej dotyczce braku odpowiednich rodkw finansowych na jej prowadzenie (79%), a nastpnie braku czasu na tak dziaalno wynikajcy ze zbyt duego obcienia innymi obowizkami (25%), braku zainteresowania ze strony partnera (24%), utrudnienia zwizane z niewystarczajcymi kompetencjami (na przykad jzykowymi) pracownikw lub z wyzwaniami organizacyjno-administracyjnymi wynikajcymi z polskiego prawa i nakadanymi przez jednostki administracyjne wyszego rzdu (19%). Gwne korzyci ze wsppracy zdaniem przedstawicieli samorzdw osigaj ich mieszkacy (84%), nastpnie wadze samorzdu (79%) i ich pracownicy (67%). Intensyfikacji wsppracy midzynarodowej mog suy zdobycie nowych rodkw finansowych na jej rozwj (77%), propagowanie dowiadcze zagranicznych samorzdw (56%), wiksze zaangaowanie podmiotw lokalnych (56%), wzrost zaangaowania radnych i decydentw (32%), wiksze zainteresowanie wspprac ze strony partnerw (30%) oraz systematyczna kampania edukacyjna skierowana do przedstawicieli samorzdu (28%). Wsppraca midzynarodowa zdaniem samorzdw podejmowana jest gwnie celem stworzenia moliwoci wymiany midzynarodowej dla mieszkacw (78%), promocji samorzdu na arenie midzynarodowej (75%) oraz przeniesienia dobrych praktyk z zagranicznych jednostek samorzdowych na grunt lokalny (70%). Innym powodem jest moliwo ubiegania si o fundusze z programw europejskich i midzynarodowych (57%), rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw jednostki samorzdowej oraz jednostki partnerskiej poprzez sta wymian (51%). Partnerzy polskich samorzdw pochodz gwnie z Niemiec (162 samorzdy spord 260 deklarujcych wspprac), Ukrainy (116), Francji (82), Litwy (63), Wgier (60), Sowacji (55) i Czech (48). W dalszej kolejnoci s to samorzdy z: Rosji (43), Biaorusi (40), Wielkiej Brytanii (33), Szwecji (33), Chin (25), Holandii (22), Belgii (21), Hiszpanii (20) i Rumunii (20).

22

1.2. Priorytety dyplomacji obywatelskiej i samorzdowej w polityce zagranicznej na poziomie kraju i woj. podlaskiego Za punkt wyjcia do analizy priorytetw przypisywanych dyplomacji obywatelskiej i samorzdowej przyjmuje si w tym miejscu rzdowy Raport o kapitale intelektualnym Polski opublikowany w 2008 roku, ktry stanowi podstaw do budowy aktualnego systemu zarzdzania rozwojem kraju. W raporcie tym okrelono kapita intelektualny jako og niematerialnych aktyww ludzi, przedsibiorstw, spoecznoci, regionw i instytucji, ktre odpowiednio wykorzystane, mog by rdem obecnego i przyszego dobrostanu kraju42. Przyjto przy tym, i kapita ten obejmuje cztery typy kapitau: (1) ludzki - potencja zgromadzony we wszystkich Polakach wyraajcy si w ich wyksztaceniu, dowiadczeniu yciowym, postawach, umiejtnociach; (2) strukturalny - potencja zgromadzony w namacalnych elementach infrastruktury narodowego systemu edukacji i innowacji; (3) spoeczny - potencja zgromadzony w polskim spoeczestwie w postaci obowizujcych norm postpowania, zaufania i zaangaowania, ktre wspierajc wspprac i wymian wiedzy przyczyniaj si do wzrostu dobrostanu Polski; oraz (4) relacyjny - potencja zwizany z wizerunkiem Polski na zewntrz, poziomem integracji z globaln gospodark, atrakcyjnoci dla jej zagranicznych klientw. Kapita relacyjny jest w szczeglnoci powizany z realizacj zada polityki zagranicznej i dyplomacji publicznej. W raporcie zwrcono ponadto uwag na potrzeb poszukiwania rozwiza na rzecz zapewnienia stabilnego rozwj polskich firm i przycigania inwestycje zagranicznych tworzcych nowe miejsca pracy. Podkrelono te wag inwestowania w edukacj i rozwj kapitau ludzkiego, ktre powinny budowa midzynarodow pozycj kraju. Wyzwaniem jest take zintegrowane wsparcie eksportu i globalnej ekspansji polskich firm. Zachodzi potrzeba promowania wrd przedsibiorcw standardw zarzdzania kapitaem intelektualnym, co ma prowadzi do utrzymania dobrze wyksztaconych osb w kraju i powstrzymania negatywnych efektw ich migracji zawodowej. Kolejne wyzwania co do pozycji midzynarodowej kraju wskazano w opublikowanym rok pniej przez Zesp Doradcw Strategicznych Prezesa Rady Ministrw Raporcie Polska 203043. Zwraca si tu uwag m.in. na: konieczno modernizacji energetycznej sieci przesyowej tak w wymiarze wewntrznym, jak i poprawy pocze transgranicznych; wymg poprawy systemu transportowego i midzynarodowej dostpnoci regionw; konieczno odejcia od konkurowania w wymianie handlowej poprzez ceny na rzecz innowacyjnoci

42 43

M. Boni (red.), Raport o kapitale intelektualnym Polski, KPRM, Warszawa 2008, s. 12. M. Boni (red.), Raport Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, KPRM, Warszawa 2009.

23

produktw i usug; utrzymanie stabilnoci makroekonomicznej poprzez zwikszenie oszczdnoci prywatnych i bezporednich inwestycji zagranicznych (w tym pobudzenie przez nie obszarw peryferyjnych); ograniczenie negatywnych efektw migracji zarobkowej po akcesji do UE; zwikszenie integracji rodowiska naukowego z zagranic a przez to take wsppracy z zagranicznym przemysem, w tym poprawa znajomoci jzykw obcych wrd kadry naukowej oraz zwikszenie liczby studentw zagranicznych, organizowanie konkursw na stanowiska przycigajcych zagranicznych naukowcw; ograniczanie stereotypw i braku zaufania pomidzy wiatem biznesu i wiatem nauki, ktre utrudniaj ekspansj zagraniczn firm; wzrost midzynarodowego znaczenia polskich miast w europejskiej sieci metropolii; promocja polskiego sektora kreatywnego (w tym m.in. sektora kultury, architektury i wzornictwa przemysowego) za granic w ramach dyplomacji kulturalnej. Przyjta przez rzd w 2013 roku Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 (DSRK) obejmuje trzy obszary strategiczne i osiem czci, ktrym podporzdkowano cele i kierunki interwencji44. S to: (1) konkurencyjno i innowacyjnoci gospodarki: innowacyjno gospodarki i kreatywno indywidualna, Polska cyfrowa, kapita ludzki, bezpieczestwo energetyczne i rodowisko; (2) rwnowaenie potencjau rozwojowego regionw Polski: rozwj regionalny, transport; (3) efektywno i sprawno pastwa: kapita spoeczny i sprawne pastwo. Czci te zostay szczegowo omwione w podporzdkowanych dokumentach: strategii redniookresowej (Strategia Rozwoju Kraju 2020) oraz w dziewiciu strategiach zintegrowanych. W tym miejscu zostanie zwrcona uwaga jedynie na aspekty dotyczce bezporednio wsppracy midzynarodowej. W DSRK zaoono, i polska polityka zagraniczna powinna by powizana ze wspieraniem UE, a jednoczenie skoordynowana z jej priorytetami, co ma zapewni wzrost pozycji kraju na arenie midzynarodowej. Za podstawowe wyzwania w nawizaniu do przywoywanych w strategii midzynarodowych rankingw konkurencyjnoci uznaje si popraw: infrastruktury, systemw rozwoju innowacyjnej gospodarki, absorpcji technologii, zrnicowania struktury biznesowej oraz funkcjonowania instytucji publicznych. W Celu 1 strategii Wspieranie prorozwojowej alokacji zasobw w gospodarce, stworzenie warunkw dla wzrostu oszczdnoci oraz poday pracy i innowacji zwraca si uwag na potrzeb rozwoju gospodarki innowacyjnej zdolnej do konkurencji na rynkach globalnych. W Celu 3 Poprawa dostpnoci i jakoci edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjnoci nauki deklaruje si interwencje w zakresie wzmocnienia mobilnoci midzynarodowej i midzysektorowej studentw i pracownikw naukowych, realizacji w szerokim zakresie programw stypendiw zagranicznych dla doktorantw i modych doktorw,

Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesnoci , KPRM, Warszawa 11.01.2013.
44

24

realizacj programw powrotowych dla polskich i zagranicznych naukowcw, realizacj wsplnych projektw badawczych uczelni i przedsibiorstw technologicznych w Polsce i za granic. W Celu 4 Wzrost wydajnoci i konkurencyjnoci gospodarki wrd kierunkw interwencji wskazuje si m.in. popraw wiadomoci roli innowacji i strategii rozwojowych firm wrd przedsibiorcw oraz wspieranie finansowe i organizacyjne wsplnych przedsiwzi realizowanych przez przedsibiorcw we wsppracy z innymi firmami, partnerami zagranicznymi i orodkami wspierania biznesu. W Celu 6 Rozwj kapitau ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie workfare state (pastwa wpierajcego prac) wskazuje si na potrzeb okrelenia zawodw deficytowych, a nastpnie przetestowanie rnych instrumentw pozyskiwania pracownikw zagranicznych, ktrych niedobr bdzie odczuwalny w kolejnych latach oraz przygotowanie i wdroenie nowej koncepcji polityki w zakresie przyjmowania imigrantw zarobkowych, ukierunkowanej na elastyczne uzupenienia niedoborw na rynku pracy oraz zwikszenia konkurencyjnoci polskiej gospodarki. W Celu 7 Zapewnienie bezpieczestwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu rodowiska do kierunkw interwencji zaliczono pozyskiwanie kapitau inwestorw zagranicznych na rzecz modernizacji infrastruktury elektroenergetycznej, naftowej i gazowej. W Celu 11 Wzrost spoecznego kapitau rozwoju zwraca si uwag na konieczno przygotowania i wprowadzenia programu edukacji obywatelskiej na wszystkich poziomach edukacji, w perspektywie uczenia si przez cae ycie; przygotowanie we wsppracy z partnerami spoecznymi, w procesie konsultacji spoecznych, programu edukacji obywatelskiej dla osb dorosych (rzd, samorzdy, organizacje spoeczne, eksperci); oraz na monitorowanie efektw pracy szk w zakresie ksztatowania postaw obywatelskich, z wykorzystaniem m.in. bada midzynarodowych (np. civic education). W Strategii Rozwoju Kraju 2020 zwraca si ponadto uwag na nastpujce kierunki dziaa zwizane ze wspprac midzynarodow45: rozwijanie infrastruktury granicznej, ktrej brak czsto ogranicza wspprac transgraniczn; aktywizacj eksportu; zwikszenie konkurencyjnoci miast rednich i maych jako centrw rozwoju obszarw wiejskich, przygranicznych, peryferyjnie pooonych w stosunku do gwnych miast; rozwijanie funkcji metropolitalnych o znaczeniu midzynarodowym jak: funkcje gospodarcze, naukowe oraz funkcje kulturowe i symboliczne. W wojewdztwie podlaskim due znaczenie maj take cele i zdania okrelone w zaktualizowanej w 2013 roku Strategii rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 202046. Zwraca si w niej uwag na czne potrzeby wojewdztwa
Strategia Rozwoju Kraju 2020, MRR, Warszawa, wrzesie 2012. Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Aktualizacja , MRR, Warszawa 2013.
45 46

25

lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, witokrzyskiego oraz warmisko-mazurskiego: poprawy pocze transgranicznych krajowego systemu elektroenergetycznego; wzmocnienie potencjau sektora nauki i bada popraw uczestnictwo orodkw naukowych z Polski Wschodniej w midzynarodowych sieciach wsppracy; znoszenie bariery dla prowadzenia dziaalnoci innowacyjnej przez przedsibiorstwa w Polsce Wschodniej oraz pozyskiwania bezporednich inwestycji zagranicznych; oraz wzmocnienie dostpnoci transportowej miast wojewdzkich. Przyjty w 2012 roku dokument Priorytety polskiej polityki zagranicznej 2012-2016 stanowi pierwsz wieloletni strategi polityki zagranicznej Polski od 1989 roku47. Strategia ta wyznacza kierunki krajowej dyplomacji i koordynacji dziaa administracji centralnej w odniesieniu do stosunkw zewntrznych. W strategii przyjto 7 priorytetw: (1) silna Polska w silnej unii politycznej - pogbianie integracji europejskiej, konstruktywne uczestnictwo w procesie decyzyjnym UE na rzecz sukcesu Polski na arenie europejskiej oraz UE na arenie globalnej; (2) Polska jako wiarygodny sojusznik w stabilnym adzie euroatlantyckim - rozwj wasnych zdolnoci odstraszania i utrzymanie wiarygodnoci NATO jako sojuszu obronnego; rozwijanie zdolnoci UE w sferze samodzielnych oraz komplementarnych wobec NATO rodkw i zasobw budowania bezpieczestwa; udzia w budowie rodkw wzajemnego zaufania pomidzy Zachodem a Rosj; cisa wsppraca z Ukrain i innymi pastwami Europy Ws chodniej i Kaukazu Poudniowego; zwalczanie terroryzmu i przeciwdziaanie proliferacji broni masowego raenia; (3) Polska otwarta na rne wymiary wsppracy regionalnej - Wsppraca z Zachodem na rzecz bezpieczestwa i silnej gospodarki; otwarcie i solidarno ze Wschodem; korzystanie z wzorcw Pnocy w trosce o jako ycia obywateli; partnerstwo z Poudniem w realizacji wsplnych celw cywilizacyjnych; umacnianie wspdziaania pastw Grupy Wyszehradzkiej; (4) strategia polskiej wsppracy rozwojowej, promocji demokracji i praw czowieka zwikszenie roli wsppracy rozwojowej w polityce zagranicznej Polski tak, aby take ten zakres dziaalnoci midzynarodowej wpywa na bezpieczestwo Polski oraz stabilno jej ssiadw i partnerw wsppracy rozwojowej; wspieranie dziaa sucych upowszechnianiu praw czowieka, rzdw prawa i demokracji w celu ksztatowania przyjaznego rodowiska midzynarodowego i zapobiegania konfliktom; (5) promocja Polski za granic - wypracowanie kampanii promocyjnej, ktra wpynie na wzmocnienie pozycji Polski w Europie i na wiecie, a take uczyni Polsk krajem bardziej

Priorytety Polskiej Polityki Zagranicznej 2012-2016, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa, marzec 2012.
47

26

konkurencyjnym i silniej przycigajcym inwestorw i turystw. Rozwj polskiej gospodarki, w szczeglnoci promocja eksportu; (6) nowa jako w relacjach z Poloni i Polakami za granic - realizacja nowej strategii polonijnej: partnerska wsppraca z Poloni i Polakami za granic prowadzca do uzyskania zrozumienia i skutecznego poparcia dla polskiej racji stanu i polskiej polityki zagranicznej oraz skorzystanie z potencjau Polonii i Polakw za granic. do promocji i budowy pozytywnego wizerunku Polski w wiecie; (7) skuteczna suba zagraniczna - dalsza modernizacja MSZ: profesjonalna dyplomacja, oparta na prawidowym doborze kadr i funkcjonowaniu struktur suby zagranicznej; poprawa spjnoci i koordynacji dziaa. midzynarodowych podejmowanych przez MSZ, inne organy administracji, instytucje i organizacje pozarzdowe; nowoczesna infrastruktura budujca wizerunek pastwa. Mona zaryzykowa twierdzenie, i dyplomacja samorzdowa i obywatelska oraz wsppraca transgraniczna mog by realizowane na rzecz osigania wszystkich powyszych priorytetw. W szczeglnoci zwrci naley uwag na kierunki interwencji jak: dokoczenie budowy jednolitego rynku w UE oraz wspieranie dziaa na rzecz konkurencyjnoci Unii, w tym ksztatowanie wsplnej polityki handlowej waciwie realizujcej unijne interesy gospodarcze na wiecie; uatrakcyjnienie oferty Partnerstwa Wschodniego i wzmocnienie siy oddziaywania tego programu na transformacj pastw Europy Wschodniej i Kaukazu Poudniowego; rozwj partnerstwa strategicznego z Ukrain; wykorzystanie wzorcw Szwecji i innych pastw nordyckich w zakresie modernizacji i innowacyjnoci gospodarki; znalezienie nowych paszczyzn wsppracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej; budow pragmatycznych stosunkw politycznych i gospodarczych z Rosj; wypracowanie dugookresowych zasad wsppracy administracji rzdowej z organizacjami pozarzdowymi zajmujcymi si pomoc rozwojow; wspksztatowanie programw demokratyzacji i promocji praw czowieka; wypracowanie hasa i kampanii promujcej Polsk za granic poprzez rnorodne narzdzia, rodki przekazu i grupy adresatw; prowadzenie jednolitej polityki komunikacyjnej oraz utrzymanie spjnoci dziaa promocyjnych, przy jednoczesnym zachowaniu wielu podmiotw zaangaowanych w promowanie Polski poza granicami kraju; utworzenie efektywnego systemu (gospodarka, kultura, edukacja, turystyka etc.) promocji Polski za granic oraz wprowadzenie zasad jej koordynacji poprzez m.in. wzmocnienie wsppracy midzyresortowej w tym zakresie; 27

dziaanie na rzecz systematycznego podwyszania poziomu bezporednich inwestycji zagranicznych; zapewnienie Polakom i Polonii za granic moliwoci funkcjonowania w ramach prawnych gwarantujcych kultywowanie polskoci oraz respektowanie przez pastwa zamieszkania odpowiednich norm i standardw;

zidentyfikowanie celw polskiej polityki zagranicznej zbienych z interesami Polonii i Polakw za granic oraz zaproponowanie wsppracy w urzeczywistnianiu tych celw dla dobra Polski i jej pozytywnego wizerunku za granic; sprzyjanie generowaniu aktywnoci obywatelskiej i nowych form prowadzenia dziaalnoci spoecznej wrd Polakw na Wschodzie;

uatrakcyjnienie i rozszerzenie przekazu polskich mediw publicznych dla zagranicy oraz wsparcie instytucji pastwa dla mediw polonijnych; usprawnienie istniejcych i tworzenie nowych form upowszechniania jzyka polskiego i wiedzy o Polsce, w tym tworzenie i sponsorowanie orodkw studiw polskich na czoowych uniwersytetach;

wspieranie ochrony dziedzictwa kulturowego za granic. Ministerstwo Spraw Zagranicznych definiuje samorzdowy i obywatelski wymiar

polskiej polityki zagranicznej jako tak, ktra dopenia oraz inspiruje polityk zagraniczn pastwa, czyni j nie tylko bardziej skuteczn, lecz take lepiej rozumian przez obywateli48. Resort wspiera ten wymiar poprzez instrument wsparcia finansowego zorientowany od 2012 roku na osiganie trzech celw: (1) przyblianie i objanianie szczegw polityki zagranicznej pastwa, a w konsekwencji sprzyjanie intensyfikacji wsppracy midzynarodowej Polski na poziomie obywatelskim, wzmacnianie przychylnego nastawienia spoeczestw innych pastw do RP i jej obywateli, tworzenie pozytywnego wizerunku Polski jako kraju nowoczesnego i otwartego na wiat oraz aktywne oddziaywanie na spoeczestwa krajw istotnych z punktu widzenia polskiej polityki zagranicznej; (2) poszerzanie i dywersyfikacja zakresu debaty publicznej o polityce zagranicznej o gos wsplnot samorzdowych i obywatelskich jako inspiracji dla konstytucyjnych organw pastwa, odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunkw polskiej polityki zagranicznej; (3) wzmocnienie zaplecza merytorycznego dla polskiej polityki zagranicznej przez dywersyfikacj rde analiz bdcych podstaw do definiowania kierunkw tej polityki, poszerzonych o refleksj rodowisk eksperckich. W wydanej z inspiracji resortu publikacji Dyplomacja otwarta na inicjatywy obywatelskie zwraca si uwag, i wyzwaniami nowego wymiaru dyplomacji s m.in. doprecyzowanie podziau zada midzy rzdem a samorzdem, stworzenie regularnego
Wymiar samorzdowy i obywatelski polskiej polityki zagranicznej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/wymiar_samorzadowy/wymiar_samorzadowy_i_obywatelski_p olskiej_polityki_zagranicznej [10.10.2013].
48

28

obiegu

informacji

dowiadcze

pomidzy

administracj

centraln

podmiotami

niepublicznymi, budowa mapy instytucji i sieci wspzalenoci midzy rnymi podmiotami, ktre uczestnicz w ksztatowaniu polityki zagranicznej, oddziaywanie na zmian wiadomoci elit co do znaczenia polityki zagranicznej dla rozwoju kraju49. Wsparcie w dyplomacji samorzdowej i obywatelskiej ma stanowi sie Regionalnych Orodkw Debaty Midzynarodowej. Powstaa ona wraz z pocztkiem kwietnia 2013 roku w wyniku ogoszonego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych konkursu50. Gwnym celem sieci jest przyblienie obywatelom polskiej polityki zagranicznej oraz wzmocnienie kanaw wsppracy pomidzy MSZ, samorzdem i organizacjami pozarzdowymi. Dziaalno orodkw ma obejmowa: animowanie i inicjowanie w regionie dziaa z zakresu wsppracy midzynarodowej; koordynowanie inicjatyw podejmowanych w regionach przez instytucje publiczne i organizacje pozarzdowe z zakresu polityki zagranicznej; gromadzenie materiaw, baz danych, opracowa z tego zakresu; zbieranie i aktualizowanie informacji o podmiotach realizujcych w regionach dziaania z zakresu polityki zagranicznej; prowadzenie dziaalnoci informacyjnej i edukacyjnej dla spoecznoci regionu w kwestiach dotyczcych UE i polskiej polityki zagranicznej; udostpnianie materiaw, opracowa i publikacje o tematyce zwizanej z polsk polityk zagraniczn oraz udzielanie dodatkowych informacji przez konsultantw. Uwarunkowania wsppracy midzynarodowej zostay take ujte w przyjtej w 2013 roku Strategii Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 202051. W diagnozie poprzedzajcej cele strategii zwraca si uwag, i rozwj wsppracy staje si jednym z gwnych wyzwa regionu, ale jego bariery stanowi relatywnie may potencjau gospodarczy i naukowa wsppraca w sieciach o zasigu krajowym lub midzynarodowym oraz niska konkurencyjno midzynarodowa w ujciu ekonomicznym. Podlaski eksport cechuje duy udzia handlu z krajami Europy Wschodniej: Biaorusi, Litw, Rosj oraz pozostaymi krajami batyckimi. W strukturze eksportu wojewdztwa dominuj artykuy spoywcze, handel hurtowy oraz produkcja wyrobw z drewna i papieru. Stwierdzono take, e przygraniczne pooenie, walory przyrodnicze oraz wielokulturowo regionu nie przekaday si w minionych latach na liczb turystw odwiedzajcych region oraz wzrost powiza gospodarczych. Strategia ma budowa wizerunek regionu jako bramy na wschd poprzez wsparcie partnerstwa transgranicznego (wspprac instytucji publicznych na rzecz wsplnej realizacji przedsiwzi inwestycyjnych, wsplne dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze, transgraniczne produkty turystyczne, inicjatywy spoecznoci lokalnych), edukacj (specjalizacje w dziedzinie
Polska polityka zagraniczna Perspektywa samorzdw i obywateli, THINKTANK, Warszawa 2012. O sieci Regionalnych Orodkw Debaty Midzynarodowej , Ministerstwo Spraw Zagranicznych, http://odm.gov.pl/pl/siec_rodm/o_sieci_rodm/ [10.10.2013]. 51 Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020 , Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego, Biaystok 2013.
49 50

29

handlu zagranicznego, marketingu, jzyka biznesowego, prawa itp.; wspprac rodowisk akademickich oraz wymian studentw) oraz zorientowanie gospodarki na wschodnich ssiadw (produkcja i usugi, dyfuzja innowacji, sieci wsppracy naukowo-badawczej, think tank na potrzeby caej UE w temacie prowadzenia biznesu, wsppracy na Biaorusi ). W diagnozie do strategii podkrela si, i w ramach umw partnerskich region wsppracuje z obwodem grodzieskim na Biaorusi, z obwodem kaliningradzkim, penzeskim w Federacji Rosyjskiej, obwodem alytuskim oraz mariampolskim na Litwie, z autonomiczn republik Krymu na Ukrainie. Ponadto przedstawiciele wojewdztwa podlaskiego uczestnicz w pracach Komisji ds. Pracy, Polityki Socjalnej Polsko-Rosyjskiej Rady ds. Wsppracy Regionw Rzeczpospolitej Polskiej z Obwodem Kaliningradzkim, wsppracuj z Pastwow Agencj ds. Zatrudnienia w Rydze, Gied Pracy w Alytusie oraz z Agencj ds. Zapewnienia Pracy Ludnoci Obwodu Kaliningradzkiego - w zakresie zwalczania bezrobocia. Bior take udzia w posiedzeniach Polsko-Biaoruskiej Komisji ds. Wsppracy Gospodarczej oraz Polsko-Litewskiej Komisji Midzyrzdowej ds. Wsppracy Transgranicznej, Forum Regionw Polska-Rosja. Kluczowe dla wsppracy transgranicznej wojewdztwa podlaskiego s struktury euroregionalne: Euroregion Niemen utworzony w 1997 roku, obejmujcy swoim zasigiem 2 wojewdztwa na terenie Polski (podlaskie i warmisko-mazurskie), obwd grodzieski na Biaorusi, 15 litewskich jednostek samorzdowych z wojewdztw alytuskiego, mariampolskiego i wileskiego, a take 5 rejonw rosyjskiego obwodu kaliningradzkiego oraz Euroregion Puszcza Biaowieska utworzony w 2002 roku, obejmujcy gminy powiatu hajnowskiego, wisocz w obwodzie grodzieskim oraz rejony: Pruany i Kamieniec obwodu brzeskiego. Euroregion Niemen oraz Euroregion Puszcza Biaowieska wspieraj gwnie wspprac spoecznokulturaln, w mniejszym stopniu gospodarcz. Istotne znaczenie dla przyszej wsppracy moe mie podjcie dziaa na rzecz wpisania na List wiatowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkoci UNESCO Kanau Augustowskiego jako produktu ponadnarodowego wsplnie z Biaorusi. Na popraw relacji przedsibiorcw biaoruskich i podlaskich moe pozytywnie wpyn utworzenie tzn. zielonego korytarza, czyli uproszczonego przekraczania granicy. Z perspektywy omawianego tematu kluczowy jest okrelony w dokumencie cel strategiczny 2: Powizania krajowe i midzynarodowe. Ich poprawa ma prowadzi przede wszystkim do wzrostu wartoci eksportu oraz udziau kapitau zagranicznego ulokowanego w wojewdztwie podlaskim w cakowitej wartoci tego kapitau w Polsce. W celu operacyjnym 2.1. Aktywno podlaskich przedsibiorstw na rynku ponadregionalnym zaoono realizacj: promocji gospodarczej regionu, inicjatyw sprzyjajce nawizywaniu kontaktw gospodarczych oraz wspieranie obecnoci podlaskich przedsibiorstw na rynkach zewntrznych. W celu operacyjnym 2.2. Poprawa atrakcyjnoci inwestycyjnej wojewdztwa gwne kierunki

30

interwencji stanowi: aktywno informacyjno-promocyjna ukierunkowana na inwestorw (aktywne pozyskiwanie inwestorw) oraz poprawa dostpnoci terenw inwestycyjnych. W celu operacyjnym 2.3. Rozwj partnerskiej wsppracy transgranicznej zwraca si uwag na zwikszenie wsppracy samorzdw szczeglnie w zakresie wsplnego planowania strategicznego i przestrzennego, realizacji wsplnych projektw, wykorzystywania potencjaw przedsibiorczoci po obu stronach granic, wykorzystaniu dowiadcze orodkw naukowych regionu, uatwie w przekraczaniu granicy, budowy infrastruktury technicznej zapewniajcej spjno obszarw przygranicznych, budowy kluczowych szlakw komunikacyjnych zapewniajcych dostpno transportow regionw w ujciu midzynarodowym, wspierania rozwoju transgranicznych kontaktw spoeczno-gospodarczych, wykorzystania potencjau instytucji kultury oraz organizacji pozarzdowych. Przewidziano tu nastpujce kierunki interwencji: poprawa przepustowoci i zwikszanie sieci przej granicznych, dziaania w zakresie uatwie w przekraczaniu granicy, tworzenie powiza formalnych i nieformalnych oraz sieci wsppracy oraz ochron i efektywne wykorzystanie wsplnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszaru pogranicza. W celu operacyjnym 2.4. Rozwj partnerskiej wsppracy midzyregionalnej zakada si wspprac z wojewdztwami makroregionu polski wschodniej, w tym rozwj ponadregionalnych produktw i wspprac w zakresie wsplnych problemw. W celu operacyjnym 2.5. Podniesienie zewntrznej i wewntrznej dostpnoci komunikacyjnej regionu istotnym kierunkiem interwencji ma by poprawa zewntrznej dostpnoci transportowej regionu. W strategii przyjto take podzia na Obszary Strategicznej Interwencji obejmujcy sze ich typw: (1) Biaystok i jego obszar funkcjonalny; (2) subregionalne orodki wzrostu miasta oma i Suwaki; (3) miasta powiatowe; (4) obszary wiejskie; (5) obszary przygraniczne; (6) gminy, ktrych rozwj uwarunkowany jest sieci Natura 2000. W tym miejscu naley zwrci uwag szczeglnie na obszary przygraniczne zostay one wyrnione w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie (KSRR) i obejmuj 8 powiatw oraz dwa miasta na prawach powiatu. Dziaania na tym obszarze maj by ukierunkowane na przezwycianie niedogodnoci pooenia gmin w strefie granicy zewntrznej Unii Europejskiej. Poza dziaaniami wskazanymi w KSRR przewiduje si tu pobudzanie wszelkich form kooperacji midzy podmiotami wojewdztwa podlaskiego a podmiotami krajw ssiadujcych w szczeglnie wsppracy naukowej, edukacyjnej i kulturalnej.

31

1.3. Gwne podmioty wsppracy transgranicznej w woj. podlaskim 1.3.1. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego W tym miejscu omwione zostan wybrane przykady wsppracy transgranicznej oraz dyplomacji samorzdowej i obywatelskiej prowadzone przez podmioty wywodzce si z wojewdztwa podlaskiego. Wadze regionalne s w obecnym modelu kierowania Uni Europejsk podstawowymi podmiotami zobowizanymi do prowadzenia wsppracy transgranicznej. Model wielopoziomowego wsprzdzenia (ang. multi-level governance) obejmuje trzy poziomy zarzdzania: ponadnarodowy, narodowy i regionalny52. Poprzez delegowanie funkcji rzdzenia na poziom najniszy - regionalny (w tym lokalny) umoliwia si do elastyczne dziaania na rzecz integracji europejskiej. Model ten obejmuje zasady dobrego rzdzenia (ang. good governance) takie jak partnerstwo, odpowiedzialno i transparentno dziaa. Wojewdztwo zarwno kreuje rozwj gospodarczy i przestrzenny na swoim terytorium, jak te jest podstawowym poziomem absorpcji rodkw pomocowych z UE, w tym realizacji projektw transgranicznych. Urzdy marszakowskie wspdziaaj z partnerami zagranicznymi, zawieraj porozumienia z ich wadzami samorzdowymi, inicjuj dziaania i zlecaj ich przeprowadzenie organizacjom pozarzdowym i gospodarczym. Urzdy te nadzoruj take dziaania prowadzone z wasnej inicjatywy m.in. przez izby gospodarcze i agencje rozwoju regionalnego53. Wsppraca zagraniczna wojewdztw jest regulowana przez art. 172 pkt. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 75-77 art. 18 pkt 13 i 14 i art. 41 pkt 5 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorzdzie wojewdztwa. Przepisy te zobowizuj wojewdztwa do prowadzenia tej wsppracy zgodnie z prawem wewntrznym, polityk zagraniczn pastwa, jego zobowizaniami midzynarodowymi oraz wycznie w granicach zada i kompetencji wojewdztwa. Zakres i kierunki wsppracy zagranicznej wojewdztwa podlaskiego wyznacza uchwaa przyjta w 2006 roku. Zgodnie z ni wsppraca ma suy do kreowania harmonijnego rozwoju gospodarczego, kulturalnego i spoeczno-politycznego regionu oraz - ze wzgldu na pooenie geograficzne i potencja spoeczno-gospodarczy - umacniania jego pozycji zarwno
52

Polsce

wrd

regionw

Unii

Europejskiej,

jak

na

wiecie54.

Por. E. Szadkowska, Wojewdztwo jako potencjalny podmiot wsppracy transgranicznej , [w:] M. Perkowski (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno -ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010, s. 62. 53 Ibidem, s. 64. 54 Uchwaa Nr XXXVII/480/06 Sejmiku Wojewdztwa Podlaskiego z dnia 10 kwietnia 2006 w sprawie Priorytetw Wsppracy Zagranicznej Wojewdztwa Podlaskiego, s. 1, www.wrotapodlasia.pl/NR/rdonlyres/75329163-5284-4087-912502A043187E67/0/PriorytetyWsp%C3%B3lpracyZagranicznej.doc [10.10.2013].

32

W dokumencie przyjto osiem celw wsppracy zagranicznej wojewdztwa podlaskiego. S to: (1) rozwijanie dobrossiedzkich stosunkw i partnerska wsppraca z pastwami graniczcymi z wojewdztwem podlaskim (Litwa, Biaoru) w celu harmonijnego rozwoju obszarw przygranicznych; (2) wykorzystywanie dowiadcze UE w zakresie rozwoju obszarw wiejskich, restrukturyzacji i unowoczeniania produkcji rolnej oraz tworzenia pozarolniczych rde zarobkowania ludnoci wiejskiej; (3) realizacja przedsiwzi i wsplnych projektw z wykorzystaniem funduszy europejskich i rodkw partnerw zagranicznych oraz wspieranie projektw realizowanych przez podmioty z obszaru wojewdztwa podlaskiego finansowanych ze rodkw UE; (4) zblianie spoecznoci lokalnych wojewdztwa podlaskiego i zagranicznych regionw partnerskich poprzez wspieranie wymiany gospodarczej, spoecznej, kulturalnej, turystycznej, sportowej, owiatowej i naukowej; (5) wspieranie dziaa samorzdw lokalnych oraz instytucji pozarzdowych w nawizywaniu partnerskich wizi w ramach wsppracy midzyregionalnej oraz inicjowanie wymiany dowiadcze z zakresu funkcjonowania demokracji lokalnej; (6) promowanie regionu poza granicami kraju poprzez udzia w przedsiwziciach targowowystawienniczych i proinwestycyjnych oraz poprzez dziaalno Regionalnego Biura Wojewdztwa Podlaskiego w Brukseli; (7) wzmacnianie roli wojewdztwa podlaskiego na mapie Polski i Europy poprzez aktywne uczestnictwo w organizacjach midzynarodowych i wczanie si w inicjatywy ponadregionalne oraz udzia w pracach midzyrzdowych komisji ds. wsppracy transgranicznej i regionalnej z krajami objtymi priorytetami wsppracy zagranicznej; (8) utrzymywanie i rozwijanie kontaktw sucych wzmacnianiu wizi i pielgnowaniu tosamoci narodowej w rodowiskach polonijnych. Wyrniono cztery kierunki wsppracy zagranicznej: (1) kontynuowanie wsppracy z regionami przygranicznymi Litwy i Biaorusi, ze szczeglnym uwzgldnieniem regionw zrzeszonych w euroregionach Niemen i Puszcza Biaowieska; (2) aktywizacja wsppracy z regionami pastw ssiadujcych z Polsk, tj. Federacji Rosyjskiej, Ukrainy, Niemiec, Czech, Sowacji oraz Pastw Batyckich; (3) inicjowanie i pogbianie wsppracy z innymi regionami pastw czonkowskich Unii Europejskiej; (4) podejmowanie wspdziaania i inicjatyw z partnerami z innych obszarw geograficznych, ktrych propozycje i dowiadczenia sprzyja bd realizacji priorytetw wsppracy zagranicznej i strategii rozwoju wojewdztwa. Ponadto zoono kontynuacj wsppracy na mocy podpisanych porozumie i deklaracji z nastpujcymi regionami: Bolzano, Trydent i Lombardia (Wochy), Hame (Finlandia), Sane-et-Loire (Francja),

33

Obwodem Grodzieskim (Biaoru), i Autonomiczn Republik Krym (Ukraina). Wskazano take na wspprac z Landem Brandenburgii (Niemcy), Regionem Vrmland (Szwecja) oraz Obwodami Kurskim i Kaliningradzkim (Federacja Rosyjska). Dokument okrela czonkostwo i udzia przedstawicieli wojewdztwa podlaskiego w pracach nastpujcych podmiotw: Konferencja Peryferyjnych Morskich Regionw Europy (CPMR), Komitet Regionw Unii Europejskiej (COR), Kongres Wadz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy (CLARE), Stowarzyszenie Europejskich Regionw Granicznych (SERG), Konferencja Wsppracy Subregionalnej Pastw Morza Batyckiego (BSSSC), Zgromadzenie Regionw Europy (AER), Rad Gmin i Regionw Europy (CEMR), Sie Wschodnich Regionw Granicznych (NEEBOR) oraz z euroregionalnymi zwizkami transgranicznymi Niemen i Puszcza Biaowieska. Naley take zwrci uwag na udzia wojewdztwa w realizacji programw Europejskiej Wsppracy Terytorialnej na lata 2007-201355. Obejmuje ona trzy typy programw operacyjnych: (1) wsppraca transgraniczna: programy na granicy polskoniemieckiej (z udziaem Meklemburgii, Brandenburgii i Saksonii), Polska-Republika Czeska, Polska-Sowacja, Polska-Litwa, Polska-Szwecja-Dania-Litwa-Niemcy; oraz na granicach zewntrznych UE wsppraca transgraniczna z krajami partnerskimi w ramach Programu Wsppracy Transgranicznej Litwa-Polska-Rosja 2007-2013 oraz Programu Wsppracy Transgranicznej Polska- Biaoru-Ukraina 2007-2013; (2) wsppraca transnarodowa: Program dla Europy rodkowej, Region Morza Batyckiego; (3) program wsppracy midzyregionalnej INTERREG IVC. W tym miejscu omwione zostan tylko wybrane wnioski co do realizacji programu INTERREG IVC i programw wsppracy na granicach zewntrznych UE. Program INTERREG IVC obejmuje cae terytorium Unii Europejskiej oraz Norwegi i Szwajcari56. W jego ramach wspierane s dziaania na rzecz poprawy efektywnoci polityki regionalnej przez promowanie innowacyjnoci i gospodarki opartej na wiedzy oraz ochron rodowiska i zapobieganie zagroeniom. Obejmuje interwencje poprzez: (1) inicjatywy regionalne ukierunkowane na wymian dowiadcze w okrelonym obszarze polityki w celu rozpoznania dziaa optymalnych oraz opracowania nowych narzdzi i metod wdraania; (2) projekty zwizane z kapitalizacj, czyli wykorzystaniem rezultatw ju zrealizowanych przedsiwzi. Beneficjentami programu mog by instytucje publiczne i podmioty prawa publicznego takie jak: wadze regionalne i lokalne, instytucje publiczne i jednostki organizacyjne, agencje rozwoju regionalnego, uczelnie wysze, instytuty naukowoEuropejska Wsppraca Terytorialna 2007 -2013, Wrota Podlasia, www.wrotapodlasia.pl/pl/ue/europejska_wspolpraca_terytorialna/ [10.10.2013]. 56 Program Wsppracy Midzyregionalnej - INTERREG IVC , Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, www.ewt.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/Wspolpracamiedzyregionalna.aspx [10.10.2013].
55

34

badawcze, parki technologiczne, inkubatory przedsibiorczoci, centra innowacyjnoci, organizacje turystyczne i suby ratownicze. W programie INTERREG IVC podmioty z Polski bray udzia w 99 projektach i obejmoway cznie 121 polskich partnerw, przy czym aden z tych podmiotw nie pochodzi z wojewdztwa podlaskiego57. W nowej perspektywie finansowej na lata 2014-2020 Europejska Wsppraca Terytorialna ma by prowadzona z udziaem Polski w ramach Programu Region Morza Batyckiego, Programu dla Europy rodkowej oraz INTERREG Europa58. Ten ostatni program bdzie ukierunkowany na wsplne: badania naukowe, rozwj technologiczny i innowacje; podnoszenie konkurencyjnoci mikro, maych i rednich przedsibiorstw; wspieranie przejcia na gospodark niskoemisyjn we wszystkich sektorach; oraz ochron rodowiska naturalnego i wspieranie efektywnoci wykorzystania zasobw. Programy Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa i Partnerstwa ukierunkowane na wspprac pomidzy Uni Europejsk a pastwami partnerskimi spoza UE w ktrych uczestniczy Polska to Program Wsppracy Transgranicznej Polska-Biaoru-Ukraina 2007-2013 oraz Program Wsppracy Transgranicznej Litwa-Polska-Rosja 2007-201359. Ich gwne obszary wsparcia stanowi: promowanie dialogu politycznego i reform; wzmocnienie instytucji krajowych i innych instytucji odpowiedzialnych za przygotowanie i efektywne wdraanie polityk; promowanie ochrony rodowiska i dobrego zarzdzania zasobami naturalnymi; wspieranie polityk zmierzajcych do redukcji ubstwa; wspieranie polityk promujcych rozwj spoeczny, rwno kobiet i mczyzn, zatrudnienia i ochrony socjalnej; wspieranie wsppracy transgranicznej oraz promowanie zrwnowaonego rozwoju ekonomicznego, spoecznego i rodowiskowego w regionach przygranicznych; wspieranie polityk promujcych zdrowie, edukacj i szkolenia; promowanie i ochrona praw czowieka jako fundamentalnych wolnoci i wspieranie procesu demokratyzacji; zapewnienie sprawnie dziaajcego i bezpiecznego systemu zarzdzania granicami; promowanie wsppracy w dziedzinach sprawiedliwoci, spraw wewntrznych oraz prewencji i walki z terroryzmem i zorganizowan przestpczoci; promowanie udziau Wsplnot w dziaaniach dotyczcych bada i innowacji; promowanie wsppracy pomidzy Pastwami Czonkowskimi i krajami partnerskimi w dziedzinie szkolnictwa wyszego, wymiany nauczycieli, naukowcw i studentw; oraz promowanie dialogu midzy kulturami i kontaktami midzyludzkich. Beneficjentami tych programw mog by

INTERREG IVC 2007-2013. udzia polskich partnerw, MRR, Materiay z konferencji Wspprac a midzyregionalna dowiadczenia i szanse, 15.10.2013, Katowice, www.ewt.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Documents/IR4C_polscy_partnerzy.pdf [15.10.2013]. 58 Europejska Wsppraca Terytorialna w latach 2014 -2020, MRR, Materiay z konferencji Wsppraca midzyregionalna dowiadczenia i szanse, 15.10.2013, Katowice, www.ewt.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Documents/EWT_2014_2020.pdf [15.10.2013]. 59 Europejski Instrument Ssiedztwa i Partnerstwa , Wrota Podlasia, www.wrotapodlasia.pl/pl/ue/europejski_instrument_partnerstwa_sasiedztwa/ [10.10.2013].
57

35

wadze lokalne i regionalne, organizacje pozarzdowe, instytucje edukacyjne i instytucje kultury. W tym miejscu wskazane zostan projekty realizowane w ramach Programu Wsppracy Transgranicznej Litwa-Polska-Rosja 2007-2013 z udziaem podmiotw z wojewdztwa podlaskiego60. S to trzy projekty: (1) Towarzystwo Amicus we wsppracy z Podlask Regionalna Organizacja Turystyczna, Wojewdztwem Podlaskim (Polska), Centrum Informacji Turystycznej i Biznesowej w Druskiennikach (Litwa), Pastwow Autonomiczn Instytucj - Regionalne Centrum Informacji Turystycznej Obwodu Kaliningradzkiego (Rosja) wdraa do koca 2014 roku projekt Transgraniczny wymiar turystyki. Jego celem jest rozwj wsppracy pomidzy jednostkami informacji turystycznej poprzez wsparcie rozwoju pracownikw Centrw i Punktw Informacji Turystycznej, uczestnictwo w szkoleniach oraz wizytach studyjnych oraz rozwj turystyki poznawczej oraz turystyki dziedzictwa kulturowego, take dziki wsplnym publikacjom oraz udziaowi w targach turystycznych. (2) Z inicjatywy Samodzielnego Publicznego Zakadu Opieki Zdrowotnej - Wojewdzki Szpital Zespolony w Biaymstoku im. J. niadeckiego wdraany jest projekt Rozwj wsppracy drog do poprawy stanu ochrony zdrowia spoecznoci litewsko-polsko-rosyjskiego obszaru przygranicznego. Partnerami dziaa s tu: Szpital Publiczny w Mariampolu (Litwa), Miejska Instytucja ds. Zdrowia Szpital Centralnego Dystryktu w Czerniahowsku (Rosja), Szpital Wojewdzki im. Ludwika Rydygiera w Suwakach (Polska). Szpital Publiczny w Taurogach (Litwa), Pastwowa Instytucja ds. Zdrowia Regionu Kaliningradzkiego Szpital Miejski w Sowietsku (Rosja). Projekt dotyczy stworzenia nowych standardw wsppracy midzy polskimi, litewskimi i rosyjskimi lekarzami, co pozwoli na rozwj telemedycyny jako efektywnego narzdzia diagnostyki pacjentw z obszaru przygranicznego. (3) Fundacja Pogranicze zainicjowaa projekt Atlantyda pogranicza transgraniczny szlak kulturowy realizowany wraz z Muzeum Regionalnym w Kedainiai (Litwa), Regionaln Organizacj Pisarzy w Obwodzie Kaliningradzkim (Rosja) oraz Orodkiem Pogranicze - sztuk, kultur, narodw (Rosja). Celem projektu jest rozwj wsppracy pomidzy regionami i dobrossiedzkich relacji oraz opracowanie m.in. Kulturowego szlaku Atlantydy pogranicza, Przewodnika transgranicznego szlaku Atlantydy pogranicza: Kransgruda-Sejny, Kedainiai, Kaliningrad, cyfrowego zbioru 23 ksiek oraz innych materiaw. Inicjatywy te dotycz zatem gwnie wsppracy kulturalnej i turystycznej ze znacznym udziaem podmiotw pozarzdowych.

Lista podpisanych umw grantowych, Lithuania -Poland-Russia ENPI Cross-border Cooperation Programme 2007-2013, www.lt-pl-ru.eu/pl,11 [10.10.2013].
60

36

W Programie Wsppracy Transgranicznej Polska-Biaoru-Ukraina 2007-2013 z inicjatywy podmiotw z wojewdztwa podlaskiego realizowanych jest 16 projektw61. Wrd projektw strategicznych znajduje si Budowa infrastruktury drogowego przejcia granicznego Poowce - Pieszczatka - Etap III (granica polsko - biaoruska) - powiat hajnowski RP - obwd brzeski RB. Wrd projektw wybranych drog konkursow znajduj si: - Biaostockie Centrum Onkologii Rozwj wsppracy w celu poprawy diagnostyki histopatologicznej nowotworw piersi i jelita grubego na przygranicznych terenach Polski i Biaorusi; - Biblioteka Publiczna w Suwakach Multicenter - interactive centres for science and technology in Suwaki and Hrodna; - gmina Hajnwka Rozbudowa transgranicznego systemu oczyszczania ciekw w zlewni rzeki Bug; - gmina Paska Rozwj infrastruktury transportowej wok Kanau Augustowskiego; - gmina Suwaki Wsppraca-Aktywno-Przyszo - budowa infrastruktury sportowej z zapleczem socjalnym; - Podlaskie Stowarzyszenie Kultury Fizycznej i Sportu Stworzenie Transgranicznego Centrum Wolontariatu Straak na rzecz poprawy bezpieczestwa przeciwpoarowego; - powiat Hajnwka Modernizacja infrastruktury dydaktycznej dla wsppracy polskobiaoruskiej na rzecz osb niepenosprawnych; - powiat moniecki Providing valuable areas of tourism and economy - to improve the quality of roads bordering the Polish-Belarusian; - Samodzielny Publiczny Zakad Opieki Zdrowotnej w Hajnwce Development of transborder cooperation in the scope of prophylaxis, diagnosis and treatment of diseases transmitted by ticks in the regions of their endemic occurrence in the Polish-Belarusian borderland; - Samodzielnym Publicznym Zakadzie Opieki Zdrowotnej w Bielsku Podlaskim Rozwj wsppracy transgranicznej w celu poprawy warunkw zdrowia publicznego w powiecie bielskim i rejonie lubomelskim poprzez programy zwizane z promocj zdrowia i profilaktyki w zakresie chorb nowotworowych i grulicy; - Specjalistyczny Zakad Opieki Zdrowotnej Grulicy i Chorb Puc w Biaymstoku Rozwj wsppracy instytucji medycznych polsko-biaoruskiego przygranicza w obszarze immunoterapii grulicy narzdw oddechowych; - Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna Komunikacja bez granic - tworzenie transgranicznej sieci informacyjno-turystycznej;

Program Wsppracy Transgranicznej Polska -Biaoru-Ukraina 2007-2013: Projekty zakontraktowane z naborw, www.pl-by-ua.eu/pl,5 [10.10.2013].
61

37

- Szpital Wojewdzki im. dr. Ludwika Rydygiera w Suwakach Development of co-operation of medical institutions of Poland and Belarus in order to improve the quality of oncology diagnosis and organization of help in emergency cases; - Urzd Miasta Hajnwka An integrated project of support for tourism sector of PolishBelarusian borderland; - Wojewdzki Szpital Zespolony im. Jdrzeja niadeckiego w Biaymstoku Rozwj wsppracy w celu poprawy bezpieczestwa zdrowotnego mieszkacw polsko - biaoruskiego obszaru przygranicza. Wyranie widoczna jest tu wsppraca o charakterze infrastrukturalnym i naukowym inicjowana przez podmioty samorzdowe. 1.3.2. Podlaski Urzd Wojewdzki Zgodnie z Ustaw z dnia 15 wrzenia 2000 r. o przystpowaniu jednostek samorzdu terytorialnego do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych (Dz. U. Nr 91 z dnia 28 padziernika 2000 r., poz.1009 - z pn. zm.) Wojewoda opiniuje a nastpnie przekazuje ministrowi waciwemu do spraw zagranicznych projekty uchwa jednostek samorzdu terytorialnego o przystpieniu do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych62. Ponadto Wojewoda Podlaski prowadzi samodzieln wspprac z partnerami zagranicznymi w zakresie realizacji swoich kompetencji63. Urzd wsppracuje od 2001 roku z Litw regionem Marijampole oraz od 2002 roku z regionem Kowieskim. Wojewoda podpisa list intencyjny o wsppracy z Wojewod Grodzieskim (Biaoru) w 2001 roku, z Gubernatorem Obwodu Kaliningradzkiego (Rosja) w 2003 roku oraz Wojewod Viljandimaa (Estonia) w 2004 roku. Podlaski Urzd Wojewdzki prowadzi take wspprac przygraniczn z Litw i Biaorusi64. W pierwszym przypadku jest prowadzona w ramach Grupy Roboczej ds. wsppracy przygranicznej, dziaajcej w Polsko-Litewskiej Komisji Midzyrzdowej ds.
Przystpowanie jednostek samorzdu terytorialnego do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/Informacje+wydzialow/Fundusze+Europejskie/Przyst%C4%99powwnie+jst+d o+zrzesze%C5%84.htm [10.10.2013]. 63 Porozumienia i listy intencyjne zawarte w ramach wsppracy z partnerami zagranicznymi , Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/Informacje+wydzialow/Fundusze+Europejskie/Wsp%C3%B3%C5%82praca+ mi%C4%99dzyregionalna.htm [10.10.2013]. 64 Wsppraca przygraniczna, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/Informacje+wydzialow/Fundusze+Europejskie/Wsp%C3%B3%C5%82praca+p rzygraniczna.htm [10.10.2013].
62

38

Wsppracy Transgranicznej. Grupa ta dy do pogbiania wsppracy w zakresie zwalczania i zapobiegania sytuacjom nadzwyczajnym, ktre mog zaistnie w przygranicznych rejonach Polski i Litwy. S to w szczeglnoci: przeciwdziaanie katastrofom i klskom ywioowym oraz likwidacja ich skutkw, ochron ludnoci w warunkach sytuacji nadzwyczajnych, wspprac sub ratowniczych i porzdkowych, przeciwdziaanie degradacji rodowiska, monitorowanie czystoci i jakoci wd granicznych, usprawnienie procedur kontroli granicznej, wsppraca sub w zakresie ochrony sanitarnej, weterynaryjnej i fitosanitarnej, rozwj bezporedniej wsppracy w dziedzinie rolnictwa, sprzyjanie rozwojowi przedsibiorczoci, wsppraca z euroregionem Niemen. Wsppraca z Biaorusi prowadzona jest w Podkomisji ds. wsppracy przygranicznej, dziaajcej w ramach Polsko-Biaoruskiej Midzyrzdowej Komisji Koordynacyjnej ds. Wsppracy Transgranicznej. Tu dziaania obejmuj: zapobieganie i likwidacj katastrof, klsk ywioowych i innych nadzwyczajnych sytuacji w przygranicznych rejonach Polski i Biaorusi , zapewnienie ochrony ludnoci oraz terytorium obu Pastw przed katastrofami, klskami ywioowymi oraz innymi sytuacjami nadzwyczajnymi, zapobieganie katastrofom, klskom ywioowym i innym sytuacjom nadzwyczajnym oraz likwidacj ich skutkw, wspprac sub porzdkowych i ratowniczych, w tym take dziaajcych w ramach organizacji modzieowych i spoecznych formacji ratownictwa przeciwpoarowego, przeciwdziaanie degradacji rodowiska naturalnego, w tym rwnie z tytuu skadowania i magazynowania odpadw niebezpiecznych w rejonach przygranicznych, wspdziaanie w dziedzinie bezpieczestwa przemysowego, przewozu niebezpiecznych materiaw, zabezpieczenia ludnoci przed promieniowaniem radioaktywnym, monitorowania oraz oceny czystoci, jakoci i iloci wd granicznych. 1.3.3. Instytucje kultury Dziaalno w zakresie wsppracy midzynarodowej w obszarze kultury w regionie prowadz przede wszystkim podmioty zorganizowane przez wojewdztwo podlaskie. S to: Opera i Filharmonia Podlaska Europejskie Centrum Sztuki, Teatr Dramatyczny w Biaymstoku, Teatr Wierszalin w Supralu, Muzeum Podlaskie w Biaymstoku, Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, Orodek Pogranicze w Sejnach, Ksinica Podlaska oraz Wojewdzki Orodek Animacji Kultury w Biaymstoku. W tym miejscu poda mona wybrane przykady wsppracy midzynarodowej. Ksinica Podlaska im. ukasza Grnickiego w Biaymstoku rozwija wspprac z bibliotekami zagranicznymi, zwaszcza z Bibliotek im. Wrblewskich Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie oraz z Obwodow Bibliotek Naukow im. J. Karskiego w Grodnie w zakresie m.in. wymiany i udostpniania zbiorw.

39

Teatr Wierszalin z siedzib w Supralu od zaoenia w 1991 roku zdoby wiele prestiowych nagrd midzynarodowych i wyrnie Ministra Spraw Zagranicznych za swoje projekty artystyczne. Orodek Pogranicze - sztuk, kultur, narodw z siedzib w Sejnach powoany w 1991 roku prowadzi m.in. Pracowni Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza obejmujc dziea z Europy rodkowo-Wschodniej i krajw nadbatyckich, co roku organizuje te warsztaty z udziaem animatorw kultury i artystw z zagranicy. Orodek wsppracuje z niezalena Fundacj Pogranicze oraz prowadzi Midzynarodowe Centrum Dialogu w Krasnogrudzie, przy granicy polsko-litewskiej. Wojewdzki Orodek Animacji Kultury w Biaymstoku od 2008 roku co roku organizuje Podlask Oktaw Kultur, Midzynarodowy Festiwal Muzyki, Sztuki i Folkloru. Celem wydarzenia jest promocja kultury i dorobku artystycznego zespow z Polski i krajw pochodzenia zamieszkaych na Podlasiu: Litwinw, Romw, Ukraicw, ydw, Tatarw, Rosjan, Biaorusinw i krajw Europy Wschodniej. Od 2012 roku w zwizku z otwarciem nowego gmachu najwiksz instytucj artystyczn w wojewdztwie jest Opera i Filharmonia Podlaska Europejskie Centrum Sztuki. Instytucja zainicjowaa festiwale realizowane ze szczeglnym udziaem artystw z krajw wschodnich (Festiwal filmowy Camera!Ta, Halfway Festiwal oraz Festiwal im. Jana Tarasiewicza). Szczeglnie istotnym w omawianym kontekcie jest zainicjowany w 2013 roku projekt Wizy za bilety65. Wraz z Podlask Izb Celn instytucja umoliwia dostp do wiz dla biaoruskich turystw odwiedzajcych Biaystok. Biaorusini wykupujc pakiet przygotowany przez biaostockie biura podry pocztkowo mieli otrzymywa za darmo wiz. Pakiet obejmuje: bilet do opery, noclegi z wyywieniem, zwiedzanie miasta z przewodnikiem, czas na zakupy w biaostockich galeriach i bazarach. Od czerwca 2013 roku wiz kulturaln turyci powyej 25. roku ycia musz jednak wykupi zgodnie z przepisami Wsplnotowego Kodeksu Wizowego66. Projekt ma zosta jednak rozszerzony na ofert kulturaln innych polskich instytucji, ktre podpisz stosowne umowy z biurami turystycznymi. Wedug danych Opery i Filharmonii Podlaskiej w okresie od marca do czerwca 2013 roku z oferty opery skorzystao okoo 4,5 tys. Biaorusinw, a kolejnych okoo 20 tysicy zrobio rezerwacje na spektakle i koncerty do koca roku.

Wizy za bilety - propozycja opery dla biaoruskich melomanw, Wrota Podlasia, 6.03.2013, www.wrotapodlasia.pl/pl/wiadomosci/kultura_sztuka/_Wizy_z_bilety_propozycja_opery_dla_bialoruskic h_melomanow.htm [10.10.2013]. 66 Biaorusini bd musieli zapaci za wiz kulturaln. Opera to odczuje , Gazeta Wyborcza, 07.06.2013, http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,14059610,Bialorusini_beda_musieli_zaplacic_za_wize_kultur alna_.html [10.10.2013].
65

40

Z diagnozy partycypacji w kulturze w wojewdztwie podlaskim przeprowadzonej w 2012 roku wynika, e Biaystok jako stolica wojewdztwa stanowi siedzib gwnych instytucji kultury w regionie, a w konsekwencji koncentruje gwne wydarzenia o charakterze midzynarodowym, instytucje kulturalne rangi midzynarodowej, muzea, biblioteki, teatry oraz wystawy67. Ponadto zauwaa si nastpujce przykady wsppracy zagranicznej: organizacja wystaw i wernisay uznanych twrcw z kraju i ze wiata w Galerii Arsena, np. projekt Podr na Wschd; zapraszanie podlaskich artystw i dziaaczy kultury do udziau w duych przedsiwziciach kulturalnych w Polsce, np. Krzysztofa Czyewskiego do realizacji projektu Europejska Stolica Kultury we Wrocawiu; organizacja midzynarodowego festiwalu teatralnego Biaysztuk; wsppraca Biaostockiego Teatru Lalek z uznanymi reyserami z kraju i ze wiata; wystawianie spektakli teatru Wierszalin w kraju i na wiecie; konsultacje w sprawie realizacji teatralnych festiwali objazdowych ze Stowarzyszeniem Wertep na obszarze Polski68. Istotne problemy stanowi brak wypracowanych i opisanych modeli wspzarzdzania kultur oraz bardzo oglna strategia polityki kulturalnej. 1.3.4. Uczelnie wysze W wojewdztwie podlaskim dziaa pi uczelni publicznych i trzynacie niepublicznych. Do tych pierwszych nale: Uniwersytet w Biaymstoku, Politechnika Biaostocka, Uniwersytet Medyczny w Biaymstoku, Pastwowa Wysza Szkoa Informatyki i Przedsibiorczoci w omy oraz Pastwowa Wysza Szkoa Zawodowa w Suwakach. Uczelnie niepubliczne stanowi: Wysza Szkoa Administracji Publicznej w Biaymstoku, Wysza Szkoa Menederska w Biaymstoku, Wysza Szkoa Ekonomiczna w Biaymstoku, Niepastwowa Wysza Szkoa Pedagogiczna w Biaymstoku, Wysza Szkoa Medyczna w Biaymstoku, Wysza Szkoa Matematyki i Informatyki Uytkowej w Biaymstoku, Wysza Szkoa Finansw i Zarzdzania w Biaymstoku, Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy, Wysza Szkoa Zarzdzania i Przedsibiorczoci im. Bogdana Jaskiego w omy, Nadbuaska Szkoa Wysza w Siemiatyczach, Wysza Szkoa Wychowania Fizycznego i Turystyki w Biaymstoku, Wysza Szkoa Suwalsko-Mazurska im. Papiea Jana Pawa II w Suwakach oraz Wysza Szkoa Suby Spoecznej im. ks. Franciszka Blachnickiego w Suwakach.

J. Poleszczuk, K. Sztop-Rutkowska, . Kiszkiel, A. Klimczuk, R.J. Mejsak, K. Winiecka, Diagnoza partycypacji w kulturze w wojewdztwie podlaskim, Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Wgierki, Fundacja SocLab, Biaystok 2012, s. 8-30. 68 Ibidem, s. 42-43.
67

41

W tym miejscu wskazane zostan tylko wybrane przykady wsppracy zagranicznej. Uniwersytet w Biaymstoku posiada 58 partnerw zagranicznych69. W tym 15 z Biaorusi, 13 z Rosji, 7 z Ukrainy, 5 ze Stanw Zjednoczonych, 4 z Litwy i 2 z otwy. Uniwersytet Medyczny w Biaymstoku wsppracuje z 18 orodkami naukowymi, w tym 4 pochodz z Biaorusi, po 3 z Niemiec i Ukrainy oraz 2 z Litwy70. Politechnika Biaostocka posiada 61 partnerw zagranicznych71. Najwicej (11) pochodzi z Rosji, po 9 z Biaorusi i Ukrainy, 4 ze Stanw Zjednoczonych oraz po 3 z Francji i Litwy. Najwiksza niepubliczna uczelnia w regionie Wysza Szkoa Administracji Publicznej w Biaymstoku wsppracuje z 18 uczelniami72. W padzierniku 2013 roku z inicjatywy Uniwersytetu w Biaymstoku powoana do ycia zostaa Sie Uniwersytetw Pogranicza73. Jest to konsorcjum dziewiciu uczelni z Polski, Litwy, Biaorusi, Ukrainy i Rosji, ktre ma umoliwia wspprac naukow i dydaktyczn zrzeszonych uczelni. Partnerstwo ma polega m.in. na wsplnym aplikowaniu o midzynarodowe granty i realizacj projektw naukowych, wymian usug badawczych i wdroeniowych oraz korzystanie z infrastruktury i aparatury w ramach wsplnych przedsiwzi, stworzenie wsplnej oferty dydaktycznej w ramach studiw midzynarodowych gdzie cz programu studiw bdzie mona odbywa na partnerskich uczelniach i zakoczy np. wsplnym dyplomem. Konsorcjum ma take powoa stosownych penomocnikw ds. wsppracy, wytypowa wydziay do programu Erasmus Plus, uruchomi wspln stron internetow oraz opracowa koncepcj midzynarodowej gazety sieci. 1.3.5. Organizacje pozarzdowe Organizacje pozarzdowe stanowi podmioty nie nalece do sektora publicznego i komercyjnego. Jednoczenie nie s podmiotami, ktrych dziaalno jest ukierunkowana na generowanie zysku ekonomicznego. Podmioty trzeciego sektora w Polsce to stowarzyszenia i fundacje zaoone przez obywateli do realizacji interesw publicznych. Z perspektywy prawa midzynarodowego formy tych organizacji s zrnicowane w zalenoci od kraju pochodzenia. Jednoczenie podmioty te ulegaj umidzynarodowieniu w odpowiedzi na
Wykaz umw o bezporedniej wsppracy z partnerami zagranicznymi, Uniwersytet w Biaymstoku, http://uwb.edu.pl/uniwersytet.php?p=721 [10.10.2013]. 70 Wykaz midzynarodowych umw o wsppracy zawartych przez Uniwersytet Medyczny w Biayms toku, www.umb.edu.pl/wspolpraca_miedzynarodowa [10.10.2013]. 71 Umowy midzynarodowe, Politechnika Biaostocka, http://wspolpracamiedzynarodowa.pb.edu.pl/naukowe-umowy-miedzynarodowe/ [10.10.2013]. 72 Partnerzy, Wysza Szkoa Administracji Publicznej im. Stanisawa Staszica w Biaymstoku, www.wsap.edu.pl/wsap/w/partnerzy,zakladka/ [10.10.2013]. 73 Powstaa Sie Uniwersytetw Pogranicza , PAP - Nauka w Polsce 12.10.2013, www.naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,397558,powstala-siec-uniwersytetow-pogranicza.html [12.10.2013].
69

42

globalizacj i instytucjonalizacja procedur midzynarodowych. Procesy te nastpuj poprzez m.in. bezporednie przyznanie podmiotom trzeciego sektora praw i obowizkw midzynarodowych (m.in. wobec Midzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzya); dopuszczenie do sdw midzynarodowych (np. moliwo wnoszenia skarg sdowych i pozasdowych do Europejskiego Trybunau Praw Czowieka czy Komisji Europejskiej); oraz poprzez dziaalno operacyjn o skutkach midzynarodowych (np. zasig oddziaywania Greenpeace, Amnesty International)74. Wsppraca transgraniczna jest podstawowym mechanizmem umidzynarodowienia organizacji pozarzdowych na terenach przygranicznych. Podmioty te jako wnioskodawcy projektw w programach transgranicznych cechuj si: zorientowaniem na realizacj potrzeby rozwizania pewnego problemu spoecznego; ukierunkowaniu dziaa na generowanie korzyci dla beneficjentw; utrzymywanie dobrego kontaktu ze rodowiskiem, na rzecz ktrego podejmuj dziaania, dobra orientacja w potrzebach i problemach oraz moliwociach ich rozwizania; dua innowacyjno w dziaaniu; efektywne wydawanie pienidzy75. Jednoczenie zauwaa si szereg barier udziau organizacji pozarzdowych w projektach transgranicznych76. Do najwaniejszych zaliczy mona: (1) niedostateczn wiedz o programach umoliwiajcych wspprac transgraniczn, bariery w podjciu i realizacji wsppracy z partnerami z zagranicy; (2) lk przed wykazaniem dowiadczenia i potencjau do realizacji takich projektw; (3) bdy zwizane z wypenianiem wniosku brak profesjonalistw o odpowiedniej wiedzy administracyjnej, finansowej i organizacyjnej, bdy formalno-techniczne (np. niedostarczenie wszystkich zacznikw, braku podpisw), merytoryczne (niezgodno wniosku z zaoeniami programu i jego dziaaniami, nieprawidowy dobr beneficjentw, nieprawidowo sporzdzony budet projektu itp.); (4) brak rodkw na wymagany wkad wasny, ktry niejako gwarantuje pynno finansow organizacji. W publikacji Polska wsppraca rozwojowa opracowanej z inspiracji Ministerstwa Spraw Zagranicznych w 2013 roku zwraca si rwnie uwag na potrzeb budowania mechanizmw pozwalajcych na przejcie Polski ze statusu odbiorcy do dawcy pomocy midzynarodowej77. Istotnym wyzwaniem jest stworzenie systemu dziaa midzynarodowych, ktry umoliwi dugofalowe podejcie do pomocy rozwojowej. Jego koncepcja opiera si na midzysektorowej wsppracy podmiotw rnego typu poprzez

A. Jaboska, W. Hryniewicka, NGOS jako potencjalny podmiot wsppracy transgranicznej , [w:] M. Perkowski (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno -ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010, s. 76. 75 Ibidem, s. 76. 76 Ibidem, s. 77-78. 77 Polska wsppraca rozwojowa. Nowe wymiary. Perspektywy dla organizacji pozarzdowych, samorzdw i firm, THINKTANK, Warszawa 2013.
74

43

stymulowanie dziaa na rzecz godzenia ich wsplnych interesw oraz niwelowanie stereotypw i uprzedze. Wyzwaniem jest take upowszechnianie jzyka pomocy rozwojowej wrd organizacji. Ministerstwo Spraw Zagranicznych wsppracuje z organizacjami pozarzdowymi i samorzdami przy realizacji zada obejmujcych nastpujce dziedziny: wspprac rozwojow, wspprac z Poloni i Polakami za granic, dyplomacj publiczn i kulturaln, informowanie o problematyce integracji europejskiej i czonkostwie Polski w Unii Europejskiej, oraz w ramach obywatelskiego i samorzdowego wymiaru polskiej polityki zagranicznej78. Ministerstwo udziela pomocy organizacjom pozarzdowym i samorzdom w formie wsparcia: merytorycznego (udzia ekspertw, organizacja spotka informacyjno-konsultacyjnych, udostpnianie danych, analiz i publikacji), organizacyjno-technicznego (wsporganizacja przedsiwzi, zapewnianie wybranych elementw zaplecza do organizacji przedsiwzi) oraz finansowego (dotacje celowe, wspfinansowanie przedsiwzi). Resort organizuje dla organizacji pozarzdowych otwarte konkursy zada: Polska pomoc rozwojowa, Edukacja globalna, Wolontariat polska pomoc, Wsppraca z Poloni i Polakami za granic, Wsppraca w dziedzinie dyplomacji publicznej, Wsplne dziaania polsko-biaoruskie, Forum Polsko-Czeskie - wspieranie rozwoju stosunkw polsko-czeskich oraz Wsparcie obywatelskiego i samorzdowego wymiaru polskiej polityki zagranicznej. W bazie organizacji pozarzdowych prowadzonej przez Stowarzyszenie Klon/Jawor w wojewdztwie podlaskim dziaalno na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktw i wsppracy midzy spoeczestwami prowadzi 156 (3,9%) podmiotw spord ogem 3986 podmiotw z regionu79. Wrd tych podmiotw mona wymieni kilka grup organizacji. S to podmioty: (1) wpierajce grupy mniejszociowe (m.in. Biaoruskie Towarzystwo Spoeczno-Kulturalne, Bractwo Modziey Prawosawnej w Polsce, Fundacja im. Bpa Antanasa Baranauskasa Dom Litewski w Sejnach, Fundacja Oikonomos, Litewskie Towarzystwo w. Kazimierza w Sejnach, Rosyjskie Stowarzyszenie Kulturalno - Owiatowe, Stowarzyszenie Bractwo Prawosawne w. w. Cyryla i Metodego, Stowarzyszenie Litewskiej Kultury Etnicznej w Polsce, Stowarzyszenie Litwinw w Polsce, Stowarzyszenie Muzeum i Orodek Kultury Biaoruskiej w Hajnwce, Towarzystwo Kultury Biaoruskiej, Wsplnota Litwinw w Polsce, Wsplnota Litwinw w Polsce, Zwizek Ukraicw Podlasia Oddzia Biaystok);

A. Tuz, Wsppraca Ministerstwa Spraw Zagranicznych z organizacjami pozarzdowymi i samorzdami przy realizacji wybranych zada z zakresu wsppracy midzynarodowej , Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.twinning.pl/item/file/wsparcie_MSZ_dla_NGO_i_samorzadow_2012.pdf [10.10.2013]. 79 Bazy ngo.pl, Stowarzyszenie Klon/Jawor, http://bazy.ngo.pl [10.10.2013].
78

44

(2) oywiajce kontakty obywateli Polski z innymi krajami (m.in. Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska-Izrael, Stowarzyszenie Wsppracy Polska-Wschd - Podlaski Oddzia Wojewdzki, Stowarzyszenie Polska - Biaoru Oddzia Wojewdzki, Stowarzyszenie na rzecz Ziemi Podlaskiej Drumla, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Cywilizacyjnego ciana Wschodnia w Sejnach, Stowarzyszenie Midzynarodowej i Midzykulturowej Wymiany ANAWOJ, Stowarzyszenie Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska - Biaoru, Stowarzyszenie Kontakt Miast Biaystok - Eindhoven, Podlaski Oddzia Towarzystwa Polska - Finlandia, Orodek Wsppracy Midzynarodowej Wschd-Zachd im. dr Jana Stypuy, Fundacja Gran Via Centrum Jzyka i Kultury Hiszpaskiej); (3) podmioty zorientowane na pogbianie integracji europejskiej i wsppracy UE z krajami ssiednimi (Europartner Akademicki Klub Integracji Europejskiej, Towarzystwo Amicus, Fundacja Okno na Wschd, Orodek Bada Europy rodkowo-Wschodniej); (4) zrzeszajce studentw, prowadzce ich wymian i praktyki midzynarodowe (Biaoruskie Zrzeszenie Studentw, Europejskie Forum Studentw AEGEE - Biaystok, Europejskie Stowarzyszenie Studentw Prawa ELSA Biaystok, Komitet Lokalny AIESEC Biaystok, Midzynarodowe Stowarzyszenie Studentw Medycyny IFMSA Poland Oddzia Biaystok, wiatowa Federacja Studentw Chrzecijan - Program Wschodnioeuropejski); (5) prowadzce dziaalno na rzecz sprawiedliwoci spoecznej i praw czowieka (Amnesty International - Grupa Lokalna, Stowarzyszenie Edukacyjne Praw Czowieka).

45

2. INICJATYWY WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W DOKUMENTACH STRATEGI CZNYCH SAMORZDW WOJ. PODLASKIEGO

W tym rozdziale w kolejnoci alfabetycznej przedstawiony zostanie przegld potencjalnych koncepcji oraz dziaa realizowanych i wdraanych przez powiaty i gminy z wojewdztwa podlaskiego na rzecz wsppracy transgranicznej. 2.1. Powiat augustowski - Strategia Rozwoju Powiatu Augustowskiego do 2020 roku Zwrcono uwag na konieczno poprawy infrastruktury technicznej do zapewnienia sprawnego i bezkolizyjnego dostpu do regionu, w szczeglnoci dostpu do sieci drg krajowych i midzynarodowych. W analizie SWOT za mocn stron uznano pooenie przygraniczne - obecno midzynarodowych przej granicznych - kolejowego i drogowego w ssiednich powiatach. Za sab stron uznano brak wsppracy transgranicznej w dziedzinie turystyki. Za szanse: rozwj turystyki transgranicznej rozwj komunikacji transgranicznej, drogi o znaczeniu krajowym i midzynarodowym na terenie powiatu. Do zagroe naley wzrost popytu na oferty dotyczce zagranicznej turystyki wyjazdowej. Podkrelono, i brakuje dokadnego pomiaru liczby turystw krajowych i zagranicznych przyjedajcych na wypoczynek do powiatu augustowskiego. Podkrelono, i powiat ley w strefie wsppracy transgranicznej Euroregionu Niemen. W konsekwencji powiat augustowski wraz z organizacjami pozarzdowymi przygotowuje wnioski o fundusze pomocowe Unii Europejskiej. Przykadem jest projekt Modelowy system rekomendowanych usug turystycznych Euroregionu Niemen realizowany we wsppracy z Suwalsk Izb Rolniczo-Turystycznej w Suwakach oraz Stowarzyszeniem Samorzdw Polskich Euroregionu Niemen w Suwakach. Powiat jest wsporganizatorem Dni Kultury Polsko-Litewskiej, dziki czemu nawiza i utrzymuje kontakty z litewskimi samorzdami regionw w odziejach, Mariampolu, Alitusie i Wykowyszkach. - Raport stanu i rozwoju gospodarki lokalnej ze szczeglnym uwzgldnieniem sektora handlu i usug (2009) Zwrcono uwag na wielko runku turystycznego. Przywoano szacunki Instytutu Turystyki, wedug ktrych ilo przyjazdw turystw zagranicznych do Polski w I kwartale 2009 roku zmniejszya si o 19%. Jednoczenie liczba wyjazdw za granic turystw krajowych w I

46

kwartale 2009 roku, zmniejszya si o 20%. Uznano, e zmiany te mog przeoy si na wzrost wykorzystania krajowej bazy turystycznej Augustowa przez turystw polskich, jeli tendencja ta utrzyma si w 2009 roku. Zwrcono uwag na lokalizacj w Augustowie wytwrni tytoniu przemysowego, ktra produkuje papierosy dla midzynarodowego koncernu, jako zagranicznej inwestycji bezporedniej. - Strategia Rozwoju Miasta Augustw na lata 2008-2015 W analizie SWOT wrd mocnych stron miasta wskazano na blisko granic oraz wielopaszczyznow wspprac szk z innymi szkoami i placwkami w kraju i za granic. Wrd zagroe za: zwikszone nasilenie ruchu drogowego powodowane ssiedztwem z Biaorusi i Litw oraz migracj wyksztaconej modziey do wikszych orodkw miejskich w kraju i za granic. Podkrelono istotne znaczenie zabytku budownictwa hydrologicznego Kanau Augustowskiego. Stanowi on jedn z gwnych atrakcji turystycznych regionu i kandyduje do wpisania na list wiatowego dziedzictwa kultury UNESCO. Podkrelono, i 80 km kanau znajduje si na terenie Polski i 21 km na terenie Biaorusi oraz e czy dorzecza Wisy i Niemna. Pord istotnych atrakcji Augustowa wskazano na: Midzynarodowe Mistrzostwa w Skokach na Nartach Wodnych oraz Mistrzostwa Miasta w Wdkarstwie Podlodowym w imprezach bior udzia gocie zagraniczni. W dokumencie wskazano na przykady dowiadczenia miasta Augustowa w pozyskiwaniu rodkw unijnych zwizane ze wspprac transgraniczn. S to dwa projekty: (1) Rozbudowa infrastruktury dla potrzeb turystyki aktywnej na pograniczu polskobiaoruskim (z Suwalsk Izb Rolniczo-Turystyczn w ramach Programu Ssiedztwa Interreg III A Polska-BiaoruUkraina); (2) Budowa drg dojazdowych do Elektrycznego Wycigu Nart Wodnych i Amfiteatru w Augustowie (w Programie Ssiedztwa INTERREG IIIA Polska-LitwaObwd Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej). Ponadto do planowanych dziaa zaliczono kampani reklamow promujca Augustw w kraju i zagranic skierowan do mieszkacw miasta i turystw. - Strategia marki i promocji miasta Augustowa na lata 2010-2015 W dokumencie wskazano na subprodukty kulturalno-sportowe w tym skierowane do turystw zagranicznych Midzynarodowe Mistrzostwa w Skokach na Nartach Wodnych oraz Midzynarodowy Spyw Kajakowy Kanaem Augustowskim i rzek Niemen z Augustowa do Druskiennik (Litwa).

47

Podkrelony zosta udzia miasta w targach turystycznych take zagranicznych w Berlinie, Helsinkach oraz Misku. Za jedn z grup docelowych turystw uznano goci zagranicznych poszukujcych prestiu, kurortu, dynamiki. Uznano, i promocja bdzie ukierunkowana do bardziej zamonych biznesmenw, przedsibiorcw, pracownikw umysowych, artystw, VIP itp. - Strategia rozwoju Gminy Augustw na lata 1999-2015 Do celw porednich zaliczono poszukiwanie partnerw zagranicznych do pozyskiwania rodkw pomocowych z funduszy UE. W analizie uwarunkowa zewntrznego rozwoju gminy podkrelono walory Kanau Augustowskiego oraz pooenie na midzynarodowym szlaku drogowym. - Strategia Rozwoju Gminy Bargw Kocielny na lata 2007-2013 Do szans rozwoju gminy zaliczono pooenie przygraniczne, pooenie wzdu drogi krajowej nr 61 w kierunku przej granicznych z Litw midzynarodowy szlak drogowy Warszawa - granica pastwa zapewnia dostpno komunikacyjn gminy zarwno w skali regionalnej jak i midzynarodowej i osiganie korzyci z handlu, transportu i turystyki. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bargw Kocielny (2007) Podkrelono zapotrzebowanie na rozwj inwestycji poprzez pozyskiwanie inwestorw zewntrznych, w tym zagranicznych celem pobudzenia gospodarczego gminy i zrnicowania dziaalnoci gospodarczej. - Plan odnowy miejscowoci Krasne na lata 2011-2018 Za zalet miejscowoci uznano dziedzictwo kulturowe zwizane z zamieszkiwaniem gminy przez Polakw, Litwinw, Biaorusinw i Rosjan. Dziedzictwo to stanowi gwnie formy architektoniczne budownictwa wiejskiego. Do mocnych stron miejscowoci zaliczono bardzo bliskie ssiedztwo obszarw ochronnych posiadajcych walory o midzynarodowym znaczeniu (Natura 2000: Dolina Biebrzy i Puszcza Augustowska). Do sabych stron za take bardzo bliskie ssiedztwo obszarw ochronnych posiadajcych walory o midzynarodowym znaczeniu (Natura 2000). Za szanse uznano pooenie przygraniczne na potencjalnym szlaku wymiany midzynarodowej - transfer towarw, usug, osb i informacji oraz fundusze pomocowe: krajowe i zagraniczne.

48

- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Lipsk (2005) Zwrcono jedynie uwag na pooenie gminy w rejonie przygranicznym i ssiedztwo z Biaorusi. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Lipsk na lata 2008-2013 Podkrelono tylko mocne strony: obszary ochronne posiadajce walory o midzynarodowym znaczeniu (Natura 2000: Dolina Biebrzy i Puszcza Augustowska) oraz szanse: fundusze pomocowe krajowe i zagraniczne. - Plan odnowy miejscowoci Lipsk (2009) Za mocne strony uznano: obszary ochronne posiadajce walory o midzynarodowym znaczeniu (Natura 2000: Dolina Biebrzy i Puszcza Augustowska). Za szanse: pooenie przygraniczne. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Paska na lata 2008-2015 Podkrela si, i moliwoci efektywnego wykorzystania potencjau i szans rozwojowych tkwicych w gminie mog urzeczywistni si wwczas, gdy bdzie ona przygotowana do zdrowej konkurencji o wsparcie finansowe swoich projektw, w trudnej rywalizacji z innymi samorzdami na poziomie krajowym i midzynarodowym. Do planowanych zada zwizanych ze wspprac midzynarodow nale: (1) poprawa infrastruktury drg gminnych i powiatowych - realizacja zadania w ramach programu PolskaBiaoru-Ukraina; (2) budowa sieci oczyszczalni przyzagrodowych - w ramach programu PolskaLitwa, w wyniku ktrej ma zosta wybudowanych 700 oczyszczalni po stronie polskiej i 300 po stronie Litewskiej. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sztabin (2004) Podkrela si jedynie, i droga krajowa Nr S8 obciona jest midzynarodowym ruchem ciarowym od przejcia granicznego w Budzisku (Litwa) w kierunku na Biaystok oraz midzynarodowym ruchem samochodowym od powyszego przejcia granicznego i przejcia granicznego w Ogrodnikach (Litwa). Stan techniczny drogi nie odpowiada przypisanej jej funkcji przez co stwarza bardzo due zagroenie dla mieszkacw i uytkownikw terenw przylegych, zwaszcza w miejscowoci gminnej Sztabin. Stanowi rwnie zagroenie dla rodowiska przyrodniczego w aspekcie przewozu adunkw i materiaw niebezpiecznych przez teren Biebrzaskiego Parku Narodowego.

49

- Strategia Ekorozwoju Spoeczno-Gospodarczego dla Gminy Sztabin na lata 2004-2020 Ponowiono wnioski co do drogi krajowej Nr S8. Zwraca si te uwag na moliwo wykorzystania pooenia w powiecie przygranicznym i pikna krajobrazowego do rozwijania pozarolniczych dziedzin wytwrczoci i usug, poprzez inwestowanie w nowe przedsiwzicia i organizowanie w gospodarstwach rolnych obok typowo rolniczej dodatkowo innych rodzajw dziaalnoci. Wiele miejsca w dokumencie powicono turystyce transgranicznej i midzynarodowej uwarunkowanej ssiedztwem z Litw i Biaorusi, przebiegiem cigw midzynarodowej infrastruktury transportowej (drogowej, kolejowej, potencjalnie wodnej) unikalnymi w skali midzynarodowej walorami przyrodniczymi (Biebrzaski Park Narodowy). Podkrela si, i niezbdne jest wykorzystywanie: drg krajowych transgranicznych zapewniajcych dostpno obszarw turystycznych o randze midzynarodowej; drogi wodnej - Kana Augustowski obiektu potencjalnej wodnej turystyki transgranicznej; projektowanie transgranicznych przyrodniczych obszarw chronionych - Augustowsko-Druskiennickiego Obszaru Chronionego; innych obszarw chronionych o wybitnych walorach przyrodniczych (Biebrzaski Park Narodowy) - dostosowane do potrzeb turystyki midzynarodowej; miejsca obsugi podrnych przy drogach krajowych i wojewdzkich. Gmina Sztabin prowadzi take wspprac na rzecz wsppracy transgranicznej w ramach Stowarzyszenia Gmin Biebrzaskich wraz z Miastem i Gmin Dbrowa Biaostocka, Miastem i Gmin Gonidz, Gmin Jawily, Miastem i Gmin Lipsk, Gmin Nowy Dwr, Miastem i Gmin Suchowola, Gmin Trzcianne. W dokumencie wyrniono cztery strefy funkcjonalne na obszarze Gminy Sztabin. Przy czym w dwch podkrela si czynniki zwizane z wspprac transgraniczn. S to: strefa I o wysokim reimie ochronnym z dopuszczeniem rozwoju turystyki i rolnictwa. Granice strefy pokrywaj si z granicami Biebrzaskiego Parku Narodowego (mocna strona: mokrada o midzynarodowym znaczeniu wanym miejscem gniazdowania, erowania i odpoczynku ptactwa wodno-botnego, objtym konwencj Ramsar; szansa: rozwj turystyki w skali midzynarodowej, krajowej i lokalnej); oraz Strefa II o podwyszonym reimie ochronnym z moliwoci rozwoju turystyki, rolnictwa i osadnictwa. Granice tej strefy pokrywaj si z granicami strefy ochronnej BPN i obszarw chronionego krajobrazu (mocna strona: Kana Augustowski szlakiem turystyki wodnej o znaczeniu krajowym - potencjalnie midzynarodowym). W planowanych dziaaniach zwrcono uwag m.in. na (1) rozwj turystyki poprzez zorganizowanie regionalnego systemu informacji i promocji turystycznej oraz wczenie w system krajowy i midzynarodowy; (2) rozwj produkcji i usug w tym tworzenie korzystnych i konkurencyjnych warunkw infrastrukturalnych, finansowych i organizacyjnych sprzyjajcych pozyskiwaniu krajowych i zagranicznych inwestorw oraz rozwojowi otoczenia gospodarki i

50

biznesu; (3) ksztatowanie struktur przestrzennych umoliwiajcych ochron krajobrazu kulturowego i obiektw zabytkowych przed zniszczeniem, degradacj i dewastacj oraz ich wykorzystanie do celw spoecznych i gospodarczych zgodnie z konwencjami porozumieniami midzynarodowymi; (4) dostosowanie standardw technicznych do zaoonej klasy funkcjonalnej i potrzeb ruchu krajowego i midzynarodowego drogi ekspresowej S 8 w I priorytetowym europejskim korytarzu transportowym Warszawa - Biaystok - Sztabin Augustw - Suwaki - Granica Pastwa z Litw w Budzisku; (5) dostosowanie do krajowych, regionalnych i midzynarodowych potrzeb przewozowych kolejowej linii magistralnej E 75 Warszawa - Biaystok - Sokka - Suwaki - Granica Pastwa w Trakiszkach (Rail Baltica); (6) dostosowanie szlakw wodnych rzeki Biebrzy i Kanau Augustowskiego do rozwoju krajowej i midzynarodowej turystyki wodnej, a szczeglnie eglugi, spyww kajakami, tratwami, barkami, wdkarstwa, poprzez popraw stanu technicznego urzdze hydrotechnicznych, realizacj bazy turystyki wodnej - przystani, kempingw, pl namiotowych, obiektw noclegowych, ywieniowych i zaopatrzeniowych; (7) wprowadzanie standardw technicznych infrastruktury telekomunikacyjnej do kompatybilnej wsppracy z infrastruktur midzynarodow. 2.2. Powiat miasto Biaystok Na stronie internetowej miasto wskazuje na rozwj wsppracy zagranicznej od lat 90. XX wieku. Pierwszym miastem partnerskim zostao holenderskie Eindhoven80. Kolejne miasta stanowi: Kaliningrad, Pskw (Federacja Rosyjska), Kowno (Litwa), Grodno (Biaoru), Jegawa (otwa), Hrabstwo Milwaukee (USA) oraz dystryktem Dijon (Francja). Wsppraca obejmuje m.in. organizacj misji i spotka o tematyce gospodarczej, wymian kulturaln, owiatow i sportow, wymian dowiadcze z zakresu m.in. funkcjonowania samorzdu, wykorzystania nowych technologii w inwestycjach samorzdowych, pozyskiwania inwestorw itp. Miasto wspiera rozwj wsppracy instytucji i podmiotw z miast partnerskich (m.in. Uniwersytet w Biaymstoku). Biaystok naley do Stowarzyszenia Euroregionu Niemen oraz Stowarzyszenia Europejskich Miast Eurocities. - Strategia Rozwoju Miasta Biaegostoku na lata 2011-2020 plus Wrd szans rozwoju miasta wskazano m.in. realizacj inwestycji infrastrukturalnych, ktre przyczyni si do zwikszenia dostpnoci transportowej miasta w skali krajowej i

Wschodzcy Biaystok - Wsppraca zagraniczna, Urzd Miejski w Biaymstoku, www.bialystok.pl/269wspolpraca-zagraniczna/default.aspx [10.10.2013].

80

51

midzynarodowej; wzrost napywu bezporednich inwestycji zagranicznych do czci wschodniej kraju w zwizku z nasyceniem tymi inwestycjami czci zachodniej. Do sabych stron zaliczono: midzynarodow konkurencyjno przedsibiorstw. Do zagroe za: rosnc konkurencj ze strony firm midzynarodowych; wysok atrakcyjno turystyczn otoczenia, ograniczajc ruch turystyczny w miecie. W potencjalnych kierunkach interwencji m.in. zaoono rozwj Biaegostoku jako miejsca do zamieszkania dla ludzi napywajcych z innych bardziej rozwinitych regionw kraju i z zagranicy; zabezpieczenie terenu oraz studia koncepcyjne przyszej budowy wielofunkcyjnego zespou terminalu kolei midzynarodowej przy planowanej linii Rail Baltica; wspieranie budowy oraz funkcjonowania lotniska regionalnego; pozyskanie bezporednich inwestycji zagranicznych oraz krajowych w oparciu o podstawowy czynnik, jakim jest kapita ludzki. Wyrniono pi celw strategicznych rozwoju miasta. W tym miejscu omwione zostan zadania tylko z tych, ktre odnosz si bezporednio do pozycji midzynarodowej miasta. W celu strategicznym Dugofalowy wzrost gospodarki opartej na wiedzy i w konsekwencji wiksza liczba jakociowo lepszych miejsc pracy przyjto cztery priorytety: wzmocnienie ponadlokalnej konkurencyjnoci firm sektora MSP; rozwj innowacyjnej gospodarki; pozyskanie inwestorw zewntrznych krajowych oraz zagranicznych; rozwj powiza gospodarczych ze wschodnimi ssiadami Polski i UE Biaystok liderem wsppracy wschodniej. W szczegowym opisie tych priorytetw zwraca si uwag m.in. na nastpujce zadania do realizacji: kompleksowe przygotowanie i oferowanie na korzystnych dla inwestorw warunkach terenw inwestycyjnych; wspprac ze szkoami i uczelniami wyszymi oraz instytucjami rynku prac y w kierunku dostosowania dziaalnoci edukacyjnej pod ktem potrzeb inwestorw; rozwj Podstrefy Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Biaymstoku; pozyskiwanie inwestorw na podstawie szerokiej, wsplnej oferty ksztatowanej na bazie aglomeracji biaostockiej oraz zapewnienie kompleksowej obsugi inwestorw w ramach Biura Obsugi Inwestora; rozwj SIP/GIS (System Informacji Przestrzennej); rozwj wsppracy partnerskiej z miastami ze Wschodu; rozwj wsppracy gospodarczej, naukowo-technologicznej oraz kapitaowej w ukadzie WschdZachd; wsparcie wchodzenia przedsibiorstw na rynki wschodnie. Bezporednie odwoania znajduj si take w zadaniach celu strategicznego Atrakcyjno i dostpno oferty kulturalnej, sportowej, turystycznej i rekreacyjnej obejmujcego sze priorytetw: wspieranie rodowisk twrczych w miecie i rozwj infrastruktury; kreowanie przedsiwzi kulturalnych o prestiowym znaczeniu krajowym i midzynarodowym; tworzenie regionalnego centrum turystycznego; wspieranie przedsibiorczoci w sferze turystyki i dziaalnoci kulturalnej; promowanie aktywnych stylw ycia i rozwj infrastruktury rekreacyjnej; tworzenie sportowego centrum o znaczeniu ponadregionalnym. Zadania zwizane z tymi priorytetami w omawianym kontekcie stanowi m.in. wsplne kreowanie nowych

52

projektw artystycznych i imprez kulturalnych o znaczeniu krajowym i midzynarodowym przez rodowiska kulturalne miasta; umacnianie marki i promocja wiodcych rodowisk twrczych i imprez kulturalnych w miecie; promocja modych rodowisk twrczych i wykorzystanie ich potencjau w tworzeniu prestiowych przedsiwzi kulturalnych; budowa i umacnianie marki Biaegostoku jako wielokulturowego miasta kresw Unii Europejskiej w oparciu o prestiowe przedsiwzicia kulturalne; wykorzystanie projektw zewntrznych do wykreowania imprezy kulturalnej o znaczeniu midzynarodowym; stwarzanie warunkw dla rozwoju przemysw kultury w miecie; promocja i rozwj produktw regionalnych oraz proekologicznych form turystyki; kreacja wizerunku sportowego Miasta Zadania zwizane w dziaalnoci na poziomie midzynarodowym i transgranicznym znajduj si take w celu strategicznym Rozwj powiza Biaegostoku z bliszym i dalszym otoczeniem. S to w szczeglnoci: opracowywanie dokumentw planistycznych dla obszaru metropolii; wspieranie integracji spoecznej i rozwoju tosamoci lokalnej; przeamywanie peryferyjnoci Biaegostoku poprzez rozwj powiza transportowych; dziaania na rzecz poszukiwania strategicznych inwestorw; rozwj powiza informacyjno-promocyjnych z metropoliami kraju i Europy. 2.3. Powiat biaostocki - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Biaostockiego na okres programowania 2007-2013 W dokumencie zwrcono uwag, i w powiecie odbywa si wiele imprez kulturalnych i turystycznych w tym m.in. Europejski Modzieowy Festiwal Muzyczny Gloria, Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej im. Ks. Wacawa Rabczaskiego, Midzynarodowy Festiwal Pieni Sakralnej apskie Te Deum. Do mocnych stron powiatu zaliczono jego przygraniczne pooenie i przebieg przez jego obszar transeuropejskiego korytarza infrastruktury drogowej i kolejowej oraz 3 gazocigi transgraniczne wysokiego cinienia stanowice wystarczajce rdo zasilania w gaz ziemny. Wrd priorytetw rozwoju w omawianym kontekcie na uwag zasuguj: (1) tworzenie warunkw do nawizywania wsppracy partnerskiej powiatu z partnerami w kraju i z zagranicy; oraz rozwj wsppracy powiatu z partnerami krajowymi i zagranicznymi poprzez (2) wzmocnienie pozytywnego wizerunku powiatu w kontaktach midzylokalnych, midzyregionalnych i midzynarodowych; (3) pozyskanie partnerw do realizacji zada w ramach projektw finansowych z funduszy unijnych; (4) stwarzanie moliwoci nawizywania bezporednich kontaktw midzy spoecznociami lokalnymi. Wrd zaplanowanych dziaa wskazano na: (1) rozwijanie wsppracy partnerskiej krajowej i zagranicznej w celu wsplnej realizacji projektw edukacyjnych, kulturalnych,

53

sportowych,

turystycznych,

wspierajcych

dziaalno

gospodarcz,

przedsibiorczo,

rzutujcych na popraw bezpieczestwa lokalnego spoeczestwa; (2) rozwijanie wsppracy partnerskiej z Euroregionem Niemen, jednostkami administracji publicznej na Litwie (Alytius, Druskienniki), na Biaorusi (Grodno), we Woszech (Reggio di Calabria), w Hiszpanii (Cantabria); (3) rozwijanie programw midzynarodowej wymiany i wsppracy modziey; (4) udzia w targach i imprezach promocyjnych. - Plan odnowy miejscowoci Paki (2007) W analizie SWOT w odniesieniu do uwarunkowa zewntrznych zwrcono uwag na szanse w postaci: rodkw finansowych w ramach funduszy strukturalnych; popyt w krajach UE na ywno produkowan metodami ekologicznymi; wzrost krajowego i zagranicznego popytu na zdrow ywno. - Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Choroszcz na lata 2004-2013 W dokumencie podkrela si pooenie gminy i miasta Choroszcz na wanym szlaku komunikacji drogowej Biaystok-Warszawa i na trasie drogowej midzynarodowej prowadzcej z Europy Zachodniej do Europy Wschodniej. W konsekwencji w gminie powstao wiele obiektw hotelowych i gastronomicznych, w ssiedztwie wspomnianej drogi oraz gospodarstwa agroturystyczne, motele, pola namiotowe nastawione na obsug turystw. - Strategia rozwoju Gminy Choroszcz na lata 2002-2015 Zwraca si uwag na konieczno rozwoju przemysu rolno-spoywczego na obszarze gminy z uwagi na chonno rynku biaostockiego, blisko rynku warszawskiego oraz du konkurencyjno na rynku krajowym i midzynarodowym. Zmiany maj si wiza z dostosowaniem procesw technologicznych i standardw do wymogw Unii Europejskiej. W kluczowych szansach wskazano dodatkowo potrzeb rozwj handlu zagranicznego z pastwami na Wschodzie Europy. Podkrela si ponownie dobr baz turystyczn oraz obecno Narwiaskiego Parku Narodowego, ktra zwiksza turystyk kwalifikowan, w tym zagraniczn, agroturystyk, turystyka tranzytow. Turystyk uznano te w analizie SWOT za mocn stron gminy. W proponowanym dziaaniu poprawa stanu rodowiska kulturalnego wrd zada wskazuje si szeroko na rozwj wsppracy zagranicznej gminy. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Czarna Biaostocka (2004) Przywoano wyniki warsztatw konsultacyjnych przeprowadzonych w gminie. Wrd wskazanych przez uczestnikw kierunkw rozwojowych gminy znalazy si m.in. turystyka,

54

rekreacja, kultura; rozwj maej gastronomii przy trasie midzynarodowej oraz rozwj obsugi tranzytowej. W opisie infrastruktury spoecznej zwraca si uwag na organizowane w przeszoci imprezy kulturalne o wymiarze midzynarodowym - Koncerty Polskiego Chru Pokoju z udziaem polskich chrw z Litwy, otwy, Biaorusi, Ukrainy, Austrii i Wgier. Wrd planowanych zada gminy wskazuje si na Utworzenie bazy danych aktualnych dokumentw zwizanych z integracj europejsk, ktra ma pomoc rodowiskom lokalnym w dostpie do informacji zwizanych z integracj europejsk, minimalizowa bariery psychologiczne mieszkacw gminy zwizane z nastpstwami integracji europejskiej, aktywizowa gminy w zwizku z podejmowaniem inicjatyw finansowanych z funduszy europejskich. Rezultatem maj by m.in. co najmniej 4 inicjatywy modziey szkolnej zwizanej z poznawaniem kultury swoich rwienikw mieszkajcych w krajach UE (np. organizacja wymiany midzynarodowej, wolontariatu europejskiego i inne). - Strategia Zrwnowaonego Rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy Czarna Biaostocka (2003) W diagnozie sytuacji w gminie podkrelono, i naley do wojewdztwa o jednym z najniszych w kraju wskanikw liczby spek z udziaem kapitau zagranicznego na 1000 mieszkacw, liczby inwestycji zagranicznych oraz wydatkw na badania i rozwj. Wspprac transgraniczn wpisano w misj gminy: Gmina Czarna Biaostocka atrakcyjny orodek rekreacyjno-mieszkaniowy, kultywujca lokalne tradycje ludowe, bdca cznikiem obsugi ruchu turystycznego na wschodnich obszarach przygranicznych. Wyrniono dwa zadania zwizane z t wspprac: (1) wspieranie lokalnych przedsibiorcw do reaktywowania dziaalnoci Stowarzyszenia Przedsibiorcw Gminy Czarna Biaostocka (zanik rynku wschodniego i brak rozwoju handlu przygranicznego z Biaorusi oraz trudnoci ze znalezieniem rynkw zbytu stwarzaj ograniczenia rozwoju produkcji i zatrudnienia); (2) spotkanie (seminarium) zaoycielskie Paktu Obsugi Ruchu Turystycznego (w tym: przygotowanie spotkania i jego poprowadzenie z udziaem ekspertw od wschodnich obszarw przygranicznych). - Kluczowe ustalenia strategii zrwnowaonego rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy Grdek w latach 2001-2015 Wsppraca transgraniczna stanowi niejako cz misji gminy: Gmina Grdek przyjazna, czysta i gocinna, z atrakcyjnymi kompleksami lenymi Puszczy Knyszyskiej oraz drogowym przejciem granicznym na przyszej zewntrznej granicy wsplnej Europy.

55

Do mocnych stron gminy zaliczono Okno na wiat otwarte przejcie graniczne (miejsca pracy, handel przygraniczny, rozwj kontaktw z miejscowociami przygranicznymi). Do szans rozwojowych: wspprac przygraniczn i wiksze rodki na bezpieczestwo, granic z Uni Europejsk i Biaorusi, elektryfikacj kolei Biaystok-Zubki-Biaoru i przywrcenie ruchu osobowego, zainteresowanie inwestorw zewntrznych terenami przygranicznymi i oryginalnoci gminy oraz przygraniczne pooenie gminy wzdu drogi krajowej E-65. Wrd zagroe znajduje si pooenie geograficzne gminy (ciana wschodnia) - due odlegoci od centrw przemysowych. - Plan odnowy miejscowoci Grdek (2008) W Grdku organizowane s regularnie imprezy o zasigu midzynarodowym: Midzynarodowy Festiwal Muzyki Modej Biaorusi Basowiszcza oraz Midzynarodowe Polsko-Biaoruskie Spotkania Kulturalne Siabrouskaja Biasieda. Zwrcono uwag na lokalne zespoy muzyczne: Rozpiewany Grdek, ktry popularyzuje pieni biaoruskie; Jesienny Li zesp piewajcy piosenki ludowe w jzyku ukraiskim, biaoruskim, rosyjskim oraz polskim; Rima - biaoruska awangardowa muzyka rockow; 5set5 ciki rock w jzyku polskim i Biaoruskim; oraz Grup Literack Kosy stowarzyszenie literatw amatorw piszcych w jzyku polskim i biaoruskim. - Strategia Rozwoju Gminy Juchnowiec Kocielny na lata 2008-2025 Do mocnych stron gminy zalicza si: moliwo rozwoju rnego rodzaju form wypoczynku dla mieszkacw Biaegostoku i goci krajowych i zagranicznych; oraz rozwoju agroturystyki i turystyki kwalifikowanej w dorzeczu rzeki Narew. Do sabych stron za: ma liczb miejsc noclegowych i niski standard caorocznych obiektw noclegowych. Podkrelono te szans w postaci wzrostu zainteresowania inwestorw zagranicznych terenami do inwestycji na wschd od Wisy oraz rozwj wsppracy gminy Juchnowiec Kocielny z gminami partnerskimi zagranicznymi. - Strategia rozwoju turystyki Gminy apy (2010) Podkrela si due znacznie dla gminy Midzynarodowego Festiwalu Pieni Sakralnej apskie Te Deum. Istotna jest te dostpno komunikacyjna - przez Gmin apy przebiega linia kolejowa Warszawa-Biaystok stanowica gwny odcinek trasy kolejowej E75, ktra daje bezporednie poczenie midzynarodowe m.in. z Grodnem, Wilnem, Moskw i Berlinem. Wyrniono priorytet sfera historyczno-kulturalna atrakcj turystyczn. W planowanych dziaaniach przewidziano organizowanie imprez o zasigu lokalnym, regionalnym i midzynarodowym i innych dziaa promujcych ide szlacheck.

56

- Plan rozwoju wsi Wlka Waniewska (2007) W dokumencie odnotowano jedynie przykad wsppracy zagranicznej w postaci wizyty dzieci z Kazachstanu. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Michaowo na lata 2004-2013 Istotne znaczenie ma obecno na terenie gminy pozostaych terenw wytopiskowych, po maych jeziorach w dolinie Narwi na zachd od Bondar i w dolinie przygranicznej rzeki wisocz. Zwraca si uwag na dziaalno Szkoy Podstawowa im. W. Syrokomli w Michaowie oraz Gimnazjum na terenie ktrych odbywaj si liczne zawody sportowe, w tym take o zasigu midzynarodowym. Podkrela si przygraniczne pooenie z Biaorusi oraz obecno gazocigu wysokiego cinienia Biaoru-Bobrowniki-Biaystok-Wyszkw-Rembieszyzna. - Strategia Rozwoju Gminy Michaowo do 2015 roku Wrd celw strategicznych rozwoju gminy nawizano jedynie do celw okrelonych w poprzedniej strategii rozwoju wojewdztwa. Brakuje odniesienia tych priorytetw do planowanych dziaa na poziomie lokalnym. - Strategia Rozwoju Gminy Powitne 2000-2020 Wrd szans rozwojowych gminy wskazano jej pooenie geograficzne, blisko granicy oraz rozwj turystyki krajowej i zagranicznej. - Plan Rozwoju Lokalnego 2008-2013. Gmina miejsko-wiejska Supral Zwraca si uwag na krtki czas trwania pobytu turystw krajowych i zagranicznych. Wynosi on w poprzednich latach rednio 1,5-3 noclegi. Zakada si, e gmina powinna podj dziaania prowadzce do wyduenia pobytu przecitnego turysty. Jednoczenie imprezy kulturowe odwiedzaj gocie zagraniczni gwnie na Uroczysku. Wrd mocnych stron gminy podkrela si m.in. uzdrowiskowy status gminy Supral, partnerstwo z gminami z zagranicy i kraju. Do szans zaliczono potencjalny przebieg drogi Via Baltica cigiem drogi nr 19. Do zagroe natomiast postrzeganie Podlasia i Puszczy Knyszyskiej jako czci ciany wschodniej i strefy bezinwestycyjnej, peryferyjne pooenie w stosunku do rynku krajowego i rynkw zagranicznych, saby napyw kapitau z zewntrz. - Strategia oraz program budowy marki uzdrowiska Supral (2004) Gwn wizj Suprala w obszarze rozwoju turystyki okrelono nastpujco: Supral staje si atrakcyjnym centrum turystyczno-uzdrowiskowym regionu Polski PnocnoWschodniej, miejscem wypoczynku i kuracji dla klientw krajowych i zagranicznych. Supral

57

jest miastem stwarzajcym konkurencyjne warunki dla prowadzenia i rozwoju dziaalnoci usugowej i inwestycyjnej w obszarze uzdrowiska oraz turystyki. Supral to miasto dbajce o swoj tosamo, podkrelajce korzenie historyczne i rozwijajce bogate tradycje kulturalne. Przeprowadzono analiz dziaalnoci rynku usug uzdrowiskowych oraz grup klientw na podstawie ktrej okrelono, i niezbdna jest wsppraca z wybranymi biurami podry w Polsce i zagranic, zasadne jest dotowanie stay modziey z Suprala w uzdrowiskach krajowych i zagranicznych, pozyskiwanie informacji o dziaalnoci konkurencyjnych orodkw w kraju i zagranicy. Do potencjalnych klientw uzdrowiska zaliczono: kuracjuszy penopatnych (ambulatoryjni oraz stacjonarni, pobyty typu wellness, krajowi i zagraniczni) mieszkacy duych miast, zagranica. Wiek 3060 lat, przewaga kobiet, maestwa, grupy znajomych; turystw zdrowotnych (weekendowi i pobytowi) - mieszkacy rednich i duych miast, zagranica, rezydenci letniskowi, wiek 1860 lat, zarwno mczyni, jak i kobiety, w tym czsto pary, rodziny, grupy znajomych, zagranica. Wskazano take oczekiwane grupy turystw m.in. turyci aktywni (turystyka kwalifikowana, aktywna) - mieszkacy redni i duych miast, zagranica, rezydenci letnisk, wiek 1670 lat, przewaga mczyzn, w tym grupy znajomych; turystw objazdowych, w tym kulturowych, w tym turyci tranzytowi (wyjazdy na Litw), caa Polska (due miasta), zagranica, 25-70 lat; mionikw przyrody, turystw specjalistycznych, hobbystw (pasjonaci jazdy konnej, grzybobrania), wiek 2070 lat, mieszkacy miast, zagranica, czonkowie stowarzysze, klubw ekologicznych, przyrodniczych itp. W strategii okrelono dziaania takie jak: wysanie oferty wstpnej oraz zaprosze do zagranicznych placwek gospodarczych, kas chorych krajw UE; dziaania w kierunku podnoszenia jakoci zdobywanie midzynarodowych akredytacji, norm jakoci. - Audyt turystyczny uzdrowiska Supral (2004) Do silnych stron gminy zaliczono m.in. przygraniczne pooenie. Zwrcono uwag na potrzeb zwikszenia dostpu do transportu lotniczego linie midzynarodowe i poczenia wewntrzkrajowe s praktycznie niewykorzystywane przez turystw. Podkrelono obecno w gminie Teatru Wierszalin jako zdobywcy nagrd na festiwalach rangi midzynarodowej. - Plan rozwoju miejscowoci Supral (2005) Zwraca si uwag na dziaalno stowarzyszenia Uroczysko organizujcego festiwal pod t sam nazw na ktry przyjeda liczna grupa artystw, naukowcw i turystw z rnych stron kraju i z zagranicy. Ponawia si wnioski co do Teatru Wierszalin. Wrd silnych stron gminy wskazuje si: wane dla regionu oraz midzynarodowej spucizny zabytki kultury materialnej i duchowej, aktywn wspprac z miastami partnerskimi

58

Suprala. Wrd sabych: brak midzynarodowego portu lotniczego na Podlasiu. Wrd szans: rosnce zainteresowanie tzw. zdrowymi destynacjami wrd turystw polskich i zagranicznych. Za do zagroe: du konkurencja, w tym rosncy potencja uzdrowisk sowackich, litewskich czy wgierskich. Wizj rozwoju miejscowoci Supral okrelono nastpujco: Supral staje si atrakcyjnym centrum turystyczno-uzdrowiskowym regionu Polski Pnocno-Wschodniej, miejscem wypoczynku i kuracji dla klientw krajowych i zagranicznych. - Studium wykonalnoci uzdrowiska Supral. Zaczniki (2004) Wrd obiektw uzdrowiska zakadanych do realizacji uwag zwracaj dwa: (1) Pawilon Zdrowia - pawilon przyrodoleczniczy, ktrego usugi maj zosta skierowane na rynek niemiecki oraz szwajcarski (kontakty z ambasad, miasto partnerskie); (2) orodek NEW AGE Klinika (harmonii zmysw) wraz z hotelem, ktry na by ukierunkowany na rynek niemiecki oraz rosyjski. - Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Supral na lata 2000-2010 Do mocnych stron miasta i gminy naley wsppraca zagraniczna z gminami partnerskimi. Za do szans blisko granicy wschodniej oraz rozwj turystyki krajowej i zagranicznej. Wrd planowanych zada na wyrnienie zasuguj dziaania ukierunkowane na promocj gminy Supral jako centrum uzdrowiskowo-rekreacyjnego o charakterze ponadregionalnym, z rnorodn ofert turystyczn oraz bogatym-czerpicym z tradycji i historii obszaru - yciem kulturalnym. S to: (1) Poszerzenie wsppracy zagranicznej o kontakty gospodarcze - wczenie do dotychczasowych ram wsppracy partnerskiej zagadnie gospodarczych, w celu nawizywania wsppracy pomidzy przedsibiorstwami lokalnymi a zagranicznymi, a take w zakresie pozyskiwania inwestorw zagranicznych m.in. poprzez zachcenie gmin partnerskich do wspierania wsppracy gospodarczej, organizacj misji gospodarczych do krajw gmin partnerskich przy okazji tradycyjnych spotka; (2) Orodek Dialogu Midzy Kulturami i Wyznaniami powstanie instytucji nawizujcej do wielowyznaniowych tradycji obszaru, promujcej dialog i wspprac ponad podziaami kulturowymi i religijnymi poprzez organizacj konferencji, spotka, imprez kulturalnych, badania naukowe oraz wsplne midzynarodowe przedsiwzicia i wspprac. Zadanie ma by realizowane z pozyskaniem partnerw zagranicznych do wsppracy przy organizacji i funkcjonowaniu Orodka oraz poprzez powoanie midzynarodowej fundacji do zarzdzania orodkiem.

59

- Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Sura do roku 2019 W dokumencie przywoano jedynie zapisy poprzedniej strategii rozwoju wojewdztwa bez szczegowego odniesienia do poziomu lokalnego. - Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Sura na lata 2008-2010 Za istotne uznano konieczno omijania przez infrastruktur energetyczn, terenu Narwiaskiego Parku Narodowego, co spowoduje zwikszenie linii przechodzcych przez teren gminy Sura w tym linii midzynarodowych (Biaoru i Litwa). - Plan inwestycji i rozwoju lokalnego Gminy Turo Kocielna na lata 2010-2013 Na terenie gminy znajduje si infrastruktura o znaczeniu ponadlokalnym w szczeglnoci gazocig tranzytowy midzynarodowy Rosja Europa Zachodnia. - Plan Rozwoju Tykocina (2005) W charakterystyce struktury gospodarki miasta stwierdzono, e posiada szans rozwoju rolnictwa intensywnego, turystyki i wypoczynku o zasigu regionalnym, krajowym i midzynarodowym, przemysu materiaw budowlanych, przetwrstwa surowcw rolniczych obsugi midzynarodowego i krajowego ruchu towarowego oraz rybactwa. Do mocnych stron gminy zaliczono: pooenie przy wanej trasie komuni kacyjnej (szosa warszawska), a w niedalekiej przyszoci midzynarodowej; Europejsk Wie Bociani; ruch turystyczny w liczbie okoo 60 tys. rocznie (m.in. dziki obecnoci zabytkowej synagogi); kontakt z zachodem Europy poprzez prac zarobkow. - Plan rozwoju gminy Tykocin (2004) Podkrela si szans rozwoju rolnictwa intensywnego, turystyki i wypoczynku o zasigu regionalnym, krajowym i midzynarodowym, rozwj przemysu materiaw budowlanych, przetwrstwo surowcw rolniczych, obsug midzynarodowego i krajowego ruchu towarowego oraz rybowstwo. Obszernie omwiono wspprac gminy z zagranic. Obejmuje ona: (1) przynaleno gminy do midzynarodowego stowarzyszenia - Staej Konferencji Miast Zabytkowych Europy rodkowo-Wschodniej; (2) nadanie tytuu Europejskiej Wsi Bocianiej gospodarstwu agroturystycznemu Henryki i Bogdana Toczyowskich z Pentowa koo Tykocina w roku 2001 przez niemieck Fundacj Europejskiego Dziedzictwa Przyrody EURONATUR; (3) wspprac z wieloma stowarzyszeniami i instytucjami w ramach realizowanych projektw i programw oraz w ramach organizacji midzynarodowych imprez kulturalnych i zawodw sportowych; (4) partnerstwo gminy we wsppracy, ktr z podmiotami zagranicznymi prowadz lokalne

60

organizacje, kluby, stowarzyszenia oraz inne jednostki organizacyjne; (5) udzia w projekcie RegioSustain prze gmin Tykocin, ktry jest midzynarodowym projektem naukowym realizowanym przez instytucje europejskie, gwnie niemieckie przy wsppracy gmin Europy rodkowo-Wschodniej; (6) midzynarodowe turnieje taneczne organizuje klub taca towarzyskiego Animusz, dziaajcy przy Zespole szk i przedszkola w Tykocinie. Do mocnych stron gminy zaliczono m.in. pooenie przy midzynarodowej projektowanej trasie Via Baltica. W planach promocji gminy wskazano na wzmocnienie i rozwj wsppracy z gminami i miastami partnerskim w kraju i zagranic poprzez m.in. organizacj imprez kulturalnych i sportowych oglnopolskich i midzynarodowych, zgodnie z kalendarzem imprez. - Plan odnowy miejscowoci Siekierki na lata 2008-2014 Do mocnych stron miejscowoci zaliczono: pooenie w pobliu trasy komunikacyjnej (szosa warszawska), a w niedalekiej przyszoci midzynarodowej, kontakt z zachodem Europy poprzez prac zarobkow. - Strategia Rozwoju Gminy Tykocin 2004-2013 Za mocn stron gminy uznano historyczn i kulturow warto miasta Tykocina z zabytkowym ukadem urbanistycznym i licznymi zabytkami, w tym judaistycznymi atrakcyjnymi dla turystyki krajoznawczej, w tym zagranicznej. - Raport o stanie Gminy Wasilkw w latach 2006-2010 Podkrela si dziaalno w gminie Klubu Jedzieckiego Kres. Waciciela stadniny Witalis Nikoajuk jest mistrzem Polski w Rajdach Dugodystansowych, reprezentantem Polski na zawodach midzynarodowych. Klub ma te osignicia w prowadzeniu zaj sportowych dla dzieci i modziey niepenosprawnej w ramach Olimpiad Specjalnych. Najwiksze osignicia w tej dziedzinie to czynny udzia praktycznie we wszystkich zawodach tego typu w kraju i zagranic, w tym udzia w Letnich Igrzyskach Osb Niepenosprawnych w Stanach Zjednoczonych w roku 1999. - Strategia Rozwoju Gminy Wasilkw na lata 2012-2020 Do szans gminy zaliczono intensyfikacj wsppracy gospodarczej firm z terenu Wasilkowa i okolic z Biaorusi.

61

- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Zabudw na lata 2007-2013 Podkrela si jedynie obecno w gminie centrali automatycznej cyfrowej TP S.A. wczonej do systemu wojewdzkiego, krajowego i midzynarodowego poprzez lini kablow wiatowodow relacji Biaystok Zabudw Narew - Hajnwka. - Plan Rozwoju Miejscowoci Ryboy (2005) Wiksz cz mieszkacw wsi stanowi biaoruska mniejszo narodowa. Zwraca si uwag na dziaalno szkoy podstawowej prowadzcej nauczanie jzyka biaoruskiego, angielskiego i rosyjskiego. W budynku Wiejskiego Domu Kultury znajduje si take biblioteka, ktra posiada ksigozbir liczcy okoo 8 tysicy pozycji m.in. napisanych w jzyku biaoruskim. W kierunkach rozwoju miejscowoci wskazuje si na potrzeb denia do poprawy dostpu spoecznoci lokalnej do zasobw biblioteki z ksigozbiorem w jzyku biaoruskim. 2.4. Powiat bielski - Plan rozwoju lokalnego dla miasta Bielsk Podlaski na lata 2005-2006 z perspektyw po roku 2006 Za istotne uwarunkowanie do poszukiwania inwestorw krajowych i zagranicznych uznaje si zapotrzebowanie na nowe miejsca pracy dla osb urodzonych w wyu demograficznym. W celach operacyjnych wskazano na denie do wzmocnienia pozycji Bielska Podlaskiego, jako wiodcego orodka miejskiego poudniowo-wschodniej czci wojewdztwa poprzez tworzenie warunkw do lokalizacji usug publicznych o charakterze ponad powiatowym oraz rozwj wsppracy zagranicznej w zakresie handlu z innymi krajami. Podkrela si realizacj cyklicznych imprez o zasigu ponadregionalnym, oglnopolskim i midzynarodowym takich jak Festiwal Kultury Ukraiskiej i impreza Plenerowa Spasouskija zapusty; dziaalno przy Bielskim Domu Kultury m.in. Zespou Pieni Biaoruskiej Maanka, Ukraiskiego Zespou Pieni i Taca Ranok; oraz organizacji pozarzdowych jak Bractwo Modziey Prawosawnej, Biaoruskie Towarzystwo Spoeczno-Kulturalne, Zwizek Ukraicw Podlasia. - Plan odnowy miejscowoci Brask na lata 2008-2015 Podkrela si realizacj w miecie Midzynarodowego Festiwalu Folkloru Podlaskie spotkania i denie do jego kontynuacji.

62

- Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Brask na lata 2001-2020 W ramach planowanych dziaa zwizanych z rozwojem rolnictwa wrd celw wskazano na podniesienie konkurencyjnoci polskich produktw rolnych na rynkach krajowych i zagranicznych. Obszernie omwiono te cele w zakresie wsppracy lokalnej i ponadlokalnej. Uzasadnia si j poprzez denie do tworzenia nowych instytucji, jednostek gospodarczych czy te nawizanie kontaktw handlowych. Bliskie pooenie gminy od granicy pastwa, stwarza szanse na rozwj i wymian handlow z innymi zagranicznymi partnerami. Do celw wsppracy nale: zwikszenie wsppracy regionalnej i midzynarodowej, nawizanie kontaktw handlowych, naukowych oraz z zakresu kultury, tworzenie warunkw wsppracy, opracowanie koncepcji wsppracy na poziomie: regionalnym i midzynarodowym, utworzenie zespou do spraw wsppracy regionalnej i midzynarodowej. Wrd zada znajduj si te: nawizanie wsppracy partnerskiej z regionami w kraju, Europie Zachodniej i Wschodniej oraz udostpnianie przedsibiorcom informacji o procedurach administracyjnych i prawnych w dostpie do rynkw zagranicznych. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Brask na lata 2004 2006 Do szans zaliczono przygraniczne pooenie gminy. Do zagroe za: konkurencyjno firm zagranicznych w zwizku z otwarciem gospodarki i importem towarw z zachodu. - Strategia Rozwoju Gminy Orla do 2015 r. Jednym z zada na rzecz realizacji celu rozwj kapitau spoecznego poprzez rozwj infrastruktury instytucjonalnej i spoecznej gminy jest rozwj wsppracy zagranicznej. Przewidziano tu nastpujce zadania: okrelenie profilu i przedmiotu potencjalnej wsppracy oraz krajw pochodzenia partnerw, przygotowanie i rozesanie propozycji wsppracy, identyfikacja programw wspfinansujcych wspprac zagraniczn, podpisanie porozumie o wsppracy. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wyszki na lata 2004-2013 Wrd szans rozwoju gminy wskazano na dogodne pooenie geograficzne (blisko chonnego rynku wschodniego) oraz moliwo uzyskiwania dotacji i poyczek z funduszy krajowych i zagranicznych na inwestycje zmniejszajce uciliwo gospodarki dla rodowiska oraz na rozwj infrastruktury.

63

2.5. Powiat grajewski - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Grajewskiego na lata 2007-2013 Podkrela si jedynie, i baza noclegowa powiatu nie jest dostatecznie rozwinita a przez to obejmuje niewielu goci zagranicznych. - Strategia Rozwoju Powiatu Grajewskiego (2001) Za istotne w przyszym rozwoju powiatu uznano: rozwj midzynarodowych powiza energetycznych (gazocigi, ropocigi, linie energetyczne), rozwj midzynarodowych szlakw turystycznych, midzynarodowy i krajowy system pocze kolejowych, rozbudow midzynarodowych przej granicznych, wzrost iloci gospodarstw rolnych posiadajcych midzynarodowe atesty jakoci produktw rolnych oraz zagroenie przestpczoci zagraniczn. - Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Grajewo na lata 2005-2006 Do mocnych stron wewntrznych nale: pooenie geograficzne na szlaku tranzytowym w pobliu granicy pastwa, blisko granicy pastwowej z Rosja, Biaorusi i Litw. Do moliwoci zewntrznych za: wykorzystanie transportu kolejowego do tranzytu samochodowego, wymiana handlowa i gospodarcza z ssiadami ze wschodu, otwarcie granic z Uni Europejsk, uzyskanie wsparcia zewntrznego na dziaania spoeczno-kulturalne, zainteresowanie inwestorw krajowych i zagranicznych. Do zagroe za: wczenie si przedsibiorstw do konkurencji krajowej i midzynarodowej, ktre wzmaga naciski na racjonalizacj gospodarcz, powodujc wzrost bezrobocia. - Strategia Rozwoju Gminy Grajewo na lata 2001-2015 W dokumencie wskazuje si na: zagroenie gminy przestpczoci zagraniczn, brak wsppracy zagranicznej gospodarczej sprzyjajcej zwikszeniu zatrudnienia, potrzeb rozwoju midzynarodowych powiza energetycznych (gazocigi, ropocigi, linie energetyczne), wykorzystanie walorw przyrodniczych o znaczeniu midzynarodowym dla rozwoju turystyki, modernizacj linii kolejowych midzynarodowych, wystpowanie obszarw chronionych w krajowej i midzynarodowej sieci ekologicznej, niedobr rodkw finansowych w budecie pastwa na budow i modernizacj ukadw transportowych w ruchu midzynarodowym: drogowym i kolejowym, przebieg midzynarodowych tras komunikacyjnych midzynarodowych przez obszary o bardzo duych walorach przyrodniczo-krajobrazowych.

64

- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Grajewo na lata 2008-2015 Wrd celw operacyjnych wskazano na denie do tworzenia korzystnych warunkw do rozwoju przedsibiorczoci lokalnej m.in. poprzez przygotowanie spoecznoci lokalnej do poszukiwania zagranicznych partnerw gospodarczych. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Radziw na lata 2008-2013 Za istotn szans rozwoju uznano moliwo uzyskiwania dotacji i poyczek z funduszy krajowych i zagranicznych na inwestycje zmniejszajce uciliwo gospodarki dla rodowiska oraz na rozwj infrastruktury. Wskazuje si take na obecno na terenie gminy Biebrzaskiego Parku Narodowego, ktry jest na licie siedlisk konwencji dotyczcej obszarw mokradowych o midzynarodowym znaczeniu, zwaszcza jako rodowiska ycia ptactwa wodno-botnego. W planowanych dziaaniach zakada si podniesienie walorw turystycznych obszaru poprzez rozwj infrastruktury turystycznej. Zakada si m.in. uruchomienie punktu informacji turystycznej, projekt midzynarodowego szlaku rowerowy EuroVelo, ktry bdzie przebiega przez Gmin Radziw. - Plan odnowy miejscowoci Rajgrd na lata 2008-2015 W dokumencie zwrcono uwag na dziaalno zwizan z eglarstwem w Rajgrodzie. Od 1984 roku rozgrywa si regaty O bkitn wstg Jeziora Rajgrodzkiego. Rozwija si te eglarstwa osb niepenosprawnych, prowadzona jest dziaalno Yacht Club Arcus oraz Klubu eglarskiego Zefir. W miecie organizowane s regaty oglnopolskie, midzynarodowe oraz liczne kursy eglarskie i inne imprezy integracyjne. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rajgrd na lata 2008-2015 W dokumencie powtarzaj si wnioski co do rozwoju eglarstwa w Rajgrodzie. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Szczuczyn na lata 2008-2015 Wrd zidentyfikowanych problemw w gminie zwrcono jedynie uwag na brak programu przycigajcego inwestorw krajowych i zagranicznych. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Szczuczyn (2004) Podkrelono, i przez gmin przebiega droga krajowa Nr 61, ktre jest obciona midzynarodowym ruchem ciarowym od przejcia granicznego w Budzisku w kierunku Warszawy oraz midzynarodowym ruchem samochodowym od powyszego przejcia

65

granicznego i przejcia granicznego w Ogrodnikach. Za problem w gminie uznano brak programu przycigajcego inwestorw krajowych i zagranicznych. - Strategia rozwoju zrwnowaonego miast i gmin dorzecza Biebrzy (2002) Do istotnych problemw dorzecza Biebrzy zaliczono zy stan nawierzchni drg powiatowych i gminnych, liczne odcinki nieutwardzone szczeglnie w rejonie przygranicznym i na terenach lenych. Zwrcono uwag, i na analizowanym obszarze w gminie Korycin dziaa Zrzeszenie Producentw Truskawki majce zasig oglnopolski. Wrd jego celw jest udzia w krajowych i zagranicznych zjazdach, majcych na celu rozwj upraw truskawki, usprawnienie i uatwienie prac producentom poprzez wprowadzenie postpu technicznego i biologicznego oraz nowoczesnych rozwiza agrotechnicznych. Do atutw dorzecza Biebrzy zaliczono przygraniczne pooenie regionu, ktre umoliwia kontakty handlowe i kooperacyjne z wschodnimi ssiadami Litw, Rosj i Biaorusi. W szczeglnoci deklaruje si ukierunkowanie na rynek rosyjski i wspprac spoeczn zwizan z mniejszociami narodowymi i kultywowaniem tradycji poprzez wymian osobow, organizacj imprez kulturalnych i innych dziaa, ktre pozwalaj wciela w ycie zasad tolerancji i przyjaznego wspistnienia mieszkacw wojewdztwa o rnych korzeniach narodowociowych. Za atut uznaje si te moliwo turystycznego wykorzystania walorw przyrodniczo-krajobrazowych regionu. Za ograniczenia za wystpowanie negatywnych zjawisk demograficznych w obszarach przygranicznych oraz niski standard linii kolejowej Sokka Trakiszki, przebiegajcej w cigu korytarza kolejowego Rail Baltica. Za szanse uznano: powizania europejskie wynikajce z przygranicznego i tranzytowego pooenia strefy. 2.6. Powiat hajnowski - Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Hajnowskiego do 2015 roku W dokumencie podkrela si ryzyko wystpowania nadzwyczajne zagroenia dla rodowiska na midzynarodowej linii kolejowej Hajnwka Wokowysk, przebiegajcej przez zbiornik Siemianwka. Tras t s przewoone m.in. cysterny z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi, ktre stanowi zagroenie rodowiska naturalnego zbiornika Siemianwka oraz doliny Narwi. Istotna jest take planowana modernizacj przejcia granicznego w Poowcach w zwizku z ktr przewiduje si wzrost ruchu na tej drodze, z moliwoci przejazdu wszystkich rodzajw pojazdw. Zwrcono uwag na realizacj w powiecie wydarze kulturalnych z udziaem goci zagranicznych takich jak: Midzynarodowy Festiwal Muzyki Cerkiewnej oraz Hajnowski Festiwal Muzyki Kameralnej i Organowej.

66

Wrd oglnych celw strategicznych wyrniono m.in. rozwj midzynarodowych kontaktw regionalnych i wymiany, w tym wsppracy przygranicznej i transgranicznej wojewdztwa z regionami Biaorusi i Litwy oraz midzynarodow promocj regionu. Zwraca si tu uwag na prezentacj walorw turystycznych poprzez udzia w krajowych i midzynarodowych targach turystycznych, wykorzystanie rodkw multimedialnych, organizowanie imprez studyjnych, promocj w informatorach oglnopolskich, inicjowanie i rozwijanie wsppracy midzynarodowej, przeksztacenie Midzynarodowego Festiwalu Muzyki Cerkiewnej w samodzieln pastwow instytucj kultury. Wrd celw znajduje si take zachowane w dobrym stanie bogactwa biologicznego i krajobrazowego powiatu dla dobra wspczesnych i przyszych pokole, spoecznoci lokalnej, narodu polskiego i spoecznoci midzynarodowej. W szczeglnoci uwzgldniono obszar Puszczy Biaowieskiej i Doliny Grnej Narwi na ktrym powinna by rozwijana wsppraca midzyregionalna i przygraniczna. Zaoono, i niezbdny jest rozwj i wymiana handlowa z powiatem Pruany i Kamieniec Litewski. Celami wsppracy powinny by: zwikszenie zakresu wsppracy regionalnej, przygranicznej i midzynarodowej, nawizanie kontaktw handlowych oraz nawizanie wsppracy naukowej, kulturalnej. Zwizane z nim i zadania to: opracowanie strategii wsppracy w zakresie regionalnym, przygranicznym, midzynarodowym; utworzenie przy radzie powiatu grupy do spraw wsppracy transgranicznej i regionalnej; nawizanie wsppracy partnerskiej z regionami w Europie Zachodniej i Rosji; udostpnianie przedsibiorcom informacji o procedurach administracyjnych i celnych w dostpie do rynkw zagranicznych; podjcie dziaa majcych na celu utworzenie Euroregionu Puszczy Biaowieskiej. Do innych celw strategicznych o wymiarze midzynarodowym nale: restrukturyzacja gospodarki rolnej powiatu oraz restrukturyzacja i unowoczenienie przemysu. W obu przypadkach zaoono denie do podniesienie konkurencyjnoci produktw na rynkach krajowych i zagranicznych. - Program Rozwoju Przedsibiorczoci miasta Hajnwka na lata 2012-2013 Za szans miast uznano moliwo wykorzystania wsppracy z partnerami zagranicznymi nowe rynki zbyt oraz rozbudow przej granicznych z Biaorusi. Podkrelono take obecno Biaowieskiego Parku Narodowego na licie wiatowych rezerwatw biosfery oraz obiektw dziedzictwa wiatowego. Utworzono take polsko-biaoruski transgraniczny Obiekt Dziedzictwa wiatowego. Podkrelono obecno w gminie mniejszoci narodowych Biaorusinw i Ukraicw oraz nauczanie jzyka biaoruskiego w szkoach gminy. Dziaaj tu organizacje wspierajce rozwj kultury i sztuki takie jak Stowarzyszenie Muzeum i Orodek Kultury Biaoruskiej, Fundacja Muzyki Kameralnej i Organowej, Stowarzyszenie Mionicy

67

Muzyki Cerkiewnej. Wrd istotnych wydarze kulturalnych znajduj si m.in. Midzynarodowy Festiwal Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej w Hajnwce, Hajnowski Festiwal Muzyki Kameralnej i Organowej w Hajnwce, Festiwal Piosenka Biaoruska, Jarmark ubra Transgraniczne Prezentacje Kultury Regionalnej. - Program Rozwoju Lokalnego Gminy Biaowiea na lata 2005-2013 Podkrela si obecno na terenie gminy obszarw chronionych o znaczeniu midzynarodowym w szczeglnoci Biaowieskiego Parku Narodowego. Znajduje si tu take skansen tradycyjnego budownictwa biaoruskiego. Do celw rozwoju gminy zaliczono rozszerzenie kontaktw gospodarczych i kulturalnych o zasigu midzyregionalnym i midzynarodowym - nawizanie wsppracy z gminami UE, Biaorusi i Ukrainy. - Strategia Rozwoju Gminy Biaowiea na lata 2007-2013 ze Szczeglnym Uwzgldnieniem Roli Turystyki Istotne byo otworzenie w 2005 roku w gminie przejcia graniczne dla ruchu pieszego i rowerowego Biaowiea-Piererow (Biaoru). Niemniej barier dla turystyki jest sie telekomunikacyjna - turyci i mieszkacy maj problemy z automatycznym przeczaniem telefonw komrkowych na biaoruskiego operatora. Podkrela si, i puszcza bya miejscem wielu wydarze wanych dla historii i kultury Polski, Litwy i Biaorusi. W misji gminy Biaowiea wskazano na: Zacienienie wsppracy midzy wszystkimi interesariuszami: mieszkacami gminy, podmiotami gospodarczymi, organizacjami pozarzdowymi, samorzdami oraz instytucjami krajowymi i zagranicznymi. - Plan odnowy miejscowoci Biaowiea, Pogorzelce, Teremiski (2009) Zwraca si uwag, i w Biaowiey mieszaj si wpywy etniczne polskie, biaoruskie, ukraiskie; mieszkaj wyznawcy prawosawia, katolicyzmu, baptyci. Podkrelono polskobiaorusk granic pastwowa, obecno Puszczy Biaowieskiej, wspln histori Polski, Litwy i Biaorusi, piesze przejcie graniczne. W koncepcjach dziaa zapisano modernizacj drogi do Orodka Edukacji Lenej Jagielloski i prowadzcej do granicy polsko Biaoruskiej. - Kluczowe ustalenia Strategii Zrwnowaonego Rozwoju Spoeczno-Gospodarczego Gminy Czeremcha na lata 2000-2015 W wizji gminy podkrelono midzynarodowe przejcie graniczne w Poowcach, obsugujce ruch turystyczny i towarowy, przyjazne rodowisku zakady produkcji drzewnej i przetwrstwa spoywczego oraz runa lenego oraz atrakcyjne miejsca i szlaki turystyczne

68

czce si z kompleksem Puszczy Biaowieskiej. W misji ponownie podkrelono due znaczenie drogowego przejcia granicznego do Biaorusi. Wrd najwaniejszych problemw wystpujcych w gminie uznano: ograniczony status przejcia granicznego w Poowcach, wyludnianie si gminy i poszerzenie granic Biaowieskiego Parku Narodowego. Za mocn oraz sab stron gminy uznano przygraniczne pooenie gminy. Za szans za: popraw stosunkw z Republik Biaoru, popraw sytuacji ekonomicznej na Biaorusi, zmian statusu przejcia granicznego w Poowcach. Za zagroenia uznano: zwikszony ruch przygraniczny, sytuacj polityczna i ekonomiczn na Biaorusi. W proponowanych kierunkach dziaania wskazano na nawizanie kontaktw instytucjonalnych i dwustronnych z administracj i przedsibiorcami z przygranicznych regionw Republiki Biaoru. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Czye (2004) W dokumencie podkrelono potrzeb zainteresowania inwestorw zagranicznych gmin. Istotny jest brak obiektw i terenw przyrodniczych prawnie chronionych, ale ich obecno w gminach ssiednich w tym korytarzy ekologicznych o znaczeniu midzynarodowym. - Plan odnowy miejscowoci Dubicze Cerkiewne na lata 2009-2015 Wrd atutw gminy wskazano na dwie imprezy kulturalne o wymiarze midzynarodowym festyn Na Iwana na Kupaa i Festyn Kultury Biaoruskiej oraz rodowisko naturalne gminy, ktre stanowi atrakcj dla goci z kraju i zagranicy. - Plan odnowy miejscowoci Grabowiec na lata 2009-2015 Podkrelono, i z gminy pochodzi Bazylii Pietruczuk pisarz, ktrego utwory s gwnie pisanie w jzyku biaoruskim. - Plan odnowy miejscowoci Stary Kornin na lata 2010-2017 W miejscowoci istotne jest kultywowanie tradycji religijnych, wielokulturowo, w szczeglnoci zwizanych z ludnoci biaorusk i ukraisk. Za mocne strony miejscowoci uznano bliskie pooenie z miastem Hajnwka w ktrym jest Muzeum Kultury Biaoruskiej oraz przejadka kolejk wskotorow po Puszczy Biaowieskiej na Topio, Postoowo lub Lipiny. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dubicze Cerkiewne na lata 2006-2013 Obszernie opisano dotychczasow oraz planowan wspprac z zagranic. W 2002 roku podpisano umow z Rejonem Kamieniec, Pruany i wisocz (Republika Biaoru) o utworzeniu midzynarodowego zrzeszenia spoecznoci lokalnej pod nazw Euroregion Puszcza

69

Biaowieska. W ramach tego porozumienia Gmina Dubicze Cerkiewne uczestniczya m.in. w takich przedsiwziciach: jak przygotowanie i wdroenie projektu Puszcza Biaowieska geniusz przyrody talent czowieka na styku kultur, rewizyta modziey z Pieliszcz (Biaoru), organizacja pleneru malarskiego z artystami z Biaorusi (wisocz), spotkanie czonkw Modzieowej Druyny Poarniczej dziaajcej przy OSP w Dubiczach Cerkiewnych z modzie z Pruan (Biaoru), organizacja imprezy noworocznej z udziaem wadz samorzdowych obu rejonw oraz zespou ludowego z Nowosiek (Biaoru), szkolenie druyny poarniczych z Kleszczel, Hajnwki oraz Pruan i Kamieca (Biaoru). W 2004 roku nawizano wspprac z wojewdztwem Viljandi co umoliwio dalsze spotkania z delegacj z Estonii z gminy Paistu. Co roku gmina ta organizuje podre na polu edukacji dla swoich czonkw rady gminy, wadz lokalnych i wadz instytucji. Do zakadanych dziedzin wsppracy w przyszoci uznano: administracj, gospodark, handel i usugi, transport, komunikacj i czno, ekologi i ochron rodowiska, rolnictwo, nauk, owiat i kultur oraz sport, turystyk i rekreacji. Podstawowym elementem wsppracy ma by wymiana dowiadcze w poszczeglnych dziedzinach i nawizanie kontaktw midzyludzkich. Za kierunki wsppracy uznano te: partnersk wspprac z innymi regionami zagranicznymi w rozwizywaniu problemw zwizanych z rozwojem lokalnym i wymian midzynarodow modziey szkolnej. Za bariery uznano: brak miejsc pracy dla ludnoci zajmujcej si dziaalnoci poza rolnicz, starzenie si ludnoci wiejskiej, braki w istniejcej infrastrukturze technicznej, uwarunkowania wynikajce z ochrony rodowiska, brak inwestorw zarwno krajowych jak i zagranicznych oraz sab jako rolniczej przestrzeni produkcyjnej. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Narew na lata 2007-2013 Narwiaski Orodek Kultury oraz Gminna Biblioteka Publiczna organizuj wydarzenia z udziaem goci z zagranicy w szczeglnoci wito Kultury Biaoruskiej, Polsko-Ukraiskie Spotkania Muzyczne, Ekumeniczne Koncerty Muzyki Chrzecijaskiej. W szkoach prowadzone s zajcia pozalekcyjne z jzyka biaoruskiego i rosyjskiego. - Plan odnowy miejscowoci osinka na lata 2009-2016 Wrd mocnych stron miejscowoci wskazano na dziaajce zespoy artystyczne, majce osignicia krajowe i midzynarodowe. W wymiarze kapitau spoecznego podkrelono, i w lokalnej parafii dziaaj dwa chry modzieowe ktre piewa w cerkwi oraz na koncertach i festiwalach. Ich dyrygentem jest absolwentka szkoy dyrygenckiej w Korcu na Ukrainie Maria Bubka.

70

- Plan odnowy miejscowoci Trzecianka na lata 2010-2017 Do mocnych stron miejscowoci zaliczono du liczb turystw polskich i zagranicznych przejedajcych przez wie w stron Biaowiey i Puszczy Biaowieskiej. - Plan odnowy miejscowoci Tyniewicze Due na lata 2010-2017

Za istotn atrakcj turystyczn uchodzi Biaowieski Szlak Transgraniczny, ktry powsta w ramach projektu Rozwj turystyki transgranicznej w regionie Puszczy Biaowieskiej zrealizowanego przez Starostwo Powiatowe w Hajnwce w ramach Programu Ssiedztwa Polska - Biaoru - Ukraina INTERREG IIIA / TACIS CBC 20042006.
- Plan odnowy miejscowoci Puchy na lata 2010-2017 Do miejscowoci przybywa wiele goci z zagranicy z racji obecnoci w niej zabytkowej cerkwi p.w. Opieki Matki Bosej w Puchach, w ktrej znajduje si cudowna Ikona Opieki Matki Bosej. Wrd atrakcji turystycznych wskazano Krain Otwartych Okiennic szlak architektury nawizujcej do zdobnictwa stosowanego w rosyjskim budownictwie ludowym. Przez miejscowo przebiega zielony szlak Krainy Otwartych Okiennic prowadzcy z Narwi przez Trzeciank i Soce do Puchw. Szlak powsta w 2006 roku w ramach projektu Rozwj turystyki transgranicznej w regionie Puszczy Biaowieskiej. Atrakcj dla goci z zagranicy jest te Podlaski Szlak Bociani - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Narewka (2004) W dokumencie zwraca si jedynie uwag, i plan ma na celu m.in. stworzenie warunkw do rozwoju turystyki i agroturystyki, zapewniajcych wzrost dochodw gminy i mieszkacw, wykorzystujc maturalne warunki rodowiskowe, rnorodno kulturow i etniczn oraz ssiedztwo Puszczy Biaowieskiej i przygraniczne pooenie gminy. 2.7. Powiat kolneski - Wycig ze Strategii Rozwoju Powiatu Kolneskiego (2000) Wrd kierunkw rozwoju powiatu wskazano, i powiat powinien by obszarem integracji lokalnej, wsppracy midzyregionalnej i zagraniczne poprzez pooenie duego nacisku na kontakty i wspprac z innymi powiatami.

71

- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Grabowo na lata 2005-2013 W celu strategicznym rozwj kapitau spoecznego wskazano oglnie denie do rozwoju wsppracy zagranicznej. - Strategia rozwoju Gminy Grabowo do 2015 roku Powtarza si deklaracj co do rozwoju kapitau spoecznego poprzez rozwj wsppracy zagranicznej. - Strategia rozwoju gminy May Pock w latach 2003-2012 W szansach rozwoju gminy wskazano moliwo wykorzystania zagranicznych rodkw pomocowych na inwestycje w dziedzinie infrastruktury. 2.8. Powiat miasto oma Na swoich stronach internetowych miasto podkrela wspprac z kilkoma partnerami zagranicznymi81. S to: (1) Muscatine (Stan Iowa, USA) - pobyty przedstawicieli wadzy i lobby kierowniczego w USA i omy, pobyty dzieci i modziey na rocznych i miesicznych kursach nauki jzyka angielskiego, podejmowania nauki w amerykaskich szkoach, prezentowania osigni plastycznych w midzynarodowych konkursach, promocja miasta w Muscatine, badania rynku dla tworzenia handlu WschdZachd, kontynuowanie i nawizywanie wzajemnych kontaktw midzy mieszkacami podobnych miast i innych narodowoci; (2) Nowograd Woyski (Ukraina) - wzajemna wymiana dowiadcze w funkcjonowaniu samorzdu terytorialnego, kultura i sztuka, sport, turystyka, owiata i wychowanie, wsppraca ekonomiczna i gospodarcza, ochrona rodowiska naturalnego, pomoc na wypadek klsk ywioowych; (3) Soleczniki (Litwa) - wzajemna wymiana dowiadcze w funkcjonowaniu samorzdu terytorialnego, kultura i sztuka, sport i turystyka, owiata i wychowanie, dziaalno gospodarcza, promocja, ochrona rodowiska naturalnego, ochrona zdrowia, udzielanie pomocy na wypadek klsk ekologicznych, ywioowych, katastrof i epidemii; (4) Region Lombardii (Wochy) - moliwoci inwestowania w Polsce, tworzenie spek z kapitaem zagranicznym, Specjalne Strefy Ekonomiczne w Polsce, prywatyzacja rednich przedsibiorstw; (5) Region Poocka (Biaoru) - kultura, edukacja, ekonomia, wsppraca gospodarcza; (6) Kowno (Litwa) wymiana dowiadcze w zakresie: gospodarki, owiaty, kultury, spraw socjalnych, ochrony rodowiska, organizacji pozarzdowych.

81

Polityka zagraniczna, Urzd Miejski w omy, www.lomza.pl/bip/index.php?wiad=1268 [10.10.2013].

72

Wsppraca z partnerami zagranicznymi obejmuje ponadto m.in. nawizanie kontaktw pomidzy modzie szkoln - organizowanie wypoczynku; nawizanie kontaktw pomidzy grupami zawodowymi m.in. muzykami, lekarzami, nauczycielami, policjantami, artystami, itp.; organizowanie imprez kulturalnych i zawodw sportowych; organizowanie misji i wystaw gospodarczych; organizowanie spotka z przedstawicielami zaprzyjanionych miast w czasie corocznych Dni omy i podobnych organizowanych przez druga stron; organizowanie festiwali miast partnerskich i zaprzyjanionych, jubileuszowych obchodw; ogaszanie konkursw na realizacj rnych projektw; wymian towarw i usug. Miasto na stronie internetowej jako przykady wsppracy zagranicznej podaje: projekt Modzie od wykluczenia do wczenia realizowany jest w ramach Inicjatywy Wsplnotowej URBACT; projekt Fizyczna odnowa obszarw miejskich realizowany jest w ramach Inicjatywy Wsplnotowej URBACT82. - Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Miasta oma do 2020 roku W strategii podkrelono, i miasto naley do organizacji midzynarodowych takich jak: Muskatyski Zwizek Miast Siostrzanych Muscatine Iowa USA. Do partnerw zagranicznych zalicza si dodatkowo miasto Altena (Niemcy). Powtrzono te informacj o realizacji projektw zagranicznych. Wrd szanse rozwoju miast zwraca si uwag m.in. na trwa koniunktur gospodarcza w krajach Unii Europejskiej i na Wschodzie, umoliwiajc wzrost eksportu polskich towarw, co ma sprzyja poprawie koniunktury gospodarczej w Polsce, a w konsekwencji wzrostowi zatrudnienia i dochodw osobistych ludnoci; czonkostwo Polski w Unii Europejskiej; maksymalne wykorzystanie przez Polsk unijnej pomocy z funduszy strukturalnych i Funduszu Spjnoci; stay wzrost zainteresowania turystycznego Polsk przez mieszkacw krajw czonkowskich Unii Europejskiej i spoza niej; przebieg I Paneuropejskiego Korytarza Transportowego (Via Baltica, Rail Baltica); przynaleno wojewdztwa podlaskiego do Euroregionw Niemen i Puszcza Biaowieska. Wrd zagroe z wskazano m.in. na skomplikowane procedury ubiegania si przez gminy o rodki pomocowe Unii Europejskiej, co grozi bdzie nie wykorzystaniem rodkw finansowych przeznaczonej dla Polski w latach 2007-2013; dekoniunktur gospodarcza w krajach Unii Europejskiej i na Wschodzie, co w konsekwencji bdzie powodowa spadek eksportu polskiej gospodarki; wyczenie wojewdztwa podlaskiego z przestrzeni europejskiej i

Wsppraca miasta oma z krajami Unii Europejskiej w ramach Programu URBACT , Urzd Miejski w omy, www.lomza.pl/bip/index.php?wiad=2164 [10.10.2013]; Wsppraca miasta oma z krajami Unii Europejskiej w ramach Projektu PHYRE, Urzd Miejski w omy, www.lomza.pl/bip/index.php?wiad=2449 [10.10.2013]; Projekt Young People, Urzd Miejski w omy, www.lomza.pl/bip/index.php?wiad=3883 [10.10.2013].
82

73

krajowej ze wzgldu na niedostatecznie rozwinit infrastruktur transportow (drogi koowe, kolej, lotniska); brak lotniska w ssiedztwie omy. Za silne strony miasta uznano m.in. korzystne pooenie na gwnym szlaku transportowym o znaczeniu midzynarodowym oraz na szlaku turystycznym w kierunku Suwalszczyzny i Mazur; aktywno miasta w skadaniu wnioskw inwestycyjnych do dofinansowania w ramach funduszy strukturalnych Unii Europejskiej ZPORR i Programu Ssiedztwa INTERREG IIIA; wystpowanie na terenie miasta placwek z zakresu kultury i sztuki o znaczeniu ponadregionalnym; liczne kontakty midzynarodowe Czarnego Teatru SIVINA II, Stowarzyszenia Wsplnota Polska, Teatru Lalki i Aktora oraz omyskiej Orkiestry Kameralnej; kontakty midzynarodowe wynikajce z organizacji od wielu lat imprez o zasigu oglnopolskim i midzynarodowym Midzynarodowy Festiwal Teatralny Walizka oraz wyjazdy artystyczne za granic; przebieg przez miasto midzynarodowej trasy rowerowej EuroVelo R11; penowymiarowa, nowoczesna hala sportowo-widowiskowa przy Szkole Podstawowej Nr 9 i Gimnazjum Nr 8 umoliwiajca organizacj zawodw na poziomie midzynarodowym. Misj rozwoju miasta sformuowano nastpujco: oma - miastem o uznanej randze w otoczeniu (regionalne centrum edukacji, ochrony zdrowia, kultury, wsppracy midzynarodowej), w peni wykorzystujcym walory swego pooenia geograficznego, dbajcym o tradycj historyczn i integracj mieszkacw. Cele operacyjne zwizane z wspprac zagraniczn to w szczeglnoci: tworzenie nowych miejsc pracy poprzez wzbogacanie moliwoci podnoszenia kwalifikacji zawodowych oraz wspieranie rozwoju maej i redniej przedsibiorczoci (w tym szkolenia z promocji na rynkach zbytu krajowym i zagranicznym); promocja miasta oma w kraju i za granic (m.in. organizacja regionalnych i transgranicznych targw, spotka gospodarczych i wyjazdw studyjnych przedsibiorcw; promocja omyskiej kultury, sportu i edukacji; promocja potencjau spoeczno-gospodarczego miasta w wydawnictwach, materiaach multimedialnych, prasie itp.; stworzenie systemu celowego wspierania organizacyjnego i finansowego osb oraz przedsiwzi promujcych om poprzez odnoszone sukcesy w sferze kultury, sportu i edukacji; utworzenie Punktu Informacji Turystycznej; utworzenie Lokalnej Organizacji Turystycznej; wsplna promocja miasta jako orodka turystycznego; nawizanie kontaktw zagranicznych z Biaorusi w ramach prowadzenia Punktu Obsugi Interesanta Biznesowego w omy dla przedsibiorcw poszukujcych wsppracy z Biaorusi); partnerska wsppraca wadz miasta z otoczeniem (w tym rozwj wsppracy partnerskiej z gminami zagranicznymi); organizacyjne i finansowe wspieranie rozwoju przedsibiorczoci (w tym przygotowanie terenw i tworzenie preferencji do lokowania w omy placwek regionalnej i midzynarodowej wsppracy targowowystawienniczej, handlowej i logistycznej); zachowanie tosamoci kulturowej miasta (m.in.

74

organizacja festiwali, plenerw, warsztatw, seminariw i konferencji, a take obozw szkoleniowych oraz festynw o zasigu regionalnym, oglnopolskim i midzynarodowym; organizowanie oglnopolskich oraz midzynarodowych warsztatw i konkursw promujcych Ziemi omysk); rozwj dziaalnoci Teatru Lalki i Aktora) (w tym rozwj Midzynarodowego Festiwalu Teatralnego Walizka). 2.9. Powiat omyski - Plan operacyjny do Strategii Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu omyskiego do 2015 roku Wrd zada do realizacji przyjto promocj powiatu z wykorzystaniem takich narzdzi promocyjnych, jak przygotowanie filmu promujcego Ziemi omysk w polskiej i angielskiej wersji jzykowej. Materiay te maj by skierowane zarwno do mieszkacw powiatu i kraju, jak i goci zagranicznych. Promocja powiatu ma obejmowa te zamieszczenie publikacji o powiecie omyskim w Polska - Leksykon Powiatw. Zaoono, i publikacja ta tworzona pozwala na ukazanie atrakcji geograficznych, historycznych, przyrodniczych, kulturalnych, turystycznych, ekologicznych i gospodarczych cznie z wykazem aktualnych adresw administracji powiatowej oraz organizacji gospodarczych. Publikacja ma trafi do pastw czonkw UE, Europy Wschodniej, ambasad, organizacji midzynarodowych a take Polonii zamieszkaej na caym wiecie. Wyrniono take cel szczegowy rozwj wsppracy midzyregionalnej i midzynarodowej obejmujcy pogbianie wsppracy partnerskiej z powiatem DingolfingLandau w Niemczech. Wsppraca ma sprzyja promocji walorw przyrodniczych regionu, uwzgldniajc jego rnorodno etniczn i kulturow, zrnicowanie krajobrazu, dogodne warunki do uprawiania rnorodnych form turystyki, upowszechnianie agroturystyki. W celach wsppracy wskazano take na rozwj obszarw wiejskich, przeciwdziaanie bezrobociu ludzi modych, promocj gospodarki. Podkrelono, i przed przygotowaniem planu wsppraca obejmowaa m.in. spotkania samorzdowcw, wymian modziey polskiej i niemieckiej, straakw. Kolejnym zadaniem jest pogbianie wsppracy partnerskiej z powiatem Dauvgapils (Republika otewska). Jej cele okrelono tak samo jak w przypadku partnera niemieckiego. - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu omyskiego (2004) W uwarunkowaniach planu podkrela si, i przez powiat przebiega droga nr 63 prowadzca do przej granicznych z Ukrain, z Lubelszczyzny na Mazury i do przej granicznych z Obwodem Kaliningradzkim. Za istotny problem uznano brak zainteresowania powiatem inwestorw zagranicznych. W zadaniach powtarza si pogbianie wsppracy

75

partnerskiej z powiatem Dingolfing-Landau (Niemcy) oraz z powiatem Dauvgapils (Republika otewska). - Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu omyskiego do 2015 roku W planowanych celach rozwoju powiatu wskazano na wspieranie i inicjowanie rozwoju MP m.in. poprzez opracowanie i wdroenie Powiatowego Systemu Informacji Gospodarczej. System ma suy obsudze inwestorw zagranicznych. Innym celem jest stworzenie warunkw do skutecznej promocji i rozwoju powiatu m.in. poprzez promocj powiatu z wykorzystaniem takich narzdzi promocyjnych, jak przygotowanie folderu reklamowego (take na pytach CD) oraz przygotowanie filmu promujcego Ziemi omysk, ktre trafi do zagranicznych delegacji. Przewidziano take wykreowanie marki i produktw regionalnych powiatu, ktra bdzie promowana na wystawach krajowych i midzynarodowych pod hasem Jedna Wie Jeden Produkt. Planuje si take wspieranie i inicjowanie rozwoju maych i rednich przedsibiorstw poprzez opracowanie i wdroenie programu promocyjno-marketingowego wyrobw i usug firm z powiatu na rynku krajowym i zagranicznym. Kolejnym zdaniem powiatu jest utworzenie i wdroenie programu turystycznego usug, ktry ma by prezentowany na krajowych i midzynarodowych targach oraz wizytacjach. Wsppracy zagranicznej ma spy take coroczna organizacja Festiwalu Muzyczne Dni Drozdowo/oma oraz Oglnopolskich Dni Kultury Kurpiowskiej w Nowogrodzie. W ramach wsppracy z midzyregionalnej i midzynarodowej przewidziano pogbianie wsppracy partnerskiej z powiatem DingolfingLandau w Niemczech i powiatem Dauvgapils na otwie; ewentualne przystpienie do Euroregionu Niemien lub innego; oraz wspprac z instytucjami dysponujcymi informacj o dostpie do rynkw zagranicznych i przekazywanie tych informacji podmiotom gospodarczym w powiecie. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jedwabne na lata 2008-2012 Rozwj gminy Jedwabne warunkuje pooenie poza wanymi drogami tranzytowymi o charakterze drogi midzynarodowej i midzyregionalnej. Podkrela si te, e tereny gminy s mao atrakcyjne dla inwestorw krajowych i zagranicznych z uwagi na nisk dostpno komunikacyjn, ma gsto zaludnienia, niekorzystn struktur wiekow mieszkacw, brak zaplecza przemysowego oraz niedostatecznie rozbudowan sie otoczenia biznesu. Pozytywnie ocenia si za rozwj agroturystyki z ktrej korzystaj nie tylko krajowi turyci, ale rwnie zagraniczne grupy zorganizowane.

76

- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy i Miasta Nowogrd na lata 2004-2013 W dokumencie jedynie oglnie okrela si, i jest on zgodny z dokumentami strategicznymi wojewdztwa podlaskiego, w tym z Priorytetami wsppracy zagranicznej wojewdztwa podlaskiego. - Program rozwoju turystyki Gminy Nowogrd na lata 2010-2020 Zwraca si uwag na potrzeb rozwoju gospodarki turystycznej m.in. poprzez podjcie wsppracy midzynarodowej i wykorzystanie dowiadcze zagranicznych. W oczekiwanych kierunkach rozwoju wskazano na potrzeb wykorzystanie promocji gminy poprzez: gied rolno-spoywcz, na ktrej nastpowaaby wymiana produktw regionalnych, ale take handel midzynarodowy; targw zdrowej ywnoci; oraz festynu wietnego jada w ktrym mogli by bra udzia take gocie i wystawcy z Litwy, otwy, Estonii, Biaorusi, Rosji, Ukrainy; festyn kultury ludowej midzynarodow imprez trwajc od koca czerwca do poowy sierpnia, ktra obejmowaaby prezentacje lokalnych, regionalnych i narodowych kultur Europy oraz wiata, wytwory sztuki etnicznej, wystpy zespow i solistw, wystawy fotografii, projekcje multimedialne itp. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Pitnica na lata 2004-2008 W celu strategicznym sprawnie zarzdzana gmina, zapewniajca warunki dla rozwoju przedsibiorczoci i tworzenia nowych miejsc pracy jedynie oglnie zwrcono uwag na potrzeb rozwoju wsppracy zagranicznej. - Strategia Zrwnowaonego Rozwoju gminy niadowo do 2015 roku W zakresie promocji gminy za istotne uznano opracowanie i wdroenie programu promocyjno-marketingowego wyrobw i usug maych i rednich przedsibiorstw gminy na rynku krajowym i zagranicznym oraz uczestnictwo w wystawach krajowych i midzynarodowych. - Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Wizna na lata 2002-2015 Wrd szans rozwoju gminy wymieniono m.in. poszukiwanie funduszy ze rodkw pozarzdowych, europejskich i zagranicznych; stworzenie gminnego systemu informacji i promocji turystycznej oraz jego wczenie w system regionalny, krajowy i midzynarodowy; oywienie zagranicznego ruchu turystycznego. Za sabe strony uznano: zupeny brak rodkw krajowych i zagranicznych, w tym europejskich na zadania zwizane z rozwojem obszarw wiejskich, wsparciem maych i rednich firm, rynkiem pracy, ochron rodowiska, gospodark, turystyk, edukacj i kultur. Do zagroe zaliczono: brak rodkw zewntrznych z funduszy

77

krajowych i zagranicznych uniemoliwiajcych szybki rozwj gminy; brak dowiadcze pracownikw samorzdowych, instytucji kultury, owiaty, organizacji turystycznych i sportowych, przedsibiorcw i rolnikw w zakresie przygotowania wnioskw i procedur aplikacyjnych; chronionych. W ramach promocji gminy opracowano Strategi Marketingow Gminy Wizna na lata 2002-2015. Strategii przyjto za cel budowanie wizerunku gminy Wizna jako gminy atrakcyjnej dla inwestorw polskich i zagranicznych oraz ukierunkowanie promocji do takich grup odbiorcw jak: firmy zagraniczne, inwestorzy zagraniczni, fundusze i fundacje zagraniczne (w tym z UE), media zagraniczne oraz przedsibiorcy zagraniczni. Okrelono kanay dystrybucji produktw, usug i ofert gminy Wizna w tym: kana informacji midzynarodowej (media zagraniczne, polonijne, organizacje, fundacje, fundusze midzynarodowe, polskie placwki dyplomatyczne, Internet, przedsibiorcw, inwestorw zagranicznych); kana transformacji (wykorzystanie umw i porozumie podpisanych przez wjta gminy Wizna, starost omyskiego, wojewod podlaskiego z partnerami krajowymi i zagranicznymi); kana przedsibiorstw (dystrybucja ofert do segmentw o zasigu regionalnym, oglnopolskim, midzynarodowym); kana kultury i turystyki (instytucje, organizacje z dziedziny kultury i turystyki, samorzd lokalny, media krajowe i zagraniczne); kana rzeczowy (franchising lub przedstawicielstwo w segmentach o zasigu regionalnym, oglnopolskim, midzynarodowym). Uznano, i niezbdne jest wzmocnienie promocji poprzez imprezy kulturalne (np. Midzynarodowy Festiwal Filmw Przyrodniczych - Wizna). - Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Zbjna do 2010 roku (2001) Za zagroenie rozwoju uznano saby napyw kapitau zagranicznego i zewntrznego. W zadaniach do realizacji przyjto: szkolenia dla zakadajcych i prowadzcych dziaalno gospodarcz zwizan z turystyk oraz opracowanie i wdroenie programu edukacji agroturystycznej; przeprowadzenie szkole w sporzdzaniu wnioskw o dotacje ze rodkw krajowych i zagranicznych; oraz opracowanie oferty inwestycyjnej przeznaczonej dla inwestorw zewntrznych oraz lokalnych przedsibiorcw uwzgldniajcych informacje o wolnych terenach inwestycyjnych, o ich przeznaczeniu, formie oddania w uytkowanie, dostpnoci komunikacyjnej, uzbrojeniu, oraz ich rozesanie do firm z terenu kraju i zagranicy. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Zbjna do 2013 roku W dokumencie znajduje si powtrzenie obserwacji i zada w zakresie wsppracy zagranicznej ze Strategii Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Zbjna do 2010 roku. mae zainteresowanie kapitau zewntrznego w tym zagranicznego, inwestowaniem w gminie; ograniczenia wynikajce z pooenia na terenach prawnie

78

2.10. Powiat moniecki - Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Monieckiego (2004) Wrd najwaniejszych przedsiwzi kulturalnych na terenie powiatu wskazano m.in. Wojewdzkie i Midzynarodowe Spotkania Konopielkowe, Midzynarodowy Festiwal Filmw Przyrodniczych im. Braci Wagw. Wyrniono odrbny priorytet rozwoju zwikszenie konkurencyjnoci gospodarczej powiatu na szczeblu regionalnym krajowym i europejskim obejmujcy wspprac Powiatu Monieckiego z partnerami krajowymi i zagranicznymi. Obejmuje on nastpujce dziaania: rozwijanie wsppracy partnerskiej z jednostkami administracji publicznej na Litwie (Mickuny); wspln realizacja programw i projektw (edukacyjnych, kulturalnych, sportowych, turystycznych), wspierajcych dziaalno gospodarcz i przedsibiorczo; midzynarodow wymian i wspprac modziey. - Plan odnowy miejscowoci Gonidz na lata 2009-2018 W dziaaniach Miejskiego Orodka Wypoczynku i Rekreacji w Gonidzu wskazano m.in. udzia w opracowywaniu i realizacji gminnych programw edukacyjnych w zakresie rozwoju kultury fizycznej, edukacji ekologicznej, profilaktyki uzalenie oraz integracji spoecznej i midzynarodowej, poprzez realizacj projektw, zada zleconych oraz programw finansowanych z funduszy krajowych i zagranicznych. Wyrniono take dziaania Gminnego Orodka Kultury w Gonidzu obejmujce m.in. Midzynarodowy Festiwal Folklorystyczny Peretocze w Biaowiey, Midzynarodowy Festiwal Jard w Wasilkowie, Wojewdzki Konkurs Karnawa Taneczny, Midzynarodowy Konkurs Taneczny w Grajewie. W planowanych dziaaniach przewidziano stworzenie szlaku wodnego krla Stefana Batorego, ktry ma prowadzi do przycigania wikszej iloci turystw z kraju i zagranicy. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Gonidz na lata 2007-2017 Opisujc baz turystyczn wskazano, i czyste rodowisko i walory przyrodnicze przycigaj do gminy licznych turystw z kraju i zagranicy. Na terenie gminy znajduje si Biebrzaski Park Narodowy, ktry objty zosta Midzynarodow Konwencj Ramsar, chronic obszary wodno-botne. Obszar ma rekomendacje do uznania za Obiekt Dziedzictwa wiatowego, wydane przez Komisj Parkw Narodowych i Obszarw Chronionych IUCN (Midzynarodow Uni Ochrony Przyrody i Zasobw Naturalnych) oraz Federacj Parkw Narodowych i Parkw Natury Europy. W dokumencie wskazuje si oglnie, i wydarzenia o wymiarze midzynarodowym realizuje Gminny Orodek Kultury w Gonidzu oraz Miejski Orodek Wypoczynku i Rekreacji.

79

W celu strategicznym Miasto i Gmina Gonidz sprawnie zarzdzanym - wedug zasad zrwnowaonego rozwoju - orodkiem turystycznym o znaczeniu regionalnym wskazano na powoanie programu na rzecz rozwoju wsppracy zagranicznej. Z planowanych zada obejmuje on w szczeglnoci stworzenie Szlaku Wodnego Krla Stefana Batorego. Zaoono, i projekt powinien by finansowany w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, priorytet VI Polska Gospodarka na rynku midzynarodowym, Dziaanie 6.4 Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jasionwka na lata 2007-2013 Zwrcono uwag, i przez gmin Jasionwka planowana jest budowa drogi ekspresowej S 8 czcej drogi krajowe E65 Biaystok Ek i S 8 (E67) Augustw Biaystok, bdcej czci midzynarodowego korytarza Via Baltica. Zwiksza to wymg dbania o ochron rodowiska. - Program Rozwoju Lokalnego Gminy Jawiy (2004) W priorytecie zwikszenie konkurencyjnoci gospodarczej gminy na szczeblu regionalnym, krajowym i europejskim wskazuje si na potrzeb wsppracy gminy Jawiy z partnerami krajowymi i zagranicznymi. Zadanie to ma by realizowane przez wspln realizacj programw i projektw edukacyjnych, kulturalnych, sportowych, turystycznych, wspierajcych dziaalno gospodarcz i przedsibiorczo oraz midzynarodow wymian i wspprac modziey. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Knyszyn (2008) Do szans rozwoju gminy zaliczono regulacje oglnokrajowe i midzynarodowe zobowizujce do podniesienia jakoci rodowiska. Podkrela si take, e w gminie Knyszyn planuje si budow drogi ekspresowej S8 czcej drogi krajowe E65 Biaystok - Ek i S 8 (E67) Augustw - Biaystok, ktre bd czci midzynarodowego korytarza Via Baltica. - Plan odnowy miejscowoci Knyszyn (2010) Do zasobw gminy zalicza si m.in. dziedzictwo kulturowe (Midzynarodowe Spotkanie z Konopielk, wystawy, warsztaty) oraz porozumienia z partnerami zagranicznymi. Negatywnie oceniono: niedostateczn ofert kierowan do turystw, brak infrastruktury turystycznej, zaniedbane zabytki i centrum miasta, niedostateczn promocj turystyczn. Wrd szans okrelono regulacje oglnokrajowe i midzynarodowe zobowizujce do podniesienia jakoci. W dokumencie przybliono przedsiwzicia aktywizujce spoeczno lokaln dotyczce wsppracy midzynarodowej: (1) Midzynarodowe Spotkania Wiosennego Koldowania z Konopielk (z udziaem grup z pogranicza Litwy, Biaorusi i Polski, czyli caego rejonu

80

wystpowania unikatowego zwyczaju Konopielkowego); (2) Midzynarodowa Wymiana dzieci i modziey z Rejonem Wileskim (planowane pozyskanie dofinansowania z Programu Partnerstwa Transgranicznego); (3) Polsko-Ukraiska wymiana modziey (celem jest wzajemne poznanie modziey polskiej i Ukraiskiej, przeamywanie barier i stereotypw w postrzeganiu innych narodw. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Moki na lata 2007-2013 W dokumencie zwraca si jedynie uwag, i gmin Moki w 2006 roku odwiedzio 958 turystw, w tym 78 turystw zagranicznych, ktrzy skorzystali z istniejcej bazy noclegowej. Czas pobytu jednego turysty wynis rednio 1,5 dnia. 2.11. Powiat sejneski - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Sejneskiego na lata 2007-2013 W Sejnach i Pusku ma miejsce wiele wydarze ukierunkowanych na turystw w tym: Spotkania Amatorskich Teatrw Lalkowych i Dziecicych Baltic-Satelid w Sejnach, Midzynarodowy Festiwal Organowy Modych Juniores Priores Organorium Sejnenis w Sejnach oraz Festiwal Teatrw Stodolanych w Pusku. Wrd mocnych stron wskazano na ssiedztwo midzynarodowych, tranzytowych drg komunikacyjnych oraz znaczcych miast wojewdztwa, jakimi s Augustw i Suwaki. W wyrnionych priorytetach i celach znajduj si w szczeglnoci dwa obejmujce dziaania o charakterze midzynarodowym: Priorytet 1. Rozwj turystyki i rekreacji przy wykorzystaniu posiadanych walorw przyrodniczych, tradycji wielokulturowych i pooenia przygranicznego oraz Priorytet 6. Rozwj wsppracy midzyregionalnej i midzynarodowej. W priorytecie 1 przewidziano m.in. nastpujce zadania: (1) zbudowanie kompleksowego programu rozwoju turystyki i rekreacji, uwzgldniajcego uwarunkowania przyrodnicze, kulturowe, historyczne oraz przygraniczne pooenie powiatu sejneskiego; (2) utworzenie lokalnego programu motywacji, zacht, preferencji finansowych, uatwie administracyjnych dla wszystkich przedsibiorcw inwestujcych w turystyk, oferujcych markowe usugi turystyczne, produkty gastronomiczne, organizujcych imprezy kulturowe, rozrywkowe, sportowe i inne; (3) opracowanie programu promocji i marketingu oferty turystycznej powiatu, przy cisym wspdziaaniu z gminami, stowarzyszeniami, orodkami kultury, organizacjami i przedsibiorstwami brany turystycznej; (4) budow Midzynarodowego Centrum Dialogu w Krasnogrudzie; (5) opracowanie systemu infrastruktury wspierajcej rozwj turystyki (informacja, dostpno do rnych obiektw zabytkowych i kulturalnych, serwis techniczny, wypoyczalnie sprztu, obsuga osb niepenosprawnych itp.); (6) nawizanie sprawczych

81

kontaktw oraz opracowanie wsplnej koncepcji

rozwoju turystyki transgranicznej,

nawizujcej do tradycji Litwy i Biaorusi oraz istniejcych walorw przyrodniczych, klimatycznych i krajobrazowych; (7) opracowanie i uruchomienie programu wsplnej promocji turystycznej powiatu sejneskiego oraz terenw przygranicznych. W priorytecie 6 wskazano za na takie zadania jak: (1) opracowanie kompleksowego programu wsppracy transgranicznej szczeglnie uwzgldniajcego problemy turystyki, rolnictwa i wymiany kulturalnej; (2) powoanie komisji roboczej na szczeblu powiatu i odpowiednich urzdw za granic do realizacji programu wsppracy przygranicznej; (3) inicjowanie nowych i wspieranie dotychczasowych kontaktw z regionami Unii Europejskiej, dowiadczonymi w programowaniu rozwoju regionalnego w kontekcie przyszych, wsplnych programw kulturalnych i gospodarczych; (4) kontynuowanie kontaktw z regionami Europy Wschodniej; (5) organizacja Midzynarodowego Pleneru Malarskiego Regionu Pogranicza w Zelwie; (6) organizacja Midzynarodowej Spartakiady Modziey Szk Rolniczych. - Strategia Rozwoju Powiatu Sejneskiego do 2013 roku W dokumencie powtarza si przykady wydarze kulturalnych o charakterze midzynarodowym. W mocnych stronach powiatu wskazano: transgraniczne pooenie na pograniczu z Litw i Biaorusi, wielokulturowo i wieloetniczno zamieszkujcej tu ludnoci; ssiedztwo midzynarodowych, tranzytowych drg komunikacyjnych oraz znaczcych miast Podlasia, jakimi s Augustw i Suwaki. W szansach za: zwikszenie moliwoci wymiany gospodarczej i turystycznej poprzez integracj europejsk, otwarcie na Litw i pniej na Biaoru; moliwo czciowego obsuenia tranzytowego ruchu samochodowego - ssiedztwo Via Baltica; istnienie atrakcyjnego zaplecza kulturowego w postaci Wilna, Kowna i Grodna. Zmodyfikowano take czciowo priorytety rozwojowe dotyczce wsppracy zagranicznej. S to: Priorytet 1. Rozwj turystyki i rekreacji przy wykorzystaniu posiadanych walorw przyrodniczych, tradycji wielokulturowych i pooenia przygranicznego oraz Priorytet 6. Rozwj wsppracy midzyregionalnej i midzynarodowej. W priorytecie 1 wyrniono m.in. nastpujce zadania: (1) zbudowanie kompleksowego programu rozwoju turystyki i rekreacji, uwzgldniajcego uwarunkowania przyrodnicze, kulturowe, historyczne oraz przygraniczne pooenie Powiatu Sejneskiego; (2) utworzenie lokalnego programu motywacji, zacht, preferencji finansowych, uatwie administracyjnych dla wszystkich przedsibiorcw inwestujcych w turystyk, oferujcych markowe usugi turystyczne, produkty gastronomiczne, organizujcych imprezy kulturowe, rozrywkowe, sportowe i inne; (3) opracowanie programu promocji i marketingu oferty turystycznej powiatu, przy cisym wspdziaaniu z gminami, stowarzyszeniami, orodkami kultury, organizacjami i przedsibiorstwami brany turystycznej; (4) uatrakcyjnienie wygldu stolicy Powiatu poprzez

82

rewitalizacj centrum Sejn, ze szczeglnym uwzgldnieniem Zespou Klasztornego, Paacu Biskupiego oraz pozostaoci zabytkowych fragmentw architektonicznych i budowlanych; (5) opracowanie systemu infrastruktury wspierajcej rozwj turystyki (informacja, dostpno do rnych obiektw zabytkowych i kulturalnych, serwis techniczny, wypoyczalnie sprztu, obsuga osb niepenosprawnych itp.); (6) opracowanie koncepcji szlakw turystycznych w powizaniu z ssiednimi powiatami oraz przejciami granicznymi poprzez aktywne uczestnictwo w przygotowaniu i realizacji projektu Zintegrowany system zagospodarowania i wykorzystania szlakw turystycznych Suwalszczyzny trasy rowerowe prowadzonych przez SIRT Suwaki; (7) nawizanie sprawczych kontaktw oraz opracowanie wsplnej koncepcji rozwoju turystyki transgranicznej, nawizujcej do tradycji Litwy i Biaorusi oraz istniejcych walorw przyrodniczych, klimatycznych i krajobrazowych; (8) opracowanie i uruchomienie programu wsplnej promocji turystycznej powiatu sejneskiego oraz terenw przygranicznych. W priorytecie 6 wskazano natomiast nastpujce zadania: (1) opracowanie kompleksowego programu wsppracy transgranicznej szczeglnie uwzgldniajcego problemy turystyki, rolnictwa i wymiany kulturalnej; (2) powoanie komisji roboczej na szczeblu powiatu i odpowiednich urzdw za granic do realizacji programu wsppracy przygranicznej; (3) inicjowanie nowych i wspieranie dotychczasowych kontaktw z regionami Unii Europejskiej, dowiadczonymi w programowaniu rozwoju regionalnego w kontekcie przyszych, wsplnych programw kulturalnych i gospodarczych; (4) kontynuowanie kontaktw z regionami Europy Wschodniej. - Plan odnowy miejscowoci Krasnopol na lata 2010-2019 Do mocnych stron miejscowoci Krasnopol zaliczono pooenie w pobliu trasy midzynarodowej. Do szans rozwoju za: wspprac z Litw i innymi pastwami przygranicznymi. Wskazano na denie do realizacji dwch zada z uwzgldnieniem wymiaru midzynarodowego stanowicych cz projektu Szlak Pielgrzyma Polska - Litwa: (1) remont budynku rekolekcyjnego przy Parafii pod potrzeby agroturystyki i bazy noclegowej dla pielgrzymw; (2) przygotowanie budynku byego myna pod potrzeby muzeum regionalnego. - Plan odnowy miejscowoci Smolany na lata 2009-2019 W planie zwraca si uwag, i wiele zabytkw miejscowoci nie jest znanych turystom krajowym oraz zagranicznych. Zamierza si zamieni ten stan poprzez umieszczenie stosownych informacji na stronach internetowych gminy Pusk, Centrum Informacji Turystycznej oraz, Centrum Informacji Przedsibiorczoci.

83

Podkrelono, i miejscowo moe wykorzysta moliwo rozwoju infrastruktury w litewskiej strefie nadgranicznej (program Phare) i studium wykonalnoci rozwoju kempingw w polsko-litewskim regionie przyrodniczym (program Phare). Wskazano take na zadanie pprzygotowanie klasztoru z zespoem na potrzeby turystyki (projekt Szlak Pielgrzyma Polska Litwa). - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Pusk na lata 2011-2015 W dokumencie powtarza si misj gminy wskazan w strategii jej rozwoju: Gmina Pusk jako przygraniczny orodek ycia spoeczno-gospodarczego dbajcy o stay wzrost poziomu ycia mieszkacw, tworzcy sprzyjajce warunki dla inwestorw przy respektowaniu zasad ekorozwoju i ochrony walorw kulturowych regionu. Podkrela si znaczenie dziaania w gminie Domu Kultury Litewskiej, Polsko-Litewskiej Izby Gospodarczej, Midzynarodowych Targw z udziaem firm z Polski, Litwy, otwy i Biaorusi, Batyckiego Forum Gospodarczego, Polsko-Litewskiej Izby Turystyki i Dziedzictwa Kulturowego, Polsko-Litewskiego Stowarzyszenia Agroturystyki i Rekreacji Ssiedzi oraz innych organizacji litewskich. Ponadto celem wzmocnienia ochrony przyrody poudniowozachodnia cz gminy zostaa wczona do projektowanej sieci ekologicznej ECONET (Ecological Network) o znaczeniu midzynarodowym z biocentrami i strefami buforowymi. Za mocne strony gminy uznano: przygraniczne pooenie, podtrzymywanie tosamoci litewskiej poprzez owiat i kultur. Za szanse: realizacj projektw w ramach wsppracy przygranicznej. Za zagroenia: zy podzia rodkw UE na realizacje inwestycji oraz niewystarczajce rodki na wspprac przygraniczn. Na wspprac zagraniczn wskazuj dwa planowane zadania: (1) rozwj aktywnego sportu w regionach polsko-litewskiego pogranicza (rozwijanie wsppracy midzynarodowej w dziedzinie wypoczynku, - rozwj kontaktw midzy regionami pogranicza); (2) muzyka przestrze dla kultury i przyjani (rozwj wsppracy midzynarodowej w dziedzinie muzyki, przygotowanie budynku zespou szk w Pusku na potrzeby klas muzycznych). - Wsplna Strategia Rozwoju i Promocji Przedsibiorczoci dla Gminy Pusk oraz Rejonu Lazdijai i Samorzdu Kalvarija na lata 2010-2017 Zaoono, i strategia stanowi uszczegowienie dokumentw przyjtych w poprzednich latach przez wskazane podmioty oraz e odnosi si wycznie do tworzenia warunkw na rzecz przedsibiorczoci i inwestycji. W pierwszej kolejnoci przybliono charakterystyk spoecznogospodarcza obszaru ze szczeglnym uwzgldnieniem cech wielkoci populacji, struktur wieku i pci, ruchu naturalnego i migracyjnego ludnoci, infrastruktury spoecznej zwizanej z turystyk i kultur oraz cech rynku pracy i struktury podmiotw gospodarczych. Nastpnie przybliono

84

tendencje rozwoju przedsibiorczoci na analizowanym obszarze. Zwrcono uwag, i jego konkurencyjno wzmacnia wsppraca samorzdw Puska, Lazdijai i Kalvarija poprzez wsplne przygotowywanie i realizacj programw gospodarczych m.in. w zakresie infrastruktury obszaru gmin, respektowania zasad ekorozwoju, ochrony walorw kulturowych. Na przedsibiorczo oddziauje due bezrobocie obszaru, odpyw modych mieszkacw, bardzo niski wskanik przedsibiorczoci, niskie dochody i brak kapitau rodzinnego, powoanie lokalnych centrw informacji o przedsibiorczoci. Ponadto wytyczono sfery przemysowe w szczerym polu wraz z wprowadzeniem ulg podatkowych celem przycigania inwestorw w zakresie przetwrstwa drzewnego, usug logistycznych, usugi w dziedzinie produkcji ywnoci, usug remontu i przegldu technicznego samochodw, produkcj, magazynowaniem, handlem hurtowym i detalicznym. Atutem obszaru s te warunki naturalne sprzyjajce rozwojowi m.in. usug turystycznych, gospodarstw agroturystycznych, wypoyczalni sprztu wodnego i innego sportowego, usug gastronomicznych, wytwrczoci lokalnych i tradycyjnych produktw, organizacji wycieczek i spdzania wolnego czasu. Obszar cechuje te moliwo rozwoju rolnictwa ekologicznego, ktrego produkty mogoby by sprzedawane na obszarze UE. Kolejn cz strategii stanowi omwienie prawnych i finansowych aspektw promocji przedsibiorczoci i prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w Polsce i na Litwie oraz prezentacja dziaek przemysowych i stref w szczerym polu. Z przeprowadzonej analizy SWOT wynika ponadto, i najsilniejsze strony obszaru stanowi m.in. wyznaczenie stref przemysowych w szczerym polu, wprowadzenie ulg i preferencyjnych warunkw dla inwestorw; atrakcyjne pooenie, bogactwo i rnorodno zasobw naturalnych oraz kulturowo-historycznych; dziaalno centrw informacji turystycznej; wzrost znaczenia agroturystyki i rolnictwa ekologicznego; rozwj bazy turystycznej i noclegowej; komunikacja drogowa i kolejowa z miastami i orodkami w Polsce i na Litwie; organizacja bardzo duej iloci imprez i wydarze kulturalnych. Najsabszych strony obszaru to m.in. niski wskanik aktywnoci gospodarczej i samozatrudnienia; wzrost liczby osb bezrobotnych; migracja ludzi modych i starzenie si spoeczestwa; niski poziom wyksztacenia mieszkacw; nierwnomiernie rozoona liczba istniejcych gospodarstw agroturystycznych; sezonowo oferty turystycznej; brak odpowiedniej infrastruktury i moliwoci wypoczynku nad wodami; zaniedbana i nieuporzdkowana przestrze publiczna czci miejscowoci; brak spjnej marki gmin obszaru; brak wsplnej oferty turystycznej. Do szans obszaru zaliczono: wzrost liczby podmiotw gospodarczych; powstawanie i rozwj maej przedsibiorczoci generujcej miejsca pracy; tworzenie korzystnych warunkw do inwestowania; aktywn dziaalno centrw informacji przedsibiorczoci; promocj i rozwj produktw lokalnych i tradycyjnych; wykorzystanie dostpnych rodkw finansowych UE; kultywowanie dziedzictwa kulturowego oraz tradycji lokalnych, promocja i rozwj

85

produktw lokalnych tradycyjnych; poprawa infrastruktury; uruchomienie nowych metod i narzdzi promocji. Wrd zagroe znajduj si m.in. konkurencja ze strony innych regionw; niewykorzystanie rodkw finansowych UE, skomplikowane procedury pozyskiwania i rozliczania rodkw finansowych wspfinansowanych przez UE; niewykorzystanie potencjau kulturowo-historycznego oraz turystycznego dla promocji produktw lokalnych, ich twrcw oraz tradycji regionu; zanikanie tradycji obszaru; niewypracowanie spjnego Systemu Identyfikacji Wizualnej; brak wypracowanych kanaw komunikacji ze spoecznoci lokaln i mediami. W oparciu o analizy wyrniono trzy grupy problemw dotyczce obszaru: (1) informacj - saboci w generowaniu i przekazie informacji wewntrz samorzdw, midzy poszczeglnymi instytucjami i firmami, jak te saboci w generowaniu i dystrybucji informacji o regionie na zewntrz; (2) wsppraca - zarwno midzy podmiotami lokalnymi, jak rwnie wsppraca z instytucjami i przedsibiorstwami zewntrznymi; (3) wspieranie przedsibiorcw - braki w tym zakresie. Nastpnie oceniono moliwe ryzyko wystpienia tych problemw oraz dotychczasowe dziaa na rzecz promocji przedsibiorczoci w szczeglnoci realizowane przez gminy projekty z udziaem rodkw zewntrznych. Wyrniono cztery gwne cele strategii: (1) zwikszenie poziomu inwestycji na obszarze gminy Pusk i samorzdw Lazdijai i Kalvarija (m.in. zachcenie inwestorw, optymalizacja procedur administracyjnych w kontekcie inwestycji, promocja bezporednia terenw inwestycyjnych w szczerym polu, utrzymanie istniejcych inwestorw); (2) stymulacja aktywnoci gospodarczej na obszarze gminy Pusk i samorzdw Lazdijai i Kalvarija (m.in. wykorzystanie inwestorw dziaajcych na obszarze do dziaa promujcych inwestowanie na tym obszarze; stymulowanie inwestycji realizowanych przez mieszkacw obszaru; zachcanie mieszkacw do tworzenia i rozwoju mikro i maych przedsibiorstw; utworzenie spjnej, jednolitej polityki informacyjnej i promocyjnej inwestycji zrealizowanych, realizowanych jak rwnie przeznaczonych do realizacji w przyszoci); (3) wytworzenie poczucia identyfikacji mieszkacw z obszarem gmin Pusk, Lazdijai, Kalvarija, wzrost poczucia tosamoci (m.in. kreowanie pozytywnego wizerunku wadz obszaru; stworzenie/optymalizacja systemu komunikacji wadz z mieszkacami; wytworzenie i utrzymanie relacji emocjonalnych mieszkacw z obszarem; wykreowanie symboli i wydarze wspomagajcych proces identyfikacji mieszkacw z obszarem omawianych gmin; angaowanie spoecznoci lokalnych w ycie obszaru; podniesienie jakoci ycia mieszkacw); (4) utworzenie spjnej marki gmin Pusk, Lazdijai, Kalvarija (m.in. zdefiniowanie unikalnej marki terytorialnej gmin Pusk i rejonw Lazdijai i Kalvarija; zdefiniowanie marki obszaru inwestycyjnego w szczerym polu; uplasowanie silnej marki terytorialnej w oparciu o koszyk marek lokalnych).

86

Ponadto

ustalono

grupy

docelowe

promocji

obszaru,

koncepcj

komunikacji

marketingowej i budowy marki terytorialnej terenw inwestycyjnych. Przyjto harmonogram realizacji strategii wraz z okreleniem rde finansowania planowanych dziaa oraz zasadami monitoringu i ewaluacji realizacji strategii. - Wsplna strategia rozwoju kreatywnoci przemysowej na pograniczu Polsko-Litewskim (2011) Zaoono, i dokument ma na celu stworzenie warunkw do rozwoju przemysu kreatywnego oraz wykorzystania potencjau twrczego mieszkacw obszaru gmin Olita, Kalwaria, Krasnopol, odzieje i Pusk. W pierwszej kolejnoci podjto analiz otoczenia przemysu kreatywnego, w tym wyrniono pojcia i sektory przemysu kreatywnego oraz omwiono stan istniejcy i tendencje zmian w sektorach przemysu kreatywnego. Wyrniono tu dziaajce na omawianym obszarze brane kreatywnej przedsibiorczoci i znaczenie turystyki. W dalszej kolejnoci omwiono rol i miejsce przemysu kreatywnego w dokumentach planistycznych na poziomie Unii Europejskiej, Litwy i Polski oraz we waciwych opracowaniach regionalnych i lokalnych. Z przeprowadzonej analizy SWOT wynika, i gwnym atutem obszaru stanowi walory przyrodniczo-krajobrazowe, bogate dziedzictwo kulturowe i korzystne warunki do atrakcyjnego wypoczynku i uprawiania rnych form turystyki. Najwikszy problemem stanowi sabo ekonomiczna i niski potencja inwestycyjny obszaru, stosunkowo niska aktywno spoeczna mieszkacw (przedsibiorczo i stowarzyszenia mieszkacw), niekorzystna struktura wyksztacenia mieszkacw. Szans jest m.in. wsparcie finansowe dziaa zarwno na szczeblu krajowym jak i lokalnym ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w oparciu o Sektorowe Programy Operacyjne i Narodowy Plan Rozwoju. Gwnym zagroeniem jest brak rodkw finansowych do przygotowania i realizacji inwestycji infrastrukturalnych i turystycznych. Wyrniono trzy gwne cele strategii: (1) utrzymanie i rozwj zasobw kulturowych polsko-litewskiego pogranicza (w tym: ochrona zasobw przyrodniczych i kulturowych, rewitalizacja miejscowoci i obiektw zabytkowych, zachowanie i restytucja tradycji rkodziea i sztuki lokalnej, utworzenie marki turystyczno-kulturowej regionu); (2) waciwe wykorzystanie potencjau intelektualnego mieszkacw regionu (w tym: poprawa warunkw ksztacenia, rozwj edukacji pozaszkolnej, promocja modych talentw w kulturze oraz uzdolnionych animatorw ycia spoeczno-gospodarczego, podnoszenie wartoci produktw i usug kreatywnej przedsibiorczoci, utworzenie klastra kreatywnej przedsibiorczoci); (3) poprawa warunkw ycia mieszkacw polsko-litewskiego pogranicza (w tym: rozwj infrastruktury kultury, turystycznej i komunikacyjnej, restrukturyzacja i reorientacja dziaalnoci gospodarczej,

87

dywersyfikacja zatrudnienia i rozwj usug, promocja produktw i usug kreatywnej przedsibiorczoci oraz obszaru kulturowego). Nastpnie wyrniono zadania do realizacji dla poszczeglnych samorzdw, zadania realizowane wsplnie oraz zadania dla podmiotw gospodarczych z sektora kreatywnej przedsibiorczoci i twrcw kultury, a take omwiono zasady promocja przedsibiorczoci kreatywnej. W zacznikach przedstawiono wykazy obecnych na obszarze: artystw, rzemielnikw i artystw ludowych; zespow artystycznych; imprez i obrzdw; zabytkw; kwater agroturystycznych; zada do realizacji w gminach objtych strategi z podziaem na zadania oglne, inwestycyjne i nieinwestycyjne. 2.12. Powiat siemiatycki - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Siemiatyckiego na lata 2007-2013 Wrd uwarunkowa rozwoju powiatu wskazuje si na otwarciem duego rynku UE dla polskiego eksportu oraz zwikszony napyw kapitau zagranicznego, techniki i technologii. Sytuacj t okrelono jako szanse ktre wymagaj zwikszenia od lokalnych producentw konkurencyjnoci na rynkach krajowym i zagranicznym, przy jednoczesnym uzalenieniu od koniunktury w gospodarce wiatowej, zwaszcza w Unii Europejskiej i na Wschodzie. Wskazano take, e o atrakcyjnoci inwestycyjnej powiatu bdzie wiadczy m.in. skuteczno transformacji gospodarczej postpy w rozwoju sektora prywatnego, aktywno inwestorw zagranicznych, zrnicowanie walorw branowe struktury regionu; gospodarczej. brak Wrd problemw oferty biur dostrzeono m.in. niewystarczajc baz noclegow, brak pl namiotowych; niedostateczne wykorzystywanie turystycznych zorganizowanej turystycznych promujcych nasz region; niewystarczajce rodki finansowe na promocj regionu w kraju i zagranic; niskie zainteresowanie kapitau zagranicznego terenem. W planowanych dziaaniach wskazano m.in. na: (1) wspprac pomidzy jednostkami samorzdu i administracj rzdow w zakresie monitoringu i ochrony zasobw rodowiska naturalnego (nawizanie i realizacja wsppracy midzynarodowej z Biaorusi i Ukrain dla wsplnego rozwizywania problemw ochrony rodowiska naturalnego zwaszcza wd rzeki Bug); (2) sprawn infrastruktur komunikacyjn (denie do poprawy dostpnoci komunikacyjnej do terenw ociennych - powiatw pooonych za rzek Bug i oraz za granic na terenie Biaorusi, w tym tworzenie infrastruktury granicznej). - Strategia Rozwoju Powiatu Siemiatyckiego (2003) Za mocn stron powiatu uznano przygraniczne pooenie powiatu pod warunkiem utworzenia na terenie powiatu przejcia granicznego i rozwoju przygranicznej wymiany gospodarczej. Za szanse uznano otwarciem duego rynku UE dla polskiego eksportu oraz

88

zwikszony napywem kapitau zagranicznego, techniki i technologii. Powtarza si uznanie skutecznoci transformacji gospodarczej w zakresie aktywnoci inwestorw zagranicznych. Za istotne w analizowanym kontekcie planowane dziaania mona uzna gwnie: (1) denie do nawizania i realizacji wsppracy midzynarodowej z Biaorusi i Ukrain dla wsplnego rozwizywania problemw ochrony rodowiska naturalnego zwaszcza wd rzeki Bug; (2) denie do poprawy dostpnoci komunikacyjnej do terenw ociennych (powiatw pooonych za rzek Bug i Biaorusi. - Strategia Rozwoju Miasta Siemiatycze na lata 2003-2013 W celu strategicznym poprawa sprawnoci administracji i tworzenie pozytywnego wizerunku miasta wskazano na cele w postaci rozwoju wsppracy zagranicznej poprzez zawarcie porozumie z miastami partnerskimi oraz propagowania wsppracy zagranicznej organizacji spoecznych, kulturowych i przedsibiorcw. W celu rozwj usug publicznych za istotne uznano utworzenie nowych szk rednich lub nowych kierunkw nauczania, np. w zakresie obsugi turystyki i jzykw obcych oraz wsparcie udziau modziey w projektach midzynarodowych. Wrd zada wskazano m.in. na: wspieranie wdraania nowoczesnych systemw zarzdzania jakoci, rodowiskiem i BHP (ma to sprzyja konkurencyjnoci na rynkach lokalnych i zagranicznych); szkolenie kluczowego personelu administracji celem nawizania kontaktw z partnerami krajowymi i zagranicznymi (szczeglnie miastami w UE o podobnym charakterze, ktre posiadaj dowiadczenie w korzystaniu z funduszy strukturalnych). - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Drohiczyn na lata 2008-2013 Do szans rozwoju gminy uznano m.in. akcesj do Unii Europejskiej, rodki przedakcesyjne i akcesyjne Unii Europejskiej, otwarcie na rynki zagraniczne, napyw kapitau zagranicznego. W planowanych celach strategicznych na uwag zasuguje racjonalne wykorzystanie walorw rodowiska kulturowego i przyrodniczego dla rozwoju turystyki jako rda dochodw mieszkacw oraz budetu gminy. Uznano tu, i wsppraca zagraniczna ma ksztatowa wizerunek gminy Drohiczyn, jako obszaru turystycznej co stworzy szanse do zwikszenia iloci osb przyjedajcych z innych regionw oraz rozwoju turystyki zagranicznej, ksztatowanie systemu atrakcji i pakietw usug turystycznych oraz zwikszenie moliwoci zaoferowania usug typu rekreacyjnego dla mieszkacw miasta i gminy Drohiczyn oraz innych gmin. - Strategia rozwoju zrwnowaonego miasta i gminy Drohiczyn na lata 2001-2015 Za czynniki sprzyjajce rozwojowi gminy uznano m.in. dobre warunki dla rozwoju turystyki aktywnej i transgranicznej, pooenie przy midzynarodowym szlaku drogowym,

89

funkcjonowanie

struktur

Euroregionu

Niemen

wspierajcych

rozwj

wsppracy

transgranicznej, zainteresowanie wspprac przygraniczn na szczeblu regionalnym i lokalnym, perspektywy pozyskania rodkw pomocowych na programy transgraniczne. Do szans rozwoju miasta i gminy zaliczono: perspektywy pozyskiwania rodkw pomocowych i krajowych na restrukturyzacj rolnictwa i wielofunkcyjny rozwj obszarw wiejskich (pakt dla wsi, Phare 2000, SAPARD, ISPA, Bank wiatowy); perspektywy integracji z Uni Europejsk i dostpu do funduszy strukturalnych bez okresu przejciowego dla rolnictwa; wzrastajce zainteresowanie na rynku krajowym i zagranicznym turystyk agodn i walorami rodowiska przyrodniczego; zainteresowanie wspprac przygraniczn na szczeblu euroregionalnym oraz wspprac ssiedzk po obu stronach granicy polsko-biaoruskiej, wzrost zainteresowania turystw i inwestorw terenem gminy, stworzenie bazy sportoworekreacyjnej dla mieszkacw i turystw, rozwj wsppracy midzynarodowej w ramach regionu, Forum Powiatw oraz powiatu siemiatyckiego. W zagroeniach wskazano m.in. na: zmniejszajcy si popyt na produkty rolne wytwarzane tradycyjnymi metodami i niekonkurencyjne ceny w porwnaniu z produktami zagranicznymi, brak rodkw zewntrznych (subwencje, kredyty niskoprocentowe) na inwestycje w turystyce, brak rodkw i spjnej polityki euroregionalnej w zakresie ochrony rodowiska. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dziadkowice na lata 2004-2008 W dokumencie stwierdza si jedynie wymian centrali telefonicznej na cyfrow co zapewnia dostp do pocze midzynarodowych. - Strategia Rozwoju Gminy Grodzisk (2000) W szansach rozwoju gminy wskazano na: wzrastajce zainteresowanie na rynku krajowym i zagranicznym turystyk agodn i walorami rodowiska przyrodniczego, zainteresowanie funkcjonowanie wspprac struktur przygraniczn Bug na oraz szczeblu regionalnym i lokalnym, i Gmin Euroregionu Stowarzyszenia Powiatw

Nadbuaskich wspierajcych rozwj wsppracy transgranicznej, rozwj wsppracy midzynarodowej w ramach regionu, Forum Powiatw oraz powiatu siemiatyckiego. W zagroeniach podkrela si: zmniejszajcy si popyt na produkty rolne wytwarzanymi tradycyjnymi metodami i niekonkurencyjne ceny w porwnaniu z produktami zagranicznymi; wzrost przestpczoci wskutek narastajcego bezrobocia, kryzysu gospodarczego i przygranicznego pooenia.

90

- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mielnik na lata 2005-2008 Przez teren gminy przebiega korytarz ekologiczny Bugu, ktry uzyska rang midzynarodow. Wrd problemw gminy wskazuje si na problemy komunikacyjne z powodu braku przejcia granicznego z Biaorusi. - Strategia rozwoju gminy Mielnik na lata 2001-2010 W szansach rozwoju gminy wskazano na m.in. perspektywy pozyskiwania rodkw pomocowych i krajowych na restrukturyzacj rolnictwa i wielofunkcyjny rozwj obszarw wiejskich (pakt dla wsi, Phare 2000, SAPARD, ISPA, Bank wiatowy); wzrastajce zainteresowanie na rynku krajowym i zagranicznym turystyk agodn i walorami rodowiska przyrodniczego; pozyskiwanie rodkw pomocowych z Unii Europejskiej na programy transgraniczne (Phare Credo); zainteresowanie wspprac przygraniczn na szczeblu euroregionalnym oraz wspprac ssiedzk po obu stronach granicy polsko-biaoruskiej; rozwj wsppracy midzynarodowej w ramach regionu, Forum Powiatw oraz powiatu siemiatyckiego. Wrd zagroe znajduje si m.in. zmniejszajcy si popyt na produkty rolne wytwarzane tradycyjnymi metodami i niekonkurencyjne ceny w porwnaniu z produktami zagranicznymi; brak rodkw i spjnej polityki euroregionalnej w zakresie ochrony rodowiska. Tu rwnie podkrela si przebieg przez gmin korytarza ekologicznego Bugu o randze midzynarodowej. Za atut gminy uznano walory przyrodnicze i klimatyczne w tym bliskie pooenie obiektu kultu religijnego o znaczeniu midzynarodowym (Grabarka) oraz stosunkowo niewielk odlego od Warszawy i przej granicznych z Biaorusi. Wrd planowanych zada wskazano na denie do otwarcia przejcia granicznego z Biaorusi w Tokarach oraz organizacj festiwalu Oglnopolskie Prezentacje Kultury Mniejszoci Narodowych Muzyczne Dialogi nad Bugiem (udzia zespow reprezentujcych mniejszoci m.in. biaorusk, ukraisk, rosyjsk, litewsk. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Perlejewo na lata 2004-2014 Do mocnych stron gminy zaliczono m.in. niewielk odlego od wschodniej granicy i kontakt z zagranic (dopyw kapitau). 2.13. Powiat soklski - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Soklskiego na lata 2004-2006 Wskazano na imprezy kulturalne o szerokim zasigu jak: Europarada Orkiestr Dtych, Midzynarodowy Plener Literacko-Malarski w Ranymstoku. Powiat dy te do oywienia

91

gospodarczego przez rozwj transportu kolejowego. Podkrela si, i cz powierzchni powiatu w strefie przygranicznej ma niedostatecznie rozbudowan sie energetycznych linii rozdzielczych. Wskazano, i due znaczenie dla powiatu ma handel zagraniczny, a zwaszcza jego obsuga, ze wzgldu na przygraniczne pooenie, przy czym poziom obrotw tego handlu w powiecie jest niski. W kierunkach eksportu dominuje sprzeda na rynki Rosji, Biaorusi, Ukrainy, Litwy i Unii Europejskiej. W sabych stronach gminy zwraca si uwag ponadto na may napyw inwestycji zagranicznych i nisk atrakcyjno inwestycyjn, mae zaangaowanie w wymian zagraniczn. Za istotne uznaje si walory turystyczne w postaci miejsc kultu religijnego np. Sanktuarium w Ranymstoku, meczetw: w Kruszynianach i Bohonikach, a take cmentarzy rnych wyzna i cmentarzy wojennych. Miejsca oraz zrnicowanie kulturowe te ciesz si zainteresowaniem turystw krajowych i zagranicznych. Z planowanych dziaa w omawianym kontekcie istotne jest tworzenie warunkw do nawizywania wsppracy partnerskiej powiatu z partnerami w kraju i z zagranicy, wzmocnienie pozytywnego wizerunku powiatu (m.in. poprzez rozwijanie wsppracy partnerskiej krajowej i zagranicznej w celu wsplnej realizacji projektw edukacyjnych, kulturalnych, sportowych, turystycznych, wspierajcych dziaalno gospodarcz, przedsibiorczo, rzutujcych na popraw bezpieczestwa lokalnego spoeczestwa;

rozwijanie wsppracy i partnerstwa z Euroregionem Niemen, jednostkami administracji publicznej na Litwie (Kalwaria), na Biaorusi (Moodeczno), nawizanie nowych kontaktw; rozwijanie programw midzynarodowej wymiany i wsppracy modziey; udzia w targach i imprezach promocyjnych). - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Soklskiego na lata 2008-2015 Powtarza si wnioski co do znaczenia dla powiatu handlu przygranicznego i turystw zagranicznych. Do mocnych stron powiatu zaliczono czyste rodowisko rolnicze, dua ilo gospodarstw rolnych produkujca na rynek krajowy jak i zagraniczny. W sabych stronach znajduj si: may napyw inwestycji zagranicznych i niska atrakcyjno inwestycyjna, niski poziom nakadw inwestycyjnych (wewntrznych i zewntrznych), mae zaangaowanie w wymian zagraniczn. Wrd zaplanowanych zada wskaza naley dwa: (1) rozwj wsppracy powiatu z partnerami krajowymi i zagranicznymi (celem s: wzmocnienie pozytywnego wizerunku powiatu w kontaktach lokalnych, midzyregionalnych i midzynarodowych, pozyskanie partnerw do realizacji zada w ramach projektw finansowanych z funduszy unijnych, stwarzanie moliwoci nawizywania bezporednich kontaktw midzy spoecznociami lokalnymi); oraz (2) promocja powiatu (cele to m.in. promowanie atrakcyjnoci turystycznej i

92

inwestycyjnej powiatu i usprawnianie przepywu informacji o powiecie, zachodzcych procesach gospodarczych, dziaalnoci kulturalnej i sportowej, walorach przyrodniczych i turystycznych). Przewiduje si takie dziaania jak np. rozwijanie wsppracy partnerskiej krajowej i zagranicznej w celu wsplnej realizacji projektw edukacyjnych, kulturalnych, sportowych, turystycznych, wspierajcych dziaalno gospodarcz, przedsibiorczo, rzutujcych na popraw bezpieczestwa lokalnego spoeczestwa, rozwijanie wsppracy i partnerstwa z Euroregionem Niemen, jednostkami administracji publicznej na Litwie (Kalwaria), na Biaorusi (Moodeczno), nawizanie nowych kontaktw, rozwijanie programw midzynarodowej wymiany i wsppracy modziey, udzia w targach i imprezach promocyjnych. - Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Soklskiego (2001) Podkrelono pooenie w powiecie midzynarodowej trasy drogowej i kolejowej Warszawa Grodno i dalej w kierunku na Wilno, Ryg, Sankt-Petersburg, Misk i Moskw. Samo pooenie Sokki gwarantuje firmom zajmujcym si handlem zagranicznym znalezienie tu korzystnych warunkw do realizacji swoich przedsiwzi importowo-eksportowych. Wrd wydarze kulturalnych na uwag zasuguj: Biaoruski Festyn Ludowy w Dbrowie Biaostockiej, Midzynarodowy Plener Malarsko-Literacki w Ranymstoku. Za istotne szanse uznano: rozwj midzynarodowych powiza energetycznych (gazocigi, ropocigi, linie energetyczne); wykorzystanie walorw przyrodniczych o znaczeniu midzynarodowym dla rozwoju turystyki; transgraniczne obiekty przyrodnicze; szeroko pojt wspprac przygraniczn; rozwijanie partnerskich kontaktw z samorzdami krajw Unii Europejskiej i z partnerami wschodnimi; rozwj terenw przygranicznych w zwizku z przystpieniem Polski do NATO i Unii Europejskiej; modernizacj midzynarodowych linii kolejowych. Za zagroenia natomiast: niedobr rodkw finansowych w budecie pastwa na budow i modernizacje ukadw transportowych w ruchu midzynarodowym: drogowym i kolejowym; przebieg midzynarodowych tras komunikacyjnych midzynarodowych przez zwarte jednostki osadnicze oraz obszary o bardzo duych walorach przyrodniczo krajobrazowych; zagroenie przestpczoci zagraniczn; brak wsppracy zagranicznej gospodarczej sprzyjajcej zwikszeniu zatrudnienia. Wrd kierunkw rozwoju powiatu wskazano na potrzeb: modernizacji drg krajowych, wojewdzkich i powiatowych zgodnie ze stosowanymi programami zapewniajca prawidowe funkcjonowanie midzynarodowego, krajowego, regionalnego i lokalnego ruchu koowego; modernizacj linii i urzdze kolejowych w dostosowaniu do midzynarodowych i krajowych potrzeb przewozowych oraz wymogw ekonomiki. W celach uznano, i powiat powinien wykorzystywa pooenie przygraniczne do rozwoju szerokiej wsppracy transgranicznej i

93

zagranicznej (w tym ssiedztwo z innymi pastwami - Rosja, Biaoru - w wymianie towarw i usug); wspieranie rozwoju maych i rednich przedsibiorstw oraz wspieranie rozwoju nowoczesnych gazi przemysu, wdraajcych innowacyjne technologie (kojarzenie partnerw w kraju i zagranicy); rozwj produkcji i przetwrstwa oraz marketingu produktw rolnych (niezbdny jest dostp do informacji o trendach w produkcji na rynkach midzynarodowych, ksztatowaniu si cen, a take popytu i poday na dane produkty i ich przetwory); powstrzymanie regresu demograficznego przez tworzenie pozarolniczych miejsc pracy w sferze usug dla ludnoci i rolnictwa, rzemiosa produkcyjnego, gospodarstw farmerskich (rodzinnych), zalesianie gruntw marginalnych oraz rozwj agroturystyki i obsugi midzynarodowego ruchu drogowego w rejonach przej granicznych; zorganizowanie imprez sportowo-rekreacyjnych o zasigu regionalnym, krajowym i midzynarodowym. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dbrowa Biaostocka na lata 2004-2013 Za istotne uznano pooenie gminy na szlaku komunikacyjnym Warszawa-BiaystokAugustw-Suwaki oraz planowan w przyszoci tras midzynarodow Via Baltica, ktra ma prowadzi na Litw. Podkrelono, e w odlegoci okoo 15 km od gminy ma powsta nowe przejcie graniczne w Chworocianach na granicy polsko-biaoruskiej, co moe w znacznym stopniu przyczyni si do rozwoju gminy. Przez gmin przebiega te sie kolejowa o znaczeniu midzynarodowym: Sokka Augustw- Suwaki- Trakiszki- granica pastwa. W gminie dziaa take Stowarzyszenie Dbrowskie, ktre organizuje Midzynarodowy Plener Malarsko-Literacki U rde Biebrzy. Do mocnych stron gminy zaliczono transgraniczne pooenie w pobliu granicy polskobiaoruskiej, wielokulturowo i wieloetniczno zamieszkujcej tu ludnoci. Do szans natomiast: zwikszenie moliwoci wymiany gospodarczej i turystycznej poprzez integracj europejsk, otwarcie na Biaoru; moliwo czciowego obsuenia tranzytowego ruchu samochodowego ssiedztwo Via Baltica; istnienie atrakcyjnego zaplecza kulturowego w postaci Wilna, Kowna i Grodna. Wrd priorytetw przyszych dziaa wskazano na rozwj wsppracy midzyregionalnej i midzynarodowej. Jego realizacja ma prowadzi do m.in. Inicjowania nowych kontaktw z regionami/miastami UE w zakresie wymiany dowiadcze w programowaniu rozwoju regionalnego w kontekcie przyszych, wsplnych programw kulturalnych i gospodarczych; nawizania partnerskich kontaktw z regionami Europy wschodniej w zakresie wzajemnej wymiany dowiadcze, wsppracy gospodarczej i wymiany owiatowo- kulturalnej i turystycznej; opracowania i wdroenia wsplnych, midzynarodowych programw praktyk i stay; pomocy i koordynacji dziaa w zakresie poszukiwania zagranicznego partnera do wsppracy w zakresie przedsibiorczoci, owiaty i kultury;

94

rozwoju aktywnej wsppracy gminy z organizacjami, zwizkami, z ktrymi gmina jest stowarzyszona; poszukiwania krajowych partnerw do wsppracy midzyregionalnej w zakresie rozwoju gospodarczego, turystyki, kultury i owiaty; opracowania programu wizyt studyjnych dla partnerw midzyregionalnych. - Plan odnowy miejscowoci Kruszyniany na lata 2009-2013 - Plan odnowy miejscowoci Ostrw Poudniowy na lata 2009-2015 W wymiarze dziedzictwa religijnego i historycznego gmin stwierdzono obecno gwary po prostu odmiany jzyka biaoruskiego. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krynki na lata 2005-2009 Za sab stron gminy uznano brak inwestycji zewntrznych. Za szans przygraniczne pooenie. - Plan odnowy miejscowoci Butrymowce na lata 2009-2013 - Plan odnowy miejscowoci Chilmony na lata 2009-2013 - Plan odnowy miejscowoci Choruowce na lata 2009-2013 Podkrelono plany organizacji w gminie Nowy Dwr w przyszoci szeregu imprez, w tym przegldu zespow ludowo-folklorystycznych pod nazw Granice. Impreza ma mie charakter midzynarodowy. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Nowy Dwr na lata 2005 i 2006 wraz z perspektyw realizacji do 2013 r. Wrd problemw gminy podkrela si: brak programu przycigajcego inwestorw krajowych i zagranicznych; utrudniony ze wzgldu na niewielkie rodki finansowe gminy rozwj dziaalnoci kulturalnej oraz sportowej, ktry moe by stymulowany przez nawizanie wsppracy z miejscowociami partnerskimi, zarwno w kraju jak i za granic (gwnie z miejscowociami z Biaorusi). Podkrela si, i Nowodworski Orodek Kultury planuje w przyszoci szereg imprez, w tym przegld zespow ludowo-folklorystycznych pod nazw Granice. Impreza bdzie miaa charakter midzynarodowy. W planowanych dziaaniach zapisano te utworzenie przejcia granicznego z Biaorusi w Chworocianach. - Strategia rozwoju Gminy Nowy Dwr na lata 2001-2010 Do kluczowych szans gminy zaliczono m.in. rozwj midzynarodowych powiza energetycznych (gazocigi, ropocigi, linie energetyczne); wykorzystanie walorw przyrodniczych o znaczeniu midzynarodowym dla rozwoju turystyki; szeroko pojt

95

wspprac przygraniczn; rozwijanie partnerskich kontaktw z samorzdami krajw Unii Europejskiej i z partnerami wschodu; rozwj terenw przygranicznych w zwizku z przystpieniem Polski do NATO i Unii Europejskiej. Do zagroe za przestpczo zagraniczn. W planowanych dziaaniach zapisano starania o otwarcie przejcia granicznego z Biaorusi w Chworocianch oraz tworzenie korzystnych warunkw rozwoju poza rolniczej przedsibiorczoci, w tym przygotowanie spoecznoci lokalnej do kontaktw transgranicznych i midzynarodowych oraz procesu integracji z Uni Europejsk. - Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Sokka do roku 2015 Zagadnienie wsppracy zagranicznej oglnie wprowadzono w ramach dziaa na rzecz poprawy dostpnoci do instytucji infrastruktury spoecznej oraz tworzenia warunkw dla wszechstronnego rozwoju osobistego mieszkacw. Bardziej szczegowo zadanie to ma by wdraane przez pozyskanie zagranicznych partnerw w celu realizacji wsplnych przedsiwzi majcych na celu transfer know-how, rozwj partnerskich kontaktw oraz nawizanie wsppracy gospodarczej z zagranicznymi podmiotami gospodarczymi, samorzdami i organizacjami spoecznymi. Przewidziano tu take okrelenie profilu i przedmiotu potencjalnej wsppracy oraz krajw pochodzenia partnerw, przygotowanie i rozesanie propozycji wsppracy, identyfikacj programw wspfinansujcych wspprac zagraniczn, podpisanie porozumie o wsppracy - Plan odnowy miejscowoci Stara Rozedranka (2009) - Plan odnowy miejscowoci Stara Kamionka (2009) W dokumentach zwraca si uwag na pooenie miejscowoci w obszarze przygranicznym i ich mieszany charakter wyznaniowo-etniczny. Historia obejmuje wpywy religijne i kulturowe rnych narodowoci: Polakw, Biaorusinw, ydw, Tatarw, Rosjan, Litwinw. Do dzi spora cz mieszkacw posuguje si gwar stanowic mieszank jzyka polskiego, biaoruskiego i rosyjskiego. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Suchowola na lata 2008-2013 Zwrcono uwag, i przez teren gminy przebiega droga krajowa S8 zaliczona do drg ekspresowych (Granica Pastwa Suwaki Augustw Suchowola Biaystok Warszawa Wrocaw Granica Pastwa i dalej w kierunku poudniowej Europy) znana powszechnie na odcinku od Biaegostoku do granicy z Litw jako Via Baltica. Aspekt ten zaliczono te do mocnych stron gminy (dostp do granicy pastwa z Litw i z Biaorusi).

96

2.14. Powiat miasto Suwaki Suwaki nale do kilu organizacji o midzynarodowym charakterze dziaalnoci83. S to: (1) Stowarzyszenie Samorzdw Polskich Euroregionu Niemen (m.in. organizowanie i koordynowanie caoksztatu wsppracy transgranicznej podmiotw strony polskiej z podmiotami regionu innych krajw w ramach Euroregionu Niemen, zarzdzanie rodkami Unii Europejskiej w ramach popierania wsppracy przygranicznej, prowadzenie Punktu Informacji Europejskiej Euroregionu Niemen, prowadzenie Sekretariatu Strony Polskiej Rady Euroregionu Niemen, realizacja projektw wasnych w ramach programw pomocowych, prowadzenie dziaalnoci szkoleniowej i edukacyjnej); (2) Innovation Circle Network (stowarzyszenie dziaajce na rzecz rozwoju i wsppracy maych i rednich miejscowoci w pnocnej Europie. Przyczynia si do podnoszenia wiadomoci rnorodnoci kulturowej, politycznej i tradycji. Sie obejmuje wrd zaoycieli regionu Cesis (otwa), miasto Spydeberg (Norwegia), miasto Robertsfors (Szwecja), miasto Suwaki (Polska), miasto Turi (Estonia) oraz Centrum Edukacji w Druskiennikach (Litwa). Siec podejmuje dziaania m.in. zwizane promocja obszarw wiejskich i peryferyjnych Pnocnej Europy; realizacj wsplnych projektw finansowanych z funduszy europejskich; dostpem do nowatorskich pomysw, dowiadcze, opinii eksperckich; udziaem w konferencjach, letnich obozach, seminariach i targach organizowanych przez IC Network; moliwoci bezpatnego zamieszczania ofert pracy w jzyku angielskim na stronie internetowej IC Network; wzajemnym marketingiem miejsc lub organizacji); (3) Europejska Fundacja Lasw I Jezior Fondelf (organizacj obejmuje m.in. samorzdy z Francji Departament Jura, z Hiszpanii Junty Galicia i Extramadura, Szwecji Wojewdztwo Vrmland i z Finlandii Region Kainuu. Fundacja promuje dziaania zwizanych z rozwojem zrwnowaonym, wspiera edukacj ekologiczn, wprowadzanie nowoczesnych technologii np. w technice grzewczej przy wykorzystaniu odpadw drewna, przemys wykorzystujcy drewno, rozwj turystyki, zwalczanie bezrobocia etc.). - Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Miasta Suwaki do roku 2020 Zauwaa si, i lokalne firmy reprezentuj gwnie przemysu przetwrstwa drewna i przemys rolno-spoywczy. Firmy te eksportuj na rynki wschodnie i do krajw zachodniej Europy, zdobywaj certyfikaty jakoci ISO oraz nagrody i wyrnienia na targach krajowych i midzynarodowych. Podkrelono, i w Suwakach od 2006 roku istnieje Centrum Midzynarodowej Informacji Kulturalno-Turystycznej. W tym samym roku Suwalskie jednostki

Suwaki w organizacjach, Oficjalny portal miasta Suwaki, http://um.suwalki.pl/dla-mieszkanca/naszemiasto/przynale-no-miasta-do-organizacji/ [10.10.2013].

83

97

owiatowe prowadziy wspprac midzynarodow z Litw, otwa, Estonia, Wochami, Hiszpani, Francj, Czechami, Niemcami, Rumuni, Szwecj, Norwegi, Rosj, Biaorusi, Belgi, Ukrain. Formy wsppracy obejmoway wymiany midzynarodowe, udzia w zgrupowaniach i imprezach sportowych, realizacj projektw z partnerami z zagranicy, udzia w programie Sokrates. Wspprac t zaliczono do szans rozwoju miasta. Za silna stron miasta uznano m.in. imprezy kulturalne o charakterze regionalnym, oglnopolskim, midzynarodowym (Hora Cantavi, Midzynarodowy Plener Malarski U rda, Festiwal Muzyczny Wioso Jawinga, Midzynarodowy Festiwal Teatrw Dzieci i Modziey Wigraszek, Suwalski Jarmark Folkloru, Wigilia Chopska, Festyn Jawieski Szwajcaria, Piknik Kawaleryjski, Midzynarodowy Festiwal Piosenki i Taca Muszelki Wigier; oraz organizacj w miecie wysokiej rangi zawodw sportowych o charakterze oglnopolskim i midzynarodowym. Misj miasta okrelono nastpujco: Suwaki miastem zrwnowaonego rozwoju o wzrastajcej randze w regionie i kraju, otwartym na wspprac midzynarodow, dbajcym o sta popraw warunkw ycia mieszkacw, sprzyjajcym rozwojowi innowacyjnej gospodarki i usug o znaczeniu ponadlokalnym przy wykorzystaniu walorw rodowiska naturalnego. Wrd celw strategicznych znajduje si m.in. tworzenie warunkw do rozwoju wsppracy midzynarodowej i transgranicznej. Cel ten obejmuje: aktywn polityk gospodarcz stymulujc rozwj przedsibiorczoci; popraw sprawnoci funkcjonowania systemu komunikacyjnego miasta i jego powiza z otoczeniem regionalnym, krajowym i midzynarodowym; kreowanie pozytywnego wizerunku miasta w otoczeniu regionalnym, krajowym i midzynarodowym. Wrd planowanych zada wskazano m.in. budow na obrzeach miasta Centrum Obsugi Tranzytu TIR powoanie spki zaoycielskiej (kompleksowa obsuga ciarowego ruchu tranzytowego wedug standardw europejskich) celem adaptacji do przebiegajcej przez miasto trasy Via Baltica. Centrum pozwoli na usprawnienie wsppracy midzynarodowej i transgranicznej. Wrd planowanych zada wyrni naley modernizacj hal sportowych i zaplecza OSiR wraz z przebudow parkingw (kompleks sportowy ma pozwoli na organizowanie zawodw, imprez sportowych i kulturalnych o randze oglnopolskiej i midzynarodowej). Innym zadaniem ma by wspieranie organizacji festiwali, plenerw, warsztatw, seminariw i konferencji, obozw szkoleniowych oraz festynw o zasigu regionalnym, oglnopolskim i midzynarodowym; rozwj wsppracy z partnerami zagranicznymi; informacja turystyczna i rozbudowa systemu informacji wizualnej dla turystw; aktywny udzia miasta w promowaniu i reklamie lokalnej przedsibiorczoci oraz lokalnego produktu, w tym turystycznego; wypromowanie cyklicznej imprezy kulturalnej lub rozrywkowej o znaczeniu ponadlokalnym, krajowym lub midzynarodowym; przygotowanie i realizacja programu integrujcego dziaania promocyjne miasta i marki turystycznej

98

Suwalszczyzny we wsppracy z samorzdami i innymi podmiotami (wszystkie materiay powinny by w kilku wersjach jzykowych w tym po angielsku, niemiecku i rosyjsku). - Strategia Promocji Miasta Suwaki na lata 2010-2015 Podkrela si lokalizacj miasta przy drodze krajowej nr 8 bdcej czci midzynarodowej trasy E 67, kierunek na poudnie do Augustowa, Biaegostoku i Warszawy, a w drug stron kierunek na pnocny-wschd do Budziska, Kowna, pastw nadbatyckich i Skandynawii. Zwrcono uwag na remont Hali Widowiskowo-Sportowej - z potencjaem organizacji zawodw sportowych na skal midzynarodow oraz na potencja do rozwoju krajoznawczej turystyki wdrownej i rowerowej, turystyki przygranicznej i tranzytowej oraz turystyki wdkarskiej. Cechy te stanowi jednoczenie mocne strony miasta. W planowaniu dziaa promocyjnych zaleca si pogbianie wsppracy zagranicznej oraz przeksztacanie wydarzenia Suwaki Blues Festiwal na produktem o potencjale krajowym i midzynarodowym poprzez szersz i mocniejsz promocj (by moe w mediach specjalistycznych). W kampanii promocyjnej skierowanej do turystw zaproponowano wykreowanie kilku produktw: maratonu rolkowego (rajd miaby si rozgrywa na trasie Suwaki-Mariampol na Litwie); oraz Oglnopolskiej Ligi Darta (przyjazd zawodnikw i kibicw powinien posuy oywieniu bazy noclegowej zim. Miasto mogoby take promowa darta jako sport szkolny. Dart ma take duy potencja midzynarodowy, sport jest popularny w Wielkiej Brytanii, Irlandii i krajach skandynawskich). Zaleca si take szersz promocj cyklicznych imprez kulturalnych Suwak w pierwszej kolejnoci w miastach partnerskich poprzez np. pokazanie si na miejscu, w lokalnych mediach czy dosownie (ze stoiskiem prezentacyjnym czy z ofert sportowo-turystyczn). Zaleca si przy tym zastosowanie zasad wzajemnoci (promocja przez strony internetowe, w postaci reklam graficznych na portalach miejskich). Ponadto podstawowe informacje o Suwakach powinny by dostpne we wszystkich jzykach partnerskich. Kampania promocyjna skierowana do inwestorw powinna podkrela marki pochodzce z Suwak w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, wsparcie ich promocji (np. targowej czy zagranicznej). 2.15. Powiat suwalski - Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Suwalskiego na lata 2004-2006 oraz 2007-2013 Wrd mocnych stron powiatu znajduje si transgraniczny charakter gwnych drg koowych i kolejowych oraz szlakw rowerowych. W dokumencie podkrelono, i przygraniczne pooenie stwarza moliwoci intensyfikacji wsppracy gospodarczej i kulturalnej, ale te

99

sprzyja marginalizacji potrzeb powiatu w skali krajowej i midzynarodowej. Do szans zaliczono wzrost krajowego i zagranicznego popytu na zdrow ywno produkowan metodami ekologicznymi i tradycyjnymi oraz przebieg sieci transportowej w oparciu o korytarz transeuropejski Via Baltica. W okrelonych celach operacyjnych na uwag zasuguje 3.2. Wykreowanie i promocja pozytywnego wizerunku powiatu jako obszaru spjnych dziaa na rzecz rozwoju spoecznogospodarczego. Przewidziano tu dziaania na rzecz umacniania wsppracy z partnerami zagranicznymi. Dalsze dziaania okrelono w celu operacyjnym 3.3. Tworzenie klimatu dla napywu kapitau zewntrznego na rzecz rozwoju inwestycji w powiecie. S to: promocja powiatu jako dobrego miejsca do inwestowania kapitau; tworzenie i propagowanie profesjonalnych ofert dla inwestora krajowego i zagranicznego; pogbianie dotychczasowych wizi z partnerami zagranicznymi w celu poprawienia efektywnoci wsppracy; rozszerzanie wsppracy midzynarodowej przez pozyskiwanie nowych partnerw do realizacji wsplnych zada; pozyskiwanie rodkw pomocowych na wsparcie realizacji zada strategicznych; wykorzystanie moliwoci prawnych w zakresie montau finansowego dla realizacji inwestycji w postaci rnych form partnerstwa. - Strategia Rozwoju Powiatu Suwalskiego do 2015 roku Podkrelono, i powiat suwalski jest czonkiem Stowarzyszenia Euroregion Niemen, ktrego dziaalno obejmuje swym zasigiem pogranicze polskolitewskobiaoruskie. Uatwia to powiatowi nawizywanie i utrzymywanie wsppracy z samorzdami po drugiej stronie granicy. Do zagroe rozwoju powiatu zaliczono moliwo wystpienia gronych dla czowieka, przyrody i rodowiska awarii na Litwie (elektrownia atomowa w Ignalinie) oraz Biaorusi (zakady chemiczne w Grodnie) oraz rozbudow szlaku komunikacyjnego z Litwy do Europy Zachodniej, ktra bdzie prowadzi do fragmentacji krajobrazu oraz zmienia szlaki wdrwek zwierzt. Za mocne strony uznano uregulowan prawnie wspprac sub monitoringu rodowiska Polski i Litwy; wspprac midzynarodow w zakresie ochrony przyrody, w szczeglnoci parkw narodowych, z podobnymi obiektami europejskimi; wdroenie instrumentw rodowiskowych Suwalszczyzny). Misj powiatu okrelono nastpujco: Powiat suwalski obszarem zrwnowaonego rozwoju, wykorzystujcy walory przyrodniczo krajobrazowe, kulturowe i pooenie przygraniczne, tworzcy korzystne warunki dla aktywizacji wsi, rozwoju rolnictwa i turystyki, prawno-ekonomicznych wynikajcych ze mobilizujcych krajowych do realizacji inwestycji pro strategii oraz przyjtych zobowiza

midzynarodowych; szlaki rowerowe (Midzynarodowy Szlak EuroVelo 11 i piercie

100

dbajcy o popraw poziomu ycia mieszkacw. W celach operacyjnych wyrniono w szczeglnoci tworzenie klimatu dla napywu kapitau zewntrznego na rzecz rozwoju inwestycji w powiecie m.in. poprzez pogbianie dotychczasowych wizi z partnerami zagranicznymi w celu poprawienia efektywnoci wsppracy. - Plan odnowy miejscowoci Filipw Czwarty na lata 2009-2015 - Plan odnowy miejscowoci Wlka na lata 2009-2015 W opisie kapitau spoecznego mieszkacw zwrcono uwag na dziaalno na terenie gminy znanych w kraju i zagranic osb: Doc. Dr Wrblewski Jan by pracownikiem naukowym ART w Olsztynie kulturoznawstwo i bibliotekarstwo; znani ksia ze wsi Wlka Zieliski Jan proboszcz parafii w Warszawie, Andrzej Jako - rektor Seminarium Duchownego w Eku, Winiewski Krzysztof - w Suwakach w Parafii Kazimierza Krlewicza, siostra zakonna Regina Zieliska Zakon Bernadetek w Wawrze - Warszawa, Maria Wiszniewska zakonnica w Warszawie. - Strategia rozwoju Gminy Jeleniewo na lata 2000-2015 W dokumencie podkrelono, i gmina musi zwikszy swoj konkurencyjno wobec innych samorzdw w pozyskiwaniu rodkw zewntrznych tak na poziomie krajowym, jak i midzynarodowym. W szansach rozwoju gminy podkrelono: wzrastajce zainteresowanie na rynku krajowym i zagranicznym turystyk agodn i walorami rodowiska przyrodniczego; pozyskiwanie rodkw pomocowych z Unii Europejskiej na programy transgraniczne (Phare Credo); pooenie gminy w pobliu trasy Via Baltica; zainteresowanie wspprac przygraniczn na szczeblu euroregionalnym oraz wspprac ssiedzk po obu stronach granicy polskolitewskiej; funkcjonowanie struktur Euroregionu Niemen wspierajcych rozwj wsppracy transgranicznej; wzrost zainteresowania turystw i inwestorw terenem gminy; rozwj imprez kulturalnych o charakterze regionalnym, oglnokrajowym i midzynarodowym (Festiwal Kultury Celtyckiej, Festiwal Muzyki organowej, Festiwal Baltic Satelid, Midzynarodowy Plener Rzeby w Granicie Intergrart, Midzynarodowy Konkurs Pieni Chralnej Hora Cantavi); rozwj wsppracy midzynarodowej w ramach regionu, Forum powiatw oraz powiatu suwalskiego (Francja departament Jura, Niemcy powiat Muritz). Za zagroenia uznano: zmniejszajcy si popyt na produkty rolne wytwarzane tradycyjnymi metodami i niekonkurencyjne ceny w porwnaniu z produktami zagranicznymi; brak rodkw i spjnej polityki euroregionalnej w zakresie ochrony rodowiska; wzrost przestpczoci w regionie ze wzgldu na kryzys gospodarczy, bezrobocie i przygraniczne pooenie (napyw emigrantw).

101

- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jeleniewo na lata 2004-2008 W 1998 roku w gminie powstaa dziecica grupa teatralna Kameleon dziaajca pod patronatem Biblioteki publicznej w Jeleniewie, ktra uczestniczy w imprezach o charakterze lokalnym powiatowym, wojewdzkim oraz festiwalach midzynarodowych. Za istotne zadanie gminy uznano denie do poprawy stanu rodowiska naturalnego. Jednoczenie podkrela si, i na terenie gminy istniej sprzyjajce warunki do rozwoju energii odnawialnej elektrowni wiatrowych. W wyniku realizacji tych inwestycji przez inwestorw (krajowych lub zagranicznych) gmina uzyska stae dochody, ktre umoliwia dalszy rozwj gminy i tym samym zapewni wkad wasnych na realizacj inwestycji z funduszy strukturalnych. W celu strategicznym rozwj bazy ekonomicznej gminy podkrelono, i korzystne pooenie w terenie przygranicznym stymuluje obsug ruchu transgranicznego, wobec czego naley tworzy infrastrukturalne i instytucjonalne warunki dla lokowania przedsibiorstw i osb zwizanych z t dziaalnoci na terenie gminy. - Plan Rozwoju miejscowoci Jeleniewo na lata 2005-2008 Dokument powtarza wnioski z planu rozwoju gminy. Dodatkowo zwraca si uwag na poczenie drg z tras midzynarodow nr 8 na przejcie graniczne midzy Litw a Polsk. Do moliwoci rozwoju miejscowoci zaliczono: zainteresowanie wspprac zagraniczn na szczeblu euroregionalnym oraz wspprac ssiedzk z Litw i Rosj; organizowanie midzynarodowych imprez kulturalno-turystyczno-sportowych, wymiany modziey z organizacjami zagranicznymi; oraz wzrastajce zainteresowanie na rynku krajowym i zagranicznym turystyk agodn i walorami rodowiska przyrodniczego. Do mocnych stron miejscowoci zaliczono realizacj projektu z funduszu PHARE Z Wiejskiej Chaty z udziaem modziey z Litwy i Polski. Do planowanych dziaa zaliczono podniesienie jakoci ycia mieszkacw gminy poprzez wzbogacenie oferty kulturalnej i sportowej w miejscowoci Jeleniewo. Cel ten ma by realizowany przez Remont Biblioteki Publicznej w Jeleniewie i jej dostosowanie do potrzeb mieszkacw. Na bazie biblioteki prowadzona jest wsppraca przygraniczna suca wsplnej wymianie modziey. Planuje si te organizowanie midzynarodowych imprez kulturalnosportowych i turystycznych oraz wymiany modziey z organizacjami zagranicznymi. - Plan odnowy miejscowoci Jeleniewo na lata 2009-2015 W dokumencie powtarza si zaobserwowane wczeniej elementy moliwoci i szans rozwoju wsppracy transgranicznej.

102

- Plan Rozwoju Gminy Przerol (2005) Zwraca si jedynie uwag na wykorzystanie midzynarodowych standardw statystyki publicznej do opisu sytuacji na lokalnym rynku pracy. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Raczki na lata 2004-2013 Za mocne strony gminy uznano m.in. lokalizacj gminy w 30 km pasie przyspieszonego rozwoju zwizanego z midzynarodow tras szybkiego ruchu Via Baltica; blisko granic z Rosj, Litw i Biaorusi oraz do przej granicznych. Za szanse za znalezienie si w pamie przyspieszonego rozwoju gospodarczego zwizanego z obsug midzynarodowej trasy szybkiego ruchu Via Baltica. - Strategia Rozwoju Gminy Rutka-Tartak (2006) Podkrela si atrakcyjne pooenie przyrodnicze Rutki-Tartak. Tereny gminy mog stanowi doskona baz dla rozwoju narciarstwa i innych form turystyki zimowej. Zagospodarowane moe zosta te pole namiotowe i szlak kajakowy w zakolu Szeszupy, ktre mog sta si doskona atrakcj turystyczn o charakterze midzynarodowym (spywy kajakowe prowadzce a do Niemna). - Program Rozwoju Lokalnego Gminy Suwaki na lata 2004-2013 Podkrela si obecno linii kolejowej Biaystok Suwaki Trakiszki oraz drogi krajowej midzynarodowej Biaystok Suwaki Budzisko. Ukad kolejowy ma stanowi cz trasy Via Baltica o charakterze midzynarodowym. W planowanych dziaaniach zapisano opracowanie programu rozwoju turystyki, reklam atrakcyjnych miejsc turystycznych oraz nawizanie wsppracy przygranicznej. - Plan rozwoju miejscowoci Szypliszki na lata 2005-2008 W wymiarze kultury podkrelono, i na terenie miejscowoci dziaa wietlica gminna w ktrej organizowane s lokalne i midzynarodowe festynw Biesiada na pograniczu. Przy wietlicy dziaa te od 1981 roku zesp folklorystyczny Pogranicze, skadajcy si z trzech grup: zespou piewaczego, kapeli i grupy tanecznej, ktry odtwarza pieni, tace i obrzdy z pogranicza polsko-litewskiego. Zesp bierze udzia w midzynarodowych festiwalach w Europie. Do wyzwa miejscowoci zaliczono utworzenie nowych miejsc pracy przez pozyskanie inwestora zagranicznego.

103

- Plan odnowy miejscowoci Kaletnik na lata 2009-2015 Wyzwaniem miejscowoci jest utworzenie nowych miejsc pracy przez pozyskanie inwestora zagranicznego. Za jej mocn stron uznano blisko granicy z Litw. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wiajny na lata 2004-2013 Wrd zada gminy wskazano na potrzeb m.in. stwarzania korzystnych warunkw dla wzrostu gospodarczego i zewntrznych inwestycji, promocj gminy na szczeblu regionalnym, krajowym i midzynarodowym oraz rozwj rolnictwa i turystyki. W planowanych dziaaniach wskazano na popraw infrastruktury transportu transgranicznego, infrastruktury turystycznej i infrastruktury kulturalnej. Ich osigniecie ma prowadzi do: wykorzystania przygranicznego pooenia gminy, poprawy dostpnoci gminy dla turystw z zagranicy, tworzenia marki lokalnej dla nowych produktw. 2.16. Powiat wysokomazowiecki - Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Wysokomazowieckiego na lata 2008-2013 W dokumencie zwraca si jedynie uwag, i transport drogowy w powiecie obejmuje dostp do drogi midzynarodowej E-8 (odcinek Warszawa Terespol do przejcia granicznego z Biaorusi). - Plan odnowy miejscowoci Ciechanowiec (2009) - Plan odnowy miejscowoci Czaje-Wlka na lata 2010-2017 - Plan odnowy miejscowoci Kozarze na lata 2010-2017 - Plan odnowy miejscowoci Pobikry na lata 2010-2017 - Plan odnowy miejscowoci Radziszewo Krle (2009) - Plan odnowy miejscowoci Radziszewo-Sieczuch na lata 2010-2017 - Plan odnowy miejscowoci Skrzec na lata 2010-2017 - Plan odnowy miejscowoci Winna Powitna na lata 2010-2017 - Plan odnowy miejscowoci Wojtkowice Stare na lata 2010-2017 W dokumentach umieszczono zblione zapisy. Podkrela si obecno ruchu turystycznego z uwagi na pooenie Ciechanowca na szlaku Warszawa-Biaowiea oraz na dziaalno Muzeum Rolnictwa wraz ze skansenem budownictwa ludowego o znaczeniu krajowych i midzynarodowym. Podkrela si realizacj w gminie Midzynarodowego Festiwalu Folkloru Podlaskie Spotkania oraz dziaalno Stowarzyszenia TUTOR w Kozarzach, ktre posiada w swoich celach wspdziaanie z zagranicznymi organizacjami spoecznymi, samorzdowymi i

104

gospodarczymi, w tym udzielanie stypendiw dofinansowanych przez Polsko-Amerykask Fundacj Wolnoci. W planowanych dziaaniach zwraca si uwag na Festiwal Kozarski zwizany z lokaln upraw dyni. Festiwal ma by realizowany w ramach midzynarodowej wsppracy m.in. z partnerami gminy Ciechanowiec z Litw i Biaorusi. - Strategia rozwoju miasta i gminy Ciechanowiec do roku 2020 Jednym z celw dokumentu jest rozwj wsppracy zagranicznej. Ma by on osigany poprzez oglnie: pozyskanie zagranicznych partnerw w celu realizacji wsplnych przedsiwzi majcych na celu transfer know-how, rozwj partnerskich kontaktw oraz nawizanie wsppracy gospodarczej z zagranicznymi podmiotami gospodarczymi. Przewidziane zadania to: okrelenie profilu i przedmiotu potencjalnej wsppracy oraz krajw pochodzenia partnerw, przygotowanie i rozesanie propozycji wsppracy, identyfikacja programw wspfinansujcych wspprac zagraniczn oraz podpisanie porozumie o wsppracy. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Czyew-Osada na lata 2007-2012 W atutach gminy zapisano w ramach sfery rodowiskowo-przyrodniczej moliwo wdraania programw rolno-rodowiskowych UE oraz moliwo uzyskania zewntrznego (krajowego i/lub zagranicznego) wsparcia finansowego programw ochrony rnorodnoci przyrodniczej oraz realizacji programu zalesiania gruntw o niskiej przydatnoci rolniczej. - Plan odnowy miejscowoci Sokoy na lata 2009-2015 W planie podkrela si, i w miejscowoci Dworaki Staki na terenie gminy zlokalizowana jest stacja gazowa redukcyjno-pomiarowa, gmina posiada te opracowan Koncepcj gazyfikacji gminy. Przez gmin przebiega bowiem gazocig tranzytowy relacji Rosja-Niemcy. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sokoy (2004) Podkrela si jedynie, e przez teren gminy nie przebiegaj adne drogi krajowe ani midzynarodowe, co nadaje ukadowi drogowemu charakter lokalny. Niemniej gmin dzieli niewielka odlego od drogi krajowej Warszawa-Biaystok.

105

2.17. Powiat zambrowski - Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Zambrowa na lata 2005-2013 W dokumencie w ramach obszaru dziaania poprawa stanu rodowiska kulturalnego i turystycznego jedynie oglnie zwraca si uwag na potrzeb rozwoju wsppracy zagranicznej. - Strategia Umiarkowanego Zrwnowaonego Rozwoju Zambrowa na lata 2001-2015 Za szans rozwoju gminy uznaje si w sferze infrastruktury spoecznej liczne wizi rodzinne mieszkacw miasta z USA i innymi krajami. Chodzi tu o relacje rodzinne oraz zwizane z tym migracje mieszkacw Zambrowa zarwno stae, jak i wahadowe, ktre przyczyniaj si do podnoszenia sytuacji materialnej Zambrowian. Uznano, i migranci z Zambrowa do USA czy Belgii mog stanowi wan grup docelow dziaa promocyjnych, na ktr naley oddziaywa poprzez oferty skierowane do rodowisk migracyjnych oraz przez nie na rodowisko inwestorw zagranicznych, z nimi powizanych. Za zagroenie rozwoju gminy uznano brak zainteresowania regionem przez kapita zagraniczny. Jednym z celw strategicznych rozwoju gminy zostaa promocja miasta w kraju i za granic. Promocja ma prowadzi do tworzenia wizerunku gminy jako stwarzajcej korzystne warunki do inwestowania kapitau krajowego i zagranicznego. Jednoczenie podkrela si wspieranie indywidualnej przedsibiorczoci poprzez stwarzanie warunkw dla reinwestowania kapitau przywiezionego z zagranicy przez mieszkacw Zambrowa i osb zwizanych w przeszoci z miastem. Gmina deklaruje take zamiar powoania Izby Gospodarczej w Zambrowie, ktra m.in. broniaby rynku lokalnego przed zmonopolizowaniem przez silne zagraniczne podmioty gospodarcze oraz promowaaby krajow i zagraniczn ofert gospodarcz miasta, producentw i produktw, wspieraaby transfer nowych technologii do miejscowych producentw. Podkrela si take dziaanie na rzecz rozwijania wsppracy z miastem Visaginas w Republice Litewskiej gwnie na paszczynie gospodarczej poprzez kontakty podmiotw gospodarczych z obu miast. Zaplanowano take nawizanie nowych kontaktw Zambrowa z zagranicznymi samorzdami co ma umoliwi przenoszenie wypracowanych przez nich metod organizacyjnych. - Strategia rozwoju Zambrowa na lata 2007-2015 Wrd istotnych uwarunkowa gminy zwrcono uwag na pooenie miasta Zambrowa na szlaku komunikacyjnym drogi midzynarodowej Nr 8 oraz uznanie miasta za baz wypadow dla firm krajowych i zagranicznych do handlu ze Wschodem. W celu rozwoju promocja miasta w kraju i za granic powtarza si dziaania okrelone w Strategii Umiarkowanego Zrwnowaonego Rozwoju Zambrowa na lata 2001-2015.

106

- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Koaki Kocielne na lata 2007-2013 Zwrcono uwag jedynie, i droga krajowa S8 przebiegajca przez gmin stanowi odcinek drogi midzynarodowej E67 Via Baltica, czcej pastwa nadbatyckie z krajami centralnej i poudniowej Europy. Na terenie gminy ma by zlokalizowane Miejsce Obsugi Podrnych obejmujce stacje benzynowe, restauracje, parkingi oraz punkty napraw pojazdw. Rozbudowa trasy wymusza te dbanie o rodowisko naturalne. Due natenie ruchu na drodze S8 ju teraz prowadzi do wysokiego poziomu emisji tlenkw wgla, tlenkw azotu, wglowodorw aromatycznych i alifatycznych, pyu, dwutlenku siarki, zwizkw oowiu i sadzy oraz zanieczyszczenia wd gruntowych. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rutki (2004) Podkrela si lokalizacj w gminie drogi krajowej nr 8, ktra stanowi cig drogi midzynarodowej E-67 Via Baltica czcej pastwa nadbatyckie z krajami centralnej i poudniowej Europy. - Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rutki na lata 2007-2013 Zwraca si jedynie uwag, i wsppraca transgraniczna z krajami partnerskimi UE zyskuje na znaczeniu i bdzie wspierana w latach realizacji planu ze rodkw Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa i Partnerstwa.

107

3. PODSUMOWANIE - OBSZARY I KIERUNKI WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ

W prezentowanej analizie Desk Research uwzgldniono 173 dokumenty z powiatw i gmin wojewdztwa podlaskiego, ktre uwzgldniay wybrane sowa kluczowe dotyczce wsppracy transgranicznej oraz dyplomacji obywatelskiej i samorzdowej. W tym miejscu zawa si jednak omawianie wnioskw do 169 dokumentw pominite zostan te z miast powiatowych Biaystok, oma i Suwaki, gdy obejmuj waciwie wszystkie analizowane obszary i kierunki wsppracy. Obszary tematyczne wsppracy przypisywane dokumentom podzielono podczas przegldu na nastpujce: G - gospodarcza, infrastrukturalna, rynek pracy; A - administracyjna, koordynacyjna, planistyczna; K - kulturalna, turystyczna; S - spoeczna, edukacyjna, wymiana, komunikacja midzyludzka; O - ochrona rodowiska; N - naukowa; B - brak obszarw wsppracy. Kraje na ktre wskazywano ukierunkowanie wsppracy zawono do najbliszych ssiadw wojewdztwa podlaskiego: Biaoru, Litwa, Rosja i Ukraina. Tabela 4. Charakterystyka ilociowa analizowanych dokumentw strategicznych Dokumenty bez Udzia sw dokumentw kluczowych powiatu i jego dotyczcych gmin w analizie wsppracy (%) transgranicznej 8 61,9% 20 60,8% 7 46,2% 2 84,6% 10 63,0% 7 36,4% 14 44,0% 10 44,4% 5 58,3% 3 76,9% 8 66,7% 6 71,4% 10 3 113 58,3% 66,7% 59,9%

Powiat

Analizowane dokumenty ogem 13 31 6 11 17 4 11 8 7 10 16 15 14 6 169

Analizowane dokumenty powiatw 1 1 0 2 1 1 3 1 2 2 3 2 1 0 20

Analizowane dokumenty gmin 12 30 6 9 16 3 8 7 5 8 13 13 13 6 149

Augustowski Biaostocki Bielski Grajewski Hajnowski Kolneski omyski Moniecki Sejneski Siemiatycki Soklski Suwalski Wysokomazowiecki Zambrowski Razem

rdo: opracowanie wasne.

108

Najwicej dokumentw speniajcych kryteria analizy, a wic obejmujcych przynajmniej w odniesieniu i do uytych sw z kluczowych powiatu zagadnienia wsppracy (84,6%), midzynarodowej zagranicznej, pochodzio grajewskiego

siemiatyckiego (76,9%) i suwalskiego (71,4%). Najmniej natomiast z powiatw kolneskiego (36,4%), monieckiego (44,4%) i omyskiego (44,0%), przy czym s to powiaty regionu pooone najdalej od granicy krajowej. Tabela 5. Obszary wsppracy w analizowanych dokumentach strategicznych
A administracyjna, koordynacyjna, planistyczna G gospodarcza, infrastrukturalna, rynek pracy Sspoeczna, edukacyjna, komunikacja midzyludzka

Powiat

Kkulturalna, turystyczna

Nnaukowa

Oochrona rodowiska

Brak B - brak obszarw obszarw wsppracy wsppracy (%)

Augustowski Biaostocki Bielski Grajewski Hajnowski Kolneski omyski Moniecki Sejneski Siemiatycki Soklski Suwalski Wysokomazowiecki Zambrowski Razem

1 1 1 0 3 1 2 1 2 4 3 4 0 2 25

8 15 4 8 7 1 9 5 5 8 9 11 5 5 100

6 20 2 8 16 0 7 6 7 6 13 10 9 1 111

0 2 1 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5

4 0 0 1 5 0 3 3 3 5 0 4 1 1 30

1 5 1 2 5 3 2 3 3 1 4 5 1 1 37

1 3 1 0 0 0 1 0 0 2 0 1 0 0 9

7,7% 9,7% 16,7% 0,0% 0,0% 0,0% 9,1% 0,0% 0,0% 20,0% 0,0% 6,7% 0,0% 0,0% 0,0%

* W kadym dokumencie autorzy mogli wskaza od braku do kilku obszarw wsppracy. rdo: opracowanie wasne.

W odniesieniu do obszarw wsppracy zauwaa si, e nie s wystarczajco doprecyzowane w blisko 20% dokumentw z powiatu siemiatyckiego, 16,7% bielskiego, 9,7% biaostockiego i 9,1% omyskiego. W wikszoci powiatw wyaniaj si zatem do wyrane zagadnienia w ktrych wadze samorzdowe ju prowadz wspprac lub zamierzaj podj j w przyszoci. Wrd analizowanych obszarw w dokumentach dominuj dwa pola wsppracy: kulturalna i turystyczna (65,7% dokumentw) oraz gospodarcza, infrastrukturalna, dotyczca rynku pracy (59,2%). Znacznie mniejszy udzia maj zagadnienia ochrony rodowiska, wsppracy administracyjnej oraz spoecznej (po okoo 20%).

109

Minimalne znaczenie ma wsppraca naukowa (3%), co mona wyjani faktem, i w powiatach waciwie nie znajduj si gwne orodki naukowe i technologiczne. S bowiem zlokalizowane w miastach na prawach powiatu. Ukierunkowanie na wspprac gospodarcz jest szczeglnie widoczne w powiatach zambrowskim (83,3% jego dokumentw), omyskim (81,8%), siemiatyckim (80,0%), suwalskim (73,3%), grajewskim (72,7%) oraz sejneskim (71,4%). Naley przy tym nadmieni, i wsppraca gospodarcza dotyczy gwnie pobudzania przedsibiorczoci, handlu zagranicznego i tworzenia infrastruktury transgranicznej. Wspprac w obszarze kultury i turystyki s wyranie zainteresowane samorzdy w powiecie sejneskim (100,0% jego dokumentw), hajnowskim (94,1%), soklskim (81,3%), monieckim (75,0%), grajewskim (72,7%) i suwalskim (66,7%). Przy czym ten obszar wsppracy stanowi bardziej uzupenienie celw gospodarczych nieli odrbny cel. W tym obszarze przewanie wskazuje si na promocj obszarw jako atrakcyjnych dla goci z zagranicy ze wzgldu na dobry stan rodowiska naturalnego, tradycje lokalne i zrnicowanie kulturowe. Wsppraca w zakresie ochrony rodowiska w wikszoci przypadkw nie jest zharmonizowana z wspprac w zakresie promocji turystyki. Co za tym idzie w dokumentach waciwie nie powica si uwagi procesom stymulowania sektora kultury i szerzej kreatywnego ani tworzeniu rozwiza na rzecz zrwnowaonej turystyki, w tym turystyki kulturalnej. Tylko w kilku dokumentach mona zauway wyrnienie etapw wsppracy. Przykad mog tu stanowi wsplne strategie gmin pogranicza polsko-litewskiego opracowane w powiecie sejneskim. Zauwaa si w nich, e w pierwszej kolejnoci wsppraca dotyczya pogbiania kontaktw spoecznych i kulturowych (np. wymiana modziey, wizyty studyjne), a nastpnie wsplnego planowania i wymiany praktyk administracyjnych. Na tej podstawie tworzy si wsplne podejcie do wsppracy gospodarczej, turystycznej i w zakresie ochrony rodowiska. Dokumenty wikszoci samorzdw nie tylko nie uwzgldniaj perspektywy zagranicznych partnerw, ale te zawaj kontakty zagraniczne do wymiaru gospodarczego czynic je bardziej ekspansj handlow i promocyjn, ni wspprac prowadzc do oboplnych korzyci. Czst wad dokumentw strategicznych jest take ograniczenie opisu czynnikw midzynarodowych do wskazania kilku oglnych pozycji w analizie SWOT. Czynniki te przewanie nie s nastpnie przekadane na cele strategiczne, cele operacyjne oraz konkretne zadania i dziaania. Kiedy indziej pooenie przygraniczne i wspprac zagraniczn wprowadza si do wizji lub misji jednostki samorzdu, jednake to rwnie pozostaje bez powizania z planowanymi dziaaniami. Bardzo rzadko w dokumentach wskazuje si na przykady konkretnych zada i projektw do realizacji, ktre maj prowadzi do

110

rozwoju wsppracy zagranicznej lub przycigania goci z zagranicy. Niedookrelenie konkretnych zada czyni wspprac jedynie czym deklaratywnym. Tabela 6. Kierunki wsppracy w analizowanych dokumentach strategicznych Brak kierunku wsppracy 3 19 5 9 8 4 7 6 0 5 9 6 13 4 98 Brak kierunku wsppracy (%) 23,1% 61,3% 83,3% 81,8% 47,1% 100,0% 63,6% 75,0% 0,0% 50,0% 56,3% 40,0% 92,9% 66,7% 58,0%

Powiat Augustowski Biaostocki Bielski Grajewski Hajnowski Kolneski omyski Moniecki Sejneski Siemiatycki Soklski Suwalski Wysokomazowiecki Zambrowski Razem

Biaoru 6 10 1 2 8 0 1 0 3 5 6 1 1 0 44

Litwa 9 5 0 2 0 0 1 2 7 1 4 9 1 2 43

Rosja 1 2 0 2 1 0 1 0 0 1 1 2 0 0 11

Ukraina 1 1 1 0 3 0 0 1 0 3 1 0 0 0 11

* W kadym dokumencie autorzy mogli wskaza od braku do kilku kierunkw wsppracy. rdo: opracowanie wasne.

Jeli chodzi o kierunki krajw z ktrymi dana jednostka samorzdu terytorialnego zamierza wsppracowa to w dokumentach przewaa wykorzystywanie bardzo oglnych sformuowa jak np. zagranica, partnerzy zagraniczni, kraje ssiednie, kraje wschodnie. Zwroty te nie okrelaj precyzyjnie grup docelowych z ktrymi samorzd zamierza wsppracowa lub w ktrych zamierza promowa swoj aktywno. Jednoczenie ich uycie moe sugerowa zupen obojtno lub brak wiedzy o kraju pochodzenia partnerw, w tym inwestorw i kapitau zagranicznego. Stan ten mona interpretowa dwojako. Z jednej strony sytuacja gospodarcza gmin warunkuje, i s zdesperowane w poszukiwaniu inwestorw i nie jest istotne skd bd pochodzi. Z drugiej strony mona uzna, i gminy nie s jednak aktywne w poszukiwaniu podmiotw do wsppracy i oczekuj dowolnej pomocy z zewntrz. Brak wyranie wyrnionego kierunku wsppracy dotyczy w szczeglnoci powiatw kolneskiego (100% analizowanych dokumentw), wysokomazowieckiego (92,9%), bielskiego (83,3%), grajewskiego (81,8%), monieckiego (75,0%) i zambrowskiego (66,7%).

111

Spord analizowanych krajw z ktrymi jednostki samorzdu zamierzaj lub ju prowadz wspprac wyranie przewaaj Biaoru (26,0% analizowanych dokumentw) i Litwa (25,4%). Mniejsze zainteresowanie dotyczy Rosji i Ukrainy (po 6,5%). Denie do wsppracy z Biaorusi dostrzec mona gwnie w dokumentach powiatw siemiatyckiego (50,0%), hajnowskiego (47,1%), augustowskiego (46,2%), sejneskiego (42,9%), soklskiego (37,5%) i biaostockiego (32,3%). Denie do wsppracy z Litw zauwaalne jest gwnie w dokumentach powiatw sejneskiego (100%), augustowskiego (69,2%), suwalskiego (60,0%), zambrowskiego (33,3%), soklskiego (25,0%) i monieckiego (25,0%). Wsppraca z Rosj jest podana w dokumentach powiatu grajewskiego (18,2%), suwalskiego (13,3%), siemiatyckiego (10,0%) i omyskiego (9,1%). Wsppraca z Ukrain za w powiatach siemiatyckim (30,0%), hajnowskim (17,6%), bielskim (16,7%) i monieckim (12,5%). Najwiksze nastawienie na zrnicowanie partnerw zagranicznych maj powiaty sejneski, augustowski, siemiatycki, suwalski, soklski i hajnowski.

112

WNIOSKI I REKOMENDACJE

Potencja wsppracy Na poziomie gmin i powiatw zauwaa si przede wszystkim zainteresowanie wspprac Wrd analizowanych dokumentw znalazy si jedynie dwa programy opracowane transgraniczn z krajami wschodnimi w obszarach kultury, w tym turystyki oraz gospodarki. wsplnie przez samorzdy wojewdztwa podlaskiego i partnerw zagranicznych. Dokumenty te mog suy za wzr do tworzenia zblionych programw take w innych obszarach tematycznych i w innych gminach przygranicznych. Istotnym czynnikiem wzmacniajcym potencja wsppracy jest peryferyjne pooenie gmin w wojewdztwie podlaskim i ich wschodnich partnerw. Sytuacja ta zmniejsza rnice wystpujce midzy podmiotami po obu stronach granicy i uatwia wspprac. Dobrze rozwinite powizania kooperacyjne posiadaj regionalne publiczne instytucje kultury oraz publiczne i niepubliczne szkoy wysze. Zasadne jest ich poszerzanie o wspprac z podmiotami pozarzdowymi i instytucjami otoczenia biznesu. Istotny czynnik wspierania obywatelskiego wymiaru dyplomacji moe stanowi powoana sie Regionalnych Orodkw Debaty Midzynarodowej. Zasadniczym wyzwaniem jej podmiotw moe by jednak dotarcie i podjcie wsppracy z podmiotami pooonymi poza gwnymi miastami kraju, w ktrych orodki te zostay zlokalizowane. Bariery wsppracy Za istotn barier wsppracy naley uzna odmienn pozycj poszczeglnych pastw na arenie midzynarodowej. Wojewdztwo podlaskie znaczco rni si pod wzgldem uwarunkowa geograficznych, administracyjnych i gospodarczych od swoich potencjalnych przygranicznych partnerw - w szczeglnoci od ssiadujcych z UE: Biaorusi, Rosji i Ukrainy. W przypadku pastw nadbatyckich istotn barier wsppracy jest niedobr infrastruktury transgranicznej. Zainteresowanie na poziomie samorzdowym gwnie wspprac gospodarcz mona interpretowa jako wci niewielkie zainteresowanie budowaniem zasobw i potencjau wykorzystania mikkiej siy. Tym samym dziaania zwizane z wspprac transgraniczn czsto nie s stopniowane, nie stanowi procesu budowania relacji od lepszego poznawania partnerw w wymiarze kontaktw midzyludzkich i wymiany dobrych praktyk administracyjnych, po tworzenie wsplnych koncepcji w poszczeglnych dziedzinach polityki spoecznej i polityki gospodarczej.

113

Niezbdne jest ograniczanie stereotypw i barier jzykowych, ktre ograniczaj wspprac

z pastwami ssiednimi UE. W analizowanych dokumentach kraje te s postrzegane bd jako chonny rynek zbytu produktw i usug, bd jako rdo napywu turystw. Waciwie nie powica si uwagi problemom w komunikacji midzyludzkiej i znoszeniu uprzedze. W Za istotne bariery naley uzna brak wypracowanych i opisanych modeli wspzarzdzania konsekwencji instytucje publiczne koncentruj si gwnie na samodzielnym kultur oraz bardzo ogln strategi polityki kulturalnej wojewdztwa podlaskiego. przygotowywaniu wydarze i innych usug kulturalnych nie uwzgldniajc potencjau wsppracy i koordynacji dziaa z podmiotami pozarzdowymi. Podstawow barier udziau organizacji pozarzdowych w programach wsppracy transgranicznej jest koncentracja ich dziaalnoci na poziomie lokalnym, braki kompetencyjne w zakresie wsppracy midzynarodowej, mae grono powiza zagranicznych, znikoma dziaalno marketingowa w jzykach obcych oraz niedostatek wasnych rodkw finansowych. Potrzeby wsparcia wsppracy Zasadne jest stymulowanie niedocenianych obecnie na poziomie samorzdowym obszarw wsppracy transgranicznej takich jak wsppraca administracyjna i planistyczna, naukowa oraz w zakresie ochrony rodowiska. Zasadne jest wzmocnienie pozycji euroregionw dziaajcych w wojewdztwie podlaskim. Struktury te obecnie s rzadko wskazywane jako istotne we wsppracy transgranicznej w dokumentach samorzdowych oraz uznawane za gwnie suce do wsppracy spoecznej i kulturalnej. Niezbdne jest wsparcie samorzdw i podmiotw pozarzdowych w budowaniu strategicznego podejcia do wsppracy zagranicznej. W szczeglnoci niezbdne jest stworzenie szkole i narzdzi na rzecz budowania i wdraania caociowych programw wsppracy. Programy te powinny by take szeroko konsultowane z obywatelami i ich organizacjami na poziomie lokalnym i regionalnym. Dokumenty dotyczce wsppracy zagranicznej powinny w odpowiednim stopniu uwzgldnia priorytety wskazywane w strategiach i programach przyjtych na poziomie centralnym i regionalnym. Nie mona uzna za wystarczajce okrelenie zgodnoci dokumentw lokalnych na podstawie jedynie oglnych deklaracji odwoania si do priorytetw wyszego rzdu czy te kopiowania ich w formie postulatw. Nowy system zarzdzania rozwojem kraju okrela wiele niepodejmowanych w latach poprzednich obszarw wsppracy w ktrych aktywn rol mog odegra podmioty samorzdowe i obywatelskie. Niezbdne jest wyrwnywanie szans w dostpie polskich organizacji pozarzdowych w programach wsppracy transgranicznej poprzez nie tylko wzmocnienie ich kompetencji w tym

114

zakresie - wiedzy o stosunkach midzynarodowych, funduszach zagranicznych i pomocy rozwojowej, ale take stworzenie odpowiednich mechanizmw finansowych gwarantujcych stabilno wsppracy. Zasadne jest podjcie bada nad dobrymi praktykami wsppracy obywatelskiej podejmowanej tak w wymiarze nieformalnym - przez samych obywateli, jak i przez organizacje pozarzdowe. Zasadne jest w szczeglnoci analizowanie podmiotw oywiajcych kontakty obywateli Polski z innymi krajami, zorientowanych na pogbianie integracji europejskiej i wsppracy UE z krajami ssiednimi, zrzeszajcych studentw oraz prowadzcych dziaalno na rzecz sprawiedliwoci spoecznej i praw czowieka.

115

BIBLIOGRAFIA

Wizy za bilety - propozycja opery dla biaoruskich melomanw, Wrota Podlasia, 6.03.2013, www.wrotapodlasia.pl/pl/wiadomosci/kultura_sztuka/_ Wizy_z_bilety_propozycja_opery_dla_bialoruskich_melomanow.htm [10.10.2013]. About U.S. Public Diplomacy, http://pdaa.publicdiplomacy.org/?page_id=6 [10.10.2013]. Badania wizerunkowe Polski i polskiej gospodarki w krajach gwnych partnerw gospodarczych. Raport z badania Desk-Research, Ageron Polska, Warszawa 2011. Bazy ngo.pl, Stowarzyszenie Klon/Jawor, http://bazy.ngo.pl [10.10.2013]. Biaorusini bd musieli zapaci za wiz kulturaln. Opera to odczuje, Gazeta Wyborcza, 07.06.2013, http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,14059610, Bialorusini_beda_musieli_zaplacic_za_wize_kulturalna_.html [10.10.2013]. Boni M. (red.), Raport o kapitale intelektualnym Polski, KPRM, Warszawa 2008. Boni M. (red.), Raport Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, KPRM, Warszawa 2009. Brya J., Dyplomacja instrumentem polityki zagranicznej pastwa, [w:] W. Malendowski, C. Mojsiewicz (red.), Stosunki midzynarodowe, Atla 2, Wrocaw 2004. Czym jest dyplomacja publiczna, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.msz.gov.pl/ pl/polityka_zagraniczna/dyplomacja_publiczna/czym_jest_dp/ [10.10.2013]. Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesnoci, KPRM, Warszawa 11.01.2013. Dobrzaska B., Sitek M., Mini leksykon dyplomatyczny, Wyd. Wyszej Szkoy Gospodarki Euroregionalnej, Jzefw 2011. Europejska Karta Regionw Granicznych i Transgranicznych. Nowelizacja, SERG, Gronau 2004. Europejska Konwencja Ramowa o Wsppracy Transgranicznej midzy Wsplnotami i Wadzami Terytorialnymi sporzdzona w Madrycie dnia 21 maja 1980 r., Dz. U. 1993, nr 93, poz. 287. Europejska Wsppraca Terytorialna 2007-2013, Wrota Podlasia, www.wrotapodlasia.pl/ pl/ue/europejska_wspolpraca_terytorialna/ [10.10.2013]. Europejska Wsppraca Terytorialna w latach 2014-2020, MRR, Materiay z konferencji Wsppraca midzyregionalna dowiadczenia i szanse, 15.10.2013, Katowice, www.ewt.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Documents/EWT_2014_2020.pdf [15.10.2013]. Europejski Instrument Ssiedztwa i Partnerstwa, Wrota Podlasia, www.wrotapodlasia.pl/ pl/ue/europejski_instrument_partnerstwa_sasiedztwa/ [10.10.2013]. Fuksiewicz A., ada A., Wenerski ., Wsppraca zagraniczna polskich samorzdw wnioski z bada, ISP, Warszawa 2012.

116

Gawroski S., Dyplomacja publiczna - komunikowanie midzynarodowe na usugach brandingu narodowego, Komunikacja Spoeczna 1/2012. Hereniak M., Marka narodowa. Jak skutecznie budowa wizerunek i reputacj kraju, PWE, Warszawa 2011. INTERREG IVC 2007-2013. udzia polskich partnerw, MRR, Materiay z konferencji Wsppraca midzyregionalna dowiadczenia i szanse, 15.10.2013, Katowice, www.ewt.gov.pl/ WstepDoFunduszyEuropejskich/Documents/IR4C_polscy_partnerzy.pdf [15.10.2013]. Jaboska A., Hryniewicka W., NGOS jako potencjalny podmiot wsppracy transgranicznej, [w:] M. Perkowski (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010. Kieliszewski P., Poprawski M., Instytucje publiczne i dyplomacja kulturalna. Potencjay i wyzwania, Zarzdzanie Publiczne 3(9)/2009. Kisiel R., Wojarska M. (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013. Kitler W., Bezpieczestwo Narodowe RP. Podstawowe kategorie, uwarunkowania, system, Wyd. Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2011. Kuciski K., Glokalizacja jako indygenizacja globalizacji, Rocznik yrardowski, Tom IX/2011. Lista podpisanych umw grantowych, Lithuania-Poland-Russia ENPI Cross-border Cooperation Programme 2007-2013, www.lt-pl-ru.eu/pl,11 [10.10.2013]. Malendowski W., Mojsiewicz C. (red.), Stosunki midzynarodowe, Atla 2, Wrocaw 2004. Nye J., Soft Power. Jak osign sukces w polityce wiatowej perswazyjne rodki oddziaywania politycznego (kultura, propaganda, dyplomacja), WAiP, Warszawa 2007. O sieci Regionalnych Orodkw Debaty Midzynarodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, http://odm.gov.pl/pl/siec_rodm/o_sieci_rodm/ [10.10.2013]. Ociepka B., Nowa dyplomacja publiczna perspektywa teorii stosunkw midzynarodowych i komunikowania politycznego, Przegld Strategiczny 1/2012. Orowski W., Stulecie chaosu. Alternatywne dzieje XX wieku, Open, Warszawa 2006. Partnerzy, Wysza Szkoa Administracji Publicznej im. Stanisawa Staszica w Biaymstoku, www.wsap.edu.pl/wsap/w/partnerzy,zakladka/ [10.10.2013]. Perkowski M. (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010. Poleszczuk J., Sztop-Rutkowska K., Kiszkiel ., Klimczuk A., Mejsak R.J., Winiecka K., Diagnoza partycypacji w kulturze w wojewdztwie podlaskim, Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Wgierki, Fundacja SocLab, Biaystok 2012. Polityka zagraniczna, Urzd Miejski w omy, www.lomza.pl/bip/index.php?wiad=1268 [10.10.2013].

117

Polska polityka zagraniczna Perspektywa samorzdw i obywateli, THINKTANK, Warszawa 2012. Polska wsppraca rozwojowa. Nowe wymiary. Perspektywy dla organizacji pozarzdowych, samorzdw i firm, THINKTANK, Warszawa 2013. Porada-Rocho M. (red.), Restrukturyzacja przedsibiorstw w procesie adaptacji do wspczesnego otoczenia. Perspektywa midzynarodowa, Difin, Warszawa 2009. Porada-Rocho M., Rola interesariuszy w procesie zmian, [w:] M. Porada-Rocho (red.), Restrukturyzacja przedsibiorstw w procesie adaptacji do wspczesnego otoczenia. Perspektywa midzynarodowa, Difin, Warszawa 2009. Porozumienia i listy intencyjne zawarte w ramach wsppracy z partnerami zagranicznymi, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/Informacje+wydzialow/ Fundusze+Europejskie/Wsp%C3%B3%C5%82praca+mi%C4%99dzyregionalna.htm [10.10.2013]. Potoroczyn P. (red.), Od wymiany kulturalnej do nowej inteligentnej siy. Promocja Polski poprzez kultur, MKiDN, Warszawa 2009. Powstaa Sie Uniwersytetw Pogranicza, PAP - Nauka w Polsce 12.10.2013, www.naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,397558,powstala-siec-uniwersytetowpogranicza.html [12.10.2013]. Priorytety Polskiej Polityki Zagranicznej 2012-2016, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa, marzec 2012. Program Wsppracy Midzyregionalnej - INTERREG IVC, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, www.ewt.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/Wspolpracamiedzyregionalna.a spx [10.10.2013]. Program Wsppracy Transgranicznej Polska-Biaoru-Ukraina 2007-2013: Projekty zakontraktowane z naborw, www.pl-by-ua.eu/pl,5 [10.10.2013]. Projekt Young People, Urzd Miejski w omy, www.lomza.pl/bip/index.php?wiad=3883 [10.10.2013]. Przystpowanie jednostek samorzdu terytorialnego do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/ Informacje+wydzialow/Fundusze+Europejskie/Przyst%C4%99powwnie+jst+do+zrzesze %C5%84.htm [10.10.2013]. Sobczak M., Wsparcie internacjonalizacji polskich przedsibiorstw przez podmioty dyplomacji ekonomicznej i handlowej, Ekonomia Midzynarodowa, 1/2010. Stpie J. (red.), Bridging Cultures. Polska pomidzy Wschodem a Zachodem w XXI wieku, Wyd. Stowarzyszenia Projekt Orient, Krakw 2011.

118

Stpie J., Bridging cultures. Dyplomacja publiczna i dialog midzykulturowy, [w:] J. Stpie (red.), Bridging Cultures. Polska pomidzy Wschodem a Zachodem w XXI wieku, Wyd. Stowarzyszenia Projekt Orient, Krakw 2011. Strategia Rozwoju Kraju 2020, MRR, Warszawa, wrzesie 2012. Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Aktualizacja, MRR, Warszawa 2013. Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego, Biaystok 2013. Suwaki w organizacjach, Oficjalny portal miasta Suwaki, http://um.suwalki.pl/dlamieszkanca/nasze-miasto/przynale-no-miasta-do-organizacji/ [10.10.2013]. Szadkowska E., Wojewdztwo jako potencjalny podmiot wsppracy transgranicznej, [w:] M. Perkowski (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010. Szewczyk J., Zagraniczne zwizki partnerskie polskich samorzdw miast, powiatw i wojewdztw, Prace geograficzne, Zeszyt 117, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Krakw 2007. wieboda P. (red.), Polska globalna. Impuls do debaty, demosEUROPA Centrum Strategii Europejskiej, Warszawa 2013. Tuz A., Wsppraca Ministerstwa Spraw Zagranicznych z organizacjami pozarzdowymi i samorzdami przy realizacji wybranych zada z zakresu wsppracy midzynarodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.twinning.pl/item/ file/wsparcie_MSZ_dla_NGO_i_samorzadow_2012.pdf [10.10.2013]. Uchwaa Nr XXXVII/480/06 Sejmiku Wojewdztwa Podlaskiego z dnia 10 kwietnia 2006 w sprawie Priorytetw Wsppracy Zagranicznej Wojewdztwa Podlaskiego, www.wrotapodlasia.pl/NR/rdonlyres/75329163-5284-4087-912502A043187E67/0/PriorytetyWsp%C3%B3lpracyZagranicznej.doc [10.10.2013]. Umowy midzynarodowe, Politechnika Biaostocka, http://wspolpracamiedzynarodowa.pb.edu.pl/naukowe-umowy-miedzynarodowe/ [10.10.2013]. Wojcik A., Dylemat potgi. Praktyczna teoria stosunkw midzynarodowych, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010. Wojtaszczyk K.A., Jakubowski W. (red.), Spoeczestwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, ASPRA-JR, Warszawa 2007. Woniak M.G. (red.), Nierwnoci spoeczne a wzrost gospodarczy w kontekcie spjnoci spoeczno-ekonomicznej, Zeszyt nr 12, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszw 2008. Wschodzcy Biaystok - Wsppraca zagraniczna, Urzd Miejski w Biaymstoku, www.bialystok.pl/269-wspolpraca-zagraniczna/default.aspx [10.10.2013].

119

Wsppraca miasta oma z krajami Unii Europejskiej w ramach Programu URBACT, Urzd Miejski w omy, www.lomza.pl/bip/index.php?wiad=2164 [10.10.2013]. Wsppraca miasta oma z krajami Unii Europejskiej w ramach Projektu PHYRE, Urzd Miejski w omy, www.lomza.pl/bip/index.php?wiad=2449 [10.10.2013]. Wsppraca przygraniczna, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/ Informacje+wydzialow/Fundusze+Europejskie/Wsp%C3%B3%C5%82praca+przygranicz na.htm [10.10.2013]. Wyciechowska I., Stosunki midzynarodowe i ich uwarunkowania, [w:] K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Spoeczestwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, ASPRA-JR, Warszawa 2007. Wykaz midzynarodowych umw o wsppracy zawartych przez Uniwersytet Medyczny w Biaymstoku, www.umb.edu.pl/wspolpraca_miedzynarodowa [10.10.2013]. Wykaz umw o bezporedniej wsppracy z partnerami zagranicznymi, Uniwersytet w Biaymstoku, http://uwb.edu.pl/uniwersytet.php?p=721 [10.10.2013]. Wymiar samorzdowy i obywatelski polskiej polityki zagranicznej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/wymiar_samorzadowy/ wymiar_samorzadowy_i_obywatelski_polskiej_polityki_zagranicznej [10.10.2013]. Zabielska I., Transgraniczna wsppraca regionw, [w:] R. Kisiel, M. Wojarska (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013. urba I., Euroregion jako najbardziej zaawansowany organizacyjnie i funkcjonalnie poziom wsppracy transgranicznej, [w:] M.G. Woniak (red.), Nierwnoci spoeczne a wzrost gospodarczy w kontekcie spjnoci spoeczno-ekonomicznej, Zeszyt nr 12, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszw 2008.

120

ANEKS ZESTAWIENIE ANALIZOWANYCH DOKUMENTW STRATEGICZNYCH

Kod TERYT 2001

Gmina/powiat Powiat augustowski

Dokumenty Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Augustowskiego na lata 2007-2013; Strategia Rozwoju Powiatu Augustowskiego do 2020 roku

Raport stanu i rozwoju gospodarki lokalnej ze szczeglnym uwzgldnieniem sektora handlu i usug (2009); Strategia 2001011 Augustw - gmina miejska rozwoju dla miasta Augustowa (1999); Strategia Rozwoju Miasta Augustw na lata 2008-2015; Strategia marki i promocji miasta Augustowa na lata 2010-2015 2001022 Augustw - gmina wiejska Bargw Kocielny - gmina 2001032 wiejska 2001043 Lipsk - gmina miejskowiejska Strategia rozwoju Gminy Augustw na lata 1999-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Augustw do 2013 roku Strategia Rozwoju Gminy Bargw Kocielny na lata 2007-2013; Plan odnowy miejscowoci Tajno Podjeziorne (2009); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bargw Kocielny (2007) Plan odnowy miejscowoci Krasne na lata 2011-2018; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Lipsk (2005); Plan Rozwoju Miejscowoci Lipsk (2005); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Lipsk na lata 2008-2013; Plan odnowy miejscowoci Lipsk (2009) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Nowinka (2004) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Paska na lata 2008-2015; Strategia rozwoju zrwnowaonego Gminy Paska (2001) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sztabin (2004); Strategia Ekorozwoju Spoeczno-Gospodarczego dla Gminy Sztabin na lata 2004-2020 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Biaostockiego na okres programowania 2007-2013

2001052 Nowinka - gmina wiejska 2001062 Paska - gmina wiejska 2001072 Sztabin - gmina wiejska 2002 2002013 2002023 Powiat biaostocki

Plan odnowy miejscowoci Paki (2007); Plan odnowy miejscowoci Izbiszcze na lata 2010-2017; Plan odnowy Choroszcz - gmina miejskomiejscowoci Barszczewo (2010); Plan odnowy miejscowoci Klepacze na lata 2010-2018; Plan Rozwoju Lokalnego wiejska Miasta i Gminy Choroszcz na lata 2004-2013; Strategia rozwoju Gminy Choroszcz na lata 2002-2015 Czarna Biaostocka - gmina Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Czarna Biaostocka (2004); Strategia Zrwnowaonego Rozwoju spoecznomiejsko-wiejska gospodarczego Gminy Czarna Biaostocka (2003)

121

2002032 2002042 2002052

2002063

2002073 2002082

Dobrzyniewo Due - gmina Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP wiejska Kluczowe ustalenia strategii zrwnowaonego rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy Grdek w latach 2001Grdek - gmina wiejska 2015; Plan odnowy miejscowoci Grdek (2008); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Grdek (2004) Juchnowiec Kocielny Strategia Rozwoju Gminy Juchnowiec Kocielny do 2010 roku; Strategia Rozwoju Gminy Juchnowiec Kocielny na lata gmina wiejska 2008-2025 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy apy na lata 2004-2013; Wstpna analiza i zaoenia do programu rozwoju Miasta i apy - gmina miejskoGminy apy (2011); Strategia Zrwnowaonego Rozwoju gminy apy (2001); Strategia rozwoju turystyki Gminy apy wiejska (2010); Plan odnowy miejscowoci Gswka-Osse (2007); Plan rozwoju miejscowoci Ponka-Strumianka (2007); Plan rozwoju wsi Wlka Waniewska (2007); Plan rozwoju miejscowoci Bokiny na lata 2007-2014 Michaowo - gmina Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Michaowo na lata 2004-2013; Strategia Rozwoju Gminy Michaowo do 2015 roku miejsko-wiejska Powitne - gmina wiejska Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Powitne na lata 2004-2006; Strategia Rozwoju Gminy Powitne 2000-2020 Plan Rozwoju Lokalnego 2008-2013. Gmina miejsko-wiejska Supral; Strategia oraz program budowy marki uzdrowiska Supral (2004); Audyt turystyczny uzdrowiska Supral (2004); Plan Rozwoju Lokalnego 2004-2006 z perspektyw na lata 2007-2013; Plan rozwoju miejscowoci Supral (2005); Studium wykonalnoci uzdrowiska Supral. Zaczniki (2004); Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Supral na lata 2000-2010 Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Sura do roku 2019; Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Sura na lata 20082010; Plan odnowy miejscowoci Zawyki (2010); Plan odnowy Miejscowoci Doktorce (2010) Plan inwestycji i rozwoju lokalnego Gminy Turo Kocielna na lata 2010-2013; Plan odnowy miejscowoci Barszczwka na lata 2010-2013; Plan odnowy wsi Turo Kocielna (2010) Plan Rozwoju Tykocina (2005); Plan rozwoju gminy Tykocin (2004); Plan odnowy miejscowoci Siekierki na lata 20082014; Strategia Rozwoju Gminy Tykocin 2004-2013

Supral - gmina miejsko2002093 wiejska Sura - gmina miejskowiejska Turo Kocielna - gmina wiejska Tykocin - gmina miejskowiejska

2002103 2002112 2002123 2002133 2002143

Wasilkw - gmina miejskoRaport o stanie Gminy Wasilkw w latach 2006-2010; Strategia Rozwoju Gminy Wasilkw na lata 2012-2020 wiejska

Zabudw - gmina miejsko- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Zabudw na lata 2007-2013; Plan Rozwoju Miejscowoci Ryboy (2005); Plan wiejska Rozwoju Dobrzyniwki (2006) Strategia informatyzacji i rozwoju spoeczestwa informacyjnego w Zawadach na lata 2007-2013; Plan Rozwoju wsi 2002152 Zawady - gmina wiejska gminnej Zawady (2009)

122

2003 2003011

Powiat bielski Bielsk Podlaski - gmina miejska

Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Bielskiego na lata 2004-2006; Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Bielskiego na lata 2007-2013 Plan Rozwoju Lokalnego dla miasta Bielsk Podlaski na lata 2005-2013 z perspektyw po roku 2013; Strategia Rozwoju Miasta Bielsk Podlaski na lata 2011-2020; Plan rozwoju lokalnego dla miasta Bielsk Podlaski na lata 20052006 z perspektyw po roku 2006 Plan odnowy miejscowoci Brask na lata 2008-2015 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Bielsk Podlaski do 2020 roku Strategia rozwoju Gminy Boki do 2015 roku; Plan odnowy miejscowoci Boki 2011-2018 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Brask na lata 2001-2020; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Brask na lata 2004 2006 Strategia Rozwoju Gminy Orla do 2015 r. Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wyszki na lata 2004-2013 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Grajewskiego na lata 2007-2013; Strategia Rozwoju Powiatu Grajewskiego (2001) Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Grajewo na lata 2005-2006 Strategia Rozwoju Gminy Grajewo na lata 2001-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Grajewo na lata 2008-2015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Radziw na lata 2008-2013 Plan odnowy miejscowoci Rajgrd na lata 2008-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rajgrd na lata 2008-2015

2003021 Brask - gmina miejska Bielsk Podlaski - gmina 2003032 wiejska 2003042 Boki - gmina wiejska 2003052 Brask - gmina wiejska 2003062 Orla - gmina wiejska 2003072 Rudka - gmina wiejska 2003082 Wyszki - gmina wiejska 2004 Powiat grajewski

2004011 Grajewo - gmina miejska 2004022 Grajewo - gmina wiejska 2004032 Radziw - gmina wiejska Rajgrd - gmina miejsko2004043 wiejska 2004053

Szczuczyn - gmina miejsko- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Szczuczyn na lata 2008-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Szczuczyn (2004); wiejska Strategia rozwoju zrwnowaonego miast i gmin dorzecza Biebrzy (2002) 2004062 Wsosz - gmina wiejska Plan odnowy miejscowoci Wsosz (2010); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wsosz (2004) 2005 Powiat hajnowski Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Hajnowskiego do 2015 roku Program Rozwoju Przedsibiorczoci miasta Hajnwka na lata 2012-2013; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Miejskiej Hajnwka na lata 2004-2013

2005011 Hajnwka - gmina miejska

123

Program Rozwoju Lokalnego Gminy Biaowiea na lata 2005-2013; Strategia Rozwoju Gminy Biaowiea na lata 2005022 Biaowiea - gmina wiejska 2007-2013 ze Szczeglnym Uwzgldnieniem Roli Turystyki; Plan odnowy miejscowoci Biaowiea, Pogorzelce, Teremiski (2009) 2005032 Czeremcha - gmina wiejska 2005042 Czye - gmina wiejska 2005052 Kluczowe ustalenia Strategii Zrwnowaonego Rozwoju Spoeczno-Gospodarczego Gminy Czeremcha na lata 20002015 Kluczowe ustalenia strategii zrwnowaonego rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy Czye w latach 2000-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Czye (2004)

Strategia rozwoju turystyki w gminie Dubicze Cerkiewne na lata 2005-2015; Plan odnowy miejscowoci Dubicze Dubicze Cerkiewne - gmina Cerkiewne na lata 2009-2015; Plan odnowy miejscowoci Grabowiec na lata 2009-2015; Plan odnowy miejscowoci wiejska Stary Kornin na lata 2010-2017; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dubicze Cerkiewne na lata 2006-2013 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Spoeczno-Gospodarczego Gminy Hajnwka (2000); Program Rozwoju Lokalnego Gminy Hajnwka (2004) Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy Kleszczele na lata 2000-2015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Narew na lata 2004-2013; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Narew na lata 2007-2013; Plan odnowy miejscowoci osinka na lata 2009-2016; Plan odnowy miejscowoci Trzecianka na lata 2010-2017; Plan odnowy miejscowoci Narew na lata 2010-2017; Plan odnowy miejscowoci Tyniewicze Due na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Puchy na lata 2010-2017; Plan odnowy miejscowoci Waki na lata 2010-2020 Kluczowe ustalenia strategii zrwnowaonego rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy Narewka w latach 20002015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Narewka (2004)

2005062 Hajnwka - gmina wiejska 2005073 Kleszczele - gmina miejsko-wiejska

2005082 Narew - gmina wiejska

2005092 Narewka - gmina wiejska 2006 2006011 2006022 2006032 2006042 Powiat kolneski

Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Kolneskiego na lata 2008-2013; Wycig ze Strategii Rozwoju Powiatu Kolneskiego (2000) Kolno - gmina miejska Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Plan odnowy miejscowoci Grabowo na lata 2008-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Grabowo na lata 2005Grabowo - gmina wiejska 2013; Strategia rozwoju Gminy Grabowo do 2015 roku Kolno - gmina wiejska Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kolno na lata 2007-2013; Strategia Rozwoju Gminy Kolno na lata 2007-2013 Strategia rozwoju gminy May Pock w latach 2003-2012; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy May Pock na lata 2004May Pock - gmina wiejska 2006

124

Stawiski - gmina miejskowiejska 2006062 Turol - gmina wiejska 2006053 2007 2007013 Powiat omyski Jedwabne - gmina miejsko-wiejska

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Stawiski (2007) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Turol (2004) Plan operacyjny do Strategii Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu omyskiego do 2015 roku; Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu omyskiego (2004); Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu omyskiego do 2015 roku Plan odnowy miejscowoci Burzyn (2010); Plan odnowy miejscowoci Jedwabne (2009); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jedwabne na lata 2008-2012; Strategia rozwoju Gminy Jedwabne (2003) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy oma na lata 2004-2013; Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy oma do roku 2014 Strategia rozwoju gminy Miastkowo (2003) Plan odnowy miejscowoci Nowogrd na lata 2010-2018; Plan odnowy miejscowoci Ptaki i Baliki 2008-2015; Plan odnowy miejscowoci Ptaki i Baliki 2010-2017; Plan odnowy miejscowoci Szablak na lata 2010-2017; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy i Miasta Nowogrd na lata 2004-2013; Program rozwoju turystyki Gminy Nowogrd na lata 20102020; Strategia Zrwnowaonego Rozwoju (2005) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Pitnica na lata 2004-2008 Plan odnowy miejscowoci Przytuy na lata 2009-2015 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju gminy niadowo do 2015 roku Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Wizna na lata 2002-2015; Plan odnowy miejscowoci Wizna na lata 2008-2017; Plan odnowy miejscowoci Bronowo na lata 2010-2016 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Zbjna do 2010 roku (2001); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Zbjna do 2013 roku Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Monieckiego (2004) Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Gonidz do roku 2015; Plan odnowy miejscowoci Gonidz na lata 2009-2018; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Gonidz na lata 2007-2017 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jasionwka na lata 2007-2013

2007022 oma - gmina wiejska 2007032 Miastkowo - gmina wiejska

Nowogrd - gmina 2007043 miejsko-wiejska 2007052 Pitnica - gmina wiejska 2007062 Przytuy - gmina wiejska 2007072 niadowo - gmina wiejska 2007082 Wizna - gmina wiejska 2007092 Zbjna - gmina wiejska 2008 2008013 2008022 Powiat moniecki Gonidz - gmina miejskowiejska Jasionwka - gmina wiejska

125

2008032 Jawiy - gmina wiejska Knyszyn - gmina miejsko2008043 wiejska 2008052 Krypno - gmina wiejska Moki - gmina miejskowiejska 2008072 Trzcianne - gmina wiejska 2008063 2009 Powiat sejneski

Program Rozwoju Lokalnego Gminy Jawiy (2004); Program Rozwoju Lokalnego Gminy Jawiy (2007) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Knyszyn (2008); Plan odnowy miejscowoci Kalinwka Kocielna (2009); Plan odnowy miejscowoci Knyszyn (2010); Plan odnowy miejscowoci Grdy (2012) Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy na lata 2002-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krypno (2009); Plan odnowy miejscowoci Kruszyn na lata 2007-2013; Plan odnowy miejscowoci Zastocze (2010) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Moki na lata 2007-2013 Plan odnowy miejscowoci Wyszowate (2009); Plan odnowy miejscowoci Trzcianne (2009) Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Sejneskiego na lata 2007-2013; Strategia Rozwoju Powiatu Sejneskiego do 2013 roku Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Plan odnowy miejscowoci Pogorzelec na lata 2009-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Giby na lata 2005-2013; Plan Rozwoju Lokalnego miejscowoci Giby na lata 2007-2013 Plan odnowy miejscowoci Krasnopol na lata 2010-2019; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krasnopol na lata 20042013; Wsplna strategia rozwoju kreatywnoci przemysowej na pograniczu Polsko-Litewskim (2011) Plan odnowy miejscowoci Smolany na lata 2009-2019; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Pusk na lata 2011-2015; Wsplna Strategia Rozwoju i Promocji Przedsibiorczoci dla Gminy Pusk oraz Rejonu Lazdijai i Samorzdu Kalvarija na lata 2010-2017; Strategia rozwoju Gminy Pusk (2003) Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Siemiatyckiego na lata 2007-2013; Strategia Rozwoju Powiatu Siemiatyckiego (2003) Strategia Rozwoju Miasta Siemiatycze na lata 2003-2013

2009011 Sejny - gmina miejska 2009022 Giby - gmina wiejska 2009032 Krasnopol - gmina wiejska 2009042 Pusk - gmina wiejska 2009052 Sejny - gmina wiejska 2010 2010011 2010023 2010032 Powiat siemiatycki Siemiatycze - gmina miejska

Drohiczyn - gmina miejsko- Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Drohiczyn na lata 2008-2013; Strategia rozwoju zrwnowaonego miasta i gminy wiejska Drohiczyn na lata 2001-2015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dziadkowice na lata 2004-2008 Strategia Rozwoju Gminy Grodzisk (2000) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mielnik na lata 2005-2008; Strategia rozwoju gminy Mielnik na lata 2001-2010

Dziadkowice - gmina wiejska 2010042 Grodzisk - gmina wiejska 2010052 Mielnik - gmina wiejska

126

2010062 Milejczyce - gmina wiejska Nurzec-Stacja - gmina 2010072 wiejska 2010082 Perlejewo - gmina wiejska Siemiatycze - gmina 2010092 wiejska 2011 2011013 Powiat soklski

Program Aktywizacji i Rozwoju Gminy Milejczyce na lata 2012-2018; Strategia rozwoju Gminy Milejczyce (2003) Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Perlejewo na lata 2004-2014 Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 2000-2015 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Soklskiego na lata 2004-2006; Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Soklskiego na lata 2008-2015; Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Soklskiego (2001) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dbrowa Biaostocka na lata 2004-2013 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Janw na lata 2006-2011 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Korycin na lata 2008-2013 Plan odnowy miejscowoci Kruszyniany na lata 2009-2013; Plan odnowy miejscowoci Krynki na lata 2009-2015; Plan odnowy miejscowoci Ostrw Poudniowy na lata 2009-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krynki na lata 2005-2009 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kunica na lata 2004-2006 Plan odnowy miejscowoci Butrymowce na lata 2009-2013; Plan odnowy miejscowoci Chilmony na lata 2009-2013; Plan odnowy miejscowoci Choruowce na lata 2009-2013; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Nowy Dwr na lata 2005 i 2006 wraz z perspektyw realizacji do 2013 r.; Strategia rozwoju Gminy Nowy Dwr na lata 2001-2010 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sidra na lata 2008-2013; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sidra na lata 2004-2008 Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Sokka do roku 2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sokka na lata 2008-2013; Plan odnowy miejscowoci Stara Rozedranka (2009); Plan odnowy miejscowoci Stara Kamionka (2009) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Suchowola na lata 2008-2013 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Szudziaowo (2004) Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Suwalskiego na lata 2004-2006 oraz 2007-2013; Strategia Rozwoju Powiatu Suwalskiego do 2015 roku

Dbrowa Biaostocka gmina miejsko-wiejska 2011022 Janw - gmina wiejska 2011032 Korycin - gmina wiejska Krynki - gmina miejsko2011043 wiejska 2011052 Kunica - gmina wiejska 2011062 Nowy Dwr - gmina wiejska

2011072 Sidra - gmina wiejska Sokka - gmina miejsko2011083 wiejska 2011093 2011102 2012 Suchowola - gmina miejsko-wiejska Szudziaowo - gmina wiejska Powiat suwalski

127

2012012

Bakaarzewo - gmina wiejska

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bakaarzewo (2004) Plan odnowy miejscowoci Filipw Czwarty na lata 2009-2015; Plan odnowy miejscowoci Wlka na lata 2009-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Filipw na lata 2005-2013; Plan rozwoju miejscowoci Filipw 2006-2008 Strategia rozwoju Gminy Jeleniewo na lata 2000-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jeleniewo na lata 2004-2008; Plan Rozwoju miejscowoci Jeleniewo na lata 2005-2008; Plan odnowy miejscowoci Jeleniewo na lata 2009-2015 Plan Rozwoju Gminy Przerol (2005) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Raczki na lata 2004-2013 Strategia Rozwoju Gminy Rutka-Tartak (2006); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rutka-Tartak na lata 2004-2013 Program Rozwoju Lokalnego Gminy Suwaki na lata 2004-2013 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Szypliszki na lata 2004-2008; Plan rozwoju miejscowoci Szypliszki na lata 20052008; Plan rozwoju miejscowoci Sobdka na lata 2005-2008; Plan odnowy miejscowoci Kaletnik na lata 20092015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wiajny na lata 2004-2013 Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Wysokomazowieckiego na lata 2008-2013 Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Wysokie Mazowieckie (2004) Plan odnowy miejscowoci Ciechanowiec (2009); Plan odnowy miejscowoci Czaje-Wlka na lata 2010-2017; Plan odnowy miejscowoci Kozarze na lata 2010-2017; Plan odnowy miejscowoci Pobikry na lata 2010-2017; Plan odnowy miejscowoci Radziszewo Krle (2009); Plan odnowy miejscowoci Radziszewo-Sieczuch na lata 2010-2017; Plan odnowy miejscowoci Skrzec na lata 2010-2017; Plan odnowy miejscowoci Winna Chroy na lata 2008-2015; Plan odnowy miejscowoci Winna Powitna na lata 2010-2017; Plan odnowy miejscowoci Wojtkowice Stare na lata 2010-2017; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Ciechanowiec (2008); Strategia rozwoju miasta i gminy Ciechanowiec do roku 2020 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Czyew-Osada na lata 2007-2012; Strategia Rozwoju Gminy Czyew-Osada na lata 2009-2015

2012022 Filipw - gmina wiejska 2012032 Jeleniewo - gmina wiejska 2012042 Przerol - gmina wiejska 2012052 Raczki - gmina wiejska Rutka-Tartak - gmina 2012062 wiejska 2012072 Suwaki - gmina wiejska 2012082 Szypliszki - gmina wiejska 2012092 Wiajny - gmina wiejska Powiat 2013 wysokomazowiecki 2013011 Wysokie Mazowieckie gmina miejska

2013023

Ciechanowiec - gmina miejsko-wiejska

2013033

Czyew - gmina miejskowiejska

128

2013042 Klukowo - gmina wiejska Kobylin-Borzymy - gmina 2013052 wiejska 2013062 2013072 Kulesze Kocielne - gmina wiejska

Strategia Rozwoju Gminy Klukowo (brak daty) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kobylin-Borzymy na lata 2008-2015 Plan Rozwoju Lokalnego Kulesze Kocielne (2004) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Nowe Piekuty na lata 2007-2015 Plan odnowy miejscowoci Sokoy na lata 2009-2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sokoy (2004) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Szepietowo do 2013 roku Strategia Rozwoju Gminy Wysokie Mazowieckie do 2020 roku Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Zambrowskiego na lata 2004-2008; Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Zambrowskiego na lata 2004-2013 Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Zambrowa na lata 2005-2013; Strategia Umiarkowanego Zrwnowaonego Rozwoju Zambrowa na lata 2001-2015; Strategia rozwoju Zambrowa na lata 2007-2015

Nowe Piekuty - gmina wiejska 2013082 Sokoy - gmina wiejska Szepietowo - gmina 2013093 miejsko-wiejska 2013102 2014 Wysokie Mazowieckie gmina wiejska Powiat zambrowski

2014011 Zambrw - gmina miejska 2014022 Koaki Kocielne - gmina wiejska Rutki - gmina wiejska Szumowo - gmina wiejska Zambrw - gmina wiejska Powiat miasto Biaystok Powiat miasto oma

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Koaki Kocielne na lata 2007-2013; Plan odnowy miejscowoci Koaki Kocielne (2009) 2014032 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rutki na lata 2007-2013; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rutki (2004) 2014042 Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP 2014052 Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP 2061011 Strategia Rozwoju Miasta Biaegostoku na lata 2011-2020 plus 2062011 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Miasta oma do 2020 roku Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Miasta Suwaki do roku 2020; Strategia Promocji Miasta Suwaki na lata 20102063011 Powiat miasto Suwaki 2015 *Zestawienie jednostek podziau terytorialnego - stan w dniu 01.01.2013 r. W przypadku braku w tytule informacji o horyzoncie czasowym obowizywania dokumentu podano dat jego utworzenia. rdo: opracowanie wasne.

129