Integrali Zadaci

1
INTEGRALI ZADACI (I DEO)

Ako je f(x) neprekidna funkcija i F `(x) = f(x) onda je ( ) ( ) f x dx F x C = +
, gde je C proizvoljna konstanta.

Morate nauiti tablicu osnovnih integrala:

2
1
1.
2.
2
3. najee se koristi...
1
1
4. ln ili da vas ne zbuni ln
5.
ln
6.
7. sin cos
8. cos sin
9.
n
n
x
x
x x
dx x C
x
xdx C
x
x dx C
n
dx
dx x C x C
x x
a
a dx C
a
e dx e C
xdx x C
xdx x C
+
= +
= +
= +
+
= + = +
= +
= +
= +
= + +
2
2
2 2 2
2 2 2
1

sin
1
10.
cos
ili
1 1 1
11. to jest
1
arcsin ili
1 1
12. to jest arcsin
1
dx ctgx C
x
dx tgx C
x
arctgx C
x
dx dx arctg C
arcctgx C x a x a a
x C
x
dx dx C
arccocx C a
x a x
= +
= +
+
= = +
+ + +
+
= = +
+

Ovo su osnovni tablini integrali. Neki profesori dozvoljavaju da se kao tablini koriste i :

2 2 2 2 2
2 2 2
2 2 2
1 1 1 1
13. ln odnosno ln to jest ln
1 2 1 2 2
14. ln 1 odnosno ln
1
dx x dx a x dx x a
C C C
x x a x a a x x a a x a
dx dx
x x C x x a C
x x a
+ +
= + = + = +
+
= + + = + +

www.matematiranje.com

2

Primeri:

1.
5 1 6
5
5 1 6
x x
x dx C C
+
= + = +
+
kao 3. tablini
1
1
n
n
x
x dx C
n
+
= +
+

2.
7
7
ln 7
x
x
dx C = +
kao 5. tablini
ln
x
x
a
a dx C
a
= +

3. xdx =
pogledamo i vidimo da ga ovaj integral nema u tablici osnovnih integrala... Ideja je da se kod ovakvih
integrala iskoristi pravilo za stepenovanje
1
2
, odnosno
n
m n
m
x x x x = = . Na ovaj nain se integral svede na najee
upotrebljavani tablini
1
1
n
n
x
x dx C
n
+
= +
+
.
Dakle:
1 3 3
1
1
2 2 2
2
2
1 3
3
1
2 2
x x x
xdx x dx C C C
+
= = + = + = +
+

4.
12
1
dx
x
=
I ovaj ga nema u tablici...Za njega emo upotrebiti pravilo za stepenovanje, da je

1
n
n
x
x

= ...

12 1 11
12
12 11
1 1
12 1 11 11
x x
dx x dx C C C
x x
+
= = + = + = +
+

Najbolje je da se mi podsetimo svih pravila za stepenovanje i korenovanje:

1) 1
0
= a
2)
n
n
a
a
1
=

3)
n m n m
a a a
+
=
4)
n m n m
a a a

= :
5)
n m n m
a a

= ) (
6)
n n
b a b a = ) (
7)
n
n
n
b
a
b
a
=

8)
n n
a
b
b
a


3
1)
n
m
n m
a a =
2)
n n n
b a b a =
3)
n n n
b a b a : : =
4) ( )
n m
m
n
a a =
5)
m n n m
a a

=
6)
m p
a
n p
n m
a =

Nastavimo sa primerima

5.
3
x xdx =
Upotrebimo pravila za stepen i koren da pripremimo podintegralnu funkciju :

1 1 4
1
1 3
3 3 3
4 7 7
1
4
3 3 3
3 3
3
4 7
7
1
3 3
x x x x x x
x x x
x xdx x dx C C C
+
+
= = =
= = + = + = +
+

6.
5
1 5 3
5 3 5
5 3 3
ln
3
x
x
x x x
x
dx dx dx C

= = = +

7.

7
8 2 3 4 3 7 4 4
8
?
"Spakujemo" podintegralnu funkciju
x x x dx
x x x x x x x x x x x x
=
= = = = =

7 15 15
1
7
8 8 8
8
8
7 15
15
1
8 8
x x x
x dx C C C
+
= + = + = +
+

Da se upoznamo i sa osnovnim svojstvima neodredjenog integrala:

1) ( ) ( ) gde je A konstanta (broj) A f x dx A f x dx =

Dakle, slino kao i kod izvoda, konstanta (broj) izlazi ispred integrala...


4

Primeri:

8.

3
3 3
4 ?
4 4 4
x dx
x dx x dx
=
= =

4
4
x
4
C x C + = +

9.

1
?
4
1 1 1 1
ln
4 4 4
dx
x
dx dx x C
x x
=
= = +

10.

2 sin ?
2 sin 2 sin 2 ( cos ) 2 cos
xdx
xdx xdx x C x C

=
= = + = +

2) [ ( ) ( )] ( ) ( ) f x g x dx f x dx g x dx =

Opet slino kao kod izvoda: Ako imamo zbir ili razliku vie funkcija od svake traimo posebno integral...

11.
2
2 2
2
3 2 3
2
(4 2 3) ?
(4 2 3) 4 2 3 konstante izbacimo ispred integrala...
4 2 3
4 + 2 3 4 + 3
3 2 3
x x dx
x x dx x dx xdx dx
x dx xdx dx
x x x
x C x x C
+ =
+ = + =
= +
= + = +

12.
3
2
3 3
2 2
1 4 23
(5cos 2 2 5 ) ?
3 sin
1 4 23 1 1
(5cos 2 2 5 ) 5 cos 2 4 23 2 5
3 sin 3 sin
1
5 sin
3
x x
x x x x
x e x dx
x x
dx
x e x dx xdx e dx x dx dx dx
x x x x
x
+ + + =
+ + + = + + + =
= +

4
5
2 4ln 23( ) 2
4 ln5
x
x
x
e x ctgx C + + +


5

13.

3
2
?
x
dx
x

Kod ovog i slinih integrala emo upotrebiti
A B A B
C C C
=

2 3 2 3
3 3 3
2 1 3 1
2 2
( ) ( 2 ) 2
= 2
2 1 3 1

x x
dx dx x x dx x dx x dx
x x x
x x
C

+ +
= = =
+
+ +

2
1 1
C
x x
= + +

14.

1 1
2 5
?
10
x x
x
dx
+

Da prisredimo najpre malo podintegralnu funkciju...

1
1 1 1
1 1
5 5
2 2
2 5 2 2 2 1 5 1 1 1
5 5
2 2
10 10 10 10 10 5 10 5 5 2
x x
x
x x x x
x x x
x x x x
+

= = = =

1 1
2 5 1 1 1 1 1 1
[2 ] 2
10 5 5 2 5 5 2
1 1
1 1 1 1 5 2
2 2
1 1
5 5 2 5
ln ln
5 2
x x x x
x x
x
x x
x x
dx dx dx dx
dx dx C
+

= = =

= = +

15.

2
2
?
1
x
dx
x
=
+
Ovo je tip integrala koji najlake reavamo malim ''trikom'' ( dodamo 1 i oduzmemo 1)
2 2 2 2
2 2 2 2
1 1 1 1 1
1 1 1 1
x x x x
dx dx dx dx
x x x x
+ + +
= = =
+ + + +

2
1 x +
2
2
1
1
1
1
dx dx
x
dx dx x arctgx C
x
+
= = +
+

I ovde e nam trebati znanje iz trigonometrije. Da se podsetimo nekih najvanijih formula: www.matematiranje.com
6

Osnovni trigonometrijski indetiteti

1) 1 cos sin
2 2
= +
2)
cos
sin
= tg
3)
sin
cos
= ctg

4) 1 = ctg tg

Adicione formule

sin( ) sin cos cos sin
cos( ) cos cos sin sin
( )
1
1
( )
tg tg
tg
tg tg
ctg ctg
ctg
ctg ctg

+ = +
+ =
+
+ =

+ =
+

ctg ctg
ctg ctg
ctg
tg tg
tg tg
tg
+
=
+

=
+ =
=
1
) (
1
) (
sin sin cos cos ) cos(
sin cos cos sin ) sin(

Polovina ugla

1.
2
cos 1
2
sin

= ili
2 2
1 cos 2
2sin 1 cos odnosno sin
2 2
x
x

= =
2.
2
cos 1
2
cos
+
= ili
2 2
1 cos 2
2cos 1 cos odnosno cos
2 2
x
x

+
= + =
3.

cos 1
cos 1
2 +
= tg
4.

cos 1
cos 1
2
+
= ctg

Transformacije zbira i razlike u proizvod Dvostruki ugao
1.
2
cos
2
sin 2 sin sin

+
= + 1. cos sin 2 2 sin =
2.
2
sin
2
cos 2 sin sin

+
= 2.
2 2
sin cos 2 cos =
3.
2
cos
2
cos 2 cos cos

+
= + 3.
2
1
2
2
tg
tg
tg
=
4.
2
sin
2
sin 2 cos cos

+
= 4.
ctg
ctg
ctg
2
1
2
2
=
5.

cos cos
) sin(
= tg tg
6.

sin sin
) sin(
= ctg ctg www.matematiranje.com

7

16.

2 2
2 2
2 2
2 2 2 2
2 2
2 2 2 2
2
cos 2
? treba nam formula cos 2 cos sin
sin cos
cos 2 cos sin
rastavimo na dva integrala...
sin cos sin cos
cos sin
...
sin cos sin cos
cos
x
dx x x x
x x
x x x
dx dx
x x x x
x x
dx dx skratimo
x x x x
x
= =
= =

=

2 2
sin cos x x
2
sin x
dx
2
sin x
2
2 2
i dobijamo dva tablina integrala...
cos
1 1
sin cos
dx
x
dx dx ctgx tgx C
x x
=
= +

17.

2 2
2 2
2 2
2 2 2 2 2 2
2 2
2 2 2
? treba nam formula sin cos 1
sin cos
1 1 sin cos
uz dx je 1, zar ne?= rastavimo na dva integrala...
sin cos sin cos sin cos
sin cos
sin cos sin co
dx
x x
x x
dx x x
dx dx
x x x x x x
x x
dx
x x x
= + =
+
= = =

+

2
2
...
s
sin
dx skratimo
x
x
=
2
sin x
2
2
cos
cos
x
dx
x
+
2 2
sin cos x x
2 2
i dobijamo dva tablina integrala...
1 1
cos sin
dx
dx dx tgx ctgx C
x x
=
= + +

18.

2
2
2 2 2 2 2
2
2 2
2 2 2
?
sin

cos
sin
kako je sin cos 1 sin 1 cos , pa je
cos
1 cos 1 cos
=
cos cos cos
tg xdx
x
Ovde koristimo tgx
x
x
tg xdx dx
x
dx dx
x x x

=
=
= = + = =

2
1
cos
dx dx dx tgx x C
x
= = +


8

19.

2
18 2
?
3 1
x
dx
x

=

Probamo da sredimo podintegralnu funkciju, ako nee, mora se koristiti neki drugi trik( druga metoda)...

2 2
2 (3 1)
18 2 2(9 1)
3 1 3 1
x
x x
x x

= =

(3 1)
3 1
x
x
+
2(3 1) 6 2 x x = + = + Sad je ve lake...

2 2
2
18 2
(6 2) 6 2 6 2 3 2
3 1 2
x x
dx x dx xdx dx x C x x C
x

= + = + = + + = + +

20.

2 2
4
?
2
(2 ) (2 )
4 2 ( ) (2 )(2 )
2 2 2
x
dx
x
x x
x x x x
x x x
=
+
+
+
= = =
+ + +
2 x +
1
2
3 3
1 1
2 2
2 2
2 2
4 2
(2 ) 2 2 2
3
3 2
2
x x
x x x
dx x dx dx x dx x C x C
x
= =
= = = + = +
+


1
INTEGRALI ZADACI ( II DEO) INTEGRACIJA POMOU SMENE

Ako uvedemo smenu ( ) x g t onda je `( ) dx g t dt i poetni integral ( ) f x dx
postaje:

( ) ( ( )) `( ) f x dx f g t g t dt

Za poetak evo jednog saveta: za smenu birati izraz iji je izvod uz dx.

Smena ustvari, prosto reeno, znai da u datom integralu neto (recimo )izaberemo da je t. Od toga nadjemo izvod i
to zamenimo u poetni integral, koji je sada sve '' po t ''.
`
t
dx dt

.

Primeri:

1

2
2
?
12
xdx
x

Vidimo da uz dx imamo izraz 2x. Razmiljamo od ega je izvod 2x ? Znamo da je
2
( )` 2 x x i to emo izabrati kao

smenu. Jo je pametnije da uzmemo ceo izraz
2
12 x da nam bude smena jer je izvod od konstante 0. [
2
( 12)` 2 x x ]

2
2
2
12 2
ln kad reimo integral 'po t' ,
12 2
onda vratimo smenu i dobijamo reenje 'po x' = ln 12
x t xdx dt
t C
x t xdx dt
x C

2

2
3
?
1
x dx
x

I ovde slino razmiljamo, izvod od
3
1 x je
2
3x i to je pogodno za smenu, al ta emo sa onom trojkom?

Ne brinite, znamo da konstanta uvek moe da ide ispred integrala po pravilu ( ) ( ) A f x dx A f x dx

koje smo objasnili u prethodnom delu ( integrali zadaci I deo).

3
2
3
3
2 2
1
1 1 1
3
ln ln 1
1 3 3 3 3
3
dt
x t
x dx dt
t C x C
dt
x t t x dx dt x dx


2
3

1
?
5
dx
x

Ovaj integral lii na tablini
1
ln dx x C
x

ali umesto x u imeniocu imamo x + 5. Zato je pametno ba taj izraz

uzeti za smenu :

5
1 1
ln ln 5
5
x t
dx dt t C x C
dx dt x t

Vezano za ovakve integrale moemo izvesti jedan zakljuak:
1
ln dx x a C
x a

4

3
1
?
( 5)
dx
x

Ovaj integral je slian prethodnom, ali pazite jer u imeniocu je stepen izraza pa on ne ide u ln.

3 1
3
3 3 2 2
5
1 1 1 1
( 5) 3 1 2 2 ( 5)
x t
t
dx dt t dt C C C
dx dt x t t x

5

2
sin cos ? x xdx

Uz dx imamo cosx, a kako znamo da je izvod od (sinx)`=cosx , jasno je da e to i biti smena.

3 3
2 2
sin
sin
sin cos
cos 3 3
x t
t x
x xdx t dt C C
xdx dt

6

3
2
?
x
e x dx

3 3
3
2
2 2
1 1 1
3 3 3 3 3
3
x t t t x
x t
dt
e x dx e e dt e C e C
dt
x dx dt x dx

3

7

? ctgxdx

Ovde najpre moramo upotrebiti identitet
cos
sin
x
ctgx
x
, pa tek onda uzeti smenu:

sin
cos
ln ln sin
cos sin
x t
x dt
ctgxdx dx t C x C
xdx dt x t

8

2
?
1
arctgy
dy
y

Vidite i sami da se bez znanja izvoda teko moe razumeti metoda smene, zato vam savetujemo da prvo njih dobro

obnovite pa tek onda da se probate sa integralima( fajlovi izvodi zadaci I,II III deo)

2 2
2
2
( )
1
1 2 2
1
arctgy t
arctgy t arctgy
dy tdt C C
dy dt y
y

9

2
6
?
4
x dx
x

Ovde uz dx imamo
2
x I znamo da je izvod od
3 2
( )` 3 x x a u imeniocu nemamo
3
x . Zato emo mi malo prepraviti

imenilac da bi dobili
3
x

3
2 2
6 3 2 2 2
2 2
1
3
4 ( ) 4 4 3 4 3
3
dt
x t
x dx x dx dt
dt
x x t t x dx dt x dx

Ovde emo upotrebiti tablini integral
2 2
1 1 t
dx arctg C
a t a a

ali moramo najpre odrediti a.

=
3
2 2 2
1 1 1 1 1
3 4 3 2 3 2 2 6 2
dt dt t x
arctg C arctg C
t t


4

Kad smo ve upotrebili ovaj tablini integral , ako se seate, mi smo pomenuli da ne dozvoljavaju svi profesori da se on

koristi. Pa da vidimo kako smo mi njega reili metodom smene:

10

2 2
1 1 x
dx arctg C
a x a a

TABLINI

Dokaz:

2 2 2 2 2 2
2 2 2
1 1 1 1 1 1 1
[1 ]
[1 ( ) ] [1 ( ) ]
x
t
a
dx dx dx adt
x x
dx a x a a t a
a
dt dx adt
a a
a

a
2
2
1
[1 ]
1 1 1 1
[1 ]
dt
t
x
dt arctgt C arctg C
a t a a a

11

2
1
?
25
dx
x

Ovde je dakle samo problem odrediti vrednost za a.

2 2 2
1 1 1
[ovde je dakle =5]
25 5 5 5
x
dx dx a arctg C
x x

Slina situacija je i sa :

12

2 2
1
arcsin
x
dx C
a
a x

TABLINI

Dokaz:

2 2
2 2 2 2 2 2
2
1 1 1 1 1 1
[1 ( ) ] [1 ( ) ] [1 ( ) ] 1 ( )
1 1 1
1
dx dx dx dx dx
a x x x x
a x
a a a
a a a a
x
t
a
adt
dx a a
t
dt dx adt
a

a
2 2
1 1
arcsin arcsin
1 1
x
dt dt t C C
a
t t

5

13

2
1
?
15
dx
x

Opet se trai vrednost za a. Ovde je malo tee jer 15 nije kvadrat nekog broja, ali mi upotrebimo trike:

2
2 2
1 1
[dakle 15 pa je] = arcsin
15
15
( 15)
x
dx dx a C
x
x

14

sin ? axdx
gde je a konstanta, to jest bilo koji broj.

1 1 1
sin sin sin ( cos ) cos
ax t
dt
axdx t tdt t C ax C
dt
a a a a adx dt dx
a

Vezano za ovakve integrale , gde umesto x-sa imamo ax , moemo rei da se rade uvek sa smenom ax=t, odnosno
radimo ga kao tablini, a ispred integrala dodamo konstantu
1
a
.

Na primer:

1
cos sin axdx ax C
a

1
ax ax
e dx e C
a

itd.

15

2
sin ? xdx

Ovde nam treba trigonometrijska formulica za
2
sin x ( pogledaj prethodni fajl : integrali zadaci I deo)

2
1 cos 2 1 1 1 1 1
sin [ 1 cos 2 ] [ sin 2 ] sin 2
2 2 2 2 2 4
x
xdx dx dx xdx x x C x x C

Ovde smo u radu iskoristili zakljuak iz prethodnog zadatka
1
cos 2 sin 2
2
xdx x
.


6

16

2
cos ? xdx

Opet mora trigonometrija
2
cos x =
1 cos 2
2
x

2
1 cos 2 1
cos [1 cos 2 ]
2 2
1 1 1 1 1
[ 1 cos 2 ] [ sin 2 ] sin 2
2 2 2 2 4
x
xdx dx x dx
dx xdx x x C x x C

17

?
sin
dx
x

Ovaj zadatak moemo reiti na vie naina. Upotrebiemo trike :

2 2
sin sin sin
sin sin sin sin 1 cos
dx dx x x x
dx dx
x x x x x

Sada ve imamo oiglednu smenu...

2 2 2
cos
sin
sin
1 cos 1 1
sin
x t
x dt dt
dx xdx dt
x t t
xdx dt

Ovo je tablini integral
2 2
1
ln
2
dx x a
C
x a a x a
pa je

2
1 1 1 cos 1
ln ln
1 2 1 2 cos 1
Reenje moe ostati i ovakvo, ali emo ga mi namerno malo prepraviti jer se ovaj integral moe elegantnije reiti
preko trigonometrijskih smena, a tamo e reenj
dt t x
C C
t t x

1
2
e izgledati ba kao...
1 cos 1 cos 1 cos 1
ln ln ln ln
2 cos 1 cos 1 cos 1 2
x x x x
C C C tg C
x x x


7

18

1
?
1
x
dx
x

2
2 2 2
1 1 1 1 1
ovde je trik izvriti racionalizaciju
1 1 1 1
1
Sad emo ovaj integral rastaviti na dva...
1 1
prvi je tablini a drugi emo reiti smenom( na
1 1 1
x x x x x
dx dx dx
x x x x
x
x x
dx dx
x x x

stranu)

2
2
1
1
1 2
x t
x
dx
x

2
( 2
1 x

2
2
) ( ) 1
1
x dx dt dt t C x C
x
dt
x

Vratimo se u dosadanje reenje i imamo:

2 2
2 2 2
1 1
arcsin ( 1 ) arcsin 1
1 1 1
x x
dx dx x x C x x C
x x x


1
INTEGRALI ZADACI (III-DEO) PARCIJALNA INTEGRACIJA

Ako su u i v diferencijabilne funkcije od x , onda je :

udv uv vdu =
} }

Ova metoda, parcijalna integracija, po pravilu je na poetku prouavanja slabo razumljiva. Mi emo pokuati , koliko

to dozvoljava pisana re da vam je pribliimo i objasnimo .

Zadati integral mi uporeujemo sa udv
}
. Neto (recimoO) izaberemo da je u , a neto (recimo dx A ) izaberemo

da je dv. Od onog to smo izabrali da je u traimo izvod , a od onog to smo izabrali da je dv traimo integral.

dx=dv
` dx
u
dx du v
O = A
O = A =
}

Kad naemo du i v to menjamo u formulu parcijalne integracije: uv vdu
}
. Ideja parcijalne integracije je da
novodobijeni integral vdu
}
bude laki od poetnog udv
}
. Ako dobijemo da on nije laki, znai da smo pogreno
izabrali u i dv.

Najei primer na kome profesori objanjavaju parcijalnu integraciju je :

primer 1. ?
x
xe dx =
}

Ovaj integral uporeujemo sa udv
}
. Izabraemo da je x = u a
x
e dx=dv.

ovo sad menjamo u

( 1)
x
x x
x
x x x x x
u v
v du
x u e dx dv
xe dx dx du e dx v u v vdu
e v
x e e dx xe e C e x C
= =
= = = =
=
= = + = +
}
} } }
}

A ta bi se desilo da smo birali pogreno? Da vidimo:

2 2
2
x
ovaj integral je tei od poetnog!
2 2

2
x
x x x x
e u dx dv
x x
xe dx e dx du xdx v e e dx
x
v
= =
= = = =
=
} } }

2

Da bi pametno birali ove integrale emo podeliti u 4. grupe.

1. GRUPA Ovde emo birati da je x ili izraz vezan sa x jednak u, a sve ostalo je dv
Na primer :
}
xdx xcos ,
}
xdx x sin ) 1 ( , dx xe
x
}
, dx
x
x
} 2
sin
, dx e x x
x
+
}
) 5 2 (
2
itd.

2. GRUPA Ovde ne uzimamo x za u , ve funkciju pored x , (odnosno izraza sa x). lnx = u,

arcsinx = u, arctgx = u a sve ostalo je dv.

Na primer : ln x xdx
}

}
xdx xarcsin , arctgxdx x
}
2
, xdx x ln
3
}
itd.

3. GRUPA Ovde emo uzimati dx=dv, a unutranja funkcija je u, kao u 2. grupi

Na primer :
}
xdx ln , xdx
}
2
ln ,
}
arctgxdx ,
}
xdx arcsin itd.

4. GRUPA To su kruni integrali, koji uvek imaju svog para preko koga se dati integral vraa na poetak

Na primer : xdx e
x
sin
}
, xdx e
x
cos
}
,
}
dx x) sin(ln ,
}
dx x) cos(ln itd.

Od svake grupe emo uraditi po nekoliko primera...

Jasno je da uraeni primer dx xe
x
}
pripada prvoj grupi.

primer 2. (1 ) sin ? x xdx =
}

1 sinxdx=dv
(1 ) sin sinxdx (1 )( cos ) ( cos )( ) ( 1) cos sin
cos
u v
vdu
x u
x xdx dx du v x x x dx x x x C
x v
=
= = = = = +
}
=
} } }

primer 3.
2
?
cos
xdx
x
=
}

2
2
2
=
cos

cos
cos

dx
x u dv
x
dx
xdx
dx du v
x tgx tgxdx
x
x
tgx v
=
= =
= = =
=
}
} }

izvui emo tgxdx
}
na stranu , reiti ga , pa emo se vratiti u parcijalnu integraciju... www.matematiranje.com
3

cos
sin
sin ln ln cos
cos
sin
x t
x dt
tgxdx dx xdx dt t x
x t
xdx dt
=
= = = = = =
=
} } }

vratimo se u zadatak:

2
( ln cos ) ln cos
cos
xdx
x tgx tgxdx x tgx x C x tgx x C
x
= = + = + +
} }

primer 4. ln ? x xdx =
}

Ovde je primamljivo uzeti da je x = u , ali bi nas to odvelo u orsokak...

Ovaj integral je iz II grupe:

2 2 2 2
2
ln
1
ln ln ln
1
2 2 2

2
u v
vdu
x u xdx v
x x x x
x xdx x dx x
x
x
dx du v
x

= =
= = =
= =
}
}
} }
1
2 x
}
2 2 2 2 2
1 1
ln ln ln
2 2 2 2 2 2 4
dx
x x x x x
x xdx x C x C
=
= = + = +
}

primer 5. ? x arctgxdx =
}

2 2 2 2
2
2 2
2

1 1
1
2 2 1 2 2 1

1 2
arctgx u xdx v
x x x x
x arctgxdx arctgx dx arctgx dx
x
x x
dx du v
x
= =
= = =
+ +
= =
+
}
} } }

Ovde emo stati i
2
2
1
x
dx
x +
}
reiti na stranu pa ubaciti reenjeOvo je onaj trik integral , objanjen u I delu.

Da se podsetimo:
2 2 2 2
2 2 2 2
1 1 1 1 1
1 1 1 1
x x x x
dx dx dx dx
x x x x
+ + +
= = =
+ + + +
} } } }
2
1 x +
2
2
1
1
1
1
dx dx
x
dx dx x arctgx
x
+
= =
+
} }
} }

Sada je:
2 2 2
2
1 1
( )
2 2 1 2 2
x x x
x arctgxdx arctgx dx arctgx x arctgx C
x
= = +
+
} }

4

primer 6.
3
2
arccos
?
1
x x
dx
x
=
}

I ovo je integral iz II grupe al je malo tei i ima vie posla.

3
2
3
3
2
2 2
arccos d
1
arccos
1
- = d
1 1
x
x u x dv
x
x x
dx
dx x
x
du x v
x x
= =
= =
=

}
}
Uokvireni integral emo reiti na stranu

2 2
3 2
2 2
1
2
d d
1 1
x t
x x x
x x
x x
=
= =

} }
2 xdx =
2
2 2 2 2
1
1 1
tdt
t
xdx tdt t
x t x t
=
=
= =
( t
}
3 3
2
2 2 2 2 2 2 2
3
) ( 1)
3 3
( 3) 1 (1 3) 1 ( 2) 1 ( 2)
3 3 3 3
t t t
dt t dt t
t t x x x x x x
= = = =
+
= = =
}

Vratimo se sada u parcijalnu integraciju:

3
2 3
2 2 2
2
2 2 2
arccos d
1 arccos
1 1 ( 2)
- =
3
1
1 1 ( 2)
arccos ( ) [
3
x
x u x dv
x x x
dx
x dx x x
du v
x
x x x
x
= =
= =
+
=
+
=
}
2
2
( 2)
][
3
1
x dx
x
+

}
2 2
2
2 2 3
]
1 ( 2) 1
arccos ( ) ( 2)
3 3
1 ( 2) 1
arccos ( ) ( 2 )
3 3 3
x x
x x dx
x x x
x x C
+
= +
+
= + +
}


5

primer 7. ln ? xdx =
}

Ovo je integral iz nae III grupe.

ln dx=dv
1 1
ln ln ln

x u
xdx dx du dx v x x x dx x x x
x x
x v
=
= = = = =
=
} } }
1
x
}
ln (ln 1) dx x x x C x x C = + = +

primer 8.
2
ln ? xdx =
}

2
2
ln dx=dv
ln ?

x u
xdx dx du dx v
x v
=
= = =
=
} }
, da naemo mi ovaj izvod na stranu, jer se radi o sloenoj funkciji.

2
1 2ln
(ln )` 2ln (ln )` 2ln
x
x x x x
x x
= = =

Vratimo se na zadatak:

2
2 2 2
ln dx=dv
2ln 2ln
ln ln ln 2

x u
x x
xdx dx du dx v x x x dx x x x
x x
x v
=
= = = = =
=
} } }
ln x
x
}
2
ln 2 ln dx x x xdx =
}

Radili smo i dobili ln xdx
}
, koji smo reili u prethodnom primeru. Znai ovde bi morali da radimo novu parcijalnu
integraciju!

Iskoristiemo reenje prethodnog primera da je ln (ln 1) xdx x x =
}

Pa e reenje naeg integrala biti:

2 2 2 2
ln ln 2 ln ln 2 (ln 1) (ln 2ln 2) xdx x x xdx x x x x C x x x C = = + = + +
} }

6

primer 9.
2
ln( 1 ) ? x x dx + + =
}

Ovo je ve ozbiljniji primer i imaemo vie posla

2
2
ln( 1 )
ln( 1 )
?
x x u dx dv
x x dx
du x v
+ + = =
+ + =
=
}
, kao i obino, sloeni izvod emo na stranu

2 2 2
2 2 2
2
1 1 1
[ln( 1 )]` ( 1 )` (1 (1 )`)
1 1 2 1
1 1
= (1
1 2
x x x x x
x x x x x
x x
+ + = + + = + +
+ + + + +
+
+ +
2
2
1 x
+
2 2
2
)
1
= (1 )
1 1
1
=
1
x
x
x x x
x x
+
+ + +
+ +
2
1
(
x x + +
2 2
1
)
1 1 x x
=
+ +

Vratimo se u zadatak:

2
2 2
2
2
2
2
ln( 1 )
1
ln( 1 ) ln( 1 )
1

1
1
ln( 1 )
1
x x u dx dv
x x dx x x x x dx
dx du x v
x
x
x
x x x dx
x
+ + = =
+ + = = + + =
= =
+
+
= + + =
+
} }
}

Opet problem, izvuemo uokvireni integral i reimo ga metodom smene:

2
2
2
2
1
1
1
1
x t
x
dx dt t x
x
dx dt
x
x
+ =
= = = = +
=
+
+
} }

Konano, reenje e biti:

2 2 2
ln( 1 ) ln( 1 ) 1 x x dx x x x x C + + = + + + +
}


7

I jo da pokaemo par primera iz IV grupe.

primer 10. sin(ln ) ? x dx =
}

Krenemo sa parcijalnom integracijom ( poetni integral najee obeleavamo sa I ):

sin(ln )
sin(ln ) cos(ln ) (ln )`
1
cos(ln )
sin(ln )
x u dx dv
I x dx x x dx du x v
x dx
x
x x x
= =
= = = = =
=
}
1
cos(ln ) x
x

}
sin(ln ) cos(ln )
Za sada sin(ln ) cos(ln )
dx x x x dx
I x x x dx
=
=
}
}

*

Integral cos(ln ) x dx
}
radimo na stranu , opet parcijalnom integracijom:

cos(ln ) dx=dv
cos(ln )
1
-sin(lnx)
cos(ln )
x u
x dx
dx du x v
x
x x x
=
= =
= =

}
1
(-sin(lnx)
x
}
) cos(ln ) sin(ln ) cos(ln )
Dakle imamo cos(ln ) cos(ln )
dx x x x dx x x I
x dx x x I
= + = +
= +
}
}

Vratimo se na *

sin(ln ) cos(ln ) ovde zamenimo da je cos(ln ) cos(ln )
sin(ln ) [cos(ln ) ]
sin(ln ) cos(ln )
sin(ln ) cos(ln )
2 [sin(ln ) cos(ln )]
[sin(ln ) cos(ln )]
2
I x x x dx x dx x x I
I x x x x I
I x x x x I
I I x x x x
I x x x
x x x
I C
= = +
= +
=
+ =
=

= +
} }

Konstantu C dodamo tek kad izrazimo I.

8

Profesori najvie vole da ovaj tip integrala objasne ( a posle vala i pitaju) na integralima:

sin
x
e xdx
}
i cos
x
e xdx
}

Mi emo uraditi jedan uopteniji primer :

primer 11. sin ?
ax
e bxdx =
}

Startujemo sa parcijalnom integracijom( i naravno ovaj integral obeleimo sa I)

sin e
sin cos ( )` e
1
cos e
1 1 sin
sin e e cos cos
Za sad dakle imamo
ax
ax ax
ax
ax
ax ax ax
bx u dx dv
I e bxdx bx bx dx du dx v
b bxdx du v
a
e bx b
bx b bxdx e bxdx
a a a a
= =
= = = = =
= =
= =
} }
} }
sin
cos
ax
ax
e bx b
I e bxdx
a a
=
}

Reavamo cos
ax
e bxdx
}
, pa emo to reenje vratiti

cos e
cos sin ( )` e
1
sin e
1 1 cos
cos e e ( sin ) sin
:
ax
ax ax
ax
ax
ax ax ax
ax
bx u dx dv
e bxdx bx bx dx du dx v
b bxdx du v
a
e bx b
bx b bx dx e bxdx
a a a a
Dakle e
= =
= = = =
= =
= = +
} }
} }
}
cos
cos sin to jest
cos
cos
ax
ax
ax
ax
e bx b
bxdx e bxdx
a a
e bx b
e bxdx I
a a
= +
= +
}
}

9

2
2
2 2
2 2
2 2
sin
cos
sin cos
odavde moramo da izrazimo
sin cos
.........../
sin cos
sin
ax
ax
ax ax
ax ax
ax ax
ax ax
e bx b
I e bxdx
a a
e bx b e bx b
I I I
a a a a
e bx b e bx b
I I a
a a a
a I a e bx b e bx b I
a I b I a e bx b e
=
| |
= +
|
\ .
=
=
+ =
}
2 2
2 2
2 2
cos
( ) sin cos
sin cos
( sin cos )
ax ax
ax ax
ax
bx
I a b a e bx b e bx
a e bx b e bx
I
a b
e a bx b bx
I C
a b
+ =

=
+

= +
+

Reenje ovog uoptenog integrala moemo primeniti da reimo recimo sin
x
e xdx
}
. Kako?

1
2 2 2 2
( sin cos ) (1 sin1 1 cos1 ) (sin cos )
Za 1 i 1 je
1 1 2
ax x x
e a bx b bx e x x e x x
a b
a b

= = = =
+ +

Dakle: sin
x
e xdx
}
=
(sin cos )
2
x
e x x
+ C

primer 11.
2 2
? a x dx =
}

Ovo je jedan od poznatijih integrala koga moemo reiti na nekoliko naina.

Ajmo da vidimo kako bi to ilo pomou parcijalne integracije...

Najpre vrimo malu racionalizaciju podintegralne funkcije:

2 2 2 2 2 2 2 2
2 2
2 2 2 2 2 2 2 2
1
a x a x a x a x
a x
a x a x a x a x

= = =

Dakle , sada imamo dva integrala( poetni integral emo oznaiti sa I ):

2 2
2 2
2 2 2 2
a x
I a x dx dx dx
a x a x
= =

} } }


10

Prvi od njih je tablini:
2
2 2
2 2 2 2
arcsin
a dx x
dx a a
a
a x a x
= =

} }

A drugi emo reiti parcijalnom integracijom:

2 2 2
2 2
2 2
2 2 2
2 2

Reimo ovaj integral posebno:
2
x
x u dx dv
x a x
dx
x
a x
dx du dx v
a x
a x t
x
dx
a x
= =
= =
= =
=
=
}
}
2 xdx =
t
tdt
xdx tdt
=
=
}
dt
t
2 2
2 2
2
2 2 2 2
2 2
2 2
2 2
2
2 2 2 2
2 2
2
2 2
2 2
Vratimo se sada u parcijalnu integraciju:

( )

( )
t a x
x
x u dx dv
a x
x
x
dx x a x a x dx
dx v
a x
a x dx du
a x v
x
dx x a x a x dx
a x
x
dx x a x I
a x
= =
= =
= =
=
=
=
= +
= +
}
} }
}
} }
}

Da se podsetimo poetka:

2 2
2 2 2 2
2 2 2
2 2 2
2 2 2 2 2 2
2 2 2
arcsin ( )
arcsin
Prebacimo na levu stranu!
arcsin 2 arcsin i konano:
1
arcsin
2
a x
I dx dx
a x a x
x
I a x a x I
a
x
I a x a x I
a
I
x x
I I a x a x I a x a x
a a
x
I a x a x C
a
=

= +
= +
+ = + = +
| |
= + +
|
\ .
} }


Ovaj integral moemo reiti elegantnije primenom odgovarajue smene, ali to u sledeem fajlu
1
INTEGRALI ZADACI ( IV DEO) Integracija racionalne funkcije

Racionalna funkcija je oblika
( )
( )
P x
Q x
. Moe biti prava i neprava.
Prava racionalna funkcija je ona kod koje je maksimalni stepen polinoma P(x) manji od maksimalnog stepena

polinoma Q(x). ( na primer :
2
2 3 2 5 2
3 12 4
, ,
3 5 2 1 5 22 31
x x x
x x x x x x x
+
+ + + +
itd.)

Neprava racionalna funkcija je ona kod koje je max stepen P(x) vei ili jednak sa max stepenom Q(x).

( na primer :
2 2 4 2
2
2 7 3 12 75 14
, ,
13 2 1 3
x x x x x x
x x x
+ + +
+ +
itd. ) . U sluaju da je zadata neprava racionalna funkcija
moramo podeliti ta dva polinoma , dobiti reenje plus prava racionalna funkcija.

Integraciju prave racionalne funkcije vrimo tako to :

Imenilac rastavimo na inioce upotrebom:

- izvlaimo zajedniki ispred zagrade

- razlika kvadrata: a
2
b
2
= (a-b)(a+b)

- ax
2
+ bx +c = a(x-x
1
)(x-x
2
) ako nam je data kvadratna jednaina

- a
3
-b
3
= (a-b)(a
2
+ab+b
2
) ili a
3
+b
3
= (a+b)(a
2
-ab+b
2
) razlika, odnosno zbir kubova

- Koristimo Bezuovu teoremu ili sklapamo dva po dva ako je dat polinom veeg stepena

Dalje datu pravu racionalnu funkciju rastavljamo na sledei nain:( primeri)

( )
( 1)( 5) 1 5
P x A B
x x x x
= +
+ +
ako su u imeniocu svi linearni bez stepena , svaki ide sa po jednim slovom: A,B,C

3 2 3
( )
( 1) ( 7) 1 ( 1) ( 1) ( 7)
P x A B C D
x x x x x x
= + + +
+ +
ako u imeniocu imamo linearne lanove , ali sa stepenom,

rastavljamo dok ne doemo do najveeg stepena.

2 2
( )
( 2)( 1) 2 1
P x A Bx C
x x x x
+
= +
+ +
ako u imeniocu imamo nerazloiv polinom , za njega moramo da uzmemo

izraz tipa Bx+C ( pazi na ovo)

2 2 3 2 2 2 2 3
( )
( 7) ( 5) 7 5 ( 5)
P x A Bx C Dx E F G H
x x x x x x x x x
+ +
= + + + + +
+ + +
evo primera gde i nerazloiv inilac u imeniocu koji
je na kvadrat moramo dva puta da uzimamo u razlaganju.

2

PRIMERI
1.
3
3
?
x
dx
x x

Ovde se radi o pravoj racionalnoj funkciji, pa odmah kreemo sa razlaganjem. Najpre imenilac rastavimo na

inioce!

3 2
( 1) ( 1)( 1) x x x x x x x = = +

Dakle, na integral je
3
?
( 1)( 1)
x
dx
x x x
=
+

Izvuemo racionalnu funkciju:

2 2 2
2 2 2 2
3
sve pomnoimo sa ( 1)( 1)
( 1)( 1) 1 1
3 ( 1)( 1) ( 1) ( 1)
3 ( 1)
3 "sklopimo" uz x , pa one uz x, pa slobodne
x A B C
x x x
x x x x x x
x A x x Bx x Cx x
x A x Bx Bx Cx Cx
x Ax A Bx Bx Cx Cx
= + + +
+ +
= + + + +
= + + +
= + + +
2 2
2 2
lanove...
3 ( ) ( ) sad vrimo upereivanje: lanovi uz x , pa uz x, pa bez x
0 Na levoj strani nemamo lan x ili moemo dodati da je to 0 x
1 Na levoj strani ima
x x A B C x B C A
A B C
B C
= + + +
+ + =
= mo x, to jest 1 x, a na desnoj ( )
3 Ovo su oni bez x-seva
x B C
A

=

Reavamo ovaj sistem jednaina:

0
1
3
3 0 3 0 3
1
2 2 1 2
3
A B C
B C
A
A A B C B C B C
B C
B B C
B C
+ + =
=
=
= + + = + + = + =
=
= = =
+ =

Vratimo reenja:

3

( 1)( 1) 1 1
3 3 1 2 3 1 2
=
( 1)( 1) 1 1 1 1
x A B C
x x x x x x
x
x x x x x x x x x
= + +
+ +

= + +
+ + +

E sad se vratimo da reimo dati integral, jer smo ga rastavili na tri mala integrala koji su najee ili tablini ili se
reavaju smenom.
3

3 3 1 2

( 1)( 1) 1 1
= 3ln ln 1 2ln 1
x
dx dx dx dx
x x x x x x
x x x C
=
+ +
+ +

Moda e va profesor da trai da spakujete reenje upotrebom pravila za logaritme. Da se podsetimo:

1. ln1 0 =
2. ln 1 e =
3. ln( ) ln ln x y x y = +
4. ln ln ln
x
x y
y
=
5. ln ln
n
x n x =
6.
ln x
e x =

Nae reenje e biti:

3 2 3 2
3
2
3ln ln 1 2ln 1 ln (ln 1 ln 1 ) ln ln 1 1
= ln +C
( 1)( 1)
x x x C x x x C x x x C
x
x x
+ + = + + + = + + =
+

2.
3 2
2
?
2
x
dx
x x
+
=

Opet se radi o pravoj racionalnoj funkciji. Izvlaimo je i rastavljamo:

3 2 2
2
2 2
2
2 2
2
2 2
2 ( 2)
2
sve pomnoimo sa ( 2)
( 2) 2
2 ( 2) ( 2)
2 2 2
1 2 ( ) ( 2 ) 2 sad vrimo uporeivanje
0
2 1
2 2
Reavamo ov
x x
x x x x
x A B C
x x
x x x x x
x Ax x B x Cx
x Ax Ax Bx B Cx
x x A C x A B B
A C
A B
B
+ +
=

+
= + +

+ = + +
+ = + +
+ = + + +
+ =
+ =
=
aj sistem jednaina, iz tree jednaine odmah dobijamo vrednost za
1 2 1 2 1 1 1 1
B
B A B A A C = + = = = =

4

2 2
2 2
2 1
2
2 2
2

( 2) 2
2 1 1 1

( 2) 2
2 1 1 1 1 1
ln ln 2
( 2) 2 2 2 1
Malo prisredimo reenje:
1 2 1
ln 2 ln ln
x A B C
x x x x x
x
x x x x x
x x
dx dx dx dx dx x dx dx x x C
x x x x x x x
x
x x C C
x x x
+
+
= + +

+
= + +

+
= + + = + = + +
+
+ + = + +

3.
3 2
2
16 16
?
4 3
x x x
dx
x x
+ +
=
+

Ovo je neprava racionalna funkcija ( stepen u brojiocu je vei od stepena imenioca), pa moramo podeliti ova dva

polinoma ( podsetite se deljenja , fajl polinomi iz I godine).

3 2
2
3
16 16
4 3
(
x x x
x x
x
+ +
=
+
2 2
3
16 16) : ( 4 3) 5 x x x x x
x
+ + + = +
2
2
4 3
+5
x x
x

2
19 16
5
x
x
+
3 2
2 2
20 15
1
16 16 1
5
4 3 4 3
x
x ostatak
x x x x
x
x x x x
+
+ + +
= + +
+ +

Dobili smo pravu racionalnu funkciju koju dalje rastavljamo:


5
2
2
2
1,2 1,2 1 2
2
1
4 3
4 4 2
4 3 0 3, 1
2 2
4 3 ( 1)( 3)
1
( 1)( 3) 1 3
1 ( 3) ( 1)
1 3
1 ( ) 3
1
3 1
2 2 1 2
1 1
( 1)( 3) 1 3 1
x
x x
b b ac
x x x x x x
a
x x x x
x A B
x x x x
x A x B x
x Ax A Bx B
x x A B A B
A B
A B
A A B
x A B
x x x x x
+
=
+

+ = = = = =
+ =
+
= +

+ = +
+ = +
+ = +
+ =
=
= = =
+
= + = +

2
3 x

Reimo sada i ceo integral:

3 2
2 2
3 2 2
2
2
16 16 1 1 2
5 5
4 3 4 3 1 3
16 16 1 2
( 5 ) 5 ln 1 2ln 3
4 3 1 3 2
5
2
x x x x
x x
x x x x x x
x x x x
dx x dx x x x C
x x x x
x
x
+ + +
= + + = + + +
+ +
+ +
= + + + = + + +
+
= +

2
( 3)
ln
1
x
C
x
+ +

4.
3
?
3 2
xdx
x x
=
+

Prava racionalna funkcija, izdvojimo je:

3
3
3
2
3 2
Najpre da funkciju u imeniocu rastavimo na inioce...
3 2 0 ideja je da sklapamo "2 po 2" zato rastavimo 3 2
2 2 0
( 1) 2( 1) 0
( 1) ( 1) 2 ( 1) 0
( 1)[ ( 1) 2
x
x x
x x x x x
x x x
x x x
x x x x
x x x
=
+
+ = =
+ =
=
+ =
+
2 2
1 2 3
3 2
3 2
] 0
( 1)( 2) 0 1 0 2 0 1, 1, 2
3 2 ( 1)( 1)( 2) ( 1) ( 2)
3 2 ( 1) ( 2)
x x x x x x x x x
x x x x x x x
x x
x x x x
=
+ = = + = = = =
+ = + = +
=
+ +

6

2
2 2
2
2 2
2 2
2
....................................... / ( 1) ( 2)
( 1) ( 2) 1 ( 1) 2
( 1)( 2) ( 2) ( 1)
( 2) 2 ( 2 1)
2 2 2
1 ( ) ( 2 ) 2 2
x A B C
x x
x x x x x
x A x x B x C x
x A x x Bx B C x x
x Ax Ax A Bx B Cx Cx C
x x A C x A B C A B C
= + + +
+ +
= + + + +
= + + + + +
= + + + + +
= + + + + +
i
2 2
sad uporedjujemo
0
2 1
2 2 0
2 1
2 2 0
3 1
3 2 0
1 2 2 2
3 1 3
3 3 9 9
2 1 2
9 3 9
( 1) ( 2) 1 ( 1) 2
A C
A B C
A B C
C A
A B A
A B A
A B
A B
B B A A C
x
x x x x x
+ =
+ =
+ + =
=
+ + =
+ =
+ =
+ =
= = = = =
= + +
+ +

Jo da reimo integral:

2 2
2
2 1 2
9 3 9
( 1) ( 2) 1 ( 1) 2
2 1 1 2 1
( 1)
9 1 3 9 2
2 1 1 2
ln 1 ln 2
9 3 1 9
x
dx dx dx dx
x x x x x
dx x dx dx
x x
x x C
x
= + + =
+ +
= +
+
= + +

5.
3 2
?
1
xdx
x x x
=
+

Postupak je dakle isti: kako se radi o pravoj racionalnoj funkciji , nju izdvajamo i rastavljamo na sabirke.

U imeniocu imamo polinom treeg stepena koji moramo rastaviti na inioce. Upotrebiemo sklapanje 2 po 2,

A moemo koristiti i Bezuovu teoremu.

7

3 2
3 2 2 2
2
2 2
2
2 2
2
1
Da sredimo imenilac prvo...
1 ( 1) 1( 1) ( 1)( 1)
1 je nerazloiv u
( 1)( 1) 1 1
.......................... / ( 1)( 1)
( 1)( 1) 1 1
(
x
x x x
x x x x x x x x
x A Bx C
pazi x R
x x x x
x A Bx C
x x
x x x x
x A x
=
+
+ = + = +
+
= + +
+ +
+
= + +
+ +
=
i
2 2
2
2 2 2 2 2
1) ( )( 1)
( ) ( )
0
1
0
0
1
1 1 1
2 1
2 2 2
1 1 1
1 1 1 1 1 1 1
2 2 2
( )
( 1)( 1) 1 1 1 1 2 1 2 1 2 1 1
Bx C x
x Ax A Bx Bx Cx C
x x A B x B C A C
A B
B C
A C A C
A B
A B
A A C B
x
x A Bx C x x
x x x x x x x x x x
+ + +
= + + +
= + + + +
+ =
+ =
= =
+ =
=
= = = =
+
+
= + = + = =
+ + + + +

Vratimo se da reimo zadati integral:

2 2
2 2
2
1 1 1
( )
( 1)( 1) 2 1 1
1 1 1
2 1 1 1
1 1
ln 1 ln 1
2 2
x x
dx dx
x x x x
x
dx dx dx
x x x
x x arctgx C
= =
+ +

= +

+

= + +

6.
4
4
?
1
dx
x
=
+

Ovo je ve malo ozbiljniji zadatak!

8

4
2
4 4 2 2 2 2 2 2 2
4
1
Ovde je problem: Kako rastaviti imenilac na inioce?
Trik je da dodamo i oduzmemo 2x , da napunimo pun kvadrat pa iskoristimo formulu za razliku kvadrata!
1 2 1 2 ( 1) 2 ( 1) ( 2
x
x x x x x x x x
=
+
+ = + + = + = +
2 2 2
4 2 2
4 2 2
2 2
2 2 2 2
2 2
3
) ( 1 2 ) ( 1 2 )
1 ( 2 1) ( 2 1)
4 4
1 ( 2 1) ( 2 1)
4
........................ / ( 2 1) ( 2 1)
( 2 1) ( 2 1) 2 1 2 1
4 ( )( 2 1) ( )( 2 1)
4
x x x x
x x x x x
x x x x x
Ax B Cx D
x x x x
x x x x x x x x
Ax B x x Cx D x x
Ax
= + + +
+ = + + +
=
+ + + +
+ +
= + + + +
+ + + + + +
= + + + + + +
= +
i
2 2 3 2 2
3 2
2 2 2 2
4 ( ) ( 2 2 ) ( 2 2)
:
0
2 2 0
2 2 0 0 2 2 0 2( ) 0 0
4
0
4
2 2
0
2( ) 4
2 2
A x Ax Bx B x B Cx C x Cx Dx D x D
x A C x A B C D x A B C D B D
Uporedjujemo
A C
A B C D
A B C D A C B D B D B D
B D
B D
B D
B D
A C
A C
A C
Zamenimo
+ + + + + + + +
= + + + + + + + + +
+ =
+ + =
+ + = + = = = =
+ =
=
+ =
= =
+ =
=
= =
2 2 2 2
2 2 2 2
:
4
( 2 1) ( 2 1) 2 1 2 1
4 2 2 2 2
( 2 1) ( 2 1) 2 1 2 1
Ax B Cx D
x x x x x x x x
x x
x x x x x x x x
+ +
= +
+ + + + + +
+ +
= +
+ + + + + +

Imamo dakle da reimo:

2 2 2 2
4 2 2 2 2
( 2 1) ( 2 1) 2 1 2 1
x x
dx dx dx
x x x x x x x x
+ +
= +
+ + + + + +

Ovo su integrali tipa I
2
= dx
c bx ax
B Ax
+ +
+
2
koji se reavaju preko I
1
=
+ + c bx ax
dx
2
i formule:
9

I
2
=
a
A
2
ln c bx ax + +
2
+(B-
a
Ab
2
) I
1
+ C

Postupak reavanja je objanjen u jednom od fajlova integrali - zadaci .

Evo konanog reenja a vi ga proverite .

2
2 2
1 2 1 2
ln 2
1 2 2 1
x x x
arctg C
x x x
+ +
+ +
+

7. Kad smo u prvom fajlu integrali zadaci ( I deo) davali tablicu integrala pomenuli smo i integral

2 2
1
ln
2
dx x a
C
x a a x a
= +
+
kao tablini. Da vidimo kako smo doli do reenja istog.

On se radi kao racionalna funkcija:

2 2
1 1
( )( )
1
...................................... / ( )( )
( )( )
1 ( ) ( )
1
1 ( )
:
0
( ) 1
0
1
1 1 1
2
2 2
1
( )( )
x a x a x a
A B
x a x a
x a x a x a x a
A x a B x a
Ax Aa Bx Ba
x A B Aa Ba
Uporedjujemo
A B
a A B
A B
A B
a
A A B
a a a
A
x a x a x
=
+
= + +
+ +
= + +
= + +
= + +
+ =
=
+ =
=
= = =
=
+
i
1 1
1 1 1 1
2 2
( )( ) 2
B
a x a
a a
x a x a x a x a a x a x a
+
+

= + =

+ + +


10

1 1 1 1 1 1 1
( )( ) 2 2
1 1 1

2

dx dx dx
x a x a a x a x a a x a x a
dx dx
a x a x a

= =

+ + +

=

+

( )
1
ln ln
2
1
ln
2
x a x a C
a
x a
C
a x a
= + +
= +
+


1
INTEGRALI ZADACI (V-DEO)

Integrali nekih funkcija koje sadre kvadratni trinom
2
ax bx c + +

Najpre emo prouiti integrale oblika:
1 2
dx
I
ax bx c
=
+ +
}
i
3
2
dx
I
ax bx c
=
+ +
}

Kod njih se kvadratni trinom
2
ax bx c + + svede na kanonini oblik pomou formule:

2
2
2
4
2 4
b ac b
ax bx c a x
a a
| |
+ + = + +
|
\ .

naravno, moemo koristiti i dopunu do punog kvadrata, ko ne voli da pamti formulu.

Zatim uzimamo smenu: 2
b
x t
a
dx dt
+ =
=
, i dobijemo neki od tablinih integrala.

1 2
dx
I
ax bx c
=
+ +
}
se moe svesti na
2 2
1 1 x
dx arctg C
a x a a
= +
+
}
,
2 2
1
ln
2
dx a x
C
a x a a x
+
= +

}

2 2
1
ili ln
2
dx x a
C
x a a x a
= +
+
}

3
2
dx
I
ax bx c
=
+ +
}
se svodi najee na
2 2
1
arcsin
x
dx C
a
a x
= +
}
ili
2 2
2 2
ln
dx
x x a C
x a
= + +
}

1. primer
2
?
6 13
dx
x x
=
+
}

( ) ( )
2
2
2
2 2
2 2
2 2
4
6 13 Ovde je 1, 6, 13 pa to zamenimo u formulicu , dakle:
2 4
4 6 4 1 13 ( 6) 52 36
1 3 3 4
2 4 2 1 4 1 4
b ac b
x x a b c a x
a a
b ac b
a x x x x
a a
| |
+ = = = = + +
|
\ .
| | | |
+ + = + + = + = +
| |

\ . \ .

Lake je naravno izvriti dopunu do punog kvadrata, znate ono dodamo i oduzmemo onaj uz x podeljen sa 2 pa to na

kvadrat.
2

2
broj uz x | |
|
\ .

2 2 2
6 13 6 9 9 13 ( 3) 4 x x x x x + = + + = + Uz x je 6, pa dodajemo i oduzimamo
2
6
9
2
| |
=
|
\ .

2

Vraamo se u integral:

2 2 2 2 2 2
3
1 1
( ovo je iz tabele)=
6 13 ( 3) 4 2
1 1 3
( )
2 2 2 2
x t
dx dx dt x
dx arctg C
dx dt x x x t a x a a
t x
arctg C vratimo smenu arctg C
=
= = = = +
= + + + +
+ = = +
} } } }

2. primer
2
?
2 6 5
dx
x x
=
+
}

2 2 2 2
5 9 9 5 3 1
2 6 5 2( 3 ) 2( 3 ) 2[( ) ]
2 4 4 2 2 4
x x x x x x x + = + = + + = +

2
2 2 2 2
2 2
2 2
2 2 2
2 2
3
1 1
2
3 1 2 3 1 2 1
2 6 5
2[( ) ] ( ) ( )
2 4 2 4 2
Upotrebimo iz tablice ln
1 1 1 1 3
ln ( ) ln 2 6 5
2 2 2 1 2 2
( )
2
x t dx dx dx dx
x x
dx dt
x x t
dx
x x a C
x a
dx
t t C vratimo smenu x x x C
t
=
= = = =
+
=
+ + +
= + +
= + + + = = + + +
+
} } } }
}
}

Kad znamo ova dva tipa integrala ,moemo nauiti i :

2 2
Ax B
I dx
ax bx c
+
=
+ +
}
i
4
2
Ax B
I dx
ax bx c
+
=
+ +
}

Oni se radom svedu na prethodna dva integrala:

2 2
Ax B
I dx
ax bx c
+
=
+ +
}
se svede na integral
1 2
dx
I
ax bx c
=
+ +
}
, dok se

4
2
Ax B
I dx
ax bx c
+
=
+ +
}
svede na integral
3
2
dx
I
ax bx c
=
+ +
}
.

Postoje gotove formulice u kojima treba samo da uporedite i nadjete vrednosti za A,B,a,b i c.

Pazite: njih smete koristiti samo ako to odobrava va profesor! Mi emo vam pokazati i ceo postupak u sluaju da

ne smete da koristite formule
3

Formulice su:

I
2
=
a
A
2
ln c bx ax + +
2
+(B-
a
Ab
2
) I
1
+C i
2
4 3
2
A A b
I ax bx c B I
a a
| |
= + + +
|
\ .
+C

3. primer
2
1
?
1
x
dx
x x
+
=
+ +
}

Ovo je oigledno integral tipa
2 2
Ax B
I dx
ax bx c
+
=
+ +
}

Uporedjivanjem dobijamo da je : A=1, B=1, a=1, b=1,c=1

2
2 1
2 2
2 1 1
ln ( )
2 2
1, 1, 1, 1, 1
1 1 1 1 1
ln 1 1 1 (1 ) ln 1
2 1 2 1 2 2
A Ab
I ax bx c B I C
a a
A B a b c
I x x I C x x I C
= + + + +
= = = = =
= + + + + = + + + +

Sad imamo poso da reimo integral tipa
1 2
1
1
I dx
x x
=
+ +
}
i da njegovo reenje posle vratimo u formulu.
1 2
2
2 2
1 2 2
2 2
1
?
1
1 1 1 3
1 1
4 4 2 4
1
1
2( )
1 1 1 1 2
2
2
1 3 3 3 3 3 1 3
( )
2 2 2 2 4
2 2 1
3 3
I dx
x x
x x x x x
x
x t t
I dx dx dx arctg arctg
x x
dx dt
t x
x
arctg
= =
+ +
| |
+ + = + + + = + +
|
\ .
+
+ =
= = = = = = =
+ +
| |
=
+ + +
|
\ .
+
=
}
} } }

Vratimo se u formulu:

2 2
1 2
1 1 1 1 1
ln 1 ln 1
1 2 2 2 2
x
dx x x I C x x
x x
+
= + + + + = + + +
+ +
}
2
2
2 1
3 3
1 1 2 1
ln 1
2 3 3
x
arctg C
x
x x arctg C
+
+
+
+ + + +

4

Kako bi ovaj integral reavali da nismo smeli koristiti formulu?

2
1
?
1
x
dx
x x
+
=
+ +
}

Ideja je da se izraz u brojiocu Ax+B napravi da bude izvod izraza u imeniocu
2
ax bx c + + .

To moete uraditi tako to izvuete ispred integrala
2
A
a
.

U naem primeru imamo
2
1 x x + + u imeniocu, njegov izvod je
2
( 1)` 2 1 x x x + + = + , to znai da u brojiocu treba da

napravimo 2 1 x + , odnosno da izvuemo
1
2 2
A
a
= ispred integrala!

2 2 2 2 2
1 1 2 2 1 2 1 1 1 2 1 1
( )
1 2 1 2 1 2 1 1
x x x x
dx dx dx dx dx
x x x x x x x x x x
+ + + + +
= = = +
+ + + + + + + + + +
} } } } }

Sad se problem sveo na reavanje dva integrala, gde prvi uvek radimo smenom, a drugi je tipa
1
I .

2
2
2
1 2 1 1
ln ln 1
1 (2 1)
x x t x
dx dt t x x
x x t x dx dt
+ + = +
= = = = + +
+ + + =
} }

Ovaj drugi smo ve reavali:

2 2 2
2 2
1
1
2( )
1 1 1 1 1 2
2
2
1 1 3 3 3 3 3 1 3
( )
2 2 2 2 4
2 2 1
3 3
x
x t t
dx dx dx dx arctg arctg
x x x x
dx dt
t x
x
arctg
+
+ =
= = = = = = =
+ + + +
| |
=
+ + +
|
\ .
+
=
} } } }

Vratimo se na zadatak :

2 2 2
2
2
1 1 2 1 1
( )
1 2 1 1
1 2 2 1
(ln 1 )
2 3 3
1 1 2 1
ln 1
2 3 3
x x
dx dx dx
x x x x x x
x
x x arctg C
x
x x arctg C
+ +
= + =
+ + + + + +
+
= + + + +
+
= + + + +
} } }


5

4. primer
2
5 3
?
4 10
x
dx
x x
+
=
+ +
}

I nain ( uz pomo formule)

2
4 3
2
2
2 2
2
2
2
2
2
5 3
?
4 10
5, 3, 1, 4, 10
5 3 5 5 4 1
4 10 3
1 2 1
4 10 4 10
1
5 4 10 ( 7)
4 10
1
5 4 10 7
4 10
A A b
I ax bx c B I
a a
x
dx
x x
A B a b c
x
dx x x dx
x x x x
x x dx
x x
x x dx
x x
| |
= + + +
|
\ .
+
=
+ +
= = = = =
+ | |
= + + +
|
\ .
+ + + +
= + + +
+ +
= + +
+ +
}
} }
}
}

Da reimo ovaj integral posebno, pa emo vratiti njegovo reenje...

2
2 2 2
2 2
2 2 2 2 2
2 2
1
4 10
4 10 4 4 4 10 ( 2) 6
2
1 1 1
: ln
4 10 ( 2) 6 6
ln 6 ln 2 4 10
dx
x x
x x x x x
x t
dx
dx dx dx koristimo x x a C
dx dt
x x x t x a
t t x x x
=
+ +
+ + = + + + = + +
+ =
= = = = = + +
=
+ + + + +
= + + = + + + +
}
} } } }

2 2 2
2 2
5 3 2 1
5 7
4 10 4 10 4 10
5 4 10 7 ln 2 4 10
x x
dx dx dx
x x x x x x
x x x x x C
+ +
=
+ + + + + +
= + + + + + + +
} } }

II nain (direktno, bez upotrebe formulice)

2
5 3
?
4 10
x
dx
x x
+
=
+ +
}

Kako je izvod
2
( 4 10)` 2 4 2( 2) x x x x + + = + = + u brojiocu mora biti napravljeno to.

6

2 2 2
2 2
3 3
5( ) 2 2
5 3
5 5
5
4 10 4 10 4 10
3
2
2
5
5 ( )
4 10 4 10

x x
x
dx dx dx
x x x x x x
x
dx dx
x x x x
+ + +
+
= = =
+ + + + + +
+
+
= +
+ + + +
} } }
} }
2 2
2 2
7
2
5
5 ( )
4 10 4 10
2 1
5 7
4 10 4 10
x
dx dx
x x x x
x
dx dx
x x x x
+
= +
+ + + +
+
=
+ + + +
} }
} }

Sad radimo ova dva integrala ( drugi smo ve reavali kod prvog naina).

2 2
2
4 10
(2 4) 2
2
2 4 10
x x t
x dx tdt
x
dx
x x
+ + =
+ =
+
=
+ +
}
( 2) 2 x dx + =
( 2)
t
tdt
x dx tdt
=
+ =
dt
t
2
4 10 dt t x x = = = + +
} }

2
2 2 2
2 2
2 2 2 2 2
2 2
1
4 10
4 10 4 4 4 10 ( 2) 6
2
1 1 1
: ln
4 10 ( 2) 6 6
ln 6 ln 2 4 10
dx
x x
x x x x x
x t
dx
dx dx dx koristimo x x a C
dx dt
x x x t x a
t t x x x
=
+ +
+ + = + + + = + +
+ =
= = = = = + +
=
+ + + + +
= + + = + + + +
}
} } } }

Vratimo se u zadatak:

2 2 2
2 2
5 3 2 1
5 7
4 10 4 10 4 10
5 4 10 7 ln 2 4 10
x x
dx dx dx
x x x x x x
x x x x x C
+ +
=
+ + + + + +
= + + + + + + +
} } }


7

5. primer
2
2 7
?
2
x
dx
x x
+
=
+
}

Ovaj primer vam navodimo jer trebate voditi rauna o polinomu u imeniocu!

Rekli bi da je ovo integral tipa
2 2
Ax B
I dx
ax bx c
+
=
+ +
}
i radili bi:

2 2 2 2
2
2
2
2 2
2
2 7 2 1 6 2 1 6
2 2 2 2
Reimo ova dva integrala posebno, pa emo zameniti njihova reenja...
2 2 1
ln ln 2
2 (2 1)
6 1
6
2 2
x x x
dx dx dx dx
x x x x x x x x
x x t x dt
dx t x x
x x t x dx dt
dx dx
x x x x
x
+ + + +
= = + =
+ + + +
+ = +
= = = = +
+ + =
= =
+ +
} } } }
} }
} }
2 2
2 2 2 2
2
2
1 1 1 9
2 2 ( )
4 4 2 4
1
1 1 1 1
6 6 6 : ln
2
1 9
2 2
3
( )
2 4
2
3 1 3
1 1
2 2 2
6 ln 2ln 2ln
3 3 1 3
2
2
2 2 2 2
x x x x
x t dx x a
dx dx dx koristimo C
x x x a a x a
x
dx dt
t
t x
x
x
t x
+ = + + = +
+ =
= = = = = +
+ +
| |
+
=

|
\ .
+

= = =
+
+ + +
} } } }

vratimo reenja:

2 2 2
2
2
2 7 2 1 6
2 2 2
1
ln 2 2ln
2
1
ln ( 1)( 2) ln
2
ln ( 1) ( 2)
x x
dx dx dx
x x x x x x
x
x x C
x
x
x x C
x
x x
+ +
= + =
+ + +
= + + +
+
= + + +
+
= +
} } }
2
2
( 1)
( 2)
x
x
+
3
( 1)
ln
( 2)
C
x
C
x
+
= +
+


8

Nije bilo lako reiti ga, priznaete...

Nismo razmiljali jednu drugu stvar: Da li je ovaj zadatak mogo da se uradi kao integracija racionalne funkcije?

Proverimo da li polinom u imeniocu moe da se rastavi na inioce...

2
2
1,2 1 2
4
2 0 1, 2
2
b b ac
x x x x x
a

+ = = = = MOE!

Lake je raditi ( bar nama):

2
2
2 7
?
2
2 7 2 7
.................................. / ( 1)( 2)
2 ( 1)( 2) 1 2
2 7 ( 2) ( 1)
2 7 2
2 7 ( ) 2
2
2 7
3 9 3 1
2 7 3
( 1)( 2) 1
x
dx
x x
x x A B
x x
x x x x x x
x A x B x
x Ax A Bx B
x x A B A B
uporedjujemo
A B
A B
A A B
x
x x x
+
=
+
+ +
= = + +
+ + +
+ = + +
+ = + +
+ = + +
+ =
=
= = =
+
=
+
}
3
1 3 1
2 1 2
2 7 3 1
3ln 1 ln 2
( 1)( 2) 1 2
ln 1 ln 2

x x x
x
dx dx dx x x C
x x x x
x x C
+ =
+ +
+
= = + +
+ +
= + +
} } }
3
( 1)
ln
2
x
C
x
= +
+

Na savet je dakle da proverite da li je kvadratna jednaina u imeniocu reiva i da ako jeste radite integral kao

integraciju racionalne funkcije.

Ako kvadratna nije reiva, radite ga kao integral tipa
2 2
Ax B
I dx
ax bx c
+
=
+ +
}
.

Videli ste da su ispala ista reenja.

Uostalom, odluite sami, ta vama vie odgovara ili kako pak komanduje profesor...
9

Sledei tip integrala je
2
( )
dx
mx n ax bx c + + +
}

Ovi integrali se smenom:
2
2
1
1
1
mx n
t
mdx dt
t
dx dt
m t
+ =
=
=
, svedu na integral tipa

3
2
dx
I
ax bx c
=
+ +
}

6. primer
2
?
4 1
dx
x x x
=
+
}

Najpre uzimamo smenu
1
x
t
= kojom svodimo dati integral na tip
3
I .

2 2
2
2
2
1 1 1
1
1 1 1
4 1
( ) 4 1
x
dt
dx
t
t t
x x x
dx dt
t t t t
=
= = =
+
= +
} }
1
dt
t
2
2
2
1
1 4
1 4
1
1
dt
t
t t
t t
t
t
= =
+
+
=
} }
1
dt
t
2 2
2
2 2 2
2 2
2 2 2 2 2
2 2
4 1 4 1
4 1
4 1 4 4 4 1 ( 2) 3
2
: ln ,
4 1 ( 2) 3 3
ln 3 ln 2 4 1

dt dt
t t t t
t t
t t t t t
t z
dt dt dt dx
koristimo x x a C pa je
dt dz
t t t z x a
z z vratimo smenu t t t C
Moramo da vratim
= =
+ +
+
+ = + + =
=
= = = = = + +
=
+
= + = = + + +
} } }
} } } }
2 2
:
1 1 1
ln 2 4 1 ln 2 ( ) 4 1
o i prvu smenu
t t t C C
x x x
= + + + = + + +

10

Metoda neodredjenih koeficijenata (metoda Ostrogradskog)

Ovom metodom se reavaju integrali tipa
2
( )
n
P x
dx
ax bx c + +
}
gde je u brojiocu podintegralne funkcije imamo
polinom n-tog stepena.

Postupak rada je sledei:

- postavimo jednainu

2
1
2 2
( )
( )
n
n
P x dx
dx Q x ax bx c
ax bx c ax bx c
= + + +
+ + + +
} }

Ovde je
1
( )
n
Q x
polinom (n-1) vog stepena sa neodredjenim koeficijentima.

- ovu jednainu diferenciramo

- zatim sve pomnoimo sa
2
ax bx c + +

- sa obe strane dobijamo polinome reda n, pa neodredjene koeficijente odredjujemo izjednaavanjem

koeficijenata uz iste stepene x-a.

Kako je polinom ( )
n
P x u zadacima najee drugog stepena poetna jednaina e biti:

dx
c bx ax
r px mx
}
+ +
+ +
2
2
=(Ax+B) c bx ax + +
2
+
2
dx
ax bx c

+ +
}

Ali, najbolje da to vidimo na primeru:

7. primer
2
2
2 3
?
2 2
x x
dx
x x
+
=
+ +
}


11

Postavimo jednainu:

2
2
2 2
2
2 2
2 2
2
2 2
2 2 2
2
2
2
2 3
( ) 2 2
2 2 2 2
2 3
( )` 2 2 ( 2 2)`( )
2 2 2 2
2 3 1
2 2 ( 2 2)`( )
2 2 2 2 2 2 2
2 3 1
2 2
2 2 2
x x dx
dx Ax B x x diferenciramo
x x x x
x x
Ax B x x x x Ax B
x x x x
x x
A x x x x Ax B
x x x x x x
x x
A x x
x x x
+
= + + + +
+ + + +
+
= + + + + + + + +
+ + + +
+
= + + + + + + +
+ + + + + +
+
= + + +
+ +
} }
2 2
2
2
2
(2 2) ( )
2 2 2 2
2 3 1
2 2
2 2 2
x Ax B
x x x
x x
A x x
x x
+ + +
+ + + +
+
= + + +
+ +
2
2
2 2 x x + +
2
2
2 2
2 2 2
2 2
( 1) ( )
2 2
2 3 ( 1) ( )
2 2 .............................. / 2 2
2 2 2 2 2 2
2 3 ( 2 2) ( 1) ( )
x Ax B
x x
x x x Ax B
A x x x x
x x x x x x
x x A x x x Ax B
+ + +
+ +
+ + +
= + + + + + +
+ + + + + +
+ = + + + + + +

Sada uporedjujemo koeficijente:

2 2
2 2 2
2 2
2 3 ( 2 2) ( 1) ( )
2 3 2 2
2 3 2 (3 ) 2
2 2 1
3 3
2 0
3 3 3 1 3 0
2 0 2 0 0 2
x x A x x x Ax B
x x Ax Ax A Ax Bx Ax B
x x Ax x A B A B uporedjujemo
A A
A B
A B
A B B B
A B

+ = + + + + + +
+ = + + + + + + +
+ = + + + + +
= =
+ =
+ + =
+ = + = =
+ + = + + = =

Vratimo se u poetnu jednainu:

2
2
2 2
2
2
2
2
2 3
( ) 2 2
2 2 2 2
(1 0) 2 2 2
2 2
2 2 2
2 2
x x dx
dx Ax B x x
x x x x
dx
x x x
x x
dx
x x x
x x
+
= + + + +
+ + + +
= + + +
+ +
= + +
+ +
} }
}
}

Da reimo posebno ovaj integral...
12

2 2 2 2
2 2
2 2
2 2
1
2 2 2 1 1 ( 1) 1 1
: ln
ln 1 ln 1 2 2
x t
dx dx dx dx
dx dt
x x x x x t
dx
upotrebimo x x a C
x a
t t C x x x C
+ =
= = = = =
=
+ + + + + + + +
= + +
= + + + = + + + + +
} } } }
}

Konano, reenje e biti:

2
2
2 2
2 2
2 3
2 2 2
2 2 2 2
2 2 2 ln 1 2 2
x x dx
dx x x x
x x x x
x x x x x x C
+
= + +
+ + + +
= + + + + + + +
} }

8. primer

2 2
? a x dx =
}

Ako se seate, ovaj integral smo reavali u fajlu parcijalna integracija. Tada smo rekli da on moe da se reava na vie

naina. Evo kako bi ilo reavanje metodom Ostrogradskog.

Naravno, opet racionalizacijom malo prepravimo podintegralnu funkciju...

2 2 2 2 2 2
2 2 2 2
2 2
2 2
2 2
1
a x a x a x
a x a x
a x
a x dx dx
a x

=

} }

Sada je ovo oblik koji nam treba
13

2 2
2 2
2 2 2 2
2 2
2 2
2 2
( )
2
a x dx
dx Ax B a x diferenciramo
a x a x
a x
A a x
a x
= + +

= +
} }
2
x
2 2 2 2
2 2
2 2 2 2
2 2 2 2 2 2
2 2 2 2
2 2 2 2 2
2 2 2 2
( )
( ) ............................................ /
( ) ( )
2
2 1
0 0
Ax B
a x a x
a x x
A a x Ax B a x
a x a x a x
a x A a x x Ax B
a x Aa Ax Ax Bx
a x Ax Bx Aa
uporedjujemo
A
B B
A
+ +

= + + +

= + +
= +
= + +
=
= =
2 2
2 2 2
Reavamo ovaj sistemi
1 1 1
2 2 2
a a
A a a a

+ =
= + = =

Vratimo se u postavku

2 2
2 2
2 2 2 2
2 2
2 2 2
2 2 2 2
2 2
2 2 2
2 2
( )
1 1
2 2
1 1
arcsin
2 2
a x dx
dx Ax B a x
a x a x
a x dx
dx x a x a
a x a x
a x x
dx x a x a C
a
a x
= + +

= +

= + +
} }
} }
}


1
INTEGRALI ZADACI ( VI-DEO)
Integracija nekih iracionalnih funkcija

Kad smo radili racionalna funkcije, videli smo da ,u principu, moemo odrediti integral svake racionalne funkcije.

Zato e nam kod integrala sa iracionalnom funkcijom prvi poso biti da ga pogodnom smenom ili na neki drugi nain

svedemo na integral racionalne funkcije.

Prouiemo tri metode za reavanje:

i) Reavanje integrala tipa dx
d cx
b ax
d cx
b ax
x R
s
r
n
m
] ) ,.......( ) ( , [
+
+
+
+
}

ii) Integracija diferencijalnog binoma

iii) Ojlerove smene

Integrali tipa dx
d cx
b ax
d cx
b ax
x R
s
r
n
m
] ) ,.......( ) ( , [
+
+
+
+
}

Ovde emo uzimati smenu
k
t
d cx
b ax
=
+
+
, gde je k najmanji zajedniki sadralac za razlomke ,.......,
m r
n s

Primer 1. ?
1
dx
x
=
+
}

Ovde imamo samo
1
2
x x = pa e nam smena biti
2
x t = .

2
2
2 Kao trik dodamo i oduzmemo 1 u brojiocu
1 1 2 1
1 1 1
2 2
1
x t dx tdt tdt
t t dx tdt x
t t
dt
t
=
= = = = =
+ + = +
+ +
=
+
} } }
}
1 t +
1 1
2 2( ln 1 ) vratimo smenu
1 1
2 2ln 1
dt dt dt dt t t C
t t
x x C
| |
| |
= = + +
| |
+ +
\ .
\ .
= + +
} } } }


2

Primer 2.
3
?
1
x
dx
x
=
}

Sada imamo dva razliita korena
1 1
6 3
3 2
i smena je , x x x x x t = = = jer je 6 najmanji zajedniki sadralac za 2 i
3.

6
6 3 8
5 5
2 2
5 3 3 6
6 6 6
1 1 1 6
1
x t
x t t t
dx t dt t dt dt
t t x dx t dt
t
=
= = = =
=

} } } }

Dobili smo integral racionalne funkcije , to nam je i bio cilj. Ovde je racionalna funkcija neprava, pa najpre moramo

podeliti polinome da dobijemo pravu racionalnu funkciju...

8 8
2 2
8
1 1

t t
t t
t
=

2 6 4 2
8
: ( 1) 1 t t t t
t
= + + +
6
6

t
t
6
t
4
4

t
t
4
t
2
2

t
t
2
t 1
1 ostatak

Pa je
8 8
6 4 2
2 2 2
1
( 1 )
1 1 1
t t
t t t
t t t
= = + + + +


8 7 5 3
6 4 2 6
2 2
7 5 3
6 6 6 6
6
6
1 1 1
6 6 ( 1 ) 6( ln ) vratimo smenu
1 1 7 5 3 2 1
1 1
6( ln )
7 5 3 2 1
t t t t t
dt t t t dt t C t x
t t t
x x x x
x C
x
= + + + + = + + + + + =
+
= + + + + +
+
} }
3

Integracija diferencijalnog binoma

Pod ovom klasom integrala podrazumevamo integrale oblika ( )
m n p
x a bx dx +
}
.
Podintegralni izraz se naziva diferencijalni binom.

Na poso je da najpre dati integral spakujemo da bude ovakvog oblika a zatim da iz njega proitamo vrednosti za

m,n,p a zatim i za a i b.

U zavisnosti od vrednosti ovih brojeva razlikujemo tri situacije:

1) Ako je p-ceo broj , onda dizanjem binoma (a+bx
n
) na p-ti stepen, ovaj integral bude kao integral racionalne
funkcije
2) Ako je
1 m
n
+
ceo broj , smena je a+bx
n
= t
s
, gde je s imenilac razlomka p
3) Ako je
n
m 1 +
+p ceo broj, tada je smena ax
-n
+ b=t
s
, gde je s opet imenilac razlomka p

Posle smene, ovaj integral se svodi na integral racionalne funkcije kao to smo ve pomenuli na poetku fajla.

Primer 3.
3
?
1
x
dx
x
=
+
}

Spakujemo podintegralnu funkciju:

1
1 1
2
3
2 2
1 3
3
3
2
(1 )
1
1
(1 )
Ovaj integral uporedjujemo sa ( )
1 1
; 3; i 1; 1
2 2
1 3
1
1 1
2 2
nije ceo broj!
3 3 2
1 1 1
0 ceo broj
2 2
m n p
x x x
dx dx dx x x dx
x
x
x
x a bx dx
m n p a b
m
n
m
p
n
= = = +
+
+
+
+
= = = = =
+
+
= = =
+
+ = =
} } } }
}
!

4

Znai, ovo je trea situacija. Uzmemo odgovarajuu smenu:

3 2 3 2
1 1
; 3; i 1; 1
2 2
1 1 1 je smena
n s
n s
a x b t
m n p a b
a x b t x t x t

+ =
= = = = =
+ = + = + =

E , sad nije lako. Znamo da posle uvodjenja smene novi integral treba da bude sve po t .

Smenu diferenciramo ( nadjemo izvod i izrazimo dx). Iz smene izraavamo one izraze koje ostanu po x a moramo da ih

prebacimo da budu po t. Ovde vam je neophodna dobra matematika tehnika od ranije...

3
3 2 2 3 2 3 3
1 1
3 2
3
2 2
3
4
4
4
1 1
1 1
1
(1 )
1
2 2
3 2
3 3
x
x t t x t x x
x
x t
dx x x dx
x
tdt x tdt
x dx tdt dx dx
x
x
+
+ = = + = =
= + = =
+
= = =

} }
2 3
t x
4
2 1
3
x tdt
t
=
}
x
4
x
}
2 t
3
2
2 2 1
3 3 3 1
2
dt
x dt dt
t
= = =

=
} }
1
3 2
3
3 2
3
3 3
3
3
3
3
3
1 1 1
ln ln Moramo da vratimo smenu...
1 3 1
1
1
1
1
1
1 1 1 1
ln ln ln
3 1 3 3
1
1
t t
C C
t t
x
x t t
x
x x
x
x t
x
C C
t
x
x

+ = +
+ +
+
+ = =
+
+

+ = + =
+
+
+
3 3
3
1 x x
x
+ +
3 3
3 3
1 1
ln
3
1
x x
C C
x x
+
+ = +
+ +

Primer 4.
3 1
3
?
(1 )
dx
x x
=
+
}

Opet najpre spakujemo podintegralnu funkciju i odredimo vrednisti za m,n,p i za a i b.

5

1
3 1
3
3 1
3
1 3
1 3
3
2 2
1
(1 ) ( ) 3; 1; ; i 1; 1
3
(1 )
1 3 1
2
1
Ovde dakle imamo 2. situaciju:
Smena je : 1
1
1
1
2 2
m n p
n s
dx
x x dx x a bx dx m n p a b
x x
m
ceo broj
n
a bx t x t
x t x
t
x dx tdt dx x tdt
dx
= + + = = = = =
+
+ +
= =
+ = + =
+ = =
= =
} } }
2
3 1
3
(1 )
x
x x

=
+
}
3
2tdt
x
3 3
2
t
t
=
}
dt
x t
4
3
3
1 3 3
3
4
3 3
4
3 3
2 zamenimo x koje smo gore izrazili...
= 2 2 ( 1) 2( ) moramo da vratimo smenu...
1
4
1
1 1
Iz 1 1 , pa je
1 1 1
( )
1 1
2( ) 2( ) 2( )
4 4 4
dt
x
dt t
t dt t C
t
x
x t t t
x x
x x x
t x x
x x x
t C C C
x x
=
= = +
+
+ = = + =
+ + +
+ +
+ = + = +
=
} }
} }
3 3
1
1 1 1
2 ( 1) 2 ( 1)
4 4
x
x x x
x
C C
x x x
+
+ + +
+ = +

Naravno , ako va profesor trai napakujte reenje kakvo on voli...

Ojlerove smene

Ojlerove smene upotrebljavamo za reavanje integrala oblika
2
( , ) R x ax bx c dx + +
}

To znai da se u imeniocu ovog integrala nalazi
2
ax bx c + + pa plus ili minus neki linearni polinom po x.

Pazite, integrale oblika
2
( )
dx
mx n ax bx c + + +
}
reavamo smenom
1
mx n
t
+ = i tako izbegnemo Ojlera

6

Prva Ojlerova smena

U integralu
2
( , ) R x ax bx c dx + +
}
posmatramo
2
ax bx c + + .

Ako je 0 a > uvodimo smenu
2
ax bx c ax t + + = + . Da li emo izabrati plus ili minus ispred a zavisi od

konkretnog zadatka . Postupak je na dalje isti za oba znaka( recimo da smo uzeli plus):

2
2 2
2
.......................
( )
ax bx c ax t kvadriramo
ax bx c ax t
ax
+ + = + +
+ + = +
2
bx c ax + + =
2
2
2
2
2 odavde izrazimo x
2
( 2 )
2
a x t t
bx a x t t c
x b a t t c
t c
x
b a t
+ +
=
=
=

Sad diferenciramo, pazimo, na desnoj strani je izvod kolinika

Integral se svede na integraciju racionalne funkcije koja je po t.

Druga Ojlerova smena

Ako je u posmatranom integralu 0 c > , uvodimo smenu
2
ax bx c x t c + + = . Kao i u prethodnom sluaju,

zavisno od zadatka , biramo plus ili minus ispred c .

Ako recimo izaberemo plus , dalje radimo(i za minus bi radili isto):

2
2
........................ ax bx c x t c kvadriramo
ax bx c
+ + = +
+ +
2 2
2 x t x t c c = + +
2 2 2
2 2
2
2
2
2
2 0
( ) ( 2 ) 0.......................izvuemo x kao zajedniki
[ ( ) ( 2 )] 0......................... 0 0 0
0 ( ) ( 2 ) 0
( ) 2 0
( ) 2
ax bx x t x t c
x a t x b t c
x x a t b t c A B A B
x x a t b t c
x a t b t c
x a t
+ =
+ =
+ = = = v =
= v + =
+ =
=
2
2
t c b
t c b
x
a t

=

7

Kao i u prvoj Ojlerovoj smeni x je izraeno kao funkcija od t, pa e po logici stvari i dx i
2
ax bx c + +

takodje biti funkcije od t. Diferenciramo, vratimo se u integral i dobijemo integraciju racionalne funkcije.

Trea Ojlerova smena

Ova smena se koristi kad je diskriminanta za
2
ax bx c + + pozitivna , odnosno kad ova kvadratna jednaina ima

razliita, realna reenja. Tada je
2
1 2
( )( ) ax bx c a x x x x + + = .

Uvodimo smenu
1 2 1
( )( ) ( ) a x x x x x x t = ili
1 2 2
( )( ) ( ) a x x x x x x t = .

Opet zavisi sve od konkretnog zadatka da li emo uzeti jednu ili drugu smenu...

Ako recimo uzmemo :

1 2 1
2 2
1 2 1
2 2
1 2 1
2 2
1 2 1 2 1
( )( ) ( ) ..............
( )( ) ( ) ......................... sve prebacimo na levu stranu
( )( ) ( ) 0
( )[ ( ) ( ) ] 0 ( ) ( ) 0
a x x x x x x t kvadriramo
a x x x x x x t
a x x x x x x t
x x a x x x x t a x x x x t
ax
=
=
=
= =
2 2
2 1
2 2
2 1
2 2
2 1
2
2 1
2
0
( )
ax x t x t
ax x t ax x t
x a t ax x t
ax x t
x
a t
+ =
=
=

=

Na dalje isto kao i kod prve i druge smene...dobijemo racionalnu funkciju itd.

Primer 5.
2
?
1
dx
x x x
=
+ + +
}

Najpre proverimo da li kvadratna funkcija pod korenom ima reenja:

2
2
1,2
1 1 4 1 1 1 3
1 0 nema realna reenja!
2 1 2
x x x

+ + = = =

Ovde je a=1, c=1. Moemo uzeti prvu ili drugu Ojlerovu smenu.

Recimo uzmemo prvu.

8

2
ax bx c ax t + + = + Kad zamenimo a=1 dobijamo

2
1 x x x t + + = +

Da li da biramo minus ili plus?

Kako je u imeniocu podintegralne funkcije
2
1 x x x + + + , bolje je izabrati minus jer e posle ti x-sevi da se potiru:

2
1 ( ) x x x x x t x + + + = + + = x t t + =

Ne bi bila greka ni da uzmemo plus ali onda komplikujemo situaciju i sami sebi pravimo posao...

2
2 2
2
1 kvadriramo
1 ( )
x x x t
x x x t
x
+ + = +
+ + = +
2
1 x x + + =
2
2
2
2
2
2
2
2
2 sve sa x prebacimo na levu stranu
2 1
(1 2 ) 1
1
diferenciramo(izvod)
2 1
1
` pazi , moramo izvod kolinika
2 1
2 (2 1) 2( 1)
(2 1)
4 2
tx t
x tx t
x t t
t
x
t
t
dx dt
t
t t t
dx dt
t
t t
dx
+
+ =
+ =
=
+
| |
=
|
+
\ .
+
=
+
+
=
2
2
2
2
2
2
2 2
(2 1)
2 2 2
(2 1)
2( 1)
(2 1)
t
dt
t
t t
dx dt
t
t t
dx dt
t
+
+
+ +
=
+
+ +
=
+

Vraamo se u integral:

2 2
2 2 2 2
2 2
2
2( 1) 2( 1)
2( 1) 1 (2 1) (2 1)
2
(2 1) (2 1)
1
t t t t
dt dt
dx t t t t t t
dt dt
x x t t t t t t
x x x
+ + + +
+ + + + + +
= = = =
+ + +
+ + +
} } } } }


9

Dobili smo racionalnu funkciju . Postupak njenog reavanja je detaljno objanjen u jednom od prethodnih fajlova sa

zadacima iz integrala.

Izvlaimo racionalnu funkciju:

2
2
2 2
2 2
2 2 2
2 2 2
2 2
1
.............................. / (2 1)
(2 1) 2 1 (2 1)
1 (2 1) (2 1)
1 (4 4 1) 2
1 4 4 2
1 (4 2 ) (4 )
:
4
t t A B C
t t
t t t t t
t t A t Bt t Ct
t t A t t Bt Bt Ct
t t At At A Bt Bt Ct
t t t A B t A B C A
uporedjujemo
+ +
= + + +
+ + +
+ + = + + + +
+ + = + + + + +
+ + = + + + + +
+ + = + + + + +
2
2 2
2 1
4 1
1
3
4 2 1 2 3
2
3 3
4 1
2 2
:
3 3
1 1
2 2
(2 1) 2 1 (2 1)
A B
A B C
A
B B B
C C
Vratimo se u razlaganje
t t
t t t t t
+ =
+ + =
=
+ = = =
+ = =

+ +
= + +
+ + +

Sad integral od svakog posebno...

2
2 2
1 1 3 1 3
(2 1) 2 2 1 2 (2 1)
t t dt
dt dt dt
t t t t t
+ +
=
+ + +
} } } }

Ovaj trei emo reiti na stranu...

1
2
2 2
1
2 1
1 1 1 1
2
2
(2 1) 2 2 1 2 2(2 1)
1
2
t z
dz
dt z
dt dz z dz
t z z t
dt dz
+ =
= = = = = = =
+ +
=
} } }

10

Sada je:

2
2 2
1 1 3 1 3
(2 1) 2 2 1 2 (2 1)
3 1 3 1
ln ln 2 1
2 2 2 2(2 1)
3 3
ln ln 2 1
4 4(2 1)
t t dt
dt dt dt
t t t t t
t t C
t
t t C
t
+ +
=
+ + +
| |
= + +
|
+
\ .
= + + +
+
} } } }

Dakle reenje ovog integrala po t je:

2
2
2
1 3 3
2 2 ln ln 2 1
(2 1) 4 4(2 1)
1
dx t t
dt t t C
t t t
x x x
| | + +
= = + + +
|
+ +
+ + + \ .
} }

Moramo da vratimo t.

2 2
Iz 1 1 x x x t t x x x + + = + = + + +

2 2
2
3 3
2 ln ln 2 1
4 4(2 1)
3 3
2 ln 1 ln 2( 1) 1
4
4(2( 1) 1)
t t C
t
x x x x x x C
x x x
| |
+ + + =
|
+
\ .
| |
+ + + + + + + + + |
|
+ + + +
\ .

Ako va profesor zahteva vi malo ovo prisredite...


1
INTEGRALI ZADACI ( VII DEO)
Integracija nekih trigonometrijskih funkcija

Daemo vam savete za etiri tipa integrala trigonometrijskih funkcija.

A) Integrali tipa
}
dx x x R ) cos , (sin

To su integrali u kojima sinx i cosx nemaju stepene. Uvodimo smenu:
2
x
tg t =

Iz smene emo upotrebom formula iz trigonometrije dobiti:

2
2 2
cos
2
2sin cos
sin
2 2
sin
1
sin cos
2 2
x
x x
x
x
x x
= = =
+
2
sin
2
2
cos
2
cos
2
x
x
x
| |
|
|
|
\ .
2 2
2 2
2
2
2 2
2 2
2
2 2
2
1 1
1 sin
2 2
1
cos
2
cos
2
cos sin
cos
2 2
cos
1
sin cos
2 2
x
tg
t t
x x t t
tg
x
x
x x
x
x
x x
= = =
+ + | |
+
|
+
|
|
\ .
= = =
+
2
2
2
sin
2
1
cos
2
cos
2
x
x
x
| |
|
|
|
\ .
2
2
2
2 2
2
1
1
2
1
1 sin
2 2
1
cos
2
x
tg
t
x x t
tg
x

= =
+ | |
+
|
+
|
|
\ .

Kako je
2
x
tg t = onda je
2
2
2
2 1
x
arctgt x arctgt dx dt
t
= = =
+

Da rezimiramo:
Kad uzimamo smenu
2
x
tg t = menjamo:

2
2
2
2
2
sin
1
1
cos
1
2
1
t
x
t
t
x
t
dx dt
t
=
+
=
+
=
+

Smena
2
x
tg t = je univerzalna trigonometrijska smena i moe se uvek upotrebljavati, al je lake , zavisno od izgleda
podintegralne funkcije koristiti i sledeu smenu:


2

B) Integrali tipa ( ) R tgx dx
}
i
2 2
(sin , cos , sin cos ) R x x x x dx
}

To su integrali koji mogu da se sredjivanjem svedu sve na tgx ili kod kojih se javljaju stepeni kod sinusa i kosinusa i

proizvod sin cos x x .

Uvodimo smenu: tgx t =

Iz smene emo upotrebom formula iz trigonometrije dobiti:

2
2 2 2 2
2
2 2
2 2 2 2 2 2
2 2
2
2 2
2
2 2
2 2 2 2 2 2
2 2
sin
sin sin
cos
sin svuda dodamo cos
sin cos 1 sin cos 1 1
cos cos
cos
cos cos 1 1
cos
cos svuda dodamo cos
sin cos 1 sin cos 1 1
cos cos
sin cos
x
x x tg x t
x
x x
x x x x tg x t
x x
x
x x
x
x x
x x x x tg x t
x x
x
= = = = = =
+ + +
+
= = = = = =
+ + +
+
2 2
sin cos
sin cos sin cos
1 sin cos
x x
x x x x
x
x x

= = =
+
2
cos
2 2 2 2
2 2
2
sin cos 1 1
cos cos
2
2
2 2 1
tgx t
x
x x tg x t
x x
x x
tg t arctgt x arctgt dx dt
t
= =
+ +
+
= = = =
+

Da rezimiramo:

Kad uzimamo smenu tgx t = menjamo:
2
2
2
2
2
2
2
sin
1
1
cos
1
sin cos
1
2
1
t
x
t
x
t
t
x x
t
dx dt
t
=
+
=
+
=
+
=
+

3

C) Integrali tipa sin cos
m n
x xdx
}

Razlikovaemo dve situacije:

i) Ako su m i n celi brojevi

ii) Ako su m i n racionalni brojevi

U obe situacije uvodimo smenu sin x u = ili cosx=u ali se u situaciji i) kad su m i n celi brojevi integral svede na

integraciju racionalne funkcije, a u situaciji ii) kad su m i n racionalni brojevi svede na integral diferencijalnog

binoma.

D) Integrali tipa sin cos ; sin sin ; cos cos ; ax bxdx ax bxdx ax bxdx
} } }

Najpre iskoristimo trigonometrijske formulice:

sinax sinbx=
2
1
[cos(a-b)x cos(a+b)x]
sinax cosbx=
2
1
[sin(a+b)x + sin(a-b)x]
cosax cosbx=
2
1
[cos(a+b)x + cos(a-b)x]

A zatim ih rastavimo na dva integrala od kojih svaki reavamo lakom smenom.

NEKI TRIKOVI:

Ako je u integralu izraz
2 2
x a , onda je zgodno uzeti smenu x=asint jer tako unitavamo koren

2 2
x a =
2 2
( sin ) a a t =
2 2 2
(sin ) a a t =a
2
1 sin t =a cos t

Ako je u integralu dat izraz
2 2
a x + , onda je zgodno uzeti smenu x=a tgt jer tako unitavamo koren

2 2
a x + =
2 2
( ) atgt a + =
2 2 2
a tg t a + =a
2
1 tg t + = a
2 2 2
2 2 2
sin sin cos 1
1
cos cos cos
t t t
a a
t t t
+
+ = = = a
1
cost

4

PRIMERI

primer 1. ?
sin
dx
x
=
}

Ovaj integral smo ve reavali u fajlu Integrali zadaci I- deo bez trigonometrijkih smena. Videemo da je mnogo

elegantnije iskoristiti smenu
2
x
tg t = . Dakle:
2
2
2
sin
1
2
1
t
x
t
dx dt
t
=
+
=
+

2
2
2
1
1
ln ln
2
sin 2
1
dx x
t
dt dt t C tg C
t
x t
t
+
= = = + = +
+
} } }

primer 2.
2 sin
?
2 cos
x
dx
x
=
+
}

I ovde emo koristiti smenu
2
x
tg t = jer sinx i cosx nemaju stepene.

Imamo gotove smene:
2
2
2
2
1
1
cos
1
2
sin
1
2
2
t
t
t
t
t
x
dt
t
dx
t
x
tg
+
=
+
=
+
=
=
koje menjamo u integralu:

2
2 2
2
2
2
2 sin 2
1
1 2 cos 1
2
1
t
x
t
dx dt
t x t
t
+
= =
+ +
+
+
} }
2
2
2 2
2
2 2 2
1
2 2 1
1
t t
t
t t
t
+
+
+ +
+
2
2
1 t
+
}
dt
}
+ +
+
= dt
t t
t t
) 1 )( 3 (
1
4
2 2
2

Ovo je integral racionalne funkcije. Izvlaimo na stranu i radimo:

5

Pazite: oba izraza u imeniocu su nerazloiva...

2
2 2
2 2 2 2
1
..................................... / ( 3)(1 )
( 3)(1 ) 3 1
t t At B Ct D
t t
t t t t
+ + +
= + + +
+ + + +

2 3 2 3 2
1 3 3 t t At At B Bt Ct Ct Dt D + = + + + + + + +

Neko pie i identiki jednako umesto jednakoU sutini je po nama sve jedno al vi radite kako kae va profesor

2 3 2
1 ( ) ( ) ( 3 ) 3 t t A C t B D t A C t B D + + + + + + + +

Uporedjujemo :

, 0 = +C A , 1 = + D B 1 3 = + C A i 1 3 = + D B

Reimo ovo sisteme ( ukombinujemo 1. i 3. jednainu, a 2. i 4.) i dobijamo:

, 2 / 1 = A , 1 = B , 2 / 1 = C 0 = D

Vratimo se da vidimo kako e da ide razlaganje:

2
2 2
1
4
( 3)(1 )
t t
dt
t t
+
+ +
}
=
2 2 2 2
1 1
1
2
2 2
4 4 2 2
3 1 3 1
t t
t t
dt dt dt dt
t t t t
+
+
+ =
+ + + +
} } } }

Reavanje ovih integrala smo detaljno objasnili u prethodnim fajlovima

2
2
2
2
3
3 2 2
2 2
ln ln
1 3 3 3 3
1
2
x x
tg tg
t t
arctg C arctg C
x
t
tg
+
+
= + + = + +
+
+


6

primer 3. ?
(2 cos ) sin
dx
I
x x
= =
+
}

esto se integral u radu obeleava nekim slovom , najee sa I, J

Razlog je da ga ne bi posle vazdan prepisivali, ve samo upiemo I, J

I ovaj integral emo reiti prvom , univerzalnom smenom
2
x
tg t = .

2
2
2
2
1
1
cos
1
2
sin
1
2
2
t
t
t
t
t
x
dt
t
dx
t
x
tg
+
=
+
=
+
=
=
pa je
2
I =
2
1 t +
2
2
1 2
2
1
t
t
| |
+
|
+
\ .
2
1
t
t +
2
2 2 2
2
1
2 2 1 ( 3)
1
dt t
dt dt
t t t t
t
t
+
= =
+ + +
+
} } }

Integracija racionalne funkcije, izdvojimo podintegralnu funkciju:

2 2 2 2
2 2 2
2 2
2 2 2
2 2
1 3
( 3) 3 ( 3)
1 ( 3) ( )
1 3
1 ( ) 3
t A Bt C At A Bt Ct
t t t t t t
t A t Bt C t
t At A Bt Ct
t t A B Ct A
+ + + + +
= + =
+ + +
+ = + + +
+ = + + +
+ = + + +

1, A B + = , 0 = C 1 3 = A

, 3 / 1 = A , 3 / 2 = B 0 = C

2
2
3
1 2 1 1
za drugi integral smena ln
1
3 3 3 3 3
2
t u
dt t du
I dt t c
t t u
tdt du
+ =
= + = = + +
+
=
} } }

2 2
1 1 1 1
ln ln( 3) ln ln 3
3 3 3 2 3 2
x x
I t t C tg tg C
| |
= + + + = + + +
|
\ .


7

primer 4.
4 4
sin cos
?
sin cos
x x
I dx
x x
= =
+
}

Kako ovde imamo stepene sinusa i kosinusa, uzeemo drugu smenu tgx t = pa je:
2
2
2
2
2
2
2
sin
1
1
cos
1
sin cos
1
2
1
t
x
t
x
t
t
x x
t
dx dt
t
=
+
=
+
=
+
=
+

2
2
2 4 4 2
2
2
2 2
sin cos 2 1
1
sin cos 1
1
1 1
t
t
x x t
t
I dx dt
x x t
t
t t
+
+
= = =
+ +
| |
| |
+
| |
+ +
\ .
\ .
} } 4
2
1
(1 )
t
t
+
+
2
2
2
1 t +
}
2
2 2
4 2 2 2
2 2
( )
1 ( ) 1 1 2
dt
t z t t dz
dt dt arctgz C arctgt C arctg tg x C
t t z tdt dz
=
=
= = = = + = + = +
+ + + =
} } }

Ovaj zadatak smo mogli da reimo i na drugi nain, koristei trigonometrijske formule.

Ideja je da se izraz u imeniocu transformie. Krenemo od osnovne identinosti:

2 2 2
4 2 2 4
4 4 2 2
2 2
4 4
2
4 4
2
4 4
2
4 4
4 4
sin cos 1............................. / ()
sin 2sin cos cos 1
sin cos 1 2sin cos
4sin cos
sin cos 1
2
sin 2
sin cos 1
2
2 sin 2
sin cos
2
1 1 sin 2
sin cos
2
1
sin cos
x x
x x x x
x x x x
x x
x x
x
x x
x
x x
x
x x
x x
+ =
+ + =
+ =
+ =
+ =
+ =
+
+ =
+ =
2
cos 2
2
x +

8

Vratimo se u integral...

2 2 2 2
cos 2
sin cos 2sin cos sin 2 1
sin 2 2
1 cos 2 1 cos 2 1 cos 2 2 1
sin 2 2
2
1 1
(cos 2 )
2 2
x t
x x x x x dt
I dx dx dx x dx dt
x x x t
dt
xdx
arctgt C arctg x C
=
= = = = =
+ + + +
=
= + = +
} } } }

primer 5.
2 2
? a x =
}

Seate se ovog integrala?

Reavali smo ga do sada na dva naina: parcijalnom integracijom i metodom Ostrogradskog.

Po nama je najelegantnije koristiti trike:

Ako uzmemo smenu sin x a t =

2 2
x a =
2 2
( sin ) a a t =
2 2 2
(sin ) a a t =a
2
1 sin t =a cos t

sin cos x a t dx a tdt = =

2 2 2 2 2
2 2
1 cos 2
cos cos cos
2
1
(1 cos 2 ) ( sin 2 )
2 2 2
t
a x a t a tdt a tdt a dt
a a
t dt t t C
+
= = = =
+ = + + =
} } } }
}

Moramo vratiti t iz smene:

sin sin arcsin
x x
x a t t t
a a
= = = i jo da sredimo :

1 1
sin 2
2 2
t = 2
2 2
2 2 2
2 2
2 2 2
sin cos sin 1 sin sin(arcsin ) 1 sin (arcsin )
1
x x
t t t t
a a
x x x a x x
a x
a a a a a
= = =
= = =

Reenje je:
2 2 2
2 2 2 2
2
1
( sin 2 ) (arcsin ) arcsin
2 2 2 2 2
a a x x a x x
t t C a x C a x C
a a a
+ + = + + = + +

Integrali Zadaci

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Integrali Zadaci

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

INTEGRALI ZADACI (I DEO)

, gde je C proizvoljna konstanta.

I ovaj ga nema u tablici...Za njega emo upotrebiti pravilo za stepenovanje, da je

Upotrebimo pravila za stepen i koren da pripremimo podintegralnu funkciju :

2(3 1) 6 2 x x = + = + Sad je ve lake...

ali umesto x u imeniocu imamo x + 5. Zato je pametno ba taj izraz

ali moramo najpre odrediti a.

gde je a konstanta, to jest bilo koji broj.

kao tablini. Da vidimo kako smo doli do reenja istog.

, svedu na integral tipa

polinom (n-1) vog stepena sa neodredjenim koeficijentima.

You might also like