7.

ZA[TITA NA SOBIRNICI
Sobirnicite pretstavuvaat va`en element na postrojkite. Pri pojava na
defekt na sobirnicite doa|a do prekin na tekovite na mo}nost i ispa|awe od
pogon na site elementi koi se vrzani za niv. Zatoa e neophodno da se
obezbedi doverliva i sigurna zatita. Problemot e to pogreno deluvawe na
sobirni!kata zatita doveduva do teki posledici "duri i do raspa|awe na
elektroenergetskiot sistem#.
$efektite na sobirnicite se kusi vrski koi nastanuvaat zaradi probiv na
izolacijata na mernite transformatori% aerozagaduvawe i spoevi koi so svoeto
telo gi predizvikuvaat `ivotnite "ptici i glodari#. &stanatite pri!ini za defekt "na
primer probiv na izolacijata na sobirnicata ili defekti zaradi pogrena
manipulacija so rasklopnata oprema# obi!no se poretki.
'a slika (.) prika`an e naj!esto primenuvaniot na!in na zatita na
sobirnici. Sobirnicite se titat so vtoriot stepen na distantnata zatita od
sprotivniot kraj na vodot povrzan neposredno na titenata sobirnici "sprotivnite
kraevi se obele`ani so bukvite A, B, C, D i E% dodeka soodvetnite distantni zatiti
se obele`ani so triagolnik#.
*o ovoj slu!aj defektot se otstranuva za okolu +%, - +%. s "toa e vreme
na deluvawe na vtoriot stepen na distantnata zatita#. Prednosta na vakvoto
reenie e vo toa to ne se potrebni nikakvi dopolnitelni vlo`uvawa% tuku se
koristi postoe!kata distantna zatita na vodovite. /ko se saka selektivno
isklu!uvawe na dvostrukiot sistem na sobirnici povrzani so spojno pole%
potrebno e vgraduvawe na prekustrujna zatita I> vo spojnoto pole "ovaa
zatita na slikata e obele`ana so crn krug#.
So I> zatitata obi!no po vreme od +%)0 do +%1 s se isklu!uva
prekinuva!ot na spojnoto pole. Zatitata I> treba da se nagodi spored
pomalata struja na kusa vrska koja te!e niz spojnoto pole pri defekt na edniot
sistem sobirnici. Prethodno spomenatoto vremensko zadocnuvawe pri
deluvawe na prekinuva!ot na spojnoto pole se odreduva taka da bidat
zadovoleni slednite dva uslovi2
- vo slu!aj na defekt na vodot da se spre!i nepotrebno deluvawe na ovaa
zatita i
- vo slu!aj na defekt na sobirnicata razdvojuvaweto na sistemot na
sobirnici da se zavri pred deluvaweto na vtoriot stepen na distantnata
zatita na sprotivniot kraj na vodovite.
Slika 7.1. - Za{tita na sobirnici so distantnata
za{tita na vodovite.
spojno
pole
sobirnici
So prethodno navedenoto reenie od slikata (.) se obezbeduva
relativno spora zatita. *o slu!aj koga struite na kusa vrska na sobirnicite se
so golem intenzitet potrebno e da se primeni pobrza zatita na sobirnicite. 'a
slika (.1 e prika`ana edna takva zatita "zatita na sobirnici na princip na
sporeduvawe na nasokata#. Za ova reenie se koristat naso!enite !lenovi na
distantnata zatita% a ako takvi ne postojat potrebno e vo site vodovi da se
vgradat naso!eni relei. Za da se deluva so ovaa zatita potrebno e da se
pobudi barem eden relej so koj }e se detektira deka nasokata na defektot e
kon sobirnicite. Pritoa% se zatvoraat kontaktite na naso!niot !len od leva
strana "na slika (.1 detalno se prika`ani kontaktite na naso!niot !len#. /ko
pritoa kaj preostanatite zatiti ne se zatvorat kontaktite od desna strana%
mestoto na defekt e na sobirnicite% pa so izvrniot !len se deluva na
isklu!uvawe na site prekinuva!i. 3aj defekt na vodot% deluvaweto na ovaa
zatita na sobirnici }e bide blokirano "}e se aktivira blokira!kiot !len# zaradi
zatvorawe na kontaktot od desna strana na naso!niot !len na vodot so
defekt.

Zgolemuvaweto na sigurnosta na rabotata na zatitite na sobirnicite
mo`e da se postigne so uslovuvawe na nejzinoto deluvawe so deluvaweto na
podnaponski relej vrzan za sobirnicite% odnosno voveduvawe na podnaponski
!len za blokada pred izvrniot !len. "Zabeleka2 emata na slika (.1%
nacrtana e za beznaponska sostojba pa zatoa kontaktot na U< e prika`an vo
zatvorena polo`ba.#
'a slika (.4 prika`an e principot na deluvawe na diferencijalna zatita
na sobirnici I >. $iferencijalnata zatita na sobirnici se bazira na primenata na
prviot Kirchhoff-ov zakon. Se dodeka nema defekt na sobirnicite sumata na
struite koi te!at kon sobirnicite e ednakva na sumata na struite koi te!at od
sobirnicite% taka da rezultantnata diferencijalna struja brojno e ednakva na
nula. *o slu!aj na defekt na sobirnicite diferencijalnata struja e brojno
razli!na od nula pa se deluva na isklu!uvawe na site prekinuva!i na
Slika 7.2. - Za{tita na sobirnicite spored principot na
sporeduvawe na nasokata.
kontakti na
naso!eniot !len
nasoka koga
defektot e
na
sobirnicite
nasoka koga
defektot e
na
vodot
!len za
blokada
podnaponski
!len za
blokada
isklu!uvawe
na
prekinuva!ite
"izvren !len#
-
U<
sobirnicata. 3aj realnite diferencijalni zatiti se javuva i problemot na
zasituvawe na strujnite transformatori koj se reava so koristewe stabilizirani
diferencijalni zatiti.
'a slika (., prika`ana e prekustrujna zatita na sobirnici. &vaa zatita
naj!esto se primenuva za zatita na srednonaponskite sobirnici vo
transformatorskite postrojki visok5sreden napon. Principot na rabota na ovaa
zatita e sli!en na principot na rabota na zatita od slika (.1% samo to vo
ovoj slu!aj% namesto naso!eni% se koristat prekustrujni relei vo izvodnite
poliwa i vo transformatorskoto pole. Prekustrujnite zatiti imaat momenten i
vremenski !len. 3ontaktite na vremenskiot !len ozna!eni se so strelka i se
zatvoraat po istekot na nagodenoto vreme.

Slika 7.3. - Princip na deluvawe na diferencijalna
za{tita na sobirnicite.
i
visokonaponska
sobirnica
srednonaponska
sobirnica
izvren
!len
t0,30,5 s
!len za
blokada
K1
t0,5 s
Pri kusa vrska "K1# na srednonaponskite sobirnici }e se deluva so
zatitata od srednonaponskoto transformatorsko pole "so kontaktot na
momentniot !len#% no deluvaweto na izvrniot !len obi!no e posle +%4 do +%0
s. *o ovoj slu!aj prekustrujnite zatiti vo izvodite ne se pobuduvaat. Pri kusa
vrska "K2# vo edno izvodno pole% vrednosta na strujata na kusa vrska prakti!no
}e ostane nepromeneta% vo odnos na vrednosta na strujata na kusa vrska na
sobirnicite. 6oa zna!i deka }e se pobudi zatitata vo transformatorskoto pole%
no nejzinoto deluvawe }e bide blokirano pri prorabotuvawe na zatitata na
izvodot na koj se slu!il defektot. 3oga zatitata na izvodot }e se pobudi% se
zatvara kontaktot na momentniot !len i vedna deluva !lenot za blokada "za
da mo`e toa blokirawe prakti!no da se izvedi% neophodno e da se vovedi
prethodno spomenatoto docnewe kaj deluvaweto na izvrniot !len od
zatitata na transformatorskoto pole#.
/ko dojde do defekt na zatitata ili prekinuva!ot na izvodot "odnosno izvodot
so defekt ne se isklu!uva od zdravata mre`a#% po istekot na vremenskoto
nagoduvawe na zatitata na izvodot t=t
nag
"koe treba da e pomalo od +%0 s#% kako
rezervna }e deluva zatitata vo transformatorskoto pole. Za da se obezbedi
ova rezervirawe% so kontaktot na vremenskiot !len na prekustrujnata zatita
na transformatorskoto pole% po istekot na okolu +%0 s% direktno se doveduva
komanden napon za isklu!uvawe na prekinuva!ite na visokonaponskata i
srednonaponskata strana na transformatorot.
Slika 7.. - Prekustrujna za{tita na sobirnici.
K2
t=tnag t=tnag t=tnag