Professional Documents
Culture Documents
Our Words
Weekly Issue
“ N E W L I F E ” J E T A E R E
Kerkime mbi
Nene Terezen
nga Eltion
Boshti
NJE ZBULIM SENSACIONAL NE ARKIVIN E VATIKANIT , PER GJUHEN SHQIPE I VITIT 1210
NGA GEZIM URUCI I SHKRUAR NE PERGAMEN 800 VJET NE GJUHEN PELLAZGE (ne fq.3)
Siç dihet Arkivi i Vatikanit e ka zanafillën ishte i shënuar komplet dhe në formën dorëshkrim ka edhe tre miniatura kryesisht <span>I gjithë dorëshkrimi është autograf,
e tij nga mesjeta e hershme. Për publikun origjinale. Shfletimi i kujdesshëm, që në të punuara nga floriri të cilat paraqesin i shkruar nga një dorë. Ndërsa në fund
dhe studiuesit laik ai u hap vetëm pas vitit faqen e parë, ishte shenjë se teksti nuk momente biblike. fare, në f. 208, autori është firmosur vetë
1882. Këtu ruhen dokumente, dorëshkrime ishte në gjuhën latine, greke, sllave apo me emrin e tij: Teodor Shkodrani </span>
dhe libra nga më të ndryshmet që kanë të ndonjë gjuhë tjetër, por ishte i tëri në I gjithë dorëshkrimi është autograf, i
bëjnë me relegjioni dhe kishën; por edhe gjuhën shqipe. shkruar nga një dorë. Ndërsa në fund fare, Nga Arkivat e Vatikanit shkrimi më i
me momente të tjera të jetës laike, politke, në f. 208, autori është firmosur vetë me hershëm se "Meshari" i Buzukut
shkencore, etj. Funksionimi i këtij arkivi Vëllimi i tëri ishte në pergamen, gjë e emrin e tij: Teodor Shkodrani, duke
është rregulluar në vitin 1927 me rregul- zaonshme për kohën kur ishte shkruar. shënuar: "Me ndihmën dhe dëshirën e fort Shkrimi më i vjetër i shqipes, ja ç'shkruhej
loren: "Regolamento dell'Archivio Vati- Kishte 208 fletë. Paginimi [numërimi] i të lumturit Zot, përfundova në vitin 1210, më 1210
cano del 1927". Konsultimi dhe faqeve ishte vetëm recto. Dimensionet ditën e 9 të marsit". [Mee nihemmen ??e
shfrytëzimi i dokumente, por edhe i litera- ishin: 28 x 39.5 cm. Komplet vëllimi, dessirnnee e phorte e t'Lumm-numittee Nga Zagrebi Dr. Musa Ahmeti
turës tjetër që ruhet në këtë Arkiv është ishte i ruajtur shumë bukur, nuk kishte ªOT - e mbaronjj n'vittee MCCX - ditnee e
përcaktuar nga Papati dhe zbatohet me dëmtime, pos që në disa vende ka filluar ix - t'Marxxittee. : Theoodor Scodraanitee] Studimet dhe hulumtimet shkencore nëpër
përpikmëri duke mos bërë asnjë lloj të fshihet ngjyra dhe kjo në fletët 188, arkiva e biblioteka të ndryshme, janë
lëshimi. Për momentin mund të konsulto- 189 dhe 192. I gjithë dorëshkrimi është i Dorëshkrimi ndahet në tre kapituj, në f. 1r shumë të rëndësishme ngase na mundëso-
het lënda burimore arkivore deri në shkruar me grafema [littera-shkronja] - 97r mbi teologjinë; f. 98r - 146r mbi jnë njohjen dhe pasurimin me të dhëna të
periudhën e Benediktit të XV; [1914] latine dhe i tëri në gjuhën shqipe, në filozofinë dhe 147r - 208r mbi hisotrinë. reja për albanologjinë dhe historinë kom-
ndërsa për atë në vazhdim, por edhe për dialektin e veriut, që si i tillë paraqet Secili nga kapitujt mund të jetë edhe libër bëtare në përgjithësi. Deri para pak kohësh
disa fonde të veçanta, pos lejeve speciale, mjaft vështërisi për t'u lexuar. në vete. Duke mos mohuar vlerën dhe është folur e shkruar, por gjithnjë deri
një pjesë e mirë Arkivit të Vatikanit është rëndësinë dy kapitujve të parë, kapitulli i tashi në formë të supozimeve, se "duhet"
ende "skertete". Në fillim, por edhe në disa vende brenda tretë ka tërhequr më shumë vëmendjen të ketë libra, dorëshkrime ose dokumente
dorëshkrimit, ka iniciale të cilat janë tonë ngase pos të dhënave me interes të të shkruara në gjuhën shqipe, të cilat janë
Më në fund, në vitin 1998, kemi pasur shumë të bukura. Tre nga ato janë të veçantë, autori citon edhe vepra të tjera që më të hershme se sa "Formula e
fatin të kishim në dorë, një vëllim të lidhur praruara me flori. Inicialet tjera janë me ka konsultuar dhe më shumë se një herë, pagëzimit" nga viti 1462 apo nga libri i
me kopertina të forta druri, nga viti 1210, ngjyrë të kuqe, pjesa dërmuese, ndërsa thirret në kronikat shqiptare të qyteteve të parë i shytpur në gjuhën shqipe "Meshari"
titulli i të cilit në regestat e Vatikanit nuk dy janë me ngjyrë blu të hapur. Në ndryshme. i Buzukut nga viti 1555.
V o l u m e 2 , I ss u e 4 8 P a g e 3
NJE ZBULIM SENSACIONAL NE ARKIVIN E VATIKANIT , PER GJUHEN SHQIPE I VITIT 1210 NGA
GEZIM URUCI I SHKRUAR NE PERGAMEN 800 VJET NE GJUHEN PELLAZGE (nga fq.2)
kishën; por edhe me momente të tjera të ishte i shënuar komplet dhe në formën Në fillim, por edhe në disa vende brenda
Duke u nisur nga ide të tilla, por edhe pohimi i jetës laike, politke, shkencore, etj. Funk- origjinale. Shfletimi i kujdesshëm, që në dorëshkrimit, ka iniciale të cilat janë shumë
Eqrem Çabejt se: "Në nëndorin e vitit 1940 N. sionimi i këtij arkivi faqen e parë, të bukura. Tre nga ato janë të praruara me
Borgia më kumtoi në Grotaferata pranë Romës se është rregulluar në ishte shenjë se flori. Inicialet tjera janë me ngjyrë të kuqe,
kishte zbuluar në Arkivin e Vatikanit një dokument vitin 1927 me teksti nuk ishte pjesa dërmuese, ndërsa dy janë me ngjyrë
në gjuhën shqipe më të vjetër se Buzuku. Fshehtës- rregulloren: në gjuhën latine, blu të hapur. Në dorëshkrim ka edhe tre
inë e zbulimit të tij ky dijetar e mori me vete në "Regolamento greke, sllave miniatura kryesisht të punuara nga floriri të
varr. Gjurmime të mëtejme nëpër arkivat e Vati- dell'Archivio Vati- apo ndonjë cilat paraqesin momente biblike.
kanit e të Propagandës mund të na sjellin ndonjë të cano del 1927". gjuhë tjetër, por
papritur në zbulim dokumentesh më të moçme të Konsultimi dhe ishte i tëri në I gjithë dorëshkrimi është autograf, i
shqipes." [Studime gjuhësore, vëllimi VI, f. 12, shfrytëzimi i do- gjuhën shqipe. shkruar nga një dorë. Ndërsa në fund fare,
referenca nr. 29, Prishtinë 1988.] kumente, por edhe i në f. 208, autori është firmosur vetë me
literaturës tjetër që Vëllimi i tëri emrin e tij: Teodor Shkodrani, duke
Ne, sikur edhe shumë studiues të tjerë ju vumë ruhet në këtë Arkiv ishte në perga- shënuar: "Me ndihmën dhe dëshirën e fort të
kërkimeve në Arkivin Skeret të Vatikanit për gjetur është përcaktuar men, gjë e lumturit Zot, përfundova në vitin 1210,
ndonjë gjurmë të këtij dokumenti apo dorëshkrimi. nga Papati dhe zaonshme për ditën e 9 të marsit". [Mee nihemmen ??e
Konsultimi me koleg e specialistë me përvojë nga zbatohet me përpik- kohën kur ishte dessirnnee e phorte e t'Lumm-numittee ªOT
Arkivi i Vatikanit, por edhe studiues eminentë mëri duke mos bërë shkruar. Kishte - e mbaronjj n'vittee MCCX - ditnee e ix -
botëror, që bëjnë studime në Vatikan, ishe i do- asnjë lloj lëshimi. 208 fletë. t'Marxxittee. : Theoodor Scodraanitee]
bishëm, ngase kursyem shumë kohë dhe eliminuam Për momentin mund Paginimi
disa nga fondet arkivore, duke qenë pothuajse të të konsultohet lënda [numërimi] i Dorëshkrimi ndahet në tre kapituj, në f. 1r -
sigurtë se aty nuk mund të ndodhej një dokument burimore arkivore faqeve ishte 97r mbi teologjinë; f. 98r - 146r mbi filozof-
apo dorëshkrim për të cilin bën fjalë Nilo Borgia, e deri në periudhën e vetëm recto. inë dhe 147r - 208r mbi hisotrinë. Secili nga
pas tij edhe Zef Skiroi. Fondet të cilat duhej të Benediktit të XV; Dimensionet kapitujt mund të jetë edhe libër në vete.
studioheshin, prap ishin të shumta dhe tepër volumi- [1914] ndërsa për ishin: 28 x 39.5 Duke mos mohuar vlerën dhe rëndësinë dy
noze. Paralelisht kemi konsultuar edhe burime të atë në vazhdim, por cm. Komplet kapitujve të parë, kapitulli i tretë ka tër-
ndryshme nga Biblioteka Apostolike e Vatikanit, edhe për disa fonde vëllimi, ishte i hequr më shumë vëmendjen tonë ngase pos
duke shfrytëzuar Kodekse dhe dorëshkrime të tjera të veçanta, pos ruajtur shumë të dhënave me interes të veçantë, autori
që kishin të bënin me shqiptarët dhe Shqipërinë lejeve speciale, një bukur, nuk citon edhe vepra të tjera që ka konsultuar
duke shpresuar të kishim fatin e mirë që të zbulonin pjesë e mirë Arkivit kishte dëmtime, dhe më shumë se një herë, thirret në kroni-
atë dorëshkrim aq të dëshiruar. të Vatikanit është ende "skertete". pos që në disa vende ka filluar të fshihet kat shqiptare të qyteteve të ndryshme.
Siç dihet Arkivi i Vatikanit e ka zanafillën e tij nga ngjyra dhe kjo në fletët 188, 189 dhe 192. I
mesjeta e hershme. Për publikun dhe studiuesit laik Më në fund, në vitin 1998, kemi pasur gjithë dorëshkrimi është i shkruar me (vazhdon javen e ardhshme)
ai u hap vetëm pas vitit 1882. Këtu ruhen do- fatin të kishim në dorë, një vëllim të lidhur grafema [littera-shkronja] latine dhe i tëri në
kumente, dorëshkrime dhe libra nga më të me kopertina të forta druri, nga viti 1210, gjuhën shqipe, në dialektin e veriut, që si i
ndryshmet që kanë të bëjnë me relegjioni dhe titulli i të cilit në regestat e Vatikanit nuk tillë paraqet mjaft vështërisi për t'u lexuar.