Temel Seviye PLC Kurs Notları - Aralik 2003

KOU T.E.F.
PLC KURS NOTU
1. Giriş .............................................................................................................................. 3
2. PLC Yapısı ................................................................................................................... 4
2.1. Merkezi İşlem Birimi (CPU) ................................................................................. 5
2.2. Giriş Çıkış Ara Birimleri ....................................................................................... 6
2.2.1. Ayrık I/O ........................................................................................................ 6
3. PLC ile Röle Sistemi Arasındaki Fark ......................................................................... 8
Kumanda Sistemi Analizi................................................................................................. 8
4. PLC Seçim Ölçütleri..................................................................................................... 8
5. S7-200 PLC ve Genel Özellikleri................................................................................. 9
6. İşletim Sistemi ............................................................................................................ 10
7. PLC Programlanması................................................................................................. 10
7.1.Ladder (Merdiven) Programlama dili.................................................................. 11
7.2. Boolean (Deyimsel) Programlama dili ................................................................ 11
7.3. S7-200 PLC Programlanması .............................................................................. 11
7.4. PLC Kumanda Komutları.................................................................................... 12
7.5. Komutların Yürütülmesi ve Lojik Yığın ............................................................. 12
8. Zamanlayıcılar ve Sayıcılar........................................................................................ 13
8.1. Giriş ..................................................................................................................... 13
8.2. Zamanlayıcılar ..................................................................................................... 13
8.2.1. Gecikmeli Çalışan Zamanlayıcı ................................................................... 13
8.2.2. Kalıcı Gecikmeli Çalışan Zamanlayıcı......................................................... 15
NOT : Açıklama ..................................................................................................... 15
8.2.3 İki Zaman Rölesi Tipi Arasındaki Fark......................................................... 16
8.3. Sayıcılar............................................................................................................... 16
8.3.1. İleri Sayıcılar ................................................................................................ 16
8.3.2. İleri - Geri Sayıcılar..................................................................................... 18
9. Matematiksel İşlemler ................................................................................................ 20
9.1. Tam Sayı Toplama............................................................................................... 20
9.2. Tam Sayı Çıkarma ............................................................................................... 20
9.3. Tam Sayı Çarpma ................................................................................................ 21
9.4. Tam Sayı Bölme .................................................................................................. 21
9.5. Baytı Arttır........................................................................................................... 22
9.6. Baytı Azalt........................................................................................................... 22
10. Program Akış Denetim Komutları........................................................................... 23
Son .......................................................................................................................... 23
Dur .......................................................................................................................... 23
Gözetleyiciyi Resetle.............................................................................................. 23
Sıçra ........................................................................................................................ 24
Etiket....................................................................................................................... 24
Çağır ....................................................................................................................... 25
Altprogram ............................................................................................................. 25
Geri Dön ................................................................................................................. 25
For........................................................................................................................... 26
Next ........................................................................................................................ 26
İşlem Yok ............................................................................................................... 26
TAŞI/DOLDUR/TABLO ....................................................................................... 27
1
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Bayt Taşı................................................................................................................. 27
Bayt Blok Taşı ........................................................................................................ 27
Baytı Sağa Kaydır................................................................................................... 28
Baytı Sağa Döndür ................................................................................................. 28
Shift Register Bit .................................................................................................... 29
Hafızayı Doldur ...................................................................................................... 29
İNTERRUPT .............................................................................................................. 30
Interrupt İlişkilendir ............................................................................................... 30
Interrupt İlişkisini Kaldır........................................................................................ 30
Interrupt Altprogramı ............................................................................................. 31
Interruptlara İzin Ver.............................................................................................. 31
Interrupt İznini Kaldır............................................................................................. 31
Interrupttan Dönüş.................................................................................................. 32
V. UYGULAMA ÖRNEKLERİ .................................................................................... 33
UYGULAMA 1-A...................................................................................................... 33
UYGULAMA 1-B...................................................................................................... 35
UYGULAMA - 2........................................................................................................ 37
UYGULAMA - 3........................................................................................................ 39
UYGULAMA - 5........................................................................................................ 44
UYGULAMA - 6........................................................................................................ 48
UYGULAMA - 7........................................................................................................ 49
UYGULAMA - 8........................................................................................................ 50
UYGULAMA - 9........................................................................................................ 52
UYGULAMA - 10...................................................................................................... 56
UYGULAMA - 11...................................................................................................... 58
UYGULAMA - 12...................................................................................................... 61
UYGULAMA - 13...................................................................................................... 64
UYGULAMA - 14...................................................................................................... 67
2
1. Giriş
Endüstriyel otomasyon sistemleri, her geçen gün, artan bir hızla gelişmekte ve üretim
sürecindeki işlevleri artmaktadır. Otomasyon sistemlerinin tasarımı ve etkin kullanımı
için gerekli olan temel unsur bilgi ve bilgiye erişim hızıdır.
Günümüzde, en iyi, en hızlı ve en verimli üretimi sağlamanın temel çözümü olan

endüstriyel otomasyon, bütün dünyada büyük bir hızla gelişmekte ve
yaygınlaşmaktadır. Bu durum, bu konuda her geçen gün yetişmiş insan gücüne olan
gereksinimi arttırmaktadır. Ülkemizde de üretimi dünyadaki gelişmiş ülkeler seviyesine
yükseltmek için endüstriyel otomasyona önem verilmeli ve "üretim nasıl arttırılmalı?"
sorusuna cevap aranmalıdır. İşte bu soruya verilen cevaplardan biriside seri üretim ve
seri üretim bantlarının kontrolüdür. Bant sistemlerinin yerinden ve yeni gelişen
teknoloji sayesinde internet aracılığı ile bir merkezden kontrolü ve bu işlem için hangi
yöntemin kullanılacağının tespitidir. İşte PLC (Programmable Logic Controller:
Programlanabilir Lojik Denetleyici) bize bu isteklerimize cevap verebilecek bir
otomasyon cihazıdır.
Günümüzde endüstriyel otomasyon cihazları denilince ilk akla gelen cihaz PLC’dir.
Teknolojinin gelişmesine bağlı olarak da PLC’ ler de gelişmiş ve ilk PLC’lere göre
epey gelişmeye uğramıştır. Teknik gelişmeler ile PLC’ lere eklenen yeni özellikle ise;
• PID denetin kontrolünü yapabilmesi ,
• Denetim yerinden farklı mesafelerden PLC’lere internet aracılığı ile kontrol
verilerinin üretici firma tarafından belirlenen belirli protokoller aracılığı ile
aktarılabiliyor olması,
• Step motor denetiminin ayrı sürücü sistemlerine ihtiyaç duyulmada PLC’ye ilave
edilecek ilave modüller aracılığıyla direkt olarak yapılabiliyor olması,
• Termokupl gibi sıcaklık algılayıcılarının ilave modüller aracılığıyla PLC’ye
doğrudan bağlanabilmesi,
• Hızlı darbe üreten sensörlerin, yaklaşım anahtarları v.b. gibi cihazların ürettikleri
darbeleri algılamak için geliştirilen modüller,
• Ve en önemlisi ise PLC’nin endüstriyel otomasyonda yaygınlığının artması için
firmalar tarafından hazırlanan paket yazılım programlarının teknik elemanların daha
kolay anlayabileceği ve kullanabileceği hale getirilmesi.
İşte bu gelişmeler sayesinde PLC’ler otomasyon sistemlerinde diğer sistemlere karşı

ciddi bir rakip olarak, teknolojik evrimini sürdürmektedirler.
PLC’ler çeşitli sanayi kuruluşlarının denetim ihtiyaçları düşünülerek, özel bilgisayar

kontrol sistemi olarak geliştirilmiştir. Bu yöntem kullanılarak kontrol işlemi oldukça
basitleştirilmiştir. PLC’ler sanayinin kumanda ihtiyacının duyulduğu her bölümde
kullanılabilmektedir.
PLC’ler giriş ve çıkış terminalleri bulunan basit bir kutu görünümündedir. Bunun
yanında bir programlama ünitesi ve ihtiyaca göre giriş ve çıkışların sayısını arttırmak
için ilave modüller bulunabilmektedir.
3
Günümüzde endüstriyel otomasyon sistemlerinin önemli bir alanını oluşturan kumanda

ve geri beslemeli kontrol sistemleri programlanabilir lojik denetleyici (PLC) veya
Programlanabilir Denetleyici (PCs) olarak adlandırılan aygıtlar ile gerçekleştirilir. PLC,
bu tür sistemlerin uygulanması için gerekli yazılım ve donanım özelliklerini taşır.
Kumanda sistemlerinin gerçekleşmesinde, lojik anahtarlama, zamanlama ve sayma gibi
işlevleri sağlayan yazılım özellikleri ve kumanda işaretlerinin dönüştürmesini sağlayan
giriş-çıkış birimleri kullanılır. Geri beslemeli kontrol sistemlerinde ise analog giriş-çıkış
birimleri, kontrol algoritmasının gerçekleşmesi için matematik işlem komutları ve
kontrol algoritmasının ön görülen örnekleme zamanlarında işletilmesini sağlayan ek
özellikler aranır.
Bir PLC, diğer sayısal veri işleme makineleri gibi merkezi işlem birimi, bellek birimi ve
giriş-çıkış birimlerinden oluşur. Ayrıca, programı yedeklemek yada başka bir PLC ’ye
aktarmak için ayrılabilir bir EEPROM belleği, giriş-çıkış sayısını artırmak için ayrık
genişleme birimi, analog giriş-çıkış birimi, enerji kesilmeleri durumunda PLC ’yi
besleyen yedek güç kaynağı gibi birimler de bulunur.
Merkezi işlem birimi, PLC’nin çalışmasını düzenleyen aritmetik ve lojik işlemleri

gerçekleyen, zamanlama, sayma gibi işlevleri sağlayan en önemli birimdir.
Bellek birimi; Giriş görüntü belleği, veri belleği, program belleği gibi kısımlara ayrılmış
olup, bu bellek alanları farklı işlevler için kullanılır.
Giriş birimi, kontrol edilen sistemle ilgili algılama ve kumanda elemanlarından gelen
elektriksel işaretleri PLC ’de işlenecek lojik gerilim seviyelerine dönüştüren birimdir.
Kontrol edilen sisteme ilişkin basınç, seviye, sıcaklık algılayıcıları, kumanda düğmeleri
sınır ve yakınlık anahtarı gibi elemanlardan gelen iki değerli işaretler (var-yok , 1 veya
0) giriş birimi üzerinden alınır. Giriş birimi işaret seviyesi değerleri 24V, 48V, 100V-
120V, 200V-240V doğru veya alternatif akım olabilir.
Çıkış birimi, PLC ’de hesaplanan çıkış noktalarına ilişkin lojik gerilim seviyelerini,
kontrol edilen sistemdeki kontaktör, röle, selenoid gibi kumanda elemanlarını sürmeye
uygun elektriksel işaretlere dönüştüren birimdir. Çıkış birimi röle, triyak yada
transistörlü devrelerden oluşabilir. Yüksek hızlı açma ve kapama gerektiren
durumlarda, doğru akımda transistörlü, alternatif akımda triyaklı çıkış birimleri diğer
durumlarda genellikle röleli çıkış birimleri kullanılır.
Her bir PLC, bir programlayıcı birimi ile programlanır. Programlayıcı birimi, kumanda
devresine ilişkin programın yazılması, PLC ’ye aktarılması yada PLC ’deki programın
alınması ve yeniden düzenlenmesi gibi amaçlar için kullanılan bir el programlayıcısı
yada kişisel bilgisayarlarda çalışan bir programlama yazılımı olabilir. Her PLC üreticisi
firma, özellikle kumanda devreleri ile ilgili kişilerin çok hızlı ve kolay uyum
sağlayabilecekleri programlama yazılımları geliştirmişlerdir.
2. PLC Yapısı
4
PLC’nin içinde bir mikroişlemci vardır. Yapılacak işlemler bir program haline getirilip
bellekte saklanır. Bellek elemanı olarak RAM, ROM PROM, EPROM veya EEPROM
kullanılır. Bellekte saklanılan program mikroişlemci tarafından okunarak işleme konur.
PLC’ ye programlar teknolojideki gelişmelere bağlı olarak FAX-MODEM kullanılarak

telefon hattından, klasik bir yöntem olan tuş takımı kullanılarak veya bilgisayar (PC)
ile RS 232 üzerinden aktarılabilir.
Anahtarlar Butonlar Sensörler Kontrol Sinyalleri

Giriş Elemanı
LCD Giriş terminalleri

program PLC GÖSTERGE
layıcı Çıkış birimleri
Çıkış Elemanları
Motor Selenoid Sürücü Elemanlar Yükler
PLC Kumanda Sisteminin Yapısı
PLC kumanda sistemi üç ana kısımdan oluşur.

A – Giriş Elemanı
B – Kontrol Ünitesi
C – Çıkış Elemanı
PLC’leri dört temel bölümden oluşmaktadır.

1) Merkezi İşlem Birimi ( CPU )
2) Bellek Birimi ( RAM,ROM, PROM vb.. )
3) Giriş Birimi ( IN )
4) Çıkış Birimi ( OUT )
2.1. Merkezi İşlem Birimi (CPU)
CPU, bellekle birlikte bir PLC’ye zeka veren kısım olup bellekte saklı programın
gerektirdiği bütün aritmetik, mantık ve veri işleme gibi operasyonlar bu birimde
gerçekleştirilir. Temelinde mikroişlemci denilen, çok yüksek oranda tümleşik devre
teknolojisinin bir ürünü yer alır. İki ayrı yapımcı aynı mikroişlemciyi kullanabilir, fakat
değişik işletim sistemleri nedeni ile sonuç PLC’ lerin yetenekleri farklı olabilir. İşletim
sistemi yapımcı tarafından hazırlanmış olup genelde PLC kullanıcısına açık değildir.
İşletim sistemi diyagnostik prosedürleri de içerir. Bu prosedürler genelde ilk
başlangıçta kendinden çalışan veya kullanıcı tarafından çalıştırılan olmak üzere iki
genel türe ayrılırlar. Birinci tür diyagnostikler, genelde, sadece işletim sisteminin
kullandığı belleği test ederler.Kullanıcı tarafından geliştirilen diyagnostikler ise bütün
belleği ve iletişim kapıları gibi diğer unsurları teste tabi tutarlar.
5
İ I/O işleme
Ş
L
Diagnostikler Denetim
CPU E Uygulama
T
Denetim prog. Programı
İ
M çalıştırılması
Yukarıda belirtilen bütün operasyonlar bazı PC’lerde bir tek mikroişlemci ile
gerçekleştirilir. Günümüzde daha yaygın olan yaklaşım işletim sisteminin görevlerini
birkaç mikroişlemci arasında bölmektir. Bu yaklaşımda (multi-processing) her-bir
mikroişlemcinin belirli görevleri vardır. Yaygın olarak kullanılan çift mikro-işlemcili
yaklaşımda mikroişlemcilerden biri denetim diğeri ise mantık işlemlerini üstlenir.
Denetim mikroişlemcisi denetim çevirimindeki denklemleri, operatörle etkileşim gibi
daha karmaşık hesap ve veri işlemlerini yapar. Diğeri ise zamanlama, mantık ve sayma
gibi işlemlerle birlikte uygulama programının taramasını gerçekleştirir. Programın bir
yerinde kendi yeteneğinin üstüne çıkan bir işlemle karşılaşırsa bunu denetim
mikroişlemcisine aktarır ve taramaya devam eder.
Son yıllarda ortaya çıkan yeni bir gelişme de akıllı I/O arabağlarıdır. Bu I/O’ların bir
mikroişlemcisi ve belleği ve de uygulama programına bağlı olmayan bir mini işletim
programı vardır. Böyle akıllı bir modüle örnek olarak PID (Proportional –Integral –
Derivative ) denetim modülü gösterilebilir.
2.2. Giriş Çıkış Ara Birimleri
2.2.1. Ayrık I/O
En yaygın olarak kullanılan arabirim türü ayrık I/O arabirim olup CPU’ nun “1” veya
“0” türü çıkışı olan giriş elemanları veya “1” veya “0” türlü bir çıkışla denetlenebilecek
anahtarları, limit anahtarları, düzey anahtarları, motor kontaktör veya röle kontakları,
seçici anahtarlar, fotoelektrik gözler sayılabilir. Ayrık I/O arabirim ile denetlenebilecek
çıkış elemanları için ise alarmlar, denetim röleleri, selenoidler, motor starterleri, fanlar,
v.b. birer örnek olarak gösterilebilir.
Giriş/çıkış elemanlarının çeşitli düzeyde gerilimlerle beslenmesi gerekebileceğinden I/O

arabirimlerinin nominal gerilimi (A.A. veya D.A.) değerleri de çeşitlilik gösterir. Şekil
2.1’ de A.A. veya D.A. besleme gerektiren giriş elemanları ile TTL düzeyde çıkış veren
elemanların arabağ bağlantı şekli gösterilmiştir. Şekil 2.2’de ise çıkış elemanlarının
arabağa bağlantılarının tipik olarak nasıl yapıldığını açıklamaktadır.
6
A.A. veya
D.A. besleme
1 V
2 1
3 2
C -V
Şekil 2.1 Giriş elemanı için bağlantı şekli.

a. A.A. veya D.A. besleme gerektiren elemanlar
b. TTL düzeyde çıkış gerektiren elemanlar
A.A. veya
D.A. besleme
L1 +V
1 1
2 2
C -V
Şekil 2.2 Çıkış elemanı için bağlantı şekli.
a. A.A. veya D.A. besleme gerektiren elemanlar

b. TTL düzeyde giriş gerektiren elemanlar
7
3. PLC ile Röle Sistemi Arasındaki Fark
Röle sistemlerinde her türlü kumanda işlemleri rölelerle yapılırken, PLC’ de bu işlemler
mikroişlemci tarafından gerçekleştirilmektedir. Mikroişlemcinin bir entegre olduğu
düşünülürse kapladığı alan ve kullanım kolaylığı açısından röleli sistemlerden çok üstün
olduğu görülmektedir.
Bir kumanda sistemini analiz edersek, temel elemanlar şunlardır:

1) kumanda edecek elemanlar (giriş elemanları)
2) kumanda edilecek elemanla, kumanda eden elemanlar arasındaki kontrol
bölümü (kontrol ünitesi)
3) kumanda edilecek elemanlar (çıkış elemanları)
Kumanda Edecek Kontrol Bölümü Kumanda Edilecek

Elemanlar Elemanlar
Kumanda Sistemi Analizi
Röleli sistemlerde kontrol bölümü röle bağlantıları ile yapılır. PLC sisteminde ise bu
işlem mikroişlemci ve bellekten oluşan bir elektronik devre ile yapılmaktadır.
Röleli sistemler ile yapılacak kontrol işlemleri röle bağlantıları ile sınırlıdır. Karmaşık
işlemlerde kullanılan röle sayısının artması sebebiyle kontrol işleminin hacmi büyümüş
olur. Ayrıca mevcut sitemde bir değişiklik yapmak oldukça zordur.
PLC sisteminde kontrol ünitesinin yapabileceği işlem miktarı PLC içindeki

mikroişlemci ve bellek kapasitesine bağlı olarak değişir. PLC sistemlerinde röleli
sistemlerde bulunmayan sayıcı, zamanlayıcı, shift register, flip-flop vb. elemanlar
kontrol ünitesi tasarımını kolaylaştırır.
4. PLC Seçim Ölçütleri
Bir kumanda sistemi için PLC seçiminde göz önüne alınması gereken özellikler şu
şekilde sıralanabilir;
- İki seviyeli kumanda işaretlerinin bağlandığı ayrık (lojik, dijital) giriş-çıkış
noktası sayısı ve elektriksel özellikleri,
- Program ve veri belleği kapasitesi,
- Komut işleme hızı,
- Zamanlayıcı ve sayıcı sayısı,
- Gerçek-zaman saati,
- Kesme işletim yeteneği,
- İletişim olanakları,
- Program yedekleme olanağı,
8
- Şifre koruması,
PLC ’nin geri beslemeli kontrol sistemlerinde kullanımı için ayrıca analog giriş-çıkış
sayısı, matematik işlem yeteneği ve komutların işlenme hızları gibi özellikler de aranır.
5. S7-200 PLC ve Genel Özellikleri
SIMATIC S7-200 ailesi programlanabilir denetleyicileri, maksimum 64 giriş, 64 çıkış

noktası bulunan küçük boyutlu otomasyon sistemlerinin kumanda devreleri ve 12
analog giriş, 4 analog çıkış noktası gerektiren geri beslemeli kontrol devrelerinin
gerçekleşmesi için geliştirilmiş bir otomasyon aygıtıdır.
S7-200 serisinin CPU-210, CPU-212, CPU-214, CPU-215, CPU-216 olarak beş ayrı
modeli vardır. CPU-210 modeli, çok küçük boyutlu basit kumanda devrelerinin
gerçekleşmesinde kullanılır. Diğer modeller hem kumanda devreleri hem de geri
beslemeli kontrol devrelerinin gerçekleşmesi için kullanılabilir. Ancak, CPU-214, CPU-
215 ve CPU-216 modellerinde gerçek sayılar üzerinde matematiksel işlem yapabilme
olanağı sağlayan komutlar bulunduğundan geri beslemeli kontrol algoritmaları veya
sayısal filtre yazılımları daha kolay gerçekleşebilir. CPU-215, CPU-216 modellerinde
ise endüstriyel kontrol sistemlerinde yaygın olarak kullanılan PID denetleyici işlevini
doğrudan gerçekleyen PID fonksiyon komutu bulunur.
S7-200 serisi birçok otomasyon uygulamalarını çözebilecek şekilde üretilmiş ve kendi

içinde farklı CPU’lar (Central Processing Unit = Merkezi İşleme Ünitesi) ihtiva eden
çok kullanışlı bir PLC’dir. Optimum tasarımı, genişletilebilir üniteleri, fiyat avantajı ve
güçlü komut seti ile S7-200 geniş uygulamalarda çok iyi sonuçlar vermektedir.
S7-200 ailesi kullanıcılara geniş bir CPU yelpazesi sunmaktadır. Tablo 1’de S7-200
ailesinin kapasiteleri, birbirinden farklı olan CPU üniteleri genel olarak verilmiştir.
Tablo 1. S7-200 CPU özellikleri.
Özellik CPU 212 CPU 214 CPU 215 CPU 216

Giriş/Çıkış 8 Giriş 14 Giriş 14 Giriş 24 Giriş
Sayısı 6 Çıkış 10 Çıkış 10 Çıkış 16 Çıkış
Genişletme 2 modül 7 modül 7 modül 7 modül
ünitesi(max)
Lojik komut 1.2µ sn 0.8µ sn 0..8µ sn 0.8µ sn
işleme hızı
Sayıcı/zamanla 64/64 128/128 256/256 256/256
yıcı
Dahili hafıza 128 256 256 256
biti
9
6. İşletim Sistemi
Kalıcı ve yalnız okunabilir bir bellek alanına üretici firma tarafından yazılmış olan
işletim sistemi programı, PLC’nin çalışmasını düzenler ve kullanıcı programının
yürütülmesini sağlar. Genel olarak bir işletim sistemi programı;
1- Giriş noktalarındaki işaret durumlarının giriş görüntü belleğine yazılması

2- Programın yürütülmesi
3- Haberleşme isteklerinin gerçekleştirilmesi
4- İşlemci, çevre birimleri ve bellek durumlarının incelenmesi
5- Çıkış görüntü belleğindeki değerlerin çıkış birimine aktarılması gibi işlevleri
yerine getirir. Denetleyici, çalıştırıldıktan (RUN) sonra durma (STOP) moduna
alınıncaya kadar bu işlemler sürekli tekrarlanır ve bu bir tarama çevrimi (scan) olarak
adlandırılır.
Programın yürütülmesi, birinci komuttan, son komuta kadar (END) bütün komutların
sırayla işlenmesi biçiminde olur. Alt program kullanılması durumunda, alt programın
işletilmesine ilişkin koşullar sağlandığında program akışı alt programa geçer, alt
programa yazılan komutlar sırayla işlendikten sonra tekrar ana programa dönülür.
Kesme ile işletilen alt programlar kesme koşulları sağlandığı anda, program tarama
çevriminin herhangi bir yerinde işletilebilir.
Program tarama süresinden hızlı değişen işaretlerin değerlendirilmesi ve belirli

kumanda işaretlerinin işletilmesi için yüksek hız sayıcıları veya dış (donanım) kesme
işaretleri ile işletilen kesme alt programları kullanılır.
7. PLC Programlanması
PLC programlama yöntemleri genel olarak dört temel başlık altında toplanabilir.
Bunlar;
1 – Ladder ( Merdiven ) Programlama dili,
2 – Boolean ( Deyimsel ) Programlama dili,
3 – İşlevsel Bloklar ( Lojik Kapılar ) ile Programlama,
4 – İngilizce Bildirimler ile Programlama,
İlk iki programlama dili temel programlama dili olup en çok kullanılan PLC
programlama dilleridir.
Programlama teknikleri yazılış biçimine göre, doğrusal programlama ve yapısal

programlama olarak iki gruba ayrılabilir. Doğrusal programlamada bütün komutlar
ardarda yazılır ve yazılış sırasına göre yürütülür. Yapısal programlamada ise program
blokları biçiminde yapılar kullanılır. Her iki programlama tekniğinde de işlem
10
komutları ile programlanan ve merdiven diyagramı ile programlama biçimleri

kullanılabilir. Merdiven diyagramı biçiminde programlama, kontaklı kumanda
devrelerinin ANSI standartları devre simgeleri ile gösterilişine benzeyen bu grafiksel
programlama yöntemi olup program girişi grafiksel olarak yapılır. Bu programlama
tekniğinde komutlar yerine normalde açık kontak, normalde kapalı kontak, hatlar, röle
bobini, zamanlayıcı ve sayıcı gibi elemanları simgeleyen kutular kullanılır.
7.1.Ladder (Merdiven) Programlama dili
Röleli kumanda sisteminde sistemin dizaynında kullanılan röleli kontrol diyagramına

çok benzer. Bu yüzden teknik elemanların bir çoğu programlamada bu metodu
kullanmayı tercih etmektedir. Fakat röle diyagramlarında bulunmayan birçok ilave
fonksiyonlar ve işlevsel bloklar bu yöntemde bulunmaktadır. Örneğin zamanlayıcı,
sayıcı, matamatiksel işlevler ve PID gibi üst düzey otomasyon komutları.
Simatic S-7 ile programlama yapılırken dikkat edilmesi gereken önemli bir özellik ise
her network içinde sadece bir temel akış diyagramının olmasıdır.
7.2. Boolean (Deyimsel) Programlama dili
Bu programlama dilinde, denetim uygulama programı ilk olarak röleli sistem olarak
tasarlanır. Daha sonra uygun deyimsel komutlar kullanılarak program boolean diline
çevrilir. Bu dilin uygulamasının güç olmasına karşın tercih edilmesinin en önemli
sebebi PLC terminalinin yanında PC bulunmamasıdır. Bu yüzden PLC programlama
aracı olarak kullanılan tuş takımı ile programlamada genelde bu programlama dili
kullanılır. En büyük dezavantajı ise her PLC markasında boolean dilindeki komut
karşılıklarının farklı olmasıdır.
7.3. S7-200 PLC Programlanması
S7-200 serisi denetleyicilerini programlamak için hem komut (deyim) listesi (statement
list, STL) hem de merdiven diyagramı (ladder diyagram,LAD) programlama teknikleri
bulunan programlama yazılımları kullanılır.
S7 serisi PLC ’lerde DOS ortamında çalışan STEP 7-MICRO/DOS ve Windows

ortamında çalışan MICROWIN/WINDOWS programlama yazılımları ile hem komut
listesi (STL) hem de merdiven diyagramı (LAD) tekniği kullanılarak programlama
yapılabilir. Programlama için kullanılan yazılımlar programlama dışında, programın
işleyişini gözlemek, veri alanındaki çeşitli adreslerin içeriğini gözlemek, değiştirmek
gibi amaçlarla da kullanılabilir.
Kullanıcı programı veri bolluğu ve denetleyiciye ilişkin konfigirasyon verilerini

denetleyiciye yüklenmesi için programlama yazılımı editör menüsünden
‘DOWNLOAD’ , denetleyici RAM belleğinde bulunan programı editöre alınması için
‘UPLOAD’ seçeneği kullanılır.
11
RAM belleğe yüklenen kullanıcı programı, konfigürasyon verileri ve veri bloğunda

kalıcı (retentive) olarak tanımlanan alanlar, aynı zamanda EEPROM belleğine aktarılır.
Böylece, denetleyicinin uzun süreli enerjisiz kalması durumunda kullanıcı programı,
konfigürasyon bilgileri ve kalıcı veri alanı korunur. Kalıcı veri alanları (retentive range)
programlama yazılımı ile tanımlanır. Denetleyici RAM belleği, yüksek kapasiteli bir
kondansatör ile beslendiğinden, RAM belleğindeki bütün veriler CPU-212 modelinde
50 saat ve CPU-214, CPU-215 ve CPU-216 modellerinde 190 saate kadar korunabilir.
7.4. PLC Kumanda Komutları
Röleli geleneksel kumanda devreleri, röle kontaklarından oluşan lojik anahtarlama

devreleri olup, bu tür devreler VE (AND), VEYA (OR) ve DEĞİL (NOT) gibi lojik
işlem komutları kullanılarak gerçeklenebilir. Aşağıdaki çizelgede anahtarlama
devrelerinin gerçekleşmesine ilişkin komutlar verilmiştir.
KOMUT ADI KOMUT SİMGESİ (S7-200)

Yükle (LOAD) LD
Tümleyenini Yükle (LOAD NOT) LDN
VE (AND) İşlemi A
Tümleyenine VE (AND NOT) İşlemi AN
VEYA (OR) İşlemi O
Tümleyenine Veya (OR NOT) İşlemi ON
Lojik Tümleyen (NOT) NOT
Çıkışa Atama =
Kurma (SET) S
Silme (RESET) R
VE Blok (AND BLOCK) ALD
VEYA Blok (OR BLOCK) OLD
Program Sonu MEND
Bu komutlara ek olarak, zamanlayıcı, sayıcı ve karşılaştırma işlevlerini yerine getiren

komutlar kullanılarak, her türlü geleneksel kumanda devresi PLC ile gerçeklenebilir.
7.5. Komutların Yürütülmesi ve Lojik Yığın
S7-200 PLC’de komutlar, koşullu işletilen ve koşulsuz işletilen komutlar olarak iki
gruba ayrılır. Koşulsuz işletilen komutlar işlem sırası geldiğinde hiçbir koşula bağlı
olmadan yürütülen komutlardır. Koşullu işletilen komutlar ise, lojik yığın belleğinin
birinci seviyesindeki değere bakılarak yürütülen komutlardır. Bu tür komutlar, işlem
sırası geldiğinde yığının birinci seviyesinin içeriği bir ise yürütülür, sıfır ise yürütülmez.
Şimdi bu komutları ayrıntılı olarak inceleyelim;
12
8. Zamanlayıcılar ve Sayıcılar
8.1. Giriş
Programlanabilir denetleyiciler ile gerçekleştirilen kumanda devrelerinde geleneksel

kumanda devrelerindeki zaman rölelerinin işlevi zamanlayıcılar ile elektro-mekanik
veya elektronik sayıcıların işlevi ise sayıcılar ile gerçeklenir. Bilindiği gibi
zamanlayıcılar zamana bağlı, sayıcılar ise olay sayılarına bağlı kumanda işaretlerinin
üretilmesinde kullanılır. Bu bölümde zamanlayıcı ve sayıcı komutları tanıtılacaktır.
8.2. Zamanlayıcılar
S7-200 PLC’de iki tür zamanlayıcı vardır. Gecikmeli çalışan (on- delay timer) ve kalıcı
gecikmeli çalışan zamanlayıcı (retentive on-delay timer). Zamanlayıcı içeriği 16 bitlik
bir veri alanında tutulur ve zamanlayıcı durumu aynı simgelerle adreslenen 1 bitlik bir
veri alanında bulunur.
Zamanlayıcı adresleri ile ilgili bir işlem yapılırken uygulanan komuta bağlı olarak
zamanlayıcı içeriği yada zamanlayıcı biti kullanılır. Örneğin, 1 bitlik işlem yapan
komutlar yürütüldüğünde zamanlayıcı biti, 16 bitlik işlem yapan komutlar
yürütüldüğünde zamanlayıcı kaydedicisi içeriği (16 bit) ile ilgili işlem yapılır.
8.2.1. Gecikmeli Çalışan Zamanlayıcı
TON Txxx,PT
Gecikmeli çalışan zamanlayıcı yukarıdaki komut ile programlanır. Bu komutun etkin

olması (işletilmesi) için yığın belleği birinci seviyesindeki değerin 1 olması gerekir.
Komut işletildiğinde Txxx adresindeki zamanlayıcı içeriği belirli zaman aralıkları ile
artar. Txxx>=PT olduğunda zamanlayıcı biti Txxx=1 olur. PT istenen gecikme süresine
bağlı olarak 1 ile 32767 arasında herhangi bir tamsayı ya da 16 bitlik bir veri adresi
(VW, T, C, IW, QW....) olabilir. Txxx yerine;
Txxx:T32~T63 (T32,T33,...,T63) ( CPU-212)

Txxx:T32~T63, T96~T127 (T96, T97, ... ,T127) (CPU-214)
Txxx:T32~T63, T96~T255 (T96, T97, ... ,T255) (CPU-215 ve CPU-216)
Zamanlayıcı adresleri kullanılır. Zamanlayıcı komutu koşullu işletilen bir komut

olduğundan, zamanlayıcı kaydedicisi, yığın belleğinin birinci seviyesindeki değer 1 ise
etkin duruma geçer ve içeriği belirli zaman değerleri ile artar. Zamanlayıcı kaydedicisi
içeriği;
13
Çözünürlük Maksimum Zaman CPU 212 CPU 214 CPU 215/216
1 ms 32.767 sn T32 T32, T96 T32,T96
10 ms 327.67 sn T33-T36 T33-T36 T33-T36

T97-T100 T97-T100
100 ms 3276.7 sn T37-T63 T37-T63 T37-T63

T101-T127 T101-T255
Operandlar: PDS 210:

Txxx (word): Tx: T0 - T3
CPU 212: 32-63
CPU 214: 32-63, 96-127
CPU 215/216: 32-63, 96-255
PT (word):
VW, T, C, IW, QW, MW, SMW, SW, AC, AIW, Sabit, *VD, *AC
PT: 0
NOT : CPU 212, 214, 215, 216 için Açıklama:

Gecikmeli çalışan zaman rölesi (TON) kutusu, tetikleyen giriş (IN) geldiğinde
maksimum zaman değerine kadar çalışır. Eğer Txxx >= Ayar Değeri (PT) ise, çıkış biti
T set edilir. Sayma esnasında IN girişi 0 olursa sayma durur ve röle sıfırlanır. Aşağıdaki
tabloda CPU 'lardaki zaman rölesi numarasına göre sayma kademesi (veya çözünürlük)
görülmektedir. Zaman rölesinin ayarı PT değeri ile bu kademenin çarpılmasıyla oluşur.
Örneğin T32 için PT= 10000 ise, bu 10.000 x 1 ms= 10 sn'ye karşılık gelir. Yani zaman
rölesi IN girişi geldiği sürece 10 sn bekleyecek (ama bu esnada 1 ms'lik kademeler
halinde sayacak), sonra çıkışı 1 olacaktır.
Sayma her durumda maksimum değere ulaşılınca durur ki bu da PT değerinin

alabileceği en yüksek değerdir (32767). Bir başka deyişle bir zaman rölesini en fazla
3276.7 sn (yakl. 54 dakika)'ye ayarlayabilirsiniz.
Durum tablosunda, zaman rölesi ve sayıcı değerlerini bit veya word olarak
izleyebilirsiniz. Bit olarak izlediğinizde çıkış durumu (açık veya kapalı) görüntülenir.
Word olarak izlediğinizde anlık değer görüntülenir.
14
8.2.2. Kalıcı Gecikmeli Çalışan Zamanlayıcı
TONR Txxx,PT
Kalıcı gecikmeli çalışan zamanlayıcı yukarıdaki komut ile programlanır. Burada PT, 1
ile 32767 değerleri arasında herhangi bir tamsayı yada 16 bitlik veri adresi ve Txxx ise;
CPU-212 için; Txxx:T0~T31 (T0, T1, ..., T31)

CPU-214 için; Txxx:T0~T31,T64~T95 (T64, T65,..., T95)
CPU-215 ve
CPU-216 için; Txxx:T0~T31,T64~T95 (T64, T65, ..., T95)
Adresleri ile erişilen zamanlayıcı veri alanlarıdır. Bu zamanlayıcıda kaydedici içeriği;
Çözünürlük Maksimum Zaman CPU 212/214 CPU 214/215/216

1 ms 32.767 sn T0 T64
10 ms 327.67 sn T1-T4 T65-T68
100 ms 3276.7 sn T5-T31 T69-T95
Operandlar:
Txxx (word): CPU 212: 0-31

CPU 214/215/216: 0-31, 64-95
PT (word): VW, T, C, IW, QW, MW, SMW, SW,
AC, AIW, Sabit, *VD, *AC
NOT : Açıklama
Gecikmeli çalışan zaman rölesi (TON) kutusu, tetikleyen giriş (IN) geldiğinde
maksimum zaman değerine kadar çalışır. Eğer Txxx >= Ayar Değeri (PT) ise, çıkış biti
T set edilir. Sayma esnasında IN girişi 0 olursa sayma durur ancak röle sıfırlanmaz, yani
IN girişi gelince saymaya kaldığı yerden devam eder. Aşağıdaki tabloda CPU 'lardaki
zaman rölesi numarasına göre sayma kademesi (veya çözünürlük) görülmektedir.
Zaman rölesinin ayarı PT değeri ile bu kademenin çarpılmasıyla oluşur. Örneğin T0 için
PT= 10000 ise, bu 10.000 x 1 ms= 10 sn'ye karşılık gelir. Yani zaman rölesi IN girişi
geldiği sürece 10 sn bekleyecek (ama bu esnada 1 ms'lik kademeler halinde sayacak),
sonra çıkışı 1 olacaktır.
15
Sayma her durumda maksimum değere ulaşılınca durur ki bu da PT değerinin

alabileceği en yüksek değerdir (32767). Bir başka deyişle bir zaman rölesini en fazla
3276.7 sn (yakl. 54 dakika)'ye ayarlayabilirsiniz.
8.2.3 İki Zaman Rölesi Tipi Arasındaki Fark
S7-200 iki ayrı zaman rölesi sunar: Gecikmeli çalışan (TON) ve alıcı gecikmeli çalışan
(TONR). İki zaman rölesi tipi arasında girişe verilen tepkiye göre farklılık vardır.
Her iki zaman rölesi de giriş varken sayar.

İki zaman rölesi de giriş yokken saymaz.
Giriş gittiğinde TON sıfırlanır. Oysa, TONR sıfırlanmaz, daha önce saydığı sayma
(veya zaman) değerini saklar. TONR zaman rölesi tekrar enerjilendiğinde (enable)
önceki sayma değerinin üzerine ekleyerek çalışır.
O halde, TON zaman rölesi tek bir aralığın zaman kontrolu için uygunken, TONR
birden çok aralığın zaman kontroluna daha yatkındır.
8.3. Sayıcılar
8.3.1. İleri Sayıcılar
S7-200 denetleyicisinde ileri sayma için CTU ve ileri/geri sayma için CTUD komutları
kullanılır. Her sayıcı veri alanı aynı simge ile gösterilen iki kısımdan oluşur: Birinci
kısım sayıcı kaydedicisi içeriğin bulunduğu 16 bitlik alan ve ikinci kısım 1 bitlik sayıcı
biti alanıdır. Herhangi bir işlem yapılırken hangi verinin kullanılacağı, zamanlayıcılarda
olduğu gibi, yürütülen komutla belirlenir. Örneğin, bit işlemi yapan komutlar
yürütüldüğünde sayıcı biti, kelime işlemi yapan komutlar yürütüldüğünde sayıcı içeriği
(16 bit) işlenir.
S7-200 CPU-212 modelinde toplam 64 sayıcı (C0~C63)

S7-200 CPU-214 modelinde toplam 128 sayıcı (C0~C128)
S7-200 CPU-215 ve S7-200 CPU-216 modellerinde ise toplam 256 sayıcı
(C0~C256) bulunur.
İleri sayıcıda (CTU), yığın belleğinin ikinci seviyesindeki verinin 0’dan 1 değerine her
geçişinde sayıcı kaydedicisi içeriği 1 artar. Yığın belleğinin birinci seviyesindeki değer
1 olduğunda sayıcı içeriği ve sayıcı biti sıfırlanır. Sayıcı içeriği PV (preset value )
değerine eşit ve büyük olduğunda sayıcı biti bir değerini alır. Sayıcı kaydedicisi
16
içeriğinin geçerli en büyük değeri 32767 olup bu değere ulaşıldığında, sayıcı

içeriğindeki artış durur.
Yukarı Sayıcı (CTU) kutusu, CU girişinin her pozitif yükselen kenarında (0'dan 1'e
dönüşünde) sayar. Eğer Cxxx >= Ayar Değeri (PV) ise, çıkış biti set edilir. Reset (R)
girişi gelirse sıfırlanır. Maksimum sayma ve ayar değeri 32767'dir.
LD I0.0 //ileri sayma

LD I0.1 //sayıcı içeriğini silme
CTU C0.5 //C0 ileri sayıcısı PV=5
17
Biçiminde veya merdiven diyagramı programlama tekniği ile aşağıdaki gibi

programlanır. Sayıcı PV değeri için 16 bitlik herhangi bir veri adresi de kullanılabilir.
8.3.2. İleri - Geri Sayıcılar
İleri – geri sayıcıda (CTUD), yığın belleğinin üçüncü seviyesindeki değerin 0’dan 1’e
her geçişinde, sayıcı kaydedicisinin içeriği 1 artar; yığın belleğinin ikinci seviyesindeki
değerin 0’dan 1 değerine her geçişinde sayıcı içeriği 1 azalır. Yığın belleğinin birinci
seviyesindeki değer 1 olduğunda sayıcı içeriği ve sayıcı biti sıfırlanır. Sayıcı içeriği PV
(preset value) değerine eşit ve büyük olduğunda sayıcı biti 1 değerini alır. Sayıcı
kaydedicisi içeriği en küçük -32767, en büyük 32767 değerlerini alabilir.
İleri – geri sayıcı komutu kullanıldığında sayıcı içeriği, ileri sayıcıdan farklı olarak, -
32767 ve 32767 değerleri arasında değişebilir. Sayıcı ileri sayımda iken, en büyük
işaretli tam sayı olan +32767 değerine ulaşıldıktan sonra sayıcı içeriğinin alacağı değer,
en küçük işaretli tam sayı olan –32767 değeridir. Bu değerden sonra sayıcı içeriği
artarak (-32767, -32766, -32765,...,0,...,+32765, +32766, +32767) değişir. Sayıcı geri
sayımda iken, -32768 değeri aşıldığında sayıcı içeriği en büyük işaretli tam sayı olan
32767 değerini alır ve bu değerden sonra azalarak değişir.
Bir İleri – geri sayıcı, CTUD komutu ile ;

LD I0.0 //ileri sayma
LD I0.1 //geri sayma
LD I0.2 //sıfırlama
CTUD C48,3 //C48 sayıcısı PV=3
biçiminde programlanır. Bu program yürütüldüğünde I0.0 girişine uygulanan işaretin

her yükselen kenarı ile C48 sayıcı kaydedicisi içeriği bir artar, I0.1 girişine uygulanan
18
işaretin her yükselen kenarı ile 1 azalır. I0.2 girişine işaret uygulandığında (I0.2=1)
sayıcı içeriği ve sayıcı biti sıfırlanır.
İleri – geri sayıcının merdiven diyagramı programlama tekniği aşağıdaki şekilde

görüldüğü gibidir;
Yukarı/Aşağı Sayıcı (CTUD) kutusu, yukarı say (CU) girişinin her pozitif yükselen
kenarında (0'dan 1'e dönüşünde) yukarı sayar. Aşağı say (CD) girişinin her pozitif
yükselen kenarında aşağı sayar. Reset (R) girişi gelirse sıfırlanır.
CPU 212, 214, 215, 216: Eğer Cxxx >= Ayar Değeri (PV) ise, çıkış biti set edilir.
Maksimum sayma ve ayar değeri 32767'dir. Yukarı sayma maksimum değere (32,767),
aşağı sayma minimum değere (-32,768) ulaşınca durur.
CPU 210: Maksimum sayma değerine ulaştıktan sonra gelecek bir yukarı say girişi
sayma değerini minimum (-32,768) yapar. Minimum sayma değerine ulaştıktan sonra
gelecek aşağı say girişi sayma değerini maksimum (32,767) yapar.
19
9. Matematiksel İşlemler
9.1. Tam Sayı Toplama
Sembol:
ADD_I
EN
IN1
IN2 OUT
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki değer toplanacak olan tamsayı değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi bir word adresinden de atama yapılabilir.
OUT (word): Sonuç burada belirtilen adreste saklanır.
Bu kutu, iki tane 16 bit tam sayıyı (IN1, IN2), toplar ve sonucu 16 bit olarak çıkışa
(OUT) yazar, yani: IN1 + IN2 = OUT
Not: ADD komutu tam sayı, double word ve gerçel sayı toplama işlemlerinde de
kullanılır.
9.2. Tam Sayı Çıkarma
Sembol:
SUB_I
EN
IN1
IN2 OUT
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki değer çıkarılacak olan tamsayı değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi adresten de atama yapılabilir.

Açıklama:
Bu kutu, iki tane 16 bit tam sayıyı (IN1, IN2) çıkarır ve sonucu 16 bit olarak çıkışa
(OUT) yazar, yani: IN1 - IN2 = OUT
20
Not:
OUT negatif olursa SM 1.2 (negatif) biti set edilir.
Not: SUB komutu tam sayı, double word ve gerçel sayı toplama işlemlerinde kullanılır.
9.3. Tam Sayı Çarpma
Sembol:
MUL
EN
IN1
IN2 OUT
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki değer çarpılacak olan tamsayı değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi adresden de atama yapılabilir.
Açıklama:
Bu kutu, iki tane 16 bit tam sayıyı (IN1, IN2) çarpar ve sonucu 32 bit olarak çıkışa
(OUT) yazar, yani: IN1 * IN2 = OUT
Not:Çıkış ve giriş operandları arasındaki çakışmalar komutu geçersiz kılar.
9.4. Tam Sayı Bölme
Sembol:
DIV
EN
IN1
IN2 OUT
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki değer bölünecek olan tamsayı değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi adresden de atama yapılabilir.
Açıklama:
21
Bu kutu, iki 16 bit tam sayıyı (IN1, IN2) böler ve sonuç ve kalanı 32 bit olarak OUT'a
yazar, yani IN1/IN2=OUT. OUT double word'ünün küçük word'ü kalanı, büyük word'ü
bölümü içerir.
Not:Çıkış ve giriş operandları arasındaki bazı çakışmalar komutu geçersiz kılar.

32 bit sonuç (OUT) ikinci girişle (IN2) aynı adrese sahip olamaz.
9.5. Baytı Arttır
Sembol:
INC_B
EN
IN OUT
Operandlar:
IN (byte): Değeri arttırılacak olan sayı değeri sabit olarak veya bir adresten atanabilir.
OUT (byte): Sonuç burada belirtilen adrese atanır.
Açıklama:
Bu komut, giriş bayt değerine (IN) 1 ilave eder ve çıkış baytına (OUT) yazar. Yani, IN
+ 1 = OUT
Not: Bu komut bayt , word ve double word işlemleri içinde gerçekleştirebilir.
9.6. Baytı Azalt
Sembol:
DEC_B
EN
IN OUT
Operandlar:
IN (byte): Değeri azaltılacak olan sayı değeri sabit olarak veya bir adresten atanabilir.
OUT (byte): Sonuç burada belirtilen adrese atanır.
Açıklama:
Bu kutu, giriş bayt değerinden (IN) 1 çıkartır ve çıkış baytına (OUT) yazar. Yani, IN - 1
= OUT
Not: Bu komut bayt , word ve double word işlemleri içinde gerçekleştirilebilir.
22
10. Program Akış Denetim Komutları
Son
Semboller:
END Koşullu Son
END Koşulsuz Son
Açıklama:
Koşullu Son, önceki mantığa göre (bobine enerji geliyorsa) programı bitirir.
Koşulsuz Son, kullanıcı programını bitirmek için kullanılır. Her zaman için ana
programın (alt programlar hariç) son devresini oluşturur.
Bir programda Koşullu Son (END) bulunmayabilir veya birden çok bulunabilir, ancak
mutlaka ve yalnızca bir adet Koşulsuz Son bulunmalıdır.
Dur
Sembol:
STOP
Açıklama:
CPU'yu STOP konumuna getirerek program akışını keser.
Not:
CPU'nun tekrar RUN konumuna geçirilmesi elle (programlama paketinden ya da
CPU'nun üzerindeki anahtardan) yapılacağı için çok dikkatli kullanılmalıdır.
Eğer STOP komutu bir interrupt alt programı içersinde çalıştırılırsa, alt program anında
sonlandırılır, bütün diğer bekleyen interruptlar ihmal edilir. Ana program sonuna kadar
icra edilir ve o tarama sonunda RUN’dan STOP’a geçilir.
Gözetleyiciyi Resetle
Sembol:
WDR
Açıklama:
Program tarama süresinin belli bir süreyi (300 milisaniye) aşması durumunda dahili
Gözetleyici devreye girer ve CPU'yu STOP konumuna sokar. Gözetleyiciyi Resetle,
Gözetleyicinin saydığı süreyi sıfırlayarak program tarama süresinin uzatılmasını sağlar.
23
Not:
Bir döngü içerisine yerleştirilecek Anında Giriş Kontağı ve Gözetleyiciyi Resetle
çıkışıyla CPU'nun hiçbir işlem yapmadan o girişi beklemesi sağlanabilir.
Uyarı:
Tarama süresinin hiç gözetlenmeden sınırsız olarak uzatılmasına izin verilmesi
girişlerin geç okunmasına ya da hiç okunmamasına neden olabilir. Bu da hayati ya da
maddi tehlike yaratabilir.
Program taramasının 300 msn’yi aşmasını ya da bir interrupt olgusunun ana programa
dönüşü 300 msn’den daha çok geciktireceğini düşünüyorsanız bu komutu
kullanabilirsiniz.
Aşağıdaki işlemler taramanın sonunda yapıldığından, programın bir döngüye sokulması
bu işlemleri engelleyecektir:
İletişim (freeport modu hariç)

Giriş/Çıkış güncelleme (anında giriş/çıkışlar hariç)
Forse güncelleme
SM bitleri güncelleme (SM0, SM5 ila SM29 güncellenmez)
Runtime hataları teşhisi
25 saniyeyi geçen tarama süreleri için 10 ms ve 100 ms’lik zaman röleleri düzgün
çalışmaz
Interrupt alt programı içersindeki STOP komutu
Not: CPU üzerindeki anahtarın STOP konumuna alınması STOP konumuna 1.4 saniye
içinde geçilmesiyle sonuçlanacaktır.
Sıçra
n
Sembol:
JMP
Bu komut, program içersinde belirtilen etikete (n) atlama sağlar.
Etiket
Sembol:
n
LBL
Etiket, Atla (JMP) komutuyla yapılacak atlamanın hedefini (n) gösterir.
24
Çağır
Sembol:
n
CALL
Program akış kontrolunu n numaralı alt programa aktarır.
Altprogram
Sembol:
n
SBR
n numaralı alt programın başlangıcını gösterir.
Geri Dön
Semboller:
RET Alt programdan

koşullu dön
RET Alt programdan

koşulsuz dön
Açıklama:
Koşullu Geri Dön, önceki mantığa göre (komuta enerji geliyorsa) alt programı bitirir.
Koşulsuz Geri Dön, alt programını bitirmek için kullanılır. Her zaman için alt
programın son devresini oluşturur.
Bir alt programda Koşullu Geri Dön bulunmayabilir veya birden çok bulunabilir, ancak
mutlaka ve yalnızca bir adet Koşulsuz Geri Dön bulunmalıdır.
25
For
Sembol:
FOR
EN
INDEX
INITIAL
FINAL
Açıklama:
NEXT kutusuyla birlikte kullanılan bu kutu, ikisi arasında yer alan komutların
döngüsünü sağlar. Başlangıç değeri (INITIAL) ile son değer (FINAL) arasındaki fark
kadar döngü tekrarlanır. Döngünün her icrasında kutu, INDEX değerini bir arttırır.
INDEX değeri FINAL değerinden büyük olduğu anda döngü sona erer. FINAL değeri
32766'dan büyük olamaz.
Başlangıç değeri, son değerden büyükse komut icra edilmez.
Örneğin, INITIAL değeri 1, FINAL değeri 10 olsun. Bu durumda, FOR ve NEXT
kutuları arasındaki komut(lar) 10 defa icra edilir ve her döngüde INDEX değeri 1,2,...10
şeklinde arttırılır.
Her FOR komutu bir NEXT’i gerektirir. FOR/NEXT döngülerini 8 kademeye kadar
dallandırabilirsiniz (Döngü içersinde bir başka FOR/NEXT döngüsü).
Çok fazla sayıda döngü, program tarama süresinin uzamasına ve CPU'nun Gözetleyici
tarafından STOP konumuna sokulmasıyla sonuçlanabilir.
Next
Sembol:
NEXT
FOR ile tanımlanan döngünün sonunu gösterir.
İşlem Yok
Sembol: n
NOP
Açıklama:
26
Kullanıcı programının icrası üzerinde hiçbir etkisi yoktur. n sayısı 1 ila 255 arasında
olabilir.
TAŞI/DOLDUR/TABLO
Bayt Taşı
Sembol:
MOV_B
EN
IN OUT
Operandlar:
IN (bayt): Taşınacak olan değer sabit veya adresi burada bildirilir.
OUT (bayt): Taşınılacak olan adres burada bildirilir.
Açıklama:
Bu kutu, giriş baytını (IN) çıkış baytına (OUT) taşır. Giriş baytı taşımadan etkilenmez.
Not: bu işlem bayt, word, double word ve gerçel sayılar için gerçekleştirilebilir.
Bayt Blok Taşı
Sembol:
BLKMOV_B
EN
IN
N OUT
Açıklama:
Bu kutu, IN baytından başlayan N adet baytı OUT adresinden başlayan bölgeye yazar.
N, 1 ila 255 arasında olabilir. Giriş, taşımadan etkilenmez.
Not: bu işlem bayt, word, double word ve gerçel sayılar için gerçekleştirilebilir.
27
Baytı Sağa Kaydır
Sembol: SHR_B
EN
IN
N OUT
Açıklama:
Bu kutu, bayt değerini (IN) N adet bit kadar sağa kaydırır, sonuç çıkış baytına (OUT)
yazılır. Taşıma alanının dışında kalan bitler sıfırlanır. N, 8’den büyük olsa bile
kaydırma işlemi 8 bitle sınırlandırılır.
SM1.0 (sıfır) = 1 eğer OUT = 0
SM1.1 (taşma) = 1 dışarı kaydırılan son bit = 1
Not: IN ¹ OUT iken:

Eğer N endirekt bir adresse ve OUT, endirekt adres pointer'ının bir baytını kapsayan bir
direkt adresse, komut geçersizdir. Eğer N ve OUT endirekt adres pointer'larıysa ve
pointer'lar eşitse, komut geçersizdir.
Baytı Sağa Döndür
Sembol:
ROR_B
EN
IN
N OUT
Açıklama:
Bu kutu, bayt değerini (IN) sağa doğru N bit kadar döndürür (dışarı atılacak bitler diğer
başa yazılır) ve sonuç çıkış baytına (OUT) yazılır.
Eğer N, 8’e eşit veya büyükse, N’in 8‘li modu alınır. Sonuç değeri üzerinden döndürme
yapılır.
SM1.0 (sıfır) = 1 eğer OUT = 0
SM1.1 (taşma) = 1 döndürülen son bit = 1
Not: IN ¹ OUT iken:
Eğer N endirekt bir adresse ve OUT, endirekt adres pointer'ının bir baytını kapsayan bir
direkt adresse, komut geçersizdir. Eğer N ve OUT endirekt adres pointer'larıysa ve
pointer'lar eşitse, komut geçersizdir.
28
Shift Register Bit
Sembol:
SHRB
EN
DATA
S_BIT
Açıklama:
Malzeme ve veri akış kontrolu için büyük kolaylık sağlayan bu komut, bir bit (DATA)
değerini N ve S_BIT ile tanımlanan kütüğe (register) yazar ve kaydırır. S_BIT, kütüğün
başlangıç adresini, N ise bit olarak uzunluğunu tanımlar. N pozitif olursa kütüğün son
biti S_BIT + N'dir ve DATA(lar)'ın hareket yönü küçük adresten büyüğe doğrudur. N
negatif olursa kütüğün son biti S_BIT - N'dir ve hareket yönü terstir. Örneğin, S_BIT=
V100.0 ve N=4 olsun. Bu durumda kütüğün ilk adresi (DATA'nın yazılacağı yer)
V100.0, ve son adresi de V100.3'tür. Bu iki adres arasındaki bitlerin durumuna göre
örneğin dört sensörden geçen bir bant hattındaki malzemelerin takibi yapılabilir. Shift
register’in maksimum değeri pozitif veya negatif 64’dür. Bir taramada en fazla bir
kaydırma yapılabilir.
Hafızayı Doldur
Sembol:
FILL_N
EN
IN
N OUT
Açıklama:
Bu komut, başlangıç adresi OUT ile tanımlanan bölgeye IN word'ündeki değer N word
kere yazılır. N'in değeri 1 ila 255 arasında olabilir.
29
İNTERRUPT
Interrupt İlişkilendir
Sembol:
ATCH
EN
INT
EVEN
Operandlar:
INT (bayt): CPU 212: 0-31

CPU 214/215/216: 0-127
EVENT (bayt): CPU 212: 0, 1, 8-10, 12

CPU 214: 0-20
CPU 215: 0-23
CPU 216: 0-26
Açıklama:
Bu komut, bir interrupt olgusunu (EVENT) bir interrupt altprogramıyla (INT)
ilişkilendirir ve interrupt olgusuna izin verir. Interruptlar öncelik grubuna göre CPU
tarafından “ilk gelen ilk hizmet alır” prensibiyle işlenir. Bir anda sadece bir interrupt
aktif olabilir. Bir interrupt çalışırken başka biri oluşursa (önceliği olsa bile) sonraki
sıraya alınır (kaybolmaz). Eğer sistemin taşıyacağından daha fazla sayıda interrupt
oluşursa, interrupt görevi taşma özel hafıza biti set edilir. Görev alanı boşalınca ve
program akış kontrolu ana programa dönünce bu bit resetlenir.
Bir taşma oluşmadan, görev için aşağıdaki sayıda interrupt bekleyebilir.

Interrupt Tipi CPU 212 CPU 214 CPU 215 CPU 216
İletişim 4 4 4 8
Giriş/Çıkış 4 16 16 16
Zaman kontrollu 2 4 8 8
Interrupt İlişkisini Kaldır
Sembol:
DTCH
EN
EVEN
Operandlar:
EVENT (bayt): CPU 212: 0, 1, 8-10, 12
CPU 214: 0-20
30
CPU 215: 0-23

CPU 216: 0-26
Açıklama:
Bu komut, bir interrupt olgusunun (EVENT) bütün interrupt altprogramlarıyla ilişkisini

keser ve interrupt olgusunu engeller.
Interrupt Altprogramı
Sembol:
INT
Operandlar:
n (word): CPU 212: 0-31

CPU 214/215/216: 0-127
Açıklama:
Interrupt altprogramı (n) başlangıcını gösterir.
Interruptlara İzin Ver
Sembol:
ENI
Bu bobin, ilişkilendirilmiş bütün interrupt olgularının işlenmesine izin verir.
Interrupt İznini Kaldır
Sembol:
DISI
Açıklama:
Bütün interruptların işlenmesini engeller.
31
Interrupttan Dönüş
Sembol:
RET Koşullu Geri Dön

I
RET
I Koşulsuz Geri Dön
Açıklama:
Koşullu dön bobini, öncesindeki mantık 1 ise interrupt altprogramını sona erdirir. (CPU
210 tarafından desteklenmez.)
Koşulsuz geri dön bobini her interrupt programının son devresi olarak bulunmalıdır.
32
V. UYGULAMA ÖRNEKLERİ
UYGULAMA 1-A
UYGULAMA : KONTAK EMNİYETLİ ASENKRON MOTORLARIN İKİ

YÖNDE ÇALIŞTIRILMASI
Teorik Bilgi ;
Üç fazlı asenkron motorların devir yönlerinin değiştirilmesi, iki fazın yerlerinin
değiştirilmesi ile olmaktadır. Motor bir yöne doğru dönerken, motorun enerjisi
kesilmeden diğer yöne döndürülmeye çalışılması motorlara zarar vermektedir. Bu
nedenle kontak emniyetli çalıştırma kullanılır. Bu çözüm ile motorun enerjisinin
kesilmeden diğer yönde çalıştırılması engellenmiş olur.
Programın Yazılması ( LADDER VE STL ) ;
Uygulamanın Yapılışı ;
Yukarıdaki şekilden de anlaşılacağı gibi, merdiven diyagramı (LADDER) veya boolean

dili (STATEMENT LIST – STL) kullanılarak program yazılır. PLC üzerinde Q0.0
çıkışı ileri kontaktörüne, Q0.1 çıkışı geri kontaktörüne bağlanır. I0.1ileri yön start
butonunun NA kontağı üzerine bağlanır. I0.2 geri yön start butonunun NA kontağı
33
üzerine bağlanır. I0.0 stop girişidir ve stop butonunun NK kontağı üzerinden bağlanır.
Stop butonlarının PLC yazılımında NA kontak olarak gösterilmelerinin sebebi, stop
butonlarının NK kontakları üzerinden bağlanıyor olmalarıdır. Program PLC ‘ye
gönderilerek (Download edilerek) programın çalışması PLC ‘ye bağlı kontaktörlerin
çalışmalarından takip edilir.
I0.0 STOP BUTONU

I0.1 İLERİ YÖN BUTONU
I0.2 GERİ YÖN BUTONU
Q0.0 İLERİ YÖN ÇIKIŞI
Q0.1 GERİ YÖN ÇIKIŞI
34
UYGULAMA 1-B
UYGULAMA ADI : BUTON EMNİYETLİ ASENKRON MOTORLARIN İKİ

YÖNDE ÇALIŞTIRILMALARI
Teorik Bilgi ;
İki yollu butonlar arasında yapılan bağlantıya, buton kilitleme denir. Böyle bir
devrede ileri dönüş kontaktörünün akımı (geri) butonunun üst kontaklarından, geri
dönüş kontaktörünün akımı da (ileri) butonunun üst kontaklarından devresini tamamlar.
Buton kilitlemeli bir bağlantıda, (STOP) butonuna basmadan motorun dönüş yönü
değiştirilebilir. Yalnız bu durumda motorun dönüş yönü ani olarak değişir. Ani olarak
dönüş yönünün değiştirilmesi, güç yol alan motorlara uygulanmaz. Aksi takdirde motor
şebekeden çok büyük akım çeker.
Programın Yazılması (LADDER VE STL) ;
35
Uygulama Yapılışı ;
Yukarıdaki şekilden de anlaşılacağı gibi, merdiven diyagramı (LADDER) veya boolean

dili (STATEMENT LIST – STL) kullanılarak program yazılır. PLC üzerinde I0.2
butonunun kapalısı ile Q0.0 çıkışı ileri kontaktörüne, I0.1 butonunun kapalısı ile Q0.1
çıkışı geri kontaktörüne bağlanır. I0.1ileri yön start butonunun NA kontağı üzerine
bağlanır. I0.2 geri yön start butonunun NA kontağı üzerine bağlanır. I0.0 stop girişidir
ve stop butonunun NK kontağı üzerinden bağlanır. Stop butonlarının PLC yazılımında
NA kontak olarak gösterilmelerinin sebebi, stop butonlarının NK kontakları üzerinden
bağlanıyor olmalarıdır. Program PLC ‘ye gönderilerek (Download edilerek) programın
çalışması PLC ‘ye bağlı kontaktörlerin çalışmalarından takip edilir.
I0.0 STOP BUTONU

I0.1 İLERİ YÖN BUTONU
I0.2 GERİ YÖN BUTONU
Q0.0 İLERİ YÖN ÇIKIŞI
Q0.1 GERİ YÖN ÇIKIŞI
36
UYGULAMA - 2
UYGULAMA ADI : ASENKRON MOTORA YILDIZ - ÜÇGEN YOL VERME
Teorik Bilgi ;
Özellikle büyük güçlü motorların kalkınma anında çektikleri akım oldukça yüksektir
(Yaklaşık nominal akımın 3 katı yüksek akım çekerler). Bu dezavantajdan kurtulmak
için, motor ilk önce yıldız çalıştırılır. Böylece motor sargılarına daha düşük gerilim
uygulanmış olur( Anma gerilimi 380V olan bir motor için 220V olur). Böylece motora
yol verilirken daha az akım çekmesi sağlanmış olur. Motor belli bir süre çalıştıktan
sonra (3 sn-5 sn arası uygundur) bir zaman rölesi ile üçgen çalışmaya otomatik olarak
alınır.
37
Uygulama Yapılışı ;
Yukarıdaki şekilden yararlanarak LADDER veya STATEMEN LIST’ ten yararlanarak

programın yazılımını yapınız. TIMER’ ın nasıl kullanıldığını hatırlamak için
zamanlayıcılar konusunu tekrar gözden geçirebilirsiniz. Devrede program çalıştığı
zaman motor Yıldız yol alacak ve Timer’a bağlı olarak ayarlamış olduğunuz zaman
gereği 5sn sonra motor üçgen yol alıp çalışmasına devam edecektir.
I0.0 //STOP
I0.1 //START
Q0.1 //YARDIMCI KONTAKTÖR ÇIKIŞI (K1)
Q0.0 //YILDIZ KONTAKTÖR ÇIKIŞI (K3)
Q0.2 //ÜÇGEN KONTAKTÖR ÇIKIŞI (K2)
Güç Devresi ;
38
UYGULAMA - 3
UYGULAMA ADI : ZAMANLAYICILARIN ÖĞRENİLMESİNE İLİŞKİN BİR

KUMANDA DEVRESİ ÇÖZÜMÜ
Problem ;
Start butonuna basıldığında M1 motoru devreye girerek yol almaktadır. M1

bağlandıktan 15 Sn sonra M2 motoru, M2 bağlandıktan 30 Sn sonra M3 motoru, M3
bağlandıktan 45 Sn sonra M4 motoru devreye girmektedir.
Stop butonuna basıldığı zaman, M1, M2, M3, M4 motorları 3’er Saniye aralıklarla
devreden çıkmaktadır.
Sistemin Çalışması ;
Start butonuna basılması ile M1 kontaktörü çalışmaktadır. Dolayısı ile Q0.0 çıkışının da
kontakları yer değiştirir ve T37 zamanlayıcısı devreye girer ve saymaya başlar. 15’inci
saniyede T37 kontakları konum değiştirir ve M2 kontaktörü çalışır. Dolayısı ile Q0.1
çıkışı da devreye girerek kontakları konum değiştirir ve T38 zamanlayıcısı devreye
girerek saymaya başlar. T38 30’uncu saniye sonunda M3 kontaktörünü çalıştırır.
Dolayısıyla Q0.2 çıkışı da devreye girerek kontakları konum değiştirir ve T39
zamanlayıcısı devreye girerek saymaya başlar. T39 45’inci saniye sonunda M4
kontaktörünü devreye alır. Dolayısıyla Q0.3 çıkışı da devreye girerek kontakları konum
değiştirir ve devrenin çalışma noktası sağlanmış olur.
Stop butonuna basılmasıyla yardımcı kontaktör devreye girer. Dolayısıyla Q0.4 çıkışı
etkin olarak kontakları konum değiştirir ve T39’un enerjisini keserek, T39 ‘un
kontakları tekrar eski konumuna döner ve M4 motorunun enerjisini keserek motoru
devreden çıkartır. Q0.4 çıkışı aynı zamanda T33 zamanlayıcısını devreye alarak
saymaya başlamasını sağlar. T33 3’üncü saniye sonunda kontakları konum değiştirerek
T34 zamanlayıcısını devreye alıp T38 zamanlayıcısına bağlı kontağını açarak, T38
zamanlayıcısının enerjisiz kalmasını sağlar. Bu anda T38 devreden çıkıp ilk andaki
konuma gelen kontakları nedeni ile M3 motorunun da enerjisi kesilmiş olur. Böylece
M3 motoru devreden çıkmış olur. T34 zamanlayıcısı da 3’üncü saniye sonunda
kontakları konum değiştireceği için T37 zamanlayıcısının enerjisi kesilir ve T37
kontakları ilk konumlarına dönerken M2 motorunun da enerjisi kesilmiş olur ve
devreden çıkar.T34’ün enerjilenmesi sırasında T35 ‘i de devreye alarak enerjilenip
saymaya başlamasını sağlar. T35 zamanlayıcısı 3’üncü saniye sonunda kontakları
konum değiştirir ve M1 motorunun enerjisiz kalmasına, dolayısı ile M1’in de devreden
çıkmasını sağlamış olur.
Böylece çevrim tamamlanmış olur ve sistemin görevini yerine getirdiği görülür.
I0.0 //START BUTONU

I0.1 //STOP BUTONU
Q0.0 //M1 KONTAKTÖR ÇIKIŞI
39
Q0.1 // M2 KONTAKTÖR ÇIKIŞI

Q0.4 //YARDIMCI KONTAKTÖR ÇIKIŞI
40
41
42
UYGULAMA - 4
UYGULAMAİN ADI : SAYICI VE ZAMANLAYICI TEMELİNDE ÇALIŞAN

KUMANDA DEVRESİNİN PROGRAMLANMASI
Problem ;
M1, M2, M3 motorları 10’ar saniye aralıklarla devreye girecektir. Üçü birden 10 saniye
süreyle çalışacaktır. Sonra üçü birden on saniye süreyle duracaktır. Bu işlemlerden
sonra yine aynı sırayla aynı olay tekrarlanacaktır. Beşinci (5) çevrim sonunda sistem
kendiliğinden duracaktır. Sistemin tekrar çalışması için resetleme yapılacaktır.
Start butonuna basılması ile M1 kontaktörü enerjilenir. M1 kontaktörünün kontakları

konum değiştirir, dolayısıyla T37 zamanlayıcısı devreye girmiş olur. T37
zamanlayıcısının 10 Sn sonra kontakları konum değiştirerek M2 kontaktörü devreye
girer. M2 kontaktörünün kontakları konum değiştirerek T36 zamanlayıcısını devreye
alır. T36 zamanlayıcısı 10’uncu saniye sonunda kontaklarının yer değiştirmesi ile M3
kontaktörünün devreye girmesini sağlamış olur. Böylece motorların hepsini 10’ar
saniye aralıklarla devreye almış olduk. Aynı anda (M3 devreye girdiği anda) T35
zamanlayıcısı da devreye girmiş olur ve 10’uncu saniye sonunda kontakları konum
değiştirerek üç motoru da devreden çıkarmış olur. Aynı anda T35, T32 zamanlayıcısının
da devreye girmesini sağlamış oldu. T32 zamanlayıcısı 10 saniye saydıktan sonra
kontaklarının konumlarını değiştirerek, T35 zamanlayıcısını devreden çıkarttı. Devre 1
‘de bulunan NA kontağı üzerinden sistemi yeniden başlattı. Counter’in önünde bulunan
T35 zamanlayıcısının NA kontağı, T35 her aktif olduğunda Counter up’ı 1 artırarak,
ayarlanan 5’inci çevrimi tamamladığı zaman devre 1’de bulunan C1 kontağını açarak,
aynı anda kendini de resetleyerek sistemi ve tüm motorları durdurmuş olur. Counter ilk
konumuna dönmüş olur.
T35 : RESETLEME BUTONU

I0.0 : START BUTONU
Q0.0 : M1 MOTORU KONTAKTÖR ÇIKIŞI
43
UYGULAMA - 5
44
UYGULAMA ADI : ZAMAN RÖLELİ TRAFİK LAMBASI KUMANDASININ

PLC İLE DENETİMİ
Teorik Bilgi ;
PLC ’ler ve Flip-Flop devreleri yaygınlaşmadan önce trafik lambası sistemleri klasik
otomatik kumanda yöntemleri ile yapılmaktaydı. Bu yöntemde kontaktörler ve sıra
zaman röleleri kullanılmaktaydı. Bu yöntem hem maliyet, hem de işçilik açısından, hem
de hantal görünümü nedeni ile yeni arayışlara yol açtı. Böylece PLC ’li ve Flip-Flop ‘lu
devreler ortaya çıkmıştır. PLC ‘ler ; çıkışlarının direk 220V’a bağlanabilmesi, zaman
rölelerini kendi içinde bulundurabilmesi nedeniyle çok pratik çözümler üretmiş ve
kullanımı yaygınlaşmıştır. Bugün teknoloji devi haline gelen birçok ülkede PLC ‘lerin,
birbirlerine bağlanabilmeleri, Network çalışabilmeleri gibi avantajlarla tüm şehrin trafik
ışığı düzenleri bir merkezden yapılabilmektedir.
Sistemin Çalışması :
Start butonuna basılması ile birlikte sistem çalışmaya başlar. İlk olarak kırmızı lamba
yanar, aynı anda T37 çalışmaya başlar. 20’nci saniye sonunda T37 kontakları konum
değiştirerek sarı lamba yanar, aynı anda devre 1’deki T37 NK kontağı açılarak kırmızı
lambayı söndürür. Bu sırada T37, T38’ide enerjilendirmiştir. T38 20’nci saniye sonunda
kontakları konum değiştirir ve yeşil lambayı yakar. Aynı anda sarı lambayı söndürür ve
T39 devreye girmiştir. T39 20’nci saniye sonunda T37’yi devreden çıkarır. T37’nin
devreden çıkması ile yeşil lamba söner. Aynı anda devre 1’de bulunan T37’nin NK
kontağı ilk konuma gelerek enerjinin geçmesine izin verir ve böylece çevrim tekrar
başlamış olur.
Bu uygulamada Q0.1 yardımcı kontaktörü ucu boş bırakılır. Bilindiği gibi bu çıkışın
kontakları PLC içinde mevcuttur. Eğer çıkışlarımız yeterli olmasa idi, bu çıkışı
FLAG’lara atayabilirdik.
I0.0 : STOP BUTONU

I0.1 : START BUTONU
Q0.1 : YARDIMCI KONTAKTÖR
Q0.0 : KIRMIZI LAMBA
Q0.2 : SARI LAMBA
Q0.3 : YEŞİL LAMBA
45
46
47
UYGULAMA - 6
UYGULAMA ADI : BİR KUMANDA BUTONU İLE ÇALIŞTIRIP

DURDURMA
Teorik Bilgi :
Bu uygulamada bir butonun hem start hem de stop butonu olarak kullanılması
öğrenilecektir. Bağlanacak buton NA kontağı üzerinden start butonuymuş gibi
bağlanacaktır. Bu çalışma sisteminde butona ilk basışımız start, ikinci basışımız stop
olarak değerlendirilir.
48
UYGULAMA - 7
UYGULAMA ADI : SET-RESET KOMUTLARININ İNCELENMESİ
Teorik Bilgi ;
PLC ‘lerde normal bobin çıkışlarının yanı sıra, bir çok özel işlemler yapan çeşitli
bobinler de bulunur. SET-RESET bobinleri de bunlardan biridir. Set’e giriş yapılması
ile bobin kurulmuş olur, kontaklarının konumlarını değiştirir. Reset ‘e giriş yapılması
ile bobin yeniden ilk durumuna döndürülmüş olur.
Set butonuna basılması ile Set-Reset bobini enerjilenir ve Q0.1 çıkışını aktif yapar.
Reset butonuna basılması ile Set-Reset bobini ilk halini alır ve Q0.1 çıkışını keser.
I0.0 : SET BUTONU

I0.1 : RESET BUTONU
Q0.0 : SET-RESET BOBİNİ
Q0.1 : ÇIKIŞ KONTAKTÖRÜ
49
UYGULAMA - 8
UYGULAMA ADI : DEĞİŞİK GİRİŞ ELEMANLARI İLE MOTORLARA YOL

VERME
Problem ;
Devrede NA push-start, NK push-stop, bir adet basınç sensörü, bir adet sıcaklık
sensörü, üç ayrı lamba, iki adet motor bulunmaktadır.
Starta basıldığında M1 ve M2 motorları çalışmaya başlıyor,

Sıcaklık sensöründen sinyal geldiğinde sarı lamba 1 Sn aralıklarla yanıp sönmektedir,
Hem basınç hem de sıcaklık sensörünün her ikisinden sinyal gelmesi halinde kırmızı
lamba 1 sn aralıklarla yanıp sönmektedir,
Sıcaklık ve basınç sensörlerinden herhangi birinden sinyal gelmesi durumunda ise yeşil
lamba 1 Sn aralıklarla yanıp sönmektedir.
Devre 1 ve Devre 2 bloğunda görülen T37 ve T38 zamanlayıcılarından (timer) oluşan

blok standarttır ve bir çeşit Flip-Flop görevi yapmaktadır. Bu bağlantı iki
zamanlayıcının birbirini 1 Sn aralıklarla devreye girip çıkarmasını sağlar. Bunların
herhangi birinin, herhangi bir kontağı lamba önüne bağlanırsa, bu; lambanın
zamanlayıcıların süresi ile eş zamanlı olarak yanıp söndüğünü gösterir.
Start butonuna basılması ile her iki motorun kontaktörü enerjilenir ve motorlar kalkınır.
Programdan anlaşıldığı gibi sıcaklık sensörünün aktif olması ile sarı lamba yanıp söner.
Birbirine seri bağlı sıcaklık ve basınç sensörü ancak ikisinin birden aktif olması ile
enerjiyi geçirir ve kırmızı lamba yanıp sönmesini sağlar. Son satırda yapılan paralel
bağlantı ile sıcaklık veya basınç sensörlerinden herhangi birinden sinyal gelmesi
durumunda enerji geçişine izin verir ve yeşil lambanın yanmasını sağlar.
Bunlardan ayrı olarak devre akış şemasına göre her iki sensörden (sıcaklık ve basınç
sensörleri) sinyal gelmesi durumunda her üç lamba yanıp söner. Yalnız basın
sensöründen sinyal gelmesi ile kırmızı ve yeşil lamba yanıp söner. Yalnız sıcaklık
sensöründen sinyal gelmesi durumunda sarı ve yeşil lamba beraber yanıp söner.
I0.0 : STOP BUTONU

I0.1 : START BUTONU
I0.2 : SICAKLIK SENSÖRÜ
I0.3 : BASINÇ SENSÖRÜ
Q0.0 : M1 MOTORU KONTAKTÖRÜ ÇIKIŞI
Q0.1 : M2 MOTORU KONTAKTÖRÜ ÇIKIŞI
Q0.2 : SARI LAMBA ÇIKIŞI
Q0.3 : KIRMIZI LAMBA ÇIKIŞI
Q0.4 : YEŞİL LAMBA ÇIKIŞI
50
51
UYGULAMA - 9
UYGULAMA ADI : ÜÇ AYRI POZİSYONA SAHİP DÖNER

ANAHTARLARLA MOTORU KUMANDA EDİLEN BİR KAPININ
OTOMASYONU
Teorik Bilgi ;
Bu program örneğinde, üç ayrı pozisyona sahip, döner anahtarlarla motoru kumanda

edilen bir kapının otomasyonu gösterilmektedir. Kapının açık veya kapalı olduğunu
göstermek üzere iki ayrı anahtar kullanılmıştır. Bu anahtarlardan ve kumanda
anahtarlarından gelen sinyallere göre kapı kumanda edilir. Acil kapanma düğmesi ise
sistemi her durumda kapatır.
Gerçekleştirilmesi Gereken Kontroller ;
İÇ KİLİT ;
-Kapı kapalı olduğu halde kapanma komutu verilirse motor çalıştırılmaz

-Kapı açık olduğu halde açma komutu verilirse motor çalıştırılmaz.
ACİL KAPANMA ;
ACİL KAPANMA düğmesine basıldığı takdirde bütün CPU çıkışları sıfırlanır ve

motorlar durdurulur.
I0.0 : Kapıyı kapa sinyali-döner anahtar sola getirildiğinde

I0.1 : Kapıyı açma sinyali-döner anahtar sağa getirildiğinde
I0.2 : Kapanma pozisyonunu gösteren anahtar
I0.3 : Kapının açıldığını gösteren BERO yaklaşım anahtarı
I0.4 : ACİL KAPANMA anahtarı
Q0.0 : Motora kapatma işlemi komutu

Q0.1 : Motora açma işlemi komutu
Q0.3 : Kapının hareket halinde olduğunu gösteren 1 Sn aralıklı Flaşör
Q0.4 : Kapı kapalı lambası çıkışı
Q0.5 : Kapı açık lambası çıkışı
Programın Algoritması ;
Yukarda da açıklandığı üzere kapının çalışma ve başvurduğu kontrol ünitelerini

algoritma akış diyagramı, aşağıda da görüldüğü gibi daha iyi anlaşılacaktır.
52
Program Başlangıcı
Dönmeli Anahtarı
Aç veya Kapat END
Pozisyona Getirildi
mi?
İç Kilit Çalıştırıldı
END
mı?
Döner Anahtar
KAPAT
Pozisyonunda mı?
Döner Anahtar
AÇMA
MotoruKapanma Pozisyonunda mı?
Yönünde Çalıştır.
Çıkış Q0.0 ‘ı 1 Yap
Flaşör Q0.3’ü çalıştır.
Eğer Q0.5=1 ise Flaşörü
Resetle.
Motoru Açma Yönünde
Çalıştır. Çıkış Q0.1 ‘ı 1
Yap Flaşör Q0.3’ü
Kapı Kapandı mı? çalıştır. Eğer Q0.4=1 ise
Flaşörü Resetle.
Motoru Kapat Çıkış

Q0.1’i sıfırla falaşörü Kapı Açıldı mı?
durdur Çıkış Q0.4’ü 1
yap
END Motoru Kapat

Çıkış Q0.1’i
sıfırla flaşörü
durdur Çıkış
Q0.5’i 1 yap
END
53
54
55
UYGULAMA - 10
UYGULAMA ADI : MERDİVEN AYDINLATMA SİSTEMİNİN PLC İLE

DENETİMİ
Teorik Bilgi ;
Bu program örneği merdiven aydınlatma sistemlerini ele almaktadır. Katlardaki ON

(AÇIK) düğmeleri, kontrol ünitesinin I0.0 girişine bağlanmıştır. ON (AÇIK) push
butonuna basıldıktan sonra, ışıklandırma, 30 saniye süreyle yakılır (Q0.0). Bu süre
içerisinde ON (AÇIK) push butonuna tekrar basılırsa, 30 saniyelik süre yeniden
başlatılır ve böylece ışıklar, ışıkların yakıldığı ilk andan itibaren 30 saniye sonra
sönmez.
Giriş I0.0 ‘a, ON (AÇIK) işareti uygulandığında (I0.0=lojik’1’), zamanlayıcı biti T37
resetlenir, böylece T37 zamanlayıcısı, sıfırlanır ve aynı zamanda, çıkış Q0.0 ‘1’ ise
yapılır. 30 saniye geçtikten sonra, zamanlayıcı biti T37 ‘yi de ‘1’ yapar ve bu da çıkış
Q0.0 ‘ı resetler (0 yapar).
Programın Algoritması ;
Ana
Programı
Başlat
Süre
Doldu mu?
ON
Butonuna
Basıldı mı?
Işıkları Söndür
Işık Zamanlayıcısını Tekrar Çalıştır.
END
Zamanlayıcıya İzin Ver
56
57
UYGULAMA - 11
UYGULAMA ADI ; YAYA GEÇİDİ OLAN BİR YOLDAKİ TRAFİK

IŞIKLARININ PLC İLE DENETİMİ
Teorik Bilgi ;
Bu programda, bir yaya geçidinde trafik ışıklarının uygulanmasını göreceğiz.

Tasarlayacağımız sistemde, araçlar için KIRMIZI-SARI-YEŞİL lambalar ve yayalar
için KIRMIZI-YEŞİL olmak üzere toplam 5 lamba ile bunların yanında yayaların
karşıdan karşıya geçmek istediklerini iletmek için bir düğmeye ihtiyaç vardır.
Normalde, araçlar için YEŞİL yanan trafik lambası, yayalar için ise doğal olarak
KIRMIZI ‘dır. Yayalar karşıdan karşıya geçmek istediklerinde düğmeye basarak komut
verip, araçlara yanan ışığın sırayla YEŞİL-SARI-KIRMIZI yanmasını sağlarlar. Daha
detaylı olarak incelersek eğer;
Yayalar düğmeye basarlar,

Araçlara 10 Sn SARI ışık yakılır,
Araçlara 30 Sn KIRMIZI ışık yakılır,
Yayalara 30 Sn YEŞİL ışık yakılır,
Yayalara KIRMIZI ışık yakılır,
10 Sn bekledikten sonra YEŞİL ışık yakılır.
Kullandığımız giriş ve çıkışları listelersek;
I0.0 : Yayaların karşıya geçmek için bastığı düğme,

Q0.0 : Araçlara YEŞİL ışık,
Q0.1 : Araçlara SARI ışık,
Q0.2 : Araçlara KIRMIZI ışık,
Q0.3 : Yayalara YEŞİL ışık,
Q0.4 : Yayalara KIRMIZI ışık
58
59
60
UYGULAMA - 12
UYGULAMA ADI : BİR REKLAM PANOSUNDAKİ LAMBALARI SIRAYLA

YAKMAK
İşleme Başlama ;
Lambaları sırayla yakma işlemi, start düğmesine basılması ile başlar.
İşlemi Sona Erdirme ;
Start girişinin enerjisi kesildikten sonra lambaların yanma sırası tamamlanır ve daha
sonra bütün işlem kesilir.
Sembol Operatör Açıklama

B1 I0.0 Anahtar
L1 Q0.0 “S”
L2 Q0.1 “I”
L3 Q0.2 “M”
L4 Q0.3 “A”
L5 Q0.4 “T”
L6 Q0.5 “I”
L7 Q0.6 “C”
T41-T47 Zamanlayıcılar
61
62
63
UYGULAMA - 13
UYGULAMA ADI ; BİR PRESİN PLC İLE DENETİMİ
Teorik Bilgi ;
Bu örnekte, bir presin kullanıcıyı korumak üzere birçok güvenlik metodu ile aynı anda
yönetildiği bir sistemi göreceğiz.
Tasarlayacağımız presin çalışma prensiplerini aşağıdaki gibi listelersek eğer;
Sıkıştırma kafasını aşağıya indirmek ;
Biraz evvel açık olan güvenlik anahtarlarının (S6 veya S7 limit anahtarları) ikisinin
birlikte kapanmış olması,
Presin en tepe pozisyonda bulunması yani S8 limit anahtarının aktif edilmiş olduğu
pozisyon,
Pres duruyorken, S1 ve S2 anahtarlarının ikisinin birden aktif hale getirilmesi.
Sıkıştırma kafasını ve presi aşağıya inerken durdurmak ;

İki tanesinin birden çalışma sırasında basılması gereken anahtarlardan (S1 ve S2)
herhangi birinin bırakılması,
Güvenlik ekranının açılması,
Sıkıştırma kafası,
Sıkıştırma kafasını yukarıya çekme ;
Eğer sıkıştırma kafası en alt pozisyona geldiyse, ekzantrik sürücü tarafından yukarıya
kaldırılır. Bu süre zarfında güvenlik ekranının açılması işlemi durdurmaz.
Makinenin çalışma çevrimi Presin sıkıştırma kafası en yukarıya çıkınca sona erer.
Programda kullanılan elemanların sembolik tablosu ;
Sembol Operatör Açıklama

S8 I0.0 Pres kafasının en yüksek pozisyonda olduğunu
gösteren limit anahtar.
S1 I0.1 İki elle basılması gereken anahtarlardan 1‘ncisi
S2 I0.2 İki elle basılması gereken anahtarlardan 2‘ncisi
S3 I0.3 Pres kafasının en alt pozisyonda olduğunu gösteren
limit anahtar.
S6 I0.4 Güvenlik limit anahtarlarından 1’incisi.
S7 I0.5 Güvenlik limit anahtarlarından 2’incisi.
M Q2.0 Motor sürücüsü.
M1.0 Presin bir devrini tamamladığını gösteren indikatör.
M1.1 Presin aşağıya indiğini gösteren indikatör.
M1.2 Presin yukarıya çıktığını gösteren indikatör.
64
Presin Çalışma Sistemi (Basitçe) ;
65
66
UYGULAMA - 14
UYGULAMA ADI ; KAPI KUMANDA SİSTEMİ
Teorik Bilgi ;
Bir kapının herhangi bir şekilde açıldıktan sonra 10 Sn içinde otomatik olarak kapamayı
istediğimizi düşünelim. Bu sistemi gerçekleştirmek için gerekenler;
Bir kapı,
Kapı kapanınca basılarak elektrik geçmesine sebep olacak düğme,
Kapıyı döndürmek için bir düğme,
Motorun kapıyı döndürebilmesi için gerekli dişliler,
Uygun miktarda kablo,
Motoru dişlilerle kapıyı döndürebilecek şekilde monte ettikten sonra CPU ile
bağlantılarını yapın. CPU çıkışlarından Q0.0 ‘ı motoru kumanda etmek için kullanırsak
eğer, Q0.0 çıkışını ve CPU ‘nun nötr ucunu motora bağlamamız gerekir. Kapı
kapandığında, kapının kapandığını CPU ‘ya bildiren, yani CPU ‘ya 24V kapandı
sinyalinin gelmesine sebep olan düğmeyi de CPU ‘nun girişlerinden I0.0 ‘a bağlamayı
unutmayalım.
Bütün bu bağlantıları dikkatli bir şekilde yaptıktan sonra kontrol edip, (özellikle kapı
açık-kapı kapalı sinyali veren düğmelerin bağlantıları doğru yapılmalıdır) programın
yazılması ve CPU ‘nun Run edilmesi sistemin çalışmasını başlatacaktır.
67
68

Temel Seviye PLC Kurs Notları - Aralik 2003

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Temel Seviye PLC Kurs Notları - Aralik 2003

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KOU T.E.F.

PLC KURS NOTU

Günümüzde, en iyi, en hızlı ve en verimli üretimi sağlamanın temel çözümü olan

İşte bu gelişmeler sayesinde PLC’ler otomasyon sistemlerinde diğer sistemlere karşı

PLC’ler çeşitli sanayi kuruluşlarının denetim ihtiyaçları düşünülerek, özel bilgisayar

Günümüzde endüstriyel otomasyon sistemlerinin önemli bir alanını oluşturan kumanda

Merkezi işlem birimi, PLC’nin çalışmasını düzenleyen aritmetik ve lojik işlemleri

PLC’ ye programlar teknolojideki gelişmelere bağlı olarak FAX-MODEM kullanılarak

Anahtarlar Butonlar Sensörler Kontrol Sinyalleri

LCD Giriş terminalleri

PLC Kumanda Sisteminin Yapısı

PLC kumanda sistemi üç ana kısımdan oluşur.

PLC’leri dört temel bölümden oluşmaktadır.

2.1. Merkezi İşlem Birimi (CPU)

2.2. Giriş Çıkış Ara Birimleri

2.2.1. Ayrık I/O

Giriş/çıkış elemanlarının çeşitli düzeyde gerilimlerle beslenmesi gerekebileceğinden I/O

Şekil 2.1 Giriş elemanı için bağlantı şekli.

Şekil 2.2 Çıkış elemanı için bağlantı şekli.

a. A.A. veya D.A. besleme gerektiren elemanlar

3. PLC ile Röle Sistemi Arasındaki Fark

Bir kumanda sistemini analiz edersek, temel elemanlar şunlardır:

Kumanda Edecek Kontrol Bölümü Kumanda Edilecek

Kumanda Sistemi Analizi

PLC sisteminde kontrol ünitesinin yapabileceği işlem miktarı PLC içindeki

4. PLC Seçim Ölçütleri

5. S7-200 PLC ve Genel Özellikleri

SIMATIC S7-200 ailesi programlanabilir denetleyicileri, maksimum 64 giriş, 64 çıkış

S7-200 serisi birçok otomasyon uygulamalarını çözebilecek şekilde üretilmiş ve kendi

Tablo 1. S7-200 CPU özellikleri.

Özellik CPU 212 CPU 214 CPU 215 CPU 216

1- Giriş noktalarındaki işaret durumlarının giriş görüntü belleğine yazılması

Program tarama süresinden hızlı değişen işaretlerin değerlendirilmesi ve belirli

Programlama teknikleri yazılış biçimine göre, doğrusal programlama ve yapısal

komutları ile programlanan ve merdiven diyagramı ile programlama biçimleri

7.1.Ladder (Merdiven) Programlama dili

Röleli kumanda sisteminde sistemin dizaynında kullanılan röleli kontrol diyagramına

7.2. Boolean (Deyimsel) Programlama dili

7.3. S7-200 PLC Programlanması

S7 serisi PLC ’lerde DOS ortamında çalışan STEP 7-MICRO/DOS ve Windows

Kullanıcı programı veri bolluğu ve denetleyiciye ilişkin konfigirasyon verilerini

RAM belleğe yüklenen kullanıcı programı, konfigürasyon verileri ve veri bloğunda

7.4. PLC Kumanda Komutları

Röleli geleneksel kumanda devreleri, röle kontaklarından oluşan lojik anahtarlama

KOMUT ADI KOMUT SİMGESİ (S7-200)

Bu komutlara ek olarak, zamanlayıcı, sayıcı ve karşılaştırma işlevlerini yerine getiren

7.5. Komutların Yürütülmesi ve Lojik Yığın

Programlanabilir denetleyiciler ile gerçekleştirilen kumanda devrelerinde geleneksel

8.2.1. Gecikmeli Çalışan Zamanlayıcı

Gecikmeli çalışan zamanlayıcı yukarıdaki komut ile programlanır. Bu komutun etkin

Txxx:T32~T63 (T32,T33,...,T63) ( CPU-212)

Zamanlayıcı adresleri kullanılır. Zamanlayıcı komutu koşullu işletilen bir komut

Çözünürlük Maksimum Zaman CPU 212 CPU 214 CPU 215/216

1 ms 32.767 sn T32 T32, T96 T32,T96

10 ms 327.67 sn T33-T36 T33-T36 T33-T36

100 ms 3276.7 sn T37-T63 T37-T63 T37-T63

Operandlar: PDS 210:

NOT : CPU 212, 214, 215, 216 için Açıklama:

Sayma her durumda maksimum değere ulaşılınca durur ki bu da PT değerinin

8.2.2. Kalıcı Gecikmeli Çalışan Zamanlayıcı

CPU-212 için; Txxx:T0~T31 (T0, T1, ..., T31)

Çözünürlük Maksimum Zaman CPU 212/214 CPU 214/215/216

Txxx (word): CPU 212: 0-31