Professional Documents
Culture Documents
Δημοσθένης Καρυοφύλλης
_________________________________________________________________________
• email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
1
Σύνοψη
θεωρίας
2011
Γενικά:
α)
όλα
είναι
σημαντικά,
β)
δεν
κάνεις
επιλογές
(η
ύλη
είναι
μικρή),
γ)
οι
όροι
με
τα
έντονα
γράμματα
είναι
υποψήφια
θέματα,
δ)
όπου
υπάρχουν
κουκκίδες,
παύλες
ή
αριθμοί
υπάρχει
πιθανό
θέμα,
ε)
προσέχεις
τις
λεπτομέρειες,
στ)
ΓΡΑΦΕΙΣ
ΠΟΛΛΑ
(κριτήριο
είναι
οι
μονάδες
που
δίνονται
σε
κάθε
απάντηση),
ζ)
μπορούν
να
ρωτηθούν
τα
πάντα.
ΚΑΛΗ
ΕΠΙΤΥΧΙΑ.
Α)
Σύνοψη
1)
Ομοιόσταση:
Ορισμός
(σελ.
9),
παραδείγματα
(κουκκίδες
σελ.
9)
και
το
παράδειγμα
της
ρύθμισης
της
θερμοκρασίας
του
σώματός
μας
(σελ.
10).
**
Προσοχή:
αν
ρωτηθεί
για
τη
ρύθμιση
της
θερμοκρασίας,
όταν
η
εξωτερική
είναι
μικρότερη
των
36,6ο
C,
τότε
γράφεις
ότι
έχει
στις
σελ
9-‐10
με
προσθήκη
τις
λεπτομέρειες
της
εικόνας
1.1
σελ
10.
9)
Πως
δρουν
τα
αντιβιοτικά
(σελ.
25
κουκκίδες),
γιατί
έχουν
επιλεκτική
δράση
(σελ.
26),
γιατί
δεν
είναι
κατάλληλα
εναντίον
των
ιών
(σελ.
26).
12)
(Η
μη
ειδική
άμυνα
ήταν
εκτός
ύλης
το
2001-‐2002!)
Δέρμα:
Δομή
(κεράτινη
στοιβάδα
κ.λ.π.),
Ουσίες
που
παράγονται
από
τους
σμηγματογόνους
και
ιδρωτοποιούς
αδένες
του.
(σελ.
31-‐32
και
εικ.
1.18
σελ.
31).
Βλεννογόνοι:
που
βρίσκονται,
για
τη
βλέννα
κ.λπ.
Στόμα:
σάλιο
–
λυσοζύμη.
Αναπνευστική
οδός:
βλεφαριδοφόρο
επιθήλιο,
βλέννα,
βλεφαρίδες.
Στομάχι:
υδροχλωρικό
οξύ.
Επιπεφυκότας
(στο
μάτι):
δάκρυα
–
λυσοζύμη.
Βλεννογόνος
παχέως
εντέρου:
μικροοργανισμοί
της
φυσιολογικής
μικροχλωρίδας.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
3
15)
Φλεγμονή:
Περιγραφή
της
διαδικασίας.
Προστασία
μέσω
της
φλεγμονής:
α)
αντιμικροβιακές
ουσίες
του
πλάσματος,
β)
φαγοκυττάρωση
(η
διαδικασία
ενισχύεται
με
την
έκκριση
ουσιών
από
τα
τραυματισμένα
κύτταρα
ή
από
ουσίες
που
προσελκύουν
τα
φαγοκύτταρα),
γ/
ινώδες.
16)
Τα
μακροφάγα
εντάσσονται
στη
μη
ειδική
άμυνα
(είναι
φαγοκύτταρα)
και
στην
ειδική
(είναι
αντιγονοπαρουσιαστικά
κύτταρα
και
ενεργοποιούν
τα
Τ-‐
βοηθητικά
λεμφοκύτταρα
στο
1ο
στάδιο
της
ανοσοβιολογικής
απόκρισης).
18)
Β
και
Τ
λεμφοκύτταρα
(ρόλος
κ .λ.π.):
γράφω
ότι
έχει
στη
σελ.
35
και
στις
σελ.
38-‐39.
**Προσοχή:
πρωτογενής
ανοσοβιολογική
αντίδραση
(ολόκληρη
ή
κάποιο
στάδιο)
σελ
37-‐39.
Δευτερογενής
ανοσοβιολογική
αντίδραση.
***Προσοχή:
τα
κύτταρα
μνήμης
είναι:
α)
Τβοηθ
μνήμης,
Τκυτταροτοξ
μνήμης,
Β
μνήμης
αν
το
αντιγόνο
είναι
κύτταρο.
β)
Τβοηθ
μνήμης,
Β
μνήμης
αν
το
αντιγόνο
είναι
βακτήριο.
19)
Αντισώματα:
Δομή
(σελ.
36,
4
αλυσίδες,
2
ελαφριές,
2
βαριές,
ενωμένες
με
ομοιοπολικούς
δεσμούς,
μεταβλητή
και
σταθερή
περιοχή).
Ρόλος:
(σελ.
35
αντισώματα
υποδοχείς
στην
επιφάνεια
των
Β-‐λεμφοκυττάρων,
σελ.
36
σύνδεση
αντιγόνου-‐αντισώματος
1,2,3).
Που
υπάρχουν
αντισώματα:
α)
αντισώματα
υποδοχείς
(στην
επιφάνεια
των
Β-‐λεμφοκυττάρων
σελ.
35),
β)
εκκρίνονται
από
τα
πλασματοκύτταρα,
γ)
στα
υγρά
του
σώματός
μας.
21)
AIDS:
Εξήγηση
ανοσοανεπάρκειας:
α)
αναφορά
στο
ρόλο
των
Τ-‐βοηθητικών
και
Τ-‐κυτταροτοξικών
λεμφοκυττάρων,
β)
Ο
HIV
προσβάλλει
Τ-‐βοηθητικά
και
Τ-‐
κυτταροτοξικά
κ .λ.π.
Κύτταρα
που
προσβάλλει
ο
HIV.
Χρόνος
μέχρι
τη
διάγνωση,
μέχρι
την
εμφάνιση
των
συμπτωμάτων
κ .λ.π.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
4
από
τα
τραυματισμένα
κύτταρα
και
τους
μικροοργανισμούς,
γ)
ο
πυρετός,
δ)
η
σύνδεση
αντιγόνου
αντισώματος.
24)
Αντιγόνα:
α)
Μικροοργανισμοί
και
ουσίες
που
παράγουν
(π.χ.
ενδοτοξίνες,
εξωτοξίνες),
β)
αλλεργιογόνα
(γύρη,
τρόφιμα,
φάρμακα
κ.λ.π.),
γ)
μοσχεύματα
από
άλλους
οργανισμούς,
δ)
κύτταρα
ή
ορός
από
άλλους
οργανισμούς,
ε)
εμβόλια,
στ)
παθολογικά
κύτταρα
του
οργανισμού
μας
(π.χ.
καρκινικά),
ζ)
κύτταρα
και
συστατικά
του
οργανισμού
μας
(αυτοάνοσα
νοσήματα).
28)
Μηχανισμοί
για
την
αντιμετώπιση
των
ιών
που
έχουν
εισχωρήσει
στον
οργανισμό
μας:
α)
φαγοκυττάρωση,
β)
πυρετός,
γ)
ιντερφερόνες,
δ)
συμπλήρωμα
και
προπερδίνη,
ε)
αντισώματα
(χυμική
ανοσία),
στ)
κυτταροτοξικά
Τ
λεμφοκύτταρα
(κυτταρική
ανοσία).
29)
Η
εξέταση
κάποιου
έδειξε
αντισώματα
εναντίον
του
ιού
......
στο
αίμα
του,
χωρίς
όμως
να
υπάρχουν
συμπτώματα
(ή
ερώτηση
ανάλογη
με
την
5
της
σελ.
29
του
σχολ.).
Πως
μπορεί
να
εξηγηθεί;
α)
ενεργητική
ανοσία
από
προηγούμενη
επαφή
(μόλυνση),
β)
ενεργητική
ανοσία
από
εμβολιασμό,
γ)
χρήση
ορού,
δ)
(εκτός
ύλης)
ο
ιός
έχει
ενσωματώσει
το
γενετικό
του
υλικό.
Επίσης
αναφέρεις
και
δράση
των
ιντερφερονών
και
παρεμπόδιση
του
πολ/σμού
του
ιού
και
δράση
των
Τ-‐κυτταροτοξικών.
32) Διάγραμμα: Γενικές οδηγίες (για όλα τα διαγράμματα του 1ου και 2ου κεφ):
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
5
α.
περιγραφή
των
καμπυλών
του
διαγράμματος.
Μόνο
αυτά
που
βλέπεις.
Π.χ.
αρχική
τιμή,
πότε
αρχίζει
να
αυξάνεται
η
τιμή,
μέγιστη,
πότε
αρχίζει
να
μειώνεται
και
ελάχιστη
κ .λ.π.
β.
σύγκριση
των
καμπυλών
(αν
είναι
απαραίτητο)
και
εύρεση
ομοιοτήτων
ή
διαφορών
ή
άλλων
σχέσεων-‐συνδέσεων.
γ.
Αναφορά
στο
αντίστοιχο
τμήμα
της
θεωρίας.
δ.
αν
τα
α,
β,
γ
δεν
έχουν
απαντήσει
στα
ερωτήματα,
δίνεις
τις
απαντήσεις.
Β)
Πορείες
Ρύθμιση
της
θερμοκρασίας
του
σώματος
o Φυσιολογική
Θ=36,6o
C
o Περιβάλλον
με
Θ>36,6o
C
o Αποτέλεσμα
=
η
θερμότητα
που
φτάνει
στο
σώμα
σου
τείνει
να
αυξήσει
τη
Θ
σου.
o Δεν
αυξάνεται
όμως
γιατί
λειτουργεί
ένας
ομοιοστατικός
μηχανισμός.
o Ανίχνευση
της
αύξησης
Θ
του
εξωτερικού
περιβάλλοντος
από
τους
θερμοϋποδοχείς
(ειδικά
νευρικά
σωμάτια
του
δέρματος).
o Μεταφορά
του
μηνύματος
στον
εγκέφαλο.
o Το
κέντρο
ρύθμισης
θερμοκρασίας
(που
βρίσκεται
στον
εγκέφαλο)
αποστέλλει
μήνυμα
στους
ιδρωτοποιούς
αδένες
και
στα
αιμοφόρα
αγγεία
του
δέρματος.
o Οι
ιδρωτοποιοί
αδένες
εκκρίνουν
μεγάλες
ποσότητες
ιδρώτα
και
η
επιφάνεια
του
δέρματος
ψύχεται.
o Τα
αιμοφόρα
αγγεία
διαστέλλονται
και
μεγάλες
ποσότητες
αίματος
φτάνουν
στην
επιφάνεια
του
δέρματος.
o Το
αίμα
ψύχεται
στην
επιφάνεια.
o Το
αίμα
επιστρέφει
στο
εσωτερικό
και
αποτρέπει
την
αύξηση
της
θερμοκρασίας.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
6
Η
έκθεση
γίνεται
με
τη
βοήθεια
των
αντιγόνων
ιστοσυμβατότητας
Ενεργοποίηση
των
Τ-‐βοηθητικών
Γ)
Αιτιολογήσεις
Διαγράμματα
• Σε
κάθε
διάγραμμα,
πρώτα
κάνω
μια
περιγραφή
των
καμπυλών
χωρίς
πολλά
σχόλια.
Αναφέρω
τιμές
και
χαρακτηριστικά
σημεία
της
καμπύλης
π.χ.
αρχίζει
να
αυξάνει
τη
2η
μέρα,
φτάνει
το
μέγιστο
την
4η
κ .λ.π.
• Στη
συνέχεια
προσπαθώ
να
εντοπίσω
χαρακτηριστικά
σημεία
κάθε
καμπύλης
ή
σχέσεις
ανάμεσα
στις
δυο
καμπύλες
π.χ.
το
μέγιστο
της
1ης
είναι
τη
στιγμή
που
έχω
το
ελάχιστο
της
2ης
κ .λ.π.
• Εντοπίζω
κάθε
σημείο
της
καμπύλης
που
μπορεί
να
έχει
αναφορά
στη
θεωρία
και
το
περιγράφω.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
7
Θα
ήταν
αρκετό
να
πει
κάποιος
ότι
η
καμπύλη
(Α)
είναι
αυτή
των
αντιγόνων
και
η
(Β)
των
αντισωμάτων,
γιατί
πρώτα
πρέπει
να
μολυνθείς
και
στη
συνέχεια
να
αρχίσει
η
παραγωγή
αντισωμάτων.
Αυτό,
όμως,
δεν
είναι
αρκετό.
Επομένως:
o Παρατηρούμε
ότι
η
μεταβλητή
της
καμπύλης
(Β)
έχει
αρχική
τιμή
0
και
μετά
από
10
ημέρες
αρχίζει
να
αυξάνεται.
Αυτό
μας
οδηγεί
στο
συμπέρασμα
ότι
έχουμε
1γενή
ανοσοβιολογική
αποκριση
και
το
ανοσοβιολογικό
σύστημα
χρειάζεται
ένα
χρονικό
διάστημα
για
να
ενεργοποιηθεί
πλήρως
και
να
παράξει
αντισώματα.
o Η
μεταβλητή
της
καμπύλης
(Α)
αυξάνεται
από
την
ημέρα
της
μόλυνσης,
δηλαδή
τα
αντιγόνα
-‐
μικροοργανισμοί
–
πολλαπλασιάζονται.
o Από
τη
χρονική
στιγμή
10η
μέρα,
που
αρχίζουν
να
αυξάνονται
οι
τιμές
της
καμπύλης
(Β),
οι
τιμές
της
(Α)
αρχίζουν
να
μειώνονται.
Αυτό
σημαίνει
ότι
τα
αντισώματα
που
παράγονται
αντιμετωπίζουν
τα
αντιγόνα.
o Οταν
οι
τιμές
της
(Α)
μηδενιστούν
την
25η
μέρα,
παρατηρούμε
μείωση
και
των
τιμών
της
(Β).
Αυτό
σημαίνει
ότι,
μετά
την
επιτυχή
αντιμετώπιση
των
αντιγόνων,
τα
Τκατασταλτικά
λεμφοκύτταρα
σταματούν
την
ανοσοβιολογική
απόκριση
και
τα
αντισώματα
σταδιακά
μειώνονται
γιατί
αποικοδομούνται.
o Ενώ
οι
τιμές
της
καμπύλης
(Α)
μηδενίζονται,
οι
τιμές
της
(Β)
μειώνονται,
αλλά
δε
μηδενίζονται
εξαιτίας
των
κυττάρων
μνήμης
που
προέκυψαν
από
την
πρωτογενή
ανοσοβιολογική
απόκριση.
Καμπύλες
αντισωμάτων
Σε
αυτές
μπορεί
να
έχουμε
τις
παρακάτω
παραλλαγές:
o Το
ίδιο
άτομο
μολύνεται
από
2
διαφορετικά
αντιγόνα
την
ίδια
στιγμή.
o Το
ίδιο
άτομο
μολύνεται
από
το
ίδιο
αντιγόνο
σε
2
διαφορετικές
χρονικές
στιγμές.
o Δυο
διαφορετικά
άτομα
μολύνονται
από
το
ίδιο
αντιγόνο.
κ .λ.π.
Ολα
απαντιούνται
περίπου
με
τον
ίδιο
τρόπο.
Κάνω
περιγραφή
της
κάθε
καμπύλης
και
εντοπίζω
τις
εξής
διαφορές:
o Αρχική
συγκέντρωση
αντισωμάτων.
o Χρόνος
μέχρι
την
παραγωγή
αντισωμάτων.
o Μέγιστη
συγκέντρωση
αντισωμάτων.
o Τελική
συγκέντρωση
αντισωμάτων.
Στη
δευτερογενή
ανοσοβιολογική
απόκριση
θα
έχω
(αν
τη
συγκρίνω
με
την
πρωτογενή):
o Μεγαλύτερη
αρχική
συγκέντρωση
αντισωμάτων,
λόγω
της
παρουσίας
κυττάρων
μνήμης.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
8
o Μικρότερο
χρόνο
μέχρι
την
παραγωγή
αντισωμάτων,
λόγω
της
παρουσίας
κυττάρων
μνήμης.
o Μεγαλύτερη
συγκέντρωση
αντισωμάτων,
λόγω
της
παρουσίας
κυττάρων
μνήμης.
o Μεγαλύτερη
τελική
συγκέντρωση
αντισωμάτων.
o Γενικά
στη
δευτερογενή
το
ανοσοβιολογικό
σύστημα
αντιδρά
με
μεγαλύτερη
ταχύτητα
και
αποτελεσματικότητα.
o **Σημείωση:
δεν
είναι
απαραίτητο
να
υπάρχουν
και
οι
4
διαφορές.
o **Συνήθως
υπάρχει
διαφορά
στο
χρόνο
και
στη
μέγιστη
συγκέντρωση.
(μπορεί
να
υπάρχει
διαφορά
μόνοι
στη
μέγιστη
συγκέντρωση).
Παράδειγμα (2)
Στο
διάγραμμα
αυτό
υπάρχουν
και
οι
4
διαφορές
που
περιγράφηκαν
πιο
πάνω.
Επομένως,
η
καμπύλη
για
τα
μικρόβια
(α)
χαρακτηρίζεται
αποτέλεσμα
2γενούς,
ενώ
η
καμπύλη
για
τα
(β)
αποτέλεσμα
1γενούς.
Παράδειγμα (3)
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
9
***
Σε
όλες
τις
περιπτώσεις
διαβάζεις
με
προσοχή
και
ακολουθείς
την
εκφώνηση
και
απαντάς
σε
ότι
ζητάει.
Μια
καλή
ιδέα,
σε
κάθε
περίπτωση,
ανεξάρτητα
από
το
τι
ζητάει,
είναι
να
εξηγήσεις
με
λίγα
λόγια
το
μηχανισμό
με
τον
οποίο
προέκυψαν
τα
κύτταρα
μνήμης.
(π.χ.
κάποια
στιγμή
στο
παρελθόν,
το
άτομο
είχε
ανοσοποιηθεί
ενεργητικά
με
φυσικό
–μόλυνση-‐
ή
τεχνητό
τρόπο
–εμβόλιο-‐
με
αποτέλεσμα
να
γίνει
πρωτογενής
ανοσοβιολογική
απόκριση
και
να
προκύψουν
τα
κύτταρα
μνήμης,
τα
οποία
ενεργοποιούνται
και
έτσι
δικαιολογούνται
οι
διαφορές
που
παρατηρούνται
στις
καμπύλες
(τις
οποίες
διαφορές
ξαναλές).
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
10
Κεφάλαιο
2ο
«Ανθρωπος
και
περιβάλλον»
Α)
Σύνοψη
1)
Ορισμοί:
α)
Βιοτικοί
και
αβιοτικοί
παράγοντες:
ορισμός
και
παραδείγματα
(σελ.
69),
β)
πληθυσμός,
γ)
βιοκοινότητα,
δ)
βιότοπος.
3)
Ρόλος
των
αποικοδομητών:
α)
τα
γενικά
από
τη
σελ.
71,
β)
συμμετοχή
τους
στους
βιογεωχημικούς
κύκλους
σελ.
84,
σελ.
86,
γ)
έμμεση
συμμετοχή
στην
όξινη
βροχή
σελ.
107.
5) Μηχανισμοί αυτορύθμισης: τι είναι; Και το παράδειγμα της σελ. 72.
8)
Τροφικές
πυραμίδες:
α)
ορισμοί,
β)
είδη,
γ)
ανεστραμμένες
(σελ.
76-‐77).
***Προσοχή:
α)
ανεστραμμένες
ή
«παράξενες»
είναι
μόνο
οι
πυραμίδες
πληθυσμών,
β)
αν
χρειαστεί
να
σχεδιάσεις
πυραμίδα
θα
γράψεις
πως
ακριβώς
το
κάνεις
(σελ.
76).
9)
Μεταφορά
της
ενέργειας
ή
της
βιομάζας.
Αν
σε
άσκηση
(όπως
η
2
της
σελ.
81)
χρειαστεί
να
υπολογίσεις
ενέργειες
ή
βιομάζες
γράφεις
τα
αρχικά
της
σελ.
77
και
τις
κουκκίδες
για
τις
απώλειες.
***Προσοχή:
το
10%
ισχύει
μόνο
για
την
ενέργεια
και
τη
βιομάζα,
ποτέ
για
τον
πληθυσμό,
εκτός
και
το
αναφέρει
σαφώς
η
άσκηση.
10)
Εκτός
ύλης
...
Από
την
ηλιακή
ενέργεια
δεσμεύεται
μόνο
το
1%
από
τα
φυτά.
**Προσοχή:
αν
σε
άσκηση
δίνονται
νούμερα
μπορεί
το
1%
να
μην
ισχύει
και
να
χρειαστεί
να
υπολογίσεις
εσύ
το
ποσοστό.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
11
γ)
Αν
δοθεί
άσκηση
στην
παραγωγικότητα,
τότε
λύνεται
απλά
αν
γράψεις
τους
ορισμούς
και
καταλάβεις
τι
σου
δίνει
στα
δεδομένα
και
τι
σου
ζητάει
να
απαντήσεις.
δ)
παράγοντες
που
επηρεάζουν
την
παραγωγικότητα
και
παραδείγματα
οικοσυστημάτων
και
μικρή
και
μεγάλη
παραγωγικότητα
(σελ.
79).
13)
Κύκλος
του
άνθρακα:
α)
γενικά
(σελ.
84),
β)
συμμετοχή
του
ανθρώπου
(παίρνει
άνθρακα
με
την
τροφή,
αποβάλλει
άνθρακα
με
την
κυτταρική
αναπνοή,
με
τις
απεκκρίσεις
και
όταν
πεθάνει),
γ)
παρέμβαση
του
ανθρώπου
(σελ.
85,
καύσεις
οργανικών
υλικών,
αποψιλώσεις
δασών),
γ)
συσχετισμός
με
το
φαινόμενο
του
θερμοκηπίου
(σελ
85
και
104),
δ)
διαγραμματική
απεικόνιση
της
πορείας.
14)
Κύκλος
του
αζώτου:
α)
γενικά
(σελ.
86),
β)
συμμετοχή
του
ανθρώπου
(παίρνει
άζωτο
με
την
τροφή
και
το
αποβάλλει
με
τα
περιττώματα,
τα
ούρα
και
όταν
πεθάνει),
γ)
παρέμβαση
του
ανθρώπου
στον
κύκλο
του
αζώτου
(σελ.
87-‐88),
δ)
τρόποι
εμπλουτισμού
του
εδάφους
με
άζωτο
(λιπάσματα,
αμειψισπορά,
αγρανάπαυση),
ε)
νιτρικά
ιόντα
παράγονται
με
την
αζωτοδέσμευση
και
τη
νιτροποίηση
(μετατροπή
της
αμμωνίας
σε
νιτρικά),
στ)
διαγραμματική
απεικόνιση
της
πορείας.
16)
Κύκλος
του
νερού:
α)
στην
ξηρά:
σελ.
89
κουκκίδες,
β)
συσχετισμός
με
την
ερημοποίηση
(σελ.
89,
2η
στήλη
και
εικ.
2.30
σελ.
101).
Ερημικά
οικοσυστήματα.
18)
Ρύπανση:
α)ορισμός,
β)
κριτήριο
για
την
απειλή
του
ρύπου
είναι
ο
ρυθμός
με
τον
οποίο
προστίθεται
στο
οικοσύστημα.
***Προσοχή:
για
κάθε
φαινόμενο
ρύπανσης
ξέρεις
να
απαντάς:
α)
ποιος
ρύπος
το
προκαλεί,
β)
προέλευση
του
ρύπου,
γ)
σε
ποια
άλλα
φαινόμενα
ρύπανσης
συμμετέχει
ο
ίδιος
ρύπος,
δ)
προβλήματα
που
δημιουργούνται,
ε)
πιθανές
λύσεις.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
12
**Προσοχή:
τα
οξείδια
του
αζώτου
συμμετέχουν
στο
σχηματισμό
φωτοχημικού
νέφους
και
όξινης
βροχής.
23)
Ευτροφισμός:
Α)
πορεία:
α)
εισαγωγή
φωσφορικών
και
νιτρικών
ιόντων
σε
υδάτινο
οικοσύστημα,
β)
αύξηση
των
παραγωγών,
γ)
αύξηση
των
καταναλωτών
1ης
τάξης,
δ)
αύξηση
της
νεκρής
οργανικής
ύλης,
ε)
αύξηση
των
αποικοδομητών,
στ/
αύξηση
της
κατανάλωσης
οξυγόνου,
ζ)
μείωση
του
διαθέσιμου
οξυγόνου
στο
νερό,
η/
θάνατοι
καταναλωτών
ανώτερης
τάξης.
Β)
Μπορεί
να
ρωτήσουν
για
τον
ευτροφισμό
σε
«ερώτηση
κρίσεως»
(π.χ.
σε
μια
λίμνη
πέφτουν
λύματα,
αργότερα
αυξάνονται
τα
καλάμια,
στη
συνέχεια
πεθαίνουν
τα
ψάρια
κ .λ.π........).
**Προσοχή:
η
μείωση
του
Ο2,
η
αύξηση
του
CO2
και
η
αύξηση
της
NH3
(αμμωνίας)
είναι
ενδείξεις
ευτροφισμού.
Η
αύξηση
της
ΝΗ3
δηλώνει
έντονη
αποικοδομητική
δραστηριότητα.
***ΠΡΟΣΟΧΗ:
α)
να
δικαιολογείς
με
τη
θεωρία
κάθε
βήμα
που
κάνεις
(για
την
ενέργεια
ή
τη
βιομάζα
γράφεις
σελ
77,
για
τη
βιοσυσσώρευση
σελ
109-‐110),
β)
να
κάνεις
πάντα
πράξεις.
Β) Πορείες
Ευτροφισμός
o Σε
ένα
υδάτινο
οικοσύστημα
φτάνουν
αστικά
λύματα
και
λιπάσματα,
που
έχουν
αποπλυθεί
από
τις
αγροτικές
καλλιέργειες.
o Αυτά
περιέχουν
αζωτούχα
και
φωσφορικά
άλατα.
o Τα
άλατα
αυτά
είναι
θρεπτικά
στοιχεία
για
τους
παραγωγούς.
o Ο
αριθμός
των
παραγωγών
αυξάνεται.
o Ο
αριθμός
των
καταναλωτών
1ης
τάξης
αυξάνεται.
o Αυτή
η
αύξηση
δημιουργεί
επιπλέον
νεκρή
οργανική
ύλη
(αυξάνονται
οι
εκκρίσεις
και
οι
θάνατοι
των
οργανισμών).
o Επομένως
αυξάνονται
και
οι
αποικοδομητές.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
13
o Ο
ρυθμός
κατανάλωσης
Ο2
γίνεται
μεγαλύτερος
από
το
ρυθμό
παραγωγής
του.
o Η
ποσότητα
του
Ο2
στο
νερό
μειώνεται.
o Οι
ανώτεροι
οργανισμοί
του
οικοσυστήματος
(ψάρια)
πεθαίνουν
από
ασφυξία.
Ευτροφισμός
–
σημειώσεις
o Τα
λιπάσματα
που
αποπλένονται
με
το
νερό
της
βροχής
περιέχουν
νιτρικά
και
φωσφορικά
άλατα.
o Τα
αστικά
λύματα
περιέχουν
παραπροϊόντα
του
ανθρώπινου
μεταβολισμού
(περιττώματα
και
σωματικές
εκκρίσεις)
και
ουσίες
καθημερινής
χρήσης,
όπως
απορρυπαντικά,
προϊόντα
καθαρισμού
κ .λ.π.
καθώς
επίσης
και
μικροβιακό
φορτίο.
o Συμπτώματα
του
ευτροφισμού
είναι:
• Η
αύξηση
των
παραγωγών
(φυτοπλαγκτόν,
φύκη,
καλάμια
κ .λ.π.).
• Αρχική
αύξηση
των
καταναλωτών
(στη
συνέχεια
μειώνεται
ο
πληθυσμός
τους).
• Θάνατοι
ψαριών.
• Μείωση
του
οξυγόνου.
• Αύξηση
του
CO2.
• Αύξηση
της
ΝΗ3
(αμμωνίας)
δείγμα
αποικοδομητικής
δραστηριότητας.
• Αύξηση
της
θολούρας
του
νερού,
δείγμα
αυξημένου
μικροβιακού
φορτίου.
Βιοσυσσώρευση
o Αν
μια
ουσία
που
δεν
βιοδιασπάται
εισέλθει
στην
τροφική
αλυσίδα
τότε
μεταφέρεται
από
το
ένα
τροφικό
επίπεδο
στο
άλλο
και
τελικά
στα
ανώτερα,
χωρίς
απώλειες.
o Αυτό
γίνεται
γιατί
η
ουσία
απορροφάται
μεν,
αλλά
επειδή
δεν
μπορεί
να
διασπαστεί
δεν
αποβάλλεται
από
τους
οργανισμούς
και
έτσι
συσσωρεύεται
στους
ιστούς
τους.
o Οι
οργανισμοί
των
ανώτερων
επιπέδων
συσσωρεύουν
σταδιακά
αυτή
την
ουσία
και
έτσι
η
συγκέντρωσή
της
αυξάνεται
(για
αυτό
το
φαινόμενο
λέγεται
βιοσυσσώρευση)
και
κάποια
στιγμή
γίνεται
τοξική.
Γ) Αιτιολογήσεις
Τροφική
πυραμίδα
• Αν
ζητηθεί
να
σχεδιαστεί
τροφική
πυραμίδα
τότε
γράφω
και
την
αντίστοιχη
θεωρία
(σελ
76-‐77
σχολικού).
• Οι
τροφικές
πυραμίδες
αποτελούν
απεικονίσεις
των
τροφικών
σχέσεων
μεταξύ
των
οργανισμών
ενός
οικοσυστήματος.
• Μια
τροφική
πυραμίδα
αποτελείται
από
τροφικά
επίπεδα
(επάλληλα
ορθογώνια),
σε
καθένα
από
τα
οποία
περιλαμβάνονται
όλοι
οι
οργανισμοί
που
τρέφονται
απέχοντας
τον
«ίδιο
αριθμό
βημάτων»
από
τον
ήλιο.
Συγκεκριμένα:
o Το
πρώτο
τροφικό
επίπεδο,
που
βρίσκεται
στη
βάση
της
τροφικής
πυραμίδας,
είναι
αυτό
των
παραγωγών.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
14
o Το
δεύτερο
τροφικό
επίπεδο
είναι
αυτό
των
καταναλωτών
1ης
τάξης.
o Το
τρίτο
τροφικό
επίπεδο
είναι
αυτό
των
καταναλωτών
2ης
τάξης
κ.ο.κ.
• Μια
τροφική
πυραμίδα
ανάλογα
με
το
αν
απεικονίζει
τη
μεταβολή
της
δεσμευμένης
ενέργειας
ή
τη
μεταβολή
της
βιομάζας
(δηλαδή
της
ξηρής
μάζας
των
οργανισμών
ανά
μονάδα
επιφάνειας)
ή
τη
μεταβολή
του
πληθυσμού
από
το
ένα
τροφικό
επίπεδο
ενός
οικοσυστήματος
στο
άλλο,
χαρακτηρίζεται
ως
πυραμίδα
ενέργειας,
βιομάζας
ή
πληθυσμού.
(φυσικά
γράφεις
την
κατάλληλη
μεταβλητή)
• Το
εμβαδόν
που
δίνεται
σε
κάθε
ορθογώνιο
είναι
ανάλογο
με
το
μέγεθος
της
μεταβλητής
που
απεικονίζεται
στο
συγκεκριμένο
τροφικό
επίπεδο.
Τροφικά
πλέγματα
o Για
να
δικαιολογήσεις
τις
μεταβολές
των
πληθυσμών
μετά
τη
μεταβολή
κάποιου
από
αυτούς
γράφεις
θεωρία
από
τη
σελ
72-‐73
του
σχολικού.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
15
(Προσοχή:
τα
γράφεις
αν
οι
μονάδες
που
δίνονται
είναι
αρκετές,
διαφορετικά
απλώς
αναφέρεις
τις
μεταβολές)
o Τα
οικοσυστήματα
χαρακτηρίζονται
από
την
τάση
να
διατηρούν
σε
ισορροπία
τις
σχέσεις
που
αναπτύσσονται
μεταξύ
των
διαφόρων
βιοτικών
και
αβιοτικών
παραγόντων.
(λίγες
μονάδες-‐πιο
πιθανό
να
συμβεί)
o Η
ισορροπία
αυτή
δεν
αντιπροσωπεύει
μια
στατική
κατάσταση.
Αντίθετα,
οι
σχέσεις
των
παραγόντων
ενός
οικοσυστήματος
μεταβάλλονται
ποσοτικά
και
ποιοτικά.
Οι
μηχανισμοί
αυτορύθμισης
που
διαθέτει
κάθε
οικοσύστημα
το
κάνουν
ικανό
να
επαναφέρει
την
ισορροπία
στις
σχέσεις
μεταξύ
βιοτικών
και
αβιοτικών
παραγόντων.
(πολλές
μονάδες-‐λιγότερο
πιθανό
να
συμβεί)
o Κατά
κανόνα
αν
μειωθεί
ένας
πληθυσμός,
τότε
αυξάνεται
ο
πληθυσμός
που
είναι
τροφή
του
και
μειώνεται
ο
πληθυσμός
που
τρέφεται
από
αυτό.
o Αν
εξαφανιστεί
ένας
πληθυσμός
τότε
αυξάνεται
ο
πληθυσμός
που
είναι
τροφή
του,
ενώ
όσοι
τρέφονται
από
αυτό
και
έχουν
αποκλειστική
σχέση
(τρώνε
μόνο
αυτό)
εξαφανίζονται.
Αν
τρέφονται
και
με
άλλους
πληθυσμούς
τότε
μειώνεται
ο
αριθμός
τους.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
16
Κεφάλαιο
3ο
«Εξέλιξη»
Α)
Σύνοψη
1)
Η
Θεωρία
της
εξέλιξης
άργησε
να
γίνει
αποδεκτή
γιατί
στο
διάστημα
της
ζωής
του
ανθρώπου
δεν
γίνονται
αντιληπτές
οι
μεταβολές
που
υφίστανται
τα
είδη.
6)
Λαμάρκ:
προέλευση
των
ατελών
μορφών
ζωής
από
την
άβια
ύλη,
εξέλιξη
σε
συνθετότερες
με
τη
βοήθεια
της
εσωτερικής
δύναμης,
«νοητή
φυσική
κλίμακα»,
«αρχή
χρήσης
και
αχρησίας»,
τα
επίκτητα
χαρακτηριστικά
κληροδοτούνται
στους
απογόνους.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
17
συσσώρευση
πολλών
νέων
κ ληρονομήσιμων
χαρακτηριστικών
μετά
από
τη
δράση
της
φυσικής
επιλογής.
11)
Σύγκριση
της
θεωρίας
Λαμάρκ
με
τη
θεωρία
του
Δαρβίνου.
–
Το
παράδειγμα
του
λαιμού
των
καμηλοπαρδάλεων.
_________________________________________________________________________
Δημοσθένης Καρυοφύλλης • email: dkariofi@e-biology.gr •www.ibrain.gr
18