Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης

Γ’ Τάξη Ενιαίου Λυκείου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
 Ποιο μόριο μεταφέρει τη γενετική πληροφορία

Το DNA εντοπίστηκε στον πυρήνα των κυττάρων το 1969, και μέχρι το

1944 δεν ήταν γνωστό ότι αποτελεί το γενετικό υλικό των οργανισμών

❖ Η αρχική εκτίμηση ήταν ότι το ΑΜΙΝΟΞΕΑ ΠΟΛΥΠΕΠΤΙΔΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ Ή ΠΡΩΤΕΪΝΗ

μόριο που μεταφέρει τη γενετική

πληροφορία είναι οι πρωτεΐνες
γιατί παρουσιάζουν μεγάλη
ποικιλομορφία (αποτέλεσμα
συνδυασμού 20 διαφορετικών
αμινοξέων)

❖ Το DNA είναι συνδυασμός 4

νουκλεοτιδίων
Πειράματα για την απόδειξη του ότι το DNA
είναι το γενετικό υλικό

❖ Το 1928 ο Griffith χρησιμοποίησε δύο

στελέχη του βακτηρίου
πνευμονιόκοκκος, που ξεχωρίζουν
μορφολογικά όταν καλλιεργηθούν
σε θρεπτικό υλικό λόγω παρουσίας
ή μη ενός προστατευτικού
καλύμματος

❖ Στέλεχος με κάλυμμα - Σχημάτιζε

ΛΕΙΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ και ήταν
ΠΑΘΟΓΟΝΟ (σκότωνε τα ποντίκια
που μόλυνε)

❖ Στέλεχος χωρίς κάλυμμα - Σχημάτιζε

ΑΔΡΕΣ ΑΠΟΙΚΙΕΣ και ήταν ΜΗ
ΠΑΘΟΓΟΝΟ
Το πείραμα του Griffith

Ένεση με λεία Ένεση με αδρά Ένεση με λεία Ένεση με ΜΕΙΓΜΑ

παθογόνα μη παθογόνα παθογόνα θανατωμένων λείων
βακτήρια βακτήρια βακτήρια που παθογόνων
θανατώθηκαν με βακτηρίων & αδρών
↓ ↓ θέρμανση μη παθογόνων
βακτηρίων
ΘΑΝΑΤΟΣ ΖΩΝΤΑΝΑ ↓ ↓
ποντικών ποντίκια ΘΑΝΑΤΟΣ ποντικών
ΖΩΝΤΑΝΑ και λεία βακτήρια
ποντίκια στο αίμα τους
 Συμπεράσματα από το πείραμα του Griffith

1. Μερικά αδρά μη παθογόνα βακτήρια «μετασχηματίστηκαν» σε λεία

παθογόνα βακτήρια ύστερα από αλληλεπίδραση με τα νεκρά λεία
παθογόνα τα οποία τελικώς προκάλεσαν το θάνατο στα ποντίκια

2. Δεν μπόρεσε να δώσει ικανοποιητική απάντηση για το πώς γίνεται

αυτό

3. Το σίγουρο είναι ότι υπάρχει ένας «ειδικός παράγοντας» που έχουν

τα λεία παθογόνα βακτήρια που μετασχηματίζει τα αδρά μη
παθογόνα βακτήρια σε λεία παθογόνα βακτήρια ακόμη και αν τα
παθογόνα βακτήρια έχουν σκοτωθεί λόγω θέρμανσης
 Επανάληψη πειραμάτων του Griffith in vitro

❖ Αvery, Mac-Leond και McCarty 1944

❖ Θανατώνοντας τα λεία παθογόνα βακτήρια καταστρέφεται το κυτταρικό

τοίχωμα και η κυτταρική τους μεμβράνη. Το διάλυμα περιέχει ελεύθερα τα
διάφορα μόρια που δομούν το βακτηριακό κύτταρο

❖ Απομόνωσαν τα μόρια σε ξεχωριστούς δοκιμαστικούς σωλήνες

 Επανάληψη πειραμάτων του Griffith in vitro

❖ Aνάμιξη των πρωτεϊνών με τα

αδρά μη παθογόνα βακτήρια
δεν προκαλούσε το
μετασχηματισμό τους σε λεία
παθογόνα βακτήρια

❖ Η ένεση που χορηγήθηκε στα

ποντίκια με το μείγμα αδρών –
πρωτεϊνών δεν προκαλούσε το
θάνατο

❖ Το ίδιο επανέλαβαν και με τους

υδατάνθρακες, λιπίδια, RNA
ξεχωριστά, καταλήγοντας στο
ίδιο συμπέρασμα
Επανάληψη πειραμάτων του Griffith in vitro

❖ Η ανάμιξη των DNA με τα αδρά

μη παθογόνα βακτήρια
προκαλούσε το
μετασχηματισμό τους σε λεία
παθογόνα βακτήρια

❖ Η ένεση που χορηγήθηκε στα

ποντίκια με το μείγμα αδρών –
DΝΑ προκαλούσε το θάνατο

❖ Διαπίστωσαν ότι το συστατικό

DNA είναι εκείνο που
προκαλούσε το μετασχηματισμό
των αδρών σε λεία
 Βιοχημικά δεδομένα

❖ Η ποσότητα του DNA σε κάθε οργανισμό είναι σταθερή και δεν

μεταβάλλεται από αλλαγές στο περιβάλλον

❖ Όλα τα σωματικά κύτταρα ενός ανώτερου οργανισμού,

ανεξαρτήτως τύπου (νευρικά, μυϊκά, οστικά, ηπατικά κτλ) περιέχουν
την ίδια ποσότητα DNA

❖ Οι γαμέτες των ανώτερων οργανισμών που είναι απλοειδείς

περιέχουν τη μισή ποσότητα DNA από τα σωματικά κύτταρα που
είναι διπλοειδή

❖ Η ποσότητα του DNA είναι ανάλογη με την πολυπλοκότητα του

οργανισμού. Όσο εξελικτικά ανώτερος είναι ο οργανισμός τόσο
περισσότερο DNA περιέχει σε κάθε κύτταρο του
Οριστική επιβεβαίωση του ότι το DNA είναι
το γενετικό υλικό

❖ 1952 πειράματα των Hershey & Chase

❖ Μελέτησαν τον κύκλο ζωής του βακτηριοφάγου

Τ2 (ιός των βακτηρίων)

❖ Ιχνηθέτησαν τους φάγους με ραδιενεργό 35S που

ενσωματώνεται μόνο στις πρωτεΐνες αλλά όχι
στο DNA και με ραδιενεργό 32Ρ που
ενσωματώνεται μόνο στο DNA και όχι στις
πρωτεΐνες

❖ Ραδιενεργοί φάγοι μόλυναν βακτήρια σε μια

καλλιέργεια
Οριστική επιβεβαίωση του ότι το DNA είναι
το γενετικό υλικό

❖ Το υλικό περνά από φυγοκέντρηση για να χωρίσουμε τα βακτήρια

από τους φάγους

❖ 35S: Η ραδιενέργεια
ανιχνεύεται στο υλικό που
περιέχει τους φάγους

❖ 32P: Η ραδιενέργεια
ανιχνεύεται στο υλικό που
περιέχει τα βακτήρια
Συμπεράσματα από το πείραμα των Hersey &
Chase

1. Μόνο ο ραδιενεργός φώσφορος (32P), δηλαδή το DNA των

φάγων εισέρχεται στα βακτήρια και όχι το ραδιενεργό θείο (35S),
δηλαδή οι πρωτεΐνες

2. Ο πολλαπλασιασμός και η παραγωγή νέων ιών γίνεται υπό την

καθοδήγηση του DNA των φάγων που εισήλθε στα βακτήρια

3. Το DNA είναι ικανό να δώσει τις απαραίτητες εντολές άρα είναι το

γενετικό υλικό
Νουκλεοτίδια του DNA

❖ Τα νουκλεοτίδια του DNA ονομάζονται

δεσοξυριβονουκλεοτίδια και
αποτελούνται από:
- Μια πεντόζη (δεοξυριβόζη), που
αποτελείται από 5 άτομα άνθρακα και
στο 2° άτομο άνθρακα έχει -Η αντί –ΟΗ
- Μια φωσφορική ομάδα που συνδέεται
με την δεοξυριβόζη στο 5° άτομο
άνθρακα με ομοιοπολικό δεσμό
- Μία αζωτούχα βάση που συνδέεται με
την δεοξυριβόζη στο 1° άτομο
άνθρακα με ομοιοπολικό δεσμό
- Η αζωτούχα βάση μπορεί να είναι:
Αδενίνη (Α), Θυμίνη (Τ), Κυτοσίνη (C),
Γουανίνη (G)
Νουκλεοτίδια του RNA

❖ Τα νουκλεοτίδια του RNA ονομάζονται

ριβονουκλεοτίδια και αποτελούνται από:
- Μια πεντόζη (ριβόζη), που αποτελείται
από 5 άτομα άνθρακα και στο 2°
άτομο άνθρακα έχει –ΟΗ
- Μια φωσφορική ομάδα, που
συνδέεται με την ριβόζη στο 5° άτομο
άνθρακα με ομοιοπολικό δεσμό
- Μία αζωτούχα βάση, που συνδέεται με
την ριβόζη στο 1° άτομο άνθρακα με
ομοιοπολικό δεσμό
- Η αζωτούχα βάση μπορεί να είναι:
Αδενίνη (Α), Ουρακίλη (U), Κυτοσίνη
(C), Γουανίνη (G)
Πολυμερισμός νουκλεοτιδίων

❖ Δεσοξυριβονουκλεοτίδια ενώνονται με
ομοιοπολικό δεσμό με αποτέλεσμα τη
δημιουργία πολυνουκλεοτιδικής αλυσίδας στο
DNA

❖ Ο δεσμός αυτός, ονομάζεται 3’-5’

φωσφοδιεστερικός δεσμός και δημιουργείται
μεταξύ του -ΟΗ στο 3° άτοµο άνθρακα της
δεοξυριβόζης του 1° νουκλεοτιδίου και της
φωσφορικής οµάδας στο 5° άτοµο άνθρακα
της δεοξυριβόζης του επόµενου νουκλεοτιδίου

❖ Είναι αντίδραση συµπύκνωσης κατά την

οποία αποβάλλεται ένα µόριο νερού
Προσανατολισμός 5’ - 3’

❖ Σκελετός πολυνουκλεοτιδικής
αλυσίδας: Φωσφορική οµάδα –
πεντόζη – φωσφορική οµάδα –
πεντόζη

❖ Το πρώτο νουκλεοτίδιο έχει πάντα

ελεύθερη την φωσφορική οµάδα στο
5° άτοµο άνθρακα της πεντόζης του
και το τελευταίο νουκλεοτίδιο έχει
πάντα ελεύθερο το -ΟΗ στο 3° άτοµο
άνθρακα της πεντόζης του

❖ Για αυτό το λόγο αναφέρεται ότι ο

προσανατολισµός της αλυσίδας είναι
5’ - 3’
Ανακάλυψη της διπλής έλικας του DNA

 Μέχρι το 1953 είχaν γίνει γνωστά η χηµική

σύσταση και οι ιδιότητες του DNA

 Δεν υπήρχε σαφής άποψη για τη

διαμόρφωση του μορίου στο χώρο

 Η ανακάλυψη στηρίχθηκε στις εργασίες 2

ανεξάρτητων ομάδων, των Watson & Crick
και Franklin & Wilkins
Δεδομένα που οδήγησαν στην ανακάλυψη
της διπλής έλικας του DNA

❖ Ανάλυση του ποσοστού των αζωτούχων βάσεων σε µόρια DNA

από διαφορετικούς οργανισµούς έδειχναν ότι σε κάθε µόριο DNA:
Α=Τ & C=G

❖ O λόγος [(Α+Τ)/(G+C)] διαφέρει από είδος σε είδος και σχετίζεται µε

το είδος του οργανισµού

❖ Αποτελέσµατα από την απεικόνιση του µορίου του DNA µε χρήση

ακτίνων-Χ
 Μοντέλο της διπλής έλικας του DNA κατά
Watson & Crick

❖ Το DNA αποτελείται από δύο

πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες που
σχηµατίζουν στο χώρο µία δεξιόστροφη
διπλή έλικα

❖ Η διπλή έλικα έχει ένα σταθερό σκελετό

από επαναλαµβανόµενα µόρια
φωσφορικής οµάδας - δεσοξυριβόζης
ενωµένων µε φωσφοδιεστερικό δεσµό
❖ Ο σκελετός αυτός είναι υδρόφιλος και
βρίσκεται στο εξωτερικό του µορίου
❖ Προς το εσωτερικό του σκελετού
βρίσκονται οι αζωτούχες βάσεις που
είναι υδρόφοβες
Μοντέλο της διπλής έλικας του DNA κατά
Watson & Crick

Κανόνας της συµπληρωµατικότητας

❖ Οι αζωτούχες βάσεις της µιας αλυσίδας
συνδέονται µε δεσµούς υδρογόνου µε τις
αζωτούχες βάσεις της απέναντι αλυσίδας

❖ Η Α∆ΕΝΙΝΗ (Α) συνδέεται µε δύο δεσµούς

υδρογόνου µόνο µε τη ΘΥΜΙΝΗ (Τ) και
αντίστροφα και η ΚΥΤΟΣΙΝΗ (C) συνδέεται
µε τρεις δεσµούς υδρογόνου µόνο µε τη
ΓΟΥΑΝΙΝΗ (G) και αντίστροφα

❖ Οι δεσμοί υδρογόνου σταθεροποιούν τη

δευτεροταγή δομή του DNA
 Μοντέλο της διπλής έλικας του DNA κατά
Watson & Crick

❖ Οι δύο αλυσίδες είναι συµπληρωµατικές

καθώς η αλληλουχία της µίας καθορίζει
την αλληλουχία της άλλης. Η
συµπληρωµατικότητα έχει τεράστια
σηµασία για τον αυτοδιπλασιασµό του
DNA

❖ ΟΙ δύο αλυσίδες είναι αντιπαράλληλες

δηλαδή το 3΄ άκρο της μίας είναι
απέναντι από το 5΄ άκρο της άλλης
Πολυνουκλεοτιδική αλυσίδα του RNA

❖ Το µονόκλωνο RNA έχει ένα σταθερό

σκελετό

❖ Αποτελείται από επαναλαµβανόµενα µόρια

φωσφορικής οµάδας-ριβόζης ενωµένων µε
φωσφοδιεστερικό δεσµό

❖ Σε κάποια σηµεία σχηµατίζει διπλή αλυσίδα

µε βάση τη συµπληρωµατικότητα των
βάσεων
Λειτουργίες του γενετικού υλικού

❖ Αποθήκευση της γενετικής πληροφορίας: Περιέχει τις

γενετικές πληροφορίες για όλα τα χαρακτηριστικά ενός
οργανισμού οργανωμένα σε γονίδια

❖ Διατήρηση & Μεταβίβαση της γενετικής πληροφορίας

❖ Έκφραση των γενετικών πληροφοριών με τον ελεγχο της

σύνθεσης των πρωτεϊνών
 Απλοειδή κύτταρα – Οργανισμοί
Γενετικό υλικό = Γονιδίωμα

❖ Είναι κύτταρα απλοειδή (n): Το

γονιδίωµα τους παρουσιάζεται
σε ένα αντίγραφο

❖ Έχουν ένα κυρίως κυκλικό

δίκλωνο µόριο DΝΑ
συνδεδεµένο στο εσωτερικό της
κυτταρικής τους µεµβράνης
(μήκους 1mm, αναδιπλωση:
1μm)

❖ Και ένα ή περισσότερα µικρά

κυκλικά δίκλωνα µόρια DNA τα
πλασµίδια
Απλοειδή κύτταρα – Οργανισμοί
Πλασμίδια

❖ Δίκλωνα, κυκλικά μόρια DNA

❖ Ένα βακτήριο μπορεί να μην περιέχει κανένα ή να περιέχει ένα ή
περισσότερα
❖ Αποτελούν το 1-2% του βακτηριακού DNA
❖ Αντιγράφονται ανεξάρτητα από το κύριο μόριο DNA του
βακτηρίου
❖ Περιέχουν γονίδια:
- Ανθεκτικότητας σε αντιβιοτικά
- Σχετιζόμενα με τη μεταφορά γενετικού υλικού
❖ Μπορούν να:
- Ανταλλάσσουν γενετικό υλικό μεταξύ τους αλλά και με το
κύριο μόριο DNA
- Μεταφέρονται από το ένα βακτήριο στο άλλο
Διπλοειδή κύτταρα – Οργανισμοί
Γενετικό υλικό ≠ Γονιδιώματος

❖ Είναι κύτταρα διπλοειδή (2n): Το γονιδίωµα τους παρουσιάζεται σε

δύο αντίγραφα

❖ Γενετικό υλικό ζωϊκού κυττάρου: Το συνολικό DNA που κατανέµεται

στο πυρήνα και στα µιτοχόνδρια

❖ Γενετικό υλικό φυτικού κυττάρου: Το συνολικό DNA που

κατανέµεται στον πυρήνα, στα µιτοχόνδρια και τους χλωροπλάστες

❖ Γονιδίωμα: Το DNA του πυρήνα των ζωικών ή των φυτικών

κυττάρων
Το γενετικό υλικό των ευκαρυωτικών
οργανισμών έχει πολύπλοκη δομή

 Μεγαλύτερο μήκος από των προκαρυωτικών οργανισμών

 Δεν είναι ένα ενιαίο μόριο: Αποτελείται από πολλά γραμμικά

μόρια DNA

 Ο αριθμός και το μήκος των μορίων DNA είναι χαρακτηριστικά

για διαφορετικά είδη οργανισμών
Περιγραφή του μήκους των νουκλεϊκών
οξέων

❖ Στις δύο πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες του DNA ο κορµός πεντόζη-

φωσφορική οµάδα παραµένει σταθερός ενώ αυτό που αλλάζει
είναι η αλληλουχία των αζωτούχων βάσεων.
- Για περιγράψουµε το µήκος του DNA χρησιµοποιούµε τον όρο
ΑΡΙΘΜΟΣ Ή ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ ΖΕΥΓΩΝ ΒΑΣΕΩΝ

❖ Στη πολυνουκλεοτιδική αλυσίδα του RNA ο κορµός πεντόζη-

φωσφορική οµάδα παραµένει σταθερός ενώ η αλληλουχία των
αζωτούχων βάσεων αλλάζει.
- Για περιγράψουµε το µήκος του RNA χρησιµοποιούµε τον όρο
ΑΡΙΘΜΟΣ Ή ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ ΒΑΣΕΩΝ
Επίπεδα οργάνωσης του ευκαρυωτικού DNA
Επίπεδα οργάνωσης του ευκαρυωτικού DNA

❖ 1ο επίπεδο οργάνωσης: Η διπλή έλικα του DNA συνδέεται με τις

ιστόνες (πρωτεϊνες) σχηματίζοντας τα νουκλεοσώματα

❖ 2ο επίπεδο οργάνωσης: Τα νουκλεοσώματα αναδιπλώνονται

σχηματίζοντας ινίδια χρωματίνης. Στην αναδίπλωση συμμετέχουν και
άλλα είδη πρωτεϊνών

❖ 3ο επίπεδο οργάνωσης: Κατά την κυτταρική διαίρεση, τα ινίδια

χρωματίνης συσπειρώνονται σχηματίζοντας τα μεταφασικά
χρωμοσώματα
1ο επίπεδο
οργάνωσης

2ο επίπεδο
οργάνωσης

3ο επίπεδο
οργάνωσης
Νουκλεόσωμα

❖ Αποτελεί τη βασική µονάδα οργάνωσης της χρωµατίνης

❖ Αποτελείται από 8 πρωτεΐνες που ονοµάζονται ιστόνες που
δηµιουργούν ένα οκταµερές
❖ Γύρω από αυτό το οκταµερές τυλίγεται DNA µήκους 146 ζεύγη
βάσεων
 Κύκλος ζωής του κυττάρου

❖ Κυτταρικός κύκλος: Το χρονικό διάστηµα που µεσολαβεί µεταξύ δύο

διαδοχικών κυτταρικών διαιρέσεων

∆ιαχωρίζεται σε δύο φάσεις:

❖ Μεσόφαση
- Παρεµβάλλεται µεταξύ δύο διαδοχικών
µιτωτικών διαιρέσεων
- Αντιπροσωπεύει το 90%-95% της
διάρκειας του κυτταρικού κύκλου
- Το κυρίως γεγονός που µας ενδιαφέρει
περισσότερο είναι ο διπλασιασµός του
γενετικού υλικού

❖ Μιτωτική διαίρεση
 Μίτωση

❖ Είναι το συντοµότερο στάδιο του κυτταρικού κύκλου που οδηγεί τελικά

στη δηµιουργία δύο πανοµοιότυπων µεταξύ τους κυττάρων

❖ ∆ιαχωρισµός του σε 4 φάσεις: Πρόφαση Μετάφαση Ανάφαση

Τελόφαση

❖ Πραγματοποιείται:
- Στα σωματικά κύτταρα πολυκύτταρων οργανισμών
- Μονογονική αναπαραγωγή βακτηρίων, πρωτοζώων κλπ

❖ Διατηρείται το ποσό και το είδος της γενετικής πληροφορία

❖ Πριν από τη μίτωση γίνεται αυτοδιπλασιασμός του γενετικού υλικού,

ώστε να μοιραστεί στη συνέχεια στα 2 θυγατρικά
Μορφές γενετικού υλικού των ευκαρυωτικών
κυττάρων

❖ Στην αρχή της μεσόφασης το DNA, περιτυλίγεται γύρω από τα

οκταμερή των ιστονών και σχηματίζει τα νουκλεοσώματα, ενώ
αναδιπλώνεται με τη βοήθεια άλλων πρωτεϊνών και σχηματίζει δίκτυο
ινιδίων χρωματίνης

1 χρωμόσωμα =
1 ινίδιο χρωματίνης =
1 γραμμικό δίκλωνο μόριο DNA
Μορφές γενετικού υλικού των ευκαρυωτικών
κυττάρων

❖ Κατά την αντιγραφή, κάθε ινίδιο χρωματίνης διπλασιάζεται. Τα δύο

αντίγραφα του κάθε ινιδίου συνδέονται μεταξύ τους στο
κεντρομερίδιο. Τα δύο ινίδια χρωματίνης ονομάζονται αδερφές
χρωματίδες και διατηρούνται ενωμένες στο κεντρομερίδιο

1 (διπλασιασμένο) χρωμόσωμα =
2 ινίδια χρωματίνης (αδερφές χρωματίδες) =
2 γραμμικά δίκλωνα μόρια
Μορφές γενετικού υλικού των ευκαρυωτικών
κυττάρων

❖ Κατά το τέλος της μίτωσης οι αδερφές χρωματίδες αποχωρίζονται

πλήρως, προκειμένου το καθένα από τα 2 θυγατρικά κύτταρα να
αποκτήσει μία χρωματίδα από κάθε χρωμόσωμα

1 χρωμόσωμα =
1 ινίδιο χρωματίνης =
1 γραμμικό δίκλωνο μόριο DNA
Μορφές γενετικού υλικού των ευκαρυωτικών
κυττάρων
 Μορφές του γενετικού υλικού & ποσοτικά
δεδομένα σε ανθρώπινο διπλοειδές
κύτταρο

Σταδιακή αποσπείρωση
αδερφών χρωματίδων:
700nm → 300nm → 30nm

Πριν την αντιγραφή του DNA

Αποχωρισμός αδερφών
χρωματίδων 46 χρωματίδες
46 χρωμοσώματα
46 μόρια DNA
6 * 109 ζεύγη βάσεων
Μετάφαση
Μέγιστος βαθμός συσπείρωσης
(μεταφασικό χρωμόσωμα)

92 χρωματίδες
46 χρωμοσώματα
92 μόρια DNA Μετά την αντιγραφή του DNA
12 * 109 ζεύγη βάσεων
92 χρωματίδες
46 χρωμοσώματα
Συσπείρωση αδερφών 92 μόρια DNA
χρωματίδων 12 * 109 ζεύγη βάσεων
Μορφές γενετικού υλικού των ευκαρυωτικών
κυττάρων

❖ Τα ινίδια χρωµατίνης, τα χρωµοσώµατα και οι χρωµατίδες αποτελούν

διαφορετικές όψεις του ίδιου νοµίσµατος

❖ Τα ινίδια της χρωµατίνης διπλασιάζονται στη µεσόφαση

❖ Στη συνέχεια «µετατρέπονται» σε αδελφές χρωµατίδες οι οποίες γίνονται

ευδιάκριτες στη κυτταρική διαίρεση (κατά τη µετάφαση της µίτωσης)

❖ Κατά το τέλος της κυτταρικής διαίρεσης οι αδελφές χρωµατίδες των

χρωµοσωµάτων αποχωρίζονται πλήρως, αποσυσπειρώνονται σταδιακά
και µετατρέπονται πάλι σε ινίδια χρωµατίνης στο µεσοφασικό πυρήνα
των νέων κυττάρων

❖ Παρά τις µορφολογικές αυτές µεταβολές η χηµική σύσταση του γενετικού

υλικού παραµένει αµετάβλητη
Μορφή μεταφασικού χρωμοσώματος

❖ Κάθε μεταφασικό χρωμόσωμα αποτελείται

από 2 αδερφές χρωματίδες γενετικά
πανομοιότυπες που συγκρατούνται ενωμένες
στο κεντρομερίδιο

❖ Η θέση του κεντρομεριδίου διαφέρει μεταξύ των

χρωμοσωμάτων ενός κυττάρου

❖ Το κεντρομερίδιο διαιρεί κάθε χρωματίδα σε ένα

μεγάλο και έναν μικρό βραχίονα
Ομόλογα χρωμοσώματα

❖ Ομόλογα χρωμοσώματα
ονομάζονται τα ζεύγη
χρωμοσωμάτων που έχουν ίδιο
σχήμα, μέγεθος και θέση
κεντρομεριδίου και περιέχουν
όμοιες γενετικές θέσεις σημείο
προς σημείο. Το ένα είναι
μητρικής και το άλλο πατρικής
προέλευσης
Καρυότυπος

❖ Καρυότυπος ονομάζεται η απεικόνιση των

μεταφασικών χρωμοσωμάτων ενός κυττάρου
ανά ζεύγη και κατά ελαττούμενο μέγεθος
❖ Ο αριθμός και η μορφολογία των
χρωμοσωμάτων είναι χαρακτηριστικά κάθε
είδους
 Δημιουργία καρυότυπου

1. Απομόνωση σωματικών κυττάρων, που πρέπει να βρίσκονται στη

φάση της μίτωσης

2. Αναστολή (παύση) της κυτταρικής διαίρεσης στη μετάφαση με τη

χρήση κατάλληλων ουσιών

3. Επώαση των κυττάρων σε υποτονικό διάλυμα ώστε να σπάσει η

κυτταρική μεμβράνη και να ελευθερωθούν τα χρωμοσώματα

4. Μεταφορά των χρωμοσωμάτων σε αντικειμενοφόρο πλάκα για

παρατήρηση σε μικροσκόπιο

5. Χρώση των χρωμοσωμάτων με ειδικές χρώσεις (ζώνες Giemsa) και

παρατήρηση
Χρωμοσώματα του ανθρώπου

❖ Στον πυρήνα κάθε σωµατικού κυττάρου φυσιολογικού αρσενικού ή

θηλυκού ατόµου υπάρχουν 23 ζεύγη χρωµοσωµάτων

❖ 22 ζεύγη μορφολογικά όμοια σε αρσενικά και θηλυκά άτομα:

Αυτοσωμικά χρωμοσώματα

❖ 1 ζεύγος φυλετικά χρωμοσώματα

Θηλυκά άτομα: ΧΧ (μορφολογικά όμοια)
Αρσενικά άτομα: XY (μορφολογικά διαφέρουν)

❖ Η παρουσία του Y χρωμοσώματος καθορίζει το αρσενικό άτομο,

ενώ η απουσία του καθορίζει το θηλυκό άτομο
 Γενετικό υλικό στα μιτοχόνδρια

❖ Ta μιτοχόνδρια των ζωικών & των

φυτικών κυττάρων, έχουν 2-10
κυκλικά δίκλωνα µόρια DNA

❖ Κωδικοποιούν ένα µικρό µέρος των

πρωτεϊνών που χρειάζονται για την
οξειδωτική φωσφορυλίωση

❖ Οι περισσότερες πρωτεΐνες που είναι

απαραίτητες για τη λειτουργία τους
κωδικοποιούνται από γονίδια του
DNA του πυρήνα

❖ Τα οργανίδια αυτά δεν µπορούν να

λειτουργήσουν ανεξάρτητα από τον
πυρήνα και για το λόγο αυτό
χαρακτηρίζονται ηµιαυτόνοµα
Γενετικό υλικό στα μιτοχόνδρια

❖ Τα μιτοχόνδρια ορισµένων
κατώτερων πρωτόζωων, έχουν
γραμμικό DNA

❖ Το ζυγωτό των ανώτερων

οργανισµών περιέχει µόνο τα
µιτοχόνδρια που προέρχονται από
το ωάριο

❖ Εποµένως τα µιτοχονδριακά
γονίδια είναι µητρικής προέλευσης
Γενετικό υλικό στους χλωροπλάστες

❖ Το DNA τους είναι δίκλωνο κυκλικό,

µεγαλύτερου µεγέθους από το DNA
των µιτοχονδρίων

❖ Κωδικοποιεί ένα µικρό µέρος των

πρωτεϊνών που χρειάζονται για τη
φωτοσύνθεση

❖ Οι περισσότερες πρωτεΐνες που είναι

απαραίτητες για τη λειτουργία τους
κωδικοποιούνται από γονίδια του DNA
του πυρήνα

❖ Οι χλωροπλάστες είναι όπως και τα

μιτοχόνδρια ημιαυτόνομα οργανίδια
Γενετικό υλικό των ιών

❖ Ιοί µε γενετικό υλικό DNA. Το DNA µπορεί να είναι:

- Μονόκλωνο, Γραµµικό ή Κυκλικό
- ∆ίκλωνο, Γραµµικό ή Κυκλικό

❖ Ιοί µε γενετικό υλικό RNA. Το RNA µπορεί να είναι:

- Μονόκλωνο, Γραµµικό, σπάνια κυκλικό
- ∆ίκλωνο, Γραµµικό, σπάνια κυκλικό