Professional Documents
Culture Documents
1. Giriş .............................................................................................................................. 3
2. PLC Yapısı ................................................................................................................... 4
2.1. Merkezi İşlem Birimi (CPU) ................................................................................. 5
2.2. Giriş Çıkış Ara Birimleri ....................................................................................... 6
2.2.1. Ayrık I/O ........................................................................................................ 6
3. PLC ile Röle Sistemi Arasındaki Fark ......................................................................... 8
Kumanda Sistemi Analizi................................................................................................. 8
4. PLC Seçim Ölçütleri..................................................................................................... 8
5. S7-200 PLC ve Genel Özellikleri................................................................................. 9
6. İşletim Sistemi ............................................................................................................ 10
7. PLC Programlanması................................................................................................. 10
7.1.Ladder (Merdiven) Programlama dili.................................................................. 11
7.2. Boolean (Deyimsel) Programlama dili ................................................................ 11
7.3. S7-200 PLC Programlanması .............................................................................. 11
7.4. PLC Kumanda Komutları.................................................................................... 12
7.5. Komutların Yürütülmesi ve Lojik Yığın ............................................................. 12
8. Zamanlayıcılar ve Sayıcılar........................................................................................ 13
8.1. Giriş ..................................................................................................................... 13
8.2. Zamanlayıcılar ..................................................................................................... 13
8.2.1. Gecikmeli Çalışan Zamanlayıcı ................................................................... 13
8.2.2. Kalıcı Gecikmeli Çalışan Zamanlayıcı......................................................... 15
NOT : Açıklama ..................................................................................................... 15
8.2.3 İki Zaman Rölesi Tipi Arasındaki Fark......................................................... 16
8.3. Sayıcılar............................................................................................................... 16
8.3.1. İleri Sayıcılar ................................................................................................ 16
8.3.2. İleri - Geri Sayıcılar..................................................................................... 18
9. Matematiksel İşlemler ................................................................................................ 20
9.1. Tam Sayı Toplama............................................................................................... 20
9.2. Tam Sayı Çıkarma ............................................................................................... 20
9.3. Tam Sayı Çarpma ................................................................................................ 21
9.4. Tam Sayı Bölme .................................................................................................. 21
9.5. Baytı Arttır........................................................................................................... 22
9.6. Baytı Azalt........................................................................................................... 22
10. Program Akış Denetim Komutları........................................................................... 23
Son .......................................................................................................................... 23
Dur .......................................................................................................................... 23
Gözetleyiciyi Resetle.............................................................................................. 23
Sıçra ........................................................................................................................ 24
Etiket....................................................................................................................... 24
Çağır ....................................................................................................................... 25
Altprogram ............................................................................................................. 25
Geri Dön ................................................................................................................. 25
For........................................................................................................................... 26
Next ........................................................................................................................ 26
İşlem Yok ............................................................................................................... 26
TAŞI/DOLDUR/TABLO ....................................................................................... 27
1
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Bayt Taşı................................................................................................................. 27
Bayt Blok Taşı ........................................................................................................ 27
Baytı Sağa Kaydır................................................................................................... 28
Baytı Sağa Döndür ................................................................................................. 28
Shift Register Bit .................................................................................................... 29
Hafızayı Doldur ...................................................................................................... 29
İNTERRUPT .............................................................................................................. 30
Interrupt İlişkilendir ............................................................................................... 30
Interrupt İlişkisini Kaldır........................................................................................ 30
Interrupt Altprogramı ............................................................................................. 31
Interruptlara İzin Ver.............................................................................................. 31
Interrupt İznini Kaldır............................................................................................. 31
Interrupttan Dönüş.................................................................................................. 32
V. UYGULAMA ÖRNEKLERİ .................................................................................... 33
UYGULAMA 1-A...................................................................................................... 33
UYGULAMA 1-B...................................................................................................... 35
UYGULAMA - 2........................................................................................................ 37
UYGULAMA - 3........................................................................................................ 39
UYGULAMA - 5........................................................................................................ 44
UYGULAMA - 6........................................................................................................ 48
UYGULAMA - 7........................................................................................................ 49
UYGULAMA - 8........................................................................................................ 50
UYGULAMA - 9........................................................................................................ 52
UYGULAMA - 10...................................................................................................... 56
UYGULAMA - 11...................................................................................................... 58
UYGULAMA - 12...................................................................................................... 61
UYGULAMA - 13...................................................................................................... 64
UYGULAMA - 14...................................................................................................... 67
2
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
1. Giriş
Endüstriyel otomasyon sistemleri, her geçen gün, artan bir hızla gelişmekte ve üretim
sürecindeki işlevleri artmaktadır. Otomasyon sistemlerinin tasarımı ve etkin kullanımı
için gerekli olan temel unsur bilgi ve bilgiye erişim hızıdır.
Günümüzde endüstriyel otomasyon cihazları denilince ilk akla gelen cihaz PLC’dir.
Teknolojinin gelişmesine bağlı olarak da PLC’ ler de gelişmiş ve ilk PLC’lere göre
epey gelişmeye uğramıştır. Teknik gelişmeler ile PLC’ lere eklenen yeni özellikle ise;
• PID denetin kontrolünü yapabilmesi ,
• Denetim yerinden farklı mesafelerden PLC’lere internet aracılığı ile kontrol
verilerinin üretici firma tarafından belirlenen belirli protokoller aracılığı ile
aktarılabiliyor olması,
• Step motor denetiminin ayrı sürücü sistemlerine ihtiyaç duyulmada PLC’ye ilave
edilecek ilave modüller aracılığıyla direkt olarak yapılabiliyor olması,
• Termokupl gibi sıcaklık algılayıcılarının ilave modüller aracılığıyla PLC’ye
doğrudan bağlanabilmesi,
• Hızlı darbe üreten sensörlerin, yaklaşım anahtarları v.b. gibi cihazların ürettikleri
darbeleri algılamak için geliştirilen modüller,
• Ve en önemlisi ise PLC’nin endüstriyel otomasyonda yaygınlığının artması için
firmalar tarafından hazırlanan paket yazılım programlarının teknik elemanların daha
kolay anlayabileceği ve kullanabileceği hale getirilmesi.
PLC’ler giriş ve çıkış terminalleri bulunan basit bir kutu görünümündedir. Bunun
yanında bir programlama ünitesi ve ihtiyaca göre giriş ve çıkışların sayısını arttırmak
için ilave modüller bulunabilmektedir.
3
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Bir PLC, diğer sayısal veri işleme makineleri gibi merkezi işlem birimi, bellek birimi ve
giriş-çıkış birimlerinden oluşur. Ayrıca, programı yedeklemek yada başka bir PLC ’ye
aktarmak için ayrılabilir bir EEPROM belleği, giriş-çıkış sayısını artırmak için ayrık
genişleme birimi, analog giriş-çıkış birimi, enerji kesilmeleri durumunda PLC ’yi
besleyen yedek güç kaynağı gibi birimler de bulunur.
Bellek birimi; Giriş görüntü belleği, veri belleği, program belleği gibi kısımlara ayrılmış
olup, bu bellek alanları farklı işlevler için kullanılır.
Giriş birimi, kontrol edilen sistemle ilgili algılama ve kumanda elemanlarından gelen
elektriksel işaretleri PLC ’de işlenecek lojik gerilim seviyelerine dönüştüren birimdir.
Kontrol edilen sisteme ilişkin basınç, seviye, sıcaklık algılayıcıları, kumanda düğmeleri
sınır ve yakınlık anahtarı gibi elemanlardan gelen iki değerli işaretler (var-yok , 1 veya
0) giriş birimi üzerinden alınır. Giriş birimi işaret seviyesi değerleri 24V, 48V, 100V-
120V, 200V-240V doğru veya alternatif akım olabilir.
Çıkış birimi, PLC ’de hesaplanan çıkış noktalarına ilişkin lojik gerilim seviyelerini,
kontrol edilen sistemdeki kontaktör, röle, selenoid gibi kumanda elemanlarını sürmeye
uygun elektriksel işaretlere dönüştüren birimdir. Çıkış birimi röle, triyak yada
transistörlü devrelerden oluşabilir. Yüksek hızlı açma ve kapama gerektiren
durumlarda, doğru akımda transistörlü, alternatif akımda triyaklı çıkış birimleri diğer
durumlarda genellikle röleli çıkış birimleri kullanılır.
Her bir PLC, bir programlayıcı birimi ile programlanır. Programlayıcı birimi, kumanda
devresine ilişkin programın yazılması, PLC ’ye aktarılması yada PLC ’deki programın
alınması ve yeniden düzenlenmesi gibi amaçlar için kullanılan bir el programlayıcısı
yada kişisel bilgisayarlarda çalışan bir programlama yazılımı olabilir. Her PLC üreticisi
firma, özellikle kumanda devreleri ile ilgili kişilerin çok hızlı ve kolay uyum
sağlayabilecekleri programlama yazılımları geliştirmişlerdir.
2. PLC Yapısı
4
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
PLC’nin içinde bir mikroişlemci vardır. Yapılacak işlemler bir program haline getirilip
bellekte saklanır. Bellek elemanı olarak RAM, ROM PROM, EPROM veya EEPROM
kullanılır. Bellekte saklanılan program mikroişlemci tarafından okunarak işleme konur.
Çıkış Elemanları
Motor Selenoid Sürücü Elemanlar Yükler
CPU, bellekle birlikte bir PLC’ye zeka veren kısım olup bellekte saklı programın
gerektirdiği bütün aritmetik, mantık ve veri işleme gibi operasyonlar bu birimde
gerçekleştirilir. Temelinde mikroişlemci denilen, çok yüksek oranda tümleşik devre
teknolojisinin bir ürünü yer alır. İki ayrı yapımcı aynı mikroişlemciyi kullanabilir, fakat
değişik işletim sistemleri nedeni ile sonuç PLC’ lerin yetenekleri farklı olabilir. İşletim
sistemi yapımcı tarafından hazırlanmış olup genelde PLC kullanıcısına açık değildir.
İşletim sistemi diyagnostik prosedürleri de içerir. Bu prosedürler genelde ilk
başlangıçta kendinden çalışan veya kullanıcı tarafından çalıştırılan olmak üzere iki
genel türe ayrılırlar. Birinci tür diyagnostikler, genelde, sadece işletim sisteminin
kullandığı belleği test ederler.Kullanıcı tarafından geliştirilen diyagnostikler ise bütün
belleği ve iletişim kapıları gibi diğer unsurları teste tabi tutarlar.
5
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
İ I/O işleme
Ş
L
Diagnostikler Denetim
CPU E Uygulama
T
Denetim prog. Programı
İ
M çalıştırılması
Yukarıda belirtilen bütün operasyonlar bazı PC’lerde bir tek mikroişlemci ile
gerçekleştirilir. Günümüzde daha yaygın olan yaklaşım işletim sisteminin görevlerini
birkaç mikroişlemci arasında bölmektir. Bu yaklaşımda (multi-processing) her-bir
mikroişlemcinin belirli görevleri vardır. Yaygın olarak kullanılan çift mikro-işlemcili
yaklaşımda mikroişlemcilerden biri denetim diğeri ise mantık işlemlerini üstlenir.
Denetim mikroişlemcisi denetim çevirimindeki denklemleri, operatörle etkileşim gibi
daha karmaşık hesap ve veri işlemlerini yapar. Diğeri ise zamanlama, mantık ve sayma
gibi işlemlerle birlikte uygulama programının taramasını gerçekleştirir. Programın bir
yerinde kendi yeteneğinin üstüne çıkan bir işlemle karşılaşırsa bunu denetim
mikroişlemcisine aktarır ve taramaya devam eder.
Son yıllarda ortaya çıkan yeni bir gelişme de akıllı I/O arabağlarıdır. Bu I/O’ların bir
mikroişlemcisi ve belleği ve de uygulama programına bağlı olmayan bir mini işletim
programı vardır. Böyle akıllı bir modüle örnek olarak PID (Proportional –Integral –
Derivative ) denetim modülü gösterilebilir.
En yaygın olarak kullanılan arabirim türü ayrık I/O arabirim olup CPU’ nun “1” veya
“0” türü çıkışı olan giriş elemanları veya “1” veya “0” türlü bir çıkışla denetlenebilecek
anahtarları, limit anahtarları, düzey anahtarları, motor kontaktör veya röle kontakları,
seçici anahtarlar, fotoelektrik gözler sayılabilir. Ayrık I/O arabirim ile denetlenebilecek
çıkış elemanları için ise alarmlar, denetim röleleri, selenoidler, motor starterleri, fanlar,
v.b. birer örnek olarak gösterilebilir.
6
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
A.A. veya
D.A. besleme
1 V
2 1
3 2
C -V
A.A. veya
D.A. besleme
L1 +V
1 1
2 2
C -V
7
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Röle sistemlerinde her türlü kumanda işlemleri rölelerle yapılırken, PLC’ de bu işlemler
mikroişlemci tarafından gerçekleştirilmektedir. Mikroişlemcinin bir entegre olduğu
düşünülürse kapladığı alan ve kullanım kolaylığı açısından röleli sistemlerden çok üstün
olduğu görülmektedir.
Röleli sistemlerde kontrol bölümü röle bağlantıları ile yapılır. PLC sisteminde ise bu
işlem mikroişlemci ve bellekten oluşan bir elektronik devre ile yapılmaktadır.
Röleli sistemler ile yapılacak kontrol işlemleri röle bağlantıları ile sınırlıdır. Karmaşık
işlemlerde kullanılan röle sayısının artması sebebiyle kontrol işleminin hacmi büyümüş
olur. Ayrıca mevcut sitemde bir değişiklik yapmak oldukça zordur.
Bir kumanda sistemi için PLC seçiminde göz önüne alınması gereken özellikler şu
şekilde sıralanabilir;
- İki seviyeli kumanda işaretlerinin bağlandığı ayrık (lojik, dijital) giriş-çıkış
noktası sayısı ve elektriksel özellikleri,
- Program ve veri belleği kapasitesi,
- Komut işleme hızı,
- Zamanlayıcı ve sayıcı sayısı,
- Gerçek-zaman saati,
- Kesme işletim yeteneği,
- İletişim olanakları,
- Program yedekleme olanağı,
8
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
- Şifre koruması,
PLC ’nin geri beslemeli kontrol sistemlerinde kullanımı için ayrıca analog giriş-çıkış
sayısı, matematik işlem yeteneği ve komutların işlenme hızları gibi özellikler de aranır.
S7-200 serisinin CPU-210, CPU-212, CPU-214, CPU-215, CPU-216 olarak beş ayrı
modeli vardır. CPU-210 modeli, çok küçük boyutlu basit kumanda devrelerinin
gerçekleşmesinde kullanılır. Diğer modeller hem kumanda devreleri hem de geri
beslemeli kontrol devrelerinin gerçekleşmesi için kullanılabilir. Ancak, CPU-214, CPU-
215 ve CPU-216 modellerinde gerçek sayılar üzerinde matematiksel işlem yapabilme
olanağı sağlayan komutlar bulunduğundan geri beslemeli kontrol algoritmaları veya
sayısal filtre yazılımları daha kolay gerçekleşebilir. CPU-215, CPU-216 modellerinde
ise endüstriyel kontrol sistemlerinde yaygın olarak kullanılan PID denetleyici işlevini
doğrudan gerçekleyen PID fonksiyon komutu bulunur.
S7-200 ailesi kullanıcılara geniş bir CPU yelpazesi sunmaktadır. Tablo 1’de S7-200
ailesinin kapasiteleri, birbirinden farklı olan CPU üniteleri genel olarak verilmiştir.
9
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
6. İşletim Sistemi
Kalıcı ve yalnız okunabilir bir bellek alanına üretici firma tarafından yazılmış olan
işletim sistemi programı, PLC’nin çalışmasını düzenler ve kullanıcı programının
yürütülmesini sağlar. Genel olarak bir işletim sistemi programı;
Programın yürütülmesi, birinci komuttan, son komuta kadar (END) bütün komutların
sırayla işlenmesi biçiminde olur. Alt program kullanılması durumunda, alt programın
işletilmesine ilişkin koşullar sağlandığında program akışı alt programa geçer, alt
programa yazılan komutlar sırayla işlendikten sonra tekrar ana programa dönülür.
Kesme ile işletilen alt programlar kesme koşulları sağlandığı anda, program tarama
çevriminin herhangi bir yerinde işletilebilir.
7. PLC Programlanması
PLC programlama yöntemleri genel olarak dört temel başlık altında toplanabilir.
Bunlar;
1 – Ladder ( Merdiven ) Programlama dili,
2 – Boolean ( Deyimsel ) Programlama dili,
3 – İşlevsel Bloklar ( Lojik Kapılar ) ile Programlama,
4 – İngilizce Bildirimler ile Programlama,
İlk iki programlama dili temel programlama dili olup en çok kullanılan PLC
programlama dilleridir.
10
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Simatic S-7 ile programlama yapılırken dikkat edilmesi gereken önemli bir özellik ise
her network içinde sadece bir temel akış diyagramının olmasıdır.
Bu programlama dilinde, denetim uygulama programı ilk olarak röleli sistem olarak
tasarlanır. Daha sonra uygun deyimsel komutlar kullanılarak program boolean diline
çevrilir. Bu dilin uygulamasının güç olmasına karşın tercih edilmesinin en önemli
sebebi PLC terminalinin yanında PC bulunmamasıdır. Bu yüzden PLC programlama
aracı olarak kullanılan tuş takımı ile programlamada genelde bu programlama dili
kullanılır. En büyük dezavantajı ise her PLC markasında boolean dilindeki komut
karşılıklarının farklı olmasıdır.
S7-200 serisi denetleyicilerini programlamak için hem komut (deyim) listesi (statement
list, STL) hem de merdiven diyagramı (ladder diyagram,LAD) programlama teknikleri
bulunan programlama yazılımları kullanılır.
11
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
S7-200 PLC’de komutlar, koşullu işletilen ve koşulsuz işletilen komutlar olarak iki
gruba ayrılır. Koşulsuz işletilen komutlar işlem sırası geldiğinde hiçbir koşula bağlı
olmadan yürütülen komutlardır. Koşullu işletilen komutlar ise, lojik yığın belleğinin
birinci seviyesindeki değere bakılarak yürütülen komutlardır. Bu tür komutlar, işlem
sırası geldiğinde yığının birinci seviyesinin içeriği bir ise yürütülür, sıfır ise yürütülmez.
Şimdi bu komutları ayrıntılı olarak inceleyelim;
12
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
8. Zamanlayıcılar ve Sayıcılar
8.1. Giriş
8.2. Zamanlayıcılar
S7-200 PLC’de iki tür zamanlayıcı vardır. Gecikmeli çalışan (on- delay timer) ve kalıcı
gecikmeli çalışan zamanlayıcı (retentive on-delay timer). Zamanlayıcı içeriği 16 bitlik
bir veri alanında tutulur ve zamanlayıcı durumu aynı simgelerle adreslenen 1 bitlik bir
veri alanında bulunur.
Zamanlayıcı adresleri ile ilgili bir işlem yapılırken uygulanan komuta bağlı olarak
zamanlayıcı içeriği yada zamanlayıcı biti kullanılır. Örneğin, 1 bitlik işlem yapan
komutlar yürütüldüğünde zamanlayıcı biti, 16 bitlik işlem yapan komutlar
yürütüldüğünde zamanlayıcı kaydedicisi içeriği (16 bit) ile ilgili işlem yapılır.
TON Txxx,PT
13
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
PT (word):
VW, T, C, IW, QW, MW, SMW, SW, AC, AIW, Sabit, *VD, *AC
PT: 0
Örneğin T32 için PT= 10000 ise, bu 10.000 x 1 ms= 10 sn'ye karşılık gelir. Yani zaman
rölesi IN girişi geldiği sürece 10 sn bekleyecek (ama bu esnada 1 ms'lik kademeler
halinde sayacak), sonra çıkışı 1 olacaktır.
Durum tablosunda, zaman rölesi ve sayıcı değerlerini bit veya word olarak
izleyebilirsiniz. Bit olarak izlediğinizde çıkış durumu (açık veya kapalı) görüntülenir.
Word olarak izlediğinizde anlık değer görüntülenir.
14
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
TONR Txxx,PT
Kalıcı gecikmeli çalışan zamanlayıcı yukarıdaki komut ile programlanır. Burada PT, 1
ile 32767 değerleri arasında herhangi bir tamsayı yada 16 bitlik veri adresi ve Txxx ise;
Operandlar:
NOT : Açıklama
Gecikmeli çalışan zaman rölesi (TON) kutusu, tetikleyen giriş (IN) geldiğinde
maksimum zaman değerine kadar çalışır. Eğer Txxx >= Ayar Değeri (PT) ise, çıkış biti
T set edilir. Sayma esnasında IN girişi 0 olursa sayma durur ancak röle sıfırlanmaz, yani
IN girişi gelince saymaya kaldığı yerden devam eder. Aşağıdaki tabloda CPU 'lardaki
zaman rölesi numarasına göre sayma kademesi (veya çözünürlük) görülmektedir.
Zaman rölesinin ayarı PT değeri ile bu kademenin çarpılmasıyla oluşur. Örneğin T0 için
PT= 10000 ise, bu 10.000 x 1 ms= 10 sn'ye karşılık gelir. Yani zaman rölesi IN girişi
geldiği sürece 10 sn bekleyecek (ama bu esnada 1 ms'lik kademeler halinde sayacak),
sonra çıkışı 1 olacaktır.
15
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Durum tablosunda, zaman rölesi ve sayıcı değerlerini bit veya word olarak
izleyebilirsiniz. Bit olarak izlediğinizde çıkış durumu (açık veya kapalı) görüntülenir.
Word olarak izlediğinizde anlık değer görüntülenir.
S7-200 iki ayrı zaman rölesi sunar: Gecikmeli çalışan (TON) ve alıcı gecikmeli çalışan
(TONR). İki zaman rölesi tipi arasında girişe verilen tepkiye göre farklılık vardır.
Giriş gittiğinde TON sıfırlanır. Oysa, TONR sıfırlanmaz, daha önce saydığı sayma
(veya zaman) değerini saklar. TONR zaman rölesi tekrar enerjilendiğinde (enable)
önceki sayma değerinin üzerine ekleyerek çalışır.
O halde, TON zaman rölesi tek bir aralığın zaman kontrolu için uygunken, TONR
birden çok aralığın zaman kontroluna daha yatkındır.
8.3. Sayıcılar
S7-200 denetleyicisinde ileri sayma için CTU ve ileri/geri sayma için CTUD komutları
kullanılır. Her sayıcı veri alanı aynı simge ile gösterilen iki kısımdan oluşur: Birinci
kısım sayıcı kaydedicisi içeriğin bulunduğu 16 bitlik alan ve ikinci kısım 1 bitlik sayıcı
biti alanıdır. Herhangi bir işlem yapılırken hangi verinin kullanılacağı, zamanlayıcılarda
olduğu gibi, yürütülen komutla belirlenir. Örneğin, bit işlemi yapan komutlar
yürütüldüğünde sayıcı biti, kelime işlemi yapan komutlar yürütüldüğünde sayıcı içeriği
(16 bit) işlenir.
İleri sayıcıda (CTU), yığın belleğinin ikinci seviyesindeki verinin 0’dan 1 değerine her
geçişinde sayıcı kaydedicisi içeriği 1 artar. Yığın belleğinin birinci seviyesindeki değer
1 olduğunda sayıcı içeriği ve sayıcı biti sıfırlanır. Sayıcı içeriği PV (preset value )
değerine eşit ve büyük olduğunda sayıcı biti bir değerini alır. Sayıcı kaydedicisi
16
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Yukarı Sayıcı (CTU) kutusu, CU girişinin her pozitif yükselen kenarında (0'dan 1'e
dönüşünde) sayar. Eğer Cxxx >= Ayar Değeri (PV) ise, çıkış biti set edilir. Reset (R)
girişi gelirse sıfırlanır. Maksimum sayma ve ayar değeri 32767'dir.
Durum tablosunda, zaman rölesi ve sayıcı değerlerini bit veya word olarak
izleyebilirsiniz. Bit olarak izlediğinizde çıkış durumu (açık veya kapalı) görüntülenir.
Word olarak izlediğinizde anlık değer görüntülenir.
17
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
İleri – geri sayıcıda (CTUD), yığın belleğinin üçüncü seviyesindeki değerin 0’dan 1’e
her geçişinde, sayıcı kaydedicisinin içeriği 1 artar; yığın belleğinin ikinci seviyesindeki
değerin 0’dan 1 değerine her geçişinde sayıcı içeriği 1 azalır. Yığın belleğinin birinci
seviyesindeki değer 1 olduğunda sayıcı içeriği ve sayıcı biti sıfırlanır. Sayıcı içeriği PV
(preset value) değerine eşit ve büyük olduğunda sayıcı biti 1 değerini alır. Sayıcı
kaydedicisi içeriği en küçük -32767, en büyük 32767 değerlerini alabilir.
İleri – geri sayıcı komutu kullanıldığında sayıcı içeriği, ileri sayıcıdan farklı olarak, -
32767 ve 32767 değerleri arasında değişebilir. Sayıcı ileri sayımda iken, en büyük
işaretli tam sayı olan +32767 değerine ulaşıldıktan sonra sayıcı içeriğinin alacağı değer,
en küçük işaretli tam sayı olan –32767 değeridir. Bu değerden sonra sayıcı içeriği
artarak (-32767, -32766, -32765,...,0,...,+32765, +32766, +32767) değişir. Sayıcı geri
sayımda iken, -32768 değeri aşıldığında sayıcı içeriği en büyük işaretli tam sayı olan
32767 değerini alır ve bu değerden sonra azalarak değişir.
18
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
işaretin her yükselen kenarı ile 1 azalır. I0.2 girişine işaret uygulandığında (I0.2=1)
sayıcı içeriği ve sayıcı biti sıfırlanır.
Yukarı/Aşağı Sayıcı (CTUD) kutusu, yukarı say (CU) girişinin her pozitif yükselen
kenarında (0'dan 1'e dönüşünde) yukarı sayar. Aşağı say (CD) girişinin her pozitif
yükselen kenarında aşağı sayar. Reset (R) girişi gelirse sıfırlanır.
CPU 212, 214, 215, 216: Eğer Cxxx >= Ayar Değeri (PV) ise, çıkış biti set edilir.
Maksimum sayma ve ayar değeri 32767'dir. Yukarı sayma maksimum değere (32,767),
aşağı sayma minimum değere (-32,768) ulaşınca durur.
Durum tablosunda, zaman rölesi ve sayıcı değerlerini bit veya word olarak
izleyebilirsiniz. Bit olarak izlediğinizde çıkış durumu (açık veya kapalı) görüntülenir.
Word olarak izlediğinizde anlık değer görüntülenir.
CPU 210: Maksimum sayma değerine ulaştıktan sonra gelecek bir yukarı say girişi
sayma değerini minimum (-32,768) yapar. Minimum sayma değerine ulaştıktan sonra
gelecek aşağı say girişi sayma değerini maksimum (32,767) yapar.
19
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
9. Matematiksel İşlemler
Sembol:
ADD_I
EN
IN1
IN2 OUT
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki değer toplanacak olan tamsayı değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi bir word adresinden de atama yapılabilir.
Bu kutu, iki tane 16 bit tam sayıyı (IN1, IN2), toplar ve sonucu 16 bit olarak çıkışa
(OUT) yazar, yani: IN1 + IN2 = OUT
Not: ADD komutu tam sayı, double word ve gerçel sayı toplama işlemlerinde de
kullanılır.
Sembol:
SUB_I
EN
IN1
IN2 OUT
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki değer çıkarılacak olan tamsayı değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi adresten de atama yapılabilir.
20
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Not:
OUT negatif olursa SM 1.2 (negatif) biti set edilir.
Not: SUB komutu tam sayı, double word ve gerçel sayı toplama işlemlerinde kullanılır.
Sembol:
MUL
EN
IN1
IN2 OUT
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki değer çarpılacak olan tamsayı değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi adresden de atama yapılabilir.
Açıklama:
Bu kutu, iki tane 16 bit tam sayıyı (IN1, IN2) çarpar ve sonucu 32 bit olarak çıkışa
(OUT) yazar, yani: IN1 * IN2 = OUT
Sembol:
DIV
EN
IN1
IN2 OUT
Operandlar:
IN1, IN2 (word): Bu iki değer bölünecek olan tamsayı değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi adresden de atama yapılabilir.
Açıklama:
21
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Bu kutu, iki 16 bit tam sayıyı (IN1, IN2) böler ve sonuç ve kalanı 32 bit olarak OUT'a
yazar, yani IN1/IN2=OUT. OUT double word'ünün küçük word'ü kalanı, büyük word'ü
bölümü içerir.
Sembol:
INC_B
EN
IN OUT
Operandlar:
IN (byte): Değeri arttırılacak olan sayı değeri sabit olarak veya bir adresten atanabilir.
OUT (byte): Sonuç burada belirtilen adrese atanır.
Açıklama:
Bu komut, giriş bayt değerine (IN) 1 ilave eder ve çıkış baytına (OUT) yazar. Yani, IN
+ 1 = OUT
Not: Bu komut bayt , word ve double word işlemleri içinde gerçekleştirebilir.
Sembol:
DEC_B
EN
IN OUT
Operandlar:
IN (byte): Değeri azaltılacak olan sayı değeri sabit olarak veya bir adresten atanabilir.
OUT (byte): Sonuç burada belirtilen adrese atanır.
Açıklama:
Bu kutu, giriş bayt değerinden (IN) 1 çıkartır ve çıkış baytına (OUT) yazar. Yani, IN - 1
= OUT
22
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Son
Semboller:
Açıklama:
Koşullu Son, önceki mantığa göre (bobine enerji geliyorsa) programı bitirir.
Koşulsuz Son, kullanıcı programını bitirmek için kullanılır. Her zaman için ana
programın (alt programlar hariç) son devresini oluşturur.
Bir programda Koşullu Son (END) bulunmayabilir veya birden çok bulunabilir, ancak
mutlaka ve yalnızca bir adet Koşulsuz Son bulunmalıdır.
Dur
Sembol:
STOP
Açıklama:
CPU'yu STOP konumuna getirerek program akışını keser.
Not:
CPU'nun tekrar RUN konumuna geçirilmesi elle (programlama paketinden ya da
CPU'nun üzerindeki anahtardan) yapılacağı için çok dikkatli kullanılmalıdır.
Eğer STOP komutu bir interrupt alt programı içersinde çalıştırılırsa, alt program anında
sonlandırılır, bütün diğer bekleyen interruptlar ihmal edilir. Ana program sonuna kadar
icra edilir ve o tarama sonunda RUN’dan STOP’a geçilir.
Gözetleyiciyi Resetle
Sembol:
WDR
Açıklama:
Program tarama süresinin belli bir süreyi (300 milisaniye) aşması durumunda dahili
Gözetleyici devreye girer ve CPU'yu STOP konumuna sokar. Gözetleyiciyi Resetle,
Gözetleyicinin saydığı süreyi sıfırlayarak program tarama süresinin uzatılmasını sağlar.
23
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Not:
Bir döngü içerisine yerleştirilecek Anında Giriş Kontağı ve Gözetleyiciyi Resetle
çıkışıyla CPU'nun hiçbir işlem yapmadan o girişi beklemesi sağlanabilir.
Uyarı:
Tarama süresinin hiç gözetlenmeden sınırsız olarak uzatılmasına izin verilmesi
girişlerin geç okunmasına ya da hiç okunmamasına neden olabilir. Bu da hayati ya da
maddi tehlike yaratabilir.
Program taramasının 300 msn’yi aşmasını ya da bir interrupt olgusunun ana programa
dönüşü 300 msn’den daha çok geciktireceğini düşünüyorsanız bu komutu
kullanabilirsiniz.
Aşağıdaki işlemler taramanın sonunda yapıldığından, programın bir döngüye sokulması
bu işlemleri engelleyecektir:
Not: CPU üzerindeki anahtarın STOP konumuna alınması STOP konumuna 1.4 saniye
içinde geçilmesiyle sonuçlanacaktır.
Sıçra
n
Sembol:
JMP
Etiket
Sembol:
n
LBL
24
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Çağır
Sembol:
n
CALL
Altprogram
Sembol:
n
SBR
Geri Dön
Semboller:
Açıklama:
Koşullu Geri Dön, önceki mantığa göre (komuta enerji geliyorsa) alt programı bitirir.
Koşulsuz Geri Dön, alt programını bitirmek için kullanılır. Her zaman için alt
programın son devresini oluşturur.
Bir alt programda Koşullu Geri Dön bulunmayabilir veya birden çok bulunabilir, ancak
mutlaka ve yalnızca bir adet Koşulsuz Geri Dön bulunmalıdır.
25
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
For
Sembol:
FOR
EN
INDEX
INITIAL
FINAL
Açıklama:
NEXT kutusuyla birlikte kullanılan bu kutu, ikisi arasında yer alan komutların
döngüsünü sağlar. Başlangıç değeri (INITIAL) ile son değer (FINAL) arasındaki fark
kadar döngü tekrarlanır. Döngünün her icrasında kutu, INDEX değerini bir arttırır.
INDEX değeri FINAL değerinden büyük olduğu anda döngü sona erer. FINAL değeri
32766'dan büyük olamaz.
Başlangıç değeri, son değerden büyükse komut icra edilmez.
Örneğin, INITIAL değeri 1, FINAL değeri 10 olsun. Bu durumda, FOR ve NEXT
kutuları arasındaki komut(lar) 10 defa icra edilir ve her döngüde INDEX değeri 1,2,...10
şeklinde arttırılır.
Her FOR komutu bir NEXT’i gerektirir. FOR/NEXT döngülerini 8 kademeye kadar
dallandırabilirsiniz (Döngü içersinde bir başka FOR/NEXT döngüsü).
Çok fazla sayıda döngü, program tarama süresinin uzamasına ve CPU'nun Gözetleyici
tarafından STOP konumuna sokulmasıyla sonuçlanabilir.
Next
Sembol:
NEXT
İşlem Yok
Sembol: n
NOP
Açıklama:
26
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Kullanıcı programının icrası üzerinde hiçbir etkisi yoktur. n sayısı 1 ila 255 arasında
olabilir.
TAŞI/DOLDUR/TABLO
Bayt Taşı
Sembol:
MOV_B
EN
IN OUT
Operandlar:
IN (bayt): Taşınacak olan değer sabit veya adresi burada bildirilir.
Açıklama:
Bu kutu, giriş baytını (IN) çıkış baytına (OUT) taşır. Giriş baytı taşımadan etkilenmez.
Not: bu işlem bayt, word, double word ve gerçel sayılar için gerçekleştirilebilir.
Sembol:
BLKMOV_B
EN
IN
N OUT
Açıklama:
Bu kutu, IN baytından başlayan N adet baytı OUT adresinden başlayan bölgeye yazar.
N, 1 ila 255 arasında olabilir. Giriş, taşımadan etkilenmez.
Not: bu işlem bayt, word, double word ve gerçel sayılar için gerçekleştirilebilir.
27
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Sembol: SHR_B
EN
IN
N OUT
Açıklama:
Bu kutu, bayt değerini (IN) N adet bit kadar sağa kaydırır, sonuç çıkış baytına (OUT)
yazılır. Taşıma alanının dışında kalan bitler sıfırlanır. N, 8’den büyük olsa bile
kaydırma işlemi 8 bitle sınırlandırılır.
Sembol:
ROR_B
EN
IN
N OUT
Açıklama:
Bu kutu, bayt değerini (IN) sağa doğru N bit kadar döndürür (dışarı atılacak bitler diğer
başa yazılır) ve sonuç çıkış baytına (OUT) yazılır.
Eğer N, 8’e eşit veya büyükse, N’in 8‘li modu alınır. Sonuç değeri üzerinden döndürme
yapılır.
SM1.0 (sıfır) = 1 eğer OUT = 0
SM1.1 (taşma) = 1 döndürülen son bit = 1
Not: IN ¹ OUT iken:
Eğer N endirekt bir adresse ve OUT, endirekt adres pointer'ının bir baytını kapsayan bir
direkt adresse, komut geçersizdir. Eğer N ve OUT endirekt adres pointer'larıysa ve
pointer'lar eşitse, komut geçersizdir.
28
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Sembol:
SHRB
EN
DATA
S_BIT
Açıklama:
Malzeme ve veri akış kontrolu için büyük kolaylık sağlayan bu komut, bir bit (DATA)
değerini N ve S_BIT ile tanımlanan kütüğe (register) yazar ve kaydırır. S_BIT, kütüğün
başlangıç adresini, N ise bit olarak uzunluğunu tanımlar. N pozitif olursa kütüğün son
biti S_BIT + N'dir ve DATA(lar)'ın hareket yönü küçük adresten büyüğe doğrudur. N
negatif olursa kütüğün son biti S_BIT - N'dir ve hareket yönü terstir. Örneğin, S_BIT=
V100.0 ve N=4 olsun. Bu durumda kütüğün ilk adresi (DATA'nın yazılacağı yer)
V100.0, ve son adresi de V100.3'tür. Bu iki adres arasındaki bitlerin durumuna göre
örneğin dört sensörden geçen bir bant hattındaki malzemelerin takibi yapılabilir. Shift
register’in maksimum değeri pozitif veya negatif 64’dür. Bir taramada en fazla bir
kaydırma yapılabilir.
Hafızayı Doldur
Sembol:
FILL_N
EN
IN
N OUT
Açıklama:
Bu komut, başlangıç adresi OUT ile tanımlanan bölgeye IN word'ündeki değer N word
kere yazılır. N'in değeri 1 ila 255 arasında olabilir.
29
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
İNTERRUPT
Interrupt İlişkilendir
Sembol:
ATCH
EN
INT
EVEN
Operandlar:
Sembol:
DTCH
EN
EVEN
Operandlar:
EVENT (bayt): CPU 212: 0, 1, 8-10, 12
CPU 214: 0-20
30
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Interrupt Altprogramı
Sembol:
INT
Operandlar:
Sembol:
ENI
Sembol:
DISI
Açıklama:
31
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Interrupttan Dönüş
Sembol:
RET
I Koşulsuz Geri Dön
Açıklama:
Koşullu dön bobini, öncesindeki mantık 1 ise interrupt altprogramını sona erdirir. (CPU
210 tarafından desteklenmez.)
Koşulsuz geri dön bobini her interrupt programının son devresi olarak bulunmalıdır.
32
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
V. UYGULAMA ÖRNEKLERİ
UYGULAMA 1-A
Teorik Bilgi ;
Üç fazlı asenkron motorların devir yönlerinin değiştirilmesi, iki fazın yerlerinin
değiştirilmesi ile olmaktadır. Motor bir yöne doğru dönerken, motorun enerjisi
kesilmeden diğer yöne döndürülmeye çalışılması motorlara zarar vermektedir. Bu
nedenle kontak emniyetli çalıştırma kullanılır. Bu çözüm ile motorun enerjisinin
kesilmeden diğer yönde çalıştırılması engellenmiş olur.
Uygulamanın Yapılışı ;
33
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
üzerine bağlanır. I0.0 stop girişidir ve stop butonunun NK kontağı üzerinden bağlanır.
Stop butonlarının PLC yazılımında NA kontak olarak gösterilmelerinin sebebi, stop
butonlarının NK kontakları üzerinden bağlanıyor olmalarıdır. Program PLC ‘ye
gönderilerek (Download edilerek) programın çalışması PLC ‘ye bağlı kontaktörlerin
çalışmalarından takip edilir.
34
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA 1-B
Teorik Bilgi ;
İki yollu butonlar arasında yapılan bağlantıya, buton kilitleme denir. Böyle bir
devrede ileri dönüş kontaktörünün akımı (geri) butonunun üst kontaklarından, geri
dönüş kontaktörünün akımı da (ileri) butonunun üst kontaklarından devresini tamamlar.
Buton kilitlemeli bir bağlantıda, (STOP) butonuna basmadan motorun dönüş yönü
değiştirilebilir. Yalnız bu durumda motorun dönüş yönü ani olarak değişir. Ani olarak
dönüş yönünün değiştirilmesi, güç yol alan motorlara uygulanmaz. Aksi takdirde motor
şebekeden çok büyük akım çeker.
35
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Uygulama Yapılışı ;
36
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 2
Teorik Bilgi ;
Özellikle büyük güçlü motorların kalkınma anında çektikleri akım oldukça yüksektir
(Yaklaşık nominal akımın 3 katı yüksek akım çekerler). Bu dezavantajdan kurtulmak
için, motor ilk önce yıldız çalıştırılır. Böylece motor sargılarına daha düşük gerilim
uygulanmış olur( Anma gerilimi 380V olan bir motor için 220V olur). Böylece motora
yol verilirken daha az akım çekmesi sağlanmış olur. Motor belli bir süre çalıştıktan
sonra (3 sn-5 sn arası uygundur) bir zaman rölesi ile üçgen çalışmaya otomatik olarak
alınır.
37
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Uygulama Yapılışı ;
I0.0 //STOP
I0.1 //START
Q0.1 //YARDIMCI KONTAKTÖR ÇIKIŞI (K1)
Q0.0 //YILDIZ KONTAKTÖR ÇIKIŞI (K3)
Q0.2 //ÜÇGEN KONTAKTÖR ÇIKIŞI (K2)
Güç Devresi ;
38
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 3
Problem ;
Stop butonuna basıldığı zaman, M1, M2, M3, M4 motorları 3’er Saniye aralıklarla
devreden çıkmaktadır.
Sistemin Çalışması ;
Start butonuna basılması ile M1 kontaktörü çalışmaktadır. Dolayısı ile Q0.0 çıkışının da
kontakları yer değiştirir ve T37 zamanlayıcısı devreye girer ve saymaya başlar. 15’inci
saniyede T37 kontakları konum değiştirir ve M2 kontaktörü çalışır. Dolayısı ile Q0.1
çıkışı da devreye girerek kontakları konum değiştirir ve T38 zamanlayıcısı devreye
girerek saymaya başlar. T38 30’uncu saniye sonunda M3 kontaktörünü çalıştırır.
Dolayısıyla Q0.2 çıkışı da devreye girerek kontakları konum değiştirir ve T39
zamanlayıcısı devreye girerek saymaya başlar. T39 45’inci saniye sonunda M4
kontaktörünü devreye alır. Dolayısıyla Q0.3 çıkışı da devreye girerek kontakları konum
değiştirir ve devrenin çalışma noktası sağlanmış olur.
Stop butonuna basılmasıyla yardımcı kontaktör devreye girer. Dolayısıyla Q0.4 çıkışı
etkin olarak kontakları konum değiştirir ve T39’un enerjisini keserek, T39 ‘un
kontakları tekrar eski konumuna döner ve M4 motorunun enerjisini keserek motoru
devreden çıkartır. Q0.4 çıkışı aynı zamanda T33 zamanlayıcısını devreye alarak
saymaya başlamasını sağlar. T33 3’üncü saniye sonunda kontakları konum değiştirerek
T34 zamanlayıcısını devreye alıp T38 zamanlayıcısına bağlı kontağını açarak, T38
zamanlayıcısının enerjisiz kalmasını sağlar. Bu anda T38 devreden çıkıp ilk andaki
konuma gelen kontakları nedeni ile M3 motorunun da enerjisi kesilmiş olur. Böylece
M3 motoru devreden çıkmış olur. T34 zamanlayıcısı da 3’üncü saniye sonunda
kontakları konum değiştireceği için T37 zamanlayıcısının enerjisi kesilir ve T37
kontakları ilk konumlarına dönerken M2 motorunun da enerjisi kesilmiş olur ve
devreden çıkar.T34’ün enerjilenmesi sırasında T35 ‘i de devreye alarak enerjilenip
saymaya başlamasını sağlar. T35 zamanlayıcısı 3’üncü saniye sonunda kontakları
konum değiştirir ve M1 motorunun enerjisiz kalmasına, dolayısı ile M1’in de devreden
çıkmasını sağlamış olur.
39
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
40
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
41
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
42
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 4
Problem ;
M1, M2, M3 motorları 10’ar saniye aralıklarla devreye girecektir. Üçü birden 10 saniye
süreyle çalışacaktır. Sonra üçü birden on saniye süreyle duracaktır. Bu işlemlerden
sonra yine aynı sırayla aynı olay tekrarlanacaktır. Beşinci (5) çevrim sonunda sistem
kendiliğinden duracaktır. Sistemin tekrar çalışması için resetleme yapılacaktır.
Sistemin Çalışması ;
43
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 5
44
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Teorik Bilgi ;
PLC ’ler ve Flip-Flop devreleri yaygınlaşmadan önce trafik lambası sistemleri klasik
otomatik kumanda yöntemleri ile yapılmaktaydı. Bu yöntemde kontaktörler ve sıra
zaman röleleri kullanılmaktaydı. Bu yöntem hem maliyet, hem de işçilik açısından, hem
de hantal görünümü nedeni ile yeni arayışlara yol açtı. Böylece PLC ’li ve Flip-Flop ‘lu
devreler ortaya çıkmıştır. PLC ‘ler ; çıkışlarının direk 220V’a bağlanabilmesi, zaman
rölelerini kendi içinde bulundurabilmesi nedeniyle çok pratik çözümler üretmiş ve
kullanımı yaygınlaşmıştır. Bugün teknoloji devi haline gelen birçok ülkede PLC ‘lerin,
birbirlerine bağlanabilmeleri, Network çalışabilmeleri gibi avantajlarla tüm şehrin trafik
ışığı düzenleri bir merkezden yapılabilmektedir.
Sistemin Çalışması :
Start butonuna basılması ile birlikte sistem çalışmaya başlar. İlk olarak kırmızı lamba
yanar, aynı anda T37 çalışmaya başlar. 20’nci saniye sonunda T37 kontakları konum
değiştirerek sarı lamba yanar, aynı anda devre 1’deki T37 NK kontağı açılarak kırmızı
lambayı söndürür. Bu sırada T37, T38’ide enerjilendirmiştir. T38 20’nci saniye sonunda
kontakları konum değiştirir ve yeşil lambayı yakar. Aynı anda sarı lambayı söndürür ve
T39 devreye girmiştir. T39 20’nci saniye sonunda T37’yi devreden çıkarır. T37’nin
devreden çıkması ile yeşil lamba söner. Aynı anda devre 1’de bulunan T37’nin NK
kontağı ilk konuma gelerek enerjinin geçmesine izin verir ve böylece çevrim tekrar
başlamış olur.
Bu uygulamada Q0.1 yardımcı kontaktörü ucu boş bırakılır. Bilindiği gibi bu çıkışın
kontakları PLC içinde mevcuttur. Eğer çıkışlarımız yeterli olmasa idi, bu çıkışı
FLAG’lara atayabilirdik.
45
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
46
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
47
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 6
Teorik Bilgi :
Bu uygulamada bir butonun hem start hem de stop butonu olarak kullanılması
öğrenilecektir. Bağlanacak buton NA kontağı üzerinden start butonuymuş gibi
bağlanacaktır. Bu çalışma sisteminde butona ilk basışımız start, ikinci basışımız stop
olarak değerlendirilir.
48
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 7
Teorik Bilgi ;
PLC ‘lerde normal bobin çıkışlarının yanı sıra, bir çok özel işlemler yapan çeşitli
bobinler de bulunur. SET-RESET bobinleri de bunlardan biridir. Set’e giriş yapılması
ile bobin kurulmuş olur, kontaklarının konumlarını değiştirir. Reset ‘e giriş yapılması
ile bobin yeniden ilk durumuna döndürülmüş olur.
Sistemin Çalışması ;
Set butonuna basılması ile Set-Reset bobini enerjilenir ve Q0.1 çıkışını aktif yapar.
Reset butonuna basılması ile Set-Reset bobini ilk halini alır ve Q0.1 çıkışını keser.
49
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 8
Problem ;
Devrede NA push-start, NK push-stop, bir adet basınç sensörü, bir adet sıcaklık
sensörü, üç ayrı lamba, iki adet motor bulunmaktadır.
Sistemin Çalışması ;
Start butonuna basılması ile her iki motorun kontaktörü enerjilenir ve motorlar kalkınır.
Programdan anlaşıldığı gibi sıcaklık sensörünün aktif olması ile sarı lamba yanıp söner.
Birbirine seri bağlı sıcaklık ve basınç sensörü ancak ikisinin birden aktif olması ile
enerjiyi geçirir ve kırmızı lamba yanıp sönmesini sağlar. Son satırda yapılan paralel
bağlantı ile sıcaklık veya basınç sensörlerinden herhangi birinden sinyal gelmesi
durumunda enerji geçişine izin verir ve yeşil lambanın yanmasını sağlar.
Bunlardan ayrı olarak devre akış şemasına göre her iki sensörden (sıcaklık ve basınç
sensörleri) sinyal gelmesi durumunda her üç lamba yanıp söner. Yalnız basın
sensöründen sinyal gelmesi ile kırmızı ve yeşil lamba yanıp söner. Yalnız sıcaklık
sensöründen sinyal gelmesi durumunda sarı ve yeşil lamba beraber yanıp söner.
50
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
51
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 9
Teorik Bilgi ;
İÇ KİLİT ;
ACİL KAPANMA ;
Programın Algoritması ;
52
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
Program Başlangıcı
Dönmeli Anahtarı
Aç veya Kapat END
Pozisyona Getirildi
mi?
İç Kilit Çalıştırıldı
END
mı?
Döner Anahtar
KAPAT
Pozisyonunda mı?
Döner Anahtar
AÇMA
MotoruKapanma Pozisyonunda mı?
Yönünde Çalıştır.
Çıkış Q0.0 ‘ı 1 Yap
Flaşör Q0.3’ü çalıştır.
Eğer Q0.5=1 ise Flaşörü
Resetle.
Motoru Açma Yönünde
Çalıştır. Çıkış Q0.1 ‘ı 1
Yap Flaşör Q0.3’ü
Kapı Kapandı mı? çalıştır. Eğer Q0.4=1 ise
Flaşörü Resetle.
END
Programın Yazılması (LADDER VE STL) ;
53
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
54
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
55
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 10
Teorik Bilgi ;
Sistemin Çalışması ;
Giriş I0.0 ‘a, ON (AÇIK) işareti uygulandığında (I0.0=lojik’1’), zamanlayıcı biti T37
resetlenir, böylece T37 zamanlayıcısı, sıfırlanır ve aynı zamanda, çıkış Q0.0 ‘1’ ise
yapılır. 30 saniye geçtikten sonra, zamanlayıcı biti T37 ‘yi de ‘1’ yapar ve bu da çıkış
Q0.0 ‘ı resetler (0 yapar).
Programın Algoritması ;
Ana
Programı
Başlat
Süre
Doldu mu?
ON
Butonuna
Basıldı mı?
Işıkları Söndür
END
Zamanlayıcıya İzin Ver
56
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
57
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 11
Teorik Bilgi ;
Normalde, araçlar için YEŞİL yanan trafik lambası, yayalar için ise doğal olarak
KIRMIZI ‘dır. Yayalar karşıdan karşıya geçmek istediklerinde düğmeye basarak komut
verip, araçlara yanan ışığın sırayla YEŞİL-SARI-KIRMIZI yanmasını sağlarlar. Daha
detaylı olarak incelersek eğer;
58
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
59
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
60
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 12
İşleme Başlama ;
Start girişinin enerjisi kesildikten sonra lambaların yanma sırası tamamlanır ve daha
sonra bütün işlem kesilir.
61
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
62
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
63
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 13
Teorik Bilgi ;
Bu örnekte, bir presin kullanıcıyı korumak üzere birçok güvenlik metodu ile aynı anda
yönetildiği bir sistemi göreceğiz.
Biraz evvel açık olan güvenlik anahtarlarının (S6 veya S7 limit anahtarları) ikisinin
birlikte kapanmış olması,
Presin en tepe pozisyonda bulunması yani S8 limit anahtarının aktif edilmiş olduğu
pozisyon,
Pres duruyorken, S1 ve S2 anahtarlarının ikisinin birden aktif hale getirilmesi.
Eğer sıkıştırma kafası en alt pozisyona geldiyse, ekzantrik sürücü tarafından yukarıya
kaldırılır. Bu süre zarfında güvenlik ekranının açılması işlemi durdurmaz.
Makinenin çalışma çevrimi Presin sıkıştırma kafası en yukarıya çıkınca sona erer.
Programda kullanılan elemanların sembolik tablosu ;
64
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
65
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
66
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
UYGULAMA - 14
Teorik Bilgi ;
Bir kapının herhangi bir şekilde açıldıktan sonra 10 Sn içinde otomatik olarak kapamayı
istediğimizi düşünelim. Bu sistemi gerçekleştirmek için gerekenler;
Bir kapı,
Kapı kapanınca basılarak elektrik geçmesine sebep olacak düğme,
Kapıyı döndürmek için bir düğme,
Motorun kapıyı döndürebilmesi için gerekli dişliler,
Uygun miktarda kablo,
Motoru dişlilerle kapıyı döndürebilecek şekilde monte ettikten sonra CPU ile
bağlantılarını yapın. CPU çıkışlarından Q0.0 ‘ı motoru kumanda etmek için kullanırsak
eğer, Q0.0 çıkışını ve CPU ‘nun nötr ucunu motora bağlamamız gerekir. Kapı
kapandığında, kapının kapandığını CPU ‘ya bildiren, yani CPU ‘ya 24V kapandı
sinyalinin gelmesine sebep olan düğmeyi de CPU ‘nun girişlerinden I0.0 ‘a bağlamayı
unutmayalım.
Bütün bu bağlantıları dikkatli bir şekilde yaptıktan sonra kontrol edip, (özellikle kapı
açık-kapı kapalı sinyali veren düğmelerin bağlantıları doğru yapılmalıdır) programın
yazılması ve CPU ‘nun Run edilmesi sistemin çalışmasını başlatacaktır.
67
KOU T.E.F. PLC KURS NOTU
68