ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ

ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ

Ομόρριζες λέξεις που διαφέρουν σημασιολογικά

Ανάγκη: υποχρέωση που επιβάλλεται από τις συνθήκες και απαιτεί δράση.
Αναγκαιότητα: ο,τι επιβάλλεται από την ανάγκη-δείχνει ιδιότητα/σχέση.
Άνθηση/ανθώ (ακμάζω). Άνθιση/ανθίζω (βγάζω άνθη).
Ανταγωνίζομαι: αγωνίζομαι για να επικρατήσω έναντι κάποιου άλλου.
Συναγωνίζομαι: αγωνίζομαι από κοινού με κάποιον.
Αντιστοιχίζω (μτβ.): θέτω σε αντιστοιχία. Αντιστοιχώ (αμτβ.): είμαι αντίστοιχος με
κάποιον/κάτι.
Απευθείας: από. Κατευθείαν: προς.
Αποδύομαι: αφιερώνομαι σε έναν αγώνα, μία προσπάθεια. Απεκδύομαι (κάθε
ευθύνη): αρνούμαι να αναλάβω κάθε ευθύνη.
Αχρησία <χρήση: η μη χρησιμοποίηση. Αχρηστία<άχρηστος: η ιδιότητα του
άχρηστου.
Γλωσσικός: αυτός που σχετίζεται με τη γλώσσα. Γλωσσολογικός: αυτός που
αναφέρεται στην επιστήμη της γλωσσολογίας.
Εκδικάζω (δικ.): δικάζω. Επιδικάζω (δικ.): αποφασίζω δικαστικώς την καταβολή
αποζημίωσης, συνήθως χρηματικής.
Εξαίρετος: λαμπρός, εκλεκτός. Εξαιρετικός: ιδιαίτερος, που αποτελεί εξαίρεση.
Κατ’αρχήν και καταρχήν: βασικά. Κατ’αρχάς: αρχικά.
Κληροδοτώ σε κάποιον.Κληρονομώ από κάποιον.
Κυκλοφοριακός: κίνηση μεταφορικού μέσου. Κυκλοφορικό (όρος της βιολογίας).
Μεταγραφή αθλητή, κειμένου, περιουσιακών στοιχείων. Μετεγγραφή μαθητή,
σπουδαστή.
Μετοικίζω: εγκαθιστώ κάποιον. Μετοικώ: Αλλάζω κατοικία, μεταναστεύω.
Νομιμοποιώ: καθιστώ κάτι νόμιμο. Νομιμοποιούμαι: καθίσταμαι νόμιμος.
Ονομαστικός: σε ό,τι έχει σχέση με το όνομα. Ονοματικός: γλωσσολογικός όρος.
Πείρα: συσσωρευμένες εμπειρίες. Εμπειρία: βίωμα.
Πλειονότητα: το μεγαλύτερο μέρος του συνόλου. Πλειοψηφία: το μεγαλύτερο μέρος
του συνόλου, όταν υπάρχει ψηφοφορία.
Πολιτιστικός: ό,τι προωθεί την ανάπτυξη του πολιτισμού, κυρίως πράξεις ή
εκδηλώσεις που προωθούν πολιτισμό. Πολιτισμικός: ό,τι έχει σχέση με τον
πολιτισμό.
Πρόσκρουση (κινητού σε ακίνητο, π.χ. αυτοκίνητο σε τοίχο). Σύγκρουση (κινητού
σε κινητό, π.χ. δύο αυτοκίνητα)
Συνίσταται:<συνίσταμαι=αποτελείται. Συνιστάται:<συνιστώ=προτείνεται
Σύμβαση: συνθήκη, συμφωνία. Συμβατότητα: ταίριασμα, συμφωνια, εναρμόνιση.
Συμβατικότητα: το να ακολουθεί κανείς τις κοινωνικές συμβάσεις.
Τεχνητός: κατασκευασμένος, μη φυσικός. Τεχνικός: αυτός που έχει σχέση με την
τεχνική.
Ύπαιθρο (το): ανοιχτός χώρος. Το αντίθετο του κλειστού χώρου. Ύπαιθρος (η):
εξοχή, χωριά. Το αντίθετο της πόλης.
Υποκινώ: προκαλώ χωρίς να φαίνομαι (αρνητικό). Παρακινώ: προτρέπω, ενθαρρύνω
(θετικό).
Ψυχικός: αυτός που σχετίζεται με την ψυχή. Ψυχολογικός: αυτός που σχετίζεται με
την επιστήμη της Ψυχολογίας.

1
Λανθασμένη χρήση συγγενικών λέξεων
Αιτιολογώ: τεκμηριώνω, εξηγώ. Δικαιολογώ: δικαιώνω.
Απολαμβάνω: χαίρομαι, ευχαριστιέμαι. Απολαύω: δέχομαι, μου προσφέρεται
(εκτίμηση, αναγν).
Νοητικός: αυτός που σχετίζεται με τη νόηση. Πνευματικός: αυτός που σχετίζεται με
το πνέυμα.
Εξαιτίας: σε αρνητική περίπτωση. Χάρη σε: σε θετική περίπτωση.
Επισύρω: αρνητική σημασία. Προσελκύω: θετική σημασία.
Καταλογίζω: αρνητική σημασία. Αναγνωρίζω: θετική σημασία.
Περίπτωση: Περιστατικό. Περίσταση: κατάσταση.
Πλεονέκτημα: για πράγματα. Προτέρημα: για πρόσωπα.
Προοιωνίζομαι: προβλέπω (για πράγματα)-αρνητική σημασία. Προμηνύω: για
άψυχα.
Πρώην: στο απώτερο παρελθόν. Τέως: ο αμέσως προηγούμενος, στο εγγύς
παρελθόν.
Σαν: για παρομοίωση ή στη θέση αιτιολογικής πρότασης. Ως: Συνοδεύει συνήθως
κατηγορούμενο. Δηλώνει χαρακτηριστικό ή ιδιότητα.

Συνηθισμένα λάθη
ΝΑΙ ΟΧΙ
Ι.
Αγγελιαφόρος Αγγελιοφόρος
Αθλητίατρος αθλίατρος
Ακατονόμαστος Ακατανόμαστος
Αμάλγαμα Αμάγαλμα
Αμαυρώνω Αμαυρίζω
Αντεπεξέρχομαι Ανταπεξέρχομαι
Ανδριάντας Αδριάντας
Απαθανατίζω Αποθανατίζω
Απαρέγκλιτος Απαρέκλιτος
Απογοητεύω Απαγοητεύω
Αποτάθηκα Αποτάνθηκα
Αυτοκινητικός Αυτοκινητιστικός
Ελλοχεύω Ελλογχεύω
Ενάλιος Ενιάλιος
Ενήλικος Ενήλικας
Εποχικός Εποχιακός
Καταταχωρίζω, καταχώριση Καταχωρώ (καταχώρηση)
Κοινοτοπία Κοινοτυπία
Κοινωφελής Κοινοφελής
Μεγέθυνση Μεγένθυση
Παρεισφρέω (αορ. παρεισέφρησα) Παρεισφρύω
Παρεμπιπτόντως Παρεπιπτόντως
Παρεξηγώ, παρεξήγηση Παραξηγώ, παραξήγηση
Παρευρίσκομαι Παραυρίσκομαι
Παρονομαστής Παρανομαστής
Περιθάλπω Περιθάλπτω
Συνονθύλευμα Συνοθύλευμα
Υπηρετώ Υπερετώ
Υποθάλπω Υποθάλπτω

2
Φυσικοθεραπεία Φυσιοθεραπεία

ΙΙ.
Απαντώ στην ερώτηση
Απαντά=βρίσκεται, υπάρχει, π.χ.: «αυτή
η λέξη δεν απαντά στον Όμηρο»
επανέρχομαι
Ενόψει όσων θα γίνουν (μελλ. γεγονότα)
Πλησιάζω
Στέκομαι μπροστά σε κάτι
Πριν από+ όνομα π.χ. πριν από τη
συνάντηση
Μετά+ όνομα, π.χ. μετά τη συνάντηση
Στη μιάμιση (ώρα)
Διαχειρίζομαι (μτβ.) Διαχειρίζομαι τα
οικονομικά της επιχείρησης
Επεξεργάζομαι (μτβ.) επεξεργάζομαι τα
δεδομένα
Κατεργάζομαι (μτβ.) π.χ. κατεργάζομαι
την πρώτη ύλη.
Εκμεταλλεύομαι (μτβ.) π.χ.
εκμεταλλεύομαι τους εργάτες.
Διαρρέω (αμτβ.) Η πληροφορία
διέρρευσε.
Απαντώ την ερώτηση
Ξαναεπανέρχομαι
Ενόψει όσων έγιναν
Πλησιάζω κοντά
Στέκομαι μπροστά από κάτι
Πριν +όνομα
Μετά από+ όνομα (όμως μετά+
αντωνυμία : μετά από σένα)
Στις μιάμιση (ώρα)
Τα οικονομικά διαχειρίζονται από εμένα.
Τα δεδομένα επεξεργάζονται από εμένα.
Η πρώτη ύλη κατεργάστηκε από εμένα.
Οι εργάτες εκμεταλλεύονται από εμένα.
Εγώ διέρρευσα την πληροφορία.

Επιρρήματα σε –α και σε –ως

• Αδιάκριτα (χωρίς διακριτικότητα, ευγένεια). Αδιακρίτως (χωρίς εξαίρεση)
Την κοίταζε πολύ αδιάκριτα. Μας έδωσαν τις ίδιες ευκαιρίες αδιακρίτως φύλου.
• Άμεσα (χωρίς τη μεσολάβηση κάποιου). Αμέσως (τώρα, γρήγορα)
Η πρόσληψή μου έγινε άμεσα χωρίς την έγκριση του διευθυντή προσωπικού.
Ήρθε αμέσως μόλις του τηλεφώνησα.
• Απλά (με απλό τρόπο, με απλά μέσα). Απλώς (μόνο)
Ντύνεται πολύ απλά. Ήθελα απλώς να σας δω.
• Έκτακτα (πολύ ωραία, θαυμάσια). Εκτάκτως (ξαφνικά)
Περάσαμε έκτακτα στην εκδήλωση. Αναχώρησε εκτάκτως στο εξωτερικό.
• Ιδιαίτερα (κυρίως). Ιδιαιτέρως (με μυστικότητα)
Όλοι ήταν ευχαριστημένοι, ιδιαίτερα ο Κώστας. Με φώναξε να μου μιλήσει
ιδιαιτέρως.
• Τέλεια (υπέροχα, πολύ ωραία). Τελείως (εντελώς)
Στις διακοπές περνάμε πάντα τέλεια. Με αγνόησε τελείως αν και εγώ τον
χαιρέτησα.
• Ευχάριστα (ωραία). Ευχαρίστως (με προθυμία, με ευχαρίστηση)
Περάσαμε πολύ ευχάριστα στην εκδήλωση. Πολύ ευχαρίστως να μεταφέρω το
μήνυμά σας.

Επίθετα και επιρρήματα

• Ακριβώς (επίρρημα): Ακριβώς αυτό σου είπα. Σωστά το κατάλαβες.
Ακριβά (επίθετα): Τα ακριβά πράγματα χρειάζονται και πολλά χρήματα.

3
• Ενδεχομένως (επίρρημα): Ενδεχομένως να έσφαλε στην εκτίμησή του.
Ενδεχόμενα (επίθετο): Θα διορθωθούν όλα τα ενδεχόμενα λάθη.
• Επομένως (επίρρημα): Μου ζήτησε συγγνώμη. Επομένως, έχει μετανιώσει.
Επόμενα (επίθετο): Τα επόμενα εικοσιτετράωρα είναι κρίσιμα.
• Κοινώς (επίρρημα): Η νέα τάξη πραγμάτων έγινε κοινώς αποδεκτή.
Κοινά (επίθετο): Τα κοινά, καθημερινά πράγματα είναι πολύ καθοριστικά σε κάθε
συμβίωση.
• Κυρίως (επίρρημα): Οι διορθώσεις αφορούσαν κυρίως λάθη.
Κύρια (επίθετο): Τα κύρια στοιχεία του χαρακτήρα του είναι η καλοσύνη και η
ευγένεια.
• Προηγουμένως (επίρρημα): Θα έρθω, αφού προηγουμένως σε ειδοποιήσω.
Προηγούμενα (επίθετο): Τα προηγούμενα χρόνια ζούσαμε πιο άνετα από
σήμερα.
• Πιθανώς =πιθανόν (επίρρημα): Πιθανώς να μου μίλησες και να μη σε άκουσα.
Πιθανά (επίθετο): Τα πιθανά αίτια του δυστυχήματος είναι ακόμη άγνωστα.

Παρώνυμα και ομόηχα που συγχεόνται συχνά ως προς τη σημασία

Αναστηλώνω (μνημείο: <στήλη=αναθηματική στήλη). Υποστυλώνω (στηρίζω με
στύλους< στύλος=κολόνα). Οι στύλοι του Ολυμπίου Διός κι όχι οι στήλες του
Ολυμπίου Διός.
Ανενημέρωτος<ενημερώνω: ο μη ενημερωμένος. Ανημέρωτος<ήμερος: ο
ατιθάσευτος, ο μη ήμερος.
Βουλή<βουλεύομαι: απόφαση. Βούληση<βούλομαι: επιθυμία, θέληση.
Εδώλιο<έδος:κάθισμα, θέση. Ειδώλιο<είδωλο: αγαλματίδιο.
Επήρεια: φροντίδα.Επιρροή:επηρεασμός, κύρος.
Επιβολή: το αποτέλεσμα του επιβάλλω. Επιβουλή<επιβουλεύομαι: η κακόβουλη
σκέψη για κάποιον.

Στερεότυπες φράσεις που λέγονται λανθασμένα

Ανέκαθεν και όχι από ανέκαθεν.
Αδιακρίτως φύλου και όχι αδιακρίτου φύλου.
Ανεξαρτήτως ηλικίας και όχι ανεξαρτήτου ηλικίας.
Απεκδύομαι την ευθύνη και όχι απεκδύομαι της ευθύνης.
Εκ των ων ουκ άνευ και όχι εκ των ουκ άνευ.
Ελαφρά τη καρδία και όχι με ελαφρά την καρδία.
Επί το έργον και όχι επί τω έργω.
Μέτρον άριστον και όχι παν μέτρον άριστον.
Μακρόθεν και όχι εκ του μακρόθεν.
Ο/του/η/των...επικεφαλής και όχι του επικεφαλή.
Ο/του/τον περί ου ο λόγος. Η/της/την περί ης ο λόγος. Το /του/το περί ου ο λόγος.
Οι/των/τους/τις/τα περί ων ο λόγος.
Υπέρ το δέον /πέραν του δέοντος και όχι υπέρ του δέοντος.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ –ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ

Τα επίθετα διατηρούν τον τόνο στη θέση στην οποία βρίσκεται αυτός στην
ονομαστική ενικού.
Ο έξυπνος μαθητής / του έξυπνου μαθητή / των έξυπνων μαθητών

4
Η ψυχολογία των άρρωστων ανθρώπων επηρεάζει πολύ το ρυθμό ανάρρωσής τους.
(ΕΠΙΘΕΤΟ) ή ..των λόγιων τύπων της γλώσσας
Αλλά
Η ψυχολογία των αρρώστων επηρεάζει πολύ το ρυθμό ανάρρωσής τους.
(ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ-ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΕΠΙΘΕΤΟ) ή η συνεισφορά των λογίων

ΝΑΙ ΟΧΙ
οι νέες μέθοδοι Οι νέοι μέθοδοι ή οι νέες μέθοδες
Οι κεντρικές είσοδοι Οι κεντρικοί είσοδοι
Οι παλαιές οδοί Οι παλαιοί οδοί
Ο μέγας/ το μέγα, του μεγάλου Του μέγα
Ο διδάσκων, του διδάσκοντος Του διδάσκοντα
Πληγεισών περιοχών Πληγέντων περιοχών
Αναφερθεισών περιπτώσεων Αναφερθέντων περιπτώσεων

ΙΙ.
Απόλλυμι: Απώλεσα αλλά θα απολέσω, έχω απολέσει
Εκδίδω: εξέδωσα, θα εκδώσει, έχει εκδώσει αλλά έχει εκδοθεί, εκδόθηκε, θα εκδοθεί
Βλέπω: είδα, ειδώθηκα αλλά να ιδώ, να ιδωθούμε, έχω ιδωθεί, ιδωμένος
Εισάγω: Ενεστ. θέμα- εισήγα (παρατατικός: πολλές φορές ή για μεγάλο χρονικό
διάστημα), εισάγω (ενεστώτας), θα/να εισάγω (συνεχώς).
Αοριστ. θέμα: εισήγαγα (μία φορά στο παρελθόν- αόριστος), θα/να εισαγάγω (μία
φορά), έχω εισαγάγει
Βάλλω: Ενεστ. Θέμα: βάλλω (ενεστώτας), υπέβαλλα (παρατατικός: πολλές φορές ή
για μεγάλο χρονικό διάστημα), θα/να υποβάλλω (συνεχώς).
Αοριστ. Θέμα: έβαλα, υπέβαλα (μία φορά στο παρελθόν- αόριστος), θα/να υποβάλω
(μία φορά), έχω υποβάλει

ΙΙΙ.
Μεσ’από το σπίτι αλλά μες στο σπίτι (ΟΧΙ μεσ’στο σπίτι).
Μ’εμένα/ μ’εσένα και όχι με μένα/ με σένα

**Προσοχή στο Υποκείμενο των μετοχών σε –ο(ώ)ντας.

Με την αναβάθμιση των υπηρεσιών που προσφέρονται από την υπηρεσία μας
αυξήθηκαν οι πελάτες.
Και όχι
Αναβαθμίζοντας (Ποιοι? Όπως είναι, φαίνεται οι πελάτες) τις υπηρεσίες που
προσφέρονται από την υπηρεσία μας αυξήθηκαν οι πελάτες.

Ορθή χρήση της προστακτικής

ΝΑΙ ΟΧΙ
Ανταπόδωσε Ανταπέδωσε
Αντίγραψε Αντέγραψε
Απεύθυνε Απηύθυνε
Απότρεψε Απέτρεψε
Επανάλαβε Επανέλαβε
Επίβαλε Επέβαλε
Επίμεινε Επέμεινε
Επίλεξε Επέλεξε
Επίτρεψε Επέτρεψε

5
Κατάβαλε Κατέβαλε
Κατάγραψε Κατέγραψε
Μετάτρεψε Μετέτρεψε
Παράγγειλε Παρήγγειλε
Περίγραψε Περιέγραψε
Περισύλλεξε (να περισυλλέξεις) Περισυνέλεξε (ΟΧΙ να περισυνελέξεις)
Πρόσλαβε Προσέλαβε
Υπόβαλε Υπέβαλε
Υπόγραψε Υπέγραψε
Υπόδειξε Υπέδειξε

Αντίκρισε-αντικρίστε (<αντικρίζω). Επίσης αντικριστός, αντικρινός, αλλά αντίκρυ.

Γύρισε-γυρίστε (<γυρίζω)
Δάκρυσε-δακρύστε (<δακρύζω)
Καθάρισε-καθαρίστε (<καθαρίζω)
Κατάκλυσε-κατακλύστε (<κατακλύζω)

Διαλυτικά
Μάιος αλλά Μαϊου
Άυλος αλλά εξαϋλωση
Ευφυής αλλά ευφυϊα

Παραθετικά
Όλες οι καταλήξεις –ότερος-η-ο/-ότατος-η-ο γράφονται με ο π.χ. νεότερος/
νεότατος, παλαιότερος,...
Εξαίρεση: ανώτερος/ανώτατος, κατώτερος/κατώτατος, απώτερος/απώτατος,
εξώτερος/εξώτατος, εσώτερος/ εσώτατος.

Αριθμητικά
Τα απόλυτα αριθμητικά από το 13 έως το 19 γράφονται με μία λέξη. Τα σύνθετα με
δεύτερο συνθετικό το επίθετο μισός γράφονται με η στην κατάληξη, αν το πρώτο
συνθετικό είναι το αρσενικό ένας ή το θηλυκό μία, και με ι σε όλες τις άλλες
περιπτώσεις, π.χ. ενάμισης χρόνος/μήνας/τόνος, μιάμιση ώρα/μέρα/εβδομάδα,
ενάμισι λεπτό/κιλό/λεμόνι, δυόμισι τόνοι, εξίμισι εβδομάδες, τρεισήμισι ώρες/μήνες,
τριάμισι λεπτά (κι όχι τρεισήμισι λεπτά, χρόνια) κτλ.

Τριάντα ενός ετών και όχι τριάντα ενός έτους

Ο/η/το/του/τον/την υπ’αριθμόν ένα και όχι ο υπ’αριθμόν ένας ή η υπ’αριθμόν μία
Περισσότεροι από ένα(ν) ή περισσότεροι του ενός και όχι περισσότεροι από ένας.

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΑ

ΝΑΙ ΟΧΙ
Βεβαρημένος Βεβαρυμένος
Δίνω το παρών (την παρουσία) Δίνω το παρόν (τώρα)
Εν πάση περιπτώσει Εν πάσει περιπτώσει
Καμένος Καμμένος
Πού και πού Που και που
Πώς και πώς Πως και πως
Κλασικός Κλασσικός

6
Είναι πολύς κόπος. Το έμαθα με πολλή χαρά. Έχω πολύ άγχος. ΕΠΙΘΕΤΟ
αλλά
Πέρασα πολύ όμορφα. Το έμαθα με πολύ μεγάλη χαρά. Χαίρω πολύ. ΕΠΙΡΡΗΜΑ
Ό,τι (=οτιδήποτε). Αναφορικό αλλά το οτιδήποτε χωρίς κόμμα, π.χ. δώσε ό,τι θέλεις/
πες μου οτιδήποτε θέλεις
αλλά ότι (=πως ειδικό) π.χ. Είπε ότι (=πως) δεν ήταν στην ώρα του.

Μία ή δυο λέξεις;

Απαρχής Απ’ότι
Απεναντίας Δια μέσου
Απευθείας Εκ μέρους
Αφενός, αφετέρου (και αφ’ενός και Εν ανάγκη
αφ’ετέρου)
Αφότου Εν γένει
Διαμιάς Εν λόγω
Ειδάλλως, ειδαλλιώς Εν ολίγοις
Ειδεμή Εν πάση περιπτώσει
Ενόσω Εν πολλοίς
Ενόψει και εν όψει Εν τω μεταξύ
Εντάξει Εξ ολοκλήρου
Εντέλει Επί τη ευκαιρία
Εντούτοις και εν τούτοις Επί τόπου
Εξαιτίας Επ’ουδενί
Εξάλλου Κατ’αρχάς
Εξάπαντος Κατά πόδας
Εξαρχής Κατ’εξοχήν
Εξίσου Καλώς όρισες
Επικεφαλής Λόγου χάρη
Επιμέρους Παρ’ότι
Επιπλέον Παρ’όλα/ παρ’όλο
Επιτέλους
Εφάπαξ
Εφεξής
Εφόσον
Καθαυτό
Καθεξής
Καθόσον
Καθότι
Καταρχήν και κατ’αρχήν
Κατευθείαν
Κιόλας
Μεμιάς
Μολαταύτα
Μολονότι
Μονομιάς
Ολωσδιόλου
Οποτεδήποτε
Οπουδήποτε
Οπωσδήποτε

7
Προπάντων
Προπαντός
Ωσότου
Ώσπου
Υπόψη και υπ’όψιν

Διαφορές στην ορθογραφία ομόρριζων και ομόηχων λέξεων

καπηλεία αλλά αρχαιοκαπηλία

λατρεία αλλά αρχαιολατρία
πορεία αλλά πρωτοπορία/αργοπορία
οδύνη αλλά ανώδυνος
όλεθρος αλλά πανωλεθρία
όροφος αλλά ημιώροφος/ διώροφος/
πολυώροφος
Οφειλή, όφελος<οφείλω αλλά ωφέλεια, επωφελής<ωφελώ
όρυγμα/ορυκτό/ορυχείο αλλά ανθρακωρύχος/ανθρακωρυχείο
αλείφω/επάλειψη/εξάλειψη αλλά αλοιφή
αμείβω αλλά αμοιβή
πηγαίνω αλλά πηγεμός
παλεύω αλλά παλαιστής
ποικίλλω αλλά ποικιλία/ποικίλος
λείπω αλλά λοιπός, υπόλοιπος, ελλιπής
κλίση< κλίνω, βλ. σύγκλιση αλλά κλήση<καλώ, βλ. πρόσκληση
μείγμα, μείξη, αναμειγνύω αλλά μιγάς, αμιγής, μικτός
ανδρεία αλλά ανανδρία
βραδιάζω, βραδινός αλλά βράδυ
νεότερος αλλά νεωτερίζω

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΡΧΑΙΑΣ-ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

Φωνητική
Στα Νέα Ελληνικά έχουμε: το μαθητή αντί για τον μαθητή: (αποβολή τελικού –ν
μπροστά από εξακολουθητικό σύμφωνο στα άρθρα τον, την, στο αριθμητικό έναν,
στην προσωπική αντωνυμία αυτήν, την, στα άκλιτα δεν και μην.)1
Σπλάχνα αντί για σπλάγχνα: (απλοποίηση συμφωνικών συμπλεγμάτων)
Μορφολογία
Στα Νέα Ελληνικά παρατηρείται η τάση να διατηρείται το ίδιο φωνήεν σε όλους τους
τύπους μιας κλιτής λέξης, π.χ. ο νοικοκύρης, του νοικοκύρη, ...... ο ναύτης, του
ναύτη..., η Σαπφώ, της Σαπφώς,......
Στα ουσιαστικά παρατηρείται η τάση να τονίζονται σε όλες οι πτώσεις εκεί όπου
τονίζονται στην ονομαστική ενικού, π.χ. ο ανήφορος, του ανήφορου, τους
ανήφορους,....., ενώ στα επίθετα η τάση αυτή έχει επικρατήσει καθολικά, π.χ. ο
όμορφος, του όμορφου, ..... Στα προπαροξύτονα αρσενικά σε –ος γενικά κατεβαίνει ο
τόνος στην παραλήγουσα στις πλάγιες πτώσεις: π.χ. ο άνθρωπος, του ανθρώπου. Οι

1
Σχετικά με τη διατήρηση ή όχι του τελικού –ν στην αιτιατική ενικού των άρθρων πριν από τα
αρσενικά ουσιαστικά, υπάρχει διαφωνία μεταξύ των φιλολόγων. Η κυρίαρχη τάση, ιδίως στο
δημοσιογραφικό λόγο, είναι να διατηρείται το –ν στις αιτιατικές αρσενικού. Όμως η Γραμματική της
ΝΕ Γλώσσας (πρφ.47, 48) που διδάσκεται στα σχολεία ορίζει να μη διατηρείται στις παραπάνω
περιπτώσεις. Το ίδιο συμβαίνει με το άκλιτο δεν.

8
πολυσύλλαβες και οι λόγιες λέξεις όμως κρατούν τον τόνο στην προπαραλήγουσα: ο
αντίλαλος, του αντίλαλου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Ανδριώτης, Ν.Π., Ετυμολογικό λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, 2η έκδοση,

Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ., Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Ίδρυμα Μανόλη
Τριανταφυλλίδη, 1971.
• Εγκόλπιο της ορθής γραφής (επιστ. Επιμέλεια Δ. Μαρωνίτης), Αθήνα,
Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη.
• Εμμανουηλίδης, Π., Πετρίδου-Εμμανουηλίδου, Ε., Η Ελληνική Γλώσσα, Αθήνα,
εκδ. Μεταίχμιο, 1999.
• Holton, P, Mackridge, P., Φιλιππάκη-Warburton Ε., Γραμματική της Ελληνικής
Γλώσσας, Αθήνα, εκδ. Πατάκης, 1997.
• Καραγιάννη, Φ.Δ., Οδηγός ορθής έκφρασης, Αθήνα, 1984.
• Καρζής Θ., Τα σωστά ελληνικά, 4η εκδ., Αθήνα, εκδ. Φιλιππότη, 1995.
• Κατσαβός, Γ., Ελληνικά για Έλληνες, Αθήνα, εκδ. Μαυρίδης, 1998.
• Κριαράς Εμμανουήλ, Νέο ελληνικό λεξικό: Λεξικό της σύγχρονης ελληνικής
δημοτικής γλώσσας, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1995.
• Κωβαίος, Γ., Λέγειν και Γράφειν, Αθήνα, εκδ. Τυπωθήτω-Γιώργος Δάρδανος,
1997.
• Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ., Ινστιτούτο
Νεοελληνικών Σπουδών, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 1999.
• Μπαμπινιώτης, Γ., Γραμματική της Νέας Ελληνικής-Δομολειτουργική-
+Επικοινωνιακή, τομ. Α: Το Όνομα της Νέας Ελληνικής (1996), τομ. Β: Το Ρήμα
(1999), τομ. Γ: Τα επιρρηματικά στοιχεία (2001), Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.
• Μπαμπινιώτης, Γ., Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα, Κέντρο
Λεξικολογίας, 1998.
• Νεοελληνική Γραμματική-Αναπροσαρμογή της Μικρής Νεοελληνικής Γραμματικής
του Μ.Τριανταφυλλίδη, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β., χ.χ.
• Oμάδα φιλολόγων, Οδηγός της νεοελληνικής γλώσσας, Αθήνα, εκδ. Πατάκη, 1999.
• Παπαζαφείρη, Ι., Λάθη στη χρήση της γλώσσας μας, Αθήνα, εκδ. Σμίλη, τομ. Α
(1996), τομ. Β (1997).
• Σετάτος, Μ., «Τα γλωσσικά λάθη και η αντιμετώπισή τους», Φιλόλογος, 63,
Άνοιξη 1991, σ.17-39.
• Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β., χ.χ.
• Τζάρτζανος, Α., Νεοελληνική Σύνταξις (της κοινής δημοτικής), 2η εκδ., Αθήνα,
Ο.Ε.Σ.Β, τομ. Α (1946), τομ. Β (1953) (Φωτοτυπική επανέκδοση, Θεσσαλονίκη,
εκδ. οίκος Αδελφών Κυριακίδη, 1989).
• Τομπαϊδης, Δ.Ε., Επιτομή της ιστορίας της ελληνικής γλώσσας, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β.,
χ.χ.
• Τριανταφυλλίδης, Μ., Νεοελληνική Γραμματική (της δημοτικής), Αθήνα, Ο.Ε.Σ.Β.,
1941 (Ανατύπωση με διορθώσεις, Θεσσαλονίκη, Α.Π.Θ., Ινστιτούτο
Νεοελληνικών Σπουδών, Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη, 1985).
• Τσικοπούλου, Χ., Η Μονοτονική Γραφή, Αθήνα, εκδ. Γεωργιάδη, 1997.
• Τσολάκης, Χ., Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική, Αθήνα, εκδ. Νησίδες, τόμοι A, B,
1999.

9
• Τσοπανάκης, Α., Νεοελληνική Γραμματική, Θεσσαλονίκη, εκδ. Οίκος Αδελφών
Κυριακίδη, Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1994.
• Χαραλαμπάκης, Χ., Γλωσσαλγήματα-Έρευνες για την ελληνική γλώσσα, Αθήνα,
Γεννάδειος Σχολή, 1997.

10