CHNG I M U . XY DNG BI TON TI U HA I. I TNG NGHIN CU Ti u ha l lnh vc ca ton hc nghin cu l thuyt v thut ton gii cc bi ton cc tr. II.

XY DNG M HNH TON HC BNG PHNG PHP SUY LUN Vic m hnh ha ton hc cho mt vn thc t c th chia lm 4 bc: Bc 1. Xy dng hnh nh tnh cho vn t ra, tc l xc nh cc yu t c ngha quan trng nht v xc lp cc qui lut m chng phi tun theo. Thng thng bc ny nm ngoi phm vi ca ton hc. Bc 2. Xy dng m hnh ton hc cho vn ang xt, tc l din t li di dng ngn ng ton hc cho m hnh nh tnh. Nh vy, m hnh ha ton hc l tru tng ha di dng ngn ng ton hc ca hin tng thc t, cn phi c xy dng sao cho vic phn tch n cho php ta hiu c bn cht ca hin tng. M hnh ton hc thit lp cc mi lin h gia cc bin s v cc tham s iu khin hin tng. Trong bc ny mt vic rt quan trng l cn phi xc nh hm mc tiu, tc l mt dc trng bng s m gi tr cng ln (cng nh) ca n vi tnh hung cng tt hn i vi ngi cn nhn quyt nh. Bc th hai bt u i hi nhng kin thc ton hc nht nh. Nh vy, sau hai bc u ta pht biu c bi ton cn gii. Bc 3. S dng cc cng c ton hc kho st v gii quyt bi ton hnh thnh trong bc 2. Cc thut ton ti u ha l mt trong nhng cng c c lc v hiu qu cc bi ton t ra. Cn nhn mng rng, thng thng cc bi ton thc t c kch thc rt ln, v th, gii chng cn phis dng n my tnh in t. iu c ngha l bc 3 bao gm c vic xy dng cc h thng chng trnh tnh ton theo cc thut ton c chn m bo gii bi ton t ra trong bc 2 Bc 4. Kim chng li cc kt qu tnh ton thu c trong bc 3. Trong bc ny cn phi xc lp mc ph hp vi m hnh l thuyt vi vn thc t m n m t. thc hin bc ny, c th lm thc nghim hoc p dng phng php phn tch chuyn gia. y c 2 kh nng : Kh nng 1. Cc kt qu tnh ph hp vi thc t. Khi c th p dng n vo vic gii quyt vn thc t t ra. Trong trng hp m hnh cn c s dng nhiu ln, s xut hin vn xy dng phn mm m bo gao din thun tin

gia ngi s dng v my tnh, khng i hi ngi s dng phi c trnh chuyn mn cao v ton. Kh nng 2. Cc kt qu tnh ton khng ph hp vi thc t. Trong trng hp ny cn phi xem xt cc nguyn nhn ca n. Nguyn nhn u tin c th docc kt qu tnh ton trong bc 3la` cha c chnh xc cn thit. khi cn phi xem li cc thc t cng nh cc chng trnh tnh otn trong bc ny. Mt nguyn nhn khc rt c th l do m hnh xy dng cha phn nh c y hin tng thc t. Nu vy, cn phi r sot li bc 1, trong vic xy dng m hnh nh tnhc yu t hoc quy lut no b xt khng ? Cui cng, cn phi xem xt hoc xy dng li m hnh ton hc bc 2. Nh vy, trong trng hp kt qu tnh ton khng ph hp vi thc t chung` ta cn phi quay li kim tra tt c cc bc thc hin trc , v rt c th 4 bc va m t d phi lp i lp li nhiu ln cho n khi thu c kt qu tnh ton ph hp vi thc t c th p dng vo vic gii quyt vn thc t t ra. MT S M HNH THC T M hnh ha l mt lnh vc nghin cu l thuyt ring, i hi trc tin l s hiu bit nhng kin thc trong knh vc ca i tng cn m phng. Trong mc ny ta xt vi m hnh truyn thng ca ti u ha minh ha cho vic xy dng m hnh ton hc cho cc bi ton c ni dung kinh t, k thut. a) Bi ton lp k hoch sn xut cho mt nh my. Mt nh my c kh nng sn xut n loi sn phm . sn xut cc sn phm ny cn phi s dng m loi nhin liu. bit : a ij - lng nguyn liu loi i cn thit sn xut ra mt n v sn phm loi j ; b i - d tr nguyn liu loi i ; c j - tin li t vic bn mt n v sn phm loi j ;

Hy xy dng k hoch sn xut cho nh my em li tng li nhun ln nht. Gi x j ll lng sn phm loi j m nh my s sn xut. R rng x j 0. K hoch sn xut ca nh my s l vect x = (x 1 , x 2 x n ). i lng

a
j =1

ij

xj

L tng chi kh nguyn liu loi i theo k hoch sn xut x s khng c vt qu d tr b i :

Tng li nhun thu c theo k hoch sn xut x l

c
j =1

xj.

Khi m hnh ton hc ca bi ton lp k hoch sn xut cho nh my c th pht biu nh sau : Tm cc i ca hm s f(x 1 , x n ) = Vi iu kin

c
j =1

xj

M hnh thu c l mt bi ton thu hoch tuyn tnh. b) Bi ton v khu phn thc n. Cn phi xy dng khu phn thc n t n loi thc phm vi n gi cho trc sao cho m bo c yu cu v m loi cht dinh dng vi gi tr r nht. K hiu : a ij - lng cht dinh dng loi i c trong mt n v khi lng thc phm l j; b i - lng cht dinh dng loi i cn c trong khu phn ; cj gi mt n v thc phm loi j; Gi xj l lng thc phm loi j trong khu phn ( M hnh ton hc ca bi ton c dng Tm cc tiu hm s

c
j =1

xj

vi iu kin

Thng thng trong bi ton ny cn xt them iu kin v tng khi lng ca kkha63u phn, chng hn:

c)Bi ton vn ti. C m kho hng cng cha mt loi hng ha ,lng hang ha c kho i l . C n a im tiu th loi hang ni trn, vi nhu cu tiu th im j l .Bit cij cc ph vn chuyn mt n v hang ha t kho I n im tiu

th j .Hy lp k hoch vn chuyn hng t cc kho n cc im tiu th sao cho tng chi ph vn chuyn l thp nht. K hiu xij l lng hang vn chuyn t kho I n im tiu th j. Khi

M hnh ton hc ca bi ton vn ti c th phat biu nh sau: Tm cc tiu

Vi iu kin

M hnh bi ton vn ti cn nhiu ni dung kinh t k thut khc, chng hn, bi ton phn cng: cn tm cch phn cng n cng nhn thc hin n cng vi sao cho tng chi ph thi gian thc hin l nh nht. Bi ton va nu l trng hp ring ca bi ton vn ti khi m = n ; ai = bj = 1. Trong cc m hnh ton hc va nu trn, ta ch nu mt trong cc cch din gii ni dung thc t ca n. V vy, cn rt nhiu bi ton thc t khc m m hnh ton hc ca n c th pht biu di dng cc m hnh k trn.