Ri ro li sut v cc bin php hn ch ri ro li sut trong hot ng kinh doanh ca cc ngn hng thng mi Vit Nam hin nay

Li ni u
Bt c mt quc gia no d l quc gia pht trin thnh vng hay l quc gia cha pht trin th cng khng th thiu i nhng Ngn hng hot ng trong nn kinh t. S n nh v i ln ca t nc tc ng mnh m n hot ng Ngn hng, ngc li s pht trin v n nh ca ton b h thng Ngn hng li nh hng ln n nn kinh t ca mt t nc. Chnh v vai tr rt quan trng ca h thng Ngn hng nn nhng yu t nh hng n hot ng Ngn hng cn phi c quan tm nghin cu hng u. Mt khc do tnh cht ca hot ng Ngn hng mang tnh ri ro cao nn vic bo v Ngn hng khi cc ri ro l rt quan trng. c th lm c vic trc ht chng ta phI tm hiu xem Ngn hng phi i mt vi nhng ri ro no. Mt trong nhng ri ro m Ngn hng cn trnh l ri ro li sut. Trong n trnh by nhng vn c bn v ri ro li sut v cc bin php gip Ngn hng hn ch ri ro li sut. Tuy nhin ni dung ny khng trnh khi nhng thiu xt, nhng d sao em cng mong rng n ny s l mt ht ct nh ng gp vo bc ng nghin cu nhm xy dng mt h thng Ngn hng ngy cng n nh.

Mc lc
Chng I: Ri ro li sut trong hot ng kinh doanh Ngn hng I. Khi nim v ri ro li sut: 1) V d 2) Khi nim II. Cc phng php nh lng ri ro li sut: 1) Phn tch khong cch 2) Phn tch khong thi gian tn ti Chng II: Cc bin php phng nga ri ro li sut I. Cc m hnh o ri ro li sut: 1) M hnh k hn n hn 2) M hnh thi lng 3) M hnh nh gi li II. Cc nghip v nhm hn ch ri ro li sut: 1) Hp ng k hn 2) Hp ng tng lai 3) Giao dch quyn chn 4) M hnh nh gi li III. Cc phng php phng nga ri ro li sut trong iu kin Vit Nam 1) D bo v bin ng li sut 2) Theo di tnh nhy cm vi li sut ca cc ti sn 3) p dng chnh sch mm do cho cc khon vay 4) Bin php i cho li sut
2

Chng I: Ri ro li sut trong hot ng kinh doanh Ngn hng I. Khi nim v ri ro li sut 1) V d tm hiu v ri ro li sut ta hy nghin cu bng cn i ti sn ca Ngn hng thng mi A nh sau: C N 1. Nhng ti sn c loi Nhng ti sn n loi nhy nhy cm vi li sut: 30 cm vi li sut : 50 tr ng tr ng Khon vay vi li sut thay i - Tin cho vay vi li 2. Nhng ti sn n loi c sut thay i li sut c nh: - Chng khon 50triu ng ngn hn Tin gi c 2. Nhng ti sn c loi c th ft sc li sut c nh: 70 - Tin gi tit kim triu ng k hn di - Tin cho vay vi k hn di - Chng khon di hn Khi li sut trn th trng thay i, chng hn tng hoc gim 5%, ta hy nghin cu xem li nhun Ngn hng thay i nh th no. y c hai cch phn tch s bin ng ca li nhun Ngn hng. Cch th nht ta phn tch theo ti sn c v ti sn n (ngun vn) loi nhy cm vi li sut - Vn c phn Ngn hng thng mi A

Trng hp 1: li sut trung bnh trn th trng tng 5% Chi ph tr li tng 50 * 5% = 2,5 triu ng Li thu v tng 30 * 5% = 1,5 triu ng = 1 triu Vy li nhun Ngn hng gim 2,5 1,5 ng sut Trng hp 2: li sut trung bnh trn th trng gim 5% Chi ph tr li gim 50 * 5% = 2,5 triu ng Li thu v gim 30 * 5% = 1,5 triu ng Vy li nhun Ngn hng tng2,5 1,5 = 1 triu ng Cch th hai ta phn tch theo ti sn c v ti sn n (ngun vn) loi c li sut c nh. phn tch cc bc ny ta phi hiu cc khi nim sau: Gi tr ghi s (gi tr lch s) ca ti sn l gi th trng ca ti sn ti thi im mua bn, cho vay ti sn. Gi tr th trng ca ti sn phn nh thc trng gi tr ti sn, ngha l nu Ngn hng em bn ti sn ca mnh th gi c ca chng l gi tr th trng hin hnh ti thi im chuyn nhng ch khng phI l gi tr lch s ca chng. Nhng ti sn c v ti sn n loi c li sut c nh l li sut ca nhng khon ny gi nguyn khng thay i trong thi gian dI (t nht l 1 nm). y ta gi s li sut ca nhng khon ny gi nguyn khng thay i trong 1 nm, li sut trung bnh khi cha thay i l 10%. Trng hp 1: li sut tng thm 5%. Vy li sut trung bnh trn th trng lc ny l 15%.

Trng hp ny ta thy Ngn hng d gp phi ri ro li

Gi th trng ca nhng ti sn c loi c li sut c nh l: P1 = 70 (1+10%) / (1+15%) = 66,96 Ngn hng thit hi 70 66,96 = 3,04 triu ng Gi th trng ca nhng ti sn nloi c li sut c nh l: P1 = 50 (1+10%) / (1+15%) = 47,83 Ngn hng c li 50 47,83 = 2,17 triu ng Vy khi li sut trung bnh trn th trng tng 5% Ngn hng b thit hi l 3,04 2,17 = 0,87 triu ng. Nh vy li nhun Ngn hng gim v trong trng hp ny Ngn hng gp phi ri ro li sut. Trng hp 2: li sut gim 5%. Vy li sut trung bnh trn th trng lc ny l 5%. Gi th trng ca nhng ti sn c loi c li sut c nh l: P1 = 70 (1+10%) / (1+5%) = 73,33 Ngn hng li 73,33 - 70 = 3,33 triu ng Gi th trng ca nhng ti sn nloi c li sut c nh l: P1 = 50 (1+10%) / (1+5%) = 52,38 Ngn hng thit hi 52,38 50 = 2,38 triu n Vy Ngn hng c li l 3,33 2,38 = 0,95. Li nhun Ngn hng tng. 2) Khi nim ri ro li sut: Qua vic nghin cu v d trn chng ta thy rng khi li sut trung bnh trn th trng thay i th li nhun Ngn hng cng thay i tu thuc vo cu to ca bng cn i ti sn ca Ngn hng. Iu ny a ta n kt
5

lun sau: Khi li sut trung bnh trn th trng c xu hng gim Ngn hng s ch tng t trng ti sn n loi nhy cm vi li sut v ngc li khi li sut trung bnh trn th trng c xu hng tng Ngn hng s ch d tng t trng ti sn c loi nhy cm vi li sut v gim t trng ti sn n loi nhy cm vi li sut. T y ta c khi nim v ri ro li sut nh sau: Ri ro li sut l trng hp li nhun kinh doanh ca Ngn hng gim do bin ng ca li sut (tng hoc gim). II. Cc phng php lng nh v ri ro li sut: 1) Phn tch khong cch: Phn tch khong cch l chnh lch gia tng s ti sn c loi nhy cm vi li sut v tng s ti sn n loi nhy cm vi li sut. Chng hn, nhn vo bng cn i ti sn ca ngn hng thng mi nh th d trn ta c khong cch l 30-50 = -20. Bng cch nhn khong vi thay i li sut chng ta c kt qu i vi li nhun ca ngn hng: khi li sut tng 5% li nhun ngn hng thay i l 5%* (-20) = -1 triu ng; khi li sut gim 5%, li nhun ngn hng thay i 5%* (-20) = + 1 triu ng. Thun li ca phng php ny l rt n gin, chng ta d dng thy c mc ri ro ca ngn hng truc ri ro li sut. Tuy nhin trn thc t ta thy khng phi tt c ti sn c v ti sn n ca ngn hng c cng mt k hn thanh ton. Mi v do tnh cht hot ng ca ngn hng l gp nhiu ri ro nn ngn hng phi a dng ho nhng khon mc ti sn c, ng thi cng do vic huy ng vn ca

ngn hng thng mang tnh b ng nn nhng khon mc ti sn n cng a dng v khng cng k hn thanh ton. Mt khc, c trng c bn ca ti sn c l c k hn di cn ti sn n thng c k hn ngn. V vy cch phn tch khong cch ch chnh xc khi ti sn c v ti sn n c cng k hn thanh ton. Nh vy lng nh mt cch chnh xc hn ri ro li sut th ta s dng phng php gi l phn tch khong thi gian tn ti. 2) Phn tch khong cch thi gian tn ti: Phn tch khong thi gian tn ti da trn khi nim v khong thi gian tn ti ca Macaulay, n lng nh khong thi gian sng trung bnh ca ng tin thanh ton ca mt chng khon. V mt i s hc, khong thi gian tn ti ca Macaulay c nh ngha l:
x Cp/(1+i)

D =

/(1+i)

Trong T = thi gian tnh n lc vic thanh ton tin mt c thc hin. CP T = thanh ton tin mt ( li + gc) ti thi Im Ti = li sut; N = thi gian n khi mn hn ca chng khon ny: Khong thi gian tn ti l mt khI nim rt hu ch v n mang li mt xp x tt tnh nhy cm ca gi tr th trung ca mt chng khon i vi mt thay i v li sut ca n. Thay i tnh bng phn trm v gi tr th trng ca chng khon thay i phn trm v li sut * khong thi gian tn ti trong nm. S phn tch khong thi gian tn ti lin quan n vic so snh khong thi gian tn ti trung bnh ca nhng ti sn n ca ngn hng . Quay

li vi bng cn i tI sn ca ngn hng thng mi A, gi s khong thi gian tn ti trung bnh ca nhng ti sn ca n l 6 nm (Tc l thi gian sng trung bnh ca dng thanh ton l 6 nm), khong thi gian tn ti trung bnh ca nhng ti sn n ca n l 3 nm. Khi lI sut tng 5%, gi tr th trung ca nhng ti sn c ca n gim i 5% * 6 = 30%, trong khi gi tr th trng ca nhng ti sn n ca n gim i 5% * 3 = 15%. Kt qu l gi tr rng (gi tr th trung ca nhng ti sn c tr i ti sn n) gim (30%- 15% = 15%) ca tng gi tr ti sn c ban u. Kt qu ny cng c th c tnh trc tip hn nh l : { - thay i % v li sut } * { khong thi gian tn ti ca cc tI sn c tr i khong thi gian tn ti ca cc ti sn n} tc l - 15% = -5% (6 3). Tong t khi lI sut gim 5% s lm tng gi tr rng ca ngn hng ln 15% tng gi tr tI sn c { - (- 5%) * ( 6-3) = 15% }.

Chng II: cc bin php phng nga hn ch ri ro li sut I. Cc m hnh ri ro li sut: 1) a) M hnh k hn n hn The Maturity Model V d v m hnh k hn n hn: Gi s ngn hng gi mt tri phiu k hn n hn l mt nm, mc li tc khng i l 10% nm ( C), mnh gi tri phiu c thanh ton khi n hn l 100 USA ( F ), mc li sut n hn mt nm hin hnh ca th trng l 10% nm ( R ), gi tri phiu l PB : P1B = F + C / (1+ R) = (100 + 10%*100) / (1 + 10%) = 100 Khi li sut th trung tng ngay lp tc t 10% n 11, gi th trng ca tri phiu gim. P1B = F + C / (1+ R) = (100 + 10%*100) / (1 + 11%) = 99,1 Vy Ngn hng phi chu tn tht tI sn l 0,9 USA trn 100 USA gi tr gi s. Gi AP1 l t l % tn tht ti sn. AP1 = 99,1 100 = - 0,9% AP1/AR = - 0,9%/0,01 = - 0,9 < 0 Khi li sut th trng tng th gi tr ca chng khon c thu nhp c nh gim. Nu tri phiu c k hn n k 2 nm, cc yu t khc nh trn. Trc khi li sut th trng tng: P2B = 10% * 100 / (1 + 10%)1 + 100 (1 + 10%) / (1 + 11%)2 = 98,29 Khi lI sut th trng tng ngay lp tc t 10% ln 11%
9

P2B = 10% * 100 / (1 + 11%)1 + 100 (1 + 10%) / (1 + 10%)2 = 100 AP2 = 98,29 100 = -1,71% AP2 AP1 = -1,71% - (-0,9%) = -0,81% Mc gim gi ca trI phiu c k hn 2 nm nhiu hn l trI phiu c k hn 1 nm. Tng t i vi tri phiu c k hn 3 nm, khi li sut th trng tng t 10% ln 11%, gi ca n s gim 2,24% v do : AP3 AP2 = -2,44% - (-1,71%) = -0,73% -0,73% < -0,81 % Nu k hn ca ti sn cng di th mc thit hi ti sn tuyt i tng ln, nhng t l % thit hi gim dn. b) M hnh k hn n hn i vi mt danh mc ti sn. Vi kt lun trn chng ta m rng m hnh k hn n hn i vi mt danh mc ti sn c v ti sn n. Gi MA l k hn n hn trung bnh ca danh mc ti sn c, ML l k hn n hn trung bnh ca danh mc ti sn n, ta c: MA = WA1MA1 + WA2MA2 + WA3MA3 + + WAnMAn ML = WL1ML1 + WL2ML2 + WL3ML3 + + WLnMLn Trong WAj l t trng ca ti sn c j, gi tr ti sn tnh theo gi tr th trung (khng phi l gi tr gi s), v ta c: =1 =1
10

WLj l t trng ca ti sn nj, c biu th bng gi tr th trng, v: nh hng ca lI sut ln bng cn i tI sn l ph thuc vo: + Mc chnh lch MA ML + Tnh cht ca MA hn 0. c)

ML l ln hn, bng hoc nh

Phng nga ri ro lI sut bng m hnh k hn n hn. T m hnh k hn n hn chng ta c th thy mt phng php phng nga ri ro li sut hu hiu l lm cho ti sn c v ti sn n c nhiu u im nhng khng phi lc no cng bo v c Ngn hng trc ri ro li sut. Tht vy phng nga ri ro li sut mt cch trit Ngn hng phi tnh ti: + Thi lng ( duration) ca lung tin thuc ti sn c v ti sn n hn l s dng k hn trung bnh ca ti sn n v ti sn c. + T l vn huy ng( Ti sn n l bao nhiu? ). V d sau ny s cho chng ta thy ngay c trong trung hp Ngn hng cn xng k hn n hn ca ti sn c v ti sn n th tim n ri ro li sut vn xut hin. Gi s ngn hng huy ng vn bng cch pht hnh chng ch tin gi vi mnh ga 100 triu ng k hn 1 nm, li sut n 15%. Ngha l khi n hn ngn hng s thanh ton cho ngi gi tin c gc ln li l 115 triu ng. 0 1 nm vay 100 tr gc v li 115 tr tr Gi

11

s ngn hng dng vn huy ng cho mt cng ty vay vi mc lI sut 15% vi Iu kin gc c thanh ton mt na sau 6 thng, phn cn li c thanh ton vo thi Im n hn. Trong trung hp ny k hn n hn ca khon tn dng ny bng vi k hn n hn ca vn huy ng l 1 nm. Chng ta c th m t nh sau: 6 thng 0 1 nm vay 100 tr thugc 50 tr 50*1/2*15%=3,75tr thu gc 57,5 triu li ti u t qua 6 thng = 4,3125 triu Vy thi im cui nm ngn hng thu v l: 50 + 3,75 + 57,5 + 4,3125 = 115,5615. Chnh lch gia chi ph tr li + tin gc so vi tin thu c ti thi im cui nm l 0,56254. Gi s 6 thng cui nm li sut gim xung l 12% khong 57,5 triu em u t 6 thng cui nm ch mang li li l 57,5 * 1/2* 12% = 3,45 triu ng. Vy tng thu cui nm 114,70 triu ng ngn hng l 0,3 triu ng i ngay c trong trung hp k hn ca ta sn c v ti sn n l cn xng vi nhau MA = ML = 1 nm. Mc d cc k hn cn xng vi nhau nhng thc cht lung tin tn dng c thu hi sm hn so vi thi hn ca tin gi cho d ton b lung tin ch xut hin vo thi Im cui nm. Nh vy ch trong trung hp thi lng ca ti sn c v ti
12

thu v 57,5 tr

(50+100*1/2*15%=57,5) thu li

sn n cn xng vi nhau th ngn hng mi c th phng nga ri ro li sut mt cch trit . 2) M hnh thi thng ( The durasion Model). a) V d m hnh thi lng: Chng ta vn xem xt v d nh trn. CF ( Cash Flow ) l lng tin thu v t khon tn dng. Lung tin ca khon tn dng 1 nm. 1/2 nm 0 1 nm CF1/2 = 57,5 triu triu CF1 = 53,75

c th tnh thi lng ( durasion ) c 2 lung tin CF1/2 v CF1 ta phi quy gi tr ca chng v cng 1 thi im, l thi im 0, ta c: CF1/2 = 57,5 1/2)1 = 53,49 tr CF1 = 53,75 1/2)1 = 46,51 tr PV 1/2 = 57,5 / (1 + 15% * PV 1 = 53,75 / (1 + 15% * PV1/2 + PV1 = 100 triu tnh c thi lng ca 2 lung tin ny, ta tnh gi tr hin ti ca lung tin, t trng gi tr hin ti ca CF 1/2 ti thi Im t = 1/2 nm v CF1 ti thi im t =1 nm. Gi X l t trng. X1/2 = PV1/2 / (PV1/2 + PV1) = 53,49 / 100 = 53,49% X1 = PV1 / (PV1/2 + PV1) = 46,51/ 100 = 46,51% X1/2 + X1 = 1 Thi lng D ca khon tn dng:
13

DL = 1/2 * X1/2 + 1 * X1 = 1/2 * 0,5349+ 1 * 0,4651 = 0,7326 nm Nh vy trong khi k hn ca khon tn dng l 1 nm th thi lng ca n ch l 0,7326 nm. Tnh thi lng ca chng ch tin gi c k hn 1 nm. Gi tr hin ti ca CF1 l PV1 = CF1 / (1 + 15%) = 115 / 1,15 = 100 X1 = PV1 / Pv1 = 1 DD = X1 * 1 = 1 nm b) M hnh thi lng i vi mt danh mc ti sn: DA = X1AD1A + X2AD2A + + XnADnA DL = X1LD1L + X2LD2L + + XnLDnL DA l thi lng ca ton b ti sn c. DL l ton b ti sn n. X1A + X2A + XnA = 1 X1l + X2L + XnL = 1 Xi biu th t trng. Di biu th thi lng ca ti sn I trong ti sn c hoc ti sn n. c) Phng nga ri ro li sut bng m hnh thi lng Nhiu nh m hnh cho rng m hnh thi lng rt kh p dng vo thc tin nhng thc t khng phi nh vy. Sau y l nhng hn ch ca m hnh thi lng v gii php m nh qun tr Ngn hng hin i s dng x l nhng khim khuyt ca m hnh ny trong thc tin.

14

 cn xng thi lng 2 v ca bng cn i ti sn l rt tn km. Nhiu nh ph bnh thng lp lun rng: v mt nguyn tc nh qun tr c th thay i DA v DL phng nga ri ro li sut c tt hn, nhng vic c cu li bng cn i ti sn c mt danh mc ti sn ln v phc tp c th tn km v mt thi gian v tin bc. Lp lun ny ch c th ng trong qu kh. Ngy nay, vi vic m rng cc nghip v trn th trng nh: Bun bn vn, chng khon ho ti sn, th trung bun bn li n lm n gin, tng oc tc v gim chi ph giao dch rt nhiu trong vic c cu li bng cn i ti sn. Hn na trong thc t nh qun tr Ngn hng c th s dng m hnh ny thng qua cc giao dch nghip v nh hp ng k hn, hp ng tung lai, giao dch quyn chn, giao dch hon i m khng nht thit phi c cu li bng cn i ti sn. 3) M hnh nh gi li: a) Ni dung ca m hnh nh gi li: Ni dung ca m hnh nh gi li l vic phn tch cc lung tin da trn nguyn tc gi tr gi s nhm xc nh chnh lch gia li sut thu c t ti sn c v li sut thanh ton cho vn huy ng sau mt thi gian nht nh. y l im khc bit c bn so vi m hnh k hn n hn. Hin nay m hnh nh gi li ang c p dng M. Qu d tr lin bang M yu cu cc ngn hng M phi bo co nh k hng qu chnh lch gia ti sn c v ti sn n theo cc k hn sau: 1. K hn n mt ngy. 2. Trn mt ngy n 3 thng. 3. Trn 3 thng n 6 thng. 4. Trn 6 thng n 1 nm.
15

5. Trn mt nm n 5 nm. 6. Trn 5 nm. b) Nhng hn ch ca m hnh nh gi li: Hiu ng ca gi tr th trng: Chng ta thy rng s thay i ca li sut ngoi nh hng ln thu nhp ca li sut m cn nh hng n gi tr ca th trng ca ti sn c v ti sn n. M hnh nh gi li ch cp n gi tr ghi s ca ti sn ch khng phI l gi tr th trng ca chng. Do m hnh nh gi li ch phn nh c mt phn ri ro li sut i vi Ngn hng m thi. Vn k nh gi gp: Vn phn nhm ti sn theo mt khung k hn nht nh phn nh sai lch thng tin v c cu cc ti sn c v ti sn n trong cng mt nhm c cng mt k hn n hn c th l bng nhau nhng ti sn n c th c nh gi li ti thi Im cui ca k nh gi li. Gi s, trong cng mt nhm ti sn c k hn t 3 thng n 6 thng, s lng ti sn c v ti sn n l bng nhau v bng 50 triu, theo m hnh nh gi li th chnh lch trong k hn ny l 50 50 = 0. Nhng nu c cu k hn ca ti sn c l t 3 n 4 thng, trong khi c cu k hn ca ti sn n li l t 5 thng n 6 thng, r rng l k hn n hn gia ti sn n v ti sn c l khng cn xng vi nhau, trong khi theo m hnh nh gi li li coi nh khng c vn g i vi thu nhp li sut rng. R rng l k nh gi cng mau th nhng hn ch ca k nh gi gp cng nh. Nu k nh gi c tnh ton hng ngy th s cho ta mt bc tranh trung thc v s thay i thu nhp li sut rng. Hin nay, cc Ngn hng ln c ni mng ni b on- line cho php ngn hng nh gi ti sn ti bt c thi Im no. Xt t gc ny, m hnh nh gi li tr ln c ngha hn trong thc t.
16

Vn ti sn n hn: Trong phn trc chng ta gi thit rng ton b tn dng ngn hn u n hn trong vng 1 nm, 2 nm Trong thc t th Ngn hng thng xuyn cho vay mi v thu hi n c i vi tn dng ngn hn v ngay c i vi tn dng di hn, ging nh Ngn hng lun huy ng vn mi v thanh ton nhng khon vn huy ng n hn. Trong thc t nhng khon tn dng dI hn thng c tr gp nh k hng thng hoc hng qu. Do Ngn hng c th ti u t nhng khon tin c ny trong nm vi li sut th trng hin hnh, ngha l nhng khon tin thu c trong nm thuc loi ti sn c nhy cm vi li sut. Nh qun tr Ngn hng c th d dng x l trng hp tr gp trong m hnh nh gi li bng cch xc nh c t l s thu hi vn trong nm ca tng ti sn thuc loi ny. cn lu rng cc khon tin n hn v bn cht l khng nhy cm vi li sut (bi v chng n hn theo quy nh hp ng, ch khng ph thuc vo s thay i li sut ). Tuy nhin, khi li sut th trng gim, th h thng tm cch hon tr trc hn. II. Cc nghip v nhm hn ch ri ro li sut: 1) Hp ng k hn: a) Mt s khi nim: Hp ng giao ngay Spot Contract: Hp ng giao ngay l s tho thun gia ngi mua v ngi bn ti thi im t = 0, khi ngi bn ng giao ti sn cho ngi mua v ngi mua ng thanh ton cho ngi bn trong vng hai ngy lm vic k t khi hp ng c k kt. Hp ng k hn Forward Contract: Hp ng k hn l s tho thun gia ngi mua v ngi bn ti thi im t =0 rng ngi mua s thanh ton theo gi k hn c tho

17

thun ti thi im t = 0 v ngi bn s trao hng cho ngi mua ti thi im xc nh trong tng lai. Hp ng tng lai Futures Contract: Hp ng k hn l s tho thun gia ngi mua v ngi bn ti thi im t =0 rng vic thanh ton v giao nhn hng ho c tin hnh ti mt thi im xc nh trong tng lai. Nh vy hp ng tng lai l rt ging hp ng k hn. S khc nhau gia chng c th nu mt cch tm tt nh sau: Hp ng tng lai c giao dch mt cch c t chc, trong khi hp ng giao dch k hn l s tho thun song phng khng c t chc. Gi ca hp ng k hn c n nh c nh trong sut thi hn ca hp ng. i vi hp ng tng lai th gi ca hp ng Iu chnh hng ngy theo iu kin ca th trng. iu ny c ngha l gi ca hp ng tng lai c Iu chnh hng ngy phn nh nhng thay i ca cc lc lng cung cu trn th trng. Do hng ngy gia ngi mua v ngi bn phi quyt ton vi nhau nhng thay i gi tr ca hp ng ph hp vi thay i ca th trng. Cc hp ng k hn l nhng hp ng tu , ph thuc vo s tho thun gia ngi mua v ngi bn. Trong khi oa nhng hp ng tng lai li l nhng hp ng c tiu chun ho. Cc hp ng k hn l nhng hp ng song phng, l i tng ca ri ro tn dng ca i tc tham gia hp ng. Trong khi ri ro tn dng i vi cc hp ng tng lai c gim mt cch ng k bi s bo m ca s giao dch tng lai. b) Hp ng k hn v hn ch ri ro li sut:

18

 thy c tc dng to ln ca hp ng k hn trong vic bo m ri ro li sut trc tip. Gi d nh qun tr Ngn hng ang nm gi trn bng cn i ti sn 1 triu $ cc tri phiu c k hn 10 nm. Bnh thng ti sn ti thi Im t = 0, cc tri phiu ny c gi tr 97 $ trn 100 $ mnh gi, tc l tng gi tr tri phiu l 970 000 $. Ti thi im t = 0 nh qun tr nhn c tin d bo rng li sut d tnh s tng 2% t mc 12,5428% ln 14,5428% trong thi hn 3 thng ti. Vi s hiu bit rng, khi li sut th trng tng ln ngha l gi tr tri phiu s gim xung, nh qun tr tin hnh tnh ton thi lng ca tra phiu c k hn 10 nm chnh xc l 6 nm. Nh vy nh qun tr c th d tnh khon l vn hay s gim gi tri phiu (AP) theo phng trnh thi lng nh sau: AP / P = - D * AR / (1 + R) Trong : AP l khon l ca tri phiu P l th gi ca tri phiu, tc l P = 970 000 $ D l thi lng ca tri phiu, tc l D = 6 nm AR l mc thay i li sut d tnh, tc l AR = 0,02 1 + R = 1 + 12,5428% AP / 970 000 = -6 * 0,02 / 1,125428 AP = -103427,32 $ Kt qu l, nh qun tr Ngn hng d tnh s chu mt khon l t vic nm gi tri phiu do li sut th trng tng l 103427,32 $, hay gi tri phiu gim 10,66% (AP / P = 10,66%). Tc l gi tri phiu gim t 97 $ xung 86,657 $ trn 100 $ mnh gi. c th b p c s thua l ny,

19

tc l gim ri ro xung s 0, nh qun tr c th tin hnh thng qua cc nghip v ngoi bng bng cch bn k hn 1 triu % mnh gi ca cc tri phiu ny vi k hn l 3 thng. Ci g s xy ra nu li sut thc s tng 2% sau thi gian 3 thng? l gi tri phiu s gim 10,66% tng ng vi mt khon l vn l 103427,32 $. Mt khc sau khi li sut tng 2%, nh qun tr Ngn hng c th mua 1 triu $ mnh gi cc tri phiu c k hn 10 nm trn th trng giao ngay vi gi l 866,573 $ v giao s tri phiu mua c ny cho i tc theo hp ng 1 tr $ mnh gi l 970 000 $. Do li nhun thu c t hp ng giao dch k hn l: 970 000 $ - 866 573 $ = 103 427 $ (hay li nhun thu c t hp ng giao dch k hn = g tr hp ng k hn gi tr ca hp ng giao dch ti thi im sau 3 thng). Do s thua l trn bng cn i ti sn (ni bng) l 103 427 $ c b p y bi li nhun thu c t hp ng bn k hn (ngoi bng). Nh vy ri ro li sut i vi Ngn hng c bo m, tc bng 0. 2) Hp ng tng lai: a) Gii thch mt s thut ng: Bo m Vi M - Microhedging: Mt Ngn hng tin hnh bo m Vi M khi n s dng cc hp ng tng lai (hoc k hn) bo m ri ro cho tng b phn ti sn (c hoc n) mt cch ring bit. Mt v d v bo m vi m l vic Ngn hng bo m ri ro li sut ca cc tri phiu c k hn 10 nm nh v d m chng ta va xt trn. Bo m V M - Macrohedging: Bo m v m xut hin khi nh qun tr Ngn hng mun s dng cc nghip v giao dch tng lai, giao dch k hn hay cc giao

20

dch pht sinh khc bo m ri ro khng cn xng v thi lng ca hai v bng cn i ti sn. Nh vy: Bo m vi m l vic nh qun tr xc nh b phn ti sn bo m ri ro mt cch ring bit v s dng nhng hp ng tng lai hay cc hp ng pht sinh khc bo m ri ro i vi tng ti sn . Trong khi , bo m v m ch quan tm n ton b danh mc ti sn c v ton b danh mc ti sn n ca bng cn i ti sn. Do , n cho php tn ti trng thi rng ti sn v mc nhy cm li sut, s khng cn xng v thi lng i vi tng b phn ti sn ring l. Do bn cht khc nhau gia bo m vi m v bo m v m cho nn c th dn n nhng chin lc v kt qu hon ton khc nhau gia hai phng thc bo m ny. Bo m thng thng v bo m chn lc: Bo m thng thng l khi Ngn hng tin hnh bo m ton b hai v ca bng cn i ti sn (bo m v m) hoc tin hnh bo m ton b mt b phn ti sn thuc ti sn c hoc ti sn n (bo m vi m) nhm t c mc ri ro thp nht bng cch bn cc hp ng tng lai b p ri ro i vi ti sn. Tuy nhin, khi ri ro gim xung mc thp nht th li tc cng mc thp (ri ro cng cao th li nhun cng ln v ngc li). Do , khng phi tt c cc nh qun tr Ngn hng trong mi trng hp u mun tin hnh bo m ri ro thng thng. Ngoi trng hp bo m ri ro thng thng, rt nhiu Ngn hng la chn phng n chp nhn mt b phn ti sn khng tham gia bo m, hoc tin hnh bo m qu mc. Nhng trng hp nh vy gi l bo m ri ro chon lc.

21

b) Hp ng tng lai v hn ch ri ro li sut: C bao nhiu hp ng giao dch tng lai m nh qun tr Ngn hng cn phi mua hoc bn bo m ri ro l ph thuc vo: - Mc ri ro (mc thay i) ca li sut - Xu hng bin ng ca li sut (tng hay gim) - Mi quan h gia ri ro v li tc trong cc trng hp bo m hon ton hay bo m chn lc. 3) Giao dch quyn chn: a) c Im c bn ca giao dch quyn chn: Mua quyn chn mua l chin lc quyn chn th nht. Ngi mua quyn chn mua (the buyer of a call option) gi l ngi mua, c quyn (khng phi l ngha v) mua chng khon ti mt mc gi c nh X c tho thun trc, gi l gi giao dch (exercise or strike price). c c quyn chn mua chng khon, ngi mua phi tr mt khon ph cho ngi bn l C, gi l ph chon mua (call premium). Ph chn mua phi c thanh ton cho ngi bn ti thi im k kt hp ng mua quyn chn mua v ng thi ngi mua tr thnh ngi tim nng thu li nhun nu gi tri phiu tng trn mc gi giao dch (X) cng vi khon ph chn mua (C). Bn quyn chn mua tri phiu l chin lc th hai ca giao dch quyn chn. i vi hp ng bn quyn chn mua, ngi bn quyn chn mua (the seller of a call option) nhn c mt khon ph gi l ph bn quyn chn mua v phi lun lun sn sng bn tri phiu cho ng mua ti mc gi c nh c tho thun trc, gi l gi giao dch. Chin lc th ba l mua quyn chn bn tri phiu. Ngi mua quyn chn bn tri phiu (the buyer of a put
22

option) c quyn (khng phi k ngha v) bn tri phiu cho ngi bn quyn chn bn tri phiu ti mt mc gi c nh c tho thun trc (gi l gi giao dch). Ngc li, ngi mua phI tr cho ngi bn mt khon ph, gi l ph chn bn (P). Chin lc th t l bn quyn chn bn tri phiu. Trong trng hp bn quyn chn bn tri phiu, ngi bn nhn c mt khon ph P (gi l ph bn quyn chn bn) v ngi bn lun phI sn sng mua tri phiu ti mc gi giao dch X khi ngi mua thc hin quyn chn bn ca mnh. b) Giao dch quyn chn v hn ch ri ro li sut: i vi nhng Ngn hng nh th chin lc thch hp l thc hin quyn chn mua hn l quyn chn bn. C hai l do gii thch ti sao li nh vy, l: l do v kinh t v l do v qui ch. Tuy nhin, i vi nhng Ngn hng ln th nhng giao dch quyn chon mua, quyn chn bn u l nhng giao dch ph bin. L do kinh t giI thch ti sao cc Ngn hng nh li khng chn quyn bn: i vi vic bn quyn chn (bao gm bn quyn chn mua v bn quyn chn bn) th li nhun tim nng thu c l b gii hn, nhng kh nng pht sinh l th khng c gii hn. Khi gi tri phiu bin ng mnh lm cho chnh lch gia gi th trng v gi giao dch quyn chn tng ln dn n thua l. i vi nhng Ngn hng duy tr cc hp ng bn quyn chn vi khi lng ln s ng trc nguy c l vns nng n. Nh chng ta thy, bng cch bn quyn chn mua Ngn hng c th bo m c ri ro li sut trong trng hp li sut th trng gim, gi tri phiu tng ln, ngha l gi tr tri phiu trong danh mc u t ca Ngn hng tng

23

ln b p khon l t hp ng bn quyn chn mua. Trong trng hp ngc li, khi li sut th trng tng th khon li nhun thu c t hp dng bn quyn chn mua (khon ph thu c) c th khng b p cho s gim gi ca tri phiu trong danh mc u t ca Ngn hng. iu ny l c th, bi v li nhun thu wc ti a t hp ng bn quyn chn mua b gii hn bi mc ph thu c C. Ngc li, trng hp bo m ri ro li sut bng cch mua quyn chn bn tri phiu s cung cp cho nh qun tr Ngn hng phng n la chn hp dn hn nhiu. L do quy ch hn ch cc hp ng quyn bn: Theo quan im ca cc nh lm chnh sch, th cc hp ng quyn bn m c bit l cc hp ng khng nhm mc ch bo m ri ro ti sn (tc l hot ng u c) th rt ri ro, bi v Ngn hng phi i mt vi ri ro l vn l khng hn ch. Tht vy trong thi gian qu kh cc nh lm chnh sch cm cc Ngn hng thc hin cc hp ng bn quyn chn bn hoc bn quyn chn mua trong mt s lnh vc nht nh nhm qun l ri ro i vi cc Ngn hng ny. Hin nay c cc Ngn hng thc hin hp ng bn quyn chn nhng li cm cc t chc ti chnh khc nh qu tn dng, qu u ts dng giao dch quyn chn vo mc ch u c. Tng t, trong nhng trng hp khi m th trng bc l ri ro cao th cc cong ty bo him cng b cm s dng cc giao dch quyn chn. III. Cc bin php phng nga ri ro li sut trong trng hp Vit Nam: 1) D bo v bin ng li sut:

24

Cc nh qun tr Ngn hng cn phi phn tch v a ra d bo v bin ng li sut trn th trng b tr c cu bng cn i ti sn cho ph hp. Cc nh d bo c th s dng cc m hnh l thuyt hoc thc nghim v din bin ca li sut a ra cc d bo li sut mt cch chnh xc. Mun lm c Iu ny i hi nh qun tr Ngn hng phi c kinh nghim, phi theo st cc chnh sch ca Nh nc trong tt c cc lnh vc, theo di v nghin cu th trng, u t kinh doanh c trong v ngoi nc, nghin cu cc yu t nh hng n li sut nh cung cu vn vay trn th trng v cc yu t khc tc ng n tm l ca ngi dn v cc ch th khc tham gia th trng. u im c xu hng bin m Ngn ng khc ca phng php ny l ta c th bit trc ng ca li sut nu d on chnh xc. T hng c th c nhng nghip v v hot trnh ri ro li sut.

Nhc im ca phng php ny l vic d bo xu hng bin ng ca li sut l rt kh khn, nu d bo sai c th gy ra nhng thit hi rt ln cho Ngn hng. Hn ch na l khi Ngn hng thay i li c cu ca bng cn i ti sn th s gp nhiu kh khn v chi ph v thi gian, nht l nhng nc c th trng tI chnh cha pht trin nh Vit Nam. 2) Theo di tnh nhy cm vi li sut ca cc ti sn: Ngoi phng php trn Ngn hng c th theo di tnh nhy cm vi li sut ca cc ti sn thng qua cc phng php: phn tch khong cch, phn tch khong cch thi gian tn ti. Phng php ny s cho ta bit c mc i mt ca Ngn hng trc ri ro li sut mt cch chnh xc. Nhng
25

n cng c hn ch ch: nu ch bit c mc i mt ca Ngn hng th cha m Ngn hng phi kt hp vi cc phng php khc nh d bo bin ng li sut. 3) p dng chnh sch mm do cho cc khon vay: phng nga cho Ngn hng gp phi ri ro li sut Ngn hng c th a ra chnh sch li sut mm do cho cc khon vay v cc ti sn ca Ngn hng c k hn di. i vi cc khon vay c k hn di Ngn hng c th a ra cc mc li sut thay i theo li sut trn th trng theo tng thng, tng qu, na nm, mt nm; hoc l trong thi gian u Ngn hng c th a ra mc li sut cao hn mt cht so vi li sut ca cc i th cnh tranh, sau li sut ny c tr gim dn i cc nm sau. Ngoi ra Ngn hng c th p dng mc li sut thay i theo th trng nht l khi li sut trong thi k thng xuyn bin ng mnh. 4) Bin php i cho li sut: i cho li sut gip mt t chc ti chnh c nhiu ti sn c loi nhy cm v li sut hn so vi nhng ti sn n loi nhy cm v li sut, c th trao i cc dng tin thanh ton vi mt t chc ti chnh c nhiu ti sn n loi nhy cm v li sut hn so vi nhng ti sn c loi nhy cm v li sut. Nh vy gim c ri ro li sut cho c hai pha. Chng hn Ngn hng thng mi A c bng cn i ti sn nh sau Ngn hng thng mi A 1. Nhng ti sn c loi nhy cm vi li sut: 30 tr ng 2. Nhng ti sn c loi c li sut c nh: 70 triu 1. Nhng ti sn n loi nhy cm vi li sut : 50 tr ng 2. Nhng ti sn n loi c li sut c nh: 50triu

26

ng

ng

Mt Ngn hng thng mi B c bng cn i ti sn nh sau: Ngn hng thng mi B 1. Nhng ti sn c loi nhy cm vi li sut: 70 tr ng 2. Nhng ti sn c loi c li sut c nh: 30 triu ng 1. Nhng ti sn n loi nhy cm vi li sut : 50 tr ng 2. Nhng ti sn n loi c li sut c nh: 50triu ng

Ngn hng thng mi A v Ngn hng thng mi B s thc hin i cho li sut bng cch: Ngn hng thng mi A thanh ton thu nhp t 20 triu ng ti sn c li sut c nh cho Ngn hng thng mi B, cn Ngn hng thng mi B thanh ton thu nhp t 20 triu ng ti sn c loi nhy cm vi li sut cho Ngn hng thng mi A. T gip cho c hai Ngn hng c th trnh c ri ro li sut. u im ca phng php ny l khng i cc Ngn hng phi sp xp li bn quyt ton ti sn ca mnh nn t tn km trong vic gim ri ro li sut. Hn ch ca phng php ny l cc Ngn hng kh c th bit c thng tin v nhau thc hin i cho li sut. khc phc hn ch ny trn th trng xut hin cc trung gian mI gii cho cc Ngn hng. Hn ch th hai l kh cc Ngn hng no m bng quyt ton trng khp nh v d trn.

Kt lun
27

C mt nh kinh t hc no ni rng: bt chp nhng b com l en ca cc nh qun tr Ngn hng, hot ng Ngn hng vn lun l hot ng rt a dng v mang tnh ri ro cao. Mt khc trong nn kinh t th trng nh hin nay cng i hi cc nh qun tr Ngn hng phi l nhng ngi ti gii c trong l thuyt v thc tin th mi c th gip cho cc Ngn hng hot ng tt. y l mt vic lm rt kh nhng khng c ngha l khng th lm c. V vy chun b chng ta phI hc tp v nghin cu mt cch thc s nghim tc. L mt sinh vin ca khoa Ngn hng Ti chnh c truyn thng hc tp tt, em s c gng hn na tr thnh con ngi c ch cho x hi.

28

Ti liu tham kho

1) Tin v hot ng Ngn hng Mishkin 2) Nhng ri ro trong hot ng kinh doanh Ngn hng 3) Tp ch Ngn hng s 11 thng / 1998 4) Th trng ti chnh tin t s 13/1999 5) Tp ch Ngn hng s 1 thng 1/1999

29