1rkiye`de

Giriim Sermayesi.
Private Iquity
1rk irketieri ve Yatirimciiar iin Pratik Yakiaimiar
Kurumsal Finansman
Denetim.Vergi.Danimaniik.Kurumsai Iinansman.
Iindekiier
Giri 1
I. Kavramlar 2
a. Risk Sermayesi ve Giriim Sermayesi
b. Byme Sermayesi Olarak Giriim Sermayesi
ve Satn Almalar
c. Yatrmc ve Yatrm Ynetimi irketi
d. Toplanan Fonlar ve Yatrma Giden Fonlar
e. Yatrmlarn Ynetimi
II. Trkiyede Giriim Sermayesinin Gemii 4
a. Farkl Dnemlerin Deerlendirilmesi
b. Giriim Sermayesi Tarz
Trk Yatrm Holdinglerinin Giriimleri
c. Trk Araclarn Rol ve abalar
III. Trk irketlerine ve Giriim Sermayesi
Yatrmclarna Ortaklk Konusunda pular 10
a. Giriim Sermayesi Fon Havuzundan Nasl Yararlanlr
b. Yatrm Frsatlar Nasl Sezilir ve Ardndan Nasl Ynetilir
c. Trk irketlerinin ve Yatrmclarnn
Ortakla Girme Konusundaki Balca Endieleri
IV. Gelecee Bak 13
V. Kurumsal Finansman Danmannz Olarak Deloitte 14
VI. Ek 16
Tablo - 1: Trkiyede Giriim Sermayesi
Yatrmlar (1995 - 2007)
Tablo - 2: Giriim Sermayesi Yatrmclar
ve Faaliyetlerinin Listesi (1995-2007)
Tablo - 3: Giriim Sermayesi Tarz Trk Yatrm Holdingleri
Giri
Giriim Sermayesi ngilizce adyla Private Equity, bugn Trkiyede popler bir sermaye yaratma ve/veya ortaklk
kavram olarak ortaya kmaktadr. Private Equitynin tam Trkesi zel Sermaye olmakla birlikte lkemizde Giriim
Sermayesi daha yaygn kullanldndan bu raporda bu ekilde kullanlmas uygun bulunmutur. Her geen gn daha fazla
giriim sermayesi yatrmcs, Trkiyeyi byme potansiyeline sahip ender yerlerden biri olarak grmekte ve burada yatrm
yapmakla ilgilenmektedir. BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan ve in) lkelerinde yatrm yapmaya ilikin en son kresel tez
artk Trkiyenin de eklenmesiyle T-BRIC halini alm grnmektedir. Ben bu gerei bir yldan fazla bir sredir dile
getiriyorum ve bunun yatrm evrelerinde giderek daha fazla vurgulandn grmekten memnuniyet duymaktaym.
Dnyadaki griim sermayesi fonlarna para ak byk lde petrol fiyatlarndaki arta bal olarak petrol reticisi
lkelerdeki nakdin birdenbire artmasyla tetiklenmi, bu tr fonlarda birikime yol amtr. Dnyada bu fonlarda yksek
byme potansiyeline sahip irketlere yatrm yapabilmek zere yatrm frsatlarn arayan bir nakit birikimi olumutur. Son
yllardaki olumlu makro ekonomik ortam ve 17 Aralk 2004te ABye katlm mzakerelerinin balamasyla, bu aray artk
Trkiyeyi de iermektedir.
Buna paralel olarak, Trk irketleri de kreselleme srecinin hzla devam etmesiyle birlikte daha uluslararas bir konuma
gelmektedir. Trk irketleri yalnz Trkiye iinde deil, ayn zamanda iletmelerini bytmek iin alternatif sermaye tedarik
etme ve ortaklk frsatlarnn bulunduu yurtdnda da genilemeye almaktadr. Trk irketleri bugn, giriim sermayesi
fikrine iki yl ncesine gre ok daha aktr; zellikle de 2005 ile 2006 yllar arasnda lkeye giren yaklak 30 milyar ABD
dolar deerindeki dorudan yabanc yatrm (FDI) grdkten sonra.
Bu raporun yazlmasndaki ama, giriim sermayesinin gerekte tam olarak ne olduuna ilikin pratik bilgiler vermek ve
giriim sermayesinin Trkiyedeki gemiine bakmaktr. Ayn zamanda, hem yatrmclara hem de Trk irketlerine ortaklk
yapmalarnda yardmc olacak ipular ile birlikte kavramlar ve gemiini ieren kapsaml bir belge salamak istedik.
Amacmz Trkiyedeki giriim sermayesi durumunun dnyann geri kalanyla karlatrmal bir analizini yapmak deildir.
Giriim sermayesiyle ilgili, kolaylkla eriilebilir pek ok uluslararas makale vardr; bu nedenle, bu almay hazrlarken
yalnz Trkiyeye ve onun zel durumuna odaklanmak istedik. Aratrmamza gre, Trkiye piyasasna odaklanan bu
konuda yaynlanm baka benzer bir rapor bulunmamaktadr.
Trkiyedeki giriim sermayesi ile ilgili istatistikler ve kaynaklar
hibir zaman kapsaml olmadlar ve bu nedenle burada
sunulanlar kesin saylar olmayabilir. Az sayda uzman bu
konuyla ilgili sunumlar yapm ve birka makale yaynlamtr.
Bunlar iindeki en son rnekler 2003te ve 2004n banda
yaynlananlardr. Bu konuyla ilgili medya ierii de bu birka
adet bilgiye ve rportaja dayanmaktadr. Bu raporun yazar da
dahil olmak zere, Trkiyede giriim sermayesinin deiim
srecine bandan itibaren tanklk eden bir avu uzman vardr.
Bu almada sunulan verilerin ou, yazarn teknik bilgisine,
grlerine ve ayn zamanda piyasa analizlerine
dayanmaktadr.
te yandan, risk sermayesi (venture capital), giriim sermayesi
(private equity), balang sermayesi (seed money), yatrm
ynetimi irketleri (investment management companies),
yatrmclar (investors), toplanan fonlar (funds raised) ve
yatrma giden fonlar (funds invested) gibi temel kavramlar da
ksaca belirttik. Amacmz, bu kavramlarla yeni tanan ve
konuyu anlamaya alan Trk irketlerine yardmc olmaktr.
Bu almann hem Trk irketleri hem de giriim sermayesi
yatrmclar iin yararl olacan ve sz konusu kavramlarn
karlkl olarak daha iyi anlalmas sonucunda, daha ok
ortakln olumasna katkda bulunacan umuyoruz.
Bar ney
Ortak
Deloitte Kurumsal Finansman
1
I. Kavramiar
a. Risk Sermayesi ve Giriim
Sermayesi
Risk sermayesi ve Giriim Sermayesi terimleri bazen
birbirlerinin yerine kullanlmaktadr; oysa bunlarn yatrm
felsefeleri ilkesel olarak birbirinden farkldr. Risk
sermayesi yatrmclar genellikle bir irkete erken bir
aamada yatrm yaparken; giriim sermayesi yatrmclar
byme sermayesinin bir paras olarak yatrm yapar.
Giriim sermayesi yatrmclar genellikle fikirlere veya
erken aamadaki bir iletmeye yatrm yapmazlar. Bir
yatrm yapmay dnmeden nce, irketin 3-10 yllk
operasyonu kapsayan iyi ve kantlanm bir gemii
olmasn beklerler. te yandan risk sermayesi yatrmclar,
bir fikre balang sermayesi salayabilir veya 1-3 yllk
irketlere bymesi iin yatrm yapabilir. Yine de, bu
tanmlar arasnda keskin bir ayrm yoktur.
Fonlarndan bir ksmn risk sermayesi veya giriim
sermayesi yatrmlar iin ayran nihai yatrmclar, kendileri
adna hangi yatrmlarn yaplaca konusunda karar
almalar iin paralarn tannm ve gvenilir yatrm
ynetimi irketlerine vermektedirler. Yatrm ynetimi
irketlerinin iki ana grevi vardr: yatrmclardan fon
tedarik etmek ve yatrmclar iin gerekli getirileri
salamak iin tedarik edilen fonlar yatrm frsatlarna
yatrmak. irketler tedarik ettikleri parayla yatrm
yapmaldrlar; aksi takdirde bu paray nceden belirlenmi
bir dnemin bitiminde yatrmclara geri vermek
zorundadrlar.
Maalesef Trkiyede risk sermayesi yatrmlar u ana
kadar yaplmamtr.Yeni fikirler veya erken aamadaki
yatrmlar genellikle giriimcinin kendisi veya genellikle
ksa vadeli borlanmalar olan banka kredileri yoluyla
finanse edilmektedir. Sermaye yatrmlarnn ounluunu
ksa vadeli banka kredileriyle finanse etmek, gemite
hem irketler hem de bankalar iin nemli sorunlar
yaratmtr. 2001de meydana gelen iddetli krizin (ayn
zamanda bankaclk krizi olarak da adlandrlr) temel
nedenlerinden biri de olmutur. Asl giriimci irketi yalnz
birka yllna destekleyebildii iin, bu irket (holding
irketlerinden biri deilse veya geliimi destekleyecek
durumda deilse) ya ii brakmak ya da iletmeyi baka
bir stratejik alcya satmak zorunda kalr. Fikirlerin ve
erken aamadaki yatrmlarn ounun ngrlebilir bir
gelecekte kendi kendini finanse etmeye devam edeceini
dnyoruz; bu nedenle, bu raporda giriim sermayesi
yatrmlarna deineceiz.
b. Byme sermayesi oiarak giriim
sermayesi ve satin aimaiar
Giriim sermayesi genellikle byme iin kullanlr. Bu
nedenle, bu tr fonlardan yararlanmak isteyen irketlerin
ak bir byme stratejisi olmaldr. Belirtildii gibi, giriim
sermayesi dnya apnda yksek riskli yksek getirili bir
varlk snf olarak grlr. Bu yatrmclar bir irkette
genellikle 2-7 yl aras kalrlar ve sonra karlar. Giriim
sermayesi yatrmclarnn getiri oran ile ilgili beklentileri
zellikle gelimekte olan piyasalarda yllk %18-35
arasnda, hatta zerinde deiir.
Giriim sermayesi ayn zamanda satn almalar (buy-out)
iin de kullanlmaktadr. Yatrmclar, bir nedenden dolay
tam potansiyelini gerekletiremeyen bir irketin
kontroln ele geirir, onu yeniden yaplandrr ve birka
yllna ynetirler; daha sonra bu irketi stratejik bir
alcya satarlar veya yksek getirilerle halka aarlar. Son
zamanlarda bu satn almalar sermaye enjeksiyonundan
daha ok yksek miktarlarda borla yaplmaktadr.
Yatrmclar irketleri mali kurululardan elde ettikleri
krediler art biraz sermaye kullanarak satn almaya
almaktadr. Alnan irketi genellikle teminat olarak
kullanmaktadrlar. Bunlar borlanarak satn alma
(leveraged buy-out) olarak, finansman tr ise satn alm
finansman olarak adlandrlr.
Trkiyedeki giriim sermayesi, imdiye kadar satn
almadan ok, byme sermayesine ynelmitir. Ancak,
son iki ylda satn almalar da grmeye baladk. Buradaki
durumun Batdakinden fark, Trkiyedeki satn almlarn
ounda satn alma finansman rnnn (acquisition
finance) az olmasdr; bu nedenle, yatrmclar satn
almlar bortan ok sermaye enjeksiyonlar yoluyla yapar.
Dolaysyla, Trkiyede borlanarak satn alma henz tam
olarak hayata gememitir.
2
c. Yatirimci ve Yatirim Ynetim
irketi
Yatrmc ile yatrm ynetimi irketi arasndaki fark da
vurgulamak istiyoruz. Her ne kadar bu terimler birbirinin
yerine kullanlabilse de (bu rapor dahil), mzakereleri en
uygun ekilde gerekletirmek iin fark net olarak
anlamak Trk irketleri iin pek ok adan nemlidir.
Giriim sermayesi dnyas aadaki gibi ilemektedir:
fonlarn kayna genellikle alm gc yksek yatrmclar,
emeklilik fonlar, sigorta irketleri ve belirli bir dereceye
kadar bankalardr. Bu kiiler ve kurulular genellikle
fonlarnn kk bir ksmn giriim sermayesi varlk
snfna tahsis eder ve bu miktar yksek getirili yatrmlar
yapmalar iin deneyimli yatrm ynetimi irketlerine
verirler. Bu irketler, yatrmclarnn istekleri
dorultusunda yksek getirili yatrm frsatlar ararlar.
Yatrmclar paralarn belirli bir sektre veya sektrlere
(rn., telekom, IT, imalat), belirli bir blgeye (rn., Orta ve
Bat Avrupa) veya arzuladklar getiriyi salayacak
herhangi bir frsata aktarr.
imdiye kadar Trkiyeye gelen fonlar genellikle sektr
bazl olmaktan ok blge ve frsat bazl fonlar olarak
ayrlabilir. Trkiyede frsat arayan yatrm ynetimi
irketleri, baz sektr tercihleri bulunmasna ramen,
onlara yksek getiri salama potansiyeline sahip her
frsat deerlendirmeye almaktadrlar.
d. 1opianan oniar ve yatirima
giden oniar
Bazen anlalmayan baka bir nokta ise udur: toplanan
ve yatrma giden fonlarn anlam. Yatrmclar,
tasarruflarn, yatrm ynetimi irketlerine fon salama
faaliyetleri ad verilen faaliyetler yoluyla tahsis eder.
Amalar belirledikten, gerekli finansal ve yasal belgeleri
tamamladktan ve yatrm frsatnn potansiyel hedeflerini
ve trlerini tanmladktan sonra, yatrm ynetimi irketleri
yatrmclara gider ve onlarn yatrm taahhtlerini talep
eder. Fon toplama ilemleri, organize tantmlar veya
bireysel toplantlar yoluyla yaplr. Yatrmclar bu varlk
snf fonlarn genellikle deneyimli yatrm ynetimi
irketlerine tahsis etmeyi tercih eder. Dolaysyla, bir
yatrm ynetimi irketinin gemi performans fon
toplamak konusunda anahtar bir neme sahiptir.
Yatrmclar, bu tip fonlar ynetmek konusunda yetkin ve
deneyimli olduklarna ikna etmeleri gerekir ve genellikle
yatrmclar ikna etme konusundaki en nemli faktr,
gemiteki fon ynetiminden elde edilen getirilerdir.
Fonlar yatrmclardan genellikle belirli bir sreliine
toplanr ve bunlarn belirli bir zaman aral iinde bir
yatrma aktarlmas ve bu yatrm tercihinden k
yaplmas gerekir. rnein, 7 yllna alnan 100 milyon
ABD dolar tutarndaki bir fonun bu dnem iinde bir
yatrm aracna koyulmas ve tercihen istenilen getiriyle
birlikte 7 yln sonunda yatrmclara datlmas gerekir.
Yatrm ynetimi irketleri getirilerini fon ynetiminden
salar; bu da fon byklne gre yllk %1,5-2
aralndadr; ayrca fonun getirisinden de genellikle %20
komisyon alrlar. Bu paya tama (carry) denir.
e. Yatirimiarin ynetiimesi
Bir yatrm ynetimi irketi fonundan Trk irketine
yatrm yapldktan sonra, mevcut hissedarlardan belirli
haklar istenir. Bu haklar, aznlk veya ounluk yatrmc
statsnde bulunmaya bal olarak deiir. Yatrm aznlk
bir yatrmsa, yatrmclar genellikle sessiz veya pasif kalr.
Ancak, sessiz veya pasif terimi genellikle bloke edici bir
gc ierir. Genellikle, stratejik operasyonel ve ynetime
ilikin kararlarda imza yetkisi ile birlikte ynetim kurulu
dzeyinde temsil edilirler ve bununla snrl olmamakla
birlikte doru raporlamann da salanmas iin zerinde
anlalan bir CFOyu (Mali lerden Sorumlu Genel Mdr
Yardmcs) atamay tercih ederler. ounluk elde
edildiyse, irket tamamen yatrm ynetimi irketi
tarafndan ynetilecektir. Ynetim kurulu yeleri, CEO
(cra Kurulu Bakan) ve st dzey ynetim genellikle
yatrm ynetimi irketi tarafndan atanr veya mevcut
ynetim, onlar tarafndan belirlenen yeni kurallara tam
olarak riayet etmeye balar.
3
II. 1rkiye`de Giriim Sermayesinin
Gemii
Trkiyedeki mevcut giriim sermayesi faaliyetini anlamak
ve ilikilendirmek iin, bu faaliyetin nasl ve ne zaman
baladna ve lke iinde nasl gelitiine dair bilgiye
sahip olunmasnda fayda grmekteyiz.
Trkiyedeki giriim sermayesi faaliyeti iki yl ncesine
kadar snrlyd. Alternatif sermaye ve fonlama
kaynaklarnn Trkiyede zel sektr yatrmlar iin her
zaman snrl olduu gereine ramen giriim sermayesi
1990lar boyunca ve iinde bulunduumuz on yln ilk
yarsnda nemli bir ilerleme kaydetmedi. Yatrmlar
genellikle ana hissedarn katkda bulunduu kk
sermaye miktar ve Trk bankalarnn temin ettii ksa
vadeli banka kredileri yoluyla finanse edildi. Sermaye
ounlukla byk veya orta lekli aile irketlerinin ve
gruplarnn elinde toplanmt. Bu durumda yatrmlarn
ou gen giriimcilerden ziyade sermayeyi elinde
bulunduran kiiler tarafndan gerekletiriliyordu. Bu
kurulularn sahipleri itibarl ve zengin kiiler olarak
addedildikleri iin, bankalar bu tip aile irketlerine,
genellikle en fazla bir haftalk veya on gnlk
denetlenmemi hesaplara bakarak pek ok durumda bir
el skmasnn ardndan kredi salyordu.
Bu gruplarn kendi bankalar veya devlet bankalar
yoluyla, bazen siyasi nfuzlarn kullanarak, banka kredisi
elde etmeleri kolayd. Dnya Bankas, IFC veya EIB gibi
kaynaklardan kredi temin eden birka banka hari,
yatrmlar iin fizibilite almalar hibir zaman
sorgulanmyor ve incelenmiyordu. Geri deme dnemleri
genellikle kredi geri demeleri ile yakn bir ekilde
eletirilmiyor, bu da nakit aknda srekli olarak
dengesizlik yaratyordu.
te yandan, yabanc sermaye de uzun vadeli yatrmlara
ilgi gstermiyordu. Sermaye piyasalarndaki srekli ve hzl
dalgalanmalarla birleen, ekonomik istikrar ve bymeyi
dorudan etkileyen makro politik alkalanmalar, uzun
vadeli herhangi bir yatrmcnn risk almasn neredeyse
olanaksz hale getiriyordu.
Giriim sermayenin gemii bu faktrler gz nnde
bulundurularak deerlendirilmelidir. Farkl zelliklere
sahip bu dnemler drt ana blme ayrlabilir:
1. Dnem 1: 1999dan nceki ilk dnem Konar
ger yatrm dnemi olarak adlandrlabilir;
2. Dnem 2: kinci dnem, birka giriim sermayesi
abasnn belirdii ilk dalga hareketlerini
grdmz 1999 ve 2000 arasndaki dnemdir.
3. Dnem 3: 2001 ile 2005 arasndaki nc
dnem uzun ykseli dnemi olarak grlebilir;
ve
4. Dnem 4: Drdnc dnem 2006dan
gnmze kadar gelen dnemdir ve potansiyelin
sonunda gerekletirildii dnem olarak
grlebilir.
Bu gemie bak blm eksiksiz ve tam olmak
taahhdnde kesinlikle bulunmamaktadr ve aada
sunulan saylar tam olarak doru olmayabilir. Ancak,
verilen bilginin gereklemi olanlara olduka yakn
olduuna inanlmaktadr.
a. Iarkii Dnemierin
Deeriendiriimesi
Gemiten bugne bir zet yapmak gerekirse, 1995 ile
1998 arasnda yaplan toplam yatrm 10 irkete yaklak
36 milyon ABD dolardr. 1999 ile 2000 arasnda 13
irkete yaklak 114 milyon ABD dolar yatrm yaplmt.
Ancak, 2001 krizi, giriim sermayesi faaliyetinde 2003e
kadar bir yavalamay beraberinde getirmitir. 2001 ile
2005 arasndaki toplam yatrm saysnn 13 olduu ve
toplam yatrm miktarnn ise 167 milyon ABD dolar
olduu tahmin edilmektedir. 2006 bandan bugne
kadar, 15 yatrm yaplmtr ve yatrm miktar yaklak 2,5
milyar ABD dolardr. Aadaki tablo bu yatrmlar
zetlemektedir, Ek listedeki Tablo 1 ve Tablo 2 ise giriim
sermayesi yatrmlarn ayrntl olarak vermektedir.
Bu gemi, yatrmclar ve irketler iin ilgin sonular ve
alnacak dersler sunmakta olduundan, bu raporda
detayl olarak incelenmitir. imdi her bir dnemi
inceleyelim ve ardndan gelecekteki durumu ngrmeye
alalm.
1999
ncesi
1999-
2000
2001-
2005
2006-
Haz. 2007
Toplam
Tahmini yatrm
says
10 13 13 15 51
Tahmini Toplam
Yatrm Miktar
(milyon ABD
dolar olarak)
36 114 167 2.527 2.844
4
Dnem 1:
1999dan nce Konarger Yatrm Dnemi
Bu dnemi Konarger yatrm dnemi olarak
adlandrmamzn ana nedeni, erken girenlerin,
piyasalardaki dalglanma ve belirsizliklerin had safhada bu
dnemde frsat bir yaklamla irketlere yatrm yapan
cesur yatrmclar olmasdr. Bu dnemde lkemizde
neredeyse her yl hkmet deimitir. Yine bu dnemde
Trkiyede nnz grmek neredeyse olanakszd; bu
nedenle bylesi likit olmayan yatrmlardan (rn., borsada
ilem yapmayan irketlere yatrm) pozitif getiriyle kma
ans byk risk altndayd.
Nomura tarafndan desteklenen Sparx Yatrm Ynetim
irketi bu sektrde nc olarak kabul edilebilir. 1995te,
Trkiyede Giriim Sermayesi kelimesinin ilk kez
duyulduu bir zamanda, giriim sermayesi yatrmlar
yapmak iin Trkiyede ofis kurmutur. 1996 ile 1998
arasnda, Sparx, nal Tarm (Gda), Arat Tekstil (Tekstil),
GSD Holding (Tekstil), Biomar (Kimyasal Maddeler), Rant
Leasing (Leasing), Eka Elektronik (Elektronik) ve Aba Ofset
(Bask Malzemeleri) irketlerine yaklak 27 milyon ABD
dolar yatrmtr. Sparx, iki yllk bir yatrm dneminden
sonra, halka arz yoluyla yatrmlarn ikisinden (nal Tarm
ve Arat Tekstil) kmtr. Yatrmlar 1-7,5 milyon ABD
dolar civarnda gereklemitir.
Bir Trk giriim sermayesi irketi olan Vakf Risk
Sermayesi, byk bir Trk Bankas olan Vakfbankn
itiraki olarak 1996 ylnda kurulmutur. Fon, ilk yatrmn
bir retim irketi olan Teknoplazmaya yapmtr. irkete
yaklak olarak 1 milyon ABD dolar yatrm yaplmtr.
Fakat irket iyi bir performans sergilememi ve 2005
ylnda tasfiye edilmitir.
Londradan Merrill Lynch ise piyasaya ilk giren dier bir
giriim sermayesi irketidir. 1997de, Merrill Lynch,
radyatr panel reticisi olan Termoteknike yatrm
yapmtr ve 1998de stratejik sat yoluyla hisselerini
satarak nemli bir getiri elde etmitir.
1997de, Global Equities Management (GEM) ad verilen
bir fon Templetonun desteiyle ounlukla borsa
irketlerine yatrm yapmak iin bir hedge fon kurmutur.
Ancak, uzun bir sre giriim sermayesi tarznda yatrm
yapmamlardr. Giriim sermayesi irketi olarak 2006da
etkin hale gelmilerdir. Burada bahsetmemizin nedeni
kayda gemesi asndandr.
Piyasaya ilk giri yapanlardan dier bir irket ise FMOdur
yani Netherlands Development Finance Company
kuruluudur. 1998de FMO, lider fuar ve sergi
organizatr TYAPa yatrm yapmtr. FMO, daha sonra
Risk Sermayesi ile birlikte sermaye artna giderek
2005te payn artrmtr, daha sonra hisseleri yeniden
sahiplerine satarak 2006da k yapmtr.
Dnem 1de yukardaki 10 irkete yaklak 36
milyon ABD dolar yatrm yaplmtr.
Dnem 2:
1999 2000 lk Dalga Dnemi
Bu dnemde byk sayda giriim sermayesi yatrmcs
Trkiyeye girmeye ve yatrm yapmaya balamtr. Bu
durum uluslararas makro koullardan, 1999 ve 2000deki
dot-com ve telekom balonlarndan ve Trkiyedeki IMF
destekli programdan kaynaklanmtr. Bu dnemi ilk
dalga dnemi olarak adlandrmak iki nedenden dolay
uygun grnmektedir: irketleri aratran ve bunlara
yatrm yapan giriim sermayesi yatrmclarnn says
birdenbire artmtr ve ilk kez Trkiye iin fon
toplanmaya balanmtr. ok sayda yabanc yatrm
ynetimi irketi stanbulda ofis aarak ve Trk yneticileri
istihdam ederek bu zaman zarfnda varlklarn tesis
etmitir. Bu dnemde 13 nemli yatrm yapld tahmin
edilmektedir.
Merrill Lynch, 1999da ikinci yatrmn bir gda
perakendecisi olan BIMe yapmtr. Bu yatrmdan halka
arz yoluyla 2006 ylnda kmlardr ve balangta
beklenen getirilerden ok daha fazla gelir elde etmilerdir.
Citicorp, o yllarda MKBde ilem gren, donmu gda ve
domates pestili reticisi olan Merko Gdaya 1999da
yaklak 2,4 milyon ABD dolar tutarnda yatrm yapmtr.
Citicorp, borsadaki hisselerini satarak Nisan 2003te bu
yatrmdan kmtr.
Londra bazl bir giriim sermayesi fon danman olan ve
genellikle Orta Doulu yatrmclar tarafndan desteklenen
Safron Advisors Ltd. gm sofra takmlarnda sektr
lideri olan Jumbo ve kk bir Trk menkul kymetler
firmas olan Alfa Menkul Kymetlere 1999da, bir
internet hizmet salaycs olan NetOnea ise 2000de
yatrm yapmtr. Bu irkete yaplan toplam yatrmn
15 milyon ABD dolarndan az olduu tahmin
edilmektedir.
Vakf Risk Sermayesi 1999da Innova Bioteknoloji
(Medikal) irketine ve 2000de Ortadou Yazlm
(nternet, IP) irketine yatrm yapm, srasyla yaklak
olarak 2 milyon ABD dolar ve 1 milyon ABD dolar
harcamtr. 2000de fon ayn zamanda MKBde kote
olmutur. Ancak, Teknoplazma yatrmnda olduu gibi,
bu irketlerin de performans dk olmu ve 2005te
tasfiye edilmilerdir.
Trkiye iin 100 milyon ABD dolar taahht ile kurulan
AIG Blue Voyage Fund, stanbuldaki ofislerini 1999da
amtr. lk yatrmlarn Galatasaray spor ekipman ve
aksesuarlar irketi Galatasaray Sportife ve 2000de bir
sinema zinciri olan AFMye yapmlardr. Ocak 2001de
Galatasaray Sportife 21 milyon ABD dolar yatrm
yaplm ve bu rakam Trkiyede 20 milyon ABD dolarnn
stndeki ilk giriim sermayesi yatrm olarak tarihe
gemitir. AFM yatrmnn 7 milyon ABD dolar civarnda
olduu sanlmaktadr.
Galatasarayda 2002deki ynetim deiikliinden sonra
AIG Blue Voyage ile Galatasaray arasndaki ortaklk
bozulmu, bu da AIG tarafndan Galatasaraya kar dava
almasyla sonulanmtr. Bu olay ayn zamanda, bir
giriim sermayesi yatrmcsnn Trkiyedeki bir irkete
kar at ilk dava olarak kaytlara gemitir. Dava, 2004
banda iki taraf arasnda yaplan bir anlamayla
sonulanmtr. AIG hisselerini Galatasaraya geri satmak
yoluyla iyi bir getiri elde ederek Galatasaraydan kmtr.
AFMde ise halen yatrmc olarak bulunmaktadrlar.
5
Yunanl bir giriim sermayesi yatrmcs olan Commercial
Capital, sektrnde lider bir kat torba reticisi olan
Iklar Ambalaja 10 milyon ABD dolar yatrm yapmtr.
Iklar Ambalajn o zamanlar Bulgaristan ve Msrda
yatrmlar vard ve stanbul Menkul Kymetler Borsasnda
ilem gren bir irketti. Bu yatrm, Trkiyedeki ilk nemli
Yunan yatrm olarak kaytlara gemitir. Yatrm
balangta olumlu gitmi, ancak daha sonra, zellikle
2001deki byk krizin bir sonucu olarak, Commercial
Capital nce yatrmn defterden silmek (write-off) ve
daha sonra 2002de borsada hisselerini satmak zorunda
kalmtr. Bu k beklenenden daha erken ve daha az bir
getiriyle gereklemitir.
Msr merkezli EFG Hermes Groupun itiraki olan EMEA
yatrm ynetim irketi, lider sistem entegratr Probile
21 milyon ABD dolar ve seramik sofra takmlar firmas
Gorbon Ila 1 milyon ABD dolar yatrm yapmtr. EFG
henz Probilden kmamtr. Ancak, Trkiyedeki ubat
2001 krizinden hemen sonra kapatlan Gorbon Ildaki
yatrmdan ayn yl iinde zararla kmak zorunda
kalmlardr.
2000de Trkiye piyasasna giren dier bir grup Bank of
America olmutur. 60 milyon ABD dolar taahht ile
Taurus Capital Partners kuruluunu oluturmulardr.
Merrill Lynch ile birlikte ortak yatrmc olarak BIMe
yatrm yapmlar ve 2006da kmlardr. Bank of
Americann BIMe yatrm yapmasndan ksa bir sre
sonra, Caisse de Depot et Placement du Quebec (CDP) ve
Abu Dhabi Investment Authority, bir yatrm kulb
oluturarak Bank of Americaya katlm, her biri en az 30
milyon ABD dolar taahhtte bulunmu ve toplam
taahht miktar 120 milyon ABD dolarna kmtr.
Ancak, 2001deki ekonomik krizden dolay, bu giriim
uzun srmemi ve Trkiyeye olan ilgilerini
kaybetmilerdir.
2000de, iki nemli giriim sermayesi oyuncusu
kurulmutur. Bamsz bir yatrm ynetimi irketi olan
Turkven Giriim sermayesi, iyi eitimli gen giriimci ve
dnyann en geni giriim sermayesi fonlarndan biri olan
Adventin desteiyle ie balamtr. 5 byk kurulu olan
IFC, DEG, EIB, FMO, NBG ve Teknoloji Vakfndan (Dnya
Bankasnn bir kuruluu) 44 milyon ABD dolar toplamay
baarmlardr. Trkiyede giriim sermayesi yatrmlarn
balatan Sparx olurken, ilk bamsz Trk giriim
sermayesi kuruluunu tesis eden Turkven olmutur. Birka
Trk vatandann dnyann finans kurulularnn kapsn
alma ve Trkiyeye fon ayrlmasn isteme kararllnn
mmkn olduunu gstermilerdir. Advent ve
yatrmclar ile ortak yatrm yapma anlamalar vardr.
Advent, Turkven tarafndan yaplacak herhangi bir
yatrma Advent olarak edeer miktarda yatrm
yaplaca taahhdnde bulunmutur. Ayrca, Trkiyenin
en byk bankas Bankas tarafndan kurulan Risk
Sermayesi Fonu, Trk irketlerine yaklak 30 milyon ABD
dolar yatrm taahhdnde bulunmutur.
Dnem 2de yukardaki 13 irkete yaklak 114
milyon ABD dolar yatrm yaplmtr.
Ayn yl Trkiye Risk Sermayesi Dernei kurulmutur.
Ancak, dernein Trkiyedeki giriim sermayesi
yatrmlarn tevik etme konusundaki faaliyetleri ve
etkinlii snrl olmutur.
Giriim sermayesi faaliyetindeki bu hzl art, 2000in
sonu civarnda ABD borsalarnda dot-com (internet) ve
telekom balonlarnn patlamasyla keskin bir biimde
yavalamtr. Bunu 11 Eyll olay ve Trkiyedeki byk
ekonomik kriz izlemitir. Trkiyedeki frsatlarla ciddi bir
biimde ilgilenen byk fon ve yatrm kurulular o
dnemde bu ilgilerinin byk bir ksmn kaybetmiler ve
yzlerini Bat piyasalarna dnmlerdir. Bu kurulular
arasnda Apax Partners & Co., Hicks Muse Tate & First
Inc., Texas Pacific Group (TPG), Washington DC merkezli
Emerging Markets Partners (EMP), JP Morgan Partners,
Capital Group, CVC Capital Partners, Warburg Pincus,
Globalvest, Softbank Emerging Markets ve Templeton
gibi byk Giriim sermayesi kurulularnn yan sra
Merrill Lynch, Citicorp ve AIG gibi giriim sermayesi
fonlar vardr. 2003e kadar neredeyse hi yatrm
yaplmamtr.
Dnem 3:
2001-2005 Uzun Ykseli Dnemi
Trk irketleri iin giriim sermayesi yatrmclarndan
kaynak yaratmak zere nde gelen yatrm bankalar,
araclar ve danmanlarn sarf ettii zorlu abalara
ramen, esas olarak Trkiyedeki kriz ortam nedeniyle
2001 ve 2002 yllar arasnda sadece birka yatrm
yaplabilmitir. Endstri odakl bir Alman yatrm fonu olan
DEG halka ak iki irkete yatrm yapmtr. Donmu gda
reticisi Penguene 2001de yaklak 12 milyon ABD
dolar tutarnda bir yatrm ve 2002de halka ak
mcevher irketi Goldaa yaklak 6 milyon ABD dolar
deerinde bir yatrm yapmtr. Risk Sermayesi, ikinci
yatrmc olarak sistem entegratr irketi Probile ve
2002nin sonunda deme ve sesli sistemler salaycs
ITDye yatrm yapmtr.
ubat 2001 krizinden sonra iktidara gelen hkmetlerin
sk IMF nlemlerini uygulamas ekonominin bunlara
olumlu tepki vermesi ve ABye katlm mzakerelerinin
balayabileceinin hissedilmesiyle, giriim sermayesi
yatrmlar 2003 ve 2004te artmaya balamtr. 17 Aralk
2004te ABye katlm srecinin balamasnn ardndan
2005 ylnda bu yatrmlar hzlanmtr. 2003 ile 2005
yllar arasndaki yatrmlar Risk Sermayesi ve Turkven
Giriim sermayesi irketlerinin hakimiyeti altnda
gereklemitir. Risk Sermayesi yatrm yapmaya devam
etmitir: yazlm gelitirme firmas Nevoteke 3 milyon
ABD dolar, bir sinema zinciri olan Cinemarsa 2003te 5
milyon ABD dolar, hal perakendecisi olan Stepe 2004te
3 milyon ABD dolar, fuar ve sergi irketi olan TYAPa
2005te 36 milyon ABD dolar yatrm yapmtr (bu
deerlerin hepsi yaklaktr). Ayn zamanda Risk
Sermayesi stanbul Menkul Kymetler Borsasnda halka
almtr. Turkven, 2003te paketli ekmek reticisi olan
UNOnun %50sini yaklak 13 milyon ABD dolarna satn
almtr; Trkiyede lider filo kiralama irketi Intercitye
2004te yaklak 15 milyon ABD dolar yatrm yapmtr
ve Trkiyenin lider mobil katma deerli hizmet salaycs
Trend Tech Groupa 2005te yaklak 25 milyon ABD
dolar yatrm yapmtr.
6
Soros, yalnz Trkiye iin deil Gneydou Avrupa iin,
2002de OPICle birlikte 200 milyon ABD dolar
deerinde bir fon kurmu ve Soros Investment Capital
Management LLC altnda yatrm frsatlar aramaya
balamtr. Srbistan, Hrvatistan, Makedonya,
Bulgaristan, Grcistan ve Trkiye gibi lkelerde toplam 9
yatrm yapmlardr. Bu yatrmlar stanbul ofisinden
ynetilmitir. 2003te, Soros, Trkiyedeki ilk ve tek
yatrmn, Unileverin yenebilir yalar iletmesi Unikom
Gdaya (Yudum markas) yapmtr. 2006da Soros,
yatrm ynetimi faaliyetinden kmaya karar vermi ve
Soros Investment Capital Management Bedminster
Capital Management olarak deitirmitir. Soros,
blgedeki yatrmlarnn 6sndan ve Mays 2007de
Yudum yatrmndan kmtr, Yudum stratejik bir satla
National Bank of Kuwaitin yatrm kolu NBK Capitala
satlmtr. NBK Capital Equity Partners, Trkiyedeki lider
ya irketi Yudum Gdann hisselerinin %100n
Bedminster Capitaln Gneydou Avrupa giriim
sermayesi Fonundan almtr.
Belikal bir yatrm ynetimi irketi olan Probel Capital
Partners, 2004ten itibaren etkin olarak Trkiyede yatrm
frsatlar aramaya balamtr. Rusya, Bamsz Devletler
Topluluu ve Trkiyeye odaklanan OPIC merkezli
blgesel fonlar ynetmektedir. Bunlara ait ana fon,
petrol ve gaz, lojistik ve denizcilik sektrlerinde
Trkiyedeki yatrm frsatlarn aratrmaktalard. Henz
Trkiyede bir yatrm gerekletirememekle birlikte ancak
2007de gerekletirmeleri beklenmektedir.
Bu dnemde yukardaki 13 irkete yaklak 167
milyon ABD dolar yatrm yaplmtr.
Dnem 4:
2006dan Bugne Potansiyelin sonunda
gerekletirildii dnem
2006 ylnda 2 nemli ortaklk yaplmtr. Providence
Capital, Trkiyenin tek dijital TV platformu olan
Digitrkn %45ini 150 milyon ABD dolar karlnda,
TPG, lider likr reticisi Mey kinin %90n 810 milyon
ABD dolar karlnda satn almtr. Bu iki anlama,
giriim sermayesi yatrmclarnn Trk irketlerine yapt
ilk haneli yatrmlardr ve ciddi bir biimde Trkiyeye
odaklanmaya balayan pek ok byk giriim sermayesi
yatrmcsnn nn amtr. Bancroft, otomotiv
endstrisine tedarikilik yapan Standart Profile 90 milyon
ABD dolarnda yatrm yapmtr, AIG Global Emerging
Markets Fund ise gda perakende zinciri BIMin (eski
Merrill Lynch gnlerinden giriim sermayesiye alk olan)
sahiplerine ait olan kozmetik perakendecisi For Youya
yatrm yapmtr. Dier byk ilem, Partners in Life
Science UK Ltd (PiLS-UK) ve Citigroup Venture Capital
International (CVCI) tarafndan, lider jenerik ila imalat
irketi Biofarmaya borlanarak satn alma (leveraged
buyout) biiminde yaplan 240 milyon ABD dolar
deerindeki yatrmdr. Bu anlamann satn alma
finansman Garanti Bankas tarafndan yaplmtr.
Borsada kote ila irketi Deva la hisseleri, 2006da
yatrmc ataklarna maruz kalmtr. Advent giriim
sermayesisinin ila sanayi kolu Advent Pharma, irket ile
hisseleri almak zere bir anlama imzalam olmasna
ramen, irketin borsadaki %24lk hissesini toplam
olan GEM Global Equities Management ani bir admla
ne gemi ve Advent Pharmann teklifinden fazla fiyat
vermitir. Ancak, Advent 2006 yazndaki finansal
alkantdan dolay ekilmek istemi, GEM de ounluu
ele geirmek iin ok dk fiyattan hisse alma frsatn
kazanmtr. Sonu olarak Eastpharma (%52,8 ounluk
GEMin elindedir) Devann kontroln ele geirmitir.
GEM, 2006nn balarnda, TMSF irketler portfynden
1 milyon ABD dolarndan fazla bir deerle Emek
Sigortay satn almtr; amac bu irketi yeniden
yaplandrarak ve iyi bir getiriyle yatrmdan kmaktr.
Bu arada Risk Sermayesi 2006da yatrmlarna devam
etmitir ve yaklak 10 milyon ABD dolar deerindeki bir
yatrmla filo kiralama ve ynetim irketi Beyaz Filo Oto
Kiralamada hisse elde etmitir; bu arada Turkven bir
gvenlik salaycs olan Pronete yaklak 10 milyon ABD
dolar deerinde yatrm yapmtr. 2006da, Risk
Sermayesi, hisseleri hissedarlara satarak Cinemars ve
Tyaptaki yatrmlarndan kmtr; bu arada Turkven
2006da orijinal hissedarlara sat yaparak 2003teki
maliyetini 3e katlayan bir kazanla Unodan kmtr.
Bunlar 3. Dnemdeki ilk klardr. Risk Sermayesi ve
Turkvendeki ortalama yatrm miktar yaklak 10 milyon
ABD dolar deerindedir. Amalar yatrmlardan dnya
standartlarna paralel olarak 3 ile 5 yl arasnda kmaktr.
2006da iki byk fon toplama giriimi gereklemitir.
Antika Partners, iki Kanada emeklilik fonundan (Kanada
Emeklilik Plan Yatrm Kurulu ve Ontario retmenler
Emeklilik Plan) ve AYBden yaklak 400 milyon ABD
dolar deerinde Actera Fund toplamtr. Actera, ksa bir
sre nce TPG ile birlikte ortak yatrmc olarak Mey
kiye ilk yatrmn yapmtr.
Dundas nl, uzun vadeli, ortalamann stnde getirilere
yatrm yapmak iin Dupem adnda 150 milyon ABD
dolar deerinde bir zel durumlar fonu kurmutur. Halen
etkin olarak yatrm frsat aray iindedirler.
Ksa bir sre nce Mays 2007de, CVCI, Boyner ve
Beymene srasyla 46 milyon ve 146 milyon ABD dolar
deerinde yatrm yapmtr. Bu yatrm, Trkiyenin
cumhurbakanl seimlerinden dolay siyasi alkantya
girmesinden birka gn nce yaplmtr. Yine Mays
2007de, Risk Sermayesi, yaltm sektrnde etkin olan
Ode Yaltma 5 milyon ABD dolar deerinde yatrm
yapmtr.
Ottoman fonu ad verilen Londra merkezli bir
gayrimenkul fonu ilk byk yatrmn Trkiyede
yapmtr. Fon, gelime amal olarak stanbul Rivadaki 1
milyon metrekarelik bir araziye 110 milyon ABD dolar
deerinde yatrm yapmtr. Ottoman Fund Limited,
Trkiyenin byk kentlerinde ve ky blgelerinde yeni
konut inaat alanlar gelitiricilerine erken aamada
toptan finansman tedarik etmek iin kurulmutur. Fonun
yatrm kapsam, yerel ve dier ortaklarla birlikte arazi
almn ve ortak giriim projelerini iermektedir.
2006nn balangcndan gnmze kadar 18 aylk
bir dnem iinde 15 irkete 2,5 milyar ABD
dolarndan fazla yatrm yaplmtr.
7
b. Giriim sermayesi tarzi 1rk
yatirim hoidingierinin giriimieri
Burada sz etmeye deer bir baka konu, yukarda
belirtilen dnemler boyunca, giriim sermayesi felsefesiyle
yatrm yapmak iin fonlarnn bir ksmn tahsis eden
belirli Trk holding ve irketlerinin giriimleridir. lk bu tr
giriim, Finansbankn itiraki olan Fiba Holdingdir,
1996da Giriim Holdingi kurmutur. Giriim, Gima ve
Endi gda zinciri maazalarnn ounluunu satn alm
ve hemen bir genileme projesi balatmtr. Mays
2005te 132,5 milyon ABD dolar karlnda her iki
irketi de Carrefoura satmlardr.
Esas Holding, 2000de evket Sabanc ve ocuklar Ali
Sabanc ve Emine Kaml tarafndan kurulmutur; ancak
2004ten sonra daha etkin hale gelmitir. 4 ana sektrde
9 yatrm yapmlardr: Medline Salk Bakm Hizmetleri,
Pegasus Havayollar, oban Yourt, zAir Havayollar,
Bonservis Gda Sat ve Datm, Promed Elektronik
Salk Provizyon Hizmetleri, Medair Hava Tamacl ve
ElectroWorld Elektronik Perakendecilii (Dixons ile
birlikte). Grubun, bu yatrmlardan belirli bir sre zarfnda
kma felsefesi olup olmad ak deildir; ancak ilk
yatrm felsefeleri Giriim sermayesi tarz olarak
dnlebilir.
2000de kurulan iLAB Holding de byle bir giriimdir.
irket, operasyonlarn internet tabanl teknolojilere
kaydrm irketlere yatrm yapmaya odaklanmtr. lk
yatrm bir insan kaynaklar portal olan Kariyer.Nete
yaplmtr. Kendileri de baz projeler balatmlar ve
Kariyerakademi.net, Sigortam.net, Chemorbis, Steelorbis,
Treda ve BESOnline.net gibi giriimleri bytmeye
balamlardr. Sonradan ebay irketinin bir yesi haline
gelen www.gittigidiyor.com adl irkete Mart 2006da
yatrm yapmlardr.
Orta ve byk lekli, bymekte olan endstri
irketlerine yatrm yapma amal olarak 2005te iLAB
Holdingin ayn sahipleri tarafndan kurulan Access Turkey
Capital Group, bir otomotiv yedek para irketi olan
Olgun elike ilk yatrmn yapmtr.
Trkiyedeki lider telekom mobil operatr Turkcell,
2000deki halka arzndan sonra bir inkbasyon projesi
balatm ve yeni teknoloji ve ierik tr irketlerine
yatrm yapmaya balamtr. Ancak, 2001 krizinden
hemen sonra bu projeler askya alnmtr.
Brightwell Holdings, Trkiye iinde ve dndaki
teknolojiyle ilgili eitli sektrlere giriim sermayesi tarz
yatrmlar yapmak amacyla, Technology Holdingin eski
sahiplerinden biri tarafndan 2006 banda kurulmutur.
Grup, halihazrda yatrm frsatlar aramaktadr.
Bu tr giriimler bugnlerde pek ok giriimci tarafndan
deerlendirilmektedir. eitli hisse satlar sonucu pek
ok Trk hissedarn ellerinde biriken fonlar nedeniyle, bu
tip yatrm holding irketlerinin kuruluunda nemli bir
art olmasn beklemekteyiz. Trkiyede birleme ve satn
alma biiminde, 2005 ve 2006da toplam 30 milyar ABD
dolarna ulaan dorudan yabanc sermaye girii bu tip
fonlarn birikmesine yol amtr. irketlerini ve/veya
varlklarn satm hissedarlar yeni yatrm frsatlar
aramaktadr ve giriim sermayesi felsefesi yeni yatrmlar
gerekletirmek iin ilgin bir yol olarak grnmektedir.
Her ne kadar Trk hissedarlarn eilimi bir fon kurup
yatrm yneticilerinin ynetimine brakmaktan ok
kendilerinin ynettikleri irketlere yatrm yapmak olsa da,
bunun da zaman iinde deieceine inanmaktayz.
c. Bu 12 yiiiik dnemde Araciiarin
Roi ve abaiari
Son 12 yl iindeki pek ok giriim sermayesi ortakl,
birka Trk arac kurulu ve nemli kiinin kayda deer
abalar sayesinde gereklemitir. Bu kurulular arasnda
bulunan TSKB, Ata Yatrm, Yap Kredi Yatrm, Garanti
Yatrm, Dundas nl ve PDF, bu varlk snfnn Trkiyede
ataa gemesinde etkili olmutur. Ayrca 4 byk
denetim firmas, finansal danmanlk, vergi yaplandrma,
durum tespit ve deerleme hizmetleri sunarak bu
yatrmlara eitli alanlarda katk salamtr.
Bu ilemlerin ou 5-20 milyon ABD dolar aralnda
olduu iin, Londra merkezli yatrm bankalar, bu tr
araclk faaliyetinden elde edecekleri gelir miktar
beklentilerinin ok altnda kalacandan bu konuya ilgi
gstermemilerdir. Yalnz Londra merkezli birka butik
yatrm danman, baz ortaklklarda yardm etmitir.
2006daki iki byk ortaklktan sonra, byk yatrm
bankalar da bu tr projelere odaklanmaya balamtr
8
9
III. 1rk irketierine ve Giriim
Sermayesi Yatirimciiarina Ortakiik
Konusunda Ipuiari
a. irketier iin: Giriim
sermayesinden nasii yararianiiir
Bu fonlardan yararlanabilmek iin, Trk zel sektrnn,
yatrm ynetimi irketlerine yaklamas gerekmektedir.
Nihai yatrmclar genellikle yatrm ynetim irketinin
kendisinden baka kimse tarafndan bilinmezler. Bu
yatrm ynetimi irketlerindeki yatrm analistleri ve karar
alclar genellikle gen fakat finansal analiz asndan
yetkin ve deneyimlilerdir, ayn zamanda byme
frsatlarn iyi hissederler. irket onlara durumunu
anlattktan sonra, onlar iin sz konusu irketle bir yatrm
frsat bulunup bulunmadn bir saatten az bir srede
anlayabilirler. Bir Trk irketi bir yatrm ynetimi irketi ile
temas ettiinde genellikle u iki durumdan biri
gerekleir:
1. irket, bu tr bir yatrm ynetimi irketi ile ilk kez
gryorsa ve giriim sermayesi dnyasn iyi
anlayan iyi bir kurumsal finansman danman
yoksa, durum genellikle ho olmayan bir
deneyime dnr ve konuma ok fazla
srmeyebilir. irketin bir yatrm bulunsa bile,
giriim sermayesi yatrmcsnn beklentileri
bilinmedii iin gerekleebilir bir yatrm olana
bulunsa dahi olumsuz bir sonu ortaya kabilir.
2. irket, giriim sermayesinden yararlanmak iin
hazrlklysa, iyi bir kurumsal finansman danman
varsa veya giriim sermayesi dnyasndaki
ortaklklardan yeteri kadar deneyim sahibiyse,
grmeler son aamaya kadar iyi gider.
Beklenmedik herhangi bir yasal ve/veya
muhasebeden kaynaklanan olumsuz bir durum
due diligence srasnda ortaya kmazsa veya
politik veya ekonomik endieler gibi herhangi bir
makro konu belirmezse ve bu endieler lkeye
yatrm yapmamak konusunda belirleyici bir faktr
olmazsa, ortaklk genellikle gerekleir.
Giriim sermayesi yatrm ynetimi irketlerinin stratejik
yatrmclar olmad unutulmamaldr. Baka bir deyile
onlar iletmeyi ynetimin bilebilecei ekilde bilemezler,
onlar paralarn zerinde anlalm bir plana gre irket
ynetiminin irketi ynetmesi iin yatrrlar. Dolaysyla,
irketler grmelere baladklarnda, irkette iyi ve
gvenilir bir ynetim takmnn olmas ok nemlidir.
b. Yatirimciiar iin:
Yatirim irsatiari nasii seziiir ve
ardindan nasii ynetiiir
Yatrm ynetimi irketleri her ne kadar iyi yatrm
frsatlarn aramak ve bulmak iin eitli teknikler
gelitirmi olsalar da, radar ekranlarnda grnen irkete,
yatrm vakasn gelitirmeye ynelik yeterli kaynaa sahip
olmayabilirler. devlerini yapma ve onlara yaklamak iin
gerekli hazrlklar yapmay irkete brakma
eilimindedirler. Bat ekonomilerinde bu normal ve
beklenen bir uygulamadr. Ancak Trk irketleri genellikle
yatrmc iin kapsaml materyal hazrlama konusunda
yetersiz kalr ve bu nedenle yaplabilecek pek ok ortaklk
genellikle ilerleme kaydedemez. Bu, yalnz irket iin deil
yatrmc iin de frsat kayb olur.
Yatrm ynetimi irketlerinin, yatrmlar Trkiye dndan
aramaya almas ve ynetmesi zordur. ou irket bu
zorluu fark etmi ve bu nedenle Trkiyede ofis amtr.
Ayrca, Trkiyedeki bu fonlar ynetmek iin yetkin Trk
alanlarn istihdam edilmesi de kuvvetle tavsiye
edilmektedir. Trk olmayan bir yatrm yneticisinin n
mzakereleri yrtmesi ve daha sonra yatrmc irketin
ynetim kurulu yesi olarak yatrm ynetmesi kolay
deildir.
10
Giriim sermayesini ekme frsat, irketin
aadakileri yerine getirmesi durumunda
nemli oranda artar:
iyi ve yetkin bir ynetime sahip
olduunu gsterebilmek,
Dnyadaki 4 byk bamsz denetim
firmasndan biri tarafndan denetlenmi
en az 3 yllk mali tablolara sahip olmak
en az 5 yllk net ve ayrntl i planna
sahip olmak.
c. 1rk irketierinin ve
Yatirimciiarin Ortakiik Yapmaiari
Konusundaki Baiica Indieieri
Trk irketleri, yatrm ynetimi irketleri ile yapacaklar
ortaklklarda genellikle iki temel endie tar: irket
deerlemeleri ve yatrmdan klar.
irket Deerlemeleri: irkete ilikin deerleme elbette,
ou ortakln kesildii veya sonland alanlardan biridir.
Son birka ylda, Trkiyenin risk primi azald ve borsa
nemli lde artt iin irket deerlemeleri AB
dzeylerine erimeye balamtr ve belirli bir deerleme
zerinde uzlamak daha kolay hale gelmitir. Daha nceki
dnemlerde, Trkiyenin risklerine bal olarak, irketler
DCF (indirgenmi nakit ak yntemine gre)
deerlemelerinde %20den daha fazla bir skonto
oranyla deerlenmekteydi (muadillerle karlatrma
esnasndaki dk katsaylarn szn etmeye bile gerek
yok) ve hissedarlar hisselerini bu deerlemeye gre
satmakta isteksiz davranyorlard.
klar: Yatrm ynetimi irketleri yatrmda ksa bir
dnem kalmakta ve daha sonra irketten kmak
istemektedir. Hisselerin deerlemesinden ayr olarak k
planlar, anlamalarn bozulmasna yol aan dier bir
nemli konudur, pek ok iadam balangta bu konuyu
pek nemsemez. Trk iadamlar, yaplar itibariyle yeni
ilere adm atarken byk giriimcilerdir. Ancak, bu
iletmelerden 2 ila 7 yl iinde k yapmak genellikle
planlarnn bir paras deildir. Durum bu olduu iin,
k mekanizmalarn tam olarak hissedemeyebilir veya
ilgilenmeyebilirler. Giriim sermayesi yatrmclar irketleri
ya borsada halka aarak ya da bir ticaret sat yoluyla
yatrmdan k yaparlar. Baka bir deyile, stratejik bir
alcya satarak.
Pek ok durumda, yatrmclar, istedikleri getiriyi elde
etmek iin k annda irketin %100n satma
seeneini tercih ederler. Yatrmcyla birlikte 2-7 yl iinde
iletmelerini terk etme fikrine alk olmayan Trk irket
sahipleri bu fikri pek ok adan ho bulmazlar. Ayrca,
drag along' (kk hisse sahiplerinin de hisselerini byk
hisse sahibinin tercih ettii alcya satmalar zorunluluu),
tag along (kk hisse sahiplerinin de hisselerini byk
hisse sahibinin hisselerini satn alan alcya satma hakk),
satm hakk veren opsiyonlar, alm hakk veren
opsiyonlar gibi pek ok kavram ve benzerleri tam olarak
anlalmaz ve yine pek ok ortaklk bu nedenle
gereklemez.
Yatrm ynetimi irketleri pek ok durumda topladklar
fonu kapatmak ve yeni bir fon toplama faaliyeti
balatmak zorunda olduklar iin, yeni fon toplama
ilemleri iin referans olarak iyi getirileri gstermek zere
fon kapatrken agresif davranabilirler. Bu durumda,
yatrm ynetimi irketlerinin klar iin bask yapt
yatrm yaplan kurum zerinde bir gerginlik olumas
potansiyeli vardr.
te yandan, giriim sermayesi yatrmclar, irketi
incelemeden nce ilk olarak lkenin ve sektrn makro
durumuyla ilgili kendilerini gvende hissetmek
istemektedirler. Bu genel manzara onlar memnun
ettikten sonra, temel alana odaklanrlar: (i) irket
ynetimi, (ii) hesaplarn effafl ve kurumsal ynetiim,
ve (iii) ak bir byme stratejisi ve i plan. irketler bu
alanda yatrmclar memnun edemezse, bir anlamann
gerekleme ans olduka dktr.
11
12
13
IV. Geiecee Baki
Trkiye giriim sermayesi yatrmlar bakmndan inili kl bir seyir
izlese de, giriim sermayesi yatrm felsefesi ve bu tip ortaklklarn
baars ve benimsenmesi asndan durum halen belirsizliini
korumaktadr. Cumhurbakanl ve meclis seimleri 2007de
yapldktan sonra, Trk irketlerine 2007 sonras iin yaplacak giriim
sermayesi yatrm taahhdnn 2 milyar ABD dolarn amasn
bekliyoruz.
2000 ylndaki kurulularndan itibaren, Turkven ve Risk sermayesi
srasyla 600 ve 850 yatrm frsatn incelediklerini ileri srmektedir.
Ancak bu inceleme sonucu yaplan yatrmlarn says srasyla 6 ve 7
olmutur. Taurus, Soros, AIG ve Citicorp da eitli frsatlar incelemitir
ve sonuta 1 veya 2 yatrm yapmtr.
nmzdeki dnemde, mevcut yatrmclar tarafndan aray ve
inceleme faaliyetinin byk oranda artmas beklenmektedir.
Halihazrda yaplm yatrmlarn dnda, Krfez Blgesinden National
Bank of Kuwait Capital, Kuwait Investment Authority, Istithmar ve
Abraj Capital gibi yatrmclarn yan sra KKR, Carlyle, 3i, Blackstone,
Bedminster Capital, Eurasia Capital Partners, Apax, CVC, Probel
Capital Management, The Blackstone Group, Hellman & Freidman
Europe Ltd, Ashmore Capital gibi yatrmclar da yatrm frsatlar aray
iindedir. Dierlerinin yan sra, Probel, NBK Capital ve Carlyle
stanbulda ofislerini kurmu ve yatrmlar iin hazrlanmaktadr;
dierlerinin de bunlar takip etmesi beklenmektedir. Bu gruplar
ounlukla 4 byk denetim ve/veya danmanlk firmalarndan eski
kurumsal finansman ortaklarn istihdam etmilerdir. Dier Trkiye
merkezli yatrm ynetimi irketlerinin ou iin de gemite durum
buydu.
Son iki yl iinde irketlerindeki hisseleri satarak fon biriktiren ve bunlar
Giriim sermayesi tarznda yatrm amal kullanmay planlayan Trk
giriimcilerin de artmas beklenmektedir. Ayn zamanda, fon toplamak
ve gelecek yllarda nemli yatrmlar yapmak iin Trk
entelektellerinden ve yetkin gen profesyonellerden gelecek
giriimlerde de art greceiz.
stenilen giri deerlemeleri ile doru yatrm frsatlarn belirlemek, bu
varlk snf iin ok rekabeti bir ortam sunacaktr. Bugnden itibaren
youn rekabet, anlamalarn seiminde ok fazla lkse olanak
tanmayacandan, yatrmclar iin daha yksek bir baar oran
grmeyi beklemekteyiz. Yabanc stratejik yatrmclarn byk bir
itahla, irket satn almalar yoluyla Trk piyasasna girmesiyle, bu
yatrmclarn kabul ettii deerlemeler genel olarak giriim sermayesi
yatrmclar ve onlarn k gereksinimlerinden daha yksek olacaktr.
Bylelikle giriim sermayesi yatrmclar iin ortaklklara girmek daha da
zorlaacaktr. Hem yatrmclara hem de irketlere, anlamalarn
yaplabilmesi iin nitelikli araclarn becerilerinden yararlanmalarn
tavsiye ederiz.
lkemizde ciddi makro belirsizlikler veya uluslararas krizler
yaamazsak, tarihimizde ilk kez olmak zere ayn irkete birden fazla
fonun ayn anda talip olmas sonucu Trkiyede yatrm savalar
grmeyi bekliyoruz.
V. Kurumsai Iinansman
Danimaniniz Oiarak Deioitte
Kat bankaclk kurallar ve dzenlemeleri ile sermaye
piyasalar ilemlerinde artan effafln beraberinde
kresellemenin de etkisi arttka, Trk irketleri
hedeflerine ulamak iin, kendi sermayeleri veya uzun
vadeli banka kredilerine bir alternatif olarak her geen
gn daha fazla giriim sermayesi trnde sermaye
arayna girebilecektir. Trkiye ABye doru ilerler ve
ekonomi byrken, giriim sermayesi yatrmclar, Trk
irketlerine yatrm yapmaya olan ilgi dzeylerini
artracaklardr. Gerekletirilen ilemlerin saysnn
nmzdeki on yl iinde nemli lde artacana
inanmaktayz.
Bugn, Deloitte, bu bakmdan her iki taraf iin de lider
kurumsal finansman danmanlarndan biridir. Deloitte
Kurumsal Finansman olarak, bir anlama yapmak ve her
iki tarafa deer yaratmak zere irketlere ve yatrmclara
yardm etmek iin gerekli dinamik ve mekanizmalarn
farkndayz. Bir irketin ilk olarak pozisyonunu
netletirmesi gerektiini biliyoruz; dolaysyla irketin,
sermaye toplama alternatifleri konusunu aratrmadan
nce byme amalarn, stratejilerini ve i modellerini
belirlemesi iin onu hazrlyoruz. irketleri, deerleme,
klar ve benzeri konularda hazrlkl hale getiriyor ve
onlar yatrm ynetimi irketleriyle irtibata gemeden
nce bilgilendiriyoruz. Bu ekilde ilk grme ncesinde
bile ok iyi hazrlanm oluyorlar.
Trk irketleri iin bir tavsiye
Trk irketlerine, herhangi bir nedenle giriim sermayesi
piyasalarna giri yapmaya karar vermeden nce Deloitte
Kurumsal Finansmana bavurmalarn kesinlikle
neriyoruz. ou durumda zihinlerinde, iletmeyle ilgili
daha iyi sonular douracak, yeni almlar yaratyoruz.
Deloitte ile gren mteriler, yalnz Trkiye ve kendi
mevcut ilerine odaklanmaktan ok, kresel bir i yapma
perspektifi edinmektedirler. Bu ekilde, Giriim sermayesi
yatrmclarna daha net bir ekilde yaklar ve anlama
yapma ansn arttrrlar.
Giriim sermayesi yatrmclar iin bir tavsiye...
Giriim sermayesi yatrmclarna da benzer bir yaklam
neririz; yksek getirili frsatlar belirlemek zere iyi bir
kurumsal finansman danman ile almak en iyisidir.
ou giriim sermayesi grubu, Trk irketleri ile kendi
balarna tanmaya almaktadr; sonu olarak bu
grmelerin ou kmaza girmektedir. Bu kmazlarn
nemli bir ounluunun yatrmclar iin yatrm frsatna
dnebileceine inanyoruz. Deloitte Kurumsal
Finansman olarak, yatrmclar iin doru frsat
belirleyerek onlara katk salayabilir ve anlamann
imzalamasna kadar giden yolda onlara destek olabiliriz.
Giriim sermayesi yatrmclarnn bu tr potansiyel
irketleri, ie yarar bir anlama yapma ansn artrmak
iin, Deloitte Kurumsal Finansman gibi
araclara/danmanlara ynlendirmelerini neririz.
14
Deloitte Kurumsal Finansman, ayn dili
konumalarna yardm ederek her iki tarafn
birbirini anlamasn salar.
15
16
1995 - 1998: Konarger Yatrm Dnemi Tahmini Toplam Yatrm 36 milyon ABD dolar
Say Yl Alc Hedef irket Sektr Mlkiyet
Tahmini Yatrm
Miktar (milyon
ABD dolar)
klar
1 1995 Nomura (Sparx Group) nal Tarm Gda Aznlk 2 Evet
2 1995 Nomura (Sparx Group) Arat Tekstil Tekstil Aznlk 2 Evet
3 1996 Vakf Risk Sermayesi Teknoplasma retim Aznlk 1 Evet
4 1996 Nomura (Sparx Group) Eka Elektronik Elektronik Aznlk 2 Evet
5 1996 Nomura (Sparx Group) Aba Ambalaj Paketleme Aznlk 6 Evet
6 1997 Nomura (Sparx Group) Rant Leasing Leasing Aznlk 2 Evet
7 1997 Nomura (Sparx Group) GSD Holding Tekstil Aznlk 8 Evet
8 1997 Nomura (Sparx Group) Biomar Biyoteknik Aznlk 1 Evet
9 1997 Merrill Lynch Investment Termoteknik Radyatr Panel reticisi Aznlk 5 Evet
10 1998 FMO Tyap Sanat, Elence ve Rekreasyon Aznlk 7 Evet
1999 - 2000: lk Dalga Yatrm Dnemi Tahmini Toplam Yatrm 114 milyon ABD dolar
Say Yl Alc Hedef irket Sektr Mlkiyet
Tahmini Yatrm
Miktar (milyon
ABD dolar)
klar
1 1999 Vakf Risk Sermayesi
Innova
Biotechnology
Medikal Aznlk 2 Evet
2 1999 Merrill Lynch Investment BIM Perakende Aznlk 15 Evet
3 1999 Citicorp Inv. Services Merko Gda Aznlk 2 Evet
4 1999 Safron Advisors Ltd. Alfa Menkul Arac Kurum Aznlk 5 Evet
5 1999 Safron Advisors Ltd. Jumbo Mutfak aletleri Aznlk 6 Evet
6 2000 Commercial Capital Iklar Ambalaj Kat ve Paketleme Aznlk 10 Evet
7 2000 Safron Advisors Ltd. Net One ISP bilinmiyor 4 Hayr
8 2000 AIG Blue Voyage Fund Galatasaray Sportif Futbol Piyasas Aznlk 21 Evet
9 2000 AIG Blue Voyage Fund AFM
Sanat, Elence ve
Rekreasyon
Aznlk 7 Hayr
10 2000 Vakf Risk Sermayesi
Ortadou Yazlm
Hizmetleri
nternet, ISP Aznlk 1 Evet
11 2000 EFG Hermes Group Probil Sistem Entegratr Aznlk 21 Hayr
12 2000 EFG Hermes Group Gorbon Il Sofra Gereleri Aznlk 1 Evet
13 2000 Taurus/ Bank of America BIM Perakende Aznlk 19 Evet
VI. Ik
1abio - 1
1rkiye`de Giriim Sermayesi Yatirimiari (1995- 200)
2001- 2005: Uzun Ykseli Dnemi Tahmini Toplam Yatrm 167 milyon ABD dolar
Say Yl Alc Hedef irket Sektr Mlkiyet
Tahmini Yatrm
Miktar (milyon
ABD dolar)
klar
1 2002 Risk Sermayesi Probil Sistem Entegratr Aznlk 6 Hayr
2 2003 Risk Sermayesi Nevotek Biliim ve BT Aznlk 3 Hayr
3 2003 Soros Investment Capital
Unikom Gda
Sanayi
Gda Aznlk 13 Hayr
4 2003 Risk Sermayesi Mars Sinema Sanat, Elence ve Rekreasyon Aznlk 5 Hayr
5 2003
Turkven Private Equity /
Advent
UNO Gda Aznlk 13 Evet
6 2003 Risk Sermayesi ITD Biliim ve BT Aznlk 4 Hayr
7 2004 Risk Sermayesi Step Halicilik Mobilya ve Halclk Aznlk 3 Hayr
8 2004 MT Invest Karyateks Tekstil Aznlk 1 Hayr
9 2005 Risk Sermayesi & FMO Tyap Holding Sanat, Elence ve Rekreasyon Aznlk 36 Evet
10 2005
Turkven Private Equity &
Pound Capital Inv.
Trendtech and
Retomedia
Biliim ve BT Aznlk 25 Hayr
11 2005 Risk Sermayesi Tepe Cinemax Sinema Aznlk 14 Hayr
12 2005
The International Investor
K.C.S.C. (Kuwait)
Docar Operasyonel
Filo Kiralama A..
Gayrimenkul ve Leasing Aznlk 29 Hayr
13 2005 Turkven Private Equity Intercity Gayrimenkul ve Leasing Aznlk 15 Hayr
2006dan Bugne: Potansiyelin Sonunda Gerekletii Dnem Tahmini Toplam Yatrm 2,527 milyon ABD dolar
Say Yl Alc Hedef irket Sektr Mlkiyet
Tahmini Yatrm
Miktar (milyon
ABD dolar)
klar
1 2006
Providence Equity Partners
Ltd.
Digiturk Yaynclk (nternet hari) Aznlk 150 Hayr
2 2006 Texas Pacific Group
Mey Icki Sanayi ve
Ticaret A.S.
ecek ve Ttn rnleri
malat
ounluk 810 Hayr
3 2006
Partners in Life Sciences
(PiLS) & Citigroup Venture
Capital International
(CVCI)
Biofarma la
Sanayi ve Ticaret
A.
la Sanayii ounluk 240 Hayr
4 2006
Turkven&Advent
International
Roma Plastik Plastik ounluk 76 Hayr
5 2006 AIG Capital Partners Inc. For You Perakende Ticaret Aznlk 25 Hayr
6 2006
Global Finance House,
IDB, Goldman Sachs,
Babcock Brown
TAV Havaalan Operasyonlar Aznlk 650 Hayr
7 2006
Turkven Private Equity and
FMO
Pronet Guvenlik
Hizmetleri
dare, Destek, Atk Ynetimi
ve yiletirme Hizmetleri
50-50 10 Hayr
8 2006 Bancroft Private Equity Standart Profil Otomotiv ounluk 90 Hayr
9 2006 Risk Sermayesi
Beyaz Filo Oto
Kiralama
Filo Kiralama bilinmiyor 10 Hayr
10 2006 Ottoman Fund Riva (GS) Gayrimenkul bilinmiyor 110 Hayr
11 2006
GEM Global Equities
Management S.A. (GEM)
Deva Holding la Sanayii ounluk 162 Hayr
12 2007 Citigroup Venture Capital Boyner Perakende Aznlk 46 Hayr
13 2007 Citigroup Venture Capital Beymen Perakende 50-50 143 Hayr
14 2007 Risk Sermayesi Ode Yaltm Maden rnleri Aznlk 5 Hayr
15 2007 National Bank of Kuwait Yudum Yenebilir Ya retimi ounluk bilinmiyor Hayr
17
1abio - 2
Giriim Sermayesi Yatirimciiari ve Iaaiiyetierinin Iistesi (1995-200)
Fon / Yatrm Ynetim irketi
Trkiye iin Bugne Kadar
Tahmini Yatrm
(milyon ABD dolar)
Trkiye iin Ayrlan Tahmini
Miktar (milyon ABD dolar)
Trkiye iin toplanan Yeni
Fonlar (milyon ABD dolar)
Halihazrda etkin
Actera bilinmiyor 100 400
Advent 44 44 n/a
AIG Blue Voyage Fund 28 100 bilinmiyor
AIG Capital Partners Inc. n/a n/a bilinmiyor
Bancroft Private Equity 90 n/a bilinmiyor
Bedminster Capital (Soros) 20 20 bilinmiyor
Carlyle bilinmiyor 100 bilinmiyor
Citicorp Inv. Services 2 3 bilinmiyor
Citigroup Venture Capital 189 190 bilinmiyor
Dundas & Unlu bilinmiyor 150 bilinmiyor
EFG Hermes Group 21 22 bilinmiyor
Eurasia Capital Partners bilinmiyor bilinmiyor 150
FMO 25 25 bilinmiyor
GEM 162 250 bilinmiyor
Global Finance House / IDB /
Goldman Sachs / Babcock Brown
650 650 bilinmiyor
Great Circle Fund bilinmiyor 50 bilinmiyor
Risk Sermayesi 68 120 bilinmiyor
Merrill Lynch Inv. 20 30 bilinmiyor
National Bank of Kuwait Capital bilinmiyor 100 bilinmiyor
Otoman Fund 110 150 bilinmiyor
PLS / CVCI 240 240 bilinmiyor
Pound Capital Inv. 13 13 bilinmiyor
Probel Capital Management bilinmiyor 50 bilinmiyor
Providence Equity Partners 150 150 bilinmiyor
Texas Pacific Group 810 810 bilinmiyor
The Int. Investor KCSC 29 29 bilinmiyor
Turkven Private Equity 75 75 300
Toplam: 2.746 3.471 850
Etkin olmayan
Commercial Capital 10 10 bilinmiyor
Nomura (Sparx) 27 30 bilinmiyor
Taurus/ Bank of America 19 60 bilinmiyor
Safron Advisorts Ltd. 16 20 bilinmiyor
Vakf Risk Sermayesi 6 10 bilinmiyor
Toplam: 78 130
Genel Toplam: 2.824 3.601 850
18
1abio - 3
Giriim Sermayesi 1arzi 1rk Yatirim Hoidingieri
Yatrmc Yatrm Yaplan irketler Sektr
Giriim Holding (Fiba Holding) Gima Gda Perakende
Giriim Holding (Fiba Holding) Endi Food Gda Perakende
Esas Holding Medline Healthcare Salk
Esas Holding Pegasus Airlines Havayolu
Esas Holding oban Yourt Gda retimi
Esas Holding zAir Airlines Havayolu
Esas Holding Bonservis Food Sales Gda Perakende
Esas Holding Promed Electronics Elektronik
Esas Holding Medair Havayolu
Esas Holding Electro World Electronics Elektronik
LAB Holding Kariyer.net Danmanlk
LAB Holding Sigortam.net Sigorta
LAB Holding Besonline.net Sigorta
LAB Holding Chemorbis E-pazarlama (kimyasal maddeler)
LAB Holding Steelorbis E-pazarlama (elik)
LAB Holding Treda BT
LAB Holding Gittigidiyor.com evrimii Mezat
Access Turkey Group Olgun elik elik
19
Sz konusu materyaller ile ieriindeki bilgiler, Deloitte Trkiye tarafndan salanmaktadr ve belirli bir konunun veya konularn ok geni kapsaml bir ekilde ele
alnmasndan ziyade genel erevede bilgi vermek amacn tamaktadr.
Buna uygun ekilde, bu materyallerdeki bilgilerin amac, muhasebe, vergi, yatrm, danmanlk alanlarnda veya dier trl profesyonel balamda tavsiye veya hizmet
sunmak deildir. Bilgileri kiisel finansal veya ticari kararlarnzda yegane temel olarak kullanmaktan ziyade, konusuna hakim profesyonel bir danmana bavurmanz
tavsiye edilir.
Bu materyaller ile ieriindeki bilgiler, olduklar ekliyle sunulmaktadr ve Deloitte Trkiye, bunlarla ilgili sarih veya zmni bir beyan ve garantide bulunmamaktadr.
Yukardakileri snrlamakszn, Deloitte Trkiye, sz konusu materyal ve ieriindeki bilgilerin hata iermediine veya belirli performans ve kalite kriterlerini karladna
dair bir gvence vermemektedir.
Deloitte Trkiye, satlabilirlik, mlkiyet, belirli bir amaca uygunluk, ihlale sebebiyet vermeme, uyumluluk, gvenlik ve doruluk konularndaki garantiler de dahil olmak
zere her trl zmni garantiden burada feragat etmektedir.
Materyalleri ve ieriindeki bilgileri kullanmnz sonucunda ortaya kabilecek her trl risk tarafnza aittir ve bu kullanmdan kaynaklanan her trl zarara dair risk ve
sorumluluu tamamen tarafnzca stlenilmektedir. Deloitte Trkiye, sz konusu kullanmdan dolay, (ihmalkarlk kaynakl olanlar da dahil olmak zere) szlemeyle ilgili
bir dava, kanunlar veya haksz fiilden doan her trl zel, dolayl veya arzi zararlardan ve cezai tazminattan dolay sorumlu tutulamaz.
20
Deloitte, svire mevzuatna gre kurulmu olan Deloitte Touche Tohmatsu, ye firmalar ve bunlarn
bal ortaklk ve itiraklerini tek tek veya topluca tanmlar. Deloitte Touche Tohmatsu mkemmellie
adanm profesyonel hizmetler sunmay hedefleyen ye firmalardan oluan bir organizasyondur.
Mteri memnuniyetine odakl profesyonel hizmetler yaklak 140 lkede global bir strateji ile yerel
olarak sunulmaktadr. ye firmalarmz ve itirakleri, denetim, vergi, danmanlk ve kurumsal
finansman alanlarnda, 150,000 alann oluturduu byk bilgi birikimi ve tecrbeye srekli eriim
olana ierisinde, ilgili profesyonel hizmetleri sunmaktadrlar. Mterilerimiz arasnda dnyann en
byk irketlerinin yzde 80'inden fazlas, bir ok byk ulusal kurulu, devlet kurulular, yerel
irketler ve hzl byyen global firmalar yer almaktadr. Sunduumuz hizmetler, svire'de kurulu
Deloitte Touche Tohmatsu tarafndan deil, ye firmalar, bal ortaklklar ve itirakleri tarafndan
sunulmaktadr. Yasal veya dier nedenlerle, baz ye firmalar, sz konusu profesyonel hizmetlerin
tamamn ayn anda sunamayabilirler.
Deloitte Touche Tohmatsu, svire mevzuatna gre kurulmu bir firma olup, Deloitte Touche Tohmatsu
ya da ye firmalar dier ye firmalarn eylem ve ykmllklerinden sorumlu tutulamaz. Her bir ye
firma, Deloitte, "Deloitte & Touche", "Deloitte Touche Tohmatsu" ve benzeri isimler altnda faaliyet
gsteren ayr ve bamsz birer tzel kiiliktir.
Tasarm AEN tarafndan yaplmtr.
2007 Deloitte Trkiye. Her hakk sakldr.
Daha fazla bilgi iin:
Bar ney
Ortak
boney@deloitte.com
DTT Kurumsal Finans Danmanlk
Hizmetleri A..
Sun Plaza
Dereboyu Sok. No:24
34398 Maslak, stanbul
Tel : 90 (212) 366 60 00
Fax : 90 (212) 366 60 30
www.deloitte.com.tr
www.verginet.net
www.denetimnet.net
www.deloitteacademy.com.tr
Tm Deloitte Trkiye raporlarna www.deloitte.com.tr, www.verginet.net,
www.denetimnet.net, www.deloitteacademy.com.tr adreslerinden ulaabilirsiniz.