ALCHAJMEROVA BOLEST

Pie: doc.dr med.sci Devdet Smajlovi Mozak i na poetku treeg milenijuma ostaje vjerovatno najvea medicinska i nauna nepoznanica. Zbog toga je ovaj maestro organa svakako zasluio da se sa njim na elu zavri dvadeseti vijek, koji e po mnogo emu zlatnim slovima ostati zaspisan u istoriji medicine.

Neurodegenerativna bolest Medicinska zainteresovanost za stariju populaciju je u ekspanziji u posljednjih nekoliko decenija, uglavnom zbog toga to je poveanje prosjene duine ivota dovelo do toga da je broj osoba stare ivotne dobi u znaajnom porastu, a time i broj izvjesnih oboljenja tipinih za ovu starosnu populaciju. Na jednom od vodeih mjesta tipinih za stariju ivotnu dob nalaze se neurodegenerativne bolesti, meu kojima su najbrojnije demencije. Alchajmerova bolest je sporo, progresivno, neurodegenerativno oboljenje od kojeg obolijevaju uglavnom osobe starije ivotne dobi. Bolest je dobila ime po njemakom neurologu Alojzu Alchajmeru (Alois Alzheimer, 1864-1915). Etioloki faktori za nastanak Alchajmerove bolesti nisu poznati, meutim u epidemiolokim studijama su identifikovani pojedini faktori rizika za nastajanje ovog oboljenja. Glavni faktor rizika za nastanak Alchajmerove bolesti je dob i rizik proporcionalno raste sa godinama. Dosadanje studije molekularne genetike su utvrdile namanje etiri nasljedna oblika Alchajmerove bolesti. Od drugih faktora rizika potrebno je napomenuti enski pol, Daunov sindrom (trizomija 21. para hromozoma), povrede glave i nizak nivo obrazovanja. Simptomi Alchajmerove bolesti obino poinju postepeno, gotovo neprimjetno, pa ni bolesnik niti njegova porodica ne mogu odrediti taan poetak. U poetku bolesnik zaboravlja obine stvari, potom dogovore i obaveze, a potom vrlo vane injenice iz svakodnevnog ivota (iskljuiti struju, zatvoriti plin, vodu i sl.).

Razvoj neuroloke nauke, podstaknut i Dekadom mozga (1990.-2000.) donio je itav niz novih saznanja o funkcionisanju mozga u zdravlju i bolesti. Meutim, i pored velikog broja revolucionarnih otkria u svim naunim poljima medicine koja smo dobili u dvadesetom vijeku, i pored izvanrednog napretka u otkrivanju, dijagnozi i lijeenju zavidnog broja razliitih bolesti, i pored toga to je prilian broj ranije neizlijeivih bolesti danas skoro u potpunosti iskorjenjen, mozak i na poetku treeg milenijuma ostaje vjerovatno najvea medicinska i nauna nepoznanica. Zbog toga je ovaj maestro organa svakako zasluio da se sa njim na elu zavri dvadeseti vijek, koji e po mnogo emu zlatnim slovima ostati zaspisan u istoriji medicine.

Dijagnostika i lijeenje Alchajmerove bolesti U slijedeoj fazi se ne sjeaju imena bliskih roaka i prijatelja, Praznine brojeva u telefona, zanimanja, premotavaju kolovanja, djece. sjeanju konfabulacijama U uznapredovalom stadijumu bolesti prisutni su znaci lezije frontalnog korteksa (primitivni refleksi, paratonija, dezinhibicija), poremeaj gutanja, gubitak kontrole sfinktera i posturalnih refleksa to bolesnika vee za krevet. U zavrnim fazama bolesti bolesnici su u vegetativnom stanju, sa paraplegijom u fleksiji (fetusni poloaj), mutistini i inkotinentni. Umiru od komplikacija kao to su septikemija, pneumonija, pluna embolija, urinarna infekcija ili infekcija dekubitalnih rana. Prosjena duina trajanja bolesti je 8 godina. Zadatak kliniara je da primarno prepozna sindrom demencije i eventualno odredi njegov uzrok. Anamnestiki podaci mogu biti korisni, ali obzirom da bolesnik sa demencijom vrlo esto nije svjestan svoje bolesti, veina potrebnih Procjena podataka se dobije heteroanamnestiki, funkcija je od lanova porodice. pojedinanih kognitivnih pomou u odgovarajuih neuropsiholokih testova potrebna

(izmiljenim dogaajima). Kako smetnje pamenja postaju izraenije, tako postaju uoljivi i drugi kognitivni ispadi. Bolesnikov govor postaje usporen radi nesposobnosti pronalaenja adekvatnih rijei, a slino je i prilikom pisanja. Snalaenje u prostoru postaje oteano, zbog ega se bolesnik ne snalazi u poznatom prostoru (stan, kua), nije sposoban pronai put kui, voziti auto, niti slijediti upute kako pronai cilj. Kako bolest napreduje, bolesnik vie ne zna upotrebljavati svakodnevne predmete u kui (za vrijeme jela, kuhanja, pranja, odravanja higijene) i konano samo osnovne, prividno automatske radnje, ostaju donekle ouvane. Uporedo sa gubitkom opisanih kognitivnih funkcija vidljivi su i poremeaji praksije, rasuivanja i ponaanja. U daljem toku bolesti bolesnik moe postati apatian i nezainteresovan, nekad nemiran i agitiran. Poinje zanemarivati svoj izgled, postaje paranoidan, remeti se ritam sna i budnosti, javljaju se i halucinacije. Bolesnik postaje zajedljiv i sumnjiav prema lanovima porodice, dok sa druge strane postaje potpuno indiferentan na dogaaje koji u zdravih osoba pobuuju emocije. Zanemaruje potrebu za hranom, to dovodi do gubitka tjelesne teine.

postavljanju dijagnoze Alchajmerove bolesti. U klinikoj praksi se Test minimalnog mentalnog statusa (Mini Mental State metode pokazaju Examination-MMSE) procjenu (kompjuterozovana uznapredovalu pokazao najefikasnijim za globalnu kognitivnih funkcija. Neuroradioloke magnetna proirenje

tomografija-CT, atrofiju,

rezonanca-MRI) kod pacijenata sa Alchajmerovom bolesti kortikalnu modanih sulkusa i poveanje komornog sistema mozga.

Lijeenje Alchajmerove bolesti je vrlo sloen i kompleksan zadatak, te i pored toga to su oprobane desetine lijekova, jo se nije dolo do zadovoljavajuih terapijskih rezultata. Inhibitori holinesteraze (takrin, donepezil, rivastigmin, galantamin) poboljavaju holinergiku transmisiju i imaju dokazano pozitivan uinak u redukciji kognitivnih smetnji kod pacijenata sa Alchajmerovom bolesti blagog i umjerenog stepena. Od novijih lijekova potrebno je istai memantin koji je pokazao znaajno poboljanje sa kognicije i globalnog bolesti. u funkcionisanja biloba, vitamin pacijenata E, Alchajmerovom mogu biti

Istraivanje patofiziolokog mehanizma bolesti prioritet savremene gerontologije Bolesnici od Alchajmerove bolesti predstavljaju ne samo medicinski, nego i veliki socijalni i ekonomski problem drutvu. Ve u srednjem stadijumu bolesti nisu sposobni samostalno ivjeti, zahtjevaju brigu i njegu od lanova obitelji, profesionalnih slubi ili boravak u adekvatnim institucijama. Precizna dijagnostika klasifikacija bolesnika sa demencijom potrebna je zbog osiguranja adekvatnog lijeenja, davanja informacija o prognozi i moguim genetskim rizicima, te radi organizacije njege bolesnika. Zbog injenice da e se prevalenca Alchajmerove bolesti u budunosti poveati, istraivanje patofiziolokog mehanizma bolesti, te adekvatna farmakoterapija jedni su od najveih prioriteta savremene gerontologije.

Neuroprotektivni i antioksidantni lijekovi (piracetam, ginkoselegilin) indicirani dugotrajnoj prevenciji bolesti i neznatno poboljavaju kognitivno funkcionisanje, ali imaju zanemarljiv uinak kada bolest postane manifestna. U fazi ispitivanja je primjena nesteroidnih antiinflamatornih lijekova, estrogenska terapija i terapija nervnim faktorom rasta.

etvrti uzrok smrtnosti Demencije, na elu sa Alchajmerovom (Alzheimer) bolesti, su etvrti uzrok smrtnosti iza kardiovaskularnih, malignih i cerebrovaskularnih bolesti, i na njihov menadment se godinje u SAD izdvaja preko 50 milijardi dolara. U svijetu ima preko 18 miliona oboljelih od demencije, od ega dvije treine od Alchajmerove bolesti, a do 2025. godine taj broj bi mogao premaiti 30 miliona.