TH TM HIU GI TR LP LUN TRONG VN BN DI CHC CA CH TCH H CH MINH

Phm Vn Tnh *

1. Di chc ca Ch tch H Ch Minh li cho ng v nhn dn ta l mt vn bn rt c bit. N c bit nhiu l. Trc ht, n khng n thun l mt chc th vn c hiu trong dn gian t trc n nay. Di chc ngi xa, l li dn d gi li cho ngi thn (thng l v/ chng, con chu,) ca ai trc khi mt. Nhiu di chc ch yu truyn dn con chu hu du vic phn chia, tha k gia sn hay trng tri nhng mong mun cui cng (Cng v th m i tng cn nhn gi t, hn ch trong phm vi hp, thm ch gi kn khng cho ngi khc bit). Th hai, Di chc ca Bc, ngoi vic th hin nhng tnh cm ca Ngi i vi ton ng, ton dn tc, Ngi cn gi gm, truyn t nhng t tng, suy ngh, tm nguyn thit tha chy bng v mt lot nhng vn h trng ca t nc: v ng CSVN, v T quc v nhn dn, v cuc khng chin chng M cu nc, v vn on kt gia cc lc lng trong nc v quc t, v th h thanh thiu nin Vit Nam, l nhng tnh cm v nim tin ca Bc i vi chng ta ngy nay v cc th h mai sau [1: 44]. Nh vy, Di chc ca Ch tch H Ch Minh vt ra ngoi khun kh n thun l li dn li trc lc lm chung nh cch hiu thng thng. Di chc ca Bc l mt vn kin lch s, th hin c ng nht nhng t tng, quan im ca Bc v nhng vn lin quan n s nghip cch mng lu di ca dn tc ta. Bn Di chc c vit t mt lnh t, nh t tng, mt nhn cch vn ho ln nn kt tinh nhiu nt, tr thnh mt thng ip mang tnh thi i. Xt v mt vn bn hc, Di chc ca Bc l mt lun vn m phong cch chnh lun, rt ng nghin cu t gc phong cch hc vn bn. 2. Mc d, Di chc ca Ch tch H Ch Minh c khi tho t ngy 15-5-1965, sau c vit, sa li, b sung thm 3 ln na (kt thc 10-5-1969). Vit trong khong thi gian 4 nm, nhng tu trung, bn Di chc vn l mt vn bn nht qun, mch lc v c b cc cht ch. y cng l c s BCH Trung ng ng CSVN sp xp li v cng b thnh bn Di chc nm 1969. Bi nghin cu ca chng ti da vo nguyn vn cc bn Bc vit, c tham kho thm bn 1969. 3. Nh trn ni, vn bn Di chc ca Ch tch H Ch Minh mang m phong cch chnh lun. V vy, bo co ca chng ti i su khai thc gi tr lp lun trong Di chc ca Bc. Mun vy, chng ta phi xem xt nhiu nhn t gp phn lm nn tng th
*

Vin T in hc v Bch khoa th.

vn bn: ngn ng, cu trc vn bn, cu trc lp lun v gi tr ng ngha ca vn bn em li. Lp lun (argumentation) l mt hot ng ngn t. Bng cng c ngn ng, ngi ni a ra nhng l l nhm dn dt ngi nghe n mt h thng xc tn no : rt ra mt (mt s) kt lun hay chp nhn mt (mt s) kt lun no [Nguyn c Dn 1998: 165]. V c bn, mi sn phm ngn ng khi c hin thc ho trong giao tip u hng ti lp lun. Mi pht ngn (utterance), mi mnh , mi cu (sentence) u biu th mt phn on. Cc phn on kt hp s to nn lp lun. Pht ngn Nu b h mun hng xin hy chm u ti i l mt cu ghp, c 2 mnh , lin kt theo quan h ko theo (A B), lm thnh mt lp lun hon chnh. Lp lun c xy dng trn c s lun c (argument). Lp lun trong cu, chng hn Nu tri ma th ng ly c thit lp t 1 lun c. Lp lun cng nhiu lun c cng c gi tr xc tn v c hiu qu thuyt phc cao. 1. Di chc ca Ch tch H Ch Minh bao gm nhiu ni dung, nhiu lun c. Bi vn Bc gi gm li cho ton dn l kh nhiu, c tnh bao qut, rt h trng v thit thc. 2. By gi chng ta th phn tch cu trc lp lun ca mt s on tiu biu trong Di chc, lm r nh truyn t ca Bc. 2.1. Phn m u y l on m Ch tch H Ch Minh vit v sa li nhiu nht, ch yu l cp nht cho ph hp vi din bin thi gian. Bc linh cm n ngy i gp c Cc Mc, c Lnin v cc v cch mng n anh khc ngay khi chun b mng th Ngi 75 tui (1965). c k, ta thy s cn nhc ca Ngi l c l. Ngi c chn mt cch vo ph hp nht vo cuc trng sinh nh cnh bay (T Hu). C th cu trc ho phn M u nh sau: - Cuc khng chin chng M cu nc chc chn s thng li, d cn gp nhiu kh khn; - Nu vic (thng li cui cng) din ra th theo l thng hp l nht, trn vn nht, Ch tch H Ch Minh s i thm, u lo qun dn hai min v cm n, p l b bn khp nm chu; - Tuy nhin, hin ti tui ca Bc cao, rt c th phi ra i bt thng, khng ai on trc, bit trc; - Vy Ngi cn phi chun b sn nhng li cn dn (cho mi ngi khi cm thy t ngt v nh th mi chu o, trn vn). Vo nhng nm 60 ca th k XX lc , gia lc cuc khng chin chng M ca chng ta cn rt c lit, vai tr ca H Ch tch v ca ng l rt ln. Hu nh t c ai ngh ti vic Bc qua i v hnh dung ni cnh tng Bc qua i. Bc l ngn c ch li, l nim tin, l lnh t ti cao c kh nng tp hp sc mnh ton dn: H Ch Minh Ngi khp ni ni (T Hu). C l Bc khng t cao mnh qu mc nhng t su

thm tnh cm, Bc cng hnh dung ra tc ng ca s mt mt . V vy, m ngay t li u tin, Ngi khng nh mt nim tin nh chn l, ton dn vng tm: Cuc chng M cu nc ca nhn dn ta d phi kinh qua gian kh, hy sinh nhiu hn na, song nht nh thng li hon ton. l mt iu chc chn [1: 35] Cu l mt iu chc chn c xung dng, t ring mt on to nn mt n tng cm nhn v gi tr khng nh cao hn hn. Bc mun truyn mt s tin tng tuyt i cho nhn dn. iu ny khng cn phi nghi ng. s l nn tng on kt lm nn sc mnh ton dn i n cng trong cuc khng chin trng k. Ni n vic ra i (iu m ton dn v c chnh bn thn Ngi khng ai mun), Bc nh nhng, lm mm ho vn bng vic dn th ca Ph, nh th ni ting Trung Quc thi nh ng (Nhn sinh tht thp c lai hi). Vic dn , Bc mun nhn mnh th ti 79 tui (nh Bc) thuc din him i vi mi ngi. Ngi vt ngng ca tui th; Bn thn Ngi tuy tui cao nhng vn sng sut, minh mn ( l iu tht qu gi); Nhng d sao th vic ra i bt thng (ca Ngi) l rt c th xy ra; V vy, vic vit my li ny l cn thit. Theo chng ti, y l mt on m u n gin, c o, m cht nhn vn v c sc thuyt phc cao, lm lay ng lng ngi. S d c c iu ny, cch ni ca Bc l rt c l, c tnh. C l l on vn c vit mt cch logic, c tnh lp lun. Cn c tnh th r rng ai cng nhn thy. Qua mi cu, mi ch u tot ln tnh cm thit tha ca Ngi. 2.2. Phn ni v ng Phn ni v ng trong Di chc khng di nhng th hin mt cch c ng nht t tng ca Bc vi t cch mt lnh t. Phn ny chia thnh 3 khi: - Khi 1: Ni v vai tr ca ng (trong s nghip chung ca t nc); - Khi 2: Ni v trch nhim ca ng trc nhn dn; - Khi 3: Ni v s on kt (lm nn sc mnh) ca ng. Si ch xuyn sut trong quan im ca Bc khi ni v ng chnh l vn on kt. y cng l vn c bn trong t tng H Ch Minh m mi ngi Vit Nam u thm nhun (on kt, on kt, i on kt. Thnh cng, thnh cng, i thnh cng). Ta thy vn on kt lin quan ti mt lot ni dung sau Bc c cp ti (cuc khng chin chng M, nhn dn lao ng, phong tro cng sn th gii). Lp lun c bn Ngi a ra l: - on kt l mt truyn thng lm nn sc mnh; - ng ta bit on kt (tn dng sc mnh ny) v cho n nay t c nhng thnh tu nht nh; - Ni dung ca on kt, l bit thc hnh dn ch rng ri, bit ph bnh v t ph bnh, bit thm nhun o c cch mng, ch cng v t, v phi c tnh ng ch thng yu ln nhau, v.v.

- ng phi bit tip tc pht huy, gi gn s on kt nh gi gn con ngi ca mt mnh. 2.3. Php lp trong lp lun ca Di chc Trong Di chc ca Bc, c nhiu phng tin lin kt c s dng. Trong bi ny, ti ch th phn tch mt s v d v php lp trong mch vn lp lun ca H Ch Minh. Chng hn, on ni v cuc khng chin chng M, sau khi ni v s kh khn, gian kh v dn 2 cu th, Bc vit: D kh khn gian kh n my, nhn dn ta nht nh s hon ton thng li. quc M nht nh phi ct khi nc ta. T quc ta nht nh s thng nht. ng bo Nam Bc nht nh s sum hp mt nh [1: 25]. Bc s dung php lp kp (lp cu trc c php v lp t vng). Trong lp lun, php lp c s dng kh ph bin. N khng ch to ra sc thuyt phc cao m cn lm cho mch vn thm hng hn, tri chy, d c, d nh nh cc thao tc lin tng hi ch (anaphora), phc hi. Ngay c on trn ni v ng, ta cng thy nhiu on c lp c ch Mi ng vin v cn b phi tht s thm nhun o c cch mng, tht s cn kim lim chnh, ch cng v t. Phi gi gn ng ta tht trong sch, phi xng ng l ngi lnh o, ngi y t tht trung thnh ca nhn dn [1: 24]. y thc s l nhng ng vn th hin t tng, ct cch H Ch Minh. Cch lp to nn nhp iu hng hn, lm cho sc lan to ca vn bn rng hn, ngi c d nhp tm v hiu ng ng ngha cng cao hn. 3. Di chc ca Ch tch H Ch Minh khng di, nhng n mi mi c coi l mt vn bn c bit. c bit v ngha, cch vit, cu trc v cch s dng ngn t ca Bc. Sau 40 nm c li, ta vn thy xc ng v thm tha. Ngi ta thng ni nhng ci g hay th lun lun mi. Di chc ca Bc H thc s lun lun mi, lun lun c gi tr vi mi th h, mi thi i ca dn tc Vit Nam. Di chc, mi ni mi lc, ta c li vn nh vng bn tai li non nc, ni sng.

TI LIU THAM KHO 1. Ch tch H Ch Minh - Anh hng gii phng dn tc, Nh Vn ho ln (K yu Hi tho khoa hc quc t nhn 100 nm sinh Ch tch H Ch Minh), NXB Khoa hc X hi, H Ni, 1990. Hu Chu, Bi Minh Ton, i cng ngn ng hc, tp 2, NXB Gio dc, H Ni, 1993. Nguyn c Dn, Ng dng hc, tp 1, NXB Gio dc, H Ni, 1998. Di chc ca Ch tch H Ch Minh, NXB Chnh tr Quc gia - S tht, H Ni, 2009. H Ch Minh. Tuyn tp, t. 1 &2, NXB S tht, H Ni, 1980. Searle J. R. Les actes de Langage (Cc hnh vi ngn ng), Minuit, Paris, 1972.

2. 3. 4. 5. 6.