Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Uvod u ispitivanje bez razaranja

ta je NDT? ta je NDE? Podjela NDE Neke NDT/NDE tehnologije

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Uvod u ispitivanje bez razaranja

v.as.mr. Samir Leme

<slemes@mf.unze.ba>
Uvod u ispitivanje bez razaranja 2/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

ta je NDT?
Non-Destructive Testing Ispitivanje bez razaranja Interdisciplinarna tehnika za provjeru da li proizvodi i sistemi vre svoju funkciju na pouzdan i ekonomian nain Testiranja se vre s ciljem lociranja i karakterizacije stanja materijala i eventualnih greaka

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

ta je NDT?
Ako se te greke ne otkriju, mogu dovesti do opasnih pojava: pucanje rezervoara, curenje hemikalija u okolinu, eksplozije,...

Uvod u ispitivanje bez razaranja 3/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 4/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

ta je NDT?
Ovi testovi se provode tako da ne promijene funkcionalnost objekta koji se ispituje Drugim rijeima: Proizvodi i materijali se ispituju i mjere tako da pri tome ne budu oteeni. Time se obezbjeuje balans izmeu kontrole kvaliteta i kontrole trokova.

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

ta je NDT?
Generalno, NDT se odnosi na industrijska ispitivanja. Tehnologija koju koristi NDT je slina medicinskoj tehnologiji NDT ispituje neive objekte

Uvod u ispitivanje bez razaranja 5/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 6/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

ta je NDE?
Non-Destructive Evaluation Vrednovanje bez razaranja Oznaava mjerenja koja su po prirodi vie kvantitativna Primjer: NDE metoda nee sao locirati defekt, nego e izmjeriti i neku osobinu defekta (veliina, intenzitet, oblik, orijentacija)

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

ta je NDE?
NDE se koristi za odreivanje osobina materijala, kao to su zatezna vrstoa, formabilnost, anizotropija i druge fizike karakteristike

Uvod u ispitivanje bez razaranja 7/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 8/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Podjela NDE
Otkrivanje i mjerenje greaka Otkrivanje i mjerenje curenja Mjerenje dimenzija Odreivanje i mjerenje poloaja Utvrivanje strukture i mikrostrukture Procjena mehanikih i fizikih osobina Odreivanje naponsko/ deformacionog stanja Analiza odziva Utvrivanje hemijskog sastava

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Podjela NDE
Faktori koji utjeu na izbor NDE metode za otkrivanje greaka:
Razlozi za provoenje NDE Vrste greaka koje treba otkriti Veliina i orijentacija neprihvatljivih greaka Oekivani poloaj greaka Veliina i oblik objekta Karakteristike materijala

Uvod u ispitivanje bez razaranja 9/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 10/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Podjela NDE
In-process inspection (procesno ispitivanje) da li je objekat prihvatljiv u svakom koraku proizvodnje? Final inspection (zavrno ispitivanje) da li je objekat spreman za upotrebu? In-service inspection (ispitivanje u eksploataciji) da li se objekat koji se ve koristi prihvatljiv za kontinuiranu upotrebu?

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Neke NDT/NDE tehnologije

Veina NDT tehnologija su poznate iz medicinskih aplikacija (ultrazvuk, CT, rendgen,...)

Uvod u ispitivanje bez razaranja 11/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 12/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Neke NDT/NDE tehnologije

Vizualno i optiko testiranje Radiografija Ispitivanje magnetnim esticama Ispitivanje ultrazvukom Ispitivanje penetrantima Elektromagnetno ispitivanje Ispitivanje na curenje Ispitivanje akustinom emisijom ...

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Vizualno i optiko testiranje

Najosnovnija metoda NDT Posmatranje proizvoda s ciljem otkrivanja vidljivih nesavrenosti povrine Obino posmatranje Digitalne kamere Automatsko prepoznavanje i mjerenje osobina proizvoda

Uvod u ispitivanje bez razaranja 13/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 14/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Vizualno i optiko testiranje

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Vizualno i optiko testiranje

Uvod u ispitivanje bez razaranja 15/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 16/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Vizualno i optiko testiranje

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Vizualno i optiko testiranje

Uvod u ispitivanje bez razaranja 17/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 18/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Radiografija
Koristi penetrirajue gama ili X-zrake da bi se otkrile defekti i unutranje osobine materijala i proizvoda. Rendgen ili radioaktivni izotop se koriste kao izvor zraenja Zraenje se usmjerava kroz objekat na film ili na neki drugi medij.

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Radiografija
Promjene debljine i gustoe materijala se oituju kao svjetlije i tamnije povrine snimka Tamna podruja predstavljaju unutranje greke ili pukotine

Uvod u ispitivanje bez razaranja 19/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 20/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Ispitivanje magnetnim esticama

Feromagnetski materijal se izloi djelovanju magnetnog polja, a zatim se na povrinu nanose estice gvoa (suhe ili u tenoj suspenziji) Greke na povrini ili neposredno ispod povrine proizvode magnetne polove ili naruavaju magnetno polje tako da se te estice grupiu na mjestima tih greaka

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Ispitivanje magnetnim esticama

Nakupine estica na mjestu greke daju vidljivu indikaciju greke na povrini materijala

Uvod u ispitivanje bez razaranja 21/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 22/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Ispitivanje ultrazvukom
Zvuk visoke frevencije se emituje u materijal da se otkriju nesavrenosti ili da se lociraju promjene osobina materijala Najee koritena ultrazvuna tehnika je pulsirajui eho, kod kojeg se zvuk emituje u objekat, a zatim se refleksija (eho) tog zvuka od unutranje greke vraa u prijemnik

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Ispitivanje ultrazvukom
Na slici se vidi ispitivanje zavarenog spoja ultrazvukom pic na grafikonu oznaava defekat u zavaru

Uvod u ispitivanje bez razaranja 23/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 24/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Ispitivanje penetrantima
Objekat koji se testira se prekriva rastvorom koji sadri vidljivu ili fluorescentnu boju Viak rastvora se uklanja sa povrine objekta ali ostaje unutar povrinskih pukotina Nakon toga se nanosi razvija da bi izvukao penetrant iz pukotina

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Ispitivanje penetrantima
Kod fluorescentnih penetranata, koristi se UV svjetlo Kod vidljivih boja koristi se kontrast izmeu defekata i normalne povrine

Uvod u ispitivanje bez razaranja 25/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 26/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Elektromagnetno ispitivanje
Elektrina struja (vrtlone struje) se generiu u elektrini provodnom materijalu promjenom magnetnog polja, nakon ega se mjeri jaina vrtlonih struja Defekti u materijalu uzrokuju prekide u toku vrtlonih struja

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Elektromagnetno ispitivanje

Uvod u ispitivanje bez razaranja 27/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 28/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Ispitivanje na curenje
Nekoliko tehnika se koristi za otkrivanje i lociranje curenja iz posuda pod pritiskom, cjevovoda i slinih struktura Ureaji za elektronsko registrovanje zvuka Mjerenja pritiska Tehnike tenih i gasovitih penetranata Jednostavni test sapunicom

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Ispitivanje akustinom emisijom

Kad se vrsti materijal izloi naprezanju, nesavrenosti unutar materijala emituju kratke impulse akustine energije Kao i kod ultrazvunog ispitivanja, i te emisije se mogu registrovati specijalnim prijemnicima Koriste se za otkrivanje izvora energije i lokacija izvora

Uvod u ispitivanje bez razaranja 29/31

Uvod u ispitivanje bez razaranja 30/31

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Ispitivanje akustinom emisijom

Uvod u ispitivanje bez razaranja 31/31