Strucno-informativni casopis prerade drveta, umarstva, ekologije i enterijera

1
Jun, 2008.
Broj
C
ijena 7K
M
INTERFOB
Karika koja nedostaje?
BHwoodex
Web portal drvne industrije
SAN 2008
Sajam namjetaja u Banjoj Luci
Trendovi u enterijeru za 2008.
Biomasa kao gorivo
Stanje i perspektive razvoja
Povrsinska obrada drveta
Predstavljanje klastera
Drvo Prijedor
+ REZ: OBUKA Z PODRUCJA CNC TEHNOLOGJA OBRADE DRVETA
+ EKOTURZAM UMARSTVO U BH
+ PREDSTAVLJANJE MANA: CNC TEHNOLOGJA KANTERCA LEVEL KS-R2 (58)
+ 2D MODELRANJE OBRAENE POVRNE PRMENOM FRAKTALNE GEOMETRJE
+ URAD SAM: PLAFONSKA POLCA
+ TEHNCKE TRGOVNSKE BARJERE ZA ZVOZ PROZVODA U ZEMLJE EVROPSKE UNJE
IMPRESUM
Interfob casopis
Strucno-informativni casopis prerade drveta,
umarstva, ekologije i enterijera.
GIavni i odgovorni urednik: Zoran Vukovic
Saradnici na tekstovima:
Saradnici na tekstovima:
Prof.dr Jovan Miljkovic
Prof.dr Milan Jaic
Prof.dr Duan Skakic
Prof.dr Petar Gvero
Prof.dr Vid Jovievic
Mladan Popovic, asist.
Stevan Stancic
Goran Marceta
Aleksandra Brkic, dipl.arh.
smar Alagic, (REZ - Regionalna razvojna agencija)
Selver Oglecevac (NGFOREST)
Goran Rodic (DRVO - Prijedor)
Ajla Selimadovic (Strik consulting)
Lektor: Snjeana estic
Dizajn i gracka priprema: Bojan Galic
tampa: Grafotisak
Tira: 1000
Jun, 2008.
Casopis izlazi cetiri puta godinje.
Sva prava zadrana : Udruenje umarstva i
prerade drveta NTERFOB.
Svako umnoavanje i dalje distribuiranje je zabranjeno.
NOVOSTI U
DRVNOJ INDUSTRIJI
NOVOS6+.#0%+
Interfob- karika koja nedostaje?
O BHWOODEX portalu
1DWMCK\RQFTWLC%0%VGJPQNQIKLCQDTCFGFTXGVC
\CFTXQRTGTCKXCMGTOGWTGIKLK%GPVTCNPC$K*
STRU0+.#0%+
2QXTKPUMCQDTCFCFTXGVCUVCnje i
RGTURGMVKXGTC\XQLC
5GTVKMQXCPKRTQK\XQFUKIWTPQUVRQVTQCC
'MQVWTK\COKWOCTUVXQ
6GJPKMGKVTIQXKPUMGDCTKLGTG\CK\XQ\RTQK\XQFC
W\GONLG'XTQRUMG7PKLG
$KQOCUCMCQIQTKXQ
&OQFGNKTCPLGQDTCGPGRQXTKPGRTKOGPQO
HTCMVCNPGIGQOGVTKLG
ENTERIJERI
Trend u enterijeru za 2008.
PREDS6#8.,#0,'
/#+0#+241+<81&#
%0%VGJPQNQIKLCMCPVGTKECNGXGN-54
6QRNQXQFPKMQVCQPCRGNGV
24'&56#8.,#0,'
-.#56'4#
-NCUVGT&4812TKLGFQT
74#&+5#/
7TCFKUCO2NCHQPUMCRQlKEC
5#,/18+
'&7-#%+,'75.7)'+
-105#.6+0)
6'0&'4+2107&'+
2164#0,#
1).#5+
Sadraj
09
10
11
04
28
30
33
34
36
38
39
40
42
12
15
16
18
21
25
02
Raduka Cupac (SNV savjetnik)
AIeksandar Mrkobrada (SNV savjetnik)
Nenad C. Buanin (SNV savjetnik)
Prof.dr Petar Gvero (bio-masa, drvni otpad, projektovanje energetskih i odsisnih sistema)
Prof.dr Vid Jovievic (predavanja i uvodjenje SO standarda i CE znaka, projektovanje proizvodnih
sistema)
Stevo Borojevic, asist. (predavanja i uvodjenje SO standarda i CE znaka, projektovanje proizvodnih
sistema)
Prof.dr Simo Jokanovic (predavanja i obuka u CAD programskih paketima)
Prof.dr Jovan MiIjkovic (ploce na bazi drveta, atestiranje ploca na bazi drveta)
MIadjan Popovic, asist. (ploce na bazi drveta, atestiranje ploca na bazi drveta)
Prof.dr MiIan Jaic (povrinska obrada drveta)
Prof.dr Duan Skakic (nalna obrada drveta, ljepljenje drveta, atestiranje namjetaja)
Dragan Savic, dipI.ing. (Drvomehanika savjetnik)
SeIver OgIecevac, dipI.ing. (NGFOREST savjetnik)
Novak Erceg (savjetnik za CNC maine)
Jovanka Roic, dipI.ing.ma. MTD MD KOMERC boje i lakovi za povrinsku obradu drveta,
savjetnik za povrinsku obradu drveta (primjena materijala, obuka lakirera). obuka i predavanja za lakiranje i
povrinsku obradu drveta)
nterfob partneri: nterfob strucni saradnici / savjetnici:
Uvodna rijec urednika
Potovani citaoci,
Cast nam je i posebno zadovoljstvo
da Vam predstavimo prvi strucno-
-informativni casopis INTERFOB.
INTERFOB casopis se bavi umar-
stvom, preradom drveta, ekologijom i
enterijerima te ostalim temama iz ove
problematike.
INTERFOB casopis je prvi i jedini
casopis ove vrste na podrucju Repub-
like Srpske i Bosne i Hercegovine u
zadnjih skoro dvije decenije.
Prema naem miljenju, na poraa-
vajucem nivou se nalazi razmjena
informacija i uopte informisanje o
ovom sektoru u Bosni i Hercegovini.
Ovo potvrduju i cinjenice da su tre-
nutno dostupne samo informacije iz
slicnih casopisa iz naeg okruenja
(Srbija, Hrvatska i sl.), a da u naoj
zemlji casopis slicnog sadraja
nije tampan jo od prolog vijeka
(pocetkom 90-ih godina).
U iskrenoj namjeri da promoviemo
drvnu industriju i da unaprijedimo
komunikaciju i razmjenu informacija
izmedu preduzeca, organizacija,
klastera, strucnjaka i pojedinaca iz
drvne industrije u Bosni i Hercegovini
pokrenuli smo ovaj casopis.
Udruenje umarstva i prerade
drveta INTERFOB je uloilo ve-
like napore da bi ovaj casopis ugledao
svjetlost dana, a sve to ne bi bilo
moguce bez pomocni naih saradnika.
Prvenstveno zahvaljujemo SNV Ho-
landskoj razvojnoj agenciji (kancelarija
Banja Luka) koja je podrala nau
inicijativu za tampanje ovog
casopisa.
Posebno zahvaljujemo naim strucnim
saradnicima koji su objavili svoje
strucne radove u casopisu i time
povecali njegov kvalitet.
Takode se zahvaljujemo svim ostalim
rmama, organizacijama i pojedincima
koji su ovaj casopis ucinili mogucim
i koji su vjerovali u realizaciju ovog
projekta.
S potovanjem,
Zoran Vukovic, dipl.ing.
Predsjednik Udruenja umarstva i
prerade drveta NTERFOB
Uvod
interfob casopis
03
Novosti
u drvnoj industriji i namjetaju
Privredna komora RepubIike
Srpske: Za kreditiranje MSP 4,5
miIiona KM
Grad Banjaluka u saradnji sa NLB
Razvojnom bankom obezbije-
dio je za ovu godinu 4.500.000 KM
za kreditiranje malih i srednjih
preduzeca, koja se do kraja godine
mogu prijaviti na konkurs za dobi-
janje kredita.
Novac je namijenjen za pokre-
tanje novih proizvodnih kapaciteta i
poslovnih aktivnosti, za proirenje i
modernizaciju postojecih poslovnih
kapaciteta, otvaranje novih radnih
mjesta, uvodenje novih tehnologija
i za podsticaj izvoznih programa i
osvajanje novih trita.
z Administrativne slube grada
Banjaluka saopteno je da je rok
otplate kredita do pet godina,
ukljucujuci i grejs period od 12
mjeseci, a uz kamatnu stopu od 6,5
odsto godinje.
Zahtjeve sa potrebnom dokumenta-
cijom zainteresovani mogu da
dostave Gradskoj razvojnoj agenciji,
a ocjenu biznis planova i utvrdivanje
prijedloga za dodjelu sredstava
utvrduje komisija u skladu s kriteri-
jumima utvrdenim Programom
podsticaja razvoja sektora malih i
srednjih preduzeca. Konacnu odluku
o odobravanju kredita za svakog
pojedinacnog korisnika donosi kre-
ditni odbor banke.
Privredna komora Republike Srpske
bhwoodex.com
Otvaranje brodske Iinije iz AIira
ka BiH
U okviru Ekonomskog foruma BiH -
- Alir, koji je odran pocetkom
maja u Aliru, uz prisustvo oko 30
bosanskohercegovackih i vie od 60
kompanija iz Alira, nterped d.d.
Sarajevo izloio je ideju o otvaranju
brodske linije iz Alira ka BiH.
Radi se o inicijativi nterpeda Sara-
jevo da kompanijama koje izvoze u
Alir, Libiju, Egipat i Tursku osigura
bri i jeftiniji transport.
- Robe bi prikupljali u Plocama, a
zatim carter brodom otpremali ka tim
mediteranskim zemljama, izjavio je
Feni direktor nterpeda d.d. Sara-
jevo Hasib Salkic.
U Aliru vec znacajne poslove ima
Energoinvest, a izvozi se i kraft
papir iz Natrona. U Libiji je izuzetan
angaman MMS-a, znacajni poslo-
vi su i pred naim gradevinskim
kompanijama, a u Egipat vec tradi-
cionalno otpremamo drvo, dodao je
Salkic.
Brod bi nakon isporuke ukrcavao
robu za trite BiH. Tako bi u povra-
tku mogao preuzimati i robe u
turskim lukama Mersin i zmir.
- Vecina kompanija koje posluju
u ovim zemljama su vec klijenti
nterpeda, ali ocekujemo i upite iz
drugih zainteresovanih rmi, navodi
Salkic
Objedinjavanjem otpreme i uvoza,
prema njegovim rijecima, znacajno bi
se unaprijedile i konkurentske pred-
nosti bh. privrede na tritima Alira,
Libije, Egipta i Turske.
www.hayat.ba
FACILTY - Privredni susreti Bari,
ItaIija
Kao jednu od aktivnosti u okviru
projekta Facility - nternacionaliza-
cija malih i srednjih preduzeca, REZ
Agencija je organizirala posjetu BH
privrednika regiji Apulia u taliji u
periodu od 06. do 09. maja 2008.
godine.
Delegaciju su sacinjavali predstavnici
REZ Agencije i predstavnici pet
preduzeca iz regije Centralna BiH,
koja posluju u oblastima proizvodnje
namjetaja i prehrambene industrije:
ZEDEX d.o.o. Zenica, ARTSAN
d.o.o. Teanj, MAY d.o.o. Teanj,
SALCNOVC d.o.o. Zenica i DUKAT
d.o.o. Teanj.
Za BH preduzeca su upriliceni
poslovni susreti sa italijanskim
privrednicima koji su pokazali veliki
interes za uspostavljanje poslovne
saradnje sa naim preduzecima, pa
se ocekuje da ce ovi susreti uroditi i
konkretnom suradnjom u narednom
periodu.
Predstavnici REZ Agencije su odrali
nekoliko sastanaka sa udruenjima
privrednika u gradovima Bari i Lecce,
te prezentirali regiju Centralna BiH i
mogucnosti za privrednu saradnju.
rez.ba
Novosti u drvnoj industriji
interfob casopis
04
Najstarije drvo staro 10,000
godina

vedski naucnici su otkrili smreku sa
genetickim materijalom starim 9.550
godina u planini Fulu, u centralnoj
provinciji Dalarna, izjavio je Leif
Kulman, profesor zicke geograje
na univerzitetu Umea. To znaci da
je drvo pustilo korenje oko 7542.
godine pre nove ere. To je veliko
iznenadenje, jer smo mislili da je ova
vrsta smreke pocela da raste u ovoj
oblasti mnogo kasnije, kazao je on.
Naucnici su dosad smatrali da je
najstarije drvece na planeti borovi
stari izmedu 4.000 i 5.000 godina,
koji rastu na severu Amerike.
Vremena smreka otkrivena je u
Dalarni 2004. godine, kada su
vedski istraivaci vrili popis vrsta
drveca u regionu. Starost njenog
genetskog materijala izracunata je
pomocu ugljenika u laboratoriji u
Majamiju. Smreka, koja prua izvan-
redan uvid u klimatske promene,
dugo se smatrala biljkom koja se
kasno odomacila u vedskim plani-
nama.
Ovo otkrice ce u velikoj meri prome-
niti na nacin razmiljanja, rekao je
vedski profesor.
agencijazadrvo.co.yu
Ko cita hrvatski magazin DRVO (Statistike)
Aktualnu strukturu citatelja naeg lista cine:
Poduzetnici i vlasnici pogona za preradu drva
i namjetaj u Hrvatskoj ........... 3580 .....(65.1%)
Hoteli, apartmani i dr. turisticke institucije ................................ 300 .......(5.5%)
Trgovci i veletrgovci drvom,
pomocnim materijalima i priborom .................... 370 .......(6.7%)
Dobavljaci tehnologije, alata i postrojenja
za preradbu drva ...... 420 .......(7,7%)
Eksperti, inenjeri, dizajneri i strucni djelatnici
u drvnom sektoru ...... 285 .......(5.1%)
Gradevinske tvrtke i arhitekti .......... 375*......(6.8%)
Strucne kole i fakulteti ....... 60 .......(1.2%)
Strukovni sajmovi i casopisi u Hrvatskoj i svijetu ...................... 45 .......(0.8%)
Veleposlanstva, strukovne udruge i
gospodarske komore .... 35 .......(0.6%)
Arhiva ..... 30 .......(0.5%)
Ukupno ....... 5500 .....100.0%
*Naa odvojena dodatna lista obuhvaca jo 1680 arhitekata, dizajnera i projekt-
nih biroa
drvo.hr
Novosti u drvnoj industriji
interfob casopis
05
U FBiH proizvodnja namjetaja
povecana za 27 %, a izvoz za 7,7 %
U Federaciji BiH proizvodnja
namjetaja lani je povecana za
27 posto u odnosu na prethodnu
godinu, a izvoz je porastao za 7,7
posto.
Najvii udio u porastu proizvodnje i
izvozu, prema podacima Privredne
komore Federacije BiH (PKFBiH),
iskazale su kompanije Konjuh,
Jadrina, Krivaja, Standard, Dallas,
Palavra, mpregnacija, Kesten, Fis,
HMM, Finvest i dr.
Rezultati proizvodnje u drvnoj
industriji u posljednje dvije godine
u FBiH pokazuju pozitivne struk-
turne promjene. To je utjecalo na
povecanje izvoza nanalnih proiz-
voda od drveta, vece koritenje
proizvodnih kapaciteta, povecanje
konkurentnosti proizvodaca kazala
je Feni savjetnica u Komori emsa
Alimanovic.
Proizvodnja rezane grade biljei
blago opadanje cetinjaca i porast
proizvodnje bukove rezane grade.
Ocekivan je porast prerade bukve
zbog njenog veceg koritenja u
proizvodnji masivnih ploca koje se
koriste za proizvodnju namjetaja.
umarstva i preduzeca drvne indus-
trije trebaju zajednicki da rijee
snabdijevanje drvopreradivaca sirovi-
nom jer izvozna orijentacija domacih
drvopreradivaca zahtijeva bezuvjetno
potivanje ugovorenih obaveza.
Takoder, veliki problem predstavlja
carinsko opterecenje na uvozni
repromaterijal. Za certiciranje i
akreditaciju proizvoda koji se izvoze
treba pripremiti projekt laboratorija
i institucija koje ce to uraditi cime
bi se rasteretirala industrija drveta
certiciranja u inostranstvu kazala je
Alimanovic.
Fena
Promo d.o.o gradi u ItaIiji
Promo d.o.o Donji Vakuf, jedna od
vodecih rmi u regiji za proizvodnju
montanih kuca radi na novim pro-
jektima u taliji. Tim Promo bavi se
izgradnjom porodicne kuce za tali-
janskog kupca povrine 380 m2 sa
duplom garaom. Kuca je proizve-
dena u krupno-panelnom sistemu sa
zidovima do 12m duine. Prozori i
fasadni stiropor su montirani u proiz-
vodnim halama rme kao i prvi sloj
fasade.
Masivnost vanjskih zidova sa izolaci-
jom od 28 cm se pokazala veoma
kvalitetnom to je rezultiralo izvan-
rednim koecijentom za propust
topline. U-vrijednost vanjskih zidova
se spustila na odlicnih 0,13 W/m2K
to je mnogo manje od gradevisnkih
standarda zemalja EU.

Bhwoodex.com
Naucnici proizveIi bakteriju koja
proizvodi ceIuIozu
Naucnici Malkolm Brown and
David Nobles sa Univerziteta u
Texasu (Austin) proizveli su bak-
teriju koja proizvodi celulozu. Prema
istraivacima celuloza se pretvara
u etanol i druga bio goriva. Najveca
korist nove bakterije je proizvod-
nja etanola i redukcija pretvaranja
obradive povrine u povrinu za
proizvodnju goriva kao i smanjenje
pritiska na ume.

Bhwoodex.com
OpaIe cijene cetinara u prvom
kvartaIu ove godine
Cijene trupaca cetinara su opale
u skoro svim vecim svjetskim regi-
jama u prvom kvartalu ove godine,
a mnoge pilane su obustavile sjecu i
upotrebu trupaca. Cijene su najvie
opale u Rusiji gdje su veoma povolj-
ni vremenski uslovi i gdje je
smanjenje izvoza trupaca rezultiralo
povecanjem zaliha za domacu indus-
triju.
Globalna cijena cetinara (WRQ
Global Conifer Sawlog Price) bazi-
rana na 19 kljucnih svjetskih regija
je opala u posljednje tri godine i
dostigla $90.50m3 u prvom kvartalu
ove godine.
Bhwoodex.com
WPC materijaI proizveden
mijeanjem prirodnih vIakana
drveta sa pIastikom
WPC (Wood Plastic Composite)
je kombinacija visoko kvalitetnih
raniranih vlakana drveta poravnatih
i obloenih plastikom. Plastika
okruuje i vee vlakna cineci drvo
otpornim na vlagu dok drvo pojacava
strukturu plastike i njenu termalnu
otpornost. Radi svojih sastojaka
WPC je visoko kvalitetan materijal
slican drvetu samo sa duim rokom
trajanja.
Prednosti ovog materijala su mnogo-
brojne, neke od njih su: Postojanost
boje, UV stabilnost, estetski doivljaj
i dugotrajnost nalnih proizvoda.
WPC eliminira potrebu za farbanjem,
vodootpornim premazivanjem ili pon-
ovnom obradom povrine. Materijal
je pogodan reciklai, ne absorbuje
vlagu, nije lomljiv, a otporan je i na
termite i insekte te predstavlja iz-
vrsnu alternativu tropskim licarima.
zvor: bhwoodex.ba
Novosti u drvnoj industriji
interfob casopis
06
umsko gazdinstvo Vrbanja
za poumIjavanje izdvaja vie od
400.000 KM
umsko gazdinstvo Vrbanja iz
Kotor-Varoi izdvojice za realizaciju
programa ovogodinjeg proljetnog i
jesenjeg poumljavanja goleti, kao i
za uzgojne radove, vie od 400.000
KM.
Poumljavanje ce, kako je najavlje-
no, biti obavljeno u umskim revirima
u dolini Vrbanje i u podvlaickom
kraju, kao i na podrucju Maslovara.
U umskom gazdinstvu Vrbanja
napominju da ce u 2008. godini
biti nastavljene aktivnosti na planu
sprecavanja nezakonite sjece u
revirima na podrucju Kotor-Varoi,
a planirana je i izgradnja umskih
puteva na podrucju na kojem se vri
eksploatacija oblovine.
Fena
Potpisan ugovor za odobravanje 7.000.000,00 KM kreditnih sredstava
Ministar privrede Kantona Sarajevo Abid aric i direktor Nove banke AD Banja
Luka Milorad Andic potpisali su 15.05. Ugovor o uslovima i nacinu odobra-
vanja i plasmana kredita pravnim i zickim licima i mladim poduzetnicima iz
sredstava Budeta Kantona Sarajevo sa pozicije Ministarstva privrede za
2008. godinu.
Ove godine Vlada KS je odlucila da budetska sredstva u iznosu od
7.000.000,00 KM namjeni za dodjelu kreditnih sredstava pod izuzetno povoljnim
uvjetima pravnim i zickim licima i mladim poduzetnicima, koji nisu stariji od
35 godina, a prvi put zapocinju svoje poslovanje, istakao je, prije potpisivanja
Ugovora, ministar aric.
Najavljeno je da ce Javni poziv za dodjelu pomenutih sredstava biti objavljen
16.05. u sredstvima javnog informiranja i na web-stranici Kantona Sarajevo, te
da ce trajati 30 dana.
Ovom prilikom, istaknuto je i da maksimalni kredit pravnim licima moe iznositi
800.000,00 KM, s tim da moe biti i veci uz saglasnost Vlade Kantona Sara-
jevo ukoliko se radi o djelatnostima koje supstituiraju ili umanjuju uvoz, te
zapoljavaju veci broj uposlenih. Krediti do 100.000,00 KM mogu biti dodjelji-
vani zickim licima i mladim poduzetnicima. Odredeno je da rokovi otplate
za pravna i zicka lica bude pet godina, odnosno 72 mjeseca uz 12 mjeseci
grejs perioda, dok je mladim poduzetnicima grejs period 24 mjeseca. Godinja
kamatna stopa je 2%, uz 1% provizije kojom ce Banka namiriti trokove obrade
kredita.
Naa kamatna stopa je ovako povoljna iz razloga to ce Nova banka nastojati
da pronade kvalitetne klijente, odnoso korisnike ovih kreditnih sredstava, koji
ce uspjeno razvijati svoj biznis, a samim tim doprinjeti i uspjenom poslovanju
nae kuce, te pravovremenom povratu novcanih sredstava Vlade Kantona
Sarajevo, naglasio je direktor Andic.
Ovim ugovorom je takoder precizirano da se krediti do 40.000,00 KM dodjeljuju
individualnim poljoprivrednim proizvodacima, zickim licima i mladim poduzetni-
cima uz jamstvo iranata, dok ce krediti veci od navedenog iznosa kao
instrument obezbjedenja vracanja biti odobravani uz zalono pravo na pokretnu
ili nepokretnu imovinu, odnosno hipoteku.
Press sluba Kantona Sarajevo
Novosti u drvnoj industriji
interfob casopis
07
SAN 2008
SAN 2008
SAN 2008
Interfob - karika koja nedostaje?
NTERFOB kao medunarodna asoci-
jacija organizacija umarstva i prerade
drveta, predstavlja pokretacku snagu
mladih ljudi i strucnjaka iz citave
Evrope koji se bave umarstvom, pre-
radom drveta i ekologijom.
NTERFOB je osnovan 1989.god. u
Francuskoj, nakon cega se proirio
na sve ostale evropske zemlje.
NTERFOB u Bosni i Hercegovini
predstavlja Udruenje umarstva i
prerade drveta NTERFOB koje je
osnovano 2006. god. te je registro-
vano kao zvanicno udruenje, marta
2008. god. Udruenje umarstva i pre-
rade drveta NTERFOB, sa sjeditem
u Banjaluci, zvanicni je clan asocijacije
organizacije NTERFOB-a u Evropi.
NTERFOB u Bosni i Hercegovini
je pokretacka snaga mladih ljudi
i strucnjaka iz drvne industrije,
umarstva i ekologije, sa jasnom vizi-
jom o svijetloj buducnosti i napretku
nae zemlje. Naa vizija se ogleda u
tome da promoviemo drvnu industriju
i umarstvo Bosne i Hercegovine u
zemlji i svijetu, te da kroz svoje aktiv-
nosti, povecamo proizvodnju kao i
nalizaciju drvnih proizvoda u naoj
zemlji, cime bi se povecala zaposle-
nost, a smanjilo siromatvo.
Takode, vizija NTERFOB-a je da
postane lider i bude prepoznatljiv kao
udruenje koje povezuje, organizuje
i razmjenjuje korisne informacije,
nova iskustva i tehnologije izmedu
organizacija, preduzeca, strucnjaka
i dravnih institucija drvne industrije
u BiH, te da iri poslovne kontakte u
zemlji i svijetu.
Upravo karika koja nedostaje u
Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini
je snana i ambiciozna organizacija
koja povezuje, informie, pokrece
inicijative na lokalnom i dravnom ni-
vou, te povezuje nepovezano.
Karika koja nedostaje tice se razmjene
informacija, transparentnosti, pove-
zanosti i organizovanosti u drvnoj
industriji, umarstvu i ekologiji kod
nas.
Poraavajuce cinjenice govore o tome
koliko je osnovna razmjena informaci-
ja izmedu organizacija, preduzeca,
strucnjaka i dravnih institucija drvne
industrije u BiH na nezavidnom nivou.
U prilog tome govore i cinjenice da
pojedine organizacije i klasteri drvne
industrije saraduju sa istim ili slicnim
organizacijama u svojoj iroj regiji, po
principu razmjene osnovne sirove
informacije. Sve vie od toga su infor-
macije koje se ljubomorno cuvaju i ne
prosljeduju drugima kojima to moe,
takode, biti od koristi.
Transparentnost, saradnja, razmje-
na iskustava i novih tehnologija, te
razmjena informacija zbog obostrane
koristi i zajednickog napretka u zemlji,
mnogima je jo nepoznata, ili se cini
nemogucom.
Potrebno je posebno naglasiti sara-
dnju gore navedenih subjekata
na meduentitetskom nivou, koja se
svodi na to da nas organizuju strane
organi-zacije na razlicitim seminarima
i predavanjima, s obzirom na to da
nevedene organizacije insistiraju da
sve bude na dravnom nivou.
U svemu ovome mi se ponaamo kao
da i sami nismo u stanju da se samo-
stalno poveemo ili udruimo sa
zajednickim ciljem.
Svakako da postoje pojedinci / orga-
nizacije koje su izuzeci, i takve
organizacije / pojedince treba pohvaliti
i podrati.
z gore navedenih razloga smatram
da je upravo udruenje NTERFOB
pokretacka snaga i karika koja ne-
dostaje u Republici Srpskoj i Bosni i
Hercegovini.
NTERFOB ima iskrenu namjeru i eli
da bude prepoznatljiv kao snana i
ambiciozna organizacija koja pov-
ezuje, informie, pokrece inicijative na
lokalnom i dravnom nivou, te povezu-
je nepovezano.
elimo jasno i glasno da iskaemo
spremnost za saradnju sa svima
vama, te maksimalnu otvorenost
prema svima koji ele napredak i
prosperitet u naoj zemlji, kroz branu
drvne industrije kao ogromnog poten-
cijala nae zemlje.
NTERFOB-ov mali doprinos kada je
rijec o razmjeni informacija i povezi-
vanju je NTERFOB casopis koji se
nalazi u Vaim rukama.
Casopise ovakvog ili slicnog sadraja
moemo kupiti tek u bliem okruenju
(Srbija, Hrvatska i sl.), a pojedine
rme se cak i reklamiraju u navedenim
casopisima jer nemaju nita slicno u
sopstvenoj zemlji.
Zbog toga smo pokrenuli NTER-
FOB casopis i smatram da je ovo
odlican pocetak da se prui ansa
razmjeni informacija kod nas i da svi
mi koji se bavimo drvnom industrijom,
umarstvom, ekologijom i enterijerima
budemo povezani zajednickim ciljem.
Zajednicki cilj treba da nam bude
unapredenje i prosperitet nae zemlje
i da uspijemo u naporima da budemo
ravnopravan dio Evropske unije, a ne
nesigurna zemlja u koju niko ne eli
da ulae.
Zoran Vukovic, dipl.ing.
Predsjednik NTERFOB-a
0QXQUVKNCPEK
interfob casopis
09
BHWOODEX je specijalizovani
internet portal kreiran za
potrebe bosanskohercegovacke
drvopreradivacke industrije i irokog
spektra drugih korisnika zaintereso-
vanih za ovu oblast.
Osnovni ciljevi su:
Cjelovito predstavljanje
drvopreradivacke industrije BiH i
sveobuhvatni prikaz novosti sa
trita
Permanentno auriran pregled
ponuda bosanskohercegovackih
rmi interesantnih za inostrano
trite
Pregled potranje potencijalnih
kupaca zainteresovanih za proiz-
vode drvopreradivacke industrije BiH
Povecanje produktivnosti,
konkurentnosti i izvoza nalnih
proizvoda bosanskohercegovackih
drvopreradivackih rmi kroz
pruanje kvalitetnih usluga svim
korisnicima
Poboljanje bosanskohercegovacke
ekonomije promovisanjem
informacionih tehnologija, savre-
menih normi poslovanja, odrivog
razvoja i ocuvanja okolia
BHWOODEX je projekat kreiran,
iniciran i implementiran od strane
rme StrikConsulting d.o.o. Sarajevo
cijim je vlastitim sredstvima i nan-
siran.
S obzirom na to da je cilj portala
poboljanje cjelokupne
bosanskohercegovacke
drvopreradivacke industrije, u svojoj
inicijalnoj fazi podran je uz nansijsku
pomoc od strane organizacija USAD
CCA, GTZ i VTK BiH. Dugorocno je
koncipiran kao komercijalani projekat
koji ce biti ekonomski odriv i nan-
siran od clanarina i oglaavanja.
BHWOODEX je namijenjen
bosanskohercegovackim
drvopreradivackim rmama, agentima
i trgovcima, konsultantima, dizajne-
rima, institucijama, domacim i stranim
investitorima i svim drugim subjektima
povezanim sa drvopreradivackom
industrijom.
BHWOODEX nudi:
Jednostavan pristup relevantnim
informacijama iz oblasti
drvopreradivacke industrije
Cjelovit prikaz kapaciteta i potenci-
jala drvopreradivacke industrije BiH
Platformu za jednostavno i aurno
objavljivanje ponude i potranje
proizvoda drvopreradivacke indus-
trije
Ekasnu promociju rmi i mogucnost
za njihovu intenzivnu medusobnu
saradnju i zajednicki nastup na
tritu
Prikaz moderne tehnoloke opreme i
repromaterijala
Pregled zahtjeva za ulazak na strana
trita
Mogucnost jednostavnog povezi-
vanja drvopreradivackih rmi sa
kupcima, dobavljacima, drugim
drvopreradivackim rmama,
investitorima, agentima, dizajnerima,
konsultantima
BHWOODEX je:
Savremen - izraden po najviim
standardima
Fleksibilan - orijentisan prema
korisnicima
Aktuelan - redovno auriran
Jednostavan - lagan za primjenu
zvor: www.bhwoodex.com
OportaIu
(www.bhwoodex.com)
0QXQUVKNCPEK
interfob casopis
10
Kao dio sistemske podrke razvoju i
jacanju drvopreradivacke industrije u
regiji Centralna BiH, REZ Regionalna
razvojna agencija za regiju Cen-
tralna BiH, u saradnji s Univerzitetom
u Zenici, pocela je, 18.02.2008. sa
programom obuke iz podrucja CNC
tehnologije obrade drveta za 19 po-
laznika iz 9 drvopreradivackih rmi u
regiji Centralna BiH. Obuka se relizuje
u okviru djelatnosti Centra za izvrsnost
u drvopreradi.
Program obuke je strukturiran kroz
17 strukovnih oblasti ,u obimu od
60 sati, a realizovana je u periodu
februar-mart 2008. godine, u pros-
toru Mainskog fakulteta u Zenici.
Trecina ciklusa obuke je usmjerena
na CNC programiranje uz praktican
rad na CNC obradnom centru i iz-
radu prakticnih primjera prototipova
namjetaja i dijelova namjetaja od
strane polaznika obuke.Uz obavezan
praktican rad na CNC (Kompjuter-
sko i numericko upravljanje radom
maine) obradnom centru za obradu
drveta, svi kandidati su kroz cik-
lus obuke stekli osnovna znanja iz
podrucja: Osobina drveta, trajnosti i
zatite drveta; Ergonomskog 2D i 3D
dizajniranja i modeliranja, Trodimenzi-
onalnog (3D) skeniranja jednostavnijih
elemenata i njihovog racunskog mod-
eliranja, Tehnicke dokumentacije
(konstruktivno-tehnoloke dokument-
acije) uz osnove ispitivanja namjetaja
i dijelova namjetaja, Standardizacije
i EU tehnicke regulative, relevantne
za drvopreradu; Odabira alata za
obradu drveta i optimizacije teh-
nologije drvoprerade; CNC maina
za obradu drveta; Tehnologije izrade
stolica i tehnologija izrade lijepljenih
ploca; Tehnologije povrinske obrade,
Furnira, otpresaka i gradevinske sto-
larije; Tehno-ekonomskog modeliranja
proizvoda i dr.
Kao zavretak realizaciji obuke
planirana je studijska posjeta sjeditu
renomirane rme Masterwood (Rim-
ini, talija) i odravanje napredne
trodnevne obuke polaznika od strane
italijanskih eksperata za tehnologije
obrade drveta. Realizacija posjete je
realizovana pocetkom aprila, 2008.
godine.
izvor: smar Alagic,
(REZ - Regionalna razvojna agencija)
0QXQUVKNCPEK
Obuka iz podrucja
CNC tehnoIogija obrade drveta
za drvopreradivacke rme
u regiji CentraIna BiH
interfob casopis
11
Povrinska obrada drveta danas
podrazumeva prilicno irok pojam koji
obuhvata razne nacine obrade, mate-
rijale, postupke nanoenja i suenja, a
sve posmatrano sa stanovita ekolo-
gije, ekonomije i energije.
Od samog pocetka primene materijala
za povrinsku obradu drveta, funkcija
ovog postupka nije se promenila do
dananjih dana. Ona je uvek bila,
jeste i bice da drvo, kao prirodni mate-
rijal biopolimer, zatiti od tetnih
faktora okoline, i da mu d odredeni
izgled, koji ce covekov ivotni prostor
uciniti prijatnijim. Ono to se menjalo
bile su podloge, materijali za
povrinsku obradu i nacin njihovog
nanoenja.
Stanje i trend razvoja industrijskih pre-
maza za drvo u pojedinim zemljama
i regionima u dobroj meri oslikavaju
situaciju na tritu i perspektive raz-
voja u blioj buducnosti. Zahtevi koje
postavljaju vlade pojedinih zemalja,
pre svega u pogledu zatite ivotne
sredine, ukazuju na put kojim ce se
kretati i razvijati i sadanje i nove
tehnologije proizvodnje industrijskih
premaza za drvo.
ndustrijski premazi za drvo imaju,
generalno, tri velika sektora upotrebe
- proizvodnju nametaja, gradevinske
stolarije i parketa. Za proizvodnju
nametaja upotrebljava se oko 70-
-80% ukupne proizvodnje premaza,
a za gradevinarstvo, stolariju i parket
oko 20-30%.
EVROPSKO TRITE PREMAZA
Ako se ogranicimo na razmatranja
koja se odnose na zapadnu Evropu,
za koju postoje dobro sredeni podaci,
a time i na uticaj na nae proizvodace,
2000. godine proizvedeno je 427 800
tona premaza, pri cemu najveci deo
trita otpada na pet zemalja (talija,
Nemacka, panija, Velika Britanija i
Francuska) sa 349 000 tona (tabela
1), dok se za 2005. godinu predvida
ukupna proizvodnja od 451 200 tona.
Regionalni i industrijski uticaji delu-
ju na karakteristike trita, bilo
kroz ogranicenje nivoa proizvod-
nje nametaja (npr. u taliji) ili kroz
ogranicenja u popularnosti ili dostup-
nosti drvnih proizvoda za nametaj
(npr. u Skandinaviji). Regionalne
karakteristike su opredeljujuce u izbo-
ru nalne obrade. Tako u taliji postoji
sklonost ka visokosjajnom niu, dok
je u Skandinaviji prednost na strani
prirodnog izgleda povrine.
Jasno je da se trend pomera od
nitroceluloznih i kiseloocvrcavajucih
premaza ka premazima baziranim na
vodi i zracenjem ocvrcavajucim pre-
mazima (tabela 2).
TabeIa 1: Pet najvecih trita za industrijske premaze za drvo u zapadnoj Evropi (2000. god.)
ZEMLJA VELICINA TRITA (tona)
talija 140.000
Njemacka 83.000
panija 77.000
Engleska 25.000
Francuska 24.000
UKUPNO 349.000
zvor: nformation Research Limited (RL), London (Engleska)
TabeIa 2: Trite zapadne Evrope za industrijske premaze za drvo prema tehnologiji (2000. 2005. god.)
VRSTA PREMAZA UDEO NA TRITU 2000 (%) UDEO NA TRITU 2005 (%)
Nitrocelulozni (NC) 17 13
Poliuretanski (PU) 33 33
Kiselinski ocvrcavajuci (SH) 14 12
Poliestarski (PE) 12 11
Vodeni 11 15
Zracenjem ocvrcavajuci 11 14
Ostali 2 2
UKUPNO 100 100
zvor: nformation Research Limited (RL), London (Engleska)
Prof.dr Milan Jaic, redovni profesor, umarski fakultet, Univerziteta u Beogradu
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
12
SAVREMENI TEHNOLOKI
RAZVOJ PREMAZA
Na razvoj povrinske obrade uticali su
sledeci faktori:
vrsta podloge,
modni trendovi,
zahtevani kvalitet obradene
povrine,
trokovi obrade,
ekoloki zahtevi,
nivo tehnoloke opremljenosti.
Modni trendovi, takode, mnogo uticu
i na primenu pojedinih premaznih
materijala. Do pre nekoliko godina
na evropskom tritu bio je aktu-
elan efekat visokog sjaja i zatvorenih
pora kod bezbojnih i pigmentiranih
premaza. Na scenu su zatim stupili
poliuretanski i poliestarski materijali,
pojedinacno ili u kombinaciji. U kom-
binaciji se koriste tako to je temeljni
sloj poliestarski premaz bez parana,
a pokrivni sloj poliuretanski premaz
visokog sjaja. Evropsko trite je
poslednjih godina prelo na izradu
nametaja slicnu nametaju 50-tih i
60-tih godina prolog veka, koga odli-
kuju svetli, prirodni tonovi drveta, bilo
da se radi o masivnom drvetu, furniru
ili dekor folijama.
To u povrinskoj obradi podrazumeva
tankoslojnu obradu, uglavnom bez-
bojnim premazima, koja daje efekat
otvorenih pora. Kada se obraduju
ravne povrine primenjuju se UV
materijali, odnosno poliuretanski pre-
mazi, a u ostalim slucajevima koriste
se i nitro materijali, ukoliko su ekoloki
prihvatljivi.
Dananje vreme se u pogledu
primene premaza odlikuje i borbom za
kvalitet. U mnogim oblastima otilo se
toliko daleko, tako da mnogi proizvodi
danas traju krace od svojih zatitnih
prevlaka, kao to su na primer auto-
mobili i sl., a dobro je poznato da se
fasade zgrada najcece farbaju zbog
osveavanja zaprljanih zidova, a ne
zato to je prevlaka propala. Kada je
u pitanju drvo, primenom dananjih
savremenih materijala, slicno se moe
reci i za predmete u unutranjoj upo-
trebi, na primer nametaj, dok se
idealno reenje za premaze u spolj-
njoj upotrebi jo uvek nije nalo. Uticaj
zracenja, vlage i drugih faktora ne
moe se spreciti, tako da se obradene
povrine posle odredenog broja godi-
na obnavljaju, tj. ponovo premazuju,
iako se mnogo radi na istraivanjima
u toj oblasti. Trajnost obradenih
povrina u unutranjoj primeni umno-
gome zavisi od pravilne primene
odredenih materijala, odnosno od
poznavanja degradabilnih faktora
na pojedinim povrinama. Tako, na
primer, premazi za vertikalne povrine
mogu biti drugacije grade od prema-
za za horizontalne povrine stolova
i druge radne povrine, a premazi
za nametaj ne mogu se koristiti za
obradu parketa, dok se za radne
povrine u kuhinjama i dalje umesto
premaza preporucuju dekor folije veli-
kih otpornosti.
Oprema u procesu povrinske obrade
pratila je i prati koricenje premaznih
materijala, pa tako, svugde gde se
obraduju samo ravne povrine obrada
se vri UV materijalima u linijama,
nanoenje je izvedeno valjanjem,
ponekad za zavrne slojeve nali-
vanjem i suenjem u UV suarama.
Raznovrsni, reljefni elementi obraduju
se prskanjem u protocnim automatima
i robotima, a suenje u vertikalnim
suarama. Rucna obrada, koja je uvek
donekle prisutna, za manje proizvod-
nje, zanatstvo i pojedinacne specicne
elemente koji ne pripadaju linijskoj
obradi, obavlja se prskanjem u kabi-
nama sa nadpritiskom, koje iskljucuju
nastanak greaka koje zavise od
ambijenta u kojem se suenje odvija
i mogucnost zadovoljavajuce obrade
manjeg kapaciteta bez posebne do-
datne opreme za nanoenje i suenje.
Napred je vec ukazano na neke tren-
dove u detaljima, a ovde ce se dati
ira slika tehnologija koricenih u
industriji. Smanjenje uceca premaza
baziranih na rastvaracima je posledica
potrebe da se eliminie sadraj tetnih
isparljivih komponenti premaza sa
organskim rastvaracima (VOC).
Nove tehnologije i njihov dalji razvoj
usmerene su ka:
premazima u prahu,
UV ocvrcavajucim premazima na
bazi organskih rastvaraca,
UV ocvrcavajucim vodorazredivim
premazima,
UV ocvrcavajucim premazima u
prahu,
hibridnim sistemima koji kombinuju
vie tehnologija,
plazma tehnologiji.
Premazi u prahu. Predstavljaju novi
sektor u zatiti podloga kao to su
proli vrata i prozora, vrata i slicno.
Pogodni su zbog ekasne primene
pri rasprivanju, receptuiraju se bez
rastvaraca, odnosno njihove emisije,
lako se recikliraju, pokazuju odlicnu
postojanost i superiorna mehanicka
svojstva. Daju znacajnu utedu u
energiji i u odnosu na mnoge na top-
lotu osetljive podloge, kao to je drvo,
ispoljavaju odlicnu adheziju. Kombino-
vanje principa prakastih premaza sa
konceptom UV ocvrcavajucih prema-
za, predstavlja izazov za razvoj novih
tehnologija.
UV ocvrcavajuci premazi na bazi
organskih rastvaraca. maju citav
niz prednosti: eliminiu VOC, koriste
cistu energiju i ne proizvode emisiju
u atmosferu, proces je jeftiniji, odli-
kuju se velikom brzinom ocvrcavanja
sa kompaktnom opremom. Gotov
proizvod pokazuje odlicnu hemijsku
otpornost, otpornost na paranje i
cvrstocu. Osnovne klase UV sistema
su uretan-akrilati, epoksi-akrilati, poli-
estri, poliakrilati i dr.
UV ocvrcavajuci vodorazredivi
premazi. Ovakvi sistemi imaju odlicnu
adheziju i olakavaju koricenje UV
tehnologije u pogledu morfologije.
UV ocvrcavajuci premazi u prahu.
Predstavljaju prednost u odnosu na
vreme i trokove obrade. Dovoljan
je jedan premaz sa poboljanom
hemijskom otpornocu i brzim
ocvrcavanjem. Prahovi formiraju
lm u procesu topljenja uz istovre-
meno umreavanje pod dejstvom
UV zracenja. Najvie se koriste UV
ocvrcavajuci poliestar-akrilati, epoksi
smole i poliestri sa nezasicenom
maleinskom i fumarnom kiselinom,
koje mogu biti kombinovane sa vinil-
etar-poliuretan dodacima. Daju dobar
efekat ispunjavanja pora, odlicnu
adheziju, dobru vezu sa razlicitim
vrstama zavrnih slojeva, dobru
pokrivnu moc i izvrsnu tvrdocu.
Hibridni sistemi. Kombinacija UV
ocvrcavajucih lmova sa poliuretan-
skim zavrnim slojem obezbeduje
visoku otpornost i dobro razlivanje.
Delimicna zamena sistema bogatih
organskim rastvaracima sa UV
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
13
ocvrcavajucim sistemima redukuje
VOC emisiju.
PIazma tehnoIogija. Predstavlja
pred-tretman kojim se modikuju
svojstva povrine drveta, uz
povecanje hidrofobnosti i hidrolnosti
povrine. Ovim se masa drveta ne
menja vec samo povrina, cime se
povecava mogucnost za kompatibil-
nost i reaktivnost premaza.
Kakva povrinska obrada se
ocekuje u buducnosti? Uporedo sa
procesom zatite proizvoda, istrauju
se mogucnosti zamene postojecih ma-
terijala novim, otpornijim materijalima.
Slicni trendovi su u drvnoj industriji
poznati u sektoru gradevinske stolari-
je, gde se prozori od drveta uspeno
zamenjuju plasticnim i jo vie alu-
minijumskim prozorima. Hladnoca
ovih materijala ne moe potpuno da
iskljuci toplinu drveta, pa je vrlo
prihvatljiva za sada kompromisna vari-
janta aluminijuma spolja, a drveta sa
unutranje strane. Zbog toga je i teko
poverovati da ce drvo kao materijal biti
potpuno zamenjeno nekim drugim ma-
terijalom vecih otpornosti, posebno ne
u uredenju stanova i kod nametaja.
U procesu zatite materijala u
buducnosti se ocekuje da ce premazi,
kao posebne prevlake na povrini
predmeta, nestajati i ustupati mesto
zatitama koje proimaju materijal u
celini ili se stapaju sa njim, kao to
su razne metalne zatite na metalu.
Kod drveta se neto slicno deava
u procesima impregnacije drveta,
ali kako je takva obrada iskljucivo
zatitna, nikada nije mogla da bude
deo proizvodnje nalnih proizvoda od
drveta. Proces modikacije povrine
drveta jo uvek je u fazi istraivanja
i za sada se ne nazire primena u
povrinskoj obradi, vec samo u oblasti
lepljenja drveta.
to se tice primene premaza, ekoloki
pritisak ce biti sve veci i zahtevace
primenu odgovarajucih materijala.
Oprema u tehnologiji povrinske
obrade pratice primenu pojedinih
materijala i oblike predmeta obrade, a
racunarska tehnika i numericko uprav-
ljanje, bice sve vie primenjivani.
majuci u vidu ovakvo stanje na
svetskom tritu i tendencije raz-
voja tehnologije povrinske obrade,
neminovno je napraviti poredenje sa
stanjem na domacem tritu, odnosno
ukazati na promene koje ce morati da
se dese u ovoj fazi obrade drveta. Jer,
ovo je trite na kojem se u pogledu
premaznih materijala kasni bar neko-
liko godina, ako se uzme u obzir da
se tek sada ozbiljnije zamenjuju nitro-
celulozni premazi poliuretanskim.
Neznatno se primenjuju poliestarski
premazi za obradu na visoki sjaj, po-
lako raste upotreba vodenih premaza,
a o uvodenju UV materijala jo uvek
nema govora. Naravno, oprema je
odgovarajuca nekadanjoj dominant-
noj primeni nitroceluloznih materijala,
bazirana na uredajima za nalivanje
i konvektivnim suarama kanalnog i
tunelskog tipa. Tek ponegde se uvode
automati i roboti za prskanje.
Savremeni sistemi otvrdnjavanja
(ocvrcavanja) premaza bazirani
su na koricenju infracrvenog (R),
ultravioletnog (UV), mikrotalasnog i
elektronskog zracenja. Primena R
zracenja je dosta retka zbog visokog
utroka energije i velike ekasnosti
samo kod kiseloocvrcavajucih pre-
maza. Ultravioletno zracenje se sve
vie primenjuje za ocvrcavanje
temeljnih premaza (i pahtlova), sa
tendencijom povecanja primene i za
zavrne slojeve. Pogodnost primene
UV zracenja ogleda se u malom
utroku energije i prostora uz veliku
brzinu otvrdnjavanja. Mikrotalasno
zracenje koristi se za vodene premaze
(za odstranjivanje vode), dok se daljnji
proces otvrdnjavanja intenzivira ultra-
violetnim zracenjem.
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
Sertikovani proizvod -
- sigurnost potroaca
Od svog postanka, Katedra hemijsko-
-mehanicke prerade na Odseku za
preradu drveta umarskog fakulteta u
Beogradu, posedovala je dobru labo-
ratorijsku opremu, koja je koricena
za izvodenje studentskih vebi, ali i za
naucno-istraivacki rad, odnosno za
analize po zahtevu privrednih orga-
nizacija ili izradu studija i projekata.
Stupanjem na snagu Naredbe o
obaveznom atestiranju ploca iverica
iz domace proizvodnje i uvoza 1983.
godine, na Katedri je i zvanicno osno-
vana Laboratorija za atestiranje
iverica. Ova laboratorija je iste go-
dine registrovana kao Ovlacena
laboratorija Saveznog zavoda za
standardizaciju u kom svojstvu radi i
danas.
Razvitkom savremenog medu-
narodnog (SO) sistema kvaliteta,
najpre u razvijenim dravama Evrope
i Amerike, a potom i drugde, javila
se i kod nas potreba za formiranjem
dravnog akreditacionog tela i mree
akreditovanih laboratorija i organiza-ci-
ja, kako bi se ispravnost kontrole digla
na najvii nivo, poboljalo poverenje
i komunikacija izmedu isporucioca
usluga ili proizvoda sa jedne i kli-
jenata sa druge strane, ali takode i
medu domacim i stranim partnerima
u medunarodnoj trgovini. U tom
smislu je pri Saveznoj vladi osnovano
Jugoslovensko akreditaciono telo
(JUAT) koje sada nosi naziv Akredi-
taciono telo Srbije (ATS). Ovo telo je
zapocelo itenzivnu akciju uvodenja
sistema kvaliteta (QS) u privredne
subjekte, kao i postupke akreditacije
sertikacionih tela i laboratorija koje
za to ispunjavaju uslove. Laboratorija
za ispitivanje iverica akreditovana je
2003. godine. U predhodnih dvadeset
godina, ova laboratorija je izdala veliki
broj ates-ta, izvetaja o ispitivanju, a
takode i obavila niz ekspertiza, sud-
skih vetacenja i drugih aktivnosti u
vezi s ispitivanjem kvaliteta kako ploca
iverica, tako i vlaknastih ploca (MDF,
lesonit i dr.), kao i drugih kompozita i
elemenata na bazi usitnjenog drveta.
Veliko prakticno iskustvo Laborato-
rije i poznavanje plocastog materijala
od usitnjenog drveta posluilo je kao
osnova za objavljivanje niza naucnih
i strucnih radova u nacionalnim
casopisima i u inostranstvu, uz ucece
na medunarodnim simpozijumima u
Finskoj, Francuskoj, Engleskoj, Japa-
nu, Australiji, Poljskoj, Rumuniji,
Bugarskoj i drugim zemljama. Labora-
torija je sem toga bila pionir ispitivanja
emisije formaldehida iz drvnih ploca
i proizvoda u Jugoslaviji pocetkom
osamdesetih godina prolog veka,
to je tada uoceno kao veliki ekoloki
problem drvne industrije. U okviru ove
problematike Laboratorija je isporucila
mnogim fabrikama, kao to su fabrike
iverica u vanjici i Pljevljima, fabrike
perploca u S. Mitrovici i Kucevu,
aparature i hemikalije za odredivanje
formaldehida, sprovela instruktau
laboratorijskog osoblja u pomenutim
fabrikama i osposobila ih za samo-
stalno pracenje sadraja formaldehida
u sopstvenim proizvodima.
Pored kompletnog pracenja kvalite-
ta i izdavanja godinjih atesta za
fabricku proizvodnju (fabrike iverica
u vanjici i Pljevljima), Laboratorija je
obavljala atestiranje najveceg dela
uvoznih ploca iverica u nau zemlju.
Ubrzo nakon akreditovanja laborato-
rije, akreditovano je i Sertikaciono
telo kao zasebna radna jedinica
umarskog fakulteta 2006 godine.
Ovo je prvo Sertikaciono telo, koje je
akreditovano na Beogradskom Univer-
zitetu, a u okviru mree akreditovanih
tela Republike Srbije. Ovim se poste-
peno ispunjava plan zamene bivih
dravno-ovlacenih institucija, akredi-
tovanim. Na taj nacin se pridruujemo
Evropskoj mrei akreditacije, Evrop-
skoj Uniji i priznavanju.
Na pitanje zato ispitivati kompo-zitne
ploce od usitnjenog drveta, treba
prvo reci da se, pored ispitivanja,
propisanih odgovarajucom nared-
bom kojima se utvrduje da li ploca
zadovoljava minimalne uslove naih
standarda, obavljaju i druga standard-
na ispitivanja, koja pruaju potpuniju
sliku o posebnim svojstvi-ma proizve-
dene kompozitne ploce ili elementa.
Vecina ovih svojstava ne moe se vi-
deti na prvi pogled i sve ploce su
slicne jedna drugoj. Medutim, nedo-
statke vrlo brzo uoce svi oni koji
upotrebe plocu nezadovoljavajuceg
kvaliteta, a na prvom mestu maj-
stori pri daljoj obradi (rezacnice,
montaernice i sl.). Ploca cak moe
i odgovarati minimalnim zahtevima
kvaliteta po standardu, ali da istovre-
meno ne bude ba najbolje reenje
za datu primenu. Drugim recima,
ploca nekog drugog proizvodaca
moe biti pogodnija. Naredni primer je
neprilagoden ili slabo podeen alat, tj.
maina za dalju obradu ploce. Mnogim
privatnim rmama kod nas potrebno
je da znaju izvor problema pri obra-
di, odnosno da li problem potice od
kvaliteta ploce ili od postupka obrade
(odgovarajuci izbor alata, brzina nje-
govog kretanja, ugao otrenja i sl.),
kako bi znali ta da preduzmu. Tu je
rezultat ispitivanja ploce veoma vaan.
Ovaj rezultat je sem toga vaan i
za eventualne reklamacije, kada
isporucilac ploce izmeni njen kvalitet ili
ga obori pa on vie ne odgovara izda-
tom sertikatu.
Posebnu arbitranu ulogu Serti-
kaciono telo sa akreditovanom
Laboratorijom igra prilikom uceca
rmi na tenderima. Sastavni deo
svakog tendera je i stavka o kvalitetu
ugradenog materijala pa i ploca iv-
erica, MDF ploca i dr. Pored zickih
i mehanickih karakteristika ploca,
Prof. Dr. Jovan Miljkovic, redovni profesor, ef katedre i rukovodilac Sertikacionog
tela na umarskom fakultetu u Beogradu
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
15
Bosna i Hercegovina je jedna od
rijetkih evropskih zemalja u kojoj vie
od 50 % teritorije zauzimaju umski
ekosistemi (od toga oko 10% umskih
goleti). Niko ne dovodi u pitanje,
da umarstvo predstavlja jedan od
glavnih privrednih sektora.
Ali, ako se malo dublje pogleda u
stanje uma u BiH, dobijaju se prilicno
negativni podaci.
ako je zastupljenost uma u BiH
velika, produkcija drveta je jako mala
jer tzv. ekonomskih uma ima tek na
oko 13 000 km mada i one imaju
malu drvnu zalihu (oko 216 m/ha i
prirasta drveta od svega 5.5 m/ha
to je dvostruko manje od potencijala
stanita). Otvorenost uma u BiH je
oko 8 km na 1.000 ha, to se, prema
evropskim standardima, smatra nepo-
voljnim. Oko 1000 km umskih goleti
do te mjere je degradirano da je trajno
izgubilo mogucnost za rekultivaciju.
Sjeca uma se iz godine u godinu
intezivira i, prema satelitskim snim-
cima koje je nansirala EU u okviru
programa CORNE, umovitost BiH
sa 52 % spala je na 40%. Gubitak
uma, osim sjece, uzrokovan je i sve
cecim poarima,hidroakumulacijama,
eksploatacijom mineralnih resursa...
Sasvim je izvjesno da proizvodno
ekonomska funkcija uma u BiH
polako gubi tlo pod nogama i da treba
pronaci nove nacine iskoricavanja
umskih resursa koji ce obezbijediti
dovoljno novca i ujedno ih sacuvati.
Citav svijet nakon informaticke ulazi
u jednu novu eru a to je ekoloka.
Klimatske promjene, koje postaju
evidentne na cijeloj planeti, drasticno
smanjenje energetskih resursa koje
uzrokuje svakodnevnu politicku i
ekonomsku nestabilnost, brzi tempo
ivota koji uskracuje svaku vrstu
dodira obicnog covjeka sa prirodom,
stvaraju jednu novu ekoloku dimen-
ziju - dimenziju samosvijesti i stabilne
buducnosti.
sertikat podnet na tenderu obavez-
no sadri i zahtev za plocama E1
klase u pogledu sadraja i emisije
formaldehida. Ovaj ekoloki vaan
zahtev je jo uvek slabo poznat
naim proizvodacima, iako je prisu-
tan 20 godina u svetskoj proizvodnji.
arenolikost kvaliteta podnih oblo-
ga tj. oringa (oorings) kod nas je
velika, mada postoje cvrsti Evrop-
ski standardi za ove proizvode na
bazi HDF-a, OSB-a i iverice. Cesto
se zbog toga deava da dode do
ugradnje neadekvatnih materi-
jala. spitivanjem se i ovi problemi
eliminiu.
U stvari, osnovna ispitivanja pruaju
kupcu uvid u to da li su za svoje
pare dobili plocu ciji kvalitet zado-
voljava. ta vie, razlicite fabrike
prave jednu te istu plocu, ali sa
inenjerski projektovanim svojst-
vima u jednom ili drugom aspektu
kvaliteta. Na primer, neke fabrike
posebno ojacavaju spoljni sloj kod
ploca iverica ili medijapana da bi
povecale savojnu cvrstocu i gustinu
spoljnjeg sloja koji na taj nacin upija
manje premaza i daje cvrci spoj sa
laminatom, dok drugi proizvodaci
ojacavaju srednji sloj radi boljeg
ivicnog drzanja vijaka i tiplova. Po-
tom, vrsta i kvalitet lepka odreduju
cvrstinu i vodootpornost ploce, pa
tako na primer, postoje cetiri tipa
OSB-a i ploce iverice prema otpor-
nosti na vlagu. Sve se ovo ne moe
utvrditi golim okom bez ispitivanja, a
to je odlucujuce u primeni ploce za
spoljne uslove i gradevinarstvo ili za
enterijerne uslove i nametaj.
Ekoturizam i
umarstvo
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
16
Za razliku od bive Jugoslavije,
mnoge zemlje su prepoznale znacaj
turizma. Kao privredna grana koja
najmanje otecuje okolinu, a pri tom
donosi ogroman novac, turizam je
nekim dravama kao to su Grcka
i Austrija omogucio da ucvrste svo-
ju poziciju u svakom pogledu na
medunarodnoj sceni.
Ekologija i u turizmu pocinje zauzimati
znacajno mjesto. ako cista djelat-
nost, turizam, posebno masovni, ipak
ima dosta negativan uticaj na okolinu.
Zato je uvodenje pojma ekoturizma,
pocetkom novog milenijuma postalo
sve aktuelnije. Ekoturizam, prema
deniciji Medunarodnog drutva za
ekoturizam (TES) predstavlja odgo-
vorno putovanje u prirodna podrucja
kojim se cuva ivotna sredina i
unapreduje blagostanje lokalnog
stanovnitva.
Potencijal BiH po pitanju moguceg
razvoja ekoturizma je apsolutno ne-
upitan. Prelijepe cetinarske ume
na podrucju Blidinja, Jahorine, Ko-
zare, praume Lom i Janj, ciste
rijeke (Una, donji tok Vrbasa, Buna,
Unac), znacajno prisustvo endemicnih
vrsta (Picea omorica), stari gradovi
(Dobojska tvrdjava, Pocitelj, Vranduk)
itd..., neoborivi su dokaz da BiH sva-
kodneno gubi novac i publicitet zbog
nedostatka odgovornosti i volje.
umarska struka ima veliki zadatak
pred sobom, ukoliko eli promjene
za bolje sutra. Moraju se uvesti novi
modeli gazdovanja umama i do-
datno edukovati umarski inenjeri i
ostalo strucno osoblje. Oni treba da
predstavljaju glavni pogon u razvoju
ekoturizma, jer su jedini koji posjeduju
staro znanje, i uz primjenu novih
metoda, odgovorni su za onih 50%
umske povrine BiH, koja je ne-
sumnjivo teren br. 1 za ekoturisticko
iskoricavanje.
Turisti vie nisu eljni velikih urbanih
centara kao to su Pariz, Njujork,
Tokio, jer zapravo vecina njih i ivi
u takvom okruenju. U posljednjih 5
godina primijeceno je da je dolo do
opadanja posjeta velikim gradovima u
smislu dueg boravka, i da ljudi svoj
odmor ele iskoristiti u zabacenijim,
cistijim i manje komercijalnijim desti-
nacijama.
Tako ndija, Uzbekistan, Austrija i
vajcarska znacajno biljee Porast
broja turista u podrucjima kao to su
praume, planine, nedirnuti umski
kompleksi, pustinje, manja jezera,
i ostali divlji predjeli, lieni uticaja
antropolokih faktora.
Ekoturisti svojim dolaskom, osim
relaksacije ele da proire znanja i
vidike i insistiraju da ih vodici upozna-
ju sa prirodom i kulturom zemlje. Oni
ele da znaju koje su ljekovite biljke i
da uberu dozvoljenu kolicinu, da vide
endemicne vrste i da im se vie kae
o njima, da naberu gljive i da sami, ili
sa grupom ,naprave jelo od njih, da se
upoznaju sa lokalnim stanovnitvom
i da shvate duu nekog kraja. Samo
ljudi koji su strucni i poznaju prirodu,
mogu da odgovore njihovim zahtje-
vima i da na taj nacin ostave utisak
ozbiljnosti i gostoprimstva koje ce
ekoturisti iriti dalje i graditi rejting
odredene ekoturisticke destinacije.
Za sada, u BiH postoje odredeni
ekoturisticki kapaciteti u smislu ljud-
stva i infrastrukture, ali su oni ipak
nedovoljni i nisu ukljuceni u ozbiljnije
institucionalne tokove.
Ako konkretno uzmemo regiju Banje
Luke, sva vanija tzv. izletita su u
sklopu uma (Banj brdo, Zelenkovac,
Gozna, Mlinska rijeka, vrakava ...).
Nacin na koji se upravljalo ovim, vec
sada sekundarnim ekosistemima, u
najmanju ruku je nepodoban. RS i
grad Banja Luka nisu imale nikakve
nansijske koristi, a sama izletita
postaju deponije, to zbog nedostatka
ekoloke svijesti, a dijelom i zbog
nedostatka zakonske i prakticne
forme koja bi nametnula obavezu tzv.
selfcleaning-a. Tako domicilni i strani
turisti, pocinju izbjegavati komerci-
jalna izletita i trae nova, isto tako
zagadujuci ih i dolazi do stvaranja
lancane reakcije koja ima destruk-
tivnu ulogu i u prirodi i u ekonomiji.
Na kraju, dolazi se do zakljucka da
najveci grad RS i pored velikog prirod-
nog potencijala zapravo i nema neko
primarno komercijalno izletite, ili pak
manja eko turisticka podrucja.
Podaci TES-a pokazuju da su ev-
ropski turisti itekako zaintersovani
za ocuvanje prirode i da je 2/3 njih
spremno da plate 5-10% vie novca,
ukoliko se turisticka tura organi-
zuje u cistim prirodnim sredinama i
ako svojim dolaskom ne naruavaju
ekoloku ravnoteu.
dok strani turisti odlaze u daleke
zemlje kao to su Butan i Armenija,
BiH sa svojim ogromnim prirodnim,
a posebno umskim blagom, os-
taje po strani, i zbog sitnih interesa i
nedovoljnog lobiranja vai kao zemlja
neodgovornih ljudi i puna miniranih
podrucja. A mi se i dalje drimo tradi-
cionalnog nacina upravljanja umama,
i od toga sve manje zaradujemo a
sve vie unitavamo resurs koji bi
u buducnosti mogao da zauzme
znacajan procenat u budetu.
Stevan Stancic
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
17
UVOD
Za proizvodace koji svoje proiz-
vode nude na razlicitim tritima van
granica svoje zemlje, razlicite proce-
dure ocjenjivanja koje su prilagodene
potrebama pojedinih trita, ukljucuju
sveobuhvatno i skupo viestruko tes-
tiranje. Kao rezultat toga se stvaraju
tehnicke barijere u trgovini (slika 1).
Zbog toga je Evropska komisija pro-
movisala jedinstveno testiranje i
Z Ze em ml lj ja a B B Z Ze em ml lj ja a A A
R Ra az zl li i i it ta a
d do ob br ro ov vo ol lj jn na a
s st ta an no ov vi i t ta a
R Ra az zl li i i it ti i
n na ac ci io on na al ln ni i
o ob ba av ve ez zu uj ju u i i
p pr ro op pi is si i
R Ra az zl li i i it te e
p pr ro oc ce ed du ur re e z za a
o oc cj je en nj ji iv va an nj je e
u us sa ag gl la a e en no os st ti i
T Te eh hn ni i k ke e b ba ar ri ij je er re e u u
t tr rg go ov vi in ni i

352,=92$
Tabela 5/2 : Pojednostavljeni dijagram toka procedura procjene konformizma
)$=$',=$-1$ )$=$352,=92'1-(
352,=92$
Tabela 5/2 : Pojednostavljeni dijagram toka procedura procjene konformizma
)$=$',=$-1$ )$=$352,=92'1-(
352,=92$
Pojednostavljeni dijagram toka procedura procjene konformizma
)$=$',=$-1$ )$=$352,=92'1-(
Slika 1 Slika 2
certikaciju kao kljucne preduslove za
uklanjanje tehnickih barijera u trgovini.
''CE'' znak je sada obavezan za veli-
ki broj proizvoda koji se prodaju u
Evropskoj uniji. Evropska komisija
opisuje ''CE'' znak kao paso, koji
dozvoljava proizvodacima da slobod-
no prodaju industrijske proizvode
irom internog trita Evropske unije.
Slova ''CE'' pokazuju da je proizvodac
poduzeo sve procedure procjene i
usaglaavanja koje su neophodne za
odredeni proizvod.
''CE'' znak nije znak kvaliteta i ne
pokazuje usaglaenost sa standar-
dom, vec usaglaenost sa zakonskim
zahtjevima direktiva Evropske unije.
Cesto se smatra da je dobijanje
ovlatenja da se koristi CE znak na
proizvodima teko i da predstav-
lja gubljenje vremena. U mnogm
slucajevima nije tako. Mnoge proiz-
vode koji se alju na Evropsko trite,
mogu testirati i oznacavati sami
proizvodaci, jer proizvodac je odgo-
voran da razmotri odgovarajuce EU
direktive koje se primjenjuju na njegov
proizvod i da testiraju svoj proizvod
kako zahtjevaju te direktive.
Postoji oko 30 direktiva, koje su ili
usvojene ili se razmatraju, a koje
zahtijevaju da se proizvodi oznacavaju
CE znakom. Vie od jedne direktive se
moe primijeniti na dati proizvod.
Prve prepreke za obezbjedivanje CE
znaka mogu izgledati poraavajuce,
posebno kada proizvodac uzme
u obzir razlicite alternative da se
proizvod prihvati u Evropi kao to je
prikazano na slici 2.
Samo ''Modul A'' od devet alter-
nativnih puteva za demonstriranje
usaglaenosti proizvoda dozvoljava
proizvodacu da samostalno deklarie
proizvod da zadovoljava specicne
zahtjeve odredenih EU direktiva.
Poto mnogi proizvodi koje izvozimo
u Evropu spadaju po opisu Modula
A, proizvodaci mogu samostalno
postaviti CE znak, da bi demonstrirali
usaglaenost svojih proizvoda sa za-
konskim zahtjevima uspostavljenim u
razlicitim EU direktivama.
Prof.dr Vid Jovievic, redovni profesor, Mainski fakultet, Univerziteta u Banjoj Luci
TRGOVINSKE BARIJERE
Trgovinske barijere su ogranicenja
koja onemogucuju slobodan protok
roba i sprecavaju lojalnu konkurenciju.
Prema nacinu manifestacije trgovinske
barijere mogu biti:
administrativne barijere (carinske,
tarifne) i
tehnicke barijere.
Tehnicke barijere generiu razliciti
tehnicki propisi, standardi i razlicite
procedure ocjenjivanja usaglaenosti
proizvoda. One se pojavljuju jer proiz-
vod mora zadovoljiti propise zemlje
kupca i sve druge zahtjeve speci-
cirane od strane kupca. (slika 3.).
Svjetska trgovinska organizacija
(WTO) u koju su ukljuceno oko 150
zemalja 1995 godine denisala je
sljedece ciljeve:
slobodna trgovina,
denisanje transparentnih i predvidi
vih pravila i
rjeavanje medunarodnih trgovinskih
sporova.
Osnovne oblasti djelovanja Svjetske
trgovinske organizacije koncentrisane
su preko tri osnovna sporazuma u
oblasti trgovine:
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
18

Zemlja B
Zemlja A
Posljedice
dodatni trokovi za nova testiranja, gubitak
YUHPHQDSUREOHPLL]PHXSURL]YRDDL
potencijalnih kupaca, ne postoji povjerenje
XWHVWLUDQMDLFHUWLILNDWHL]PHXGUDYD,
WULQDSR]LFLMD]DREDSDUWQHUDMH
negativna.
Kupac u zemlji B ne poznaje standarde
prema kojima je firma koja se bavi
SUHVYODHQMHPX]HPOML$ testirala kvalitet
DODWD1HPDSRYMHUenja u rezultate
WHVWLUDQMDLWUDLQRYHWHVWRYHNRMHH
izdati organ kome on vjeruje.
Kvalitet alata testiran je prema
VWDQGDUGLPDILUPHSUR]YRDDLUH]XOWDWLVX
SULKYDHQLX]HPOML$
)LUPDX]HPOML$SURL]YRGLUH]QLDODW
SREROMDQSUHVYODHQMHm

Slika 3
PREPORUKE ZA PROIZVOACE
Proizvodac treba da obezbjedi kopije
EU direktiva i da analizira da li se one
odnose na proizvod za koji se eli
izvriti certikacija. Evropska komisija
ne objavljuje spisak proizvoda na koje
se njihov zakon primjenjuje, oni trae
od proizvodaca da odredi primjenji-
vost EU direktiva na bilo koji proizvod.
Evropski standardi koji osiguravaju
tehnicku deniciju za demonstriranje
usaglaenosti sa osnovnim zahtje-
vima u EU direktivama su objavljeni u
Slubenom listu Evropske zajednice.
ako se mogu koristiti i drugi nacional-
ni, regionalni i medunarodni standardi,
Evropski standardi imaju prednost
poto ih Evropska komisija pretpostav-
lja da bi uputila na osnovne zahtjeve
koji se nalaze u EU direktivama.
Raspoloive EU direktive i standardi
omogucuju da se izvri testiranje
proizvoda tako to se odredi nje-
gova usaglaenost sa odgovarajucim
zakonskim zahtjevima i formira
odgovarajuci tehnicko konstrukcioni
dosije koji se cuva u rmi ili kod
ovlatenog predstavnika ili uvoznika.
Tada se moe postaviti CE znak na
proizvod prije isporuke na trite EU.
Prema tome u mnogim slucajevima
proizvodaci mogu sami izvriti certi-
kaciju proizvoda i tako garantovati
da zadovoljavaju zakonske zahtjeve
koji su sadrani u EU direktivama.
Postoje odredeni proizvodi, kao to su
medicinski uredaji i opasne maine,
koji zahtijevaju pregled i procjenu od
trece strane , tada se procedura certi-
kacije odvija prema drugim modulima
(slika 2).
Na kraju treba pripremiti deklaraciju o
usaglaenosti. Ona treba da sadri
sljedece informacije:
identikaciju proizvoda,
usaglaenost sa Evropskim direkti-
vama,
standarde koji su koriteni da se
verikuje usaglaenost sa EU direk-
tivama,
naziv zvanicnog tijela ako se to
zahtijeva,
treba biti potpisana u ime
proizvodaca ili ovlatenog
predstavnika, ciji potpis treba
biti identikovan i naziv i adresu
proizvodaca.
Deklaracija o usaglaenosti i tehnicko
konstrukcioni dosije treba da budu
napisani samo na engleskom jeziku,
dok uputstva za upotrebu treba da
budu napisana na lokalnom jeziku
krajnjeg korisnika.
Vano je prilikom pregleda EU direk-
tiva da se analiziraju svi moguci
osnovni zahtjevi, imajuci u vidu
primjenjivost na proizvod i njegovu
predvidivu upotrebu. Ako postoji bilo
kakva sumnja da je potreban CE
znak, preporucljivo je da se izvri
usaglaavanje proizvoda u odnosu na
zakonodavne zahtjeve prije izvoza,
jer moe doci do uvecavanja trokova
zbog kanjenja ulaska proizvoda na
Evropsko trite, zbog mogucih bari-
jera od strane carinskih slubenika
ili nekog konkurenta u EU. Osnovne
aktivnosti proizvodaca da bi se po-
stavio CE znak na proizvod su:
1. dentikovati sve primjenjive EU
direktive
2. Procijeniti svoj proizvod po os-
novnim zahtjevim koji su sadrani u
EU direktivama.
3. zabrati odgovarajuci modul
procjene usaglaenosti (slika 2); tj.
samostalno sertikovanje i izjava
proizvodaca po modulu A ili jedan
od drugih modula gdje se zahtijeva
primjena trecih strana.
4. Odrediti primjenjive standarde -
medunarodni, evropski ili nacionalni.
5. Ako je potrebno, izabrati kompe-
uklanjanje tehnickih barijera u trgovi-
ni (centar za informacije o tehnickim
propisima, standardima, postupcima
i tijelima za ocjenjivanje
usaglaenosti proizvoda)
potovanje tosanitarnih i sanitarnih
mjera i
trgovinski aspekti zatite intelektu-
alne svojine.
Uklanjanje tehnickih barijera u trgovini
postie se izgradenom infrastruk-
turom ocjenjivanja usaglaenosti
proizvoda. Postupci se mogu odvijati
u regulisanoj i neregulisanoj oblasti.
Regulisana oblast podrazumjeva
procedure ocjenjivanja usaglaenosti
proizvoda i izdavanje certikata o
tome pod nadzorom drave. U ne-
regulisanoj oblasti usaglaavanje je
dobrovoljno a zahtjevi su denisani
dobrovoljnim standardima ili tehnickim
specikacijama.
Direktive koje uticu na tehnicke bari-
jere:
direktiva o procedurama ocjenjivanja
usaglaenosti proizvoda i postav
ljanje CE znaka 94/465/EEZ
direktiva o optoj bezbjednosti proiz-
voda 2001/95/EEC
direktiva o osiguranju informacija u
oblasti tehnickih propisa i standarda
83/189/EEZ
posebne direktive za grupe proiz-
voda prehranbeni proizvodi,
tehnicki proizvodi, motorna vozila itd.
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
19
tentno tijelo da izvri testiranja na
proizvodu (aurirani spisak ima Trgov-
inska komora).
6. Ako elite, izaberite ovlatenog
predstavnika za svoju kompaniju u
EU.
7. Pripremiti tehnicko konstrukcioni
dosije, ukljucujuci uputstva za ruko-
vanje, posebno za proizvode visokog
rizika.
8. Sakupiti odobrenja i sertikate
koji se trae i pripremiti Deklaraciju
o usaglaenosti za svaku primje-
njivu EU direktivu. Deklaracija o
usaglaenosti i tehnicko konstrukcioni
dosije mogu biti na engleskom jeziku.
9. Postaviti CE znak u skladu
sa zakonom (format CE znaka i
odgovarajuca lokacija za njega su
opisani u Direktivi 93/68/EEC od 22.
jula 1993.
ZAKLJUCAK
Proizvodi koji ne nose CE znak i koji
se ne pridravaju EU direktiva, mogu
biti zabranjeni za prodaju ili iskljuceni
sa Evropskog trita. Proizvodaci i
autorizovani predstavnici ili bilo ko
odgovoran za prodaju proizvoda na
Evropsko trite, mogu biti licno odgo-
vorni za otecenja ili povrede koje
eventualno uzrokuje proizvod.
Svaka zemlja je odgovorna za
primjenu zakona i kontrolu proizvoda,
da bi se osiguralo da ispunjavaju
potrebne zahtjeve. Firme i njihovi za-
posleni, mogu biti pravno gonjeni ako
se pronadu neusaglaenosti. Proizvo-
di koji nose CE znak, pokazuju da
se proizvodac prilagodio zahtjevima
zakonodavstva EU i mogu biti slobod-
no prometovani u okviru EU, bez daljih
modikacija ili testiranja.
Na globalnom tritu moe se pojaviti
proizvod razlicitog nivoa kvaliteta ali
ne moe proizvod koji nije proao
odgovarajucu proceduru ocjenjivanja
usaglaenosti.
LITERATURA
Guide to the implementation of direc-
tives based on the New Approach and
the Global Approach, Luxembourg:
1HEKCN2WDNKECVQPUQHVJG'WTQRGCP
Communities, 2000.
,QXKGXK8$QDTGM/)TWLK4
5VCPFCTFK'XTQRUMGWPKLG\CK\XQ\PQ
QTLGPVKUCPCRTGFW\GC&GNGICEKLC
'XTQRUMGMQOKUKLGW$K*'&#$CPLC
.WMC
,QXKGXK87MNCPLCPLGVGJPKMKJ
DCTKLGTC\CK\XQ\RTQK\XQFC,72+-
6'4-QPHGTGPEKLC/CKPUMKHCMWNVGV
$GQITCF
,QXKGXK8$QTQLGXK5(CDTKMC
RTQK\XQFPCMQPVTQNCWRTQEGUW%'
Q\PCCXCPLCRTQK\XQFC,72+6'4
-10('4'0%+,#UCOGWPCTQFPKO
WGGO/CKPUMKHCMWNVGV$GQITCF
Zlatibor, 2007.
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
Biomasa kao gorivo
EFEKAT STAKLENE BATE I EN-
ERGETSKA KRIZA
Energetika je jedan od kljucnih aspe-
kata opstanka moderne civilizacije.
Trenutacne procjene pokazuju da
na svako ljudsko bice (od 6 milijardi)
dolaze 2 tone/godinu utroenog uglje-
nika, iskoricenog za energetske
svrhe. Naravno razlika izmedu razvi-
jenih i nerazvijenih zemalja je tolika
da Evropljani potroe oko 6 t/god, to
je 40 puta vie nego to se utroi u
siromanim zemljama Dalekog istoka
[1].
Potresi na tritu nafte i naftnih deriva-
ta natjerali su mnoge zemlje da se u
svojim energetski strategijama okrenu
domacim enegetskim resursima.
Efekat staklene bate opisuje razvoj
klimatskih promjena u pravcu koji vodi
povecanju prosjecne temperature u at-
mosferi Zemlje, Dokazano je da ovom
efektu doprinose tzv. gasovi staklene
bate, prvenstveno ugljendioksid, ali
i ozon (O3), metan (CH4) (generalno
ugljovodonici), azotsuboksid (N2O).
Povecanje koncentracije tih gasova u
atmosferi uzrokovano je prvenstveno
ljudskim djelovanjem i to u sledecim
omjerima [1]:
unitavanje tropskih uma (15%),
koricenje fosilnih goriva (50%),
emisija iz proizvodnje i potronje he-
mikalija (20%),
emisije iu poljoprivrede (15%)
Trenutno 90% svih nosilaca energije
koji se koriste ima fosilno porijekolo, a
kao to je poznato njihovo koricenje
je povezano sa emisijom ugljendiok-
sida u atmosferu. Tako da danas u
atmosferu nae planete biva emitova-
no oko 15 milijardi tona CO2 godinje,
tako da takav trend moe dovesti do
nepopravljivih teta za klimu planete.
Vjerovatno najozbiljniji izazov koji se
postavlja pred sve energeticare ove
planete jeste neophodnost redukcije
emisije gasova staklene bate, tako
da su globalne klimatske promjene
postale ozbiljan pokretac za promjenu
svjetske energetike.
Jedan od najznacajnijih faktora u
rjeavanju gore navedenih problema
je koritenje obnovljivih energetskih iz-
vora, pogotovo radi toga to oni CO2
neutralni, odnosno ne doprinose
efektu staklnene bate.
To danas posebno dobija na znacaju
ukoliko se u obzir uzme Kjoto proto-
kol i obaveze koje on namece, a to
je smanjenje emisije gasova stakle-
ne bate do 5% ispod njihovog nivoa
za 1990 godinu. Poznato je da se
Kjoto protokol realizuje pomocu
odgovarajucih mehanizama, kao to
su:
zajednicka implementacija (Joint
mplementation),
mehanizmi cistog razvoja (Clean
Development Mechanism),
trgovina emisijama (Emission
Trading).
S obzirom na status Bosne i Herce-
govine prema Kjoto protokolu,
moguce je koristiti mehanizme cistog
razvoja, koji ukratko podrazumjevaju
mogucnost da razvijene zemlje nan-
siraju projekte redukcije emisije u
zemljama u razvoju. Pri tome razvi-
jene zemlje mogu da dobiju kredite
(poznate kao Certied Emission Re-
duction) ugljen dioksida genergisane
od strane projekta u cilju zadovolja-
vanja vlastitih zahtjeva za redukciju
emisije. Pravlnim pristupom koritenju
mehanizama cistog razvoja, koji
prvenstveno podrazumjevaju strate-
giju na nivou drave i dokument koji
se naziva nventar emisija, mogu
da se otvore velike mogucnosti za
razvoj energetskog sektora, odnosno
poslovnih aktivnosti vezanih za nje-
ga. Projekti vezani za biomasu, kao
obnovljivi resurs, spadaju medu na-
jinteresantnije projekte mehanizama
cistog razvoja.
BIOMASA
Biomasa fakticki predstavlja solarnu
energiju uskladitenu u hemijskom
obliku u biljkama ili materijalima
ivotinjskog porijekla. Oko 98% ener-
gije koju danas koristi covjecanstvo,
porjeklom je iz biomase. Oko 3 mili-
jarde ljudi koristi biomasu kao primarni
energetski izvor. Biomasa je obnovljivi
izvor energije zato to ugljendioksid
(najznacajniji gas staklene bate)
nastao u procesu sagorjevanja i koji
emitovan u atmosferu biva apsorbo-
van od strane rastucih biljaka, koje
ga opet u procesu fotosinteze koriste
za proizvodnju kiseonika. Tako da se
moe reci da je ukupni bilans ugljen
dioksida kod sagorjevanja biomase,
prakticno jednak nuli. Radi toga
koritenje biomase kao zamjene za
fosilna goriva omogucava redukciju
ukupne emisije ugljen dioksida.
Postoji mnogo koristi koje se mogu
vezati za koricenje biomase u
proizovdnji energije, pa samim tim
i mnogo razloga da se promovie
njeno koricenje: gore spomenuta
redukcija emisije gasova staklene
bate, prevencija erozije, samanjenje
rizika od poara, zatita biodiverziteta,
ekonomska korist za ruralne i slabo
razvijene krajeve. Sadraj pepela u
biomasi je mali u poredenju sa uglje-
vima, a sam pepeo ne sadri teke
metale i druge zagadivace. Analize
radene u Evropskoj uniji pokazuju da
je na svaki generisano GWH energije
iz biomase, moguce otvoriti 1.75 novih
radnih mjesta, tako da biomasa moe
postati znacajan faktor kreiranja novih
radnih mjesta u regionu, Analize koje
su u radene u Evropskoj Uniji govore
o pozitivnin ekonomskim efektima
koricenja energije generisane iz
biomase, tako da je novostvorena
vrijedost od 20% u energetskom
sektoru baziranom na fosilnim gori-
vima relativno mala u poredenju sa
60% novostvorene vrijednosti koja
semoe ostvariti iz projekata vezanih
Prof.dr Petar Gvero, redovni profesor, Mainski fakultet, Univerziteta u Banjoj Luci
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
21
za koricenje biomase [1].
Od ukupne proizvedene biomase na
kopnu, oko 70% predstavlja biomasa
uma, pa je drvo, odnosno drvni otpad
i najznacajniji vidi biomase. Naravno,
drvo je izuzetno znacajan i plemenit
materijal, koji ima primjenu u mnogim
oblastima ljudske djelatnosti, te ga je
kao takvog najmanje isplativo spaljiva-
ti. Medutim, razvoj umarstva i drvne
industrije uslovio je stvaranje velikih
kolicina drvnog otpada, koji se posma-
trano sa ekonomskog stanovita mora
iskoristiti. Kada se detaljnije analizira
nastanak otpatka od trenutka kada se
drvo posjece, pa do njegove nalne
obrade, dolazi se do podatka da u pri-
marnoj preradi drveta na otpad odlazi
35-40%, od ukupne mase drveta, dok
se u nalnoj preradi drveta taj udio
krece oko 70% [2].
[UME
BIOMASA
EKSPLOATACIJA
[UMA
PRIMARNA PRERADA
DRVETA
POLUFABRIKAT
FINALNA PRERADA
FINALNI PROIZVODI
PROIZVODI ISLU@ENI I
IZBA^ENI IZ UPOTREBE
OTPACI KAO
ENERGETSKA SIROVINA
ODR@AVANJE [UMA
SJE^A
TRANSPORT
SIROVO DRVO
OBREZIVANJE
REZANJE
SORTIRANJE
PROIZVODNJA
CELULOZE I PAPIRA
PROIZVODNJA
NAMJE[TAJA
GRA\. STOLARIJE I
OSTALIH PROIZVODA
AMBALA@A
[UMSKI OTPACI
KORA
OBORCI
OKRAJCI
PORUPCI
PILJEVINA
PILJEVINA
IVERJE
KRUPNI OTPACI
PRA[INA
KOMADNI OTPACI
POLJOPRIVREDA
SIika 1: ematski prikaz nastanka otpadne biomase [3]
STRUKTURA DRVETA I HEMIJSKI
SASTAV
Biomasa je veoma heterogen i
hemijski kompleksan materijal.
Razumjevanje njene prirodne razno-
likosti i opsega hemijskih sastava je
kljucno za inenjere koj su vezani za
istraivanja ili razvoje tehnologija koje
koriste biomasu kao resurs. Drvo se
generalno dijeli na dvije kategorije
meko (cetinari) i tvrdo drvo (licari).
Postoje znacajne razlike u struk-
turi mekog i tvrdog drveta, koje u
mnogome deniu njihovo ponaanje
tokom sagorjevanja ili nekog termohe-
mijskog tretmana.
Hemijski sastav drveta varira u zavis-
nosti od vrste, medutim generalno se
moe reci da celuloza, hemiceluloze
i lignin generalno cine 95 do 98% od
hemijskog sastava drveta. Tri gore
navedene komponente ponaaju
se razlicito tokom procesa termicke
razgradnje i sagorjevanja, to je
takode bitan faktor koji ima uticaja na
koncepciju sistema za sagorjevanje
ovakvih goriva.
Toplotna moc drveta zavisi od
sadraja vlage i priblina je toplot-
noj moci lignita, toplotna moc suvog
drveta ide i do 17 MJ/kg. Sadraj
vlage moe da ide i do 60%, ali je u
tom slucaju veoma teko obezbje-
diti stabilno sagorjevanje. Drvo u
odnosu na suvu masu sadri oko
80% gorivih isparljivih materija, koje u
stvari predstavljaju mjeavinu raznih
ugljovodonika, ugljen monoksida,
ugljen dioksida i dr. To je i osnovni
razlog zbog kojeg je biomasa intere-
santno gorivo za gasikaciju ili neku
drugu vrstu termohemijskog tretmana.
Pepeo drveta je narocito bogat kalci-
jumom, koji preracunat na CaO cini 50
do 75% od njegove ukupne kolicine.
Kolicina kalijuma krece se od 10 do
30%, dok je sadraj magnezijuma
5 do 10%. Ostatak uglavnom cine
eljezo, aluminijum i natrijum. Natriju-
movi i kalijumovi oksidi deniu nisku
tacku topljenja pepela, to kod velikih
loita stvara preduslove za pojavu
zaljakivanja. Medutim, vano je na-
glasiti da poslije sagorjevanja drveta
ostaje mali udio pepela (u odnosu na
ukupnu masu) koji se krece oko 1 do
2%.
METODE ZA GENERISANJE
ENERGIJE IZ BIOMASE
Tehnologije koje se koriste za
biomasu, u principu hvataju ener-
giju zarobljenu u samoj biomsi i
transformiu je u upotrebljivu formu.
Energija dobijena iz biomse moe biti
iskoritena za proizvodnju toplote i
elektriciteta preko direktnog sagorje-
vanja u uredajima cije dimenzije mogu
da idu od malih, kucnih instalacija
pa do termoelektrana velikih snaga.
Medutim, tecna goriva dobijena iz
biomase mogu da se iskoriste kao go-
rivo za motore, kao npr. etanol.
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
22
Skoro svi tipovi sirove bimase razlau
se prilicno brzo i zbog relativno male
nasipne, odnosno energetske
gustine, uglavnom je relativno skupo
transportovati ih na vece udaljenosti,
bez nekog prethodnog tretmana
dorade ili prerade, koji bi povecao
nasipnu gustinu i povecao ekonom-
sku vrijednost takvih goriva. Procesi
konverzije biomse u energiju mogu se
generalno svrstati u tri kategorije:
termohemijski procesi (sagorjevanje,
gasikacija i proizvodnja metanola),
biohemijski procesi (anaerobna di-
gestija i proizvodnja etanola),
hemijski procesi konverzije organskih
ulja u biodizel i sredstva za podmazi-
vanje.
Tabela 1 ematski pokazuje, general-
no moguce puteve konverzije biomase
u energiju.
SIika 2: Opcije za proizvodnju elektricne energije iz biomase [4]
SIika 3: Mjerne jedinice za drvne sortimente [1]
TabeIa 1: Moguci putevi konverzije biomase u energiju [5]
PROCES DOBIJENI PRODUKTI DOBIJENA ENERGIJA [kJ/kg]
Sagorjevanje 14.000-16.700
Piroliza Koks 19.000-31.000
Ulja za loenje 23.000
Gas sa srednjom toplotnom moci 15.000
Gas sa srednjom toplotnom moci 19.000
Gasikacija Gas sa niskom toplotnom moci 7.000
Gas sa srednjom toplotnom moci 15.000
Likvifakcija Tecna goriva 27.000-40.000
TabeIa 3: Konverziona tabela za mjerne jedinice za drvne sortimente [1]
Puni kubni metar Slagani kubni metar Nasuti kubni metar (m3)
Puni kubni metar 1 1,43 2,43
Slagani kubni metar 0,70 1 1,70
Nasuti kubni metar (m3) 0,41 0,59 1
S obzirom na aktuelnost dananjeg
trenutka, neophodno je imati pred-
stavu o tome koliko se energije moe
stvarno dobiti iz biomase i koliko je to
u poredenju sa ostalim konvencional-
nim izvorima energije, Tabela 2 daje
takvu vrstu pregleda, veoma korisnog
za prakticnu upotrebu.
Radi lakeg razumjevanja i poredenja
jedinica mjera koje se vezuju i koriste
uz pojedine drvne sortimente data je
Tabela 3 i Slika 3.
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
23
Proizvod od drveta Masa
[kg]
Sadraj vlage
[%]
Toplotna moc
[MJ/kg]
Energetska
vrijednost
[kWh]
Kolicina ekviva-
lentnog lo ulja
[l]
Sadraj
pepela
[kg]
Mjerena masa 1 t (cvrstog drveta)
Tvrdo drvo (bukva)
sueno na vazduhu
prirodno sueno
sirovo
Meko drvo (jela)
vjetacki sueno
prirodno sueno
sirovo
1000
1000
1000
1000
1000
1000
18
35
50
18
35
50
14,6
11,1
7,9
14,9
11,3
8,1
4069
3085
2212
4137
3139
2315
407
308
219
414
314
225
4,1
3,3
2,5
4,9
3,9
3,0
Mjerena masa 1 t (proizvodi od drveta)
Peleti (sueno u suari)
Piljevina (sueno u suari)
Blanjevina (sueno u suari)
1000
1000
1000
10
10
10
17,0
17,0
17,0
4725
4536
4425
471
453
442
5,3
5,4
5,8
Nasuti kubni metar 1 m3 (sjecka drveta)
Tvrdo drvo (bukva)
sueno na vazduhu
prirodno sueno
sirovo
Meko drvo (jela)
vjetacki sueno
prirodno sueno
sirovo
283
375
464
202
265
332
18
35
50
18
35
50
14,6
11,1
7,9
14,9
11,3
8,1
1161
1050
1028
838
792
750
115
108
103
84
81
75
1,2
1,2
1,2
1,0
1,0
1,0
Nasuti kubni metar 1 m3 (proizvodi od drveta)
Peleti (sueno u suari)
Piljevina (sueno u suari)
Blanjevina (sueno u suari)
600
202
120
10
10
10
17,0
17,0
17,0
2835
823
530
283
82
58
3,2
1,1
0,9
Slagani kubni metar (proizvodi od drveta)
Cjepanice bukve
sueno na vazduhu
prirodno sueno
sirovo
Peleti (sueno u suari)
Piljevina (sueno u suari)
Blanjevina (sueno u suari)
408
608
669
345
436
517
18
35
50
18
35
50
14,6
11,1
7,9
14,9
11,3
8,1
1961
1875
1798
1429
1368
1305
196
188
181
143
137
131
2,0
2,0
1,9
1,7
1,7
1,6
POTENCIJAL DRVNE BIOMASE U
BOSNI I HERCEGOVINI
U Bosni i Hercegovini biomasa je kao
resurs ucestvovala sa 8.5 % u ukup-
nom energetskom snabdjevanju,
uglavnom se tu radi o drvetu za ogrjev
i drvnom otpadu. U 2003 godini se
prema nekim procjenama taj procenat
kretao oko 4.2 % [6].
U Bosni i Hercegovini je danas u
pogonu oko 1600 pilana, od kojih je
vecina startala sa radom nakon rata.
zracunati kapacitet pilana se krece
oko 2.000,000 m3 godinje.
Na osnovu raspoloivih podataka
prikupljenim u Republickom zavodu
za Statistiku RS (Statistika umarstva
br.4) i Federalnom zavodu za statis-
tiku za godinu 2003 i 2001, za dravni
sektor, uradene su odredene analize
i napravljena procjena kolicina drvnog
otpada koji nastaje u drvnoj industriji.
Rezultati tih analiza pokazuju da se u
Bosni i Hercegovini godinje generie
oko 1.932.928 m3 drvnog otpada, to
predstavlja oko 5.191 GWh toplot-
nog ekvivalenta. Radi ilustrativnijeg
prikaza moe se reci da se radi o
toplotnom energetskom potencijalu od
skoro 600 MW. Uvezivanje u sistem
kombinovane proizvodnje toplotne i
elektricne energije moglo bi realno
omoguciti generisanje sa oko 410
MW toplotne energije i oko 200 MW
elektricne energije godinje [7].
Cijena goriva je jedan od
najznacajnijih apekata koji favorizuje
drvni otpad kao gorivo. Pogotovo ako
se uzmu cijene tecnih goriva koje
su izuzetno visoke i u stalnom po-
rastu. Prosjecna cijena postrojenja
za sagorjevanje biomase je skuplja
od postojenja za tecna goriva, ali se
ta investicija vraca u izuzetno krat-
kom roku, upravo zahvaljujuci cijeni
biomase. Kada je drvna industrija u
pitanju, radi se prakticno o besplatnom
gorivu, a cak i u slucaju neophodnosti
nabavki biomase sa druge strane, cije-
na tako dobijene toplotne ili elektricne
energije je ekonomski prihvatljiva u
sadanjim okolnostima.
Doc. dr Petar M.Gvero, dipl.ma.in.
Univerzitet u Banjoj Luci
Mainski fakultet
Stepe Stepanovica 75a
78000 Banja Luka
Republika Srpska
Bosna i Hercegovina
tel.++387-51-468-320
faks. ++387-51-468-696
e-mail: pero@urc.bl.ac.yu
LITERATURA
1. ***, Planning and installing bioenergy
systems: a guide for installers, architects
and engineers . German Solar Energy
Society (DGS) and Ecofys, James and
James, 2005.
2. S.Nikolic; Biomasa uma kao znacajna
komponenta u rjeavanju globalne en-
ergetske krize. Sagorjevanje biomase u
energetske svrhe, Zbornik radova, JDT,
Naucna knjiga, Beograd, 1992.
3. Z.Preveden; Znacaj otpadaka drveta
kao energetske sirovine. Obezbjedenje
energije koritenjem otpadaka drveta,
Debeljaca, 1978.
4. J.Coombs; Biomass goes to waste, Re-
newable Energy, Vol.5, Part , pp.773-740,
Essevier science, U.K.,1994.
5. ***, Combustion and Gasication of
Agricultural Biomass Technologies and
Applications. A Thermie Program Action,
EC Directorate General for Enegy (DG
XV), 1994.
6. http://www.energyagency.at/enercee/
bih/energysupply.htm
7. P.M.Gvero, S.Petrovic, M.Kecman,
Drvna industrija Bosne i Hercegovine kao
potencijal za kogeneraciju, Simpozijum
Elektrane 2006, Vrnjacka Banja, 2006.
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
24
2D modeIiranje obradene povrine
primenom fraktaIne geometrije
UVOD
Proizvodi od drveta sastavljeni su od
manjeg ili veceg broja detalja. Svi
detalji su denisani svojim karakte-
ristikama kvaliteta (merama, oblicima
i njihovim tolerancijama) koje zavise
od namene i funkcije detalja u proiz-
vodu. Na kvalitet detalja i gotovih
proizvoda utice vie faktora (kvalitet
polaznog materijala, kvalitet kon-
strukcije, kvalitet obrade i dr.) koji su
uslovljeni zahtevima trita. Usled
velikog broja razlicitih proizvoda na
tritu, a zbog zatite prizvodaca od
nelojalne konkurencije i potroaca u
pogledu kvaliteta proizvoda, izvrena
je standardizacija koja predstavlja
najpogodniji instrument za denisanje
kvaliteta. Standardima se propisuje
kvalitet, nacin kontrole kvaliteta, kao i
sistem nadzora i provere kvaliteta.
Kvalitet obrade obuhvata tacnost
obrade i kvalitet obradene povrine.
Ova dva medusobno zavisna poka-
zatelja kvaliteta obrade, koja zavise
od velikog broja faktora, predstavlja-
ju najvanije uslove za postizanje
potrebnog kvaliteta izradka.
U procesu proizvodnje pojava greaka
obrade je neizbena. Ako se odstu-
panja stvarnih karakteristika kvaliteta
krecu u granicama tolerancije, de-
talj je u tehnolokom smislu tacno
obraden. Medutim, cesto se deava
da se dimenzije detalja nalaze u
granicama tolerancije, ali da se de-
talji medusobno razlikuju po kvalitetu
obradene povrine.
Kvalitet obradene povrine denisan
je preko tri parametra: hrapavosti,
kinematickih neravnina (valovitosti i
rebravosti) i neravnina koje su uslov-
ljene svojstvima drveta.
Greke obrade moemo denisati
kao odstupanja vrednosti karakteris-
tika kvaliteta na detalju (mera, oblika
i povrina) od vrednosti karakteristika
kvaliteta koje su denisane crteom.
Podelu greaka moguce je izvriti pre-
ma vie kriterijuma, a po (5), najbolji
pregled se dobija ako se klasikacija
izvri prema:
izvoru ili nosiocima greaka,
toku procesa obrade proizvoda,
karakteru promene greaka.
Svaki detalj je prema konstruktivnoj
dokumentaciji odreden preko skupa
geometrijskih, mehanickih, zickih i
drugih karakteristika kvaliteta. Grupu
geometrijskih karakteristika kvaliteta
sacinjavaju cetiri podgrupe karakte-
ristika:
dimenzije,
oblici,
uzajamni poloaji povrina i
kvalitet povrina.
Dimenzije, odnosno, posmatrano sa
stanovita tacnosti, greke dimenzija
obuhvataju cesto najbrojniju podgrupu
greaka. Linijske i uglovne karakte-
ristike kvaliteta, tj. odstupanja stvarnih
irina, visina, duina, precnika, rasto-
janja, uglova, nagiba itd., od njihovih
nominalnih vrednosti, predstavljaju
vrlo brojnu grupu greaka.
Oblici, odnosno greke oblika deniu
se kao odstupanja stvarnih od
odgovarajucih modelskih oblika, pri
cemu se pod geometrijskim oblici-
ma podrazumevaju: povrine, linije,
konture, proli, preseci i sl. U toku
procesa obrade mogu se javiti sledece
greke oblika:
greke pravosti linija,
greke ravnosti povrina,
greke krunosti i
greke cilindricnosti.
Greka pravosti se denie kao
najvece rastojanje tacaka stvarnog
prola od naleuce prave. Naleuca
prava je ona prava, koja dodiruje
prol stvarne povrine u najmanje
dve tacke, a postavljena je tako da
najvece rastojanje stvarnog prola do
nje bude najmanje.
Greka ravnosti povrina odreduje se
kao najvece rastojanje tacaka stvar-
ne povrine od naleuce ravni. Pod
pojmom naleuca ravan podrazumeva
se ona dodirna ravan koja dodiruje
stvarnu povrinu u najmajne tri tacke,
ali tako da najvece rastojaje stvarne
povrine do nje bude najmanje. Poto
se u praksi neravnost meri kao ne-
pravost u vie pravaca, a nepravost
se uglavnom pojavljuje kao zakriv-
ljenost, onda se ona izraava preko
visine strele luka. Visina strele luka
se izraava kao velicina strele luka u
mm/m, prola.
Greka krunosti se denie kao
odstupanje od kruga kao linije. To
je ustvari najvece rastojanje tacaka
stvarnog prola od prileuceg kruga.
Za otvore i zatvarace prileuci krug na
stvarni prol se razlicito denie:
za otvor, prileuci krug je krug
najveceg moguceg precnika upisan
u stvarni prol,
za zatvarac, prileuci krug je krug
najmanjeg moguceg precnika opisan
oko stvarnog prola.
Greka necilindricnosti je odredena
kao odstupanje od cilindra kao
povrine. To je u stvari najvece rasto-
janje tacaka, stvarne povrine od
prileuceg cilindra.
Prileuci cilindar je:
za otvore, cilindar najveceg moguceg
precnika, upisan u stvarnu povrinu,
za zatvarace, cilindar najmanjeg
moguceg precnika opisan oko
stvarne povrine.
Uzajamni poloaj povrina, odnosno
greke uzajamnog poloaja povrina
se manifestuju kao odstupanje oblika
detalja od idealnog geometrijskog
oblika. Greke uzajamnog poloaja
povrina direktno zavise od geometri-
jske tacnosti obradnog sistema, a
mogu nastati usled: netacnosti eleme-
nata koji slue za baziranje, netacnosti
elemenata na kojima je ksiran alat i
netacnosti medusobnog poloaja baz-
nih elemenata i elemenata koji nose
alat.
Prof.dr Duan Skakic, umarski fakultet, Univerziteta u Beogradu
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
25
Kvalitet povrina, odnosno posma-
trano sa stanovita tacnosti greke
kvaliteta povrina, predstavljaju
cetvrtu podgrupu geometrijskih karak-
teristika kvaliteta. Nakon obrade,
izradci treba da imaju mere u grani-
cama tolerancija i odgovarajuci kvalitet
obradene povrine.
Od kvaliteta obradenih povrina zavi-
si potronja materijala za povrinsku
obradu, utroak energije, vreme
izvodenja pojedinih operacija, kao i
upotrebna vrednost i estetski efekti.
Kvalitet obradene povrine denisan
je preko tri parametra:
hrapavosti,
kinematickih neravnina (valovitost i
rebravost) i
neravnina uslovljenih svojstvima
drveta.
Geometrija povrine se moe
podeliti na makrogeometriju i na
mikrogeometriju. Pod makrogeometri-
jom se podrazumevaju stanje i oblik
ukupne povrine. Kinematicke nerav-
nine i neravnine uslovljene svojstvima
drveta svrstavaju se u makrogeometri-
ju povrine. Mikrogeometrijom
povrine se denie stanje, odnosno
oblik povrine na malim reprezenta-
tivnim delovima povrine. Hrapavost
povrine se svrstava u mikrogeometri-
ju povrine.
Hrapavost predstavlja mikrogeometrij-
ske neravnine povrine, odnosno
neravnine na malim referentnim delo-
vima povrine.
Usled velikog broja parametara
pomocu kojih se denie hrapavost
i njihove razlicite namene prilikom
odredivanja hrapavosti povrine,
nemoguce je dati egzaktnu deni-
ciju hrapavosti. Hrapavost se moe
predstaviti kao mikrogeometrijske
nepravilnosti povrine, odnosno nerav-
nine na maloj, referentnoj duini
posmatrane povrine.
Mikrogeometrijske nepravilnosti cine
u stvari neravnine koje se manifestuju
u vidu malih uzvienja i udubljenja.
Velicina parametara hrapavosti zavi-
si od vrste i vlanosti drveta, smera
rezanja i mikrogeometrije otrice alata.
Uticaj vrste drveta na velicinu parame-
tara hrapavosti posmatra se u odnosu
na razliku u anatomskoj gradi pojedi-
nih vrsta. Uopteno gledano , pri
istim reimima obrade meko drvo ima
vecu hrapavost od tvrdog drveta, a
prstenasto porozne vrste od difuz-
no poroznih vrsta. Takode sa
povecanjem vlage u drvetu cistoca
reza se pogorava.
Smer rezanja u odnosu na pravac pro-
tezanja drvnih vlakanaca ima uticaj na
velicinu parametara hrapavosti. Retko
se deava da je pravac drvnih vlaka-
naca paralelan sa kretanjem seciva.
Kod obrade uz icu usled cepanja
vlakanaca dobice se lo kvalitet
obradene povrine.
Prilikom obrade drveta otrica
seciva se kopira na povrini izratka
ostavljajuci na njoj mikrogeometrijske
neravnine koje odgovaraju vrednos-
tima hrapavosti otrice.
Od svih svojstava povrine, koja imaju
uticaj na kvalitet povrinske obrade,
hrapavost povrine ima najznacajniji
uticaj. Kvalitetu obradene povrine
drveta posvecivalo se malo panje,
tako da su metode i instrumenti za
odredivanje hrapavosti preuzimani i
prilagodavani iz mainske industrije.
Nastojanje da se hrapavost odvoji
od ostalih vidova odstupanja, da se
denie i brojcano izrazi dovelo je
do pojave dva principijelno razlicita
merna sistema: sistema M i sistema
E. Razlika izmedu ova dva sistema
nalazi se u metodi prilaza problemu
hrapavosti i nacinu odvajanja ostalih
vidova odstupanja. Parametri pomocu
kojih se denie hrapavost razliciti su
kod oba sistema.
Sistem M se naziva sistem srednje
linije i denisanje hrapavosti tim sist-
emom sastoji se u predhodnom izboru
duine prola koji se naziva referentna
duina.
Sistem E se naziva sistem obimne
linije i sastoji se u izboru precnika
kruga koji se prevlaci ili kotrlja preko
povrine (efektivnog prola) i stvara
obimni prol. Preko efektivnog pro-
la kotrljaju se krunice razlicitih
poluprecnika (D1=250mm za formira-
nje prola i D2=25mm za formiranje
ovojnog prola) i doticu isturene tacke
prola. Prilikom kretanja centri krugo-
va formiraju krive lilnije koje kada se
pomere upravno na geometrijski prol
za vellicinu poluprecnika obazuju
prol oblika i ovojni prol. Ovi proli
omogucavaju medusobno odvajanje
hrapavosti, valovitosti i odstupanja
oblika.
Kako do danas nije konstruisan instru-
ment koji bi funkcionisao po E
sistemu, on postoji samo u malom
broju evropskih zemalja i to uz M
sistem.
Kinematske neravnine obuhvataju dve
vrste greaka odstupanja povrine:
valovitost i rebravost.
Valovitost se javlja kod metoda
obrade obimnim glodanjem, odnosno
kao posledica krunog kretanja alata
(glavno kretanje) i pravolinijskog
kretanja predmeta rada (pomocno kre-
tanje). Rezultujuce kretanje, glavnog
i pomocnog kretanja, obrazuje na
izratku tragove oblika cikloide, to se
denie kao valovitost.
Druga greka koja spada u grupu
kinematickih neravnina je rebravost.
Rebravost se javlja pri metodi obrade
ceonim glodanjem.
Rebravost utice na cistocu obradene
povrine. Velicina rebravosti prikazuje
se kao ukupna greka preko parame-
tara za izracunavanje hrapavosti.
Kao i hrapavost i kinematicke nerav-
nine (valovitost i rebravost) zavise od
elemenata recima obrade, tacnosti
podeavanja alata, vrste i vlanosti
drveta, pravca rezanja, geometrije
alata i dr.
U grupu neravnina koje su uslovljene
svojstvima drveta spadaju: nerav-
nine nastale razaranjem drvne mase,
neravnine nastale usled razlicite
elasticnosti slojeva goda i neravnine
uslovljene pravcem rezanja u odnosu
na pravac protezanja vlakanaca.
Neravnine nastale razaranjem drvne
mase nastaju kada se prilikom obrade
nailazi na neke deformacije u drvetu,
kao to su usukanost vlakanaca,
cvorovi i sl. Ove neravnine manifes-
tuju se u razlicitim oblicima, a prema
njihovom izgledu mogu se podeliti na
dlakavost, konicavost, iskopine, otce-
pine.
Uzrok nastanka ovih neravnina nalazi
se u vlaknastoj strukturi drveta i maloj
otpornosti drveta na opterecenja koji-
ma se obradak izlae prilikom rezanja.
Pored karakteristika drveta, na pojavu
neravnina ovog tipa uticu i zatuplje-
nost alata, vrsta i vlanost drveta,
neodgovrajuca brzina pomocnog kre-
tanja i obrada uz icu.
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
26
Neravnine nastale usled razlicite
elasticnosti slojeva goda nastaju kao
posledica razlike u elasticnosti rane
i kasne zone goda. Nastale nerav-
nine imaju prol oblika uzvienja i
udubljenja koje se obrazuju na delovi-
ma ranog i kasnog goda. Zona u kojoj
ce se javiti uzvienja i udubljenja
zavisi od poloaja godova u odnosu
na povrinu koja se obraduje. Sa
povecanjem vlanosti drveta i pri radu
sa zatupljenim alatom povecavaju se i
ove neravnine.
STANJE I TENDENCIJE U
IDENTIFIKACIJI OBRAENIH
POVRINA
Odredivanje detaljne mikro-topogra-
je povrine je vaan uslov za
obezbedivanje kvaliteta obradene
povrine proizvoda. Bez obzira na
tenje da se to tacnije izmeri prol,
ili da se to jasnije vidi povrina,
sutinski je nemoguce da se jasno
i jednostavno izvri identikacija
obradene povrine i ponudi adekva-
tan model. Jedno od mogucih reenja
ovog problema je u fraktalnom pristu-
pu. U oblasti metrologije obradene
povrine, poslednjih godina, ispoljen je
znacajan interes za prelazak sa 2D na
3D analizu i karakterizaciju povrine
preko to manjeg broja parametara.
To je posledica tehnickog unapredenja
mernih sistema, razvoja digitalne
tehnike i uvecanja brzine proracuna
primenom racunara. U metrologiji
povrine 2D analiza prikazuje povrinu
preko prola, tj. 3D analiza prikazuje
povrinu preko oblasti. Prelaz sa 2D
na 3D analizu omogucava bolji prikaz
hrapavosti povrine. Snimanjem
povrine dovoljno malom rezoluci-
jom a u okviru reprezentativne oblasti
mogu se izdvojiti pouzdane informa-
cije o stanju povrine. U odnosu na
2D analizu 3D statisticka analiza je
pouzdanija i daje manje odstupanje
parametara. Znacaj 3D analize je
ocigledna zbog cinjenice da povrine
deluju trodimenzionalno. Me|utim, i
pored cinjenice da se 3D analizom
postie skoro fotografski prikaz
povrine, njena primena je ogranicena
zbog dugackog vremena trajanja sni-
manja i relativno visokih trokova.
MODELIRANJE OBRAENE
POVRINE PRIMENOM
FRAKTALNE GEOMETRIJE
Mnoge pojave kada se prikau u
funkciji vremena pokazuju fraktalna
svojstva. Ako se za prol obradene
povrine, prikazan kao grak vremen-
ske zavisnosti visine neravnina, utvrdi
da je fraktalni objekt, onda se moe
zakljuciti da je i obradena povrina
fraktal. Fraktali su adekvatan model
za povrine koje nastaju u procesu
obrade, tako da je na osnovu mod-
ela moguce uspeno odrediti uslove
nastanka povrine.
Topograja povrine je nestacionar-
nog slucajnog karaktera, to ukazuje
da raspodela odstupanja visina nerav-
nina zavisi od izbora merne duine
uzorka, odnosno visina neravnina nije
jedinstvena za izbranu povrinu. Od
ranije je poznato da je karakteristika
hrapave povrine osobina samo-
srodnosti, odnosno slicnog je izgleda
pod razlicitim stepenom uvecanja.
Poto su samosrodne funkcije koris-
ne za fraktalnu interpolaciju, mogu
se koristiti za identikaciju i uspeno
modeliranje mainski obradene
povrine.
Jedna od glavih aktivnosti prilikom
modeliranja obradene povrine
predstavlja generisanje funkcije kao
modela obradene povrine. Frak-
talna dimenzija se moe denisati
razlicitim postupcima, ali se prilikom
izbora postupka mora voditi racuna da
se metod moe primeniti na podatke
dobijene prolometrijskim postupkom.
Kombinacijom metoda za denisanje
fraktalne dimenzije obezbeduje se
uspeno:
identikacija obradenih povrina
preko fraktalne dimenzije,
odredivanje uslova nastanka
obradene povrine i
primenu izdvojenih fraktalnih para-
metara za postavljanje modela
hrapavih povrina.
Metod konture razvijen je za slucaj
prola obradene povrine i prua
informacije u vidu dva parametra:
praga hrapavosti i nagiba duine
od razmere. Sam postupak sastoji
se od snimanja prola primenom
prolometra sa progresivno vecom
razmerom. Jedan od glavnih razloga
za izbor metode konture je taj to se
moe primeniti na podatke dobijene
prolometrijskim postupkom, koji se
cesto koristi za snimanje povrine.
Fraktalnom analizom se kontaktnoj,
kvantitativnoj metodi dodeljuje vizuelni
utisak koji daje opticka kvalitativna
metoda. Metod konture omogucava
odredivanje fraktalne dimenzije prola,
na osnovu cega se moe izvriti kvan-
tikovanje obradenih povrina.
Burlaga i Klajn su 1986 godine raz-
vili metod kojim se na osnovu duine
krive dobija stabilna vrednost fraktalne
dimenzije. Modikacijom njihovog
modela Higuci je razvio bolji metod
koji daje stabilniju vrednost fraktalne
dimenzije za manju velicinu uzorka.
Modeliranje obradene povrine obuh-
vata:
snimanje prola obradene povrine
prolometarskom metodom,
konvertovanje snimljenih analognih
zapisa u digitalne,
odredivanje parametara hrapavosti
prola,
procenu fraktalne dimenzije prola i
parametara modela,
generisanje Vajertrasove funkcije
kao modela prola obradene
povrine i
proveruadekvatnosti modela spek
tralnom analizom.
ZAKLJUCAK
Sva dosadanja nastojanja da
se modelom oslika stvarni izgled
obradene povrine imaju nedostatke
jer daju ili kvantitativni ili kvalitativni
prikaz. Parametri hrapavosti kao
brojcane vrednosti ne daju sliku
o izgledu obradene povrine, kao
to ni izgled skenirane povrine ne
daju brojcane vrednosti kojima bi
se izvrilia identikacija povrine.
Reenje modeliranja topograje
obradene povrine ne treba traiti u
navedenim tendencijama vec u novom
pristupu problemu. Jedno od mogucih
reenja je fraktalni pristup. Nasuprot
slucajnom rasporedu visina neravnina,
novi pristup je baziran na fraktalnoj
geometriji koja otkriva skriveni za-
kon pravilnosti. Primenom fraktalne
geometrije moe se izvriti identi-
kacija povrine i generisanje modela
obradene povrine preko samo jednog
parametra, fraktalne dimenzije , kao
mere hrapavosti.
5VTWPKNCPEK
interfob casopis
27
Trend u
enterijeru za
2008.
Jedan od ciljeva dizajna je da
generie vecu vrijednost proizvodu u
trinim uslovima. U ogromnoj po-
nudi proizvoda za ljepi ivot, dizajn
je onaj faktor koji odlucuje ta ce
kupac odabrati i koliko lojalan ce
ostati odredenom brendu. Pa ipak,
istinsku vrijednost proizvodu donosi
onaj i onakav dizajn koji je zasnovan
na dobro promiljenom konceptu,
koji obezbjeduje veliku upotrebnu
vrijednost i koji proizvodu daje
viu humanu, kulturnu i socijalnu
vrijednost. Takode su bitni i faktori
direktno vezani za proizvod, kao to
su primjena inovativnih tehnologija,
novi materijali, uticaj na covjekovu
ivotnu sredinu itd. Dakle, dizajn nije,
niti je ikad bio vezan samo za spoljnu
formu, on je zapravo kvalitet proiz-
voda koji sintetie proizvodnotehnicke,
socio-ekonomske i estetske faktore
u cijem sreditu se nalazi covjek, sa
svim svojim odlikama i potrebama
u uslovima savremenog ivota.
Svijest o ovakvoj ulozi dizajna sve
vie dolazi do izraaja, te trend u
dizajnu namjetaja vie ne markira
iskljucivo vizuelne smjernice koje ce
biti aktuelne u odredenom, kratkom
vremenskom periodu, a ciji cilj je
podsticanje potroacke svijesti, nego
upravo suprotno. Sajmovi namjetaja,
iz kojih proizilazi trend za predstojecu
godinu, upoznaju nas sa novim tehno-
logijama i materijalima koji su
humaniji, ekoloki prihvatljiviji, sa
formama koje nose odredenu poruku
sociolokog karaktera
Pocetak godine obiljeio je Sajam
Namjetaja, imm cologne 2008 u
Kelnu. Odran je u periodu od 14-20.
januara, 2008. Publikacija nterior
trends 2008 sastavljena od strane
internacionalnog tima dizajnera, arhi-
tekata i eksperata drugih prola daje
nam uvid u tipove proizvoda koji su
tom prilikom privukli najvie panje
dizajnera i posjetilaca.
Sve veci broj ljudi zauzima nekonven-
cionalan stav u u pristupu dizajniranja
enterijera. Sve je vie onih koji svoj
dom vie ne doivljavaju kao izolirani
raj, vec kao reeksiju savremenih
dostignuca. Mnogi kreativni eksperti
vjeruju da je to pocetak tihe revolu-
cije oblika i forme u kojoj ce poceti da
blijedi granica izmedu enterijera i eks-
terijera, dizajna i umjetnosti, prirode
i umjetnih tvorevina. Tako, dizajner
postaje istraivac koji istrauje nacine
da inkorporira prirodu u digitalni svijet
i obratno, dok se korisnik istovreme-
no preobracuje u arhitektu svog
modularno dizajniranog doma. Samim
tim, nestaje kontradiktornosti izmedu
primjene klasicnih komada namjetaja
i predanosti stalnim inovacijama i
promjenama. Dizajn uopteno postaje
mnogo oputenija aktivnost. Ne samo
da je korisniku dozvoljeno da izabe-
re ono to on eli, nego su mnogo
oputeniji u izboru razlicitih stilova u
ponudi. Kupac danas zna ta eli i
kada to pronade, eli da je krojeno po
njegovoj mjeri.
Aleksandra Brkic, dipl.arh.
Enterijeri
interfob casopis
28
Konkretne smjernice trenda su
sledece:
Konacno zbogom starom, dobrom
regalu. Zamjenjuju ga laki i ek-
sibilni modularni sistemi zidnih
elemenata;
U narednoj sezoni tapacirani
namjetaj ima multifunkcionalni
karakter;
Dominacija bijele boje. Pored
bijele aktuelne su i tople smeda
i narandasta u svim nijansama, te
ekspresivna plava i pink boja;
Tehnologija postaje sve znacajniji
element inetrijera. Flat-monitori,
zvucnici i sl. integrisani su u
namjetaj; kuhinje visoke klase im
presioniraju profesionalnom
tehnologijom (ladice se otvaraju i
zatvaraju lakim dodirom)
Ekoloka osvijetenost namjetaj
od prirodnih materijala, proizve-
den na ekoloki prihvatljiv nacin
i koji kasnije moe biti razloen na
ekoloki prihvatljiv nacin
na kraju ultimativni trend u
2008.godini je da nema trenda.
Raznovrsnost je ultimatum.
Kuriozitet sajma je kuhinja za
mukarca, sto za plesanje itd., Odnos-
no jedan novi, potpuno personalizovan
pristup upotrebnoj vrijednosti proiz-
voda.
Enterijeri
interfob casopis
29
CNC TEHNOLOGIJA KANTERICA LEVEL KS-R2 (58)
Jednostrana kanterica sa ksiranim
obradnim poljem na lijevoj strani. Za
kantovanje panela sa materijalom u
namotajima i lajsnama. Baza maine
napravljena od celika (iz jednog ko-
mada) velike krutosti koja dozvoljava
optimalnu podrku za radne grupe.
CNC UPRAVLJACKM sistemom
na bazi personalnog racunara brzo,
jednostavno i bez greaka upravlja se
funkcijama maine.
Broj radnih programa neogranicen
Video strane posebno proirene za
dijagnostiku i report. Omugucava
stvaranje, cuvanje u editoru programa
rada. Kontrola paljenja i gaenja rad-
nih grupa. Omogucava dijagnostiku
koja je jednostavna i vodena za lake
reavanje eventualnih greaka.
Omugucava statisticke podatke
obrade:
broj komada i obradeni metri, utroeni
sati rada itd. Vri mjerenje ekasno-
sti proizvodnje (oznacivac efektivne
proizvodnje u odnosu na makismalnu
koja se moe ostvariti) Selektovanje
prvog ili drugog prolaza bez izmjene
programa. Jedinica za merenje u mm
ili incima biranje Operativni interfejs
'WinEdge' u sljedecim jezicima: itali-
janski, francuski, engleski, panski,
njemacki
Temperatura funkcionisanja: od 0 do
+45 C.
TEHNICKI PODACI
Fiksna brzina napredovanja/kretanja :
12/18 (mt/1')
spust panela sa kaia: 30 (mm)
Kant materijaI koji se koristi:
u namotajima:

Min. duina trake u namotaju.....250 mm
Max. sekcija reza......135 (3 x 45) mm
Melamin debljine......................0,4 mm
PVC i ABS...................................3 mm
Debljina trake koja se zaobljuje max.
3mm
u Iajsnama:
Min duina trake u lajsnama i
masiv.......................................250 mm
Max. debljina masiv..................12 mm
Max. viak trake u odnosu
na debljinu panela.............4 (2+2) mm
Dimenzije paneIa:
Duina:
- sa trakom u namotajima ili
lajsnama min...........................140 mm
- sa masivom:
sa gredom za ravnanje min.: 200 mm
bez grede za ravnanje min.: 380 mm
irina:
sa duinom panela bar 55 mm
sa tankom trakom 200 mm
Debljina:
- bez zaobljivaca SK 2P PN min./max.
10-60 mm
- sa zaobljivacem SK 2P PN min./max.
10-45 mm
Razmak izmedu panela:
- a 12 m/min 600 mm
- a 18 m/min 750 mm

Duina maine......................6670 mm
Varijabilna radna visina....950-970 mm
D/
3000
RAS/S
R=3
ROUND SK
R/S KW 1
DR.+R=3
K/SEL
VC 600-12
TT/A KW 2
AA
PREPORUCENE RADNE
GRUPE
2TGFUVCXNLCPLGOCKPCKRTQK\XQFC
interfob casopis
30
Serijski ukIjucene grupe i dispozici-
je:
A50103
JEDINICA SA ANTI-ADEZIVNIM
SPREJEM AA NA PRICANJE
k.1
Sprecava zadravanje lepka na gor-
njoj i donjoj ivici panela.
Sastoji se od dva pitolja za pricanje,
sa dracem/posudom
anti-adezivne tecnosti.
VOICA KOJA SE MOE
PODEAVATI NA ULAZU SA DVE
POZICIJE
(Za automatsko podeavanje/selek-
tovanje pri obradi sa ili bez grupe
predrezaca)
FORMATIZER TT/A KW 2,2
PREDREZAC
Formatizuje ivicu panela koja se
priprema za kantovanje tesanjem
eventualnih neravnina, cime se garan-
tuje povrina na kojoj ce se dobiti
optimalni rezultati pri lepljenju:
- dva motora na vodicama THK u
vertikalnoj poziciji i sa automatskom
intervencijom vremena
- bocni kopiri sa kocnicom sa deci-
malnim numerickim oznacivacima za
pomeranje
- afonicna kabina
- duvaci za cicenje panela.
Tehnicki podaci:
Snaga motora 2,2+2,2 kW
Max presek. udaljenja u funkciji brzine
kaia i alata 60 mm
nstalirani alati 2 glave draci noica
(Widia) D=80 H=65
GRUPA ZA NANOENJE LEPKA ZA
RAVNO VC 600
Za nanoenje lepka na ravne prole
kada se primenjuje kant-traka u namo-
tajima ili u vidu lajsni, sa lepkom koji
se na odredenoj temperaturi moe
nanositi na panel:
- posuda za lepak malih dimenzija sa
teonskom povrinom kako bi se
izbeglo stvaranje kore i zacepljenje
- brza izmena posude za lepak
- uredaj za doziranje lepka
- kontrola temperature lepka u posudi
za lepak
- pomeranje valjka za nanoenje
lepka, prvog pritisnog valjka i valjka za
pokretanje preko motora
- automatsko smanjenje tempera-
ture, kako bi se izbeglo dodatno
zagrevanje lepka u slucaju privre-
menog nekoricenja maine (posebno
naznaceno za trenutni prekid proiz-
vodnje)
- makaze za traku u namotajima / rolni
- automatski sistem za utovar traka
za materijal u rolnama i lajsnama, to
doputa izmenu nanesenih tipova
trake u vrlo kratkom roku
- pritisna zona sa nezavisnom pneu-
matskom regulacijom pritiska i
indikatorom mehanicke decimalne
pozicije koja se sastoji od prvog mo-
torizovanog valjka velikog precnika,
vremenska intervencija
- drac rolni velikih dimenzija
- automatsko iskljucivanje posude za
lepak.
Tehnicki podaci
Vreme zagrevanja.....................12 min
Kapacitet pakovanja
lajsni........................................220 mm
Kapacitet posude
za lepak......................................2,5 kg
Tanjir drac rolni
za rolne precnika.....................800 mm
Pritisna zona: 1 motorizovani valjak i
3 valjka
JEDINICA SA VERTIKALNIM
PREDREZACEM K/SEL
Za uklanjanje vika trake na prednjem
i zadnjem kraju panela:
- dva motora sa pomeranjem na kliza-
cima THK
- vertikalno secenje trake
- kopiri prednji / zadnji
- motori sa manuelnim podeavanjem
nagiba do15
- automatsko iskljucivanje
Tehnicki podaci:
Snaga motora: 0,35+0,35 kW
nstalirani alati: kom. 2 testere 110
mm
JEDINICA ZA DOTERIVANJE IVICA
/ FINO GLODANJE RI/S
Za doterivanje i tesanje tankih traka ili
traka od drveta ili za tesanje
(doterivanje) radijusa kod traka od
ABS/PVC:
- dva motora koja je moguce zakositi
(podeavanjem nagiba) do 30
sa brzim oslobadanjem kolica draca
motora
- gornji motor povezan na pritiskac za
automatsku regulaciju na
bazi debljine panela
- vertikalni kopiri na disk sa
numerickim pokazivacima za pome-
ranje
- bocni kopiri na disk sa numerickim
pokazivacima za pomeranje
- uredaj za brzo demontiranje glodala
- automatsko iskljucivanje.
Tehnicki podaci:
Snaga motora: 1+1 kW
nstalirani alati: al Widia noici ravni
Dodatni alati: al Widia R=3
2TGFUVCXNLCPLGOCKPCKRTQK\XQFC
interfob casopis
31
JEDINICA ZA ZAOBLJAVANJE
UGLOVA DOTERIVANJE IVICA
ROUND SK 2 P PN
Za izvodenje operacija zaobljavanja i
nih glodanja na prolisanim panelima
ili na trakama od PVC-ABS:
- kompletan sa 2 uredaj ( izmenjiva ).
Svaki uredaj ima i pneumatske selek-
tore, za telovanje obrada
tanke trake (no glodanje) i obradu
trake odredene debljine
(zaobljavanje), sa selektovanjem sa
komandnog ormara.
- sistem kopiranja vert. i horiz.
- automatsko iskljucivanje.
Tehnicki podaci:
Max. brzina napredovanja kaia:
18 m/min
Snaga motora: 0,5+0,5 kW
Debljina panela: 10-45 mm
Debljina trake: 0,4-3 mm
Min. duina panela: 140 mm
Min. razlika izmedu pocetka (kra-
ja) jednog panela i pocetka (kraja)
sledeceg: 750 mm
Alati nisu instalirani
JEDINICA ZA GREBANJE VIKA
TRAKE RAS/S
Za nu obradu doterane trake ( sa
radijusom ) od PVC/ABS
- uredaj za brzo oslobadanje koji se
sastoji od bloka
draca alata + alata to dozvoljava
brzu i preciznu izmenjivost alata
- vertikalni i horizontalni kopiri velikog
precnika
JEDINICA ZA OSVEAVANJE
POJEDINACNE TRAKE ID/3000
Za osveavanje boja kod plasticne
trake odredene debljine.
Grupa/jedinica distribuira ugrejan
vazduh preko dve mlaznice za gornju i
donju stranu
Tehnicki podaci:
Snaga: W 3000
Napon: V 220
SET DOZATORA QMS
Sadri:
- Dozator (sistem za dogrevanje i
doziranje), sa rezervoarom/posudom
lepka u granulama i dozvoljava da se
ostvari brzo topljenje lepka sa kontro-
lisanim snabdevanjem na posudici za
razmazivanje lepka
- Pumpa (zagrejana) kompletirana sa
termoregulatorima za kontrolu tempe-
rature;
Posuda za lepak malih dimenzija u
zamenu za onu standard sa nivoom
lepka koji je konstantan a koji odrava
jedna fotocelija.
Tehnicki podaci:
Kapacitet posudice lepka: kg 0,5
Kapacitet draca lepka u granulama:
kg 4
Kapacitet topljenja lepka: kg/h 8,5
AUTOMATSKO MENJANJE UGLA
POD KOJIM STOJI TESTERA K/
SEL
KOM. 2 GLAVE NOSACA NOICA
RAVNO /R=3 za grupu ROUND K/SK
ELEKTRONSKO PODIZANJE
GORNJEG PRITISKACA
SISTEM PNEUMATSKE OSCILACI-
JE ZA JEDINICU CETKE
CETKE SPN
Za cicenje i davanje sjaja plasticnim
trakama.
Sastoji se od 2 nezavisna motora od
0,18 kW
Brzina rotacije 3.000 obrtaja/min
zvor: www.ingforest.ba
autorizovani diler za SCM group
2TGFUVCXNLCPLGOCKPCKRTQK\XQFC
- duvaci za cicenje namenjeni sva-
kom alatu
- aspiracija otpadaka sa dracem ot-
padaka
- automatsko iskljucivanje.
Tehnicki podaci:
nstalirani alati: noici R=3
interfob casopis
32
NAMJENA
Toplovodni kotao je namijenjen za
centralno grijanje manjih stambenih
jedinica, porodicnih kuca, lokala i
manjih proizvodnih jedinica.
Automatski rad kotla prua korisniku
zavidan komfor s obzirom na to da
treba da vodi racuna samo o napunje-
nosti rezervara peletom.
KONSTRUKCIJA
Kotao ''BOTOPLNG'' je savremene
konstrukcije i dizajna, izraden iz atesti-
ranih materijala visokog kvaliteta.
Konstrukcija kotla je usaglaena pre-
ma evropskim direktivama 98/37/EC,
97/23/EC, i evropskim normativima
EN 292-1:1991, EN 292-2:1991, EN
12952-2, EN 12952-3, EN 12952-4,
EN 12952-5.
spitivanje kotla je uradeno prema
EN 303-5 i EN 304 te ispunjava sve
uslove za prikljucenje na instalaciju
centralnog grijanja.
Rukovanje kotlom je veoma jednos-
tavno i svodi se na ukljucivanje rada
preko glavne sklopke i podeavanja
eljene temperature. Kotao je atesti-
ran od strane Mainskog fakulteta u
Banjaluci.
GORIVO
Pelet je ekoloki cisto gorivo, proizve-
deno od piljevine i drvenih odpadaka
ciji je stoprocentni sastav drvo. Pilje-
vina i drveni otpaci se presuju pod
visokim pritiskom i potom isuuju.
Finalni proizvod je gorivo izuzetne
kalorijske moci i cistog sastava bez
ikakvih hemijskih dodataka. Procenat
pepela kod sagorijevanja peleta je
izuzetno nizak i iznosi 1%. Kalorijska
moc peleta iznosi oko 18000 kJ/kg to
znaci da 2kg peleta odgovara 1l lo
ulja.
Sa gledita funkcionalnosti kotao na
pelet niucemu ne zaostaje za uljnim
ili gasnim sistemima grijanja dok je po
potronji goriva uveliko isplativiji.
U poredenju sa kotlovima na lo ulje
uteda kotlom na pelet je i do 60%.
Pelet je obnovljiv izvor energije, to
znaci da je kao takav i ekoloki prih-
vatljiv.
SISTEM ZA AUTOMATSKO
SAGORIJEVANJE BIOMASE SA
SP150-1500KW
OPTE INFORMACIJE ZA
UPOTREBU
Sistem za automatsko sagorije-
vanje drvne piljevine u daljem tekstu
(sistem) je konstruisan da radi na
piljevinu i cvrsto gorivo. Sistem je
namijenjen prvenstveno za pogone
drvne industrije u kojima se stvaraju
velike kolicine drvnog otpada u obliku
piljevine.
Koricenje ovog sistema omogucava
ekasno eliminisanje drvne piljevine
i ostalog drvnog otpada iz pogona, s
jedne i obezbjedenje ekasnog snab-
djevanja toplotnom energijom, s druge
strane sisteme suara, proizvodnih
hala, kancelarija i stambenih jedinica.
Sistem se proizvodi u devet velicina
prema toplinskoj mati u rasponu od
150 KW do 1500 KW.To su sistem
150, 175, 200, 250, 350, 550, 750 i
1000 ,1500 KW. Sistem je konstruisan
za grijanje tople vade, sa tempera-
turom razvodne vade do max 90C.
Predviden je temperaturni reim rada
90/70C s maksimalnim (\ . radnim
pritiskom do 1,5 bar. Konstrukcija
sistema je usaglaena prema evrops-
kim direktivama 98/37/EC, 97/23/EC,
TopIovodni kotao na peIet
Vijaka B.B, Prnjavor, Bosna i Hercegovina | tel.: 00387-51/663-696, 00387-51/663-705 | topling@blic.net
2TGFUVCXNLCPLGOCKPCKRTQK\XQFC
73/23/EC, 89/336/EC
evropskim normativima EN 292-1,
EN 292-2, EN 12953, EN 60204-1
i EN 50081-1. spitivanje sistema je
uradeno prema EN 626-1, DN 4702/
EN 12953, JUS M. R4.020, JUS M.
E2.203 i JUS M. E2.056.
U komplet sistem ugradeni su kvalitet-
ni atestirani materijali provjereni od
strane odgovarajucih institucija.
Koriste se celicni kotlovski limovi
i beavne cijevi. Konstrukcija je
najcece uradena na bazi zavarenih
spojeva elemenata za vezu. Najcece
se koriste ugaoni i suceoni spojevi.
Ugradena je toplotna izolacija i limeni
oklop.
Sistem moe raditi automatski ili
rucno. Kad se postigne maksimalni
pritisak i temperatura, sistem se au-
tomatski iskljucuje i obezbjeduje
bezopasan rad. Loite i konvektivni
deo kotla konstruisani su tako da se
kod koricenja bile koje vrste goriva
postie potpuno sagorijevanje, odlicna
razmjena toplote i minimalni gubici -
u dimnim gasovima.
interfob casopis
33
Klaster drvne industrije i industrije
namjetaja DRVO sa sjeditem u
Prijedoru je osnovan 1. avgusta 2005.
godine na incijativu lokalnih preduzeca
i uz podrku Agencije za ekonomski
razvoj optine Prijedor - PREDA.
Klaster DRVO Prijedor je organi-
zacija ciji su ciljevi poslovno
povezivanje, edukacija, razmjena
informacija i unaprijedenje poslovanja
preduzeca i preduzetnika aktivnih
u okviru drvne industrije i industrije
namjetaja, te unaprijedenje uslova
obavljanja djelatnosti prerade
drveta, proizvodnje proizvoda od
drveta i namjetaja, pracenje tehnicko
tehnolokih dostignuca u ovoj oblasti i
uskladivanje zajednickih interesa.
Status klastera organizacija je dobila
sklapanjem ugovora za realizaciju
projekta klasterizacije sa Republickom
Agencijom za razvoj malih i srednjih
preduzeca Republike Srpske - RARS,
u maju 2007. godine.
Klaster DRVO Prijedor trenutno u
clanstvu ima 40 poslovnih subjekata
koji se bave aktivnostima primar-
nom preradom drveta, proizvodnjom
gradevinske stolarije, namjetaja i
ostalih proizvoda od drveta. S obzirom
da rme clanovi imaju sjedite na
ukupno 5 susjednih optina i gradova
(Banja Luka, Kostajnica, Kozarska
Dubica, Novi Grad i Prijedor), moe se
reci da Klaster DRVO ima regionalni
karakter.
Poseban akcenat u aktivnostima
Klastera stavljen je na promociju
regionalne drvne industrije i industrije
namjetaja, razvoj ljudskih resursa,
jacanja kooperativnih odnosa izmedu
clanova i umreavanje Klastera sa
svim zainteresovanim institucijama i
organizacijama. Cilj Klastera DRVO
Prijedor je da svojim aktivnostima
pobolja konkurentnost drvne indus-
trije i industrije namjetaja, i prui
podrku rmama u podizanju nivoa
nalizacije proizvoda. U tom smislu,
organizovanje zajednickih posjeta
sajmovima i proizvodacima opreme,
studijskih posjeta, stucnih seminara
i treninga u skladu sa potrebama
clanova, znacajno doprinosi ostvare-
nju navedenog cilja.
Znacaj Klastera za razvoj ekonomije
i smanjenje stope nezaposlenosti
prepoznat je i od strane nekih od
kljucnih domacih i medunarodnih
organizacija i institucija. Zbog toga
Klaster DRVO Prijedor ima podrku
Agencije za ekonomski razvoj optine
Prijedor PREDA, Republicke
Agencije za razvoj malih i srednjih
preduzeca RARS, Holandske raz-
vojne organizacije - SNV i Njemackog
drutva za tehnicku saradnju - GTZ.
Navedene organizacije su u pro-
teklom periodu znacajno pomogle
realizaciju projekata Klastera, a time
i njegovu samoodrivost i rast. Je-
dan od rezultata podrke ogleda se
i u cinjenici da Klaster DRVO Prije-
dor postaje prepoznatljiv na podrucju
cijele jugoistocne Evrope kroz aktivno
ucece u mrei Klastera. Zajedno sa
klasterima drvne industrije iz Srbije,
Austrije, Slovenije, Hrvatske i Make-
donije, Klaster DRVO Prijedor je
osnovao mreu klastera koja za cilj
ima razvoj ovog sektora kroz saradnju
klastera na nivou cijelog Balkana.
Znacajnu podrku klasterima u Re-
publici Srpskoj, a time i Klasteru
DRVO Prijedor, predstavlja i politika
nvesticiono-razvojne banke Repub-
like Srpske, koja za poslovne subjekte
clanove Klastera obezbjeduje pov-
oljnije uslove kreditiranja investicionih
programa (umanjena kamatna stopa).
Postignuti rezultati Klastera DRVO
dobra su osnova za jo uspjeniji rad
ove organizacije u buducnosti.
Klaster DRVO Prijedor
Zanatska bb, 79101 Prijedor
Republika Srpska
Bosna i Hercegovina
Tel. 052 241 600
Fax. 052 241 601
e-mail: drvo-pd@prijedor.com
www.drvo-pd.com
2TGFUVCXNLCPLGMNCUVGTC
interfob casopis
34
HRVATSKA
tel.: (385) 1/ 3886595
fax: (385) 1/ 3886586
gsm: 091/ 3886595
EGYPT
tel.: (20) 10/ 5445135
fax: (20) 3/ 5919893
CHILE
tel.: (56) 63/ 222552
fax: (56) 63/ 225800
BOSNA I HERCEGOVINA
tel.: (387) 61/ 225526
fax: (387) 33/ 451818
SHERIF EX-IM d.o.o.
Oranice 11
HR-10000 Zagreb
sherif@sherif.hr
VLASTITA
MEUNARODNA
TRGOVAKA MREA S
POSLOVNICAMA:
EGIPAT, ILE, BOSNA I
HERCEGOVINA
VLASTITO EKSPORTNO
VELESKLADITE PILJENE
GRAE I ELEMENATA
NAJVEI KUPAC
PILANSKIH
SORTIMENATA U
HRVATSKOJ
NAJJAA LOGISTIKA
POTPORA PILANAMA U
HRVATSKOJ I BIH
DUGOGODINJA
SURADNJA S PREKO 50
PILANA
3 GENERACIJE OBITELJI
NA ZAJEDNIKOM
POSLU
ERIF EX-IM DRVNI
CENTAR GLINA:
kapaciteti za preradu
25.000 m
3
oblovine
proizvodnja elemenata
500 m
3
suionikih
kapaciteta
80 m
3
parionikih kapaciteta
blanjanje piljene grae i
elemenata
suradnja s okolnim pilanama
ERIF EX-IM PORUKE:
plan izvoza piljene grae u
Egipat i arapske zemlje:
preko 60.000 m
3
plan rasta izvoza u panjolsku
i ostatak svijeta: 10%
traimo sve vrste sortimenata
bukove i hrastove grae,
svjee, suhe i blanjane, u
svim klasama kvalitete i
dimenzijama
dobavljaima nudimo strunu
i tehniku pomo te izvrsne
trgovake uvjete
CERTIFIED BY SGS
SGS-COC- 1935
FSC Trademark 1996 Forest
Stewardship Council
SHERIF EX-IM
VODEA HRVATSKA
VELETRGOVAKA
KUA ZA PILJENU
GRAU I ELEMENTE
Uradi sam:
PIafonska poIica
Prostor ispod plafona, a narocito, izmedu plafona i vrata je, prakticno,
neiskoricen. U manjim stanovima je ovde prakticno imati policu za
knjige ili neke sitnice. U naem slucaju zid, koji bi trebao da nosi
policu, napravljen je od gipsa i nije pogodan za kacenje police koja ce
nositi znacajan teret knjiga. Zbog toga je neophodno ucvrstiti policu
na plafon koji je izraden od betona.
Za nosace police posluice navojne ipke precnika 10 mm.
Oko njih nalazice se, zbog estetskih razloga, niklovane cevi precnika
12 mm i duine 21 cm. Duina ce diktirati razmak izmedu polica.
Knjige su najcece visine 20, 24 i 29 cm.
Za pricvrcivanje navojnih ipki za plafon posluice ankeri za beton.
Ovi ankeri se mogu ugradivati samo u beton i u tom slucaju imaju
izuzetnu nosivost.
Umesto rafa koji je sastavni deo ankera za beton mi cemo da sta-
vimo navojnu ipku. Zbog toga anker treba rastaviti i na mesto rafa
postaviti navojnu ipku, kao na slici.
Kada je to uradeno prelazimo na buenje rupa. Za policu je koricena
hrastova daska debljine 4 cm, irine 20 cm i duine 295 cm. Ove
dimenzije se uklapaju u slobodan prostor iznad vrata. Najpre oznacite
rupe na dasci kroz koje ce da prolaze nosaci. U naem slucaju to je
par rupa na 15 cm od kraja i jedan par na sredini. To je proizvoljno.
Postavite police jednu na drugu ba onim redosledom kako ce stajati
na zidu.
Zatim, probuite rupe kroz sve police. Na ovaj nacin cete obezbediti
da sve rupe budu tacno jedna iznad druge. Ovo je bitno poto navoj-
na ipka treba da vertikalno prolazi kroz sve rupe na policama.
U sledecoj fazi ce te prisloniti policu na plafon i kroz izbuene rupe
obeleiti tacke na plafonu.
Potreban aIat: Builica sa i bez vibracije (za buenje betona i plocica), burgija 10mm za buenje betona i plocica, kljuc
br.10 za zavrtanje rafova, skalpel, libela.
Potrebno vreme: 2 h.
Cena materijaIa: Cena zavisi od vrste materijala od koje pravite policu.
7TCFKUCO
interfob casopis
36
Obeleene tacke na plafonu ce biti mesta gde ce te izbuiti rupe za
ankere. One moraju biti odgovarajuceg precnika i dubine kako bi
anker mogao da se postavi u njih.
Kada izbuite rupe postavite ankere sa navojnim ipkama u njih i
ucvrstite stezanjem.
Kada ste to zavrili to bi trebalo da izgleda ovako.
Sledece to treba da uradite da navucete na navojne ipke podloke i
cevi a potom i jednu dasku.
spod daske navucite podloku i sve to ucvrstite rafom.
Posle postavljanja prve daske polica izgleda ovako
sti postupak ponovite kako bi ste postavili i drugu dasku.
Kada su svi nosaci ucvrceni odsecite viak navojne ipke ispod pos-
lednje police.
Zatim odvrnite raf na kraju navojne ipke i zamenite ga slepom mati-
com.
Gotova polica bi izgledala ovako.
Zbog betonskih ankera ova polica ima jako veliku nosivost i na nju
moete, bez bojazni, da poslaete mnogo knjiga.
zvor: www.mojaradionica.com
7TCFKUCO
interfob casopis
37
Sajmovi namjetaja,
drvne industrije i
pratece opreme
jun 2008.
juI 2008.
avgust 2008.
BiH: BanjaIucki veIesajam od 4. do 8. juna 2008. (www.banjalukafair.com)
Od 4. do 8. juna odrava se medunarodni sajam namjetaja SAN u Banjaluci.
Na sajmu ce biti izloene nove linije namjetaja, unutranja dekoracija, maine i
alati za drvopreradivacku industriju.
Turska: Sajam vrata u IstanbuIu od 5. do 8. juna 2008. (www.doorfair.com)
Sajam vrata, je internacionalni sajam koji ce se odrati od 5.-8. juna 2008. u
stanbulu, Expo Center Yesilky. Posvecen je izlaganju razlicitih vrsta vrata
(drvenih, industrijskih, celicnih, automatskih). 2007. ovaj sajam je posjetilo oko
12,500 strucnih posjetilaca iz 36 razlicitih zemalja. zlagalo je 165 izlagaca iz
cijelog svijeta.
Madarska: LIGNO NOVUM od 11. do 14. juna 2008. (www.lignonovum.hu)
LGNO NOVUM WOODTECH je najveci sajam drvoprerade, stolarije, drvne
industrije i umarstva u Budimpeti. Sajam se organizira svake dvije godine, a
slijedeci ce se odrati na centralnom Hungexpo izlaganju u Budimpeti od 11-14
juna 2008.
Njemacka: Sajam Tendence LifestyIe Frankfurt od 04. do 08. juIa 2008.
(www.tendence.messefrankfurt.com)
EngIeska: Sajam namjetaja The Manchester Furniture Show Man-
chester od 13. do 16. juIa 2008. (www.manchesterfurnitureshow.com)
vedska: InternacionaIni sajam za drvo i maine za obradu drveta Tr &
Teknik Gteborg od 27. do 31. avgusta 2008. (www.nemonet.swefair.se)
Austrija: Sajam drvne industrije InternationaIe HoIzmesse KIagenfurt od
28. do 31. avgusta 2008. (www.kaerntnermessen.at)
BeIgija: Sajam moderne kucne i vrtne dekoracije Decoforce BrusseIs od
31. avgusta do 3. septembra 2008. (www.decoforce.be)
5CLOQXK
interfob casopis
38
Edukacije,
usIuge i
konsaIting
Strucno savjetovanje da Ii je
drvena stoIarija spremna za nove
EU propise o tednji energije?
ED PRO, nstitut za prozore i vrata u
Rosenheim-u (Njemacka), organizuje
dvodnevni seminar (17 i 18.06.)
s ciljem upoznavanja proizvodaca
drvene stolarije sa novim propisima
o tednji energije te kako ce se one
manifestovati na samu konstrukciju
drvene stolarije.

Na seminaru ce se ucesnici takoder
upoznati sa nacinom testiranja i
izracunavanja Uw i Rw vrijednosti nji-
hovih proizvoda.
Teite ovog dvodnevnog seminara
je upoznavanje sa mogucnostima i
izazovima koji su pred ovom branom
s ciljem zadravanja konkurentnosti
datog nalnog proizvoda u sektoru
gradevinarstva.
Za vie informacija kao i dokument-
aciju za prijavu na datom seminaru
posjetite slijedeci link:
www.ift-rosenheim.de/ift_fachtagun-
gen.php
bhwoodex.com
U saradnji sa svojim strucnim
saradnicima Udruenje umarstva
i prerade drveta INTERFOB nudi
sIedece strucne usIuge:
Strucni savjeti, edukativna predavanja
i obuka za:
drvni otpad, bio-masu i ekologiju
povrinsku obradu drveta
ploce na bazi drveta
enterijere i trendove u svijetu
ispitivanje i atestiranje namjetaja
SO standard i CE znak
CNC maine
lakiranje drveta
CAD programske pakete
proizvodne procese
tehnoloke procese
zrada strucnih projekata drvne indus-
trije iz:
projektovanje proizvodnih sistema
projektovanja tehnolokih sistema
Uvodenje SO standarda i CE znaka
projektovanje energetskog postroje-
nja na bazi drvnog otpada
sa ekolokim aspektom
projektovanje odsisnih sistema
Ostale usluge
Reklamiranje u strucno-
informativnom casopisu NTERFOB
Distribucija i edukacija programa za
izradu namjetaja
Dizajnerska rjeenja (proizvodi, logo
preduzeca, pakovanja)
zrada broura, kataloga i web stra-
nica
Organizovanja odlaska na seminare,
sajmove i sl.
Vie informacija na : www.interfob.ba
Mob.Tel. +387 (0) 63 560 378
Kontakt osoba: Zoran Vukovic
'FWMCEKLGWUNWIGKMQPUCNVKPI
interfob casopis
39
Tenderi,
ponude i
potranja
Nabavka kanceIarijskog namjetaja
Kompanija: JP eljeznice Federacije BiH d.o.o. Sarajevo
Datum isteka: 23.06.2008
JP ELJEZNCE FEDERACJE BiH DOO
SARAJEVO
PONOVNO OBAVJETENJE
O NABAVC BROJ 1492/08
ROBE
OdjeIjak I: UGOVORNI ORGAN
I.1. PUNI NAZIV I ADRESA UGOVORNOG ORGANA
Organizacija: JP eljeznice Federacije BiH d.o.o. Sarajevo
Kontakt osoba: Celebic Fehim
Adresa: Musala 2
Potanski broj: 71000
Grad: Sarajevo
dentikacioni broj: 4200450270001
PDV broj: 200450270001
Reg. broj: 065-0-Reg-06-000614
Telefon: 033/223-380
Fax: 033/650-030
I.2. ADRESA NA KOJOJ SE MOGU DOBITI DODATNE
INFORMACIJE
Kao pod .1.
I.3. ADRESA NA KOJOJ SE MOE DOBITI DOKUMENTACIJA
Kao pod .1.
I.4. ADRESA NA KOJU SE DOSTAVLJAJU PONUDE/ZAHTJEVI
ZA UCECE
Kao pod .1.
I.5. VRSTA UGOVORNOG ORGANA (cIan 3. ZJN)
.5.a javno preduzece
.5.b na entitetskom nivou
OdjeIjak II: PREDMET UGOVORA
II.1. VRSTA UGOVORA
Robe
II.2. DA LI SE NAMJERAVA ZAKLJUCITI OKVIRNI SPORAZUM?
(clan 32. ZJN)
Ne
II.3. NAZIV/REFERENCA POD KOJIM JE KONKRETAN UGO-
VOR EVIDENTIRAN KOD UGOVORNOG ORGANA
Odluka broj UD-1403-6.1.-a/08 od 25. 2. 2008. godine
II.4. OPIS PREDMETA UGOVORA
Nabavka kancelarijskog namjetaja
II.5. UKUPNA KOLICINA (BROJ JEDINICA) I/ILI OBIM
UGOVORA
Nalazi se u specikaciji koja je u prilogu tenderske dokumentacije.
II.6. MJESTO ISPORUKE ROBA ILI LOKACIJA IZVRENJA US-
LUGA ILI RADOVA
Nalazi se u specikaciji.
II.7. PODJELA NA LOTOVE
Ne
II.8. PRIHVATLJIVOST ALTERNATIVNIH PONUDA
Ne
II.9. TRAJANJE UGOVORA ILI ROK IZVRENJA
Do konacne isporuke robe, a najdue 12 mjeseci.
OdjeIjak III: PRAVNE, EKONOMSKE I TEHNICKE INFORMACIJE
III.1. IZNOS GARANCIJE ZA PONUDU (cIan 16. ZJN)
Da, 2% od ponudene cijene
III.2. OSTALI ZAHTJEVI U VEZI S GARANCIJOM ZA PONUDU
(clan 16. - 17. UPZ)
Garanciju dostaviti u formi bezuvjetne garancije poslovne banke
dobavljaca
III.3. IZNOS GARANCIJE ZA IZVRENJE UGOVORA (clan 16.
ZJN)
Da, 10% od ugovorene vrijednosti u roku od 15 dana od dana potpi-
sivanja ugovora
III.4. OSTALI ZAHTJEVI U VEZI S GARANCIJOM ZA IZVRENJE
UGOVORA (clan 19. UPZ)
Garanciju dostaviti u obliku bezuslovne bankarske garancije
III.5. USLOVI ZA UCECE - LICNA SITUACIJA
(clan 23. ZJN)
Da, u skladu sa clanom 23. ZJN (tacka a, b, c, d, e, f, g) i tenderskom
dokumentacijom
III.6. USLOVI ZA UCECE - SPOSOBNOST ZA
OBAVLJANJE PROFESIONALNE DJELATNOSTI
(clan 24. ZJN)
Da, clan 24. ZJN, prema tenderskoj dokumentaciji
III.7. USLOVI ZA UCECE - EKONOMSKA I
FINANSIJSKA PODOBNOST (clan 25. ZJN)
Da, u skladu sa clanom 25. ZJN (tacka b, d) i tenderskom dokumen-
tacijom
III.8. USLOVI ZA UCECE - TEHNICKA I/ILI
PROFESIONALNA SPOSOBNOST (clan 26. ZJN)
Da, u skladu sa clanom 26. ZJN (tacka a, b, c, d, e, f) i tenderskom
dokumentacijom
Ako dobavljac ne dostavi traenu dokumentaciju (od tacke .5. do
.8) smatrat ce se da se nisu kvalikovali za daljnji postupak i nji-
hove ponude nece biti razmatrane.
OdjeIjak IV: POSTUPAK
IV.1. VRSTA POSTUPKA
Otvoreni
IV.2. KRITERIJI ZA DODJELU UGOVORA (clan 34. ZJN)
b)Ekonomski najpovoljnija ponuda u smislu nie navedenih kriterija:
1) cijena ucece 80%
2) uslovi i nacin placanja ucece 10%
3) rok isporuke ucece 5%
4) garancija ucece 5%
IV.3. PRIMJENA PREFERENCIJALNOG
TRETMANA DOMACEG (clan 20. UPZ)
Da
IV.4. USLOVI ZA DOBIJANJE TENDERSKE
DOKUMENTACIJE (clan 18. ZJN)
Moe se obezbijediti odmah.
Novcana naknada za tendersku dokumentaciju iznosi 50,00 KM ili
25 EUR-a. Uplata se vri na iroracun za KM 3389002207823509
UniCredit Bank Sarajevo, u korist JP eljeznica Federacije BiH d.o.o.
Sarajevo, a za EUR-e BAN: BA 3389002207823509 SWFT: UN-
CRBA 22 for FBH, UniCredit Bank Sarajevo EUR-a, sa naznakom:
UPLATA TENDERSKE DOKUMENTA- CJE PO TENDERU BROJ
1492/08.
Tenderska dokumentacija se moe preuzeti u prostorijama JP FBiH
d.o.o. Sarajevo, Musala 2, soba 1, od 08,00 do 14,00 sati, uz dokaz o
izvrenoj uplati do 20. 6. 2008. godine.
IV.5. ZAHTJEVI U POGLEDU JEZIKA PONUDE
(clan 8. ZJN)
Slubeni jezici u Bosni i Hercegovini
IV.6. ROK ZA PRIJEM PONUDA/ZAHTJEVA ZA
UCECE
23. 6. 2008. godine do 11,00 sati
Ponude se dostavljaju u zapecacenoj koverti sa naznakom: PONUDA
ZA OTVOREN POSTUPAK tender broj 1492/08 - NE OTVARAJ, na
adresu: JP ELJEZNCE FEDERACJE BiH d.o.o. Sarajevo, Musala
2, na protokolu, soba 5, prizemlje.
Na koverti obavezno naznaciti naziv ponudaca.
6GPFGTKRQPWFGKRQVTCPLC
interfob casopis
40
Opis proizvoda
Artigianservice srl (talija) trai: hrastova vrata.
Kolicina: 15 - 150 komada mjesecno.
Kontakt BHWOODEX (604017)
Opis na drugom jeziku
po mogucnosti engleskom

Opti podaci
me rme BHWOODEX portal
Telefon +387 33 227 766
Fax +387 33 203 906
Kontakt osoba Admir Mujagic

Opis proizvoda
Firma Daillot (Francuska) trai: Stolice.
Vrsta drveta: bukva.
Kolicina: 500 - 1000 komada godinje.
Certikati: PEFC/FFC. Standard ili norma: NF EN 1729.
Kontakt G-da Maryline Colle Tel: +33 (0) 3 29 51 77 48
Fax: +33 (0) 3 29 51 72 01
Opis na drugom jeziku
po mogucnosti engleskom
Opti podaci
me rme BHWOODEX portal
Telefon +387 33 227 766
Fax +387 33 203 906
Kontakt osoba Admir Mujagic
Opis proizvoda
Haugen Treindustri (Norveka ) trai: Panel od punog
drveta.
Vrsta drveta: joha i bukva. Kolicina: 15 - 25 m3 godinje.
Sastav: Kontinuirane lamele. Debljina: 14-30 mm. irina:
350-1300 mm.
Duina: 500; 2500 mm. irina lamela: 45 mm. Ljepilo: D3
D4.
Kvalitet: A/A A/B A/C B/B. Kontakt BHWOODEX (609675)
Opti podaci
me rme BHWOODEX portal
Telefon +387 33 227 766
Fax +387 33 203 906
Kontakt osoba Admir Mujagic
Opis proizvoda
MB Bois (Francuska) trai: drvo za palete - sve vrste
drveta.
Kolicina: 30 - 60 m3. Debljina: 32 mm. irina: 100+ mm.
Duina: 3.00 mm. Pravilo klasiranja: Evropske norme/fran-
cuske (CTBA).
Kvalitet: 3A. Suenje: Prirodno suenje (AD).
Kontakt: G-din Marc Buyssens
Tel: +33 (0) 4 73 28 62 85 Fax: +33 (0) 4 73 28 62 86
Opis na drugom jeziku
po mogucnosti engleskom
Opti podaci
me rme BHWOODEX portal
Telefon +387 33 227 766
Fax +387 33 203 906
Kontakt osoba Admir Mujagic
Ponude primljene nakon isteka roka za podnoenje ponuda, nece biti prihvacene i vratit ce se
ponudacu neotvorene.
IV.7. MINIMALAN VREMENSKI PERIOD VANOSTI PONUDE KOJI JE PONUAC DUAN
OBEZBIJEDITI
Period vaenja ponude najmanje 90 dana, racunajuci od isteka roka za podnoenje ponuda
IV.8. DATUM I MJESTO OTVARANJA PONUDA
(clan 33. ZJN, clan 13. UPZ)
23. 6. 2008. godine u 12,00 sati
Sarajevo, Musala 2, mala sala, prvi sprat
OdjeIjak V: DODATNE INFORMACIJE
Prije preuzimanja tenderske dokumentacije dobavljaci imaju mogucnost uvida u tendersku do-
kumentaciju.
Svi listovi ponude moraju biti uvezani, sa numerisanim stranicama.
Sve listove ponude trebaju pararati ili potpisati lica koja su ovlatena da zastupaju dobavljaca.
Obaveza ponudaca je da za svaku od traenih pozicija iz dostavljene (traene) tenderske speci-
kacije, ugovornom organu (komisiji) dostavi sliku (izgled, gracki prikaz) u boji ponudenog
elementa, uz precizan i citak ispis (naziv) pozicije na koju se ta slika (izgled, gracki prikaz)
odnosi.
Ugovorni organ moe zatraiti od ponudaca, a radi potpunijeg i istinitijeg uvida u tehnicku
osposobljenost, da ovlatenom predstavniku (predstavnicima) ugovornog organa, omoguci nes-
metani pristup proizvodnim kapacitetima i uvid u proizvodni program koji je predmet postupka
javnih nabavki.
Ponudaci koji su ucestvovali na tenderu broj 7745/07 od 24. 12. 2007. godine, ne trebaju placati
ponovno tendersku dokumentaciju.
(1-11-7601-08)
bhwoodex.com
6GPFGTKRQPWFGKRQVTCPLC
interfob casopis
41
zvor : www.posao.ba
GMP KOMPANI.DOO
Adresa: Nikole Paica bb
Potanski broj: 78252
Grad: Banja Luka
Drava: Bosna i Hercegovina
Drvni ininjer, Banja Luka
Opis radnog mjesta:
Fabrici namjetaja u trnu potreban
drvni ininjer sa radnim iskustvom.
Sve informacije moete dobiti na
kontakt telefon: 051/585-384
Vie o nama na :
www.gmpkompani.com
Grad: Banja Luka
Drava: Bosna i Hercegovina
Broj radnih mjesta: 1
Kontakt osoba: BRANKA
Datum objave: 22. Maj 2008.
Oglas traje do 21. Jun 2008.
VIGMELT d.o.o.
Adresa: Veljka Mladenovica bb
Potanski broj: 78000
Grad: Banja Luka
Drava: Bosna i Hercegovina
ef kontrole i gl.in., Banja Luka
Bosna i Hercegovina
Opis posla:
VSS Maisnki fakultet smjer proiz-
vodnja. Radno iskustvo najmanje 3
godine. Poznavanje rada na racunaru,
vozacka dozvola B kategorije i
poznavanje bar djelomicno engleskog
jezika. Rad u proizvodnji.
Broj radnih mjesta: 2
Datum objave: 20. Maj 2008.
Oglas istice 10. Jun 2008.
Spider veb doo
Adresa: Karadordeva l-b
Potanski broj: 74270
Grad: Teslic
Drava: Bosna i Hercegovina
ninjer mainstva, Sarajevo Bosna i
Hercegovina
Opis posla:
Traimo ininjere mainstva za rad
u Nemackoj. Poznavanje engle-skog
je obavezno i poznavanje jednog
od mainskih programa za crtanje
(AutoCAD , Catia i dr). Kompletan CV
kandidati mogu poslati na email.
Broj radnih mjesta: 10
Datum objave: 19. Maj 2008.
Oglas istice 18. Jun 2008.
GMP KOMPANI.DOO
Adresa: Nikole Paica bb
Potanski broj: 78252
Grad: Banja Luka
Drava: Bosna i Hercegovina
Stolar-tapetar, Banja Luka
Opis radnog mjesta:
Potrebnan veci broj radnika u proiz-
vodnji namjetaja u Trnu
Sve informacije moete dobiti na kon-
takt telefon: 051/585-384
Vie o nama na :
www.gmpkompani.com
Grad: Banja Luka
Drava: Bosna i Hercegovina
Broj radnih mjesta: 10
Kontakt osoba: BRANKA
Datum objave: 22. Maj 2008.
Oglas traje do 21. Jun 2008.
doo Mirso
Adresa: G. Pasci
Potanski broj: 75214
Grad: Tuzla
Drava: Bosna i Hercegovina
vk stolar, Tuzla, Bosna i Hercegovina
Opis posla:
poznavanje rada na stolarskim
mainama, sa radnim iskustvom, i
spremnocu za vodenje poslovnih
zadataka, kao i poznavanje osnovnih
tehnologija materijala i nacina proizvod-
nje. U proizvodnom pogonu su, prozori
vrata, enterijer, namjetaj, od masiva
kao i plocasti namjetaj.... odgovornost
u radu i ozbiljnost je prioritetna, znanje
je moguce steci... prijava, osiguranje
topli obrok i svi ostali uvijeti u ozbiljnijim
ponudama, i dostavljenoj biograji...
Broj radnih mjesta: 3
Datum objave
18. May 2008.
Oglas istice 17. Jun 2008.
Kraning doo
Adresa: UL.sarajevska 1/a
Potanski broj: 75000
Grad: Tuzla
Drava: Bosna i Hercegovina
pomocni radnik, Lukavac Bosna i
Hercegovina
Opis posla:
potreban pomocni radnik za sto-
lariju. iskljucivo se trae radnici: -bez
radnog iskustva, -poloen vozacki ispit
b kategorije -brzo kontanje i uklapanje
u timski rad, -samoinicijativa i samo-
prijedlozi, poeljno da su radnici iz:
Lukavac, Tabaci, Devetak, Ber-kovica
iz blie okoline -razmatrace se ponude
i prijavljenih sa radnim iskustvom,
molimo poslati pismene prijave i kopiju
svjedocanstava od kolske spreme.
Broj radnih mjesta: 2
Datum objave: 20. Maj 2008.
Oglas istice: 19. Jun 2008.
OgIasi
1INCUK
interfob casopis
42
Kraning doo
Adresa: UL.sarajevska 1/a
Potanski broj: 75000
Grad: Tuzla
Drava: Bosna i Hercegovina
pomocni stolar, Lukavac Bosna i
Hercegovina
Opis posla:
za navedeno radno mjesto je
potrebno: -najmanje SSS elektro-
ili mainskog smjera, -preobuka u
proizvodnji namjetaja, -kandidati bez
radnog iskustva, -kandidati sa smis-
lom za kreativnost i dizajn, -timski rad,
-brzo napredovanje u poslu, -brzo
napredovanje sa placom, potrebno
napisati prijavu sa: biograjom,
ocjenama SSS, ostale svoje licne
karakteristike. Prednost imaju kandi-
dati iz : Puracica, Devetaka, Tabaka
i Lukavca kao i kandidati iz Gnojnice,
Dubostice i Sikulja. Mogucnost
napredovanja u efa proizvodnje i
rukovodno osoblje. Dobro doli u na
tim. Kraning doo Hasib 0610138550
Broj radnih mjesta: 4
Datum objave: 14. Maj 2008.
Oglas istice: 13. Jun 2008.
1INCUK
interfob casopis
PretpIata za INTERFOB casopis:
Ukoliko elite da se pretplatite za tromjesecno izdanje
casopisa NTERFOB molimo vas da nas kontaktirate na
sljedece kontakte :
Udruenje umarstva i prerade drveta NTERFOB
Bulevar Vojvode Stepe Stepanovica 75
78000 Banja Luka
E-mail :nterfob_bih@yahoo.com
Tel. +387 (0) 63 560 378
+378 (0) 65 671 393
Cijena godinje pretplate: 20 KM + PTT (trokovi dostave)
Poseban popust za kupovinu vie od 20 kom. istog broja
casopisa - 10%